Hoofdstuk 11. Bevrijding: het doel van meditatie
De weldadige en kwaadaardige impulsen
De vervulling van het leven bestaat uit de realisatie van het Atma (Atma-sakshatkara). Om dit besef te krijgen, moet men volledig vrij zijn van impulsen (vasana's). Bevrijding (moksha) is, in de ware zin van het woord, bevrijding van de gebondenheid aan deze impulsen. Deze neigingen zijn van twee soorten: weldadig en kwaadaardig. De weldadige neigingen zijn doordrenkt van heiligheid; de boosaardige voeden de geest en maken hem steeds onbeheersbaarder en onstabieler; ze verspreiden en versterken het verlangen naar objectief genot.
Als de weldadige impulsen (subha vasanas) worden aangemoedigd en gecultiveerd, zullen ze zich niet voor onbepaalde tijd blijven vermenigvuldigen en de geest binden; het worden gebakken zaden, die niet zullen ontkiemen. Als je vasthoudt aan de weldadige impulsen, kun je gemakkelijk kennis van Brahman (Brahma-jnana) verwerven. Deze impulsen worden gekenmerkt door activiteiten als omgang met grote zielen (mahatma's), eerbied voor de groten, gesprekken met hen, het volgen van hun advies, liefdadigheid, standvastigheid, liefde, geduld, waarheid, moed, onthouding, enz. Dit zijn de pure impulsen .
De onzuivere neigingen leiden iemand tot ondeugden als het verlangen om dingen te zien die tegemoetkomen aan de lagere verlangens (zoals bioscoopfilms); het eten van gerechten vol passie (rajas), zoals vis en vlees; het drinken van bedwelmende middelen die de persoonlijkheid ruïneren door het ontwikkelen van woede, waanvoorstellingen, hebzucht, verwaandheid, bedrog, haat, afgunst, enz.
Er zijn drie soorten van dergelijke onreine neigingen: wereldse impulsen, wetenschappelijke of intellectuele impulsen, en fysieke of lichamelijke impulsen. De fysieke impulsen zorgen ervoor dat mannen verlangen naar een mooi lichaam, een sterke, stevige bouw, een glanzende huid die nooit door rimpels zal worden misvormd, en ronde harde spieren. De wetenschappelijke impulsen zetten iemand ertoe aan te verlangen bekend te staan als een ongeëvenaarde expert en te verlangen naar de nederlaag van elke concurrent in het veld. En ten slotte zorgen de wereldse impulsen ervoor dat je hunkert naar glorie, macht, persoonlijk gezag en pracht. Al dergelijke verlangens kunnen onder dit hoofd worden gegroepeerd. Het zijn allemaal impulsen. Ze binden je aan het wiel van geboorte en dood (samsara) en binden je vast aan deze aarde.
Vernietig onwetendheid
De gigantische boom die geest wordt genoemd, heeft twee zaden: impuls (vasana) en adem (prana). Het zaad wordt de boom, de boom brengt het zaad voort. De adem beweegt vanwege de impulsen; de impulsen werken vanwege de ademhaling. Als een van deze wordt vernietigd, wordt de andere ook vernietigd. Dus als de geest vrij moet zijn van hun invloed, moet eerst de onwetendheid (a-jnana) getransformeerd worden.
Onwetendheid bestaat niet alleen; het heeft een nakomeling: egoïsme (ahamkara). Die demon (asura) heeft twee kinderen: gehechtheid of aantrekkingskracht (raga) en impuls (vasana); dat wil zeggen passie en verlangen. Passie en verlangen zijn nauw met elkaar verbonden. Zoals de passie, zo het verlangen. Ze zijn zussen.
Door gehechtheid krijg je de gevoelens van mij en "van mij", de gevoelens lokken verlangen uit, en verlangens veroorzaken zorgen. Om het ego (ahamkara) te verwijderen, moeten gehechtheid en impuls daarom worden vernietigd. Dat betekent dat onwetendheid moet verdwijnen, want alleen op die manier kan het ego worden gedood.
Hoe onwetendheid vernietigen en wijsheid ontwikkelen (sujnana)? Dat is de vraag! Het antwoord ligt in meditatie. De verovering van onwetendheid, ego, gehechtheid en impuls brengt bevrijding (moksha) voor het individu (jivi) teweeg.
Ontwortel de impulsen waaruit de geest bestaat, en de geest bestaat niet meer
Degene die een slaaf is van impulsen en neigingen (vasanas) is verstoken van wijsheid (jnana). Die is in werkelijkheid een zwakkeling! Maar ik kan u verzekeren dat er geen reden tot ongerustheid is. Zodra impulsen worden ontworteld, kan die persoon de goddelijke natuur terugkrijgen die door verwaarlozing verloren is gegaan.
De impulsen dringen het rijk van het hart binnen; ze veroorzaken eindeloze problemen. Ze herinneren je aan pleziertjes, prikkelen de herinnering aan ervaringen uit het verleden, en je begint er weer naar te verlangen. De hunkeringen zorgen ervoor dat de zintuigen en hun leider, de geest (manas), zich bezighouden met levendige activiteiten; hieruit kun je niet ontsnappen. Dus je probeert de dingen waar je naar verlangt te verzamelen en ervan te genieten. Dit alles speelt zich als het ware in een oogwenk af.
