Lysmata debelius – krewetka szkarłatna

Elegancka strażniczka rafy koralowej

1. Nazewnictwo i klasyfikacja

• Nazwa naukowa: Lysmata debelius (Bruce, 1983)

• Nazwy zwyczajowe: Krewetka szkarłatna (pol.), Fire shrimp (ang.), Red fire shrimp (ang.), Crevette de feu (fr.), Feuer-Scherengarnele (niem.), ホワイトソックスシュリンプ (jap.)

• Systematyka:

  • Królestwo: Animalia

  • Typ: Arthropoda

  • Gromada: Malacostraca

  • Rząd: Decapoda

  • Rodzina: Lysmatidae

  • Rodzaj: Lysmata

2. Morfologia

Krewetka szkarłatna charakteryzuje się intensywnie czerwonym ubarwieniem, które kontrastuje z białymi końcówkami odnóży krocznych – stąd angielska nazwa „white-sock shrimp”. Ciało osiąga długość 6–7 cm, jest smukłe, z wyraźnym karapaksem i długimi czułkami.

Na grzbiecie występują jasne plamki – dwie na karapaksie i kilka na odwłoku. Oczy są czarne, usytuowane na krótkich szypułkach. Odnóża pływne (pleopodia) są dobrze rozwinięte, umożliwiają szybki ruch do tyłu dzięki uderzeniom wachlarzem ogonowym (telson i uropodia).

3. Występowanie i siedlisko

Gatunek pochodzi z tropikalnego Indo-Pacyfiku. Spotykany jest m.in. na Malediwach, w rejonie Sri Lanki, na Filipinach oraz w Indonezji. Zamieszkuje głównie rafy koralowe na głębokości od 10 do 40 metrów. Preferuje kryjówki w szczelinach i jaskiniach, gdzie spędza większość czasu, wychodząc głównie nocą.

4. Zachowanie i interakcje

Krewetka szkarłatna prowadzi skryty tryb życia, zwykle przebywa w odwróconej pozycji pod przewieszkami koralowców lub skał. Jest gatunkiem stadnym – w naturze i akwariach często spotyka się pary lub grupy kilku osobników.

Wchodzi w interakcje z rybami, pełniąc rolę krewetki „czyściciela”: oczyszcza skórę i skrzela z pasożytów oraz martwych fragmentów tkanek. Zazwyczaj jest mniej aktywna w dzień niż L. amboinensis – preferuje żerowanie nocne.

5. Dymorfizm płciowy

Podobnie jak inne krewetki z rodzaju Lysmata, L. debelius jest protandrycznym hermafrodytą. Oznacza to, że każdy osobnik najpierw funkcjonuje jako samiec, a z wiekiem zyskuje zdolność produkcji jaj, zachowując jednocześnie funkcje męskie. Zewnętrzny dymorfizm płciowy nie występuje – samców i samic nie można odróżnić morfologicznie.

6. Dieta

W środowisku naturalnym żywi się głównie pasożytami żyjącymi na powierzchni ciała ryb, resztkami organicznymi oraz drobnymi bezkręgowcami. W akwarium akceptuje szeroki wachlarz pokarmów – mrożone lasonogi, kiełże, artemie, kryl, mięso małży, granulaty i płatki dla krewetek. Ze względu na nocny tryb życia często podchodzi do pokarmu dopiero po zgaszeniu światła.

7. Warunki akwariowe 

Pojemność i aranżacja zbiornika

• Minimalna pojemność akwarium: 100 litrów dla pojedynczej pary. W mniejszych zbiornikach może dochodzić do agresji między osobnikami.

• Aranżacja: krewetka szkarłatna wymaga dużej ilości kryjówek – grot, szczelin w żywej skale, jaskiń, w których spędza dzień. Najlepiej czuje się w akwariach o rozbudowanej strukturze rafowej.

• Oświetlenie: w naturze bywa aktywna w cieniu i nocą. W akwarium preferuje strefy zacienione; zbyt intensywne światło sprawia, że staje się skryta i wychodzi dopiero po jego zgaszeniu.

Parametry wody

• Temperatura: 24–27 °C

• Zasolenie: 1.023–1.025 (ok. 34–35 ‰)

• pH: 8.0–8.4

• Twardość węglanowa (KH): 7–9 dKH

• Wapń (Ca²⁺): 380–450 mg/l – konieczny do prawidłowego linienia i budowy nowego pancerza.

