Nieuwstraat

De Nieuwstraat was voor mij niets anders dan de hoge achterkant van de winkels op de Westdijk. Huizen aan de overkant had ik er nooit gezien. Voor mij was er vanzelfsprekend vooral de parkeerplaats. Een smalle straat was het aan het begin, bij de Voorstraat en aan het eind, waar de straat overgaat op het Beneden Zandpad, maar bij de parkeerplaats was die beleving er helemaal niet. De foto's van voor mijn jeugdjaren, die ik er nu van heb gezien, hebben veel toegevoegd aan wat de straat voor me was. Als ik er nu loop, doemen de beelden er op die ik nooit op mijn netvlies had. Er is veel verloren gegaan aan schoonheid daar: het besloten karakter van de smalle straat is weg, evenals bijzondere, oude gevels, waarvan een met een prachtige tuit. De straat was en blijft ook de straat waar een zwarte bladzijde van de oorlogsjaren in Middelharnis werd geschreven, toen enkele maanden na het begin van de tweede wereldoorlog verwoestende bommen vielen op enkele huizen van deze straat en meerdere mensen het leven lieten.

7-4-2006

13-10-2018

Ik kon het niet geloven. Was dat in Middelharnis?!

Tientallen jaren heb ik door het dorp gelopen en honderden foto's gezien van Middelharnis in vervlogen tijden. Ik had niet de indruk dat er nog beelden zouden zijn die me enorm konden verrassen. En december 2017 ineens deze foto's van de Nieuwstraat. Het moest een vergissing zijn. Dit kon Middelharnis niet zijn, concludeerde ik op het eerste gezicht. Totdat mijn oog viel op de borden op het hoekhuis: West Achterweg en Jeugdhaven. Dus toch. En nog bleef ik twijfelen om het zo onbekende beeld en om de schoonheid van de oude, hoge, witte gevels. De tweede reactie was: wat zonde van deze prachtige rij huizen en huisjes. Er is nu alweer een halve eeuw een parkeerplaats. Ook nodig, maar ach, wat een verlies.

In 'Middelharnis - een eeuw in foto's en herinneringen' van Cornelis Hameeteman, lees ik dat op de hoek de smederij van Goris Nieuwland zat met daarnaast het schildersbedrijf van Visser en daarnaast de bakkerij van De lint. Zo was dat in zoveel straten. Werkplaatsen, winkels, woonhuizen en kappers door elkaar. Wat een verschil met de woonwijken van nu en de naar de bedrijventerreinen verbannen bedrijven en bedrijfjes.

Bron foto: Streekarchief Goeree-Overflakkee.

De garage van Blokland in de Nieuwstraat met een fraaie wagen ervoor. In de jaren vijftig van de vorige eeuw viel gaandeweg het doek voor de garage en de omringende woonhuizen. De huisjes waren al lang niet best meer. Tijdens de gemeenteraadsvergadering van 6 november 1958 werd zelfs opgemerkt dat het al jarenlang afbraakhuisjes waren. Tijdens die vergadering stemde de raad in met de door de heer Blokland gevraagde prijs van de diverse panden die zijn eigendom waren. Aan de Molenweg ging hij een nieuwe garage met een woonhuis bouwen. Zolang hij die nog niet kon betrekken, mocht hij er nog maximaal twee jaar blijven wonen tegen een overeen te komen huurprijs. Een bestemming had de gemeente nog niet voor de panden in wat genoemd werd 'een wel erg benauwd straatje'. Er kon nog niet worden gezegd welke huisjes afgebroken gingen worden, maar de huisjes werden wel zoveel mogelijk aangekocht om te saneren.

'Centrum van Middelharnis zal ingrijpend veranderen'

Dit was een kop in het Eilanden-Nieuws van 12 september 1967. Voor het gebied tussen de West-Achterweg, Hoflaan, Secretaris Nijghstraat, Beneden Zandpad en Westdijk was een definitief plan gemaakt, waartegen geen bezwaren waren ingediend. Het plan voorzag onder andere in ruimte voor uitbreiding van het winkelapparaat op de Westdijk en voor extra parkeerruimte. De Nieuwstraat, waarin al de nodige gaten waren gevallen, ging gedeeltelijk worden gebruikt voor uitbreiding van de ondiepe winkelpanden. Van die uitbreiding is het uiteindelijk niet gekomen. Wel is de door sanering ontstane ruimte definitief als parkeerplaats ingericht.

1969: verdere onderhandelingen over aankoop door de gemeente

In Het Vrije Volk van 9 december 1969 stond het bericht dat de gemeente in onderhandeling was met nog weer een eigenaar van bebouwing aan de zuidzijde van de Nieuwstraat. Er was een bedrag mee gemoeid van 13.000 gulden. De eigenaar, J. van Rossen, was tot verkoop bereid als de gemeente hem in de gelegenheid zou stellen het pand Voorstraat 12-14 in Sommelsdijk voor een bedrag van 20.000 gulden te kopen. B en W stelden de gemeenteraad voor hier op in te gaan. En het is ook gelukt. Een paar jaar later staat in het Eilanden-Nieuws eind december de gelukwens aan vrienden, bekenden en begunstigers van scharensliep J. van Rossen. Wie in de Voorstraat van Sommelsdijk een kijkje gaat nemen, kan niet anders concluderen dan dat het voor de koper een mooie deal geweest is. Allebei blij, zou je kunnen zeggen, want de gemeente kon in Middelharnis verder met de realisatie van het parkeerterrein ten zuiden van de Nieuwstraat.

7-4-2006

7-4-2006

7-4-2006

Bron foto: Streekarchief Goeree-Overflakkee.

