เรื่องที่ 3 สึนามิ...ภัยธรรมชาติที่เกิดได้หลายพื้นที่

3.1 สถานการณ์การเกิดสึนามิในประเทศไทยและประเทศต่าง ๆ ในโลก

เหตุการณ์สึนามิ 26 ธันวาคม 2547

เหตุการณ์ภัยพิบัติครั้งใหญ่ที่ชาวไทย โดยเฉพาะชาวไทย 6 จังหวัดภาคใต้ริมฝั่งทะเลอันดามันไม่มีวันลืมอีกทั้งคนทั้งโลกต้องจดจาและบันทึกไว้ในประวัติศาสตร์โลก คือเหตุการณ์ธรณีภัยพิบัติ สึนามิ ที่คร่าชีวิตชาวโลกไปไม่น้อยกว่าสองแสนคนเหตุการณ์ร้ายนี้ เกิดขึ้นในเช้าวันอาทิตย์ที่ 26 ธันวาคม 2547 ซึ่งเป็นวันที่อากาศแจ่มใสตลอดชายฝั่งทะเลอันดามันของประเทศไทย ทะเลเรียบสงบ นักท่องเที่ยวทั้งชาวไทยและต่างประเทศที่เดินทางหลบลมหนาวมาจากบ้านเมืองของตน เพื่อตากอากาศที่อบอุ่นบนชายหาดที่สวยงามริมชายฝั่งทะเลอันดามันของไทยไม่ว่าจะเป็นที่หาดในจังหวัดภูเก็ตไข่มุกแห่งอันดามันเกาะพีพีดอนอ่าวนางทะเลน้าใสแห่งจังหวัดกระบี่เขาหลักแหล่งท่องเที่ยวแห่งใหม่ของจังหวัดพังงาที่มีชื่อไปทั่วโลกนอกจากนี้ยังมีนักท่องเที่ยวที่ไปยังเกาะต่างๆที่สวยงามอีกจำนวนมาก

เหตุการณ์การเกิดคลื่นสึนามิในทะเลอันดามัน เมื่อวันที่ 26 ธันวาคม 2547

เวลา 07.59 น. ตามเวลาในประเทศไทย ได้เกิดแผ่นดินไหว มีศูนย์กลางอยู่ที่บริเวณนอกฝั่งด้านตะวันตก ทางตอนเหนือของหัวเกาะสุมาตรา ประเทศอินโดนีเซีย ที่ละติจูด 3.3 องศาเหนือ ลองจิจูด 95.8 องศาตะวันออก ลึกลงไปในดินประมาณ 30 กิโลเมตร มีความรุนแรง 8.9ริกเตอร์ นับเป็นแผ่นดินไหว ครั้งรุนแรงที่สุดที่เกิดขึ้นในทะเลอันดามันและรุนแรงมากเป็นอันดับ 5ของโลก นับตั้งแต่ พ.ศ. 2500 เป็นต้นมา ดังแสดงในตารางต่อไปนี้

3.2 สถิติ/เหตุการณ์การเกิดสึนามิในประเทศไทยและประเทศต่างๆในโลก แม้ว่าสึนามิจะเกิดขึ้นบ่อยในมหาสมุทรแปซิฟิก แต่ก็เป็นที่รู้จักกันดีว่าปรากฏการณ์สึนามิได้เกิดขึ้นในพื้นที่ส่วนอื่น ๆ ของโลกด้วยเช่นกัน และมีข้อมูลเก่าแก่มากมายที่พูดถึง “สึนามิ”ที่มีอานาจทาลายล้างสูงนี้ ซึ่งเรียงตามลาดับการเกิดขึ้นก่อนหลังได้ ดังต่อไปนี้

เหตุการณ์ 6,100 ปีก่อนคริสต์ศักราช

สึนามิที่เกิดขึ้นในช่วง 6,100 ปีก่อนคริสต์ศักราช เป็นคลื่นสึนามิใต้น้าที่เกิดขึ้นในมหาสมุทรแอตแลนติกเหนือเป็นผลจากการเลื่อนตัวของชั้นหินที่เรียกว่า “Storegga Slide” ซึ่งทำให้เกิดการเคลื่อนตัวของแผ่นดินใต้น้ำครั้งใหญ่ติดต่อกันเป็นระลอกๆ ยาวนานหลายหมื่นปี

