เรื่องที่ 4 แนวทางการป้องกันและแก้ไขผลกระทบที่เกิดจากแผ่นดินไหว

4.1 การเตรียมความพร้อมรับสถานการณ์การเกิดแผ่นดินไหว

4.1.1 สร้างอาคารบ้านเรือนให้เป็นไปตามกฎเกณฑ์ที่กำหนดสำหรับพื้นที่เสี่ยงภัย แผ่นดินไหว

4.1.2 ตรวจสอบสภาพของอาคารที่อยู่อาศัย และเครื่องใช้ภายในบ้านทำการยึดเครื่องเรือนที่อาจก่อให้เกิดอันตราย เช่น ตู้และชั้นหนังสือกับฝาบ้านหรือเสา

4.1.3 ให้สมาชิกในครอบครัวมีความรู้ในเรื่องการปฐมพยาบาลเบื้องต้นและวิธีการรักษาความปลอดภัย เช่น การปิดวาล์วก๊าซหุงต้ม สะพานไฟ การใช้เครื่องมือดับเพลิง

4.1.4 จัดเตรียมสิ่งต่อไปนี้ไว้ใกล้ตัว เช่น วิทยุ ไฟฉาย ถ่านไฟฉาย อุปกรณ์ดับเพลิง น้ำดื่ม อาหารแห้ง ยารักษาโรคและอุปกรณ์การปฐมพยาบาล

4.1.5 ให้ความรู้แก่สมาชิกในครอบครัวทุกคนเกี่ยวกับข้อควรปฏิบัติเพื่อความปลอดภัย เมื่ออยู่ในสถานที่ต่างๆระหว่างเกิดแผ่นดินไหว

4.1.6 วางแผนนัดแนะล่วงหน้าว่าถ้าต้องพลัดหลงแยกจากกันทุกคนในครอบครัวจะกลับมาพบกันที่ใด

4.1.7 ไม่ควรวางสิ่งของที่มีน้ำหนักมากไว้ในที่สูงและควรผูกยึดเครื่องใช้ เครื่องเรือน ครุภัณฑ์สำนักงานกับพื้นหรือฝาผนังให้แน่นหนา

4.1.8 ให้สมาชิกทุกคนในบ้านทราบหมายเลขโทรศัพท์ของสถานที่ที่ควรจะติดต่อในกรณีฉุกเฉิน เช่น หน่วยดับเพลิง สถานีตำรวจ ที่ว่าการอำเภอ สำนักงานเทศบาล หรือโรงพยาบาล ที่อยู่ใกล้บ้าน เป็นต้น

4.1.9 ควรติดตั้งโทรศัพท์พื้นฐานไว้ในบ้านอย่างน้อยหนึ่งหมายเลขเพราะเมื่อใดแผ่นดินไหวสัญญาณโทรศัพท์มือถือมักจะใช้งานไม่ได้เนื่องจากมีผู้ใช้งานพร้อมกันเป็นจำนวนมาก “เป้ฉุกเฉิน” สิ่งของจำเป็นที่ควรมีเพื่อเตรียมความพร้อมก่อนเกิดแผ่นดินไหว การเตรียมตัวสำหรับรับมือเหตุแผ่นดินไหวควรมีการจัดเตรียมสิ่งของจำเป็นเอาไว้ล่วงหน้าก่อนเกิดเหตุแผ่นดินไหวขึ้นให้สามารถใช้อุปกรณ์ในเป้ฉุกเฉินเพื่อการเอาตัวรอดในสถานการณ์เฉพาะหน้าและยังชีพระหว่างประสบภัยได้ในเบื้องต้น ซึ่งอุปกรณ์ที่ควรจัดเตรียมไว้ สำหรับอุปโภคบริโภคในช่วงเวลาอย่างน้อย 3 - 5 วันสิ่งของที่ควรบรรจุในเป้ฉุกเฉิน ประกอบด้วย

