Consecuencias da expansión territorial

A partir dos comezos do século II a.C., sobre todo trala derrota de Cartago na segunda guerra púnica, a sucesión de conquistas militares por parte de Roma provocou unha serie de cambios económicos, sociais e políticos.

A chegada de trigo a prezos máis baixos, procedente de Sicilia, Sardeña, África e Hispania, estaba levando á ruína aos pequenos e medianos propietarios italianos.

Ademais, a plebe rústica tiña que prestar servizo obrigatorio no exército. A longa duración do servizo militar, que ás veces tiña que ser cumprido moi lonxe da patria, obrigou a estes soldados-labregos a abandonar as súas terras vendéndoas a baixo prezo.

Prodúcese entón unha afluencia masiva da poboación rural ás cidades (chamado tamén proceso de urbanización), engrosando así á plebs urbana, un instrumento político en mans de líderes ambiciosos. O control das asembleas populares será agora un obxectivo fundamental dos diferentes grupos políticos.

Pola contra, os nobres terratenientes fanse coa inmensa maioría do ager publicus (terras conquistadas ao inimigo), incrementado polas incesantes conquistas militares dos últimos anos.

Ademais aprovéitanse da penosa situación da plebe rústica e adquiren as súas terras a moi baixo prezo.

Contan ademais con man de obra escrava (prisioneiros de guerra na súa maioría) para poder traballar estas grandes extensións de terreo.

Pouco podían facer entón os pequenos labregos perante esta competencia.

Na loita política, os nobres aparecen divididos en dúas tendencias:

• Optimates: latifundistas e escravistas. O sector máis conservador da nobilitas. O seu obxectivo é concentrar o poder no Senado e nas altas maxistraturas, e limitar o poder das asembleas populares e os tribunos da plebe.
• Populares: queren a reforma agraria e militar. Moven os fíos da política a través dos tribunos da plebe, quen presentan os proxectos de lei perante as asembleas (os plebiscitos tiñan forza de lei e non precisaban ratificación do senado). Tendían á demagoxia (do grego δῆμος -dēmos-, pobo, e ἄγειν -agein-,dirixir) e á concentración de poder nunha soa persoa.

A solución á crise estaba para uns na reforma agraria que repartise o ager publicus, e para outros na reforma do exército, incluíndo a súa profesionalización, que libraría aos labregos (cidadáns propietarios) do servizo obrigatorio e polo tanto evitaría que perdesen as terras.

A loita entre estas dúas faccións produciu innumerables revoltas nas rúas de Roma e varias guerras civís que implicaron a varias provincias do Imperio.

Uns e outros utilizaron ás masas urbanas para incitalas á rebelión e ao exército para conseguir os seus obxectivos particulares.