Năm Mậu Tuất là năm con Chó, người ta gọi là “năm Chó”, đơn giản vậy thôi!

Ai cũng biết con chó là con gì rồi. Hầu như mọi người ai cũng nuôi chó, trước là để ... chơi, làm kiểng, sau là để làm bạn hủ hỉ nếu có một mình, nhứt là khi về già. Người bị khiếm thị thì có thể được chó dẫn đường... Còn có những đội Quân Khuyển được huấn luyện nghiệp vụ rất tài giỏi, v.v... Ai có chơi đánh số đề, nếu nằm chiêm bao thấy con chó hay thấy bị chó rược, chó cắn thời đánh các số 11 – 51 – 91 thế nào cũng trúng!

“Chó giữ nhà, gà gáy sáng”, con chó quen thuộc đến nỗi trong văn chương các cụ cũng nói tới nó.

Như Cao Bá Quát dán câu đối tả cảnh nhà dạy học khi làm Giáo Thụ ở Quốc Oai:

“Nhà trống ba gian một thầy, một cô, một chó cái

Học trò dăm đứa, nửa người, nửa ngợm, nửa đười ươi.”

Rồi Tết đến, thiên hạ đua nhau đốt pháo làm cho chó sợ chạy lạc mất hết, nên Nguyễn Khuyến rủa họ là dại dột, còn ông thời “khôn bất trị”, nằm nhà nốc rượu “lại nằm mèo” có phải sướng hơn không!

“Chúng nó dại vô cùng, pháo nổ đì đùng thêm mất chó,

Ông đây khôn bất trị, rượu say túy lúy lại nằm mèo.”

Rồi tới mấy đồ vật, cái gì giống giống con chó thì kêu là “con chó”. Như có 2 “con chó” trong cái líp xe đạp (âm từ tiếng Tây: roulipe de vélo). Nếu chúng nó hổng “cắn” vô răng của cái líp thời đạp hoài đạp hủy xe cũng hổng chịu chạy! Tới khẩu súng lục cũng kêu là “chó lửa” vì nó “sủa ra lửa”!

Tay chưn lỡ đụng ở đâu, hồi nào hổng biết, bị dấu bầm tím hình tròn tròn méo méo thì kêu là bị chó ma cắn, hổng biết con ma chó nó ra làm sao?

Đề tài về chó nhiều lắm, biết viết đề tài gì? Viết lan man, tản mạn vậy! Nghĩ gì viết nấy...

Đáng lẽ tui đã “quăng bút” hổng thèm viết nữa để lo ... ăn Tết (Nói vậy chớ ăn uống bao nhiêu, ở xứ này ngày tư ngày Tết vẫn đi cày thí mồ, trừ phi mình xin nghỉ phép – hết “phép” thời hết “linh”, hổng xin nghỉ được!), nhưng mới nghe ông “nê-bừa” (neighbour) la con chó của ổng, bèn nhớ tới có mấy điều ngộ ngộ về con chó. Nếu hổng viết năm nay, đợi năm con Chó tới lâu lắm! Tới 12 năm nữa lận! Mất thời gian tính hết! Mà chừng đó quên hết, già cả lẩm cẩm, tay run, mắt mờ, hổng biết có viết được không! Thôi năm nay rán viết vậy!

“Thờ Chó, chửi chó”! Cái tên bài viết nghe sao mà mâu thuẩn quá! Đã thờ phượng là phải kính cẩn, tôn trọng, mà rồi lại còn có thể khinh rẻ, hạ thấp đến tột cùng để chửi bới được! Thật vậy, con chó là vậy! Thật ra trong thành ngữ “chửi chó mắng mèo” thì con chó và con mèo đều hổng phải là “đối tượng” bị chửi mà là một kẻ nào đó mới là “đối tượng” bị “chửi xéo”! Cũng như “chửi chó” hổng phải chửi con chó cụ thể mà “đối tượng” bị lôi ra chửi mắng bị ví ngang hàng với loài chó! Dù sao thì con chó cũng đã bị hạ thấp, khinh rẻ tột cùng!

