IN VOGELVLUCHT

• Bron foto: Streekarchief Goeree-Overflakkee.

Blik naar het noordwesten. Dit gebied is in de loop van de tijd enorm op de schop gegaan. Veel huizen en schuren zijn afgebroken. De schuren in de Westelijke Achterweg (rechtsonder) zijn verdwenen, evenals de gereformeerde kerk in het midden en de resterende huizen aan de Nieuwstraat die op de foto nog te zien zijn. Het hele gebied tussen Kerkepad en Nieuwstraat is omgetoverd tot parkeerterrein. In het linkerdeel van het groene gebied achter de bebouwing op de dijk is inmiddels een complete wijk gebouwd en ook in het rechterdeel zal binnenkort een nieuwe wijk worden gerealiseerd.

• Bron foto: Streekarchief Goeree-Overflakkee.

Op de winkeldijk prijken de crèmekleurige letters van Jamin, die er toen nog gevestigd was.

• Bron foto: Streekarchief Goeree-Overflakkee.

• Bron foto: Streekarchief Goeree-Overflakkee.

• Bron foto: Streekarchief Goeree-Overflakkee.

Aan het eind van de Westelijke Achterweg, die van linksonder naar het midden loopt, op de hoek van de Nieuwstraat, is de oude smederij met enkele huizen ernaast, zo te zien kort geleden afgebroken. Het eerste huis links daarvan met de mooie gevel, en ook de huizen daarnaast, zijn niet veel later gesloopt.

• Bron foto: Streekarchief Goeree-Overflakkee.

Blik naar het noordnoordoosten.

• Bron foto: Streekarchief Goeree-Overflakkee.

Blik naar het noornoordoosten. De huizen tegen de zuidkant van de Oostdijk staan er nog aaneengesloten. In de verte, links van het midden Hotel Meijer. Het is een foto van voor 1928, het jaar waarin de grote zaak van Nipius werd gebouwd op de hoek van de Kaai en de Spuistraat.

• Bron foto: Streekarchief Goeree-Overflakkee.

• Bron foto: Streekarchief Goeree-Overflakkee.

• Bron foto: Streekarchief Goeree-Overflakkee.

• Bron foto: Streekarchief Goeree-Overflakkee.

Blik naar het noordoosten. Het havenkanaal van de haven van Middelharnis naar de sluizen bij het Havenhoofd. In de het midden de hoge graansilo's en verderop de roestbruine installatie voor het in vrachtwagens storten van zand. Vooral rechts is aan de overkant van het water het jaagpad nog goed te zien. Hierover liepen destijds de paarden om de op zeil varende schepen naar tussen de haven en de sluizen voort te trekken. Als ik naar het Havenhoofd fietste, kon ik ook in de jaren zeventig en tachtig nog van dit smalle paadje gebruik maken.

• Bron foto: Streekarchief Goeree-Overflakkee.

Blik naar het oostzuidoosten. Linksonder staat de vroegere brandweerkazerne aan de Ring, met rechts daarvan de rijen oude huisjes (de zogenoemde 'armenhuisjes) die in de jaren zeventig plaats gemaakt hebben voor een aaneengesloten rij huisjes in historiserende stijl. Rechts, in de verte, achter de lichte bomen, het grasveld (prima veld was dat om op te voetballen) dat grenst aan de Gemeentetuin. Het grasveld en het zwartbruine bouwland zijn eind jaren tachtig / begin jaren negentig bebouwd en bestraat. Ook is de zwarte schuur afgebroken.

• Bron foto: Streekarchief Goeree-Overflakkee.

Blik naar het oostzuidoosten. De schuren staan er mooi op. Rechts de schuren die aan de trambaan stonden. Links de tot schuur omgebouwde vroegere Mennistenkerk. Het was de entree van het dorp aan die kant. Een dorp op de grens van een nieuwe tijd voor wat betreft het karakter van het dorp. De visserij was een halve eeuw eerder al verdwenen en toen was het de beurt aan de landarbeiders. De landbouwschuren deden nog vermoeden dat er niet veel veranderd was, maar schijn bedriegt. En uiteindelijk moesten ook deze robuuste herinneringen aan de vroegere wijze van bestaan van zoveel dorpsgenoten eraan geloven.

• Bron foto: Streekarchief Goeree-Overflakkee.