สึนามิที่เกาะซานโตรินี่

ในปี 1650 ก่อน ค.ศ. คลื่นสึนามิจากภูเขาไฟระเบิดในเกาะซานโตรินี่ (Santorini)ในช่วงระหว่างปี 1650 ก่อน ค.ศ. ถึง 1600 ก่อน ค.ศ. ภูเขาไฟในเกาะซานโตรินี่ของกรีซระเบิดขึ้นทาให้เกิดคลื่นใต้น้ำ “สึนามิ” ที่มีความสูงตั้งแต่ 100 เมตรถึง 150 เมตร ถาโถมเข้าถล่มชายฝั่งทางด้านเหนือของเกาะครีต (Crete) ซึ่งอยู่ห่างออกไป 70 กิโลเมตร (45 ไมล์) โดยความแรงของคลื่นได้กวาดทาลายต้นไม้ทุกต้นที่ขึ้นอยู่ในแนวป่ามิโนอันซึ่งเป็นพื้นที่ป่าเขียวชอุ่มรอบชายฝั่งทางเหนือของครีตจนหายไปหมดในชั่วพริบตาคาดกันว่าคลื่นใต้น้ำ “ซานโตรินี่” คือแหล่งข้อมูลที่ทาให้ เพลโต (Plato) นักเขียนชื่อดังของโลกท่านหนึ่งเกิดแรงบันดาลใจในการเขียนวรรณกรรมเป็นนวนิยายดังเรื่อง “แอตแลนติส” (Atlantis) และนักวิทยาศาสตร์หลายคนเชื่อว่า คลื่นสึนามิ

“ซานโตรินี่” ที่เกิดขึ้นครั้งนี้คือแหล่งที่มาสาคัญที่นาไปสู่การบันทึกถึงเรื่องราวเกี่ยวกับเหตุการณ์น้ำท่วมโลก (Great Flood) ที่ปรากฏอยู่ในคัมภีร์ทั้งของชาวยิว คริสเตียน และชาวอิสลาม

สถานการณ์สึนามิที่เมืองลิสบอน ประเทศโปรตุเกส

เหตุการณ์การเกิดคลื่นใต้น้าที่เกิดขึ้นจากแผ่นดินไหวที่เมืองลิสบอน ประเทศโปรตุเกส ในปี พ.ศ. 2298 (ค.ศ. 1755) ชาวโปรตุเกสจานวนหลายหมื่นคนรอดชีวิตจากเหตุการณ์แผ่นดินไหวครั้งใหญ่ที่ลิสบอนในปี พ.ศ. 2298 (ค.ศ. 1755) แต่กลับต้องเสียชีวิตไปทันที ด้วยคลื่นสึนามิที่โถมเข้าทาลายหลังเกิดแผ่นดินไหวได้เพียงไม่กี่นาที เนื่องจากคนจำนวนมากหนีภัยแผ่นดินไหวออกไปยังแนวชายฝั่งทะเล ด้วยเชื่อว่าเป็นสถานที่ที่มีความปลอดภัย พ้นอันตรายจากไฟไหม้และการร่วงหล่นของเศษสิ่งของต่างๆได้เมื่อเกิดอ๊าฟเตอร์ช็อก ก่อนหน้าที่กำแพงน้ำที่สูงใหญ่จะถาโถมเข้าถล่มท่าเรือบนชายฝั่งนั้น น้ำทะเลได้เหือดแห้งลดระดับลงไปมากจนซากเรือสินค้าเก่า ๆ ที่ปรักหักพังและหลงลืมกันไปแล้วโผล่ขึ้นมาให้เห็นอย่างชัดเจน

เกาะกรากะตัว

เหตุการณ์ภูเขาไฟบนเกาะกรากะตัวในประเทศอินโดนีเซียเกิดการระเบิดอย่างรุนแรงเมื่อปี พ.ศ. 2426 (ค.ศ. 1883) หินเหลวละลายใต้ปล่องภูเขาไฟถูกพ่นออกมาจานวนมากเกิดโพรงขนาดใหญ่ขึ้นใต้ดินทำให้พื้นแผ่นดินที่อยู่เบื้องบนและพื้นทะเลยุบตัวลงส่งผลให้เกิดระลอกคลื่นสึนามิขนาดใหญ่ขึ้นบางลูกมีความสูงกว่า 40 เมตรจากระดับน้ำทะเลระลอกคลื่นสึนามิที่เกิดขึ้นจากการระเบิดของภูเขาไฟกรากะตัวในอินโดนีเซียครั้งนี้ เคลื่อนตัวถาโถมเข้าสู่บริเวณชายฝั่งมหาสมุทรอินเดีย มหาสมุทรแปซิฟิก ชายฝั่งตะวันตกของอเมริกา อเมริกาใต้และบริเวณที่ห่างไกลออกไปอีกในช่องแคบอังกฤษ ส่วนพื้นที่ชายฝั่งใกล้เคียงในเกาะชวาและสุมาตรากระแสน้ำทะเลไหลบ่าท่วมทะลักเข้าไปถึงพื้นแผ่นดินภายในซึ่งอยู่ห่างจากชายฝั่งทะเลเข้าไปเป็นระยะทางหลายไมล์สร้างความสูญเสียอย่างใหญ่หลวงแก่สิ่งมีชีวิตที่อาศัยอยู่ในพื้นที่ภัยพิบัติครั้งนี้และทาให้ไม่มีการเข้าไปตั้งถิ่นฐานอาศัยอยู่ในพื้นที่ดังกล่าวอีกเลย ปัจจุบันพื้นที่บริเวณนี้ได้กลายเป็นเขตป่าทึบมีชื่อว่าเขตอนุรักษ์ธรรมชาติ “อูจังกูลอน” (Ujung Kulon nature reserve)

สึนามิแปซิฟิก

พ.ศ. 2489 (ค.ศ. 1946) เกิดเหตุการณ์แผ่นดินไหวในหมู่เกาะอาลิวเชียน ก่อให้เกิดคลื่นสึนามิที่ถาโถมเข้าสู่ฮาวายและอะแลสกา ของสหรัฐอเมริกาทำให้มีผู้เสียชีวิตจานวน 165 คนมหันตภัยสึนามิที่เกิดขึ้นในครั้งนั้นส่งผลให้เกิดการก่อสร้างระบบเตือนภัยสึนามิสาหรับบรรดาประเทศที่ตั้งอยู่ตามบริเวณชายฝั่งมหาสมุทรแปซิฟิกขึ้นในปี พ.ศ. 2492 (ค.ศ. 1949)

สึนามิชิลี

ในปีพ.ศ. 2503 (ค.ศ.1960 ) ได้เกิดเหตุการณ์แผ่นดินไหวครั้งใหญ่ที่ประเทศชิลี(The Great Chilean Earthquake) มีระดับความรุนแรง 9.5 ริกเตอร์ซึ่งเป็นระดับที่รุนแรงที่สุดเท่าที่เคยมีการบันทึกไว้ เหตุการณ์ดังกล่าวเกิดขึ้นนอกชายฝั่งตอนกลางทางใต้ของประเทศชิลี ก่อให้เกิดคลื่นสึนามิที่สร้างความหายนะอย่างรุนแรงที่สุดในคริสต์ศตวรรษที่ 20 คลื่นสึนามิเคลื่อนตัวเข้าสู่ชายฝั่งมหาสมุทรแปซิฟิกทั้งหมด ขนาดคลื่นมีความสูงถึง 25 เมตร ขณะเดียวกันคลื่นสึนามิ ได้เคลื่อนตัวเข้าถล่มโอกินาวา ประเทศญี่ปุ่น หลังจากเกิดเหตุการณ์แผ่นดินไหวนานเกือบ 22 ชั่วโมง ขนาดความสูงของคลื่นสูงถึง 10 ฟุตเหนือระดับกระแสน้า มีจำนวนผู้เสียชีวิตจากเหตุการณ์แผ่นดินไหวและคลื่นสึนามิที่เกิดขึ้นตามมามีจำนวนระหว่าง 490-2,290 ราย

