A palabra «xénero» procede do latín genus, “xénero, clase, especie”. En literatura, como noutros campos, o xénero é un criterio que permite a distinción e a clasificación: xénero é cada unha das categorías en que se poden agrupar obras que participan dunhas características esenciais e que se ateñen a unhas regras comúns.
Pero ás veces un xénero pode elixir diversas formas para expresarse, como a filosofía, que pode ser atopada en prosa ou verso. Outras, un xénero como a Épica pode converterse nun vehículo de transmisión de contidos científicos, un obxectivo que en principio non estaba na finalidade dos textos épicos.
A teoría dos xéneros literarios en Grecia parte de Aristóteles, quen na súa Poética, estableceu tres como fundamentais:
épico,
tráxico
e lírico.
Cada un deles viña definido por un modo de expresión e un estilo propio que debía adecuarse á súa finalidade estética.
Na civilización romana, foi o poeta Horacio quen recolleu as teorías gregas referentes á creación literaria, na súa Epístola aos Pisones, tamén coñecida como Ars poética, propugnando unha imitación sen servilismos dos autores e as obras da Grecia clásica.
A literatura latina desenvolveuse desde os seus comezos, alá polo século III a.C., nun ambiente impregnado de helenismo, de tal xeito que a influencia de modelos gregos é perceptible nas obras latinas de todos os xéneros literarios.
A influencia grega estivo presente na sociedade romana desde a época dos reis etruscos (séculos VII-VI a.C.), pero non sempre foi directa nin se lle deu a mesma acolleita. Para a plebe romana o influxo grego era antigo e estaba moi enraizado na linguaxe, nos costumes ou na relixión, como resultado das relacións comerciais e do trato con escravos helenizados. No caso da nobreza, o helenismo penetrou durante os séculos III-II a.C. de xeito artificial, como un refinamento que acompañou os refugallos de guerra das cidades gregas de Italia e das potencias helenísticas orientais, e calou tan fondo que as familias nobres non tiñan reparos en facer que os seus fillos fosen educados por pedagogos gregos traídos como prisioneiros.
Creouse unha nobreza filohelena, pero fronte a ela houbo sectores que por orgullo preferían manterse afastados das formas de vida gregas, dos intereses comerciais e da relación cos vencidos. Con todo, pese ás sospeitas que espertaba e as diversas reaccións conservadoras, triunfaron os intereses políticos e económicos e o helenismo acabou por impoñerse, á vez que o coñecemento da lingua grega fíxose xa indispensable.
A literatura latina naceu como unha manifestación máis dese helenismo asimilado conscientemente entre a aristocracia dirixente. Aínda que se seguiron os prototipos gregos, as tendencias itálicas non chegaron a desaparecer nas obras dos autores latinos e serviron para dar un selo propio ás dignas imitacións da arte dos gregos, que en ocasións chegaron a superar.
Os autores latinos sentiron o desexo de opoñer á cultura grega unha cultura «nacional», por máis que fose elaborada a semellanza daquela. No entanto, é un erro tachar aos romanos de pouco orixinais, porque a orixinalidade só se considerou criterio para a creación estética desde fins do século XVIII.
Na Literatura Latina, convencionalmente, distínguense os seguintes xéneros literarios.
Drama ou teatro
Oratoria
Épica
Poesía didáctica
Sátira
Epistolografía
Novela
Ciencia
Fábula
Lírica
Filosofía
Historiografía
Sen embargo, hai que ter en conta que toda clasificación é relativa, e, aínda con esta distinción, hai moitas obras que poderían encaixar noutros xéneros diferentes ó que pertencen. Todo depende do criterio empregado á hora de facer dita clasificación.
Por exemplo, un texto de Cicerón podería embarcarse na epistolografía, pola súa forma, ou ben na filosofía, polo seu contido.
Provén do grego δράμα que significa "facer" ou "actuar".
Este pode dividirse en dúas partes, comedia e traxedia.
A comedia (Do lat. comoedĭa, e este de o grego antigo κωμῳδία, kōmōidía) é unha das partes das que se compón o xénero dramático. Caracterízase principalmente porque os seus personaxes protagonistas se ven enfrontados ás dificultades da vida cotiá, e por iso enfrontan as mesmas facendo rir ás persoas ou ao seu "público", movidos polos seus propios defectos cara a desenlaces felices, onde se fai escarnio da debilidade humana.
En Roma había dous tipos de comedia: Fabulla Palliata e a Fabula Togata. A primeira foi a que acadou máis éxito entre o público.
Fabula Palliata
Tradución ao latín e adaptación dunha comedia nova grega.
A palliata contraponse habitualmente á fábula togata, de orixe totalmente romano. O seu nome débese ao palllium, un atuendo grego co que se vestían os actores.
Usaba personaxes, lugares e costumes gregos.
Os autores máis representativos de fábulas paliatas son, Plauto e Terencio, e a principal fonte de inspiración para estes foi a obra do grego Menandro.
T. Maccio Plauto (254 – 184 a. C.) 21 comedias. Aulularia
P. Terencio Afer (190 – 159 a. C.) 6 comedias. O eunuco
Menaechmi, Plauto
SOS. Delirare mihi videre: non commeministi, simul
te hodie mecum exire ex navi?
MESS. Enim vero aequom postulas tu erus es: tu servom quaere. tu salveto: tu vale. hunc ego esse aio Menaechmum.
MEN. At ego me.
SOS. Quae haec fabulast? tu es Menaechmus?
MEN. Me esse dico, Moscho prognatum patre.
SOS. Tun meo patre es prognatus?
MEN. Immo equidem, adulescens, meo;
tuom tibi neque occupare neque praeripere postulo.
MESS. Di immortales, spem insperatam date mihi quam suspicor. Nam nisi me animus fallit, hi sunt gemini germani duo. Nam et patriam et patrem conmemorant pariter qui fuerint sibi. Sevocabo erum. Menaechme
Texto de The Latin Library , T. MACCI PLAVTI MENAECHMI
( liña 1075-1085)
Menecmo II.- Parecéme que desvarías. Non te acordas que hoxe desembarcaches aquí conmigo?
Mesenión.- É verdade; tes razón. Ti eres o meu amo ( A Menecmo I) ti atopa outro excravo. (A Menecmo II) A ti, saude; ( A Menecmo I) a ti, adeus; (Sinalando a Menecmo II). Eu declaro que este é Menecmo.
Menecmo I.- E eu que son eu.
Menecmo II.- Pero que historia é esta? Ti eres Menecmo?
MenecmoI.- Dígoche que sí: Menecmo, fillo de Mosco.
Menecmo II.- Ti eres fillo do meu pai?
Menecmo I.- Do teu no, xoven, do meu. Do teu non pretendo apropiarme nin quitarcho.