- อาหารแห้งและอุปกรณ์ทำอาหารฉุกเฉิน

- น้ำดื่มและกระติกน้ำแบบพกพา

- เสื้อผ้า เครื่องนุ่งห่มสำหรับกันอากาศหนาว ลม และฝน

- รองเท้าหุ้มส้น ป้องกันเศษแก้วหรือวัตถุแหลมคมอื่นๆที่อาจทำให้ได้รับบาดเจ็บ

- ชุดปฐมพยาบาลและยาเช่น ยารักษาโรคประจำตัว รักษาบาดแผล เป็นต้น

- เอกสารสำคัญประจำตัวเพื่อใช้เป็นหลักฐานยืนยันสถานะบุคคล

- วิทยุแบบพกพาพร้อมแบตเตอรี่สำรองใช้ฟังข่าวสารและประกาศเตือนภัย

- นกหวีดใช้สำหรับเป่าเรียกความช่วยเหลือในกรณีฉุกเฉิน

- ไฟฉายพร้อมแบตเตอรี่สำรองใช้สำหรับส่องสว่าง

4.2 การปฏิบัติขณะเกิดแผ่นดินไหว เมื่อเกิดแผ่นดินไหวให้ตั้งสติอยู่อย่างสงบคิดหาหนทางที่ปลอดภัยหมอบอยู่บริเวณที่สามารถป้องกันสิ่งของหล่นใส่ เช่น บริเวณใต้โต๊ะ ใต้เตียง หลีกเลี่ยงให้ห่างจากหน้าต่างหากอยู่นอกอาคารให้อยู่ในที่โล่งอยู่ให้ห่างจากสิ่งห้อยแขวนต่างๆปฏิบัติตามมาตรการป้องกันตนเองจากภัยแผ่นดินไหว เป็นต้น

4.2.1 กรณีอยู่ในอาคาร

1) กรณีเกิดการสั่นสะเทือนมากให้ปิดสวิทช์ไฟหลัก และปิดถังแก๊ส

2) มุดใต้โต๊ะ เก้าอี้ พิงผนังด้านในแล้วอยู่นิ่งๆถ้าไม่มีโต๊ะใช้แขนปิดหน้าปิดศีรษะหมอบตรงมุมห้องอยู่ให้ห่างกระจกหน้าต่าง และเลี่ยงบริเวณที่สิ่งของหล่นใส่หรือล้มทับ เช่น โคมไฟ ตู้

3) ถ้ายังนอนอยู่ให้อยู่บนเตียงใช้หมอนปิดบังศีรษะหลีกเลี่ยงบริเวณที่สิ่งของหล่นใส่อยู่บริเวณที่ปลอดภัย

4) ใช้ช่องประตูเป็นที่หลบภัยถ้าอยู่ใกล้ให้อยู่ในอาคารจนกว่าการสั่นสะเทือนหยุดจึงออกไปภายนอกบริเวณที่ปลอดภัยอันตรายส่วนใหญ่เกิดจากสิ่งของหล่นใส่

5) คาดว่าหรือตระหนักเสมอว่าไฟฟ้าอาจดับหรือสปริงเกอร์อาจทำงานหรือมีเสียงเตือนไฟไหม้

6) อย่าใช้ลิฟต์ขณะมีการสั่นไหวถ้าอยู่ในลิฟต์ควรรีบออกจากลิฟต์ทันทีบริเวณใกล้ลิฟต์จะเป็นส่วนที่แข็งแรงของอาคารเหมาะแก่การหลบและหมอบ

7) อย่าจุดเทียน ไม้ขีดไฟ หรือสิ่งที่ทำให้เกิดเปลวหรือประกายไฟ เพราะอาจมีแก๊สรั่วอยู่บริเวณนั้น

8) อย่ากรูกันวิ่งออกนอกอาคารเมื่อการสั่นไหวหยุดแล้วจึงทยอยออกด้านนอกบริเวณที่คิดว่าปลอดภัย

9) ชั้นบนสุดของอาคารเป็นที่ปลอดภัยที่หนึ่งแต่ความสั่นสะเทือนและการโยกจะมากกว่าชั้นที่ต่ำลงมา

10) ถ้าเกิดไฟไหม้ช่วงแรกให้รีบดับไฟให้เจ้าหน้าที่ตรวจสอบความเสียหายของอาคารหากปลอดภัยสามารถกลับเข้าในอาคารได้

11) หากเป็นแผ่นดินไหวใหญ่ให้ระลึกเสมอว่าอาจเกิดแผ่นดินไหวตาม (aftershock) เกิดขึ้นแต่จะมีขนาดเล็กกว่า

4.2.2 กรณีอยู่นอกอาคาร ให้อยู่ด้านนอกในที่โล่งแจ้งปลอดภัยที่สุดอยู่ให้ห่างจากอาคาร เสาไฟ สายไฟฟ้า ต้นไม้ ป้ายโฆษณา หรือสิ่งของที่อาจหล่นใส่ให้หาที่กำบังจากเศษวัสดุที่อาจจะร่วงหล่นลงมาได้

4.2.3 กรณีอยู่ในรถให้จอดรถเมื่อสามารถจอดได้โดยปลอดภัยและในที่ไม่มีของ หล่นใส่ อยู่ให้ห่างอาคาร ต้นไม้ ทางด่วน สะพานลอย เชิงเขา เป็นต้น

4.2.4 กรณีอยู่บนเรือความสั่นสะเทือนเนื่องจากแผ่นดินไหวไม่ทำอันตรายผู้อาศัยอยู่บนเรือกลางทะเล ยกเว้นในกรณีเกิดสึนามิเรือที่อยู่ใกล้ชายฝั่งจะได้รับความเสียหายให้นำเรือออกทะเลลึก

