ศาสตราจารย์เสฐียพงษ์ วรรณปก เกิดเมื่อวันที่ ๑ กุมภาพันธ์ พ.ศ.๒๔๘๒ ที่บ้านโนนสูง ต.เลิกแฝก (ปัจจุบัน ต.หนองแวง) อ.บรบือ (ปัจจุบัน อ.กุดรัง) จ.มหาสารคาม หลังเรียนจบชั้นประถมศึกษาปีที่ ๔ ได้บรรพชาเป็นสามเณรที่วัดอัมพวัน (วัดประจำหมู่บ้าน) ได้ศึกษานักธรรมและบาลีไวยากรณ์กับเจ้าอาวาส จนกระทั่งสอบได้นักธรรมชั้นโท จึงได้ย้ายไปศึกษาต่อที่วัดมหาธาตุ อ.เมือง จ.นครพนม เป็นลูกศิษย์พระราชปริยัตยาจารย์ (พระมหาชม ธมฺมธีโร) จนสอบได้นักธรรมชั้นเอกและเปรียญธรรม ๓ ประโยค จากนั้นได้กลับไปอยู่วัดอัมพวัน สอบได้เปรียญธรรม ๔ ประโยค แล้วจึงเดินทางมาศึกษาพระปริยัติธรรมที่วัดทองนพคุณ กรุงเทพฯ จนสอบได้ชั้นเปรียญธรรม ๙ ประโยคในปีพ.ศ.๒๕๐๓ (ขณะเป็นสามเณร และเป็นสามเณรนาคหลวงรูปแรกในรัชกาลที่ ๙) ต่อมาในปีพ.ศ.๒๕๐๘ ได้รับทุนจากมูลนิธิเอเชียและมูลนิธิการศึกษาวัดทองนพคุณ เดินทางไปศึกษาภาษาสันสกฤต ณ วิทยาลัยทรินิตี้ มหาวิทยาลัยแคบริดจ์ ประเทศอังกฤษ จนจบการศึกษาระดับปริญญาตรี สาขาอักษรศาสตร์ (เกียรตินิยม) ในปีพ.ศ.๒๕๑๒ และระดับปริญญาโท สาขาภาษาตะวันออกโบราณ (บาลี-สันสกฤต) ในปีพ.ศ.๒๕๑๔
หลังเดินทางกลับมาประเทศไทยแล้ว ได้สอนปริยัติธรรม ที่วัดทองนพคุณ จึงได้ลาสิกขา เข้ารับราชการเป็นอาจารย์คณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร วิทยาเขตพระราชวังสนามจันทร์ จ.นครปฐม และโอนไปเป็นอาจารย์สอนวิชาศาสนาเปรียบเทียบ ที่คณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล ในปีพ.ศ.๒๕๒๒ แล้วโอนกลับไปคณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากรตามเดิม จนได้รับการแต่งตั้งเป็นรองศาสตราจารย์ระดับ ๙ ก่อนที่จะลาออกจากราชการในปีพ.ศ.๒๕๓๕ ต่อมาได้ดำรงตำแหน่งเป็นศาสตราจารย์ประจำมหาวิทยาราชภัฏสวนสุนันทา
ศาสตราจารย์เสฐียรพงษ์ วรรณปก เป็นนักปรัชญาศาสนา และ ราชบัณฑิต มีผลงานเขียนมากมาย โดยท่านใช้นามปากกาแตกต่างกันตามลักษณะของงานเขียน เช่น ใช้ว่า "ไต้ ตามทาง" สำหรับงานเขียนขำขัน ใช้ว่า "เปรียญเก้าประโยค" กับงานเขียนที่เน้นการใช้ภาษา และใช้ชื่อสกุลจริง "เสฐียรพงษ์ วรรณปก" กับงานเขียนประเภทวิชาการและสารคดี มีผลงานเขียนมากมายเผยแพร่ในวารสาร นิตยสาร และหนังสือพิมพ์ เช่น ต่วยตูน แม่และเด็ก ชีวจิต นสพ.ข่าวสด นสพ.มติชน ฯลฯ และงานเขียนที่ตีพิมพ์เป็นเล่มอีกจำนวนมาก
ศจ.เสฐียรพงษ์ เสียชีวิตด้วยวัน ๘๓ ปี ขณะเข้ารับการรักษาที่รพ.ศิริราช เมื่อวันที่ ๖ เมษายน พ.ศ.๒๕๖๕ ด้วยอาการทรุดเพราะเส้นเลือดในช่องท้องกับหัวใจที่ทำไว้แต่เดิมปริแตก
กลุ่ม "ศจ.เสฐียรพงษ์ วรรณปก" มีจำนวน ๒๕ เล่ม