IX- Mề đay và đồng tưởng niệm xưa

Ghi chú mở đầu:

Trong khi truy tìm lai lịch của miếng đồng “Đại Nam Hoàng Đế Bửu Giám” (Hiện vật số 4), cũng như cố gắng đọc những Hán tự đúc trên miếng Bửu Giám này, chúng tôi tìm thấy trên Internet từ ngữ tiếng Anh “Exonumia”, không biết tiếng Pháp và tiếng Việt gọi là gì? “Exonumia” chỉ chung các vật kỷ niệm như mề đay, huy chương, các thẻ bài, phù hiệu, huy hiệu, các đồng tiền xu, v.v...

Xin trích chép ra đây để chia sẻ cùng quý độc giả. Kính mong quý vị cao minh chỉ giáo thêm.

https://www.google.com/search?q=exonumia&ie=UTF-8&oe=UTF-8&hl=en-au&client=safari 

“Exonumia are numismatic items (such as tokens, medals, or scrip) other than coins and paper money. This includes ‘Good For’ tokens, badges, counter-stamped coins, elongated coins, encased coins, souvenir medallions, tags, wooden nickels and other similar items.” 

___________

Cũng “trơ gan cùng tuế nguyệt” và chịu chung số phận hẩm hiu sau cuộc đổi đời “2 nút” (1975), tưởng đã hóa thân ở một kiếp khác rồi, may thay có mấy bà thu mua ve chai, sách báo cũ, đồng thau sắt vụn mà nó có dịp trở về với chủ nhân mới và tôi có dịp trình ra lẩn nữa hôm nay.

Vẫn để nguyên xi hiện trạng, không kỳ cọ tắm rửa hay tân trang gì ráo ... xin được tiếp tục:

1- KỸ THUẬT BỘI TINH

2- Việt Nam Cộng Hòa - CHIẾN THƯƠNG BỘI TINH

3- VIETNAM SERVICE

4- Đại Nam Hoàng Đế Bửu Giám

- Mặt trước

Ở giữa là hình mặt trời, xung quanh có 6 chữ (đọc từ phải sang trái và từ trên xuống dưới):

大南 Đại Nam

皇帝 Hoàng Đế

寳鑑  Bảo (Bửu) Giám

Đọc là: “Đại Nam Hoàng Đế Bửu Giám” (hoặc “Bảo Giám”, giọng miền Bắc).

Tạm dịch: Miếng vật làm tin quý của Hoàng Đế nước Đại Nam.

- Mặt sau có hình con rồng luợn quanh đồng tiền, giữa có 2 chữ  三項 “Tam hạng” (hạng thứ ba).

Có lẽ cái “Bửu Giám – vật làm tin” này do vua hay một “officer” của vua đưa cho một “officer” khác khi sai người này đi “liên hệ công tác” với một quan chức hay một cơ quan khác, cũng như “giấy giới thiệu” vậy!?

Mếng đồng “Bửu Giám – vật làm tin” này có từ thời vua Minh Mạng (từ năm 1820). Vua Minh Mạng đặt Quốc hiệu là “Đại Nam”.

Ghi chú 1:

Mặt sau có 2 chữ 三項 “Tam hạng” nghĩa là hạng thứ ba.  

Như vậy, có thể có nhiều miếng vật làm tin “Bửu Giám – vật làm tin” hạng nhất, hạng nhì, hạng tư, hạng năm, v.v...? 

Có lẽ các thứ hạng này là tùy theo “mức độ tin cậy” của nhà vua, hay của officer của nhà vua đối với người được sai đi “liên hệ công tác”?

Đây cũng là một đề tài nghiên cứu về văn hóa, lịch sử, tổ chức hành chánh thời xưa, ... khá thú vị. Kính mong quý vị cao minh chỉ giáo thêm.

Ghi chú 2:

Theo Trang mạng Numista Catalogue bán những “Exonumia”, miếng đồng vật làm tin này thuộc Triều đại nhà Hậu Lý (Ly Dynasty, 1009-1225), Quốc hiệu Đại Nam.

Quý độc giả xem các links sau đây để thấy hình miếng đồng này có nét đúc chữ rõ hơn. 

vietnamese exonumia from ly dynasty - Google Search 

https://en.numista.com/catalogue/exonumia16330.html 

Token - Ly Dynasty of Vietnam, Vietnam 

“Detailed information about the coin Token, Ly Dynasty of Vietnam (Kingdom Dai-Nam), Vietnam, with pictures and collection and swap management: mintage, descriptions, metal, weight, size, value and other numismatic data.”  

Tuy nhiên, chúng tôi thiết nghĩ một vài thông tin của Numista Catalogue về miếng Bửu Giám này không đúng và khá vô lý: 

1/ Miếng đồng “Bửu Giám – vật làm tin” này có tuổi hơn 1,000 năm trước đây, là một món vật rất quý hiếm, khó có thể tồn tại và được lưu hành (trên mạng bán đồ cổ) cho đến nay, chỉ có thể được lưu giữ trong các Viện Bảo Tàng. 

2/ Quốc hiệu vào Triều Lý là “Đại Việt”, không phải là “Đại Nam”. Năm 1054, vua Lý Thánh Tông đổi Quốc hiệu “Đại Cồ Việt” thành “Đại Việt”.