สึนามิกู๊ดฟรายเดย์

พ.ศ. 2507 (ค.ศ. 1964) เหตุการณ์แผ่นดินไหวกู๊ดฟรายเดย์ (Good Friday Tsunami) ขนาด 9.2 ริกเตอร์ ก่อให้เกิดคลื่นสินามิถาโถมเข้าถล่มชายฝั่งอะลาสก้าบริติชโคลัมเบียแคลิฟอร์เนียและชายฝั่งเมืองแปซิฟิกนอร์ธเวสต์ในสหรัฐอเมริกาทำให้ประชาชนเสียชีวิต 122 คนคลื่นสึนามิมีความสูงถึง 6 เมตร ในเมือง Crescent City ซึ่งอยู่ห่างไกลออกไปในแคลิฟอร์เนียมีผู้เสียชีวิต 11 คน

สึนามิจากแผ่นดินไหวในมหาสมุทรอินเดีย

พ.ศ. 2547 (ค.ศ. 2004) เหตุการณ์การเกิดคลื่นสึนามิครั้งแรกในประเทศไทยเกิดจากแผ่นดินไหวในมหาสมุทรอินเดีย เมื่อวันที่ 26 ธันวาคม 2547ระลอกคลื่นยักษ์ดังกล่าวทำให้มีผู้เสียชีวิตกว่า165,000 ราย (มากกว่า105,000รายเสียชีวิตในอินโดนีเซีย)คลื่นสึนามิได้ถาโถมเข้าถล่มและคร่าชีวิตผู้คนจานวนมากที่อาศัยอยู่ในพื้นที่หรือบริเวณที่ใกล้กับจุดเกิดแผ่นดินไหวเช่น อินโดนีเซีย ไทย และพื้นที่บริเวณ ชายฝั่งทางตะวันตกเฉียงเหนือของ มาเลเซียไปจนถึงพื้นที่ที่อยู่ห่างไกลออกไปหลายพันกิโลเมตรในบังกลาเทศ อินเดีย ศรีลังกา หมู่เกาะมัลดีลฟ์ และแม้กระทั่งโซมาเลีย เคนยา และแทนซาเนีย ซึ่งตั้งอยู่ในแถบแอฟริกาตะวันออก

เหตุการณ์สึนามิที่เกิดขึ้นในอดีตที่ผ่านมาของโลกยังมีอีกมากมายที่สำคัญๆ

ประกอบด้วย

ครั้งที่ 1 วันที่ 20 มกราคม 2150 (ค.ศ. 1607) ประชาชนจำนวนหลายพันคนที่อาศัยอยู่ตามชายฝั่งช่องแคบอังกฤษ (Bristol Channel) จมน้ำเสียชีวิตขณะที่บ้านเรือนที่อยู่อาศัยและหมู่บ้านหลายแห่งถูกน้าพัดกวาดหายลงไปในทะเลจากกระแสน้ำที่เอ่อท่วมอย่างรวดเร็วซึ่งอาจเป็นคลื่นสึนามิ สาเหตุที่ทำให้เกิดน้ำท่วมในครั้งนั้นยังเป็นที่ถกเถียงกันอยู่แต่ก็มีความเป็นไปได้ว่าอาจจะเกิดจากสาเหตุ 2 ประการที่เกิดขึ้นในช่วงเวลาเดียวกันโดยมิได้คาดหมายมาก่อน คือ สภาพดินฟ้าอากาศที่วิปริตอย่างรุนแรงและช่วงกระแสน้ำทะเลที่หนุนขึ้นสูงสุด

ครั้งที่ 2 มหันตภัยสึนามิครั้งเลวร้ายที่สุดอีกครั้งหนึ่งถาโถมเข้าถล่มหมู่บ้านหลายหมู่บ้านที่ตั้งอยู่ตามชายฝั่งเกาะซานริกู (Sanriku) ประเทศญี่ปุ่นในปี พ.ศ. 2439 (ค.ศ. 1896) คลื่นที่มีความสูงกว่าตึก 7 ชั้น (ประมาณ 20 เมตร) พร้อมกับกวาดกลืนชีวิตผู้คนจานวน 26,000 คนลงสู่ท้องทะเล