Mesenión.- Deuses inmortais! Facede realidade esta inesperada esperanza que estou acariciando. Se non me equivoco, estes son os dous irmáns xemelgos, pois ambos din ter o mesmo pai e a mesma patria. Chamarei ó lado o meu amo. Menecmo!
Tradución castelán de José Román Bravo,
Traducción ó galego Lucía Sanmartín Constenla
A Fábula Togata
É un tipo de comedia clásica romana.
En contraposición á fábula paliata, que partía da tradución e adaptación dunha comedia nova grega, a 'togata' tiña orixe romana porque usaba personaxes, lugares e costumes romanos, e o seu nome débese a un atuendo, en paralelismo ao que ocorre coa paliata (de pallium, unha vestimenta típicamente grega): á toga, unha peza de vestir propia dos romanos.
Estímase que o máximo cultivo ou apoxeo da fábula togata deuse entre o 218 e o ano 77 a. C. Non tivo demasiado éxito entre os romanos.
A traxedia é unha forma dramática cuxos personaxes protagonistas vense enfrontados de xeito misterioso, invencible e inevitable, contra o destino ou os deuses. En Roma a traxedia non acadou demasiado éxito, as obras normalmente líanse e non soían ser representadas. Había dous tipos: a Fabula crepidata e a Fabula praetexta.
Fabula Crepidata ou Cothurnata
Traxedia derivada da grega con personaxes e argumentos baseados no mito. O seu principal modelo é o autor grego Eurípides.
Estas obras toman temas e formas gregas. Isto pódese relacionar co seu nome, xa que Fabula Crepidata procede de crepida, “sandalia”, e Cothurnata procede de cothurnus, que era un tipo de bota que usaban os actores nas traxedias gregas.
Fabula praetexta
Traxedia de tema romano, fundada por Nevio. Substitúe os argumentos míticos gregos por outros tomados da historia de Roma, para exaltar o sentimento nacional romano. Tiveron máis éxito cas traxedias gregas porque o público se identificaba máis cos personaxes.
Os seus temas básanse nas lendas e na historia romana, en contraposición á Fabula Cothurnata. O nome de Fabula praetexta vén do tipo de toga que usaban nenos e maxistrados romanos.
Séneca (s. I d. C.) Octavia
Ph. Regni tenacis dominus et tacitae Stygis 625
nullam relictos fecit ad superos uiam:
thalami remittet ille raptorem sui?
nisi forte amori placidus et Pluton sedet.
Hi. Illum quidem aequi caelites reducem dabunt.
sed dum tenebit uota in incerto deus, 630
pietate caros debita fratres colam,
et te merebor esse ne uiduam putes
ac tibi parentis ipse supplebo locum.
Ph. O spes amantum credula, o fallax Amor!
satisne dixi?--precibus admotis agam. 635
Miserere, pauidae mentis exaudi preces--
libet loqui pigetque.
Hi. Quodnam istud malum est?
Ph. Quod in nouercam cadere uix credas malum.
Hi. Ambigua uoce uerba perplexa iacis: effare aperte.
Ph. Pectus insanum uapor 640
amorque torret. intimis saeuit ferus
penitus medullas atque per uenas meat]
uisceribus ignis mersus et uenas latens
ut agilis altas flamma percurrit trabes.
Hi. Amore nempe Thesei casto furis? 645
Fedra.- El dueño del inflexible reino y de la callada Estige no ha permitido nunca el regreso a los de arriba, una vez que se les ha abandonado. ¿Va él a soltar al raptor de su tálamo conyugal?...
Hipólito.- A él, al menos, los dioses del cielo, en su equidad, nos lo devolverán... Y en cuanto a ti me comportaré de forma que no te considere viuda y ocuparé para ti yo mismo el puesto de mi padre.
Fedra.- (Aparte) ¡Oh, crédula esperanza de los amantes! ¡Oh falaz amor! ¿He hablado ya bastante? Actuaré asediándolo con mis ruegos. (A Hipólito) ¡piedad! Escucha los ruegos de mi alma callada. Quiero hablar y no me atrevo.
Hipólito.- ¿Qué tipo de mal es ese?
Fedra.- Un tipo de mal que difícilmente creerías que encaja en una madrastra.
Hipólito.- Palabras ambiguas dejas caer en tu enrevesada forma de hablar. ¡Habla abiertamente!
Fedra.- Mi pecho enloquecido lo abrasa la llama ardiente del amor. Con fiero furor destroza lo más hondo de mi médula y recorre por mis venas un fuego sumergido en mis entrañas y escondido en mis venas, como la llama que ágilmente recorre las altas vigas de una casa.
Hipólito.- ¿Es, entonces, tu casto amor por Teseo lo que te hace enloquecer?
Tradución de El Mundo ClásicoA oratoria é a arte de falar diante dun auditorio (ars dicendi) coa finalidade de agradalo e persuadilo nalgún sentido. O orador (orator) é o artífice (artifex), quen elabora e pronuncia o discurso (oratio). O coñecemento e dominio das regras desta arte, denominadas no seu conxunto retórica (rhetorica), é a elocuencia (eloquentia). O orador debe ser, pois, un experto na arte de falar (dicendi peritus).
Posidonio de Rodas, mestre de Cicerón, incluiu a retórica entre as chamadas artes liberais, que eran sete: retórica, dialéctica, gramática, música, aritmética, xeometría e astronomía. As tres primeiras pasaron á Idade Media agrupadas co nome de trivium, e as catro restantes, co de quadrivium.
A retórica floreceu nas cidades democráticas de Grecia no século V a.C. Foron os sicilianos Córax e Tisias quen elaboraron as primeiras teorías sobre as técnicas expositivas útiles para o orador. Esas teorías foron desenvolvidas polos sofistas Protágoras e Gorxias, e máis tarde sistematizadas por Aristóteles na súa Ars rhetorica. As escolas de retórica espalláronse polas cidades máis importantes do mundo grego.
A conquista no século III- II a.C. do sur de Italia e illa de Sicilia (Magna Grecia) permitiu aos romanos coñece-la cultura grega.
Anteriores a Cicerón (século III-II a.C)
Entre outros destacaron:
Marco Porcio Catón (234 a. C. - 149 a. C.) nacionalista sen concesións e inimigo de todo o grego, representa a «conciencia moral» da sociedade do seu tempo.
Escipión Emiliano (185 a. C. - 129 a. C.) e o seu círculo representan a impregnación da cultura romana pola grega.
Pero tamén se podería falar de outros como César (100 a. C-44 a. C.) e Marco Antonio ( 83 a. C.- 30 a. C.), contemporáneos de Cicerón.
Cicerón (s I a. C.)