Hình như cả 12 con Giáp, con nào cũng bị người ta gán cho những điều tốt, tánh tốt cùng nhiều thói hư tật xấu. Chuột thì “Hôi như chuột chù”, Trâu thời “Khỏe như trâu”, “Ngu như bò” (Lịch Tàu xài con bò, thay vì con trâu như Lịch An-nam), Cọp thì “Dữ như cọp”, Mèo thì “Mèo mả gà đồng”, “Giấu như mèo giấu cứt”, “Nhát như thỏ đế” (Lịch Tàu xài con thỏ, Lịch An-nam thời xài con mèo), Tỵ là “Đồ rắn độc”, “Khẩu Phật tâm xà”, ... Ngọ “Đồ ngựa!”, “Đồ đ... ngựa”, Dê thời “Dê xòm”, “Già dịch, già dê, già 35”, Khỉ “liến khỉ”, “Nhăn như khỉ ăn ớt”, Gà thời “Đồ gà mờ”, “Gà nuốt dây thun”, “như con gà chết”, Hợi thời “Dơ như heo”, v.v...

Hình như chỉ có con Rồng toàn là điều tốt không! Hình như con Rồng hổng có cái gì xấu hết! Nào là chữ như “phượng múa rồng bay”, “Rồng mây gặp hội”, v.v... Chỉ có “Xếp hàng rồng rắn” thời hơi ... dài dài, hơi lâu lắc chút đỉnh ... Có lẽ vì con rồng là con vật tưởng tượng, hổng có thiệt, nên hổng có tiếp xúc, đụng chạm với người!?

Duy chỉ có con chó là “lãnh đủ”! Con chó có nhiều đức tánh tốt lẫn đủ các thói hư tật xấu! Có khi tại vì con chó gần gũi với con người quá, cho nên đụng chạm với con người nhiều quá chăng! Người ta khen ngợi con chó cũng nhiều, tôn sùng con chó, tôn vinh những đức tánh của nó, nào là thông minh, khôn ngoan, trung thành, … mà hạ thấp con chó xuống tột cùng, khinh rẻ, coi thường nó cũng không ít!

Trong Kinh Thánh hầu như hổng có chỗ nào nói tốt về loài chó cả! Con chó ám chỉ kẻ thù, lòng ghen tị, v.v…

Để chửi bới, nhục mạ người nào thời người ta hay ví người đó ngang hàng với chó!

Nếu muốn văn hoa hơn thời người ta thường dùng chữ Nho, như trong truyện Tàu, cải lương, tuồng tích, v.v... có nhiều câu như: “Quân cẩu trệ”, “Quân khuyển mã”, “Lũ sài lang”, “cẩu nô tài” ám chỉ những kẻ tay sai, v.v...

Còn mấy câu chửi bới bình dân, chửi thề thô tục, … thời có rất nhiều, thường bắt đầu bằng chữ “đồ”: đồ chó, đồ chó chết, đồ chảnh chó, đồ đĩ chó, đồ chó đẻ (nghĩa từng chữ và ngụ ý chửi người ta y chang như tiếng Anh: “Son of a bitch”), đồ chó săn, đồ chó má, v.v...

Hổng biết chữ “má” trong tiếng chửi “chó má” nghĩa là gì, có phải từ tiếng Thái Lan hay không, hay có lẽ chỉ là một sự trùng hợp về ngôn ngữ? Tiếng Thái หมา, phát âm “mhaa” hay “H̄mā” (gần giống chữ “má” tiếng Việt), nghĩa là con chó. Lại còn có chữ สุนัข, phát âm “s̄unạk̄h” cũng có nghĩa là con chó.

“Chó má” có lẽ là chó giống cái, có lẽ như tiếng Ăng-lê là “bitch”, lại liên tưởng tới tiếng Tây “la chienne” là chó cái, nếu chửi rủa thô tục cũng cùng nghĩa đĩ chó ... Cụm từ “avoir la chienne” có nghĩa sợ điếng hồn, “J'ai la chienne” là tôi khiếp sợ quá xá chừng, có lẽ là chó cái bên Tây dữ lắm sao đó!

