เรื่องที่ 3 การสรุปความจากการฟังและการดู
1. ความหมายของการจับประเด็นการจับประเด็ หมายถึง การจับข้อความสำคัญหรือใจความสำคัญของเรื่อง
2. ความหมายของการสรุปความ คือ การหยิบยกเอาความคิดหลักหรือประเนที่สำคัญของเรื่องมากล่าวย้ำให้เด่นชัด โคยใช้ประโขคสั้น ๆ แล้วเรียบเรียงให้เป็นระเบียบ
3. หลักการฟังและการดูเพื่อสรุปความและจับประเด็น
การฟังและการดู เพื่อจับประเด็นและสรุปความ เป็นทักษะเบื้องต้นที่ทุกคนจะต้องฝึกฝน จะต้องติดตามฟังและดูเรื่องราวโดยตลอด ดังนั้นจึงต้องมีสมาธิในการฟังและสามารถแยกแยะได้ว่าข้อความใดเป็นใจความสำคัญและข้อความใดเป็นพลความ ถ้าเราเข้าใจเรื่องราวได้โดยตลอดแล้วย่อมจดจำเรื่องราวที่ฟังและดู สามารถถ่ายทอดให้คนอื่นฟังได้ด้วย
ในการฟังแต่ละครั้ง ต้องจับประเด็นของเรื่องที่ฟังได้ คือ รู้ว่าผู้พูดต้องการสื่อสารอะไร เป็นประเด็นสำคัญ และรู้จักว่าอะไรคือประเด็นรอง ซึ่งขยายประเด็นหลัก การฟังเช่นนี้เป็นการฟังเพื่อจับใจความสำคัญ ใจความรองและรายละเอียดของเรื่อง
การฟัง มีวิธีการดังนี้
1. ฟังเรื่องราวให้เข้าใจ พยายามจับใจความสำคัญของเรื่องเป็นตอน ๆ ว่าเรื่องอะไรใครทำอะไร ที่ไหน เมื่อไร อย่างไร
2. ฟังเรื่องราวที่เป็นใจความสำคัญ แล้วหารายละเอียดของเรื่อง ที่เป็นลักษณะปลีกย่อยของใจความสำคัญ หรือที่เป็นส่วนขยายใจความ
3. สรุปความโดยรวบรวมเนื้อหาสาระสำคัญอย่างครบถ้วนวิธีการสรุปความจากการฟังนั้น นำจะต้องดันหาให้พบว่ สารใดเป็นความคิดสำคัญในเรื่องนั้น ๆ แล้วสรุปไว้ฉพาะใจความสำคัญ โดยเขียนชื่อเรื่อง ผู้พูด โอกาสที่ฟัง วัน เวลา และสถานที่ที่ได้ฟังหรือดูไว้เป็นหลักฐานเครื่องเตือนความทรงจำต่อไป
การฟังและการดูเพื่อจับประเด็นและสรุปความ เป็นการฟังในชีวิตประจำวัน เพื่อให้ได้สาระสำคัญของเรื่องที่ฟัง เช่น ฟังการสนทนา ฟังเรื่องราวข้อมูลข่าวสารต่าง ๆ ฟังโทรศัพท์ ฟังประกาศ ฟังการบรรยาย ฟังการอภิปราย ฟังการเล่าเรื่อง เป็นต้น
วิธีสรุปความตามลำดับขั้น
1. ขั้น อ่าน ฟัง และดู
- อ่าน ฟังและดูให้เข้าใจอย่างน้อย ๒ เที่ยว เพื่อให้ได้แนวคิดที่สำคัญ
2. ขั้นคิด
- คิดเป็นคำถามว่า อะไรเป็นจุดสำคัญของเรื่อง
-คิดต่อไปว่า จุดสำคัญของเรื่อง มีความสัมพันธ์กับสิ่งใดบ้าง จดสิ่งนั้น ๆ ไว้เป็นข้อความสั้น ๆ
- คิดวิธีที่จะเขียนสรุปความให้กะทัดรัดและชัดเจน
3. ขั้นเขียน
เขียนร่างข้อความสั้น ๆ ที่จดไว้
- ขัดเกลาและตกแต่งร่างข้อความที่สรุป ให้เป็นภาษาที่ดีสื่อความหมายได้แจ่มแจ้งชัดเจน
