Ένοπλες Συγκρούσεις
ανά τον Κόσμο

Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει προκαλέσει αναταραχές στον Δυτικό κόσμο, καθώς αναδεικνύει –για άλλη μια φορά– τη διαμάχη δύο υπερδυνάμεων: του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας. Μάλιστα, το γεγονός ότι ο πόλεμος λαμβάνει χώρα τόσο κοντά στην Ευρώπη έχει ως αποτέλεσμα την εμπλοκή πολλών ισχυρών κρατών, επιτείνοντας την ανησυχία των Ευρωπαίων πολιτών. Η ειρήνη, που ως Ευρώπη καταφέραμε να διατηρήσουμε για χρόνια μετά την φρίκη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, φαίνεται να εξασθενεί, αλλά αυτό το οποίο πολλοί το αντιλαμβάνονται ως πρωτόγνωρο είναι πραγματικότητα σε πολλές χώρες του κόσμου. Η ανθρωπιστική κρίση που έρχεται ως αποτέλεσμα των ένοπλων συγκρούσεων πρέπει να μας προβληματίζει και να μας ευαισθητοποιεί σχετικά με τις συνθήκες κάτω από τις οποίες ζουν εκατομμύρια συνάνθρωποί μας στον υπόλοιπο κόσμο. Για τον λόγο αυτό, στη συνέχεια γίνεται μια προσπάθεια περίληψης των γεγονότων που οδήγησαν σε ένοπλες συγκρούσεις στις εξής χώρες: Μιανμάρ, Υεμένη, Αιθιοπία, Σομαλία, Συρία και Αφγανιστάν. Σκοπός αυτής της παρουσίασης είναι η ανάδειξη πολεμικών συρράξεων που λαμβάνουν χώρα σε περιοχές πιο απομακρυσμένες από τον Δυτικό κόσμο και η οποίες συνήθως δεν καλύπτονται επαρκώς από την ειδησεογραφία.

Τι συμβαίνει στη Μιανμάρ;

Χαρακτηριστικό της απανθρωπιάς των Tatmadaw είναι ο τρόπος που αντιμετωπίζουν τους Rohingya, μια μουσουλμανική μειονότητα στη Μιανμάρ. Ο έντονος θρησκευτικός χαρακτήρας των Tatmadaw, οι οποίοι είναι βουδιστές, αποτέλεσε την αιτία για τη διάπραξη δεκάδων εγκλημάτων κατά των Rohingya, όπως εκτελέσεις, βιασμοί, βασανιστήρια, αλλά και κατάργηση των πολιτικών τους δικαιωμάτων. Στη Μιανμάρ βρίσκονται 400.000 Rohingya, πολλοί εκ των οποίων προσπαθούν να μεταναστεύσουν στο Μπαγκλαντές. Τα Ηνωμένα Έθνη έχουν χαρακτηρίσει τις πράξεις του στρατού εναντίον τους ως εκστρατεία γενοκτονίας.

Η NLD έμεινε στην εξουσία της Μιανμάρ μέχρι και τις εκλογές του 2020, όπου επικράτησε ξανά με συντριπτική πλειοψηφία. Τον Φεβρουάριο του 2021, διεπράχθη πραξικόπημα με επικεφαλής τον Στρατηγό Min Aung Hlaing, ο οποίος ισχυρίστηκε ότι είχε γίνει νόθευση των ψήφων. Οι αντιδράσεις του λαού της Μιανμάρ ήταν άμεσες και σε πολλές περιπτώσεις βίαιες.

Κινήματα εναντίον των Tatmadaw μετατράπηκαν σε ένοπλες συμπλοκές (Kachin Independence Army, Karen National Liberation Army, People's Defense Force) και από τον Φεβρουάριο μέχρι τον Δεκέμβριο του 2021 σημειώθηκαν 11.000 θάνατοι, σύμφωνα με την ACLED.