Ngoài những lời “mắng yêu” với giọng nói ngọt ngào, êm dịu, trìu mến như “đồ chó”, “chó con”, v.v..., thì dù sao mấy câu chửi bới có chữ “chó”, kết hợp với giọng la lối lớn tiếng, gay gắt, cọc cằn, thô lỗ, … có tác động tâm lý rất mạnh, làm cho người nghe có thể bị tức giận sôi máu, chớ nếu thay bằng con thú khác thời câu chửi bới bớt tác dụng nhiều, thí dụ “kệ mèo nó”, thay vì “kệ chó nó”, “đồ mèo chết”, “đồ gà đẻ”, “đồ heo đẻ”, v.v...

Hình như dân tộc nào người ta cũng bị “dị ứng” với chữ “chó” cả! Ở bên Tàu cũng vậy.

Để chỉ con chó, Hán tự có hai chữ “cẩu” 狗 và “khuyển” 犬, Hán Việt Tự Điển của Thiều Chửu cắt nghĩa “cẩu” là “con chó, chó nuôi ở trong nhà”, nhưng chữ “khuyển” lại có cắt nghĩa thêm là “Nói ý hèn hạ”. Nhiều tài liệu cho rằng khuyển chỉ loài chó sói, những loài ăn thịt hung dữ tham lam nhất, như câu “Lòng lang dạ sói”…

Trong Truyện Tàu, Khổng Minh Gia Cát Lượng mắng chửi Vương Lãng trước ba quân tướng sĩ là “thân phận khuyển ưng”, ... Vương Tư Đồ uất giận mà ngay lập tức ngã chết tươi dưới chưn ngựa ... Quý vị coi Tam Quốc Diễn Nghĩa tới mấy hồi có nói về Khổng Minh chửi bới ra sao sẽ rõ ...

Lại nghe chuyện bên Tàu kể rằng có ông quan nọ viết sớ trình tâu với vua, bắt đầu là “Thiên Hoàng Đại Đế” 天皇大帝, đại khái như trong cải lương ta nghe “Muôn tâu thánh thượng”, v.v... Tay chưn run rẩy lạng quạng làm sao mà làm một nét mực nhỏ xíu quẹt vào chữ Đại 大 thành ra chữ Khuyển 犬 (chữ khuyển 犬 khác chữ đại 大 chỉ có một nét nhỏ phía trên, bên phải). Thay vì câu kính cẩn “Thiên Hoàng Đại Đế” 天皇大帝 thành ra câu “Thiên Hoàng Khuyển Đế” 天皇犬帝 là câu chửi “vua là đồ chó”, phạm thượng khi quân, dám đụng chạm tới Thiên tử! ... Thanks God! Chúng ta viết mẫu tự La-tinh chớ viết Hán tự như bên Tàu thời nguy hiểm quá xá, chỉ có một nét chấm nhỏ xíu thời có thể toi mạng như chơi!

Viết tản mạn vài chuyện bên Tàu cho có đủ bộ “bên Tây bên Tàu” và cũng để cho có vẻ “nho chùm hán(g) rộng” cho vui ba ngày Tết ... Thôi bi giờ trở dìa nước An-nam ta.

Trong văn chương Việt Nam, có nhiều giai thoại nói tới chuyện chửi chó, thuờng nhứt là để chửi mấy kẻ “có chức” mà hổng ra gì, ví mấy người “có chức” nầy ngang hàng với chó!

- Như Xiển Bột “Hâm cứt chó” ngụ ý chửi các quan lại cùng Hội Đồng Làng, cường hào ác bá “Lau nhau như chó đau tranh cứt sốt”.

- Cao Bá Quát có chứng kiến hai ông quan cãi cọ nhau về một việc gì đó, chửi nhau rồi đâm ra ẩu đả, đánh lộn. Vua Tự Đức bắt ông viết tờ trình cho vua rõ đầu đuôi. Ông làm bài thơ “Trên dưới đều chó”, khai rằng:

“Bất tri ý hà

Lưỡng tương đấu khẩu

Bỉ viết cẩu

Thử diệc viết cẩu

Dĩ chí đấu ẩu

Thần kiến thế nguy thần tẩu.”