Agrúpanse neste xénero todas as composicións poéticas (de temas e formas métricas moi variadas) que expresan emocións e sentimentos e teñen un enfoque persoal e subxectivo.
O nome deriva da palabra grega lyros, que era un instrumento musical de corda co que se acompañaban os poetas. De feito, o xénero xurdiu ó abeiro de danzas e melodías e, a medida que se foi desprendendo destas, volveuse máis complexo e intenso.
Así, o baleiro musical compensábase coa perfección no uso das palabras. Aínda se poden percibir nos nomes das composicións poéticas as reminiscencias musicais do inicio:
balada, de bailare (bailar);
soneto, de sonitus (son, nota musical);
oda, de odé (canción);
salmo, de psalmus (música de arpa);
Etimolóxicamente, égloga proven do latín eclŏga, e este do grego ἐκλογή, que significa "extracto, selección, peza escollida".
Foi creada e perfeccionada na Grecia Antiga a partir do século IV a. C. As primeras églogas foron os Idilios (en grego "poemiñas" ou "pequenos cantos") de Teócrito.
Nunha paisaxe idílica, rodeados dunha natureza idealizada (locus amoenus), uns pastores dialogan sobre temas xeralmente amorosos; tamén rivalizan para demostrar quén é mellor músico e poeta.
A meirande parte das églogas clásicas desenvólvense según algunha destas dúas estruturas:
O poema que constitúe unha estrutura monódica, un monólogo pastoril ou canto a unha sóa voz.
A égloga con estrutura dual, na que se dialoga ás veces como nunha pequena peza teatral nun acto, cando interveñen varias voces poéticas. Os pastores cantan os seus lamentos, xa sexa en forma de enfrontamento como cantos simétricos ou separados.
Algunhas églogas foron levadas á escena dado o seu estilo teatral, como foi o caso das Bucólicas de Virxilio en época romana e as églogas de Juan del Enzina no Renacemento.
Égloga I de Virxilio
Melibeo
¡Títiro!, tú, recostado a la sombra de esa frondosa haya, meditas pastoriles cantos al son del blando caramillo; yo abandono los confines patrios y sus dulces campos; yo huyo del suelo natal, mientras que tú, ¡oh Títiro!, tendido a la sombra, enseñas a las selvas a resonar con el nombre de la hermosa Amarilis.
Títiro
A un dios, ¡oh Melibeo!, debo estos solaces, porque para mí siempre sera un dios. Frecuentemente empapará su altar la sangre de un recental de mis majadas; a él debo que mis novillas vaguen libremente, como ves, y también poder yo entonar los cantos que me placen al son de la rústica avena.
Meliboeus
Tityre, tu patulae recubans sub tegmine fagi
silvestrem tenui Musam meditaris avena;
nos patriae finis et dulcia linquimus arva.
nos patriam fugimus; tu, Tityre, lentus in umbra
formosam resonare doces Amaryllida silvas.
Tityrus
O Meliboee, deus nobis haec otia fecit.
namque erit ille mihi semper deus, illius aram
saepe tener nostris ab ovilibus imbuet agnus.
ille meas errare boves, ut cernis, et ipsum
ludere quae vellem calamo permisit agresti.
Égloga 1ª: Ten unha extensión de 83 versos. Está estruturada como un diálogo entre dous pastores, Melibeo e Títiro. Comeza coas palabras de Melibeo, que conta como abandona a súa terra co rebaño de cabras. Títiro canta mentres o seu amor por Amarilis. Lamenta a confusión que hai por todas partes da campiña. Compara a súa aflicción coa tranquilidade de Títiro. Títiro atribúe o seu benestar a un deus, un mozo ao que coñeceu recentemente nunha viaxe a Roma, para o que sempre terá un cordeiro que sacrificar (neste mozo vamos a figura de Octavio Augusto, o primeiro emperador do Imperio e contemporáneo e protector de Virxilio, e a quen o autor rende homenaxe).
Dóese, en cambio, Melibeo, de que de agora en diante un soldado rudo posuirá os seus campos e as súas colleitas. Acaba o poema coa invitación de Títiro a pasar xuntos a noite, que xa se vai estendendo sobre os campos.