Τι συμβαίνει στην Υεμένη;

Ο λαός της Υεμένης, αντιμετωπίζει άθλιες συνθήκες διαβίωσης και, σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, αμφότερες οι παρατάξεις έχουν διαπράξει εγκλήματα πολέμου κατά του άμαχου πληθυσμού. Η κατάσταση στην Υεμένη έχει προκαλέσει τεράστια ανθρωπιστική κρίση και, παρά τη σημασία του σε διεθνές επίπεδο, ο πόλεμος εκεί έχει φτάσει σε σημείο να θεωρείται ξεχασμένος.

Τι συμβαίνει στην Αιθιοπία;

Το 2020, το ξέσπασμα της πανδημίας είχε επιπτώσεις και στην πολιτική σκηνή της Αιθιοπίας. Οι εκλογές αναβλήθηκαν ύστερα από απόφαση του πρωθυπουργού, αλλά η διοίκηση του Tigray επέλεξε να τις διεξαγάγει παρακούοντας την οδηγία από την πρωτεύουσα. Ο Abiy Ahmed, κατά συνέπεια, έστειλε στρατεύματα στο Tigray, που αρχικά φαινόταν πως κατάφεραν να επικρατήσουν. Η TPLF, παρ’ όλα αυτά, κατόρθωσε να πάρει την εξουσία ξανά, όχι μόνο στην επαρχία της, αλλά και σε δύο γειτονικές. Η Ερυθραία συμμετείχε στον πόλεμο στο πλευρό του Abiy Ahmed, αλλά αργότερα εμφανίστηκε και άλλη μία οργάνωση υπέρ της TPLF, η OLA (Oromo Liberation Army).

Η ανθρωπιστική κρίση που ήρθε ως συνέπεια του εμφυλίου πολέμου είναι τεράστιων διαστάσεων. Γίνεται λόγος για βιασμούς και εγκλήματα πολέμου κατά τη διάρκεια των ενόπλων συγκρούσεων. Ο βιασμός χρησιμοποιήθηκε και από τις δύο πλευρές ως όπλο και, σύμφωνα με το στέλεχος του ΟΗΕ, Pramilla Paten, ήταν πολλές οι περιπτώσεις στις οποίες η σεξουαλική επαφή γινόταν αντικείμενο ανταλλαγής για αγαθά πρώτης ανάγκης.

Από το Νοέμβριο του 2022 έχει συμφωνηθεί ειρήνη ανάμεσα στην TPLF και την κυβέρνηση του Abiy Ahmed και μόλις πριν μερικές μέρες ο πρωθυπουργός συναντήθηκε με ηγέτες του Tigray προκειμένου να συζητήσουν από κοινού τις επόμενες κινήσεις τους για τη βελτίωση της ζωής στην Αιθιοπία.

Τι συμβαίνει στη Σομαλία;

Το 2004 δημιουργήθηκε μεταβατική κυβέρνηση και το 2012 ιδρύθηκε το εθνικό κοινοβούλιο της χώρας. Μέχρι και το 2022 οι εκλογές πραγματοποιούνταν από μία ειδική επιτροπή, η οποία επέλεγε τα κόμματα, και όχι από τον λαό της Σομαλίας. Το 2022 έγιναν οι πρώτες εκλογές με συμμετοχή του λαού, μετά από μεγάλες αναβολές και εκτεταμένες προσπάθειες, εξαιτίας πολλών επιθέσεων κατά των εκλογών, αλλά και λόγω της ασταθούς πολιτικής σκηνής.

Άλλη μία ανθρωπιστική κρίση προκύπτει στο κέρας της Αφρικής και τη γύρω περιοχή, καθώς η πείνα μαστίζει τον πληθυσμό. Γίνονται προσπάθειες από τα Ηνωμένα Έθνη και άλλες διεθνείς οργανώσεις, αλλά η κατάσταση παραμένει κρίσιμη για εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους.