Quốc hiệu “Đại Nam” 

- Do Nhân Huệ Đế Nùng Trí Cao đặt sau khi xưng đế lần thứ hai chống lại chính quyền nhà Tống và nhà Lý (1052) 

- Từ đời vua Minh Mạng triều Nguyễn đến đời vua Bảo Đại (1838 – 1945).

* Như vậy miếng đồng “Bửu Giám – vật làm tin” này có từ thời vua Minh Mạng (từ năm 1838). 

Có một số Trang mạng về miếng Bửu Giám này trong các Triều Vua nhà Nguyễn, như Minh Mạng Bửu Giám, Khải Định Bửu Giám, Bảo Đại Bửu Giám, v.v... 

Quý độc giả xem link “Đại Nam Hoàng Đế Bảo Giám” sau, có miếng đồng Bửu Giám y như của tác giả sưu tầm trong Mục này. 

Đại nam hoàng đế bảo giám lưu kim thưởng bài nhất mai tam hạng大南皇帝宝鉴鎏金赏牌一枚三项 - ĐỒ CỔ CHÍ HIẾU (hieuco.net) 

5- ( ? )

• Mặt trước có hàng chữ “République Française”

• Mặt sau có hàng chữ “Théâtres d’Opérations Extérieurs”

6- CÔNG CHÁNH BỘI TINH

• Mặt trước có hàng chữ “Công Chánh Giao Thông Vận Tải”

• Mặt sau có chữ “Việt-Nam”

7- OLYMPIQUE 1972

• Mặt trước có hàng chữ “ĐINH VĂN THỨC THỂ VẬN HỘI 1972” (vòng ngoài) và “Olympia in München Reg. Stered. No. Frs. 7 / 002” (vòng trong)

• Mặt sau có chữ “München 1972”

Có lẽ đây là một mề đay kỷ niệm của ông Đinh Văn Thức (hay Thục?) khi được vinh dự tham gia Thế Vận Hội Olympia 1972 München, Tây Đức?

Mề đay Thể Thao mà chủ nó cũng sợ ... (chắc như bắp rang, là mọi người ở thời kỳ đó … đều “bình tĩnh mà… run” như nhau!). Nói vậy chớ ai mà không… “quíu cò”! Thà quăng, đốt, bỏ … lầm còn hơn là “hồn tiêu, phách tán” … vô cớ!

May mà mề đay kỷ niệm này đã được xuất dương, “đi chui” … vào máy bay, có thể yên ổn nằm khoe mình … trên khung, ít nhất là đến hết đời tôi.

Nội chiến Mỹ (1861-1865), Đông Đức-Tây Đức (1945-1989), cả hai nước Mỹ và Đức đều không có hận thù, tỵ hiềm, trả thù, ngược đãi, tù đày lẫn nhau … sau khi chấm dứt chiến tranh, bắt tay như anh em một nhà, cùng nhau xây dựng thành công và trở thành những nước có sức mạnh kinh tế lớn nhất nhì thế giới.

Việt Nam (1954-1975) đến giờ, non nửa thế kỷ trôi qua, sẽ cán mốc vào năm tới, một điều rất ... rất đáng tiếc là “Bên thắng cuộc” (với hai cuốn sách dày cộm của Huy Đức) vẫn chưa chinh phục nổi và thống nhất được lòng dân, con Việt … “Bên thua cuộc”!

8- ( ? )

• Mặt trước có hàng chữ “I GANEFO D’ASIE PHNOM PENH 1966” (Vòng ngoài) và “ONWARD NO RETREAT” (Vòng trong)

• Mặt sau có hàng chữ bằng tiếng Khmer và hàng chữ “ROYAUME DU CAMBODGE”

9- ( ? )

• Mặt trước có hàng chữ “In Honor Of The Airborne Trooper - Whose Courage, Dedication. Traditions Make Him The Worlds Finest Fighting Man”

Đây là sư đoàn 82 Dù (82nd ABN Division).

• Mặt sau có hàng chữ: “82nd Airborne Division Assoc.” “Americas Guard Of Honor”

Trên logo có chữ “AIRBORNE”

10- ( ? )

Đây là đồng kỷ niệm của sư đoàn 101 Dù (101st ABN Division)

• Mặt trước có hàng chữ “RENDEZ VOUS WITH DESTINY”.

* Lạ một điều là mề đay này ghi hai thứ tiếng, Pháp và Mỹ.

• Mặt sau có những chữ

“101 st Aiborne”

“Normandy – Bastogne – Holland – Berchtesgaden –Viet-Nam”.

* Có lẽ sư đoàn này đã tham gia các trận đánh nổi tiếng trong thời Đệ NhịThế Chiến cho đến … thời kỳ chiến tranh Việt Nam.

11- ( ? )

Mặt trước có chữ “USN” (US: United States; N: Navy = Hải Quân)

Mặt sau có hình mỏ neo, tượng trưng cho Hải Quân.

12- ( ? )

Mặt trước có hàng chữ “INTERNATIONAL TOURIST CLUB VIETNAM”

13- ( ? )

Mặt trước có các chữ “REPUBLICE FRANÇAISE – INDOCHINE”

Mặt sau có hàng chữ “CORPS EXPÉDITIONNAIRE FRANÇAIS D’EXTREME ORIENT”