Blik naar het zuidoosten. Onderaan in het midden de boerderij aan de Ring en links de zogeheten Armenhuisjes. Achter de huizen loopt de trambaan, die daar nog geen plaats heeft gemaakt voor de Koningin Julianaweg. De trambaan loopt links tussen de schuur en de nieuwe huizenrij door.

• Bron foto: Streekarchief Goeree-Overflakkee.

Blik naar het zuidzuidoosten. Onderaan in het midden, het dak van het voormalige postkantoor. Van rechtsonder loopt schuin naar boven eerst het smalle paadje ernaar toe (met de twee witte hekjes om het fietsverkeer af te remmen en te ontmoedigen) en uiteindelijk het Marietjespad zelf. Aan het Marietjespad halverwege aan de rechterkant een fraaie oude boerderij.

• Bron foto: Streekarchief Goeree-Overflakkee.

Blik naar het zuiden. Een mooi overzicht van het gebied tussen de Stationsweg en de Rijks HBS (Hogere Burger School) met op de hoeken van de straat de gladgestreken witgeschilderde muren. In de verte, links, de zogenoemde 'zes huusjes'. Het meest linkse, witte pand, was destijds burgemeesterswoning. Bijzonder is dat dit fraaie pand om voor mij onbekende reden, aan de slopershamer ten prooi is gevallen en voor een nieuwe woning heeft plaatsgemaakt die niet in de buurt komt van de allure van het vroegere pand.

• Bron foto: Streekarchief Goeree-Overflakkee.

Bovenin het beeld staan de lange rijen nieuwe huizen. Tussen het oude dorp en die huizen nog een groene vlakte, die uiteindelijk ook is volgebouwd. Markant is niet alleen het imposante witte huis aan het eind van de Stationsweg, maar ook het iets daarboven staande moderne witte huis.

• Bron foto: Streekarchief Goeree-Overflakkee.

Blik naar het westen. Rechts, tot tegen de horizon, rijst de grote gasketel nog hoog boven het dorp. Rechtsonder wordt gebouwd aan nieuwe woningen aan de Verlengde Hoflaan. In het midden staat het opvallende pand waar de dokters Wieringa (vader en vervolgens ook de zoon) langdurig hun praktijk hadden. De groene ruimte erachter is de algemene begraafplaats, die er ook nu nog zo bij ligt.

• Het huis van de dokters Wieringa is nog niet gebouwd. En ook het zogeheten 'Tuindorp', tussen de Schoolstraat en de Langeweg, dat in de dertiger jaren aangelegd is, staat er nog niet. Het is hier nog de groene ruimte tussen beide dorpskernen. Hoog boven de rest staat in het midden de Grote Kerk van Sommelsdijk en links ervan, aan de Langeweg de Katholieke Kerk. Rechts staat molen De Dankbaarheid nog in de vrije ruimte. Rechtsonder zien we tussen het witte huis en het dak van de grote schuur het Binnenpad.

• Onderaan de schuren aan de Westelijke Achterweg. Langs de grote schuur in het midden loopt het Binnenpad richting de algemene begraafplaats. Het Tuindorp is volop in aanbouw. In de verte, tussen de kerktoren van Sommelsdijk en de Katholieke Kerk staat op de foto het grote pand waar enige tijd ook het arbeidsbureau in gehuisvest is geweest. Het grote gebouw rechtsboven is de Ambachtsschool en links daarvan staat de gasketel.

• Weer wat verder in de tijd. De Hoflaan is doorgetrokken door er de Verlengde Hoflaan aan toe te voegen richting de Westelijke Achterweg. Op de hoek van de Verlengde Hoflaan en de Hobbemastraat staat op de foto een nieuw pand, waarin uiteindelijk ook een kleine supermarkt (de Vivo) in zou komen te zitten. De grote schuur is er al lang niet meer, maar staat op deze foto nog prominent aan het oude Binnenpad.

• Bron foto: Streekarchief Goeree-Overflakkee.

In het midden de autogarage aan de Donkere Weg en helemaal ondereen het dak van een schuur aan de Westelijke Achterweg.

• Bron foto: Streekarchief Goeree-Overflakkee.

Een feestelijke optocht (waarschijnlijk op Koninginnedag) gaat door de Donkere Weg en passeert hier de showroom van de autogarage en een mooi rijtje Volkswagen kevers.

• Bron foto: Streekarchief Goeree-Overflakkee.