Marco Tulio Cicerón, (106 a. C. - 43 a. C.) en latín Marcus Tullius Cicero, foi un xurista, político, filósofo, escritor, e orador romano. É considerado un dos máis grandes retóricos e estilistas da prosa en latín da República romana.
Posteriores a Cicerón (s. I d.C)
Entre outros destacan:
Marco Fabio Quintiliano ( 35 d. C – 95 d. C) que naceu en Hispania e estudou en Roma, onde abriu unha escola de retórica. É o máis importante educador de Roma, deixounos, co seu Institutio oratoria, o tratado de retórica máis completo de toda a antigüidade.
Cornelio Tácito (55 d.C.-120 d. C) no seu Dialogus de oratoribus, preocúpase da decadencia da oratoria.
M. FABII QVINTILIANI INSTITVTIO ORATORIA LIBER PRIMVS
Tradito sibi puero docendi peritus ingenium eius in primis naturamque perspiciet. Ingenii signum in parvis praecipuum memoria est: eius duplex virtus, facile percipere et fideliter continere.
Proximum imitatio: nam id quoque est docilis naturae, sic tamen ut ea quae discit effingat, non habitum forte et ingressum et si quid in peius notabile est. II.
Non dabit mihi spem bonae indolis qui hoc imitandi studio petet, ut rideatur; nam probus quoque in primis erit ille vere ingeniosus. Alioqui non peius duxerim tardi esse ingeni quam mali: probus autem ab illo segni et iacente plurimum aberit. III. Hic meus quae tradentur non difficulter accipiet, quaedam etiam interrogabit: sequetur tamen magis quam praecurret.
Illud ingeniorum velut praecox genus non temere umquam pervenit ad frugem.
O mestre destro encargado xa do neno, o primeiro de todo tantee os seus talentos e índole. O principal sinal de talento nos nenos é a memoria; a que ten dous oficios que son: aprender con facilidade e reter fielmente o que aprendeu.
O segundo sinal é a habilidade en imitar, por ser sinal de docilidade; pero de maneira que esta imitación sexa do que aprende, e non para remedar o aire e modo de andar das persoas, ou algún outro defecto que chame a atención.
Pois o que así pretende facer rir, para o meu modo de pensar, non indica boa índole. Sobre todo, o neno bo será verdadeiramente enxeñoso: porque non teño por tan malo o ser de pouco talento, como o ser de índole perversa. O neno bo estará moi distante de ser perezoso e deixado como outros: oirá sen repugnancia o que se lle ensine; fará algunhas preguntas; seguirá por onde se lle leve, pero non se adiantará.
Aquela especie de enxeños, que, a xeito de froitas, anticípanse, nunca chegan a sazón.
A palabra grega ἔπος significa “narración”. A poesía épica é aquela que narra as fazañas de heroes históricos ou lendarios. Por este motivo, tamén recibe o nome de poesía heroica.
A épica como xénero literario xorde da admiración que o poeta sente ante personaxes de influencia colectiva, por oposición á lírica, que nace da necesidade de expresar sentimentos amorosos de tipo persoal. Neste xénero, normalmente o autor non acostuma adoptar unha posición obxectiva, porque recolle fazañas de heroes propios da súa cultura e demostra a admiración que lles profesa.
Na maior parte das culturas, a épica comezou sendo oral e cantada, feito que non se produce no caso da épica latina.
Sempre está escrita en verso e emprega unha versificación maxestosa e lenta. Así, nas literaturas grega e romana, os poetas servíronse do hexámetro.
Normalmente, a épica canta as victorias e as fazañas dos seres heroicos máis recoñecidos por unha comunidade. Na épica grega, modelo da latina, narráronse as fazañas e aventuras dos heroes gregos e troianos que se enfrontaron na guerra de Troia (A Ilíada e a Odisea).
Encarnan os valores morais e as actitudes sociais máis prezados pola cultura que os creou.
Sendo a épica un xénero de tradición oral, utilizábanse unhas fórmulas (Apolo, que fere de lonxe), que lle permitían ó rapsoda (o que relataba o poema épico) unha mellor memorización do texto. Adoitan ser versos enteiros ou partes de verso que se repiten sobre un mesmo esquema métrico, e que serven como epítetos que caracterizan personaxes humanos ou divinos.
Tamén os símiles ou as comparacións, moi frecuentes neste tipo de obras, indican o paso dun episodio a outro e imprímenlle plasticidade e viveza á narración, ademais de relaxar a atención tras momentos dunha tensión especial (narración dun combate, por exemplo).
Exemplo de comparación da Eneida: "A morte de Turno"
Y como de noche, entre sueños, cuando un lánguido letargo abruma nuestros ojos, se nos figura que pugnamos en vano por correr afanosos, y en medio de nuestros conatos sucumbimos con doliente angustia, y ni acertamos a hacer uso de la lengua, ni sostienen el cuerpo las acostumbradas fuerzas, ni podemos gritar ni hablar; así Turno, por más que se esfuerce con valor por hallar camino para salir de aquel trance, le cierra la infernal Furia toda salida.
Entonces mil varias ideas se revuelven en su atribulado pensamiento; tiende la vista a los Rútulos y a la ciudad, pero el miedo le ataja y se estremece al amago de la lanza de Eneas. No discurre cómo escapar, ni se siente con bríos para embestir a su enemigo, ni ve su carro, ni a su hermana, que antes le servía de auriga. Eneas, aprovechándose de su indecisión, con certera mirada, vibra contra él su fatal lanza y se le arroja desde lejos con toda su fuerza: jamás murallas de piedra batidas por el aire crujieron en tal manera; jamás estalló el rayo con tan horrísono estampido. Vuela a semejanza de negro turbión la mortífera lanza, y traspasando los bordes de la loriga y los siete cercos del escudo, se le entra rechinando por mitad del muslo: dobladas las rodillas, cae en tierra herido el gigantesco Turno.
Grecia (literarios): Homero e Hesíodo.
Roma (preliterarios): Antes dos finais do século II, que é cando aparecen os primeiros poemas épicos, poden rastrexarse indicios do que logo será a gran poesía épica.
Carmina convivalia: Son os máis claros precedentes da poesía épica. Era costume nos primeiros séculos de Roma cantar, ao final dos banquetes, con acompañamento de frauta ou sen el, clarorum uirorum laudes atque virtutes, é dicir, as glorias e as valorosas fazañas dos antepasados ilustres.
Carmina triumphalia: Eran cantos de soldados, onde se celebraban neles as fazañas do xeneral e as súas propias na guerra.
Neniae: Nas honras fúnebres de personaxes ilustres, os parentes nun principio, e logo mulleres contratadas para iso, as praeficae ou plañideiras, recitaban unha fúnebre melopea co eloxio do defunto, das súas virtudes e dos seus feitos heroicos.
Elogia: Son inscricións funerarias en verso, en eloxio dun defunto.
Época arcaica (III – II a.C): Livio Andrónico: Tradución da Odisea
Época clásica (I a.C. – I d.C.): Virxilio: A Eneida, na que presenta a fundación de Roma, cunha orixe mítica relacionada coa destrución de Troia, para poder outorgarlle unha orixe gloriosa. Eneas, príncipe de Troia, é capaz de escapar da súa destrución e, despois dunha longa viaxe polo mar Mediterráneo, chega ata Roma. Os seus descendentes, Rómulo e Remo, serán os que funden a cidade.
Época posclásica (I. d.C.): Silio Itálico: Púnica, poema que conta a Segunda Guerra Púnica entre Roma e Cartago, desde o abandono de Eneas a Dido; Lucano: A Farsalia, primeira obra épica que non inclúe ningunha intervención dos deuses, polo que recibiu numerosas críticas acusándoo de que non era un poeta, senon un historiador. Conta a guerra civil que empezou no 49 a. C. e finalizou catro años más tarde entre os partidarios de Xulio César e os membros máis conservadores do Senado.
Comezo da Eneida
Arma virumque cano, Troiae qui primus ab oris
Italiam, fato profugus, Laviniaque venit
litora, multum ille et terris iactatus et alto
vi superum saevae memorem Iunonis ob iram;
multa quoque et bello passus, dum conderet urbem,
inferretque deos Latio, genus unde Latinum,
Albanique patres, atque altae moenia Romae.
P. VERGILI MARONIS AENEIDOS LIBER PRIMVS
Canto as armas e a ese home que das costas de Troia
chegou o primeiro a Italia prófugo polo fado, e ás praias
lavinias, sacudido por mar e por terra pola violencia
dos deuses por mor da ira obstinada da cruel Xuno,
tras moito sufrir tamén na guerra, ata que fundou a cidade
e trouxo os seus deuses ao Lacio; de aí o pobo latino
e os pais albanos e da alta Roma as murallas.
A poesía didáctica, que pode ser considerada un subxénero dentro da Épica, tamén coñecido como épica científica, é a expresión en hexámetro dactílico de contidos científico-técnicos coa finalidade de instruír. É posta en dúbida como xénero pero a popularidade acadada en Roma fixo que se estudie separada da épica.
Autores:
Lucrecio: De rerum natura; Proclama a realidade do home nun universo sen deuses e intenta liberalo do seu temor a morte.
Virxilio: Georgica; Cuxa intención e glosar e informar sobre as labores agrícolas, ademais era unha loa da vida rural.
Horacio: Ars Poetica; Ensalza os modelos gregos como modelos e proporciona consellos técnicos aos poetas novatos.
Ovidio:
Fasti; Nesta obra Ovidio trata de ilustrar o calendario romano explicando a orixe do nome dos meses, das festas e as características astronómicas de cada momento.
Ars Amandi; Facilita unha serie de consellos sobre as relacións amorosas: dónde atopar as mulleres, cómo conquistalas, como manter o amor, etc.
Medicamina faciei femineae; Ovidio defende o uso de cosméticos e proporcioa cinco recetas para tratamentos faciais.
Remedia Amoris; Este poema ten como obxectivo enseñar, en particular a homes xoves, como evitar a idealización da muller amada e procurar axuda en caso de que o amor traia desesperación e desgraza.
Falando de xénero literario, a sátira (satura), trátase quizá do único non importado de Grecia. Na obra de Quintiliano (Instituto oratoria, X, 2, 93) podemos atopar unha frase que di: "Satura quidem tota nostra est", é dicir, A sátira é toda nosa.
Este xénero literario foi inventado por Lucilio na segunda metade do século II a.C., e a falta de documentos anteriores lévanos a impoñer que os autores principais deste xénero en Roma foron Horacio, Persio e Xuvenal. Tiveron influenzas da Comedia Antiga, xa que podemos atopar rasgos como o de nomear a personaxes vivos ou mortos, que se convertían nos protagonistas das bromas e chistes fronte ao público, así como da chamada poesía de escarnio helenística ou silografía, coas súas diatribas político-culturais.
Dende o punto de vista filolóxico, o termo "satura" presenta un amplo abano de significados, pero principalmente significa burla ou mofa.
E etimoloxicamente deriva de "satur", que en latín arcaico podíase denominar a un prato que consistía nunha mestura de ingredientes ou ben un prato con ofrendas de frutos diversos para os deuses.
Sátira VIII de Xuvenal
Nullus iam parasitus erit. sed quis ferat istas
luxuriae sordes? Quanta est gula quae sibi totos
ponit apros, animal propter conuiuia natum!
Poena tamen praesens, cum tu deponis amictus
turgidus et crudum pauonem in balnea portas.
Hinc subitae mortes atque intestata senectus.
It noua nec tristis per cunctas fabula cenas;
ducitur iratis plaudendum funus amicis.
Xa ninguén será parásito. Pero, quen procreou
esa vileza do exceso? Canta gula ten o que pon
na mesa para si tantos porcos, animal nado para
os banquetes? Sen embargo, quédache unha pena
latente cando rexeitas un vestido pomposo ou
un pavo frito nas portas do balneario. De aquí as
mortes súbitas e a vellez intestada, e tamén unha
nova historia infeliz por mor de tanta comida.
O funeral, que debe ser aplaudido, é levado polos amigos indignados.
Pertencen á epistolografía todas aquelas obras escritas en forma de carta.
Tratábanse temas de contido variado: a filosofía, a poesía didáctica, un tratado de poética…
Permitía coñecer feitos históricos e o latín vulgar empregado entre dous amigos
Non se elaborou unha teoría sobre a arte da epistolografía, a excepción de pequenos apartados nos tratados de Retórica.
Carta privada: estas cartas non tiñan como obxectivo ser publicadas.
Carta pública: están dirixidas a un público amplo, e tratan sobre temas xerais.
Carta oficial: o seu obxectivo era establecer unha relación oficial entre individuos ou comunidades.
Carta aberta: expóñense propias conviccións morais, políticas ou sociais, e están dirixidas e un público amplo, a quen se trata de influír.
Carta doutrinal ou científica: trata sobre cuestións morais, filosóficas ou científicas.
Carta proemio ou de dedicación: trátase dunha introdución a unha obra literaria, na que se menciona o destinatario da mesma.
Carta poética: cultivouse moito en Roma. Eran epístolas en verso de conido variado e dirixidas a un personaxe determinado. As máis importantes son as de Horacio e as que Ovidio escribe dende o desterro.
Ovidio: Heroidas (cartas de amor escritas e dirixidas ós seus amados polos personaxes femininos da literatura e da mitoloxía), Epistulae ex Ponto e Tristia (obra escrita en catro libros para ilustrar a tristeza e a desolación lonxe de Roma).