ครั้งที่ 3 พ.ศ. 2472 (ค.ศ. 1929) เกิดเหตุการณ์แผ่นดินเลื่อนตัวใต้ทะเลที่หมู่เกาะAleutian คลื่นสึนามิที่เกิดขึ้นถาโถมเข้าสู่เกาะฮาวายกลืนชีวิตผู้คนไป 159 ราย

ครั้งที่ 4 พ.ศ. 2501 (ค.ศ. 1958) สึนามิที่เกิดขึ้นในอ่าว Lituya Bay รัฐอะลาสก้าเป็นสึนามิขนาดมหึมาขนาดเมก้าสึนามิ เกิดจากน้ำแข็งถล่มเป็นสึนามิเฉพาะท้องถิ่นเนื่องจากพื้นที่ได้รับผลกระทบจากัดวงอยู่เฉพาะในอ่าวแต่ได้รับการบันทึกไว้ว่าเป็นคลื่นสึนามิที่สูงที่สุดเป็นประวัติการณ์โดยมีความสูงมากกว่า 500 เมตร (1,500 ฟุต) เหนือระดับน้ำทะเลคลื่นที่เกิดไม่สามารถเคลื่อนตัวออกไปไกลจากแนวฟยอร์ด (fjord) ที่ล้อมรอบอยู่ได้แต่ก็ทาให้มีผู้เสียชีวิต 2 รายจากเรือที่เข้าไปทาการประมงอยู่ในบริเวณนั้นและหลังของมันก็ทาให้พื้นดินบริเวณนั้นถูกกลืนหายไปเกือบหมดและมีแผ่นดินบางส่วนจมลงไปใต้น้ำ

ครั้งที่ 5 พ.ศ. 2519 (ค.ศ. 1976) 16 สิงหาคม (เที่ยงคืน) เกิดคลื่นสึนามิเข้าถล่มภูมิภาครอบอ่าวโมโร (เมืองโคตาบาโต) ประเทศฟิลิปปินส์ ส่งผลให้มีผู้เสียชีวิตมากกว่า 5,000 ราย

ครั้งที่ 6 พ.ศ. 2526 (ค.ศ. 1983) ประชาชนจำนวน 104 รายในภาคตะวันตกของประเทศญี่ปุ่นเสียชีวิตจากคลื่นสึนามิที่โถมเข้าถล่มหลังจากเกิดเหตุการณ์แผ่นดินไหวในพื้นที่ใกล้เคียงชุดวิชา การเรียนรู้สู้ภัยธรรมชาติ 3 - 174

ครั้งที่ 7 วันที่ 17 กรกฎาคม 2541 (ค.ศ. 1998) สึนามิปาปัวนิวกินีคร่าชีวิตผู้คนจานวนประมาณ 2,200 ราย หลังจากที่เกิดแผ่นดินไหวขนาด 7.1 ริกเตอร์ ในบริเวณ 15 กิโลเมตรนอกชายฝั่งปาปัวนิวกินีและห่างจากเวลานั้นเพียงแค่ 10 นาที คลื่นยักษ์สูง 12 เมตรเคลื่อนเข้าถล่มชายฝั่งในขณะที่ระดับความรุนแรงของแผ่นดินไหวยังไม่สามารถที่จะก่อให้เกิดคลื่นยักษ์ขนาดใหญ่ดังกล่าวได้โดยตรง แต่การที่เกิดคลื่นยักษ์ได้นั้นเชื่อกันว่าเนื่องจากแผ่นดินไหวส่งผลให้แผ่นดินใต้ทะเลเกิดการเลื่อนตัวและเหตุการณ์หลังนี้ทาให้เกิดสึนามิขึ้น ทำให้สองหมู่บ้านของปาปัวนิวกินี คือ อารอป และวาราปูถูกทำลายเรียบเป็นหน้ากอง