• Magnez (Mg²⁺): 1250–1350 mg/l – stabilizuje gospodarkę wapnia.

• Jod: niewielkie ilości są niezbędne, można uzupełniać suplementami (ale z umiarem).

• Amoniak, azotyny: 0 (krewetka bardzo wrażliwa).

• Azotany: < 10 mg/l.

Filtracja i przepływ

• Filtracja: musi być wydajna biologicznie – Lysmata debelius źle znosi niestabilne parametry i obecność toksyn.

• Przepływ wody: umiarkowany, najlepiej z obszarami o słabszym nurcie w pobliżu kryjówek. Zbyt silny prąd może ograniczać jej aktywność.

Zachowania społeczne i obsada

• Liczba osobników: najlepiej trzymać pojedynczo lub w dobranej parze. W małych akwariach osobniki mogą walczyć o terytorium, szczególnie samce funkcjonujące w danym momencie cyklu jako „zapładniające”.

• Towarzystwo: bardzo dobrze nadaje się do zbiorników towarzyskich z rybami rafowymi. Jest pokojowa wobec ryb i innych krewetek czyszczących, lecz może być agresywna wobec krewetek tego samego gatunku w zbyt ciasnym środowisku.

• Zagrożenia: niektóre ryby drapieżne (np. wargacze z rodzaju Coris, niektóre strzępiele, większe rozdymki) mogą traktować krewetki jako pokarm.

Żywienie w akwarium

• Akceptuje pokarmy mrożone (artemia, kryl, małże, krewetki mysis), granulaty i płatki.

• Zjada także resztki po rybach, co czyni ją pomocnym czyścicielem.

• Warto podawać pokarm wieczorem lub tuż po zgaszeniu światła, ponieważ to wtedy jest najbardziej aktywna.

Linienie i pielęgnacja

• Krewetka linieje co kilka tygodni. W okresie linienia jest bardzo wrażliwa – chowa się w kryjówkach.

• Niezbędna jest obecność odpowiednich minerałów (wapń, magnez, jod) w wodzie.

• Po linieniu pancerz jest miękki, dlatego należy zapewnić spokojne kryjówki i unikać drapieżników.

Uwagi praktyczne dla akwarystów

• Lysmata debelius jest bardzo wrażliwa na metale ciężkie, zwłaszcza miedź – wszelkie leczenie ryb preparatami zawierającymi miedź w akwarium ogólnym kończy się śmiercią krewetek.

• Reaguje źle na gwałtowne zmiany parametrów wody – przy podmianach należy dokładnie wyrównywać temperaturę i zasolenie.

• W przeciwieństwie do L. amboinensis, często pozostaje skryta w dzień – nie należy tego mylić z oznaką choroby.

• Nie zjada ukwiałów Aiptasia, dlatego nie należy traktować jej jako naturalnego „pogromcy” tych szkodników.

8. Rozmnażanie i larwy

Strategia rozrodcza

Krewetka szkarłatna (podobnie jak inne z rodzaju Lysmata) jest protandrycznym hermafrodytą – każdy osobnik w początkowej fazie życia pełni funkcję samca, a z czasem nabywa zdolność produkcji jaj, zachowując jednocześnie zdolności męskie. Oznacza to, że dwie krewetki mogą utworzyć parę hodowlaną, niezależnie od tego, które w danym momencie pełnią rolę samca czy samicy.

Tworzenie par i zachowania godowe

• W akwarium najłatwiej obserwować rozmnażanie, gdy trzyma się parę osobników. W grupach może dochodzić do agresji i zakłóceń cyklu rozrodczego.

• Kopulacja ma miejsce krótko po linieniu „samicy” (czyli osobnika, który w danym cyklu produkuje jaja). Nowy, miękki pancerz ułatwia transfer spermatoforów.

• Zapłodnione jaja są przyczepiane do pleopodiów i noszone pod odwłokiem.

Inkubacja jaj

• Czas inkubacji: 12–14 dni (w temp. 26 °C).

• Jaja są początkowo żółtawo-zielone, a przed wylęgiem stają się bardziej przezroczyste z widocznymi oczami larw.

• Samica intensywnie wachluje odnóżami, zapewniając przepływ wody i natlenienie.