Spartelende vissen op straat en een ongelukkige visser

Op de eerste warme dagen van het jaar hadden de vissen in de haven van Middelharnis dat toen nog een open riool was, het zwaar. Happend naar adem, zwommen voorns, karpers, stekelbaarsjes en palingen dan aan de oppervlakte. Ze waren dan een stuk gemakkelijker met een visnet te vangen. Ik besloot een vijver te graven in het stukje tuin dat mij was toebedeeld en toen die klaar was ben ik gaan vissen met een netje en een emmer. Na een paar uur had ik genoeg. De buit hing ik aan mijn stuur en ik fietste ermee naar huis. Net voorbij de trap langs de gevel van Ariese schoot de emmer los en plonsde het water met de vissen over de straat. Na de eerste seconden van schrik, heb ik ze zoveel als ik kon in het beetje resterende water gedaan en ben ik er snel mee naar huis gefietst om te redden wat er te redden viel. Uiteindelijk had ik een goed gevulde vijver, met vissen die omhoog cirkelden als ik ze voer gaf voor ik naar school ging.

Ik genoot er bijzonder van. De schimmelplekjes na verloop van tijd op de huid van sommige vissen, brachten me op het idee bij de winkel waar ik ook aquariumvissen en vishengels kocht, te vragen naar een middel tegen de schimmel en dat hadden ze. Voor bijna niks kreeg ik het mee. Ik nam het zekere voor het onzekere en besloot er de helft in te doen van wat ze hadden geadviseerd. De volgende ochtend, een gewone schooldag, keek ik vanuit mijn slaapkamer naar beneden, om te zien hoe het er met de vijver voorstond en ik wist genoeg. Alle vissen waren dood. Van groot tot klein, de karpertjes, de grote voorns en de voorntjes, allemaal dreven ze met hun lichte buiken in het water. Behalve een stekelbaarsje en een garnaal. Die zwommen nog rond, maar dat maakte mijn dag niet meer goed. Het heeft niet al te lang geduurd, maar wat voelde ik me even diep ongelukkig.

Rechts, onderaan de dijk in de Nieuwstraat, de woningen die gebouwd zijn op de plek waar de door bommen verwoeste woningen stonden. De rooilijn werd daarbij wel wat naar achteren gelegd, waardoor de Nieuwstraat daar breder werd dan in de oude situatie. Het bruinrode, hoge pand in het midden is het pand waarin De Gruyter gevestigd was.

Bommen op Middelharnis

In de nacht van dinsdag 2 op woensdag 3 juli om ongeveer drie uur zijn drie bommen op het Middelharnis gevallen: twee in de Nieuwstraat en een op het talud van de dijk. Enkele woonhuizen werden volledig verwoest. Twee kinderen uit één gezin, de een zeven jaar, de ander negen, kwamen om en ook een ernaast bij zijn vader inwonende zoon overleed aan zijn verwondingen. De ravage was enorm. Naast de verwoesting van de woonhuizen en een smederij in de Nieuwstraat, waren veel winkelpanden zwaar beschadigd. Ook uit de buitenmuur van het hoge pand van De Gruyter waren enorme stukken weggeslagen.

Het was de hele nacht al onrustig met het lawaai van overvliegende vliegtuigen en het schieten door de Duitse afweer. Opeens verscheen een Engelse bomenwerper boven het dorp die, volgens ooggetuigen door een Duitse jager werd achterna gezeten. En toen ineens de hevige klap van de drie bommen. Van wie de bommen afkomstig waren, was onderwerp van gesprek. Er werd een verband gelegd met het uithangen van de driekleur door De Gruyter op de verjaardag van Prins Bernhard De Duitsers zouden er een signaal mee hebben willen afgeven. Ook tientallen jaren later nog bleef dit onder dorpsbewoners de stellige overtuiging. Anderen hielden het erop dat de in nood verkerende bommenwerper zich van de bommenlast had ontdaan om aan de jagers te kunnen ontkomen. Hoe het ook zij, het was een bijzonder zwarte bladzijde in de toch al donkere oorlogsjaren. Het leven was in veel opzichten door gegaan. Mensen waren kort na de inval gewoon weer aan het werk gegaan. De oorlog was als een orkaan over het lang gekomen, de eerste dagen, en daarna werd, daartoe ook opgeroepen, het leven hervat.

Een dorpsbewoner wist zich jaren later nog te herinneren dat het luiden van de klok op de dag van de begrafenis van de slachtoffers zo lang aan had gehouden, dat de Duiters het luiden van de klok toen maar helemaal hadden verboden.

Bron foto: Streekarchief Goeree-Overflakkee.

Gevlagd en oranje gedragen - dapper bericht in het Eilanden-Nieuws

Het was voor de redacteuren van het Eilanden-Nieuws zoeken naar wat wel en niet in de krant kon worden gezet en vooral ook welke woorden er gekozen werden. Goed voor iedereen konden ze het natuurlijk nooit doen. Voor de een namen ze te veel risico, voor een ander had wel meer moed getoond mogen worden. Het onderstaande bericht in het Eilanden-Nieuws van 3 juli 1940 over het dragen van oranje, enkele maanden na het begin van de bezetting, lijkt me zeker dapper en gewaagd:

"Er is in Middelharnis en Sommelsdijk op de verjaardag van Prins Bernhard zij het matig dan toch hier en daar gevlagd. Algemeen werd oranje gedragen; om aan het nationaal gevoel blijk te geven.'

7-4-2018

13-10-2018

Bron afbeelding: Streekarchief Goeree-Overflakkee.

Werktekening van rond 1955 met de Nieuwstraat.

Bron afbeelding: BGT-Viewer (04-04-2018)

Bron afbeelding: BGT-Viewer (registratie luchtfoto 30-1-2017)

Positie uitsnede in totaaloverzicht Middelharnis.