De Donkere Weg en in het verlengde ervan de Juliana van Stolberglaan die loopt tot aan het schoolplein van de Groen van Prinstererschool. Tegen het oude gebouw is op deze foto al een nieuw stuk gebouwd. Op het schoolplein, aan de rechterkant, is het kleine bijgebouw te zien. Voorin de klas, er was precies groot genoeg voor één lokaal, zette de melkboer elke dag een krat met kleine melkflesjes met een aluminium dop. Aan het hek stonden mijn broertje zo opvallend te kijken naar waar zijn grote broer in de klas zat, dat de juffrouw vroeg of iemand hem en de moeder die erbij stond, kende. En dat was ik.Ik mocht ze ophalen om ze de klas even te laten zien. Honderden dagen zijn uit die tijd aan de herinnering ontsnapt, maar deze (en heel wat meer trouwens) niet. De twee huizenblokken rechts van de kruising van de Donkere Weg en de Hobbemastraat zijn in of rond 1989 afgebroken,.

• Bron foto: Streekarchief Goeree-Overflakkee.

Nogmaals de Juliana van Stolberglaan met op het eind ervan de Groen van Prinstererschool. In de verte eerst de watertoren bij Dirksland en rechts daarvan de toren van de oude kerk van Dirksland.

• Bron foto: Streekarchief Goeree-Overflakkee.

Blik naar het westnoordwesten. Van midden links naar rechts loopt de Hobbemastraat die bij het witte huis in het midden overgaat in de Schoolstraat. In de Schoolstraat zijn de Weistraatjes, die haaks op de Schoolstraat stonden, al niet meer te zien op de foto. Er ligt een kale vlakte, waarop de vroegere ligging van de straatjes nog wel te zien is. De lichte vlek in het midden, net onder de horizon is de aluminiumkleurige gasketel, met daarnaast het gebouw dat nog was blijven staan na de afbraak van de gasfabriek.

Uiterst links steekt de Grote Kerk van Sommelsdijk de toren tot boven de horizon.

Blik vanuit de lucht naar het zuidoosten. Deze foto geeft een mooi beeld van de omgeving van de Ring en de Kerk. De Verlengde Hoflaan stuit hier, rechtsonder, van rechts naar links, nog op de Mekhof, een agrarisch bedrijf met opstallen, zodat via het laatste stukje van het oude Binnenpad de Westelijke Achterweg met de vele schuren en schuurtjes wordt bereikt. Het Marietjespad komt vanuit de polder rechts van het midden, nog tot aan de Stationsweg. Later zou het laatste stuk ervan tot een wandelpad worden tussen de Stationsweg en de Koningin Julianaweg.

In de Ring staan nog de rijtjes met oude huisjes rechts van de latere brandweerkazerne. De vroegere Menistenkerk staat nog aan de Oostelijke Achterweg, net als menige schuur die we nu in het straatbeeld niet meer zien. Het Oudemannenhuis staat nog in de Ring en heeft nog geen plaats gemaakt voor de latere Hoeksteen van de Hervormde Gemeente. En buiten de oude dorpskern is nog veel groen te vinden, al zien we op de foto al wel de aanleg van een nieuwe wijk. Het Laantje van Middelharnis was ook toen al niet meer terug te herkennen (ondanks de tekst onder het schilderij in The National Gallery in Londen, die tot op de dag van vandaag vermeldt dat er aan het zicht op het dorp nauwelijks wat veranderd is) .

• Bron foto: Streekarchief Goeree-Overflakkee.

Blik vanuit het zuidzuidwesten. Rechtsonder is nog geen woonwijk verrezen. Wel staat het zwembad al wel aan de Koningin Julianaweg. Tegen de zuidzijde van de Oostdijk staan nog een paar huizen, de rest is gesloopt. In de Nieuwstraat staan nog heel wat huizen die uiteindelijk, vaak als krotwoning, gesloopt gaan worden. Op de Sasdijk staat nog een mooi rijtje van de onbewoonbaar verklaarde woningen; in ieder geval meer dan de twee die het er tot in de 21e eeuw hebben uitgehouden. Het zal een foto zijn uit het midden van de zestiger jaren.

• Bron foto: Streekarchief Goeree-Overflakkee.

