LANGEWEG

Sinds de stichting van de dorpen Middelharnis en Sommelsdijk is dit de onbetwiste grens tussen beide dorpen. De weg ligt een heel stuk dichter bij de kern van Sommelsdijk dan bij de kern van Middelharnis. De groene ruimte in Sommelsdijk werd daardoor eerder volledig bebouwd dan die van Middelharnis. Aan de Sommelsdijkse kant werden de Weeshuisstraat en de Binnenweg tegen het eind van de 19e eeuw aangelegd tot aan de Langeweg. In Middelharnis was van het tuindorp dat in een periode rond 1925 werd gebouwd nog niets te zien. Het was toen nog een gebied van kleinschalige landbouw en de bebouwde kommen van de beide dorpen lagen nog ver uit elkaar. De stratenplannen van beide dorpen sluiten, nu alles al meer dan een halve eeuw is volgebouwd tot aan de Langeweg nauwelijks op elkaar aan. De beide dorpen hebben elk hun eigen pad bewandeld en hielden halt bij weg die al meer dan 500 jaar de grens aangeeft. De weg is eigenlijk van geen van beide. En daarbij: de straat is vooral van het verkeer. Niet meer zo intensief als vroeger met vrachtverkeer dat zich tot ver in de twintigste eeuw een weg baande via de Krak in Sommelsdijk. Het verkeer vindt alweer jaren zijn weg over de randweg ten zuiden van Sommelsdijk, maar toch. Langs de weg geen rijtjeshuizen in het oudere deel van het dorp, maar vooral vrijstaande woningen en villa's, hier en daar ruimschoots omgeven door een tuin en ander groen. En dan is er ook nog Holland-Zeeland: de plek waar Middelharnis en Sommelsdijk treffen op de dijk. Waar in vroeger tijden ruzies tussen Menheersenaers en Sommerdiekers werden uitgevochten en tijdens de nieuwjaarsnacht grote vuren werden gestookt.

Vechten tegen sommerdiekers

Ook in mijn jeugd was er nog wij en zij als het ging om Menheersenaers en Sommerdiekers. We kenden uit Sommelsdijk niemand van onze leeftijdsgenoten bij naam. We zagen ze ook nooit, want ze gingen op hun eigen Lagere school en naar hun eigen kerk en vermaakten zich in hun eigen dorp. Op een dag bereidden we ons voor op vechten met Sommerdiekers. We wisten niet met welke. Als het maar Sommerdiekers waren van ongeveer onze leeftijd. Van zwartrubberen binnenbanden van een fiets maakte we gummiballen aan een slinger van ook datzelfde rubber. Harde kogels om mee te zwaaien. Toen die klaar waren, liepen we de wijk uit naar Sommelsdijk en al gauw was het raak. Een groepje Sommerdiekers, waarvan ik de kopman, die me niet goed lag, op de een of andere manier wel kende. Nu vonden we het wel mooi om op jacht te gaan naar Sommerdiekers, maar hoe het zo moest als we ze eenmaal tegen zouden komen, hadden we niet nagedacht. Het leek erop dat onze opponenten met eenzelfde doel rondliepen. Ik was van ons groepje de oudste. Niet te bang was ik, maar ook geen held en ik had geen enkele ervaring met vechten. Maar de oudste was ik wel en dus kwam ik tegenover hun man te staan. Na enig verbaal aftasten, kwam hij met een eerste tik en ik volgde met de mijne. Raak genoeg en met een enigszins bevrijd gevoel - als het moest kon ik ook nog wel van me afslaan - was daarmee het pleit beslecht. Hij vond het wel best zo en ik ook wel. Zij keerden naar Sommelsdijk terug en wij naar onze wijk, nog even napratend over hoe hard beide klappen waren en dat we niet verloren hadden.

