Schoot

HISTORISCH:

De oudste vermelde schansportier of portarius van Schoot was Jan Claes. Zijn vrouw Maria Van de Ven stierf op 24 maart 1633. De eerste vermelding was nog negen jaar vroeger: in 1624 stierf het kind Joannis Maes in Schoet ex regione fortalitio of uit de omgeving van de schans.

Op 10 november 1627 testament van Jan Vermeulen Veerle (onder Veerle bijden Schrieckhock), geschreven door secretaris Marcelli bij mij Crijn Berchmans meyer tot Veerle coram Cornelis Hoefs, Backx, Lanen, Aert Verbochstadt ende Vernijlen schepenen voor zijn natuurlijke kinderen bij hem verweckt aen Mayken Maes. Hij maakte hen 800 gulden, Marie Maes twee koeien en een bed als nu wesende op die schansse (RAH, Tessenderlo, schepenregister 93 (nieuw 559) 1623-1630, fol. 226v-228). Marie Maes (3-10-1600) trouwde op 8 oktober 1632 met Hubert Swolfs, kreeg een kind Niklaas Swolfs (8-10-1632). Maria Maes stierf op 2-11-1632 en Hubert Swolfs op 27-5-1677 als ‘arm inde Schrikhoek’ (RAH, Tessenderlo, schepenregister 93 (nieuw 559) 1623-1630, fol.228r).

Anna Clonen laat op 29 november 1646 een testament optekenen ten voordele van haar dochter Angela Van de Ven, verblijvend op de schans van Schoot. Op 29 november 1646 liet Anna Clonen, weduwe Peter Vande Ven op de Schootse schans haar testament schrijven. Arnold Maes en Gertrudis Brosis trouwen op 14 juli 1674. Hij is zoon van Jan Maes, pachter van de Kerkhoeve onder Schoot. Ze gaan wonen achter de schans van Schoot zoals blijkt uit een testament van 11 april 1681: achter de schans bij Aert Maes winninghe; 1681 achter de schans bij aert maes winninghe in Schoot (RAH Tessenderlo kerkarchief, film 619.691, fol.29).

De oudste vermelding van de schansportier of portarius van Schoot, Jan Claes, dateert uit 1633.

Op 27 september 1676 sterft Dympna Hendrickx uxor Joannes Bogarts tot Schoot op de schans (Jaargetijdenboek pastoor Ooms vanaf 1673).

Schoot, als grootste en rijkste gehucht van Tessenderlo zou als eerste een wijkschooltje krijgen en dat kwam natuurlijk op gehuchtseigendom: op de schans.

Deze site komt overeen met wat in de volksmond als schans wordt/werd bestempeld en met één van de voorstellingen van C.Lowis.

VERHURING 06.01.1690 SCHANS EN VESTE VAN SCHOOT

Ingevolghe ordonantie van sijne Doorl. Hoocheyt onsen Genadighen prince van Luyck, naer voorgaende kerck gebodt publicelijcken sullen verpachten de borgm(eeste)rs der heerganck

Scoot, namentleyck Hen.Rutten en Geert Van Den Ven met overstaen van scepenen naer genoempt, als oock die rodtm(eeste)rs van den selven heertganck ende den heerwagelt, met alsulcken conditie ende restrictie dat niemandt op, die voors.scanse van Scoot ensal moeghen sijne woonplatse nemen, ten sij den pachter alleen; ten waere dat iemandt ten contentemente van der heerwagen, voor alle peryckelen soo van brandt als anderslns, sullen hebben te stellen goede, vaste ende behoorlijcke binne borghe, deser bancke betwancbaer. Ende sal die selve scanse opgehangen ende opgeroepen worden door des heeren dienaer, ende den meesten daer voor bidende sal pachter bleyven, nu ten half meerdt die selve scanse te aenveerden gedurende eenen termeyn van drij naest volgende jaeren, alles achtervolghens ordonantie als boven, etc. Item dat den pachter van die scanse sal hebben naer te comen alle andere conditien, soo van brandt, uyt gaen der beesten, verckens, etc. seynde vervolgens oock dat den selven sal verobligeert wesen alle jaeren sijne pachte te betalen aen den moderne borgem(eeste)r overmits dat den selven borgm(eeste)r sal behoorlijcke prereparatie doen, soo aen die brugge als elders, alles noet seynde met overstaen van den heerwagen, ende is naderhandt voor die somme van 24 guldens aen Magriet Van Geel verbleyven.