4.2.5 กรณีอยู่ในโรงงานเมื่อรู้สึกสั่นสะเทือน ตั้งสติ อย่าตกใจวิ่งหนีออกนอก อาคาร ให้หมอบอยู่ใกล้เสาหรือเครื่องจักรที่แข็งแรง อยู่ให้ห่างสายไฟฟ้า โคมไฟ สิ่งห้อยแขวน สิ่งของที่อาจล้มคว่ำ หรือหลีกเลี่ยงการอยู่ใกล้ภาชนะที่เป็นสารเคมีอันตราย วัตถุระเบิด หรืออยู ใกล้เครื่องจักรที่กำลังทำงานเมื่อความสั่นสะเทือนหยุดจึงออกไปที่โล่งแจ้ง

4.2.6 กรณีติดอยู่ใต้ซากอาคาร ตั้งสติให้ดี ให้อยู่อย่างสงบ ใช้ผ้าปิดหน้า อย่าจุดไฟ เคาะท่อ ฝาผนัง เพื่อเป็นสัญญาณให้กับหน่วยช่วยชีวิตใช้นกหวีดแทนการตะโกนซึ่งการตะโกนอาจทำให้สูดสิ่งอันตรายเข้าสู่ร่างกายให้ความช่วยเหลือซึ่งกันและกันและให้กำลังใจกัน

4.3 การปฏิบัติหลังเกิดแผ่นดินไหว ข้อควรปฏิบัติหลังเกิดแผ่นดินไหวสำหรับผู้ประสบเหตุได้แก่

4.3.1 ปิดสวิตซ์ไฟฟ้า ยกสะพานไฟ ตรวจการชำรุดของสายไฟฟ้า ให้ออกจากบริเวณที่สายไฟขาดและวัสดุสายไฟพาดถึง

4.3.2 อย่าจุดไม้ขีดไฟหรือก่อไฟจนกว่าจะแน่ใจว่าไม่มีแก๊สรั่วตรวจสอบว่าแก๊สรั่วด้วยการดมกลิ่นเท่านั้นถ้าได้กลิ่นให้เปิดประตูหน้าต่างทุกบาน

4.3.3 อพยพออกจากอาคารที่ได้รับความเสียหายและเตรียมพร้อมรับการเกิดแผ่นดินไหวระลอกต่อไป

4.4.4 หลีกเลี่ยงการเข้าไปในเขตที่มีความเสียหายสูงหรืออาคารพัง

4.4.5 หลีกเลี่ยงการใช้โทรศัพท์ เว้นแต่กรณีจำเป็นจริงๆ เช่น มีผู้บาดเจ็บหรือเกิดไฟไหม้ ฯลฯ เพราะผู้อื่นอาจมีความจำเป็นต้องส่งข่าวสารที่สำคัญกว่า

4.4.6 สำรวจความเสียหายของบ้าน/อาคารเพื่อความปลอดภัยก่อนจะเข้าไปภายในบ้าน/อาคาร

4.4.7 สำรวจดูความเสียหายของท่อส้วม และท่อน้ำทิ้งก่อนใช้

4.4.8 เตรียมน้ำสำหรับใช้อุปโภคบริโภคในกรณีฉุกเฉิน

4.4.9 ติดตามข่าว สถานการณ์การเตือนภัย และคำแนะนำต่างๆเพื่อความปลอดภัย

4.4.10 หลีกเลี่ยงการขับขี่ยวดยานพาหนะบนถนนและไม่เข้าใกล้อาคารที่ได้รับความเสียหาย ยกเว้นกรณีฉุกเฉินเพื่อไม่ให้กีดขวางการปฏิบัติงานของเจ้าหน้าที่

4.4.11 อย่าตื่นตระหนกและให้ความช่วยเหลือผู้อื่นเท่าที่จะทำได้

4.4.12 เตรียมรับมืออาฟเตอร์ช็อก ซึ่งทั่วไปมีความรุนแรงน้อยกว่าแต่ก็อาจสร้างความเสียหายเพิ่มขึ้นจึงควรเปิดวิทยุหรือโทรทัศน์ฟังข่าวเพิ่มเติม

4.4.13 เปิดตู้ด้วยความระมัดระวังระวังสารเคมีที่ตกหล่น

4.4.14 ใส่รองเท้าหุ้มส้นและหลีกเลี่ยงบริเวณสิ่งก่อสร้างที่เสียหายหรือพังทลาย ยกเว้นได้รับการร้องขอจากเจ้าหน้าที่

4.4.15 แจ้งเจ้าหน้าที่ถึงจำนวนและตำแหน่งที่มีผู้ติดอยู่ในอาคารหากทราบ

4.4.16 หากอยู่ชายฝั่งหรือใกล้บริเวณปากแม่น้ำให้รีบขึ้นที่สูงบริเวณที่ปลอดภัยโดยเฉพาะบริเวณที่เคยมีประวัติการเกิดอันตรายจาก

สึนามิ

4.4.17 อย่าเชื่อข่าวลือและอย่าแพร่ข่าวลือ