Ο Πλάτων και οι άλλοι...

Ο Πλάτων, όπως γνωρίζουμε ήδη, ήταν ένας από τους σπουδαιότερους Έλληνες φιλοσόφους κατά τον 5ο-4ο αιώνα π.Χ. Υπήρξε μαθητής του Σωκράτη, ο οποίος άφησε το στίγμα του στην εποχή του με τις πρωτοποριακές αντιλήψεις του. Παρόμοια, οι θεωρίες του Πλάτωνα συνέβαλαν στην εξέλιξη της ελληνικής σκέψης και έφεραν στην επιφάνεια διάφορες καινοτόμες ιδέες. Η φιλοσοφία του Πλάτωνα χαρακτηρίζεται ως ορθολογική, επειδή βασιζόταν πλήρως στη λογική και την ορθή σκέψη, αγνοώντας μεταφυσικούς παράγοντες όπως τη μαγεία ή την επέμβαση των θεών. Στη φιλοσοφική σκέψη, ο κάθε φιλόσοφος ερμηνεύει με διαφορετικό τρόπο την πολιτική, τις κοινωνικές εξελίξεις και, γενικότερα, τον κόσμο. Έτσι, οι πλατωνικές απόψεις γίνονταν αποδεκτές από μερικούς και απορρίπτονταν από άλλους.

Είναι ενδιαφέρον να συνειδητοποιήσουμε ότι, σε έναν διάλογο μεταξύ του Πλάτωνα και διαφόρων άλλων συγχρόνων του ή μεταγενέστερων, κάποιες θεωρίες θα ήταν κοινές, ενώ άλλες θα έδιναν δύο διαφορετικές ή και αντίθετες όψεις για το ίδιο ζήτημα.

Ο Πλάτων διαχώριζε τον κόσμο σε νοητό και αισθητό. Από τη μία πλευρά, οι αισθήσεις του ανθρώπου συνεπάγονται την αντίληψη των πραγμάτων και τον σχηματισμό ιδεών και πρωτότυπων εφαρμογών. Από την άλλη, υπάρχουν τα υπεραισθητά αγαθά που αναγνωρίζονται μόνο μέσω της ψυχής και των διανοημάτων της. Οι ιδέες μορφοποιούν τα υλικά και, επειδή η ψυχή είναι ανώτερη του υλικού, δε θεωρείται πως μπορεί να πεθάνει.

Βέβαια, ο Πλάτων διηγείται και την αλληγορία της Σπηλιάς. Σύμφωνα με αυτή, μερικοί άνθρωποι κρατούνται φυλακισμένοι όλη τους τη ζωή σε μια σπηλιά. Εκεί δεν έχουν δει ποτέ τους τίποτα στην πραγματικότητα. Μονάχα βλέπουν τις σκιές από τα φαινόμενα, τα γεγονότα, τις ιδέες του πραγματικού κόσμου. Μια μέρα, βέβαια, όταν κάποιος από αυτούς καταφέρνει να σπάσει τα δεσμά του και απελευθερώνεται, αποκτά συνείδηση και αντικρίζει τον ήλιο, γνωρίζοντας πλέον ό,τι είχε στερηθεί τόσα χρόνια. Αν όμως δεν απελευθερωνόταν ποτέ, δε θα ξέφευγε από αυτή την κατάσταση, διότι δε θα γνώριζε ποτέ κανένα άλλο δεδομένο πέρα από τις σκιές της πραγματικότητας, άρα δε θα είχε την ανάγκη να διευρύνει τις γνώσεις και τις ιδέες του.

Ο Πλάτων, λοιπόν, είχε ιδέες τόσο πρωτοποριακές που αντανακλώνται και σε θεωρίες σύγχρονων φιλοσόφων. Σε μια εποχή που η φιλοσοφία έχει υποχωρήσει από τη διεθνή σκηνή, σκέψεις αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων εμπνέουν τους πολίτες να αναλύουν την πραγματικότητά τους και να βγάζουν συμπεράσματα για αυτή. Το 387 π.Χ. ιδρύθηκε στην Αθήνα η Ακαδημία του Πλάτωνος, όπου εκεί μπορούσε ο σπουδαίος φιλόσοφος να αναπτύσσει και να διαδίδει τους προβληματισμούς και τις παρατηρήσεις του που έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον μέχρι και σήμερα.