Τι συμβαίνει στη Συρία;

Οι επαναστάτες συνέχισαν τον αγώνα με τα όπλα, με την υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτείων, της Τουρκίας και άλλων χωρών, ενώ ο στρατός της Συρίας έλαβε βοήθεια από τη Ρωσία και το Ιράν. Οι διαμάχες έδωσαν την ευκαιρία στους Κούρδους της Συρίας και του Ιράκ (Ροζάβα) να εμπλακούν, με στόχο τη δημιουργία ανεξάρτητου κράτους. Επιπροσθέτως, οργανώσεις όπως ο ISIS και η Al-Nusra βρήκαν την ευκαιρία να επωφεληθούν από τον εμφύλιο πόλεμο ώστε να αποκτήσουν περισσότερο έλεγχο, χειροτερεύοντας ταυτόχρονα την κατάσταση.

Σύμφωνα με το GCR2P (Global Center with the Responsibility to Protect), ο αριθμός των νεκρών ανέρχεται στους 580.000, ενώ αυτοί που έχουν εκτοπιστεί φτάνουν τα 13 εκατομμύρια, εκ των οποίων τα 6,7 είναι πρόσφυγες. Εκτιμάται ότι 14,6 εκατομμύρια έχουν ανάγκη ανθρωπιστικής βοήθειας και 12 εκατομμύρια έχουν έλλειψη τροφής. 90% του πληθυσμού ζουν σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας και ο πληθωρισμός είναι στα ύψη. Η κατάσταση είναι δύσκολη για τη χώρα και είναι ξεκάθαρο πως οι προσπάθειες που γίνονται από διεθνείς οργανισμούς δεν είναι αρκετές για να καλύψουν τις πολυάριθμες ανάγκες.

Τι συμβαίνει στo Αφγανιστάν;

Χάρη στην εθνότητά τους και την πρώιμη υποστήριξη από το γειτονικό Πακιστάν, κατάφεραν να αποκτήσουν τον έλεγχο του νότιου μισού της χώρας. Επίσης, ωφελούνταν από το παράνομο εμπόριο όπιου και τη φορολογία στους μεγάλους δρόμους της χώρας.

Το Πακιστάν προσέφερε μεγάλη βοήθεια στους Taliban και το 1996 πήραν τον έλεγχο της πρωτεύουσας, Kaboul, και άπειροι σε ό,τι αφορά την εξουσία καθώς ήταν, εφάρμοσαν αυστηρά μέτρα και έθεσαν ως βάση τη φανατική θρησκευτική ιδεολογία που είχαν αναπτύξει για το Ισλάμ. Ο τρόπος με τον οποίο κυβερνούσαν τη χώρα ήταν απόλυτα καταπιεστικός προς τον πληθυσμό. Οι γυναίκες αντιμετώπισαν μεγαλύτερη καταπίεση και αναγκάστηκαν να ακολουθήσουν τα αυστηρά μέτρα των Taliban. Σύμφωνα με τον νόμο απαγορευόταν να λάβουν εκπαίδευση ή να φύγουν από το σπίτι χωρίς ανδρική συνοδεία.

Η τρομοκρατική επίθεση στο Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου, γνωστό και ως Δίδυμοι Πύργοι στις 11 Σεπτεμβρίου άλλαξε τον τρόπο με τον οποίο η Δύση έβλεπε τους Taliban και την εξουσία τους στο Αφγανιστάν. Η Al-Qaeda ήταν σύμμαχός τους και, καθώς η επίθεση αποδόθηκε στη συγκεκριμένη οργάνωση, η Αμερικάνικη κυβέρνηση απαίτησε από τους Taliban την παράδοση του αρχηγού της, Osama Bin Laden, ο οποίος διέμενε στο Αφγανιστάν. Οι Taliban αρνήθηκαν να τον παραδώσουν και κατά συνέπεια οι ΗΠΑ επιτέθηκαν και κατέλαβαν την Kabul μέσα σε 3 μήνες.