Droge klappertjes in de regen

In de winkel op de foto hierboven recht voor, verkochten ze van alles. Ook speelgoed en dus was het wel leuk om met mijn vader mee te gaan, toen hij er eens heen moest. Een jaar of negen was ik. Mijn oog viel op klapperjes voor in een klappertjespistool. Het waren rondjes kruit op rood papier, dat was opgerold. Ik had niet de indruk dat ik die zou krijgen als ik erom zou vragen en besloot ze daarom maar te pikken. Ik stak zo'n rolletje bij me en liep, toen mijn vader zijn spullen had afgerekend, met hem naar buiten. Om ervan te kunnen genieten in en rond ons huis, zonder te worden bevraagd over hoe ik eraan kwam, verzon ik een list. Ik zou het rolletje buiten op de grond gooien, het oprapen en dan zeggen 'hé kijk, dat is geluk, hier ligt een rolletje klappertjes'. Dat plan voerde ik buiten maar gelijk uit. Ik gooide het rolletje neer, boog ernaartoe en zei: 'hé, kijk...'. Waarschijnlijk omdat ik al te vaak wat onbetrouwbaar was gebleken, bekeek mijn vader het rolletje dat ik had opgepakt. Een tel later was het feest al voorbij. Het regende, maar het rolletje klappertjes was droog en dat was voor mijn vader genoeg om te concluderen dat ik het had gepikt. Hij bracht het rolletjes terug en ik ben waarschijnlijk zwijgend naast mijn vader naar huis gelopen in de hoop dat de herinnering aan dit voorval met de tijd zou slijten.

Holland-Zeeland

Waar de dorpen Middelharnis en Sommelsdijk elkaar uiteindelijk raakten

Holland-Zeeland is de plek met de meer dan twee eeuwen oude grenspaal, waar het destijds Zeeuwse Sommelsdijk en het Hollandse Middelharnis elkaar vinden. Vanaf dit loopt de Langeweg, haaks op de dijk, kaarsrecht tussen beide plaatsen door. Links Middelharnis, rechts Sommelsdijk, Lang lagen beide dorpen op een mooie afstand van elkaar. Beide dorpen met een vergelijkbare opbouw. Allebei een haven en bebouwde dijken, aan de westkant een molen, vanaf de haven een voorstraat met evenwijdig daaraan de achterwegen en aan het eind van de voorname voorstraat een ring met daarbinnen de kerk. Allebei een eigen plek en een eigen karakter. Aan het eind van de 19e eeuw rukte de bebouwing van de dorpen op naar de Langeweg en enkele tientallen jaren later ontmoetten ze elkaar. Op elkaar afgestemd zijn de straten niet. De Weeshuisstraat, de Binnenweg en Het Korte Weegje komen uit op de Langeweg, maar krijgen geen direct vervolg Middelharnis is.

Grote vuren en onrust in de nieuwjaarsnacht

Op Holland-Zeeland werd in de jaren 70 en 80 flink gestookt met oud en nieuw. Op een van de nieuwjaarsnachten werd massaal sloophout van de Nieuwstraat, waarvan alle huizen in 1976 werden afgebroken, op het vuur gegooid. Het was vanzelfsprekend dat het werd gedoogd in die tijd. Het was maar voor een nacht en de politie greep de eerste uren van het nieuwe jaar niet in. Toen het vuurtje stoken zich in latere jaren verplaatste tot vlak onder de plastic verkeersborden van de ANWB die de volgende morgen half gesmolten stille getuige waren van wat de nacht ervoor was gebeurd, politiebusjes werden belaagd en aan het schommelen werden gebracht door grote groepen oudere jongeren, was het einde van het gedogen daar. (Jonge) mensen hun gang laten gaan in de veronderstelling dat ze ook zelf wel bepaalde grenzen zouden aanhouden, was niet langer het credo.

Ook begin jaren 80 was het nog grimmig. Om twee uur in de nacht was de maat vol voor de politie. Ze wilden naar huis en maanden de rondhangende groepen jongeren, waaronder ikzelf met de vriendengroep uit de straat, naar binnen te gaan. Twee minuten later, toen er nog geen beweging kwam, rende de politie in groten getale de Christiaan de Vrieslaan in, en joegen ze de drommen voor zich uit, de wapenstok in de hand. We vluchten de straat door en uiteindelijk de stegen in en de achtertuinen door. Een niets vermoedende wildplasser kreeg een klap in zijn nek in een van de met heggen geflankeerde stegen. Een ander zag een agent languit gaan over de in het donker nauwelijks te onderscheiden erfafscheidingen van ijzerdraad. Het was weer mooi geweest.. De jaren erna nam het gedoe snel af. Er werd ingezet op het pakken van de daders om de schade aan het wegdek te verhalen en dat hielp. Op het betalen van honderden of zelfs duizenden guldens zat niemand te wachten.

• Bron afbeelding: Streekarchief Goeree-Overflakkee.

Werktekening van rond 1955 met de Langeweg (noordelijk deel).