Geschiedenis voormalige Nicolaasparochie
De geschiedenis van de Nicolaasparochie gaat terug naar het jaar 1192. Een vertaling van een akte zoals die zich bevindt in het Rijksarchief te Brussel geeft de volgende tekst:
In naam van de Heilige en Ondeelbare Drievuldigheid.
" Voor allen die zijn gekenmerkt door hun geloof in Christus, zowel in de toekomende tijden als heden, moet duidelijk vaststaan, dat ik, heer Giselbert van Tilburg en mijn moeder Alaysa - onder ingeving van Hem van wie alle beste en volmaakte gaven voortkomen voor ons heil en dat van onze verwanten en nakomelingen - hebben besloten dat de inwoners van ons erfgoed, dat in de volksmond Hellevorth wordt genoemd, wat hun gehele Christelijke leven aangaat voor altijd onderhorig zullen zijn aan de kerk van Oost-Tilburg (=Oisterwijk), die de moederkerk is, met de volgende bepaling dat, als in genoemd erfgoed een kapel zal zijn opgericht met voldoende opbrengsten om een priester behoorlijk te onderhouden met verlof van de heer bisschop van Luik, dat dan in die kapel de pastoor van voornoemde moederkerk of zijn assistent of plaatsvervanger, volgens de rechten die een bijkapel heeft, regelmatig zal celebreren, waarvoor hij het volle derde deel van de gehele tiende van voornoemde plaats zal ontvangen. Als echter de inkomsten van de kapel niet zo overvloedig zullen zijn, dat daarmee een priester behoorlijk kan worden onderhouden op een gelijke wijze als elk andere pastoor, dan zullen deze mensen naar de moederkerk van Tilburg moeten gaan en met verschuldigde mildheid moeten bijdragen voor hun wettige aanspraken. De akte is opgemaakt in het jaar van het Mensgeworden Woord 1192 op de begraafplaats van meergenoemde moederkerk op de dag van de heilige Lutger, martelaar, in vertegenwoordigheid van bevoegde getuigen: Priester Olivier, graaf Giselbert, Arnold van Tilburg, Gerald en Arnold van Heukelom, Lambert en vele andere rechtschapen mannen, van wie het te lang zou duren om al hun namen te noemen. Daar wij evenwel nog geen gebruik hebben gemaakt van een eigen zegel, hebben wij deze charta van onze overdracht willen bevestigen en bekrachtigen met het zegel van de kerk van St. Petrus in Beek ".
Dus vanaf de 12e eeuw bestaat er in Helvoirt al een geloofsgemeenschap van christenen.
In het begin kwam die samen in een kapel (v.a. 1192). Deze kapel werd meermalen verbouwd en er ontstond rond 1375 een Romaans kerkje. Rond 1550 is de gotische kerk gereed gekomen in de huidige vorm (De "Oude kerk" aan de Torenstraat).
Met de Reformatie ging deze kerk in 1648 over in de handen van de Hervormden. Opnieuw bouwde de Rooms Katholieke gemeenschap rond 1675 een kerk, ditmaal op de huidige locatie Lindelaan 37, dus achter 'de Dreef'. Dit was een schuurkerk met lemen wanden en een dak van stro. Later in 1724 zou deze vervangen worden door een nieuwe schuurkerk, nu met stenen muren.
Na het herstel van de R.K.Kerk in Nederland kwam er ook weer een officieel kerkgebouw in Helvoirt. Dit werd de zgn. Waterstaatskerk die rond 1840 in gebruik genomen werd. Deze heeft dienst gedaan tot 1903.
Op 30 april 1901 werd de eerste steen gelegd van de huidige neogotische Nicolaaskerk, die op 5 oktober 1903 officeel werd ingezegend. De kerk is gebouwd onder architectuur van dhr. J.H.H. van Groenendael, en werd in 1974 op de lijst van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg geplaatst als erkend rijksmonument.
Door al die eeuwen heen hebben mensen in deze geloofsgemeenschap elkaar gevonden op een centrale plaats, hebben zij gebeden, geloofd en (samen) gewerkt in het licht van hun tijd. In onze tijd heeft de organisatie van de parochie een heel eigen vorm gekregen, waarin Diakonie, Liturgie, Beheer en Verkondiging centraal staan.
Per 1 januari 2015 zijn de Parochie Edith Stein te Vught en Cromvoirt en de Parochie H. Nicolaas te Helvoirt op verzoek van Bisschop A. Hurkmans gefuseerd tot de parochie Heilige Edith Stein Vught, Cromvoirt en Helvoirt.
Met respect voor de eigenheid van elke plaatselijke geloofsgemeenschap staat de nieuwe parochie onder een eveneens nieuw kerkbestuur.
DE KERK
Patroonheilige: H. Nicolaas - Adres: Kastanjelaan 16, 5268 CA Helvoirt
De Nicolaaskerk is een driebeukige, neogotische kruisbasiliek met hoge westtoren, in de trant van de late Nederrijnse gotiek. Gebouwd in de jaren 1901-1903 wordt de kerk bestempeld als één van de beste werken van de architect J.H.H. van Groenendael.
Als rijke vertegenwoordiger van de neogotiek heeft het kerkgebouw bijzondere architectuur-historische betekenis. De inrichting en inventaris zijn rijk uitgevoerd en bovendien nog in oorspronkelijke staat, hetgeen zeer zeldzaam is. Het is een toonbeeld van het toen heersende triomfalisme. Op grond van het voorgaande is het object zowel kerkhistorisch als kunsthistorisch van belang, een cultureel erfgoed om trots op te zijn. Omdat het op basis van uiterlijke verschijningsvorm, ouderdom en inwendige gesteldheid, voorziet in een aanzienlijke historische belevingswaarde is de kerk een beschermd rijksmonument geworden (nummer 21465). En wel zó één dat de RACM Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten (v/h Monumentenzorg) in een nota schrijft: "….het totaalbehoud van deze kerk moet voorop staan….."
RESTAURATIE VAN DE KERK
Na ruim vijfenzeventig jaar was de kerk aan een grondige restauratie toe. Men moet bedenken dat in die tijd dit kerkgebouw zeer intensief is gebruikt. Denk alleen aan al die kaarsen die daar gebrand zijn, de wierook en de enorme aantallen mensen die zondags de kerk bevolkten. Vocht en warmte wisselden elkaar af, met alle gevolgen voor met name de beschilderingen.
Aan deze grote restauratie is al meer dan 25 jaar gewerkt.
1984: gevels en torens incl. gebrandschilderde raam van de koorzolder
1989: gootwerk, hemelwaterafvoer en riolering
1992: de gebrandschilderde ramen van de abscis
1996: noodreparatie gewelfrib boven het priesterkoor
1998: twee gebrandschilderde ramen van het schip
Vervolgens was voor diverse werkzaamheden nog een bedrag nodig van ruim € 1.250.000,--.
Dankzij een rijkssubsidie van ca. € 850.000,-- en ruimhartige financiële bijdragen van de Helvoirtse bevolking en diverse fondsen is voornoemd bedrag bijeen gebracht. Daardoor kon de restauratie in maart 2002 weer worden hervat:
2002: glas-in-loodramen van het schip
2003/2004: gewelven, stucwerk en binnen schilderwerk priesterkoor, dwarsschip en hoge deel van het middenschip
2007/2008: gewelven, stucwerk en binnen schilderwerk van de zijbeuken en de kapellen. De restauratie van het interieur is in 2008 afgerond inclusief de reiniging van de beschilderingen en het herstel van de veertien kruiswegstaties.
HUIS VOL SYMBOLIEK
Ter gelegenheid van de afronding van het restauratieproces dat begon in 1984 en in 2008 werd afgerond is er een lees- en kijkboek uitgegeven met de toepasselijke titel "Huis vol Symboliek". Dit boek (ISBN 978-90-9023620-9) geeft door middel van foto's in combinatie met toelichtende tekst een heel goed beeld van het interieur van de kerk.
Het boek is voor € 17,50 te verkrijgen bij: Fotostudio Henk Pijnenburg, Kastanjelaan 19, Helvoirt of Parochiecentrum, Kastanjelaan 14a, Helvoirt.
Ook te bestelling via email: parochiecentrumhnicolaas@gmail.com
RONDLEIDINGEN
Het is mogelijk om een rondleiding voor u te verzorgen. Een rondleiding met uitleg over de bouw en het rijk beschilderde interieur van de kerk.
Alleen op afspraak bij Jan W.M. Verstijnen tel.: 0411-643182 of 06 5142 2976.
De prijzen hiervoor bedragen; per persoon € 3,50 met een minimum vn € 35,=. De inkomsten komen helemaal ten goede aan de restauratie en instandhouding van de kerk.
Een bijdrage storten mag ook. Dat kan op IBAN NL04 RABO 0121 1904 12 van Stichting Restauratiefonds Nicolaaskerk Helvoirt.
Herdenkingsplaquette van de pastoors van de Nicolaasparochie vanaf 1300