ตัวอย่างการสรุปความ
การสรุปความ
1. ขั้นอ่าน ฟัง และคิด จับแนวคิดได้ ดังนี้
"พ่อแม่ หาเงินทองมาให้ลูกเรียนอย่างเดียวยังไม่พอ ต้องปฏิบัติตนเป็นตัวอย่างที่ดีแก่ลูกด้วย จึงจะนับว่าได้ให้การศึกษาที่ถูกต้องแก่ลูก"
2. ขั้นเขียน
2.1 ข้อความที่จดไว้ช่วยจำ
"การศึกษา เรื่องสำคัญ-คนจะดีจะชั่ว โง่ ฉลาดเพราะการศึกยา พ่อแม่หาเงินมาให้ลูกเรียนเป็นผู้เสียสละ จึงควรยกย่อง สิ่งที่มีค่าต่อเด็ก คือ บทเรียนจริยศึกษา คุณธรรม การปฏิบัติตนดีงาม เป็นตัวอย่างที่ดีและความรักลูกต้องทำให้เป็นตัวอย่างที่ดีด้วย"
2.2 ข้อความที่สรุปแล้ว
"การศึกษามีความสำคัญต่อชีวิตเด็ก เพราะสามารถทำให้เด็กฉลาดและเป็นคนดีได้พ่อแม่ที่รักลูก อยากให้ลูกเป็นคนดี ไม่ควรจะพอใจเหียงการทำหน้าที่หาเงินมาให้ลูกเรียนเท่านั้นแต่ควรคำนึงถึงบทเรียนจริบศึกยา อันมีคุณค่ายิ่งต่อชีวิตของเด็ก และเป็นผู้มีคุณธรรมและปฏิบัติตนเป็นแบบอย่างในทางที่ดีงามแก่ลูกด้วย"
ตัวอย่าง เรื่อง วังแม่ลูกอ่อน
หมู่บันแห่งหนึ่งในจังหวัดชัยนาท มีศรษสุคนหนึ่ง ชื่อ บุญมี ภรรยาชื่อ บุญมา ลูกสาวมารศรี มารศรีมีคนรักชื่อ เชษฐา เป็นชาวนายากจน จึงถูกพ่อของมารศรีขัดขวาง ทั้งสองจึงตกลงหนีตามกัน ไปปลูกกระท่อมอยู่กลางป่า ประกอบอาชีพทำนาทำไร่ และเผาถ่านประทังชีวิตไปวันๆ
เวลาผ่านไปหลาขปี ทั้งสองมีลูกคนแรกชื่อจุก และกำลังตั้งท้องลูกคนที่สอง มารศรีปรึกษาสามีว่า อยากจะกลับไปหาพ่อแม่ เพราะทนความยากจนไม่ไหว สามีเห็นใจก็ตอบตกลง
วันรุ่งขึ้น สามคนพ่อแม่ลูกได้ออกเดินทางทันทีจนพลบค่ำได้เข้าไปพักใต้ต้นไทร มารศรีเกิดเจ็บท้องคลอด เขษฐาจึงออกไปหาสมุนไพร แต่ไม่ทันระวังตัว ถูกงูพิษฉกกัดสิ้นใจตายส่วนมารศรีเมื่อคจอดแล้ว ก็ออกติดตามหาสามี จนกระทั่งพบศพจึงตัดใจจากไปอย่างอาลัยอาวรณ์เดินทางพร้อมอุ้มลูกน้อยไปถึงฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยา ซึ่งน้ำไหลเชี่ยวมาก
มารศรี ไม่สามารถพาลูกข้ามน้ำไปพร้อมกันทั้งส่องคนได้ จึงสั่งให้ลูกคนโต รออยู่ที่ฝั่งก่อน แล้วพาลูกคนเล็กลงน้ำข้ามไปฝั่งตรงข้าม พอถึงฝั่งก็วางลูกน้อยลงแล้วกลับจะไปรับลูกคนโด ครั้นถึงกลางแม่น้ำ มองกลับยังถูกน้อย ก็เห็นเหยี่ยวใหญ่ตัวหนึ่ง กำลังจะโฉบลูกคนเล็กไป นางตกใจมากจะกลับขึ้นฝั่งคงไม่ทันแน่ ได้แต่ยกมือโบกเพื่อจะไล่เหยี่ยว ฝ่ายลูกคนโดเห็นแม่โบกมือ เข้าใจว่าแม่รียก จึงก้าวลงน้ำ ไม่ถึงอึดใจก็จมน้ำตาย มารศรีร้องไห้แทบขาดใจ และจมน้ำตายอยู่ตรงนั้นเอง