Actum hac 6ta ja(nuar)ii 1690 coram Geerinckx ende Janssens scepenen.

Eodemet coram eisdem is die scanse vestens door sHeeren dienaer opgeroepen achtervolghens conditie hier voorens uyt gedruckt, ende is nader handt aen Magriet Van Geel ende Jan Van Sweeyeldt verbleyven voor die somme ses gls. Eodem et coram eisdem is den gemeyn viver opgeroepen ende nader handt aen Magriet Van geel voor die som me van acht gls thien st. verbleyven.

Schoot kreeg kort na 1700 het eerste gehuchtsschooltje van Tessenderlo. De onderwijzer kwam wonen in het wachthuisje of vroegere portierhuis en werd ludimagister of ‘schoolmeester op de schans van Schoot’ genoemd. Drie onderwijzers stierven in dat huisje op amper achttien jaar tijd: Sebastiaan Bogaerts stierf in 1713; Peter Wouters in 1728 en Jan Van den Eynde in 1731. In 1786 werd Louis Thiels als laatste schansmeester van Schoot vermeld.

Ligging: Langs de huidige Schoterweg, waar nu nog de oude wijkschoolgebouwen staan. De schans komt niet voor op de Atlas van Ferraris noch in de Atlas der buurtwegen of op andere kaarten zodat er wat twijfel kon zijn omtrent de inplanting. Op twee kaarten ven landmeter C. Lowis (1650-1680) lijkt een verschillende inplanting weergegeven.

Wat blijft er over? Enkel een vage herinnering en de site van de huidige wijkschool.

KARTOGRAFISCH: (Google+)

• Kaart : overzichtskaart van de eigendommen van Averbode in Tessenderlo. Kaart van C. Lowis uit het kaartenboek van Averbode 1650-1680. Rechts het centrum van Tessenderlo, blauw omcirkeld de Reiterschans, rood omcirkeld de Schoterschans, groen omcirkeld de Tiendenschuur in het paars: de Groene Poort (ten Hove) abdijhoeve van Averbode. De kaart werd hier gedraaid om het noorden boven te krijgen.

• Satellietbeeld : vergelijkbaar beeld met de huidige straten. Verder gaand op de hogere kaart van C. Lowis zou de schans zich kunnen situeren in het rood omcirkelde gebied. Het betreft een ronde, laag gelegen weide (zie ook rood omcirkeld in navol-gend uittreksel uit de Atlas der Buurtwegen). In de buurt heeft men echter geen enkele herinnering naar dit perceel als zijnde 'schans'.

• Foto : de 'rode' weide;

• Uittreksel uit de Atlas der Buurtwegen. De verwijzing naar schans bestaat in het volks geheugen wel naar het oranje omcirkeld perceel. Op dit perceel bevindt zich de oude wijkschool.

• Kaart : uittreksel uit het kaartenboek van Averbode (C. Lowis, 1650-1680) met tweede weergave van de Schoter schans. Op deze kaart is de oriëntatie verdraaid. Deze voorstelling zou wel kunnen overeenkomen met de 'oranje' schoolsite.

• Kaart : uittreksel uit de militaire kaart Vandermaelen (1851).

• Foto : straatzicht van de oude wijkschool.

• Foto : speelplaatszijde van de oude school.

• Uittreksel uit het digitaal kadastraal plan dd. 01.01.2012. De schoolsite met speel plaats is centraal op de kaart herkenbaar (650p, 650r, 648r, 648n (?). Directe verwijzingen naar de vroegere schans zijn er niet.

Verder gaand op het principe dat een eerste wijkschooltje op gemene grond moest worden opgericht zodat de schans hiervoor zeker in aanmerking kwam, lijkt dit toch wel de locatie te zijn geweest van de Schoterschans.