Blik vanuit het zuidwesten. Aan de Westelijke Achterweg, de tweede ring van bebouwing rond de kerk, staan nog veel schuren en schuurtjes. Linksonder staat een rijtje schuurtjes die uiteindelijk plaats zullen maken voor een autogarage met showroom. De Verlengde Hoflaan loop nog niet door tot aan de Westelijke Achterweg en stuit er nog op de Mekhof, die afgebroken werd om de doorbraak mogelijk te maken. Hier is Middelharnis nog het landbouwdorp. In de halve eeuw na deze foto zal het dorp zich steeds meer en onomkeerbaar van dat uiterlijk ontdoen.

• Bron foto: Streekarchief Goeree-Overflakkee.

Blik vanaf de Ambachtsschool richting noordoosten. Nog niet Linksonder de daken van de Weistraten die uitkomen op de Schoolstraat. Naast het linkerhuis met de witte daklijsten, is de garage van Knöps (het kerkgebouw van de vroegere evangelisatie) te herkennen aan de vorm van het dak. Wat meer naar recht, net links van het midden, staat het pand van De Gruyter tegen de dijk, het vroegere molenhuis. .

• Bron foto: Streekarchief Goeree-Overflakkee.

Nog een blik vanaf de Ambachtsschool, maar nu richting het westnoordwesten. Rechtsonder de Weistraten. Wat verderop de Secretaris Nijghstraat. In de verte het silhouet van de door bomen omringde Grote Kerk van Sommelsdijk, met rechts ervan molen De Dankbaarheid, hoog boven de bebouwing uit. Een stuk verder naar rechts, na het passeren van de beide weeshuizen, is de gasketel aan het Beneden Zandpad te zien, met links ervan het zuiverhuis. De in 1946 gebouwde nieuwe gasfabriek is op de foto nog niet te zien,. Het tuindorp staat er nog maar ten dele. Zo is het Louis Bouwmeesterplein al wel als weg te zien, maar staan er nog geen huizen aan. Het zal een foto zijn van eind jaren dertig, begin jaren veertig.

• Molen De Dankbaarheid gezien naar het westen. De huizen rechts staan aan de Molenstraat en de weg rechts is de Gelein Cornelissestraat die haaks naar rechts overgaat in de Dirk Bosstraat. Het gebouw links is het kerkgebouw van de Gereformeerde Gemeente. De weg in het midden loopt van de molen naar de Langeweg. Het grote gebouw rechts is de machinefabriek van Campfens, waar later het timmerbedrijf van Van der Made in gevestigd is. Ook de loods rechts ervan, hoorde bij de machinefabriek.

• De lichte strook die diagonaal door het beeld loopt is de Langeweg, met rechts ervan Middelharnis en rechts ervan Sommelsdijk. Het is een foto van kort na 1 februari 1953. Dit deel van het dorp is op de dag na de ramp vanuit het zuiden onder water gelopen. Het grote gebouw midden onder, is het vroegere Gereformeerd Weeshuis. Daarachter staan twee rijen woningen. Deze stonden op de zogeheten Vluchtheuvel en zijn in de jaren zeventig afgebroken, waarna er een paar grote huizen aan de Langeweg voor in de plaats kwamen.

Blik naar het westen.

Deze foto in gemaakt in 1976. De gasketel is ten tijde van deze foto alweer een paar jaar uit het dorpsbeeld verdwenen. Het vroegere zuiverhuis, in de volksmond 'de gasfabriek', maar die is begin jaren zestig ontmanteld, staat er nog wel, aan de rechterkant, linksonder de havenkom van Sommelsdijk. Aan de Ring staan de nieuwe, in historiserende stijl gebouwde woninge; een vreemd rijtje eigenlijk met al die gelijke huisjes. Het open stuk gras aan de rechterkant, met links ervan het schoolgebouw van de Technische School, ligt na de afbraak van de Weistraten braak te wachten op een nieuwe bestemming (de nieuwbouw van de naastgelegen school)..

Een stuk hoger op de foto, ook aan de rechterkant, ligt nog een stuk grond braak. Dat is de plek waar het vroegere weeshuis stond, waarin later de melkfabriek zich vestigde. Hier werd uiteindelijk het nieuwe postkantoor gebouwd, dat inmiddels alweer verbouwd is en een nieuwe bestemming heeft gekregen. Daar weer boven nog een stuk groen. Daar hebben de huizen aan de Nieuwstraat van Sommelsdijk gestaan, waarvan de kopwoningen grensden aan de Langeweg.