การเจริญเติบโตและพัฒนาการของมนุษยทุกวัยตั้งแตเกิดจนตาย มีปจจัยสําคัญที่ เกี่ยวของทั้ง 3 เรื่องคือ พันธุกรรม สิ่งแวดลอม และโภชนาการ ทุกคนจึงควรเรียนรูเพื่อใหการ เจริญเติบโตและพัฒนาการเปนไปตามวัย

1.พันธุกรรม (Heredity) ลักษณะที่ถายทอดทางพันธุกรรม เปนลักษณะทางรางกายและจิตใจที่สืบทอดไปยัง ลูกหลานได ตองเปนลักษณะที่บรรพบุรุษไดรับการสืบทอดมาจากบรรพบุรุษรุนกอน ๆ สวนความ ผิดปกติที่เกิดขึ้นหลังจากการปฏิสนธิ เชน ตาบอด มีอวัยวะบางสวนพิการ เปนโรคลิ้นหัวใจรั่ว เปน ตน ลักษณะผิดปกติเหลานี้ จึงไมใชความผิดปกติจากสาเหตุทางพันธุกรรม เมื่อมนุษยรูจักธรรมชาติ ภายในตนเองมากขึ้น และชวยใหวงการแพทยเขาใจกลไกของการเกิดโรคหลายกลุม โดยเฉพาะโรค ที่ถายทอดทางพันธุกรรม อันมีสาเหตุจากยีน (gene) หรือ โครโมโซม (Chromosome)

ลักษณะที่ถายทอดทางพันธุกรรม ไดแก

1. ลักษณะทางกาย เชน สีผิว สีตา รูปราง

2. ลักษณะทางจิตใจและสติปญญา เชน อารมณ ความฉลาด

3. โรคทางกาย เชน เบาหวาน ตาบอดสี เลือดออกไมหยุด

 4. โรคทางจิตบางประเภท เชน โรคจิตเภท

 5. ชนิดของหมูเลือด (Blood group)

2. สิ่งแวดลอม สิ่งแวดลอมมีอิทธิพลตอชีวิตตั้งแตการปฏิสนธิในครรภมารดาจนกระทั่งคลอด ออกมาเปนทารก แลวเจริญเติบโตและพัฒนาผานวัยตาง ๆ ตามลําดับ สิ่งแวดลอมเปนองคประกอบที่ มีอิทธิพลตอสุขภาพและการเจริญเติบโต แบงออกไดดังนี้

1. สิ่งแวดลอมกอนเกิด ไมใชเปนเรื่องที่เกี่ยวกับพันธุกรรม สิ่งแวดลอมนี้ไดแก รางกายของมารดา สุขภาพของมารดาเปนสิ่งที่สําคัญที่อาจมีผลกระทบกระเทือนตอทารกในครรภ โดยเฉพาะอาหาร การกิน และการปฏิบัติของมารดาในขณะตั้งครรภ

2. ภาวะทางโภชนาการ มีความสําคัญตอทารกในครรภ หากมารดาขาดสารอาหาร ขณะตั้งครรภจะมีผลทําใหบุตรมีน้ําหนักแรกเกิดนอย ผลกระทบตอการเจริญเติบโตมากนอยเพียงใด ขึ้นอยูกับระดับความรุนแรงและระยะเวลาของการขาดสารอาหารนั้น ๆ

 3. โรคภัยไขเจ็บโรคตาง ๆ เชน หัดเยอรมัน จะมีผลตออัตราการเจริญเติบโตและ พัฒนาการของเด็กนับตั้งแตอยูในครรภ เปนตน

4. ฐานะทางเศรษฐกิจ สภาพเศรษฐกิจยอมมีผลกระทบตอภาวะโภชนาการและ สุขภาพของเด็กได

5. สุขภาพของผูเลี้ยงดู สภาพสังคมปจจุบันภาระการอบรมเลี้ยงดูเด็กมักตกอยูกับ ผูอื่นที่ไมใชบิดา มารดา หากผูเลี้ยงดูมีสุขภาพที่ไมดี มีโรคติดตอเชนเปนวัณโรค เพราะเด็กจะติด โรครายแรงและมีการเจริญเติบโตไมดีเทาที่ควร สงผลกระทบตอพัฒนาการดานอื่น ๆ

6. สิ่งแวดลอมทางสังคม

7. บริการสุขภาพ

3. โภชนาการ การมีความรูเรื่องโภชนาการที่ถูกตอง จะทําใหทุกคนมีสุขภาพดีทั้งกายและใจทุกคน ซึ่ง ควรเรียนรูหลักการบริโภคเพื่อสุขภาพที่ดีของคนไทย เรียกวา โภชนบัญญัติ 9 ประการ ดังนี้

1. กินอาหารครบ 5 หมู แตละหมูใหหลากหลาย และหมั่นดูแลน้ําหนักตัว

2. กินขาวเปนอาหารหลักสลับกับอาหารประเภทแปงเปนบางมื้อ

3. กินพืชผักใหมากและกินผลไมเปนประจํา

 4. กินปลา เนื้อสัตวไมติดมัน ไข และถั่วเมล็ดแหงเปนประจํา

5. ดื่มนมใหเหมาะสมตามวัย

6. กินอาหารที่มีไขมันแตพอควร

7. หลีกเลี่ยงการกินอาหารรสหวานจัด และเค็มจัด

8. กินอาหารที่สะอาดปราศจากการปนเปอน

9. งดหรือลดเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล