Rijsberg

HISTORISCH:

Deze versterking behoorde toe aan de abdij van Postel zoals blijkt uit het "Bibliografisch Woordenboek van Postel" van Welvaerts. (blz 66). Ook in het lastenboek van de Markt staat Postel vermeld voor de Krauwel wat eveneens een bewijs is dat deze versterking toehoorde aan deze abdij.

Bij de Rijsbergse vermelding "waar zij tussen 1568 en 1590 hun vee in veiligheid konden brengen" komt aan het licht dat deze Balense versterking reeds bestond voor die van Overpelt, waarnaar doorgaans wordt verwezen als de oudste.

Aangezien de schans van Gerheide, in de nabijheid van de Nieuwe Hoeve van Wezel, toebehoorde aan Averbode, en pas in 1637 werd opgericht, zoals blijkt uit de oprichtingsakte, moeten we hieruit besluiten dat hier wel degelijk de schans van Rijsberg wordt bedoeld nabij de Krouwel, die inderdaad aan Postel toehoorde. Is deze dan wellicht de oudste schans van de Kempen?

Het schansperceel van Rijsberg ligt tussen de straatnamen Krouwel, de Kleinbemden en de Jozef Bergmans straat op Driehuizen. De oppervlakte bedroeg nagenoeg 1,5 ha.

Aangezien op geen enkel dokument enig spoor te vinden is van een waterloop die nabij deze schans stroomt zullen de grachten hier wel zodanig diep gegraven zijn dat er steeds voldoende grondwater in voorhanden was. Nu nog is, zelfs bij langdurige droogte, is het gedeelte van de nog bestaande schansgracht met grondwater gevuld. Wateroverlast werd waarschijnlijk afgeleid naar de nabijgelegen Mol-Nete.

Het kadasterplan van 1811 vertoont slechts een geringe bewoning in de onmiddellijke omgeving. Het huidige plan, waarop deze versterking werd gereconstrueerd geeft een totaal ander beeld door stratenaanleg en bebouwing. Toch werden de oude straatnamen getrouw bewaard.

KARTOGRAFISCH: (Google+)

• Overname van kadastraal plan van 1811.
• Uittreksel uit de Atlas der Buurtwegen
• Bewerkte versie van het huidige kadasterplan: De resten van de schansgracht en de omwalling zijn op de huidige kadastertekening nog duidelijk herkenbaar van A naar B en C. Boringen op de lijn A - B geven als grachtdiepte 1.30 meter en een breedte van 4 meter. Het niveau-verschil tussen de grachtbodem en de top van de wal bedroeg 3 meter. Door dezelfde boringen kon ook het punt B worden gesitueerd. Ook de lijn B - E vertoont nog steeds sporen van een uitgraving. De toegang met ophaalbrug was zeer waarschijnlijk gelegen op het punt D.
• Satellietbeelden: overzichtsbeeld, detail met omlijning van de schans.
• Uittreksel uit het digitaal kadasterplan (2012). De schans lag op de percelen: 401y, 401f2, 401e2, 401d2, 401h2, 401l2, 401m2.