Wylęg larw

• Wylęg następuje nocą – larwy są wypuszczane do toni wodnej, zwykle po wyłączeniu oświetlenia.

• Każde złożenie daje od kilkuset do ponad tysiąca larw.

• Larwy są planktoniczne, w stadium zoei (tzw. zoeae), o długości ok. 2 mm, z dużymi oczami i długimi wyrostkami.

Rozwój larwalny

• Rozwój L. debelius jest wydłużony i wymagający – larwy przechodzą przez liczne stadia zoealne (około 12–14, choć liczba zależy od warunków).

• Czas metamorfozy: 90–120 dni w optymalnych warunkach.

• W porównaniu do Lysmata amboinensis czy L. boggessi, larwy L. debelius są trudniejsze w odchowie, co czyni ten gatunek jednym z największych wyzwań w hodowli krewetek ozdobnych.

Żywienie larw

• Pokarm początkowy: wrotki (Brachionus), podawane od pierwszego dnia.

• Kolejne etapy: wylęg artemii, a następnie drobny zooplankton (np.drobne widłonogi).

• Konieczne jest zapewnienie ciągłej dostępności pokarmu w toni wodnej, przy jednoczesnym zachowaniu wysokiej jakości wody.
  
  

Czynniki krytyczne dla przeżywalności

• Stabilne parametry wody – larwy źle znoszą wahania temperatury i zasolenia.

• Umiarkowany przepływ wody – larwy muszą pozostać zawieszone w toni, nie mogą opadać na dno.

• Czystość – resztki pokarmu szybko psują wodę, dlatego konieczne są częste podmiany i dobra filtracja mechaniczna.

• Brak konkurencji – larwy nie powinny być hodowane z rybami czy innymi dorosłymi krewetkami.

Dojrzewanie i cykl rozrodczy

• Po osiągnięciu stadium "dorosłego", młode krewetki zaczynają linieć i rosnąć.

• Pełną dojrzałość płciową uzyskują w wieku około 6–8 miesięcy.

• W warunkach akwarium para może składać jaja regularnie co 2–3 tygodnie.

Hodowla w praktyce

• Udane odchowanie larw L. debelius udawało się nielicznym akwarystom i badaczom. W porównaniu do L. boggessi czy L. wurdemanni (wykorzystywanych komercyjnie do zwalczania Aiptasia), krewetka szkarłatna jest znacznie trudniejsza w reprodukcji. Z tego powodu większość osobników dostępnych w handlu nadal pochodzi z odłowu, a nie z akwakultury.

9. Ciekawostki

• Lysmata debelius została opisana stosunkowo późno – dopiero w 1983 roku przez A. J. Bruce’a.

• Nazwa gatunkowa honoruje Helmunta Debeliusa, niemieckiego fotografa i badacza życia morskiego, autora wielu albumów o rybach i bezkręgowcach rafowych.

• Ze względu na intensywną barwę należy do najczęściej fotografowanych krewetek akwariowych.

• W przeciwieństwie do L. amboinensis, rzadziej podejmuje współpracę z rybami w akwarium – jej aktywność jako czyściciela obserwuje się głównie nocą.
  
  

10. Bibliografia

• Bruce, A. J. (1983). The shrimp Lysmata debelius sp. nov., a new species of hippolytid shrimp from the Indian Ocean. Journal of Crustacean Biology.

• Debelius, H. (1999). Crustacea Guide of the World. IKAN.

• Calado, R. (2008). Marine Ornamental Shrimp: Biology, Aquaculture and Conservation. Wiley-Blackwell.

• Fiedler, G. C. (1994). Rare shrimps in the aquarium trade: Lysmata debelius. SeaScope.

• Thaler, E., & Pätzold, J. (2013). Riffaquaristik: Wirbellose. Ulmer Verlag.

• Zhang, D., Lin, J., & Calado, R. (2017). Thirty years of research on marine ornamental decapod crustaceans: Advances and future directions for aquaculture. Reviews in Aquaculture, 9(2), 126–153.

• Goy, J. W. (1990). Reproductive biology of caridean shrimps. Invertebrate Reproduction and Development, 17(1), 65–71.

• Calado, R., Lin, J. (2005). Larval development of ornamental shrimps: Implications for aquaculture and fisheries. Journal of Crustacean Biology, 25(1), 141–156.