Cicerón: Foi o máximo expoñente deste xénero. Conservamos unhas 900 cartas súas. Obras: Epistulae ad familiares, ad Atticum, ad Quintum fratrem, ad Marcum Brutum.
Séneca: Cartas a Lucio (un importante tratado sobre filosofía e a dirección espiritual)
Plinio o Xove: a súa obra (10 libros) aportou moitos detalles sobre a época: paisaxes, vida social, cuestións educativas. Mantén cartas co emperador Traxano sobre temas de goberno.
Exemplo de carta poética de Ovidio.
P. OVIDI NASONIS TRISTIA LIBER PRIMUS, III
Cum subit illius tristissima noctis imago,
quae mihi supremum tempus in urbe fuit,
cum repeto noctem, qua tot mihi cara reliqui,
labitur ex oculis nunc quoque gutta meis.
iam prope lux aderat, qua me discedere Caesar
finibus extremae iusserat Ausoniae.
nec spatium nec mens fuerat satis apta parandi:
torpuerant longa pectora nostra mora
Cando me ven á mente a tristísima imaxe daquela noite,
na que pasei os derradeiros momentos na Cidade,
cando volvo a recordar aquela noite,
na que deixei atrás tantas cousas queridas para min,
escorren dos meus ollos aínda agora as bágoas;
xa case chegara a luz do día no que César me ordenara
marchar lonxe da fronteira última da Ausonia.
non tivera nin tempo nin ánimo dabondo para preparar o necesario:
meu corazón paralizárase durante longo tempo...
Exemplo de carta privada de Cicerón.
Ad familiares - Cicerón
Si vales, bene est, ego valeo. Valetudinem tuam velim cures diligentissime; nam mihi et scriptum et nuntiatum est te in febrim subito incidisse. Quod celeriter me fecisti de Caesaris litteris certiorem, fecisti mihi gratum. Item posthac, si quid opus erit, si quid acciderit novi, facies, ut sciam.
Cura, ut valeas. Vale. D. IIII Non. Iun.
Se estás ben de saúde, moi ben; eu tamén estou ben. Quixera que vixiases moi dilixentemente a túa saúde. Pois escribíronme e comentáronme que tiveras febre repentinamente. Agradoume moito que me informaras rápidamente da carta de César. Do mesmo xeito, no futuro, se algo fose necesario, se algo novo sucedese, faimo saber.
Procura estar ben de saúde. Adeus. Entregado o 2 de xuño.
Unha novela é un relato extenso en prosa sobre temas ficticios. Este xénero apareceu en época moi tardía (a comezos de nosa era), foi pouco cultivado en Grecia e en Roma e sempre tivo un carácter secundario. A novela afastábase demasiado dos cánones clásicos e satisfacía a un público que desexaba evadirse con este tipo obras que, ao dicir de Macrobio, eran pura diversión. Na Antigüidade non houbo un término específico para referirse ao tipo de obra que hoxe chamamos «novela»; os gregos chamárono mýthos, historía ou mythistoría, termos que os romanos adaptaron como mythus, historia e mythistoria.
A novela non está tan estrictamente delimitada desde o punto de vista formal e temático como os outros xéneros considerados «clásicos». A súa orixe é moi incerta, pero puido xurdir a partir da fusión de elementos tomados doutros xéneros, algúns dos cales xa estaban en decadencia: os relatos épicos, que proporcionaron a base narrativa; o mimo, que aportou a variedade de temas, os efectos burlescos, e ata eróticos; a fábula milesia, tipo de relato popular curto que resaltaba tamén os aspectos licenciosos; a sátira menípea, coa súa mestura de prosa e verso e o seu espírito caricaturesco; e a diatriba filosófica da escola cínica, exercida polos oradores peregrinantes, cos seus artificios retóricos, as súas anécdotas e a súa unión do serio e o burlesco. Todos estes elementos repártense en desigual medida na novela grega e na latina, segundo veremos.
As viaxes están sempre presentes xa que os personaxes están en contínuo movemento. As aventuras vincúlanse a miúdo cun motivo relixioso (Príapo, Isis, etc.)
As novelas gregas axústanse a un modelo no que se combinan o relato de amor co de viaxes e aventuras fantásticas, de modo análogo ao das novelas bizantinas de épocas posteriores: dous mozos que viven o seu amor nun ambiente idílico sofren moitas peripecias: separacións, raptos, naufraxios, guerras, viaxes a países exóticos, etc. A este patrón corresponden as obras Dafnis e Cloe de Longo (s. II-III d.C.?), considerada como precedente da novela pastoril, e Teáxenes e Cariclea (tamén chamada As Etiópicas) de Heliodoro de Emesa (s. III d.C.).
Outro autor grego, Luciano de Samosata (125-192 d.C.), acentúa o elemento fantástico ata o disparate na súa Historia verdadeira, na que narra insólitas aventuras de personaxes que chegan a alcanzar ata a lúa.
Petronio é o autor a quen se atribúe a composición da novela titulada O Satiricón. Aínda que a cuestión sobre a identidade deste personaxe segue aberta, e hai quen o sitúan en data tardía (s. III d.C.), imponse a opinión de quen consideran que se trata do Petronio (c. 27-66 d.C.) que viviu en época de Nerón e foi chamado Arbiter elegantiarum, ao cal refírese o historiador Tácito, describíndoo como un home refinado e orixinal.
Este Petronio foi amigo de Nerón e, acusado como Séneca e Lucano de participar nunha conxura para matar ao emperador, suicidouse.
O Satiricón, cualificado como novela polo seu carácter narrativo e a súa estrutura aberta, compoñíase de vinte libros, dos cales consérvanse os libros XV e XVI e fragmentos do libro XIV.
O argumento dos fragmentos conservados é o seguinte:
A acción iníciase na cidade de Campania. Encolpo é un individuo bohemio que vai en busca do seu namorado Ascilto, e atópao en compañía de Xitón, un mozo polo que ambos rivalizarán; logo úneselles outro compañeiro de aventuras, Agamenón, e todos xuntos diríxense a unha cea en casa dun novo rico, onde ten lugar o pasaje máis coñecido da obra, o banquete de Trimalción. Logo Encolpio atoparase co poeta Eumolpo, que lle contará unha historia e recitaralle un poema sobre Troia. Encolpio, Xitón e o poeta deciden embarcarse para fuxir de Ascilto, pero o barco naufraga preto da cidade de Crotona; alí Eumolpo finxirase un home adiñeirado, pero doente e sen herdeiros, para aproveitarse dos cazadores de herdanzas.