O asunto principal desta égloga é a confiscación das terras que sufrira a familia de Virxilio, que se identifica aquí co personaxe de Melibeo. Recórdese que o seu pai perdera as súas propiedades no proceso colonizador que seguiu á batalla de Filipos. As queixas de Melibeo polo dano sufrido vense contrarrestadas polas alabanzas de Títiro a Octavio, ao que considera deus benefactor e autor da súa tranquilidade e da paz xeral. É coma se Virgilio desdoblara os seus sentimentos entre a dor polo prexuízo recibido como consecuencia da guerra civil e a satisfacción polo logro da paz.
A égloga na literatura castelá
Na literatura castelá, escribiron églogas Juan del Encina (1458 - 1529), Lucas Fernández (1474 - 1542), Garcilaso de la Vega (1498- 1536), Juan Boscán (1490 - 1542), Hernando de Acuña (1518 - 1580)...
Pero foi Garcilaso o que coas súas églogas nos deixou as mellores mostras do xénero en versos inolvidables. Nesta páxina podedes ler un comentario á égloga seguinte.
Lectura: Oda I (Garcilaso de la Vega)
INCIO
El dulce lamentar de dos pastores,
Salicio juntamente y Nemoroso,
he de contar, sus quejas imitando;
cuyas ovejas al cantar sabroso
estaban muy atentas, los amores,
de pacer olvidadas, escuchando (...)
SOLILOQUIO DE SALICIO
¡Oh más dura que mármol a mis quejas,
y al encendido fuego en que me quemo,
más helada que nieve, Galatea!
Estoy muriendo y aun la vida temo;
témola con razón, pues tú me dejas;
que no hay sin ti el vivir para qué sea.
Vergüenza he que me vea
ninguno en tal estado,
de ti desamparado,
y de mí mismo yo me corro agora.
¿De un alma te desdeñas ser señora,
donde siempre moraste, no pudiendo
de ella salir un hora?
Salid sin duelo, lágrimas, corriendo! (...)
O epigrama, (do grego antigo «ἐπί-γραφὼ»: literalmente, «sobre-escribir» ou «escribir encima»), é unha composición poética breve que expresa un único pensamento principal festivo ou satírico de forma inxeniosa. A palabra epigrama significa inscrición en verso.
Consideramos o Epigrama como un subxénero dentro da Lírica, onde se agrupan todas as composicións poéticas que expresan emocións e sentimentos.
O epigrama creouse na Grecia clásica (499 a. C.- 336 a. C.) e, como o seu nome indica, era unha inscripción que se poñía sobre un obxecto, que podía ser un exvoto (ofrenda a un deus), un agasallo (xenion), unha estatua ou unha tumba (epitafios, do grego ἐπί "enriba de" y τάφος "tumba"). Os epigramas máis antigos gravábanse en lápidas funerarias, compostos de maneira que suxerían que o defunto se dirixía directamente ao lector, cun estilo lacónico e austero.
A partir de aí os epigramas pasan a ser sinónimo de poemas breves pero intensos, inspirados por un acontecemento singular, serio ou trivial. Calquera que fose o tema o esencial era a brevidade e a elegancia na expresión. O refinamento final do epigrama, que hoxe resulta o seu trazo característico, é un inesperado ton burlesco- un xogo de palabras ou un paradoxo- nas últimas palabras.
En Roma o epigrama pasou de ser poesía breve a converterse en poesía audaz. Mantén un carácter frívolo, desenfreado e mordaz, pródigo en ataques persoais e ironía. Son pequenas composicións agresivas, cheas de inxenio, cáusticas, que rematan cun dardo ferinte no último verso. Ademais, os epigramas, ao tratar asuntos moi variados, ofrécennos un amplo repertorio de personaxes e situacións que nos permiten saber como eran a vida, a sociedade, os individuos e os costumes en Grecia e en Roma.
Por exemplo, grazas a Marcial (40 d.C- 104 d.C) sabemos do oficio de enterrador (Nuper erat medicus, nunc est vespillo Diaulus..., I, XLVII), o dos cazadotes (Petit Gemellus nuptias Maronillae... I, X), ou do costume de cear fóra como convidado (Numquam se cenasse domi Philo iurat...V, XLVII) , e de regalar ungüentos (Unguentum fateor, bonum dedisti... III; XII), etc.
Cultivado este xénero xa por Catulo no século I a.C. , con epigramas de amor e odio, o mestre indiscutible é Marcial, que describiu con grande ironía todo tipo de detalles sobre a vida romana do seu tempo.
