De zogenaamde 'Anti-Marcionitisiche prologen' zijn korte teksten over het ontstaan van de evangeliën die in sommige bijbelmanuscripten te vinden zijn. De proloog op Lucas komt zowel in het Grieks als in het Latijn voor, de prologen op Marcus en Johannes alleen in het Latijn. De Latijnse proloog op Lucas komt in manuscripten vanaf de vijfde eeuw voor, de prologen op Marcus en Johannes vanaf de negende eeuw. De Griekse proloog op Lucas is bekend uit twee manuscripten uit de tiende tot twaalfde eeuw, maar is het origineel van de Latijnse versie, die een vertaling is. Oorspronkelijk werden de prologen als een eenheid gezien en gedateerd in de tweede helft van de tweede eeuw als reactie op Marcion (vandaar de naam 'Anti-Marcionitische prologen'). Zowel de datering, de eenheid en het bronnenmateriaal staan ter discussie. Mogelijk zijn de prologen pas in de vierde eeuw geschreven, hoewel een tweede-eeuwse datering van (het eerste deel van) de proloog op Lucas nog wel gesteund wordt. Er zijn ook nog langere recensies van de Anti-Marcionitische prologen en ook nog de zogenaamde 'Monarchiaanse prologen', die er wat inhoud betreft sterk op lijken. Ik toon hier alleen de tekst van de Griekse proloog op Lucas en de Latijnse prologen op Marcus en Johannes in hun korte recensie.
Anti-Marcionitische proloog op Lucas:
Τοῦτο ἐξ ἰδιοχείρων τοῦ ἁγίου πατριάρχου Μεθοδίου. ᾿Ανάπαυσις τοῦ ἁγίου ἀποστόλου Λουκᾶ τοῦ εὐαγγελίστου εἰκάδι τοῦ Σεπτεμβρίου μῆνος.
Ἔστιν ὁ ἅγιος Λουκᾶς ᾿Αντιοχεύς, Σύρος τῷ γένει, ἰατρὸς τὴν τέχνην, μαθητὴς ἀποστόλων γενόμενος καὶ ὕστερον Παύλῳ παρακολουθήσας μέχρις τοῦ μαρτυρίου αὐτοῦ δουλεύσας τῷ κυρίῳ ἀπερισπάστως, ἀγύναῖος, ἄτεκνος, ἐτῶν ὀγδοήκοντα τεσσάρων ἐκοιμήθη ἐν Θήβαις τῇ μητροπόλει τῆς Βοιωτίας πλήρης πνεύματος ἁγίου. οὗτος προυπαρχόντων ἤδη εὐαγγελίων, τοῦ μὲν κατὰ Ματθαῖον ἐν τῇ ᾿Ιουδαίᾳ ἀναγραφέντος, τοῦ δὲ κατὰ Μᾶρκον ἐν τῇ ᾿Ιταλίᾳ, οὗτος προτραπεὶς ὑπὸ πνεύματος ἁγίου ἐν τοῖς περὶ τὴν ᾿Αχαίαν τὸ πᾶν τοῦτο συνεγράψατο εὐαγγέλιον δηλῶν διὰ τοῦ προοιμίου τοῦτο αὐτό, ὅτι πρὸ αὐτοῦ ἄλλα ἐστὶ γεγραμμένα καὶ ὅτι ἀναγκαῖον ἦν τοῖς ἐξ ἐθνῶν πιστοῖς τὴν ἀκριβῆ τῆς οἰκονομίας ἐκθέσθαι διήγησιν ὑπὲρ τοῦ μὴ ταῖς ᾿Ιουδαϊκαῖς μυθολογίαις περισπᾶσθαι αὐτοὺς μῆτε ταῖς αἱρετικαῖς καὶ κεναῖς φαντασίαις ἀπατωμένους ἀστοχῆσαι τῆς ἀχηθείας· ὡς ἀναγκαιοτάτην οὖν οὖσαν εὐθὺς ἐν ἀρχῇ παρειλήφαμεν τὴν τοῦ ᾿Ιωάννου γέννησιν, ὅς ἐστιν ἀρχὴ τοῦ εὐαγγελίου πρόδρομος τοῦ κυρίου γενόμενος καὶ κοινωνὸς ἔν τε τῷ καταρτισμῷ τοῦ εὐαγγελίου καὶ τῇ τοῦ βαπτίσματος διαγωγῇ καὶ τῇ τοῦ πνεύματος κοινωνίᾳ. ταύτης τῆς οἰκονομίας μέμνηται προφήτης ἐν τοῖς δώδεκα. καὶ δὴ μετέπειτα ἔγραψεν ὁ αὐτὸς Λουκᾶς πράξεις ἀποστόλων. ὕστερον δὲ ᾿Ιωάννης ὁ ἀπόστολος ἐκ τῶν δώδεκα ἔγραψεν τὴν ἀποκάλυψιν ἐν τῇ νήσῳ Πάτμῳ καὶ μετὰ ταῦτα τὸ εὐαγγέλιον.
Anti-Marcionitische proloog op Marcus:
Marcus adseruit, qui colobodactylus est nominatus, ideo quod ad ceteram corporis proceritatem digitos minores habuisset.
Iste interpres fuit Petri. Post excessionem ipsius Petri, descripsit idem hoc in Italiae partibus evangelium.
Anti-Marcionitische proloog op Johannes:
Evangelium Iohannis manifestatum est ecclesiis ab Iohanne adhuc in corpore constituto, sicut Papias nomine Hierapolitanus, discipulus Iohannis carus, in exotericis, id est in extremis, quinque libris retulit; descripsit vero evangelium dictante Iohanne recte.
Verum Marcion hereticus cum ab eo esset improbatus eo quod contraria sentiebat, abiectus est ab Iohanne.
Is vero scripta vel epistolas ad eum pertulerat a fratribus, qui in Ponto fuerant.