Capítulo VI do Satiricón de Petronio
Dum hunc diligentius audio, non notavi mihi Ascylti fugam <. . .> Et dum in hoc dictorum aestu in hortis incedo, ingens scolasticorum turba in porticum venit, ut apparebat, ab extemporali declamatione nescio cuius, qui Agamemnonis suasoriam exceperat. Dum ergo iuvenes sententias rident ordinemque totius dictionis infamant, opportune subduxi me et cursim Ascylton persequi coepi. Sed nec viam diligenter tenebam quia <. . .> nec quo loco stabulum esset sciebam. Itaque quocumque ieram, eodem revertabar, donec et cursu fatigatus et sudore iam madens accedo aniculam quandam, quae agreste holus vendebat.
Texto de Latin Library
Mentres eu escoitaba con avidez a Agamenón, Ascylto fuxiu do meu lado sen que eu o advertise; e cando reflexionaba do que escoitara, invadiu o pórtico unha multitude de estudantes que escoitaran, sen dúbida, algunha arenga improvisada por calquer retórico en resposta á de Agamenón. Mentres algúns mozos ríanse das sentenzas do orador, outros ridiculizaban o estilo e burlábanse da falta de plan e método. Aproveitei a oportunidade e metínme entre a turba para buscar a Ascylto, aínda que non podía poñer niso moita dilixencia, por non coñecer os camiños ou ignorar a situación de noso albergue. Logo de moitas voltas, volvín, sen darme conta, ao momento de partida. Por fin, extenuado de fatiga, inundado de suor, abordei a unha velliña que vendía legumes.
Tradución de Wikisource
Apuleio (124-180 d.C.) era norteafricano, nacido na colonia de Madaura, en Numidia. A súa variada obra reflexa o barroquismo propio da época dos antoninos e a formación retórica que recibira en Cartago, Atenas e Roma. Cultivou a filosofía (dicía ser platónico), a gramática e a retórica (chegou a exercer de avogado) interesouse polas relixións orientais, os cultos mistéricos e a maxia (foi acusado de feiticería, aínda que resultou absolto).
Da súa obra destaca a novela O Asno de ouro (Asinus aureus) chamada tamén Metamorfose. A cuestión da orixinalidade desta obra segue aberta. Ao parecer Apuleio inspirouse nun relato curto, Lucio ou o asno, do autor grego Lucio de Patrás, de quen Luciano de Samosata fixo tamén un resumo. No entanto, Apuleio introduce novidades no argumento dos autores gregos: insire varias novelas breves na narración orixinal e pon un final no que a deusa Isis intervén ex machina para salvar ao protagonista, elementos que non están no texto grego.
A novela conta en primeira persoa as peripecias de Lucio, un mercador corintio que se atopa viaxando por Tesalia e que se converte accidentalmente en asno, conservando, con todo, a súa alma humana.
Coa figura de asno entra ao servizo de distintos amos, coma se dunha novela picaresca tratásese: bandidos, comerciantes, soldados, falsos sacerdotes, escravos, etc. Aínda que non ten o don da palabra, Lucio observa e describe todas as capas da sociedade de modo vívido e realista.
A prosa como medio de expresión da divulgación científica, a compilación técnica ou a erudición.
A súas características son a procura de claridade e concisión, a precisión terminolóxica e frecuentes neoloxismos, en especial do grego, emprego de sustantivos abstractos e usos morfo-sintácticos propios do latín vulgar.
Plinio o vello, (Como 23 d.C.-Catellmare 79 d.C.)., morreu víctima da súa curiosidade científica, ao mirar a erupción do volcán do Vesubio, que asolagou as cidade de Pompeia e Herculano. (s. I d. C.) A súa obra, Naturalis Historia, constitúe un auténtico tratado enciclopédico da Antigüidade, xa que abarca diversos temas da ciencia.
Vitruvio (90 a.C.-20 d.C.) foi un arquitecto romano. A súa obra trata de temas artesáns de arquitectura. Fai louvanza a Augusto, por considerar o seu oficio máis ca o de un artesán. (s. I a. C.) De architectura (obra de referencia para os artistas do Renacemento)
M. T. Varrón (Rieti 116-27 a.C.) foi un militar romano orixinario da clase ecuestre. Polígrafo, erudito. Conservamos enteira a obra De re rustica (tópicos de agricultura) e fragmentariamente De lingua latina (estudio lingüístico do latín: etimoloxía, morfoloxía, sintaxe). A el debémoslle os conceptos de flexión ou derivación.
A transexualidade na Naturalis Historia
La transformación de mujer en hombre no es cosa de mitos. Encontramos en los Anales que, en Casino, durante el consulado de Publio Licinio Craso y Gayo Casio Longino, uno, de muchacha bajo la potestad paterna, se convirtió en niño, y por orden de los arúspices fue deportado a una isla desierta.
Licinio Muciano expone que él vio en Argos a Aresconte, que se había llamado Arescusa e, incluso, se había casado; luego, le vinieron la barba y la virilidad, y tomó esposa. Él vio también, en Esmima, un niño de las mismas características. Yo mismo vi en África a Lucio Consicio, ciudadano trisditano, que se había transformado en hombre el día de la boda.
PLINIVS (cómic)
Na MeGaBiblioteca do Centro podes atopar este interesante cómic, que nos narra a vida de Plinio o vello, o naturalista máis famoso da historia. Coñecido mundialmente pola súa enciclopedia, a Naturalis Historia, as súas exploracións levárono ata temas como a astronomía, a xeografía, a zooloxía ou a botánica. Mari Yamazaki e Tori Miki unen forzas para devolver á vida a un personaxe excéntrico e do máis divertido a través das súas anotacións e vivencias. Unha marabillosa viaxe no tempo ao Imperio Romano, que nos abre as portas a un mundo no que a ciencia daba os seus primeiros pasos.
PLINIVS 1. Sinatura: 82-C/YAM/pli - Nº Rexistro: 21336
PLINIVS 2. Sinatura: 82-C/YAM/pli - Nº Rexistro: 21337
PLINIVS 3. Sinatura: 82-C/YAM/pli - Nº Rexistro: 21509
Xénero menor poético que consiste nunha composición curta, de ficción, cuxos personaxes son animais.
As súas características son o emprego do senario iámbico e o seu carácter alegórico, xa que están escritas xeralmente en verso e os personaxes que interveñen ou dialogan son, xeralmente, animais. Ten elementos satíricos, burlescos e afán moralizante, constitúe unha reivindicación burlona do pobo fronte aos privilexiados. Trátase dun xénero que xorde como reacción á poesía de ton elevado e solemne, ás veces formulado de forma expresa. Os seus personaxes son seres vulgares e insignificantes cos que se pretende ensinar algo moral ou útil. É o que coñecemos como moralexa.