O humanista Giulio Cesare Scaligero establece dúas características definitivas: «brevĭtas et argutĭa» (brevidade e argucia).
Autores da Ilustración como León de Arroyal (1755-1813) compuxeron libros de epigramas e definíronos como: Un juego artificioso de voces, con que suele encubrir un concepto las más veces popular, terminando un pensamiento, al parecer ordinario, con una agudeza picante, activa y espirituosa.
E, dentro do mesmo século XVIII, Juan de Iriarte definiuno usando a mesma forma do epigrama:
Juan de Iriarte
A la abeja semejante,
para que cause placer,
el epigrama ha de ser
pequeño, dulce y punzante.
El señor don Juan de Robres
El señor don Juan de Robres,
con caridad sin igual,
hizo este santo hospital...
y también hizo los pobres.
(Juan de Iriarte, El señor don Juan de Robres)
Marcial (40-104 d.C.)
Vida
Naceu o 1 de marzo do 40 d.C en Bílbilis, (preto de Calatayud, Zaragoza), na provincia romana da Tarraconensis, pero rematou os seus estudos en Roma. Foi amigo de Quintiliano e de Plinio O Mozo. Despois de vivir trinta anos en Roma volveu a Hispania para asentarse nunha quinta doada por unha admiradora.
Pero sempre tivo saudade da vida da Urbs. No 98 d.C retornou a Bílbilis para pasar a súa vellez, pois o seu soño era voltar á vida rural, que era a que máis ansiaba. Morreu alí seis anos despois, no 104 d.C.
Obra
Atribúenselle uns 500 epigramas, en quince libros. No primeiro (Liber de spectaculis) o poeta celebra as maravillas do anfiteatro Flavio (O Coliseo).
Os dous últimos (Xenia e Apophoreta) só conteñen uns lemas, de dous versos cada un, consistentes en dedicatorias, que acompañaban ós regalos feitos ós amigos ou invitados nas festas Saturnales.
Despreza a temática mitolóxica, e sente especial inclinación por describir ao home e á muller romanos coas súas virtudes e os seus defectos.
Por este motivo, a súa obra é un retrato das clases sociais, das paixóns do pobo, dos vicios e dos costumes dos seus habitantes.
(I; X)
Petit Gemellus nuptias Maronillae
et cupit et instat et precatur et donat.
Adeone pulchra est? Immo foedius nil est.
Quid ergo in illa petitur et placet? Tussit.
(I; X)
Xemelo pídelle matrimonio a Maronila
e deséxao e insiste e roga e fai regalos.
Pero é tan fermosa? Verdadeiramente non hai nada máis feo ca ela.
Entón que se busca e que agrada nela? Tuse.
A oda é unha composición poética de ton elevado, que recolle unha reflexión do poeta. Segundo o tema que se cante pode ser relixiosa, heroica, filosófica ou amorosa. En xeral aplícase a todo poema destinado a ser cantado. Utilízase tamén para facer loubanzas a calidades que posúen persoas ou obxectos que o poeta quere destacar positivamente.
Ten os seus principios na Antiga Grecia, e había dous tipos de odas: as corales e as monodias (cantadas por unha soa voz). Algúns dos poetas máis destacados foron Píndaro, que compuxo sobre deuses, heroes e atletas; Alceo de Mitilene, que celebraba as virtudes militares e ós guerreiros, pero tamén o amor, a embriaguez e o viño; Safo, que cantaba o amor e os amantes; e Anacreonte, poeta do amor e dos praceres da mesa.
En Roma, Horacio foi o poeta máis destacado, cun estilo moi particular, unha mestura entre o de Píndaro e o de Anacreonte. Este xénero tivo gran influencia na lírica castelá, estre os que destacan autores como Garcilaso de la Vega ou Frei Luis de León.
Horacio, Odas, I, 11
Tu ne quaesieris, scire nefas, quem mihi, quem tibi
finem di dederint, Leuconoe, nec Babylonios
temptaris numeros. Vt melius, quidquid erit, pati!
Seu pluris hiemes seu tribuit Iuppiter ultimam,
quae nunc oppositis debilitat pumicibus mare
Tyrrhenum: sapias, vina liques, et spatio brevi
spem longam reseces. dum loquimur, fugerit invida
aetas: carpe diem quam minimum credula postero.