De impulsen werken zo subtiel en zo krachtig. Net zoals het zaad de stam, takken, twijgen, bladeren, bloemen en vruchten in zich draagt, zo sluimert dit alles ook in de impuls. De impulsen zijn de oorzaak van al het objectieve ongeluk. Als ze afwezig zijn, is de geest helder en zuiver. Als ze aanwezig zijn, wordt alle zuiverheid verpest; het zijn obstakels op het pad van de waarheid, van Atma en van onsterfelijkheid. Een geest die vrij is van impulsen wordt getransmuteerd en is niet langer geest.
De natuur (prakriti) is de wereld van impulsen (vasanas). De geest wordt door deze neiging tot gehechtheid aangetrokken tot de natuur en de externe objecten van de wereld en begint vanwege deze impulsen over de objecten na te denken en stil te staan bij hun kwaliteiten. Zonder impulsen zal de geest helemaal niet worden beïnvloed door de objectieve wereld. De geest is als een stuk stof; het neemt elke kleur aan waarmee het geverfd is. Zuivere (sathwische) impulsen maken het wit, rusteloze (rajasische) veranderen het in rood, terwijl onwetende (thamasische) impulsen het een zwarte kleur geven. De geest wordt gevormd door het soort impulsen waarmee hij gevuld is. Je moet meditatie en concentratie (dharana) ondernemen om deze impulsen te vernietigen. De geest is slechts een bundel impulsen.
Succes in meditatie door het ontwortelen van impulsen
Sommige aspiranten zeggen tegen zichzelf dat ze, ondanks vele jaren van gestage beoefening, nog geen succes hebben verworven in meditatie en concentratie. De reden is gemakkelijk aan te wijzen: ze zijn er niet in geslaagd de impulsen (vasana's) uit te roeien! Daarom moeten zulke beoefenaars ernaar streven hun aangeboren neigingen te overwinnen. Zij moeten zichzelf versterken met een groter geloof en handelen.
De aspirant die zo nu en dan door onzuivere impulsen wordt gestoord, moet deze overwinnen door wilskracht en spirituele oefeningen. De bevrijde ziel (jivan-muktha) heeft impulsen opgebrand, maar de huisbewoner (grihastha) cultiveert ze. Er zit geen winst in het simpelweg controleren ervan; een cobra wordt pas onschadelijk als zijn tanden worden uitgerukt; op dezelfde manier moeten hun wortels worden verbrand. Alleen dan kan de aspirant het Brahman bereiken.
Natuurlijk vormen zelfs pure verlangens een verbondenheid. Maar het zijn geen obstakels, hoe talrijk ze ook mogen zijn. Een doorn wordt door een ander verwijderd en daarna worden ze allebei weggegooid, toch? Zo ook, wanneer onzuivere impulsen worden overwonnen door de invloed van zuivere impulsen, moet men beide ontgroeien. Dit betekent dat zelfs de zuiverste impulsen, het verlangen naar bevrijding (moksha), mettertijd moeten verdwijnen. Alleen dan kun je Dat worden. Een beugel is een beugel, of deze nu van ijzer of van goud is. Men moet van beide vrij zijn. Dat wil zeggen dat men een stadium moet bereiken waarin noch het goede, noch het slechte elkaar zullen aantrekken of afstoten.
Iedereen die zich richt op de realisatie van God moet het verminderen van impulsen, het beteugelen van de geest en het begrijpen van het fundamentele principe beoefenen. Eén hiervan is niet genoeg voor bevrijding (moksha). In de bevrijde ziel (jivanmuktha) blijven impulsen bestaan, maar alleen als gebakken zaden. Ze zullen geen verdere geboorten veroorzaken.
Het Atma is vrij van alles
Zie, het subtiele lichaam is de zetel van onwetendheid (a-jnani). Het is doordrenkt van impulsen, tradities en ervaringen. Het Atma is vrij van dit alles. Het is altijd puur. Het behoort tot geen van beide geslachten en heeft geen geest, geen zintuigen, geen vorm. Niet alleen dat; Het heeft zelfs geen adem (prana)! Er kan niet worden gezegd dat het levend of dood is. Hoe kan contemplatie op zo’n Atma iets anders zijn dan puur? Hoe kunnen licht en duisternis naast elkaar bestaan? Hoe kunnen zuiverheid en onzuiverheid naast elkaar bestaan?
Van alle werkplaatsen ter wereld is de werkplaats van het lichaam de wonderbaarlijkste, omdat het de tabernakel van de Heer is. In zo’n fabriek worden de impulsen gesublimeerd in geloften, worden de onzuiverheden uitgeroeid, worden weldadige verlangens gevormd en worden goede fantasieën tot stand gebracht. Het hoofddoel is het ontwortelen van impulsen, hoewel dit een moeilijke taak is.
Bergen kunnen eerder worden weggevaagd dan deze diepgewortelde impulsen (vasana’s). Maar met wilskracht en enthousiasme, ondersteund door geloof, kunnen ze in korte tijd worden overwonnen. Geef gewoon uw vastberadenheid en geloof niet op, ongeacht het verlies, de ontberingen of het obstakel. Bedenk dat de impulsen u overweldigen en u als hun slaaf in de steek laten. Opium en cognac maken je tot slaaf en houden je slechts een tijdje in hun volledige greep, maar impulsen houden je een heel leven lang in hun greep! De hele betekenis en het doel van meditatie is om vrijheid te bereiken van deze machtige en veelvuldige impulsen.