15 eta 30 metro arteko diametroa duten eraztun handiak dira, inguruan tamaina txikiko harriak dituztenak, baina cromlech-ek ez bezala, ez dute harri bereizgarririk. Oro har, 2 eta 4 metro arteko zabalera dute eta erdigunea beti hutsik egoten da. Hala ere, haien ezaugarri nagusietako bat da ez dutela erdiko hilobi ganberarik. Gainera, eraztunak 30-50 zentimetro altxatzen dira lur mailatik.
Interesgarriena da azkenaldian, Nafarroan, batez ere eta ia esklusiboki Urbasa, Andia eta Saldiseko mendilerroetan, halako adierazpen ugari aurkitzen ari direla. Oraindik ere misterioa dira, izan ere, ez dira beste lurralde batzuetan agertzen eta ez dugu ezagutzen haien jatorria ezta funtzionaltasuna ere. Zentzu horretan, oraindik ez da argitaratu hauei buruzko azterketarik, nahiz eta denak adierazten duen adierazpen hauek garaikoak direla.
Egoera horretan, beharrezkoa da funtzionaltasunari buruzko hainbat hipotesi aipatzea. Lehenik eta behin, Txantxangorri Aldizkariak zera dio: eraztun-túmulo hauek meatzaritza-proben edo zundaketa zaharren aztarnak izan daitezkeela, Ingalaterrako Norfolk-en dagoen Grime’s Graves izeneko neolitoko aztarnategian gertatzen den bezala. Azken kasu horretan, 430 zulo meatzari baino gehiago daude, krater-formakoak, eta silexaren ustiapenerako erabili ziren. Hipotesi hori defendatzeko, antzekotasun estetikoaz gain, aipatzen da Urbasa-Andiako silexak duen garrantzia, Asturiasen edo Pirinioetako Erdialde Frantsesean aurkitu izan baita, eta baita XX. mendeko hamarkadetaraino erabili izan dela gure ikerketa-eremuan.
Bigarrenik, aipatzekoa da túmulo hauek ikus-eremu zabaleko eta altitude handiko lekuetan agertzen direla gehienetan, eta horrek astronomiari lotutako funtzio posiblea iradoki dezake, esaterako, izar behaketa egiteko behatoki modura. Azkenik, aipatzekoa da "selekin" izan dezaketen lotura posiblea, hau da, abeltzaintza-tradizioko mendiko lursailekin, edo, oro har, abeltzaintzarekin zerikusia duten funtzioekin. Hala ere, adierazpen hauek benetan ulertzeko modu bakarra da arkeologia-prospekzioak egitea. Bien bitartean, dena espekulazioa da, eta gure betebeharra da ondare hori zaindu eta errespetatzea.
Ondoko mapan, Goñerrin orain arte identifikatu diren eraztun tumuluak ikus daitezke. Etorkizunean zerrenda hau aldatu daiteke aurkikuntza berrien arabera.
Ikono bakoitzean klik eginez, informazioa eta irudiak dituen leiho bat irekiko da.