A orixe de estos relatos é remoto e probablemente debe relacionarse coa literatura oriental. O papel das fábulas de animais na India e nas culturas de Mesopotamia é coñecido desde fai tempo. Seguramente os xonios, habitantes das colonias gregas de Asia Menor, foron quen actuaron de intermediarios na transmisión de esta tradición á súa propia cultura, a cal, desde época moi temperá, recolleu algunhas destas historias dentro de obras literarias pertencentes a outros xéneros. Ata o s. VI a.C. as fábulas non acadarían a categoría de xénero na literatura grega, grazas á figura de Esopo, un persoaxe de características semimíticas e cuxa vida está chea de lendas de dudosa autenticidade: por el, a fábula de animais denomínase «fábula esópica».
Viviu no século I d.C., probablemente ata o reinado de Nerón. No seu tempo foi case ignorado e os poucos datos que temos sobre a súa vida foron entresacados da súa propia obra. Compuxo una extensa obra que, baixo o título de Fabulae Aesiopeae, agrupa cento 23 fábulas organizadas en cinco libros.
Aínda que inicialmente a súa intención era reproducir os textos de Esopo, paulatinamente iría introducindo referencias máis ou menos directas a sociedade romana do seu tempo, con frecuencia marcadas por un tono decididamente crítico, dirixido especialmente cara quen ostentaban o poder.
No seu cuarto libro encontramos a fábula "De vulpe et uva" (a raposa e as uvas)
De vulpe et uva
Fame coacta vulpes alta in vinea
Uvam appetebat summis saliens viribus;
Quam tangere ut non potuit, discedens ait:
«Nondum matura est; nolo acerbam sumere».
Qui facere quae non possunt verbis elevant,
Ascribere hoc debebunt exemplum sibi.
Unha raposa, obrigada pola fame
quería coller unhas uvas no máis alto da viña, saltando con todas as súas forzas.
Como non puido chegar a elas, ao marchar dixo:
"Aínda non están maduras, non as quero coller amargas"
Aqueles que desprezan as cousas que non poden obter, deberían aplicarse esta historia como exemplo.
Agrúpanse neste xénero todas as composicións poéticas que expresan emocións e sentimentos e teñen un enfoque persoal e subxectivo.
O nome deriva da palabra grega λυρικός, que era un instrumento musical de corda co que se acompañaban os poetas.
Aínda se poden percibir nos nomes das composicións poéticas as reminiscencias musicais do inicio: balada, de bailare (“bailar”); soneto, de sonitus (“son”, “nota musical”); oda, de οδέ (“canción”); salmo, de ψαλμους (“música de arpa”)
Entre os romanos, sobresaliron na lírica Horacio e Catulo.
Odas I Horacio (XI)
Tu ne quaesieris, scire nefas, quem mihi, quem tibi
finem di dederint, Leuconoe, nec Babylonios
temptaris numeros. Vt melius, quidquid erit, pati!
Seu pluris hiemes seu tribuit Iuppiter ultimam,
quae nunc oppositis debilitat pumicibus mare
Tyrrhenum: sapias, vina liques, et spatio brevi
spem longam reseces. dum loquimur, fugerit invida
aetas: carpe diem quam minimum credula postero.
Ti non preguntes, é ilícito sabelo, que fin a min e cal a ti
os deuses che concederon, Leuconóe, nin consultes
os cálculos babilónicos. ¡Que mellor é sufrir o que virá,
tanto si Xúpiter nos concedeu máis invernos como se este é o derradeiro,
que agora debilita ó mar tirreno contra as porosas rochas:
sé sabia, filtra o teu viño e, neste breve espacio de tempo,
recorta unha esperanza a longo prazo. Mentres falamos, terá fuxido o tempo
envexoso: goza do presente, sen fiar o máis mínimo no mañá.
Entre os subxéneros da lírica destacan:
Nunha paisaxe idílica, rodeados dunha natureza idealizada, uns pastores dialogan sobre temas xeralmente amorosos; tamén rivalizan para demostrar quén é mellor músico e poeta. Neste subxénero sobresae Virxilio.
Na literatura grecolatina, o criterio que definía a elexía non era fundamentalmente temático senón formal, considerábase elexía a calquera poema composto no metro elexíaco, que alterna un verso hexámetro e outro pentámetro, o que se coñece como dístico elexíaco.
Seguindo modelos gregos, nos que a elexía servía para tratar temas sociais e políticos, os autores latinos introduciron outros temas referidos ó amor, á vida e á morte.
Catulo, Tibulo, Propercio e Ovidio son os máximos representantes.
En xeneral asociouse á temática amorosa, sendo os poetas elexíacos latinos Tibulo e Propercio exemplos de poetas eminentemente eróticos.
É unha composición poética que expresa un só pensamento festivo de forma inxeniosa.
Destaca Marco Valerio Marcial, coa súa obra Epigramas, que se compón de quince libros de versos.
É unha composición de tema elevado a través da cal o poeta expresa os seus sentimentos e as súas reflexións sobre asuntos relacionados coa vida, a natureza, con algún personaxe relevante dunha época...
Horacio é o poeta máis destacado.
Nobel de Literatura 2016
O premio Nobel de literatura este ano 2016 foi concedido a Bob Dylan, un famoso cantante. Está a haber unha grande polémica debido xa que moitos alegan que non é un escritor e que non ten moitos méritos literarios.
A secretaria permanente da Academia Sueca defendeu a elección do cantautor e comparouno con vates gregos da Antigüidade como Homero e Safo, quen escribiron textos poéticos para ser escoitados e interpretados como instrumentos.
Se queredes máis información sobre isto podedes ler este artigo Yahoo Noticias.
Xénero en prosa. Ás veces en forma dialogada ou en forma de carta.
É o estudo dos problemas fundamentales acerca de cuestións como a existencia, o coñecemento, a verdade, a moral, a beleza, a mente e a linguaxe. Este xénero tamén abrangue outros temas, que hoxe consideraríamos ensaios políticos, como poden ser o caso de De Republica ou De legibus, ambas obras de Cicerón.
Cómpre destacar dous autores: Séneca e Cicerón. Dúas obras de Séneca son Da felicidade e Cartas a Lucilio. A primeira obra presenta o pensamento moral do propio Séneca, e a segunda 124 cartas dirixidas a Lucilio, por entonces procurador romano de Sicilia. Algunhas das obras filosóficas de Cicerón son: De Republica, De legibus, De Senectute, Tusculanae disputationes, etc.
Sen embargo, estes autores tamén trataron outros xéneros: no caso de Séneca a traxedia e, Cicerón, a Oratoria e a Epistolografía.
Fragmento de Laelius de amicitia de Cicerón de The Latin Library e da República tamén de Cicerón.
Cicero, de Amicitia
[3] Itaque tum Scaevola cum in eam ipsam mentionem incidisset, exposuit nobis sermonem Laeli de amicitia habitum ab illo secum et cum altero genero, C. Fannio Marci filio, paucis diebus post mortem Africani. Eius disputationis sententias memoriae mandavi, quas hoc libro exposui arbitratu meo; quasi enim ipsos induxi loquentes, ne 'inquam' et 'inquit' saepius interponeretur, atque ut tamquam a praesentibus coram haberi sermo videretur.
[3] Pois ben, Escévola, ao incidir neste tema, expúxonos a conversa de Lelio sobre a amizade, que este mantivera con el e co seu outro xenro, Gaio Fannio, fillo de Marco, poucos días despois da morte do Africano. Gravei na memoria as ideas principais desta plática, e expúxenas neste libro á miña maneira: introducín aos interlocutores como se falasen por si mesmos, para que o "dixen" e o "dixo"non interrompesen moito, e parecese que o diálogo se celebraba coma se eles estivesen presentes.
Cicero, De Republica
(15) Quo facto primum vidit iudicavitque idem quod Spartae Lycurgus paulo ante viderat, singulari imperio et potestate regia tum melius gubernari et regi civitates, si esset optimi cuiusque ad illam vim dominationis adiuncta auctoritas. itaque hoc consilio et quasi senatu fultus et munitus, et bella cum finitimis felicissime multa gessit, et cum ipse nihil ex praeda domum suam reportaret, locupletare civis non destitit. (16) tum, id quod retinemus hodie magna cum salute rei publicae, auspiciis plurimum obsecutus est Romulus. nam et ipse, quod principium rei publicae fuit, urbem condidit auspicato, et omnibus publicis rebus instituendis, qui sibi <ad>essent in auspiciis, ex singulis tribubus singulos cooptavit augures, et habuit plebem in clientelas principum discriptam—quod quantae fuerit utilitati post videro—multaeque dictione ovium et boum—quod tunc erat res in pecore et locorum possessionibus, ex quo pecuniosi et locupletes vocabantur—non vi et suppliciis coercebat.
Con esto vio ya, y pudo entender, lo que ya había visto poco antes Licurgo en Esparta: que las ciudades se gobiernan y rigen mejor por el mando de uno solo y el poder real, si se agrega a ese poder la autoridad de los mejores. Así, pues, sostenido y defendido por este consejo, especie de senado, hizo felizmente muchas guerras con los pueblos vecinos, y, como él no se llevaba a su casa nada del botín, no dejó de enriquecer a los ciudadanos. Además, cosa que hoy consideramos como muy conveniente a la república, casi todo lo hizo Rómulo consultando los auspicios, pues él fundó la ciudad con auspicios favorables, lo que fue el principio de la república, y para todos los asuntos públicos eligió de cada tribu un augur que le asesorara en los auspicios. También dividió la plebe en clientelas de cada uno de los principales -luego mostraré la gran utilidad de esto- y la tenía sometida, no por la violencia y la pena de muerte, sino por la imposición de multas en ovejas y bueyes, pues en aquella época los patrimonios consistían en ganado y posesión de fincas, por lo que se hablada de personas «agananciadas» y «afincadas».
Naceu en Roma como imitación dos historiadores gregos. É un xénero literario no que se narran os sucesos da historia cunha linguaxe fermosa.
A partir do século V a.C comezouse en Grecia a facer referencia a feitos acontecidos nun pasado máis ou menos próximo, pero desvinculados das tradicións épicas.
A historiografía nace con Heródoto (484-420 a.C) e Tucídides (465-395 a.C), os primeiros historiadores da Antigüedade. Polibio, que foi levado como refén a Roma no 168 a.C, sería quen introduciría o xénero da historiografía, co cuño grego, en Roma.
A historiografía grega presentaba unha visión do mundo racionalista. A partir de Polibio a historiografía romana afastouse desa visión grega da historia, xa que non lles importaba o "porqué" senón o "para que", e intentaban atopar no pasado unha xustificación do seu poder presente.
Os primeiros analistas, que escriben en grego, como: Fabio Pictor, e L. Cincio Alimento.
Catón coa súa obra Origenes (Orixe), el foi o primeiro en escribir unha obra histórica en Latín.
Analistas posteriores, que xa escriben en latín, como: Casio Hemina, Mucio Escévola, Valerio Antias e Claudio Cuadrigario
Xulio César que escribe as razóns das súas acción. A súa obra é : Comentarii de bello gallico e Comentarii de bello civili , chamadas Comentarii, como nome xenérico.
Salustio, destacan obras como : Catilina (Bellum Catilinae ou CatiIina, Iugurtha (Bellum lugurthinum) e Historias (Historiae).
Cornelio Nepote escribiu De viris illustribus, De excellentibus ducibus, unha Vida de Catón o Vello e unha Vida de Ático.
Suetonio. Obras : De viris illustribus, e completa De duodecim Caesarum vita (Vida dos doce Césares).
Cornelio Tácito cultivou a biografía con De vita et moribus Iulii Agricolae, escribiu tamén Germania, Historiae (parcialmente conservada) e Annales.
Tito Livio na súa obra, Ad urbe Condita, pretende narrar a historia interior e exterior de Roma, dende a súa fundación ata a morte de Augusto.
Floro: escribiu dous libros da producción de Tito Livio.
Eutropio: escribiu Breviarium ab urbe condita, outro resumo da obra de Livio
Suetonius. Liber de Nero, Volume XII
Hos ludos spectavit e proscaeni fastigio. Munere, quod in amphitheatro ligneo regione Martii campi intra anni spatium fabricato dedit, neminem occidit, ne noxiorum quidem. Exhibuit autem ad ferrum etiam quadringentos senatores sescentosque equites Romanos et quosdam fortunae atque existimationis integrae, ex isdem ordinibus confectores quoque ferarum et varia harenae ministeria. Exhibuit et naumachiam marina aqua innantibus beluis; item pyrrichas quasdam e numero epheborum, quibus post editam operam diplomata civitatis Romanae singulis optulit.
Nerón contemplaba estos espectáculos dende o alto do proscenio. No combate de gladiadores, que ofreceu nun anfiteatro de madeira construído en menos dun ano no campo de Marte, non permitiu matar a nadie nin sequera a aqueles gladiadores recrutados entre os condenados á morte. Presentou, non obstante, como gladiadores mesmo a catrocentos senadores e seiscentos cabaleiros romanos, algúns dos cales gozaban dunha sólida fortuna e unha reputación sen tacha, e recrutou tamén destos mismos estamentos aos matadores de feras e aos encargados dos distintos servizos da area. Ofreceu asimesmo unha naumaquia con monstros mariños nadando na auga do mar, así como algunhas danzas pírricas selecionadas do repertorio dos efebos, a todos e cada un dos cales otorgou despois da representación o título de ciudadanía romana.