Santa Sofía de Constantinopla

COMENTARIO DE OBRA DE ARTE

INTRODUCIÓN | COMO EMPEZAMOS?

O comentario que imos a realizar a continuación é a análise dunha obra de arte que realizaremos dende o punto de vista da planta, do interior e do exterior.

• Identificación: a que estilo corresponde a obra?, cal é a súa cronoloxía?, cal é o título e o autor (se se coñece)?, que persoa, institución ou grupo encargou a obra?, tiñan algunha relación co arquitecto de tipo económico ou profesional? 

CONTEXTO | HISTORIA E CARACTERÍSTICAS XERAIS DA ARTE ROMANA

• Contextualización: Relaciona a obra e as súas características coa época á que pertence observando aspectos económicos, sociais, políticos ou culturais. A construción deste edificio, ten que ver cos acontecementos históricos dese momento?, destaca algún aspecto cultural ou valor humano na arquitectura? 

LEMBRA! División do Imperio Romano. Política e relixión no Imperio Bizantino (cesaropapismo). Conflitos relixiosos e cisma de Oriente (aparición da igrexa ortodoxa). Importancia do comercio (especies e artigos de luxo) para a economía bizantina. Constantinopla como porto máis importante da Idade Media.

Combinación da tradición romana (sistema construtivo, materiais e decoración de mosaico) coa tradición paleocristiana (plan basilical).

TIPOLOXÍA | QUE É?

• Localización: onde se atopa o edificio?, por que se atopa neste sitio?, está relacionado con outros edificios anexos ou está illado?, se está unido a outros, gardan harmonía entre eles ou son independentes?

• Tipoloxía: que tipo de edificio é (relixioso, funerario, conmemorativo, etc.)?

• Función: cal é o uso principal desta arquitectura?, ten algunha significación simbólica?, como variou a súa función e significado ata a actualidade?

• Xustificación: como sabemos a súa función?, existe algunha representación escultórica ou pictórica que o indique? 

LEMBRA! Centro espiritual do imperio, sede do patriarca de Constantinopla e escenario dos actos estatais. Basílica palatina xunto ao palacio de Xustiniano (propaganda de grandiosidade e poder). Dedicación á Sabedoría Divina (2ª persoa da trinidade en el coas disputas relixiosas).

PLANTA | COMO SE ORGANIZA O EDIFICIO?

• Planta: que forma ten a planta (rectangular, cruz grega, cruz latina, basilical, etc.)? esa forma ten algunha significación simbólica? 

  • Función: podemos saber a función do edificio gracias á súa planta? 

  • Distribución: á vista da planta, que partes ten o edificio?, que función ten cada unha das partes?, pola forma do edificio se pode ter unha idea completa da súa estrutura ou é preciso recorrelo?,  que idea se saca dese percorrido? 

LEMBRA! Combinación da tradición occidental (plan basilical) coa tradición oriental (plan central de cruz grega inscrita en cadrado). 

INTERIOR | QUE SABEMOS DA OBRA?

• Sistema construtivo: como se distribúe o alzado interior do edificio?, como se sostén o edificio?, como se distribúen as forzas e os pesos para que se manteña en pé?

  • Elementos sustentantes: os muros son finos ou grosos?, producen sensación de solidez ou de lixeireza?, son muros de cerre ou de descarga?, existen vanos?, que forma teñen?, como están dispostos?, hai piares e/ou columnas?, son exentas ou están adosadas ao muro?, ¿son lixeiros e esbeltos ou resultan desproporcionados?, se hai columnas, se poden identificar as súas partes?, pertencen ás ordes clásicas? 

  • Elementos sustentados: como se pechan os vanos (lintel ou arco)?, que forma teñen os arcos?, como é a cuberta do edificio?, hai elementos intermedios entre os soportes e a cuberta (tambor, modillóns, trompas, pechinas)?, se ten bóveda, de que tipo é?, como se construíu?

  • Sistema de forzas: como se descargan os pesos dende a cuberta ata o chan? 

LEMBRA! Espazo unitario pola cúpula e polos muros de arquerías. Nave central máis ancha e con maior desenvolvemento vertical. Cúpula sobre tambor e pechinas. Relación co Panteón. Distribución dos pesos da cúpula mediante semicúpulas e exedras. 

EXTERIOR | QUE SABEMOS DA OBRA?

• Exterior: percíbese a estrutura “tectónica” da construción e os xogos de forzas que van dende a cuberta ata o chan?

  • Fachada: que partes se observan na fachada do edificio?, poden reducirse a formas xeométricas sinxelas (cadrados, rectángulos, triángulos)?, que elementos ornamentais ou arquitectónicos ordenan ou dividen a fachada?, obsérvase algunha proporción entre as partes? 

• Decoración: como está decorado o edificio?, obsérvanse elementos decorativos no edificio?, se os hai, son esculpidos, pintados ou se conseguen a base dos mesmos materiais de construción?, obsérvanse algún ritmo decorativo na disposición dos vanos? 

  • Luminosidade: como entra a luz no interior de acordo coa distribución dos vanos?, é abundante ou escasa?, a cantidade de luz ten algunha relación coas partes do edificio?, ten algunha significación simbólica?

  • Materiais construtivos: que materiais se empregaron?, están á vista ou recubertos por outros?, ten relación o material empregado coa función do edificio ou as súas partes?, como está dispostos os materiais?, como é o aparello?, empregouse algún medio de unión (argamasa, cemento, etc.)? 

LEMBRA! Non importa o exterior (materiais construtivos á vista). Tradución do sistema construtivo ao exterior.