Ti non preguntes, é ilícito sabelo, que fin a min e cal a ti
os deuses che concederon, Leuconóe, nin consultes
os cálculos babilónicos. ¡Que mellor é sufrir o que virá,
tanto si Xúpiter nos concedeu máis invernos como se este é o derradeiro,
que agora debilita ó mar tirreno contra as porosas rochas:
sé sabia, filtra o teu viño e, neste breve espacio de tempo,
recorta unha esperanza a longo prazo. Mentres falamos, terá fuxido o tempo
envexoso: goza do presente, sen fiar o máis mínimo no mañá.
Frei Luis de León. Oda I - Vida retirada
Frei Luis de León (1527-1591) fai esta versión dun épodo de Horacio, aínda que altera bastante a idea final respecto ao orixinal. Na súa oda podemos ver un auténtico eloxio da vida retirada no campo, mentres que Horacio remata o seu poema desdicíndose de todo o anterior.
Dende unha mirada cínica cóntanos como aquel personaxe que tiña tantas boas ideas e desexos con respecto á tranquila e relaxada vida rural volve a Roma aos 15 días, para retomar as súas ocupacións habituais.
Esto dixo un tal Alfio, un usureiro,
Mui resalto á vivir d’ a agricultura;
Y-os cartos recolleu que tiña á logro,
Y-os quince dias xa volveu â usura.
Traductor: José García Mosquera (1817-1868)
¡Qué descansada vida
la del que huye del mundanal ruïdo,
y sigue la escondida
senda, por donde han ido
los pocos sabios que en el mundo han sido;
Que no le enturbia el pecho
de los soberbios grandes el estado,
ni del dorado techo
se admira, fabricado
del sabio Moro, en jaspe sustentado!
No cura si la fama
canta con voz su nombre pregonera,
ni cura si encarama
la lengua lisonjera
lo que condena la verdad sincera.
¿Qué presta a mi contento
si soy del vano dedo señalado;
si, en busca deste viento,
ando desalentado
con ansias vivas, con mortal cuidado?
¡Oh monte, oh fuente, oh río,!
¡Oh secreto seguro, deleitoso!
Roto casi el navío,
a vuestro almo reposo
huyo de aqueste mar tempestuoso.
Un no rompido sueño,
un día puro, alegre, libre quiero;
no quiero ver el ceño
vanamente severo
de a quien la sangre ensalza o el dinero.
Despiértenme las aves
con su cantar sabroso no aprendido;
no los cuidados graves
de que es siempre seguido
el que al ajeno arbitrio está atenido.
Vivir quiero conmigo,
gozar quiero del bien que debo al cielo,
a solas, sin testigo,
libre de amor, de celo,
de odio, de esperanzas, de recelo.
Del monte en la ladera,
por mi mano plantado tengo un huerto,
que con la primavera
de bella flor cubierto
ya muestra en esperanza el fruto cierto.
Y como codiciosa
por ver y acrecentar su hermosura,
desde la cumbre airosa
una fontana pura
hasta llegar corriendo se apresura.
Y luego, sosegada,
el paso entre los árboles torciendo,
el suelo de pasada
de verdura vistiendo
y con diversas flores va esparciendo.
El aire del huerto orea
y ofrece mil olores al sentido;
los árboles menea
con un manso ruïdo
que del oro y del cetro pone olvido.
Téngase su tesoro
los que de un falso leño se confían;
no es mío ver el lloro
de los que desconfían
cuando el cierzo y el ábrego porfían.
La combatida antena
cruje, y en ciega noche el claro día
se torna, al cielo suena
confusa vocería,
y la mar enriquecen a porfía.
A mí una pobrecilla
mesa de amable paz bien abastada
me basta, y la vajilla,
de fino oro labrada
sea de quien la mar no teme airada.
Y mientras miserable-
mente se están los otros abrazando
con sed insacïable
del peligroso mando,
tendido yo a la sombra esté cantando.
A la sombra tendido,
de hiedra y lauro eterno coronado,
puesto el atento oído
al son dulce, acordado,
del plectro sabiamente meneado.
Na literatura grecolatina, o criterio que definía a elexía non era fundamentalmente temático senón formal, considerábase elexía a calquera poema composto no metro elexíaco, que alterna un verso hexámetro e outro pentámetro, o que se coñece como dístico elexíaco.
Seguindo modelos gregos, nos que a elexía servía para tratar temas sociais e políticos, os autores latinos introduciron outros temas referidos ó amor, á vida e á morte.
Catulo, Tibulo, Propercio e Ovidio son os máximos representantes.
En xeneral asociouse á temática amorosa, sendo os poetas elexíacos latinos Tibulo e Propercio exemplos de poetas eminentemente eróticos.
O poeta Ovidio, ademais de poemas amorosos, compuxo poemas de lamentación polo seu desterro (Tristia, Ponticas). Esta clase de poemas son os que finalmente lle deron o significado actual que ten o termo elexía.
Modernamente, a elexía é un subxénero da poesía lírica que designa un poema de lamentación. A actitude elexíaca consiste en lamentar calquera cousa que se perde: a ilusión, a vida, o tempo, un ser querido, un sentimento, etc. (neste exemplo podes ver unha elexía de García Lorca pola morte do toreiro Sánchez Mejías)
Elexía de Tíbulo, Carmina, V
Orgulloso era e que soportaría ben o rompemento dicía,
pero agora para min está lonxe a presunción do ser forte.
Pois son zarandeado igual que por un chan chairo o
rápido trompo por unha corda
ao que un neno vivaz dá voltas con consumada habilidade.
Abrasa ao altivo e tortúrao, para que non diga nada
presuntuoso despois: frena as súas ásperas palabras.
Pero piedade, pola unión no teu furtivo leito,
polo amor pídote e a túa cabeza que se recostou en min.
Eu aquel de quen, como estiveras en cama consumida
[por cruel enfermidade,
dise que che salvou cos seus rogos,
e eu mesmo purifiqueite co ritual azufre no teu derredor,
unha vez que a vella houbese xa cantado cun máxico
[ensalmo.
Eu mesmo tiven coidado de que non puidesen danarte crueis
Os pesadelos, conxurándoas tres veces coa sagrada
[mola.
Eu mesmo, tocado co filamento e coa túnica solta,
pronunciei nove veces as invocaciones de Trivia na
[noite calada.
Todo cumplino: goza agora outro do teu amor,
e das miñas preces favorecido benefíciase.
Mais dentro de mín, unha feliz vida, se te curabas,
imaxinaba, tolo, pero o deus non o quería.
Cultivarei os meus campos e gardiá das miñas colleitas ao meu
[lado estará a miña Delia,
mentres a era trila a pleno sol as mieses,
ou para min gardará en colmadas artesas as uvas
e o mosto puro exprimido por rápido pé;
terá o costume de recontar o gando, terá o
[costume
de xogar no regazo da súa afectuosa ama o pequeno e
[parlanchín escravo.
Ela saberá ofrecer ao deus do campo polas vides a uva,
pola mies as espigas, polo rabaño un sacrificio.
Que ela nos leve a todos, en ela recaigan todos os
[quefaceres,
que a mín me colme o ser nada en toda a casa.
Aquí virá a miña Mésala, para quen frutos en sazón
Delia arranque de árbores escollidas;
e tan só atenta en agasallar a este home afánese,
que a él lle prepare e sirva, ela misma como criada, a
[comida.
Elexía de Propercio, Libro segundo, Beleza de Cintia
Eu era libre e pensaba vivir solitario no meu leito,
pero Amor enganoume despois de firmada a paz.
¿Por que segue na terra este rostro humano?
Xúpiter, perdono os teus antiguos adulterios.
O seu cabelo é loiro, largas as mans, esvelto todo o seu
corpo, e o seu andar digno é incluso da irmá de Xúpiter,
ou de Palas cuando pasea xunto aos altares de Itaca co
peito cubierto cos cabelos de serpe da Górgona;
a súa beleza é igual á da heroína Iscómaca dos Lápitas,
botín para os Centauros en medio da súa embriaguez,
ou como se di de Brimó, quen nas sagradas augas de Bebeis
puxo seu virxinal costado xunto a Mercurio.
¡Retirádevos xa, deusas, a quenes fai tempo un pastor viu
quitarse as túnicas nas cimas do Ida!
¡Oxalá a vellez no cambie esta beleza,
aínda que teña os séculos da Sibila de Cumas!
Ovidio, nas súas elexías tratou diversos temas como o Amor, a continuación podemos observar un exemplo de Amor na hora da sesta:
AMORUM LIBER PRIMUS V (Elexía amorosa)
Aestus erat, mediamque dies exegerat horam;
apposui medio membra leuanda toro.
Pars adaperta fuit, pars altera clausa fenestrae,
quale fere siluae lumen habere solent,
qualia sublucent fugiente crepuscula Phoebo
aut ubi nox abiit nec tamen orta dies.
Illa uerecundis lux est praebenda puellis,
qua timidus latebras speret habere pudor.
Ecce Corina uenit tunica uelata recincta,
candida diuidua colla tegente coma,
qualiter in thalamos formosa Semiramis isse
dicitur et multis Lais amata viris.
Deripui tunicam; nec multum rara nocebat,
pugnabat tunica sed tamen illa tegi;
cumque ita pugnaret, tamquam quae uincere nollet,
uicta est non aegre proditione sua.
Vt stetit ante oculos posito uelamine nostros,
in toto nusquam corpore menda fuit.
Quos umeros, quales uidi tetigique lacertos!
forma papillarum quam fuit apta premi!
quam castigato planus sub pectore uenter!
quantum et quale latus! quam iuuenale femur!
Singula quid referam? nil non laudabile uidi
et nudam pressi corpus ad usque meum.
Cetera quis nescit? lassi requieuimus ambo;
proueniant medii sic mihi saepe dies!
Ía moita calor, e o día xa cumprira a metade do seu percorrido,
depositei no medio do leito os meus membros, necesitados de consolo.
Abriuse parte da fiestra e pechouse a outra,
case a mesma luz que soen ter os bosques,
coma reluce o solpor cando Febo foxe
ou cando marcha a noite pero aínda non naceu o dia.
Aquela é a luz que hai que porlle ás tímidas mozas,
onde o tímido pudor espere ter agocho.
Velahí que chega Corina, vestida cunha solta túnica,
co cabelo caéndolle en guedellas cubrindo o seu blanco colo,
como se di que se dirixía ó tálamo a fermosa Semíramis
e tamén Lais, amada por moitos homes.
Arrinqueille a túnica; curta como era non estorbaba moito,
pero ela loitaba por se tapar con ela;
e ó loitar coma quen non quere gañar
foi vencida sen moito esforzo pola súa traizón.
E cando quedou de pé ante ós meus ollos, despois de quitarlle o vestido,
non houbo defecto en parte algunha do seu corpo.
¡Que ombros, que brazos vin e toquei!
¡a feitura das súas tetiñas, que axeitada para llas apretar!
¡que ventre liso baixo un esvelto peito!
¡que cadeiras e que anchas! ¡que coxas tan xuvenís!
¿para que contar cousa por cousa? non vin nada que non fora digno de loubanza
e núa estreiteina contra o meu corpo.
¿quen hai que non saiba o resto? Cansos, descansámolos dous;
¡que me veñan así moitos mediodías!
Traducida por Álvaro Pérez Vilariño.
A estructura desta elexía é:
1-8: Situación: Tempo e lugar.
9-16: Aparición de Corina.
17-24: Beleza de Corina espida.
25-26: Clímax conclusivo.
Tamén caen neste campo, temas como a Tristeza e as Pónticas, que nos ofrecen elexías que satisfán o criterio moderno do xénero, pois trátanse de poemas de lamentación polo seu exilio forzado de Roma.
Ovidio (Tristia I, 3, 1-8)
Ovidio describe a tráxica noite que precedeu á súa saída cara ó desterro.
Cum subit illius tristissima noctis imago,
qua mihi supremum tempus in urbe fuit,
cum repeto noctem, qua tot mihi cara reliqui,
labitur ex oculis nunc quoque gutta meis;
iam prope lux aderat, qua me discedere Caesar
finibus extremae iusserat Ausoniae.
nec spatium nec mens fuerat satis apta parandi:
torpuerant longa pectora nostra mora.
Ovidio (Tristia I, 3, 1-8)
Cando me ven á mente a tristísima imaxe daquela noite,
na que pasei os derradeiros momentos na Cidade,
cando volvo a recordar aquela noite,
na que deixei atrás tantas cousas queridas para min,
escorren dos meus ollos aínda agora as bágoas;
xa case chegara a luz do día no que César me ordenara
marchar lonxe da fronteira última da Ausonia.
non tivera nin tempo nin ánimo dabondo para preparar o necesario:
meu corazón paralizárase durante longo tempo...