Ενώ ο Bin Laden κατόρθωσε να διαφύγει στο Πακιστάν, οι Αμερικάνοι συνέχισαν την προσπάθεια εξουδετέρωσης των Taliban κυνηγώντας τους στις αγροτικές περιοχές, όπου και κατέφυγαν. Η παρουσία του αμερικάνικου στρατού και οι βομβαρδισμοί, που έκαναν με σκοπό την εκπλήρωση του στόχου τους, αποδείχτηκαν αναποτελεσματικές μέθοδοι, καθώς όλο και περισσότεροι στέκονταν με το μέρος των Taliban. Ο πόλεμος του Ιράκ είχε επίσης ως αποτέλσμα τη μείωση των χρηματοδοτήσεων για τις ανάγκες του στρατού στο Αφγανιστάν, οπότε η αμερικάνικη δύναμη εξασθενούσε, μέχρι που το 2021 ο στρατός αποσύρθηκε τελείως από τη χώρα.

Οι Taliban, λίγες μέρες μετά την απομάκρυνση του αμερικάνικου στρατού, πήραν τον έλεγχο και, παρά τις υποσχέσεις για εξίσωση των δικαιωμάτων μεταξύ των φύλων και για άλλες προοδευτικές μεταρρυθμίσεις, ακολούθησαν παρόμοια πολιτική με αυτή του 1996, δημιουργώντας νέα προβλήματα.

Η “Αραβική Άνοιξη”...

Από το 2010 στη Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική ξέσπασε ένα κύμα διαδηλώσεων, το οποίο αποσκοπούσε στην ανατροπή των δικτατορικών καθεστώτων σε πολλές από αυτές τις χώρες. Έχοντας ξεκινήσει από την Τυνησία, η “Αραβική Άνοιξη” –όπως ονομάστηκε– εξαπλώθηκε σε πολλές γειτονικές χώρες.

Σε πολλές περιπτώσεις, η αντίδραση του λαού και ο αγώνας του για δημοκρατία προκαλούν το ξέσπασμα ένοπλων συγκρούσεων ανάμεσα στο καθεστώς και στους επαναστάτες. Έχοντας γνωρίσει τον τρόπο ζωής και διοίκησης άλλων κοινωνιών, ο καταπιεσμένος λαός επιδιώκει τη δημοκρατία και την ελευθερία και, όταν τα καθεστώτα απαντάνε με αιματοχυσία στις αρχικά ειρηνικές διαδηλώσεις, η κατάσταση κλιμακώνεται. Χώρες όπως η Μιανμάρ, η Συρία, η Σομαλία και η Υεμένη αποτελούν κατεξοχήν παραδείγματα.

Η εμπλοκή των μεγάλων δυνάμεων, κυρίως των ΗΠΑ και της Ρωσίας (πρώην Σοβιετική Ένωση) συχνά χειροτερεύει τις διαμάχες, καθώς οι δύο δυνάμεις, με σκοπό να συγκρουστούν και να αποκτήσουν μεγαλύτερη επιρροή και δύναμη η μία από την άλλη, επιλέγουν μία αντιμαχόμενη πλευρά και την υποστηρίζουν, εντείνοντας τη διάρκεια του πολέμου και συγχρόνως αυξάνοντας τις απώλειες.

Δεν βρίσκουν, όμως, μόνο οι μεγάλες δυνάμεις ευκαιρία να εμπλακούν και να αποκτήσουν ισχύ: τρομοκρατικές οργανώσεις όπως η Al-Qaeda, η Al-Shabaab, η Al-Nusra και το IS (Islamic State) συμμετέχουν στους πολέμους, κυρίως της Μέσης Ανατολής, προσπαθώντας να αποκτήσουν εξουσία.

Ο ανθρωπιστικός παράγοντας είναι επίσης εξαιρετικά σημαντικός, καθώς οι κρίσεις που προκύπτουν εξαιτίας των ένοπλων συγκρούσεων είναι καταστροφικές για το ανθρώπινο γένος. Σε καταστάσεις πολέμου και αναρχίας λαμβάνουν χώρα απάνθρωπες ενέργειες και συχνά γίνεται λόγος για εγκλήματα πολέμου που συνιστούν εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας.