Taktieken om Duistere Krachten te Weren

Wanneer men uitgaat van het idee dat modillons een apotropaïsche bedoeling hebben komt men tot het besef dat de modillons:

1. Niet gemaakt zijn om de modale mens, de gemeenschap een belerend beeld voor te houden (ze zijn trouwens vaak geplaatst rond het koor, zijnde vertrekkend van de toegang, de achterzijde van de kerk, op hoogte).

2. Wel allen zijn gemaakt om de duivel te misleiden, zijn aandacht af te wenden van zijn normale 'duivelse' taken... De nieuw opgerichte Romaanse gebedshuizen wilden zo naast hun belerende propagandistische tympanen en kapitelen op een actieve manier participeren aan de dagdagelijkse strijd tegen demonische krachten.

In dit perspectief worden hier de meeste modillons ingedeeld in een vijftal groepen. De grenzen tussen de groepen zijn niet altijd even scherp en allicht zijn er heel wat andere opdelingswijzen mogelijk. Er wordt enkel een poging gedaan wat structuur en een logische verklaring te brengen in het verhaal, in het volle besef dat deze indeling louter hypothetisch is. De essentie lijkt mij niet om aan te tonen dat één bepaald modillon volgens één bepaalde taktiek bezwerend werkt maar wel dat ze apotropaeïsch bedoeld zijn, welke ook de mogelijke verborgen bezweringstaktiek was.

De vier eerste groepen tonen verschillende taktieken om duistere krachten te weren, de vijfde groep bevat decoratieve voorstellingen, met een onbekende inhoud.

Er verder lijkt een evolutie in tijd waarneembaar waarbij de voorstellingen van sober en eenvoudig evolueren naar grillig, gedetailleerd, flamboyant. Vergelijkbare voorstellingen komen ook separaat voor, op kapitelen of in inkomportalen. Hier worden ze echter, allicht onder druk van de katholieke kerk, vrij snel vervangen (opgevolgd) door religieuze voorstellingen of heiligenbeelden. Als sierkorbelen zijn de heidense modillons een echt kenmerkend en blijvend element in de Romaanse bouwkunst.

(Lot, Cahors, St-Etienne, photo: Kristobalite)

1. Duistere krachten misleiden door kopijen (Beschermend)De voorgestelde beelden pogen om modale mannen en vrouwen, huisdieren en planten te beschermen door de duivel, het boze oog, duistere geesten een kopij voor te houden waarop ze zich kunnen concentreren ipv. op het origineel. De taktiek is vergelijkbaar met deze bij het verstoppen van schoenen en hoeden.

Bij de mannen en vrouwen (en (huis-)dieren) kijken de kopijen de duistere krachten onbevreesd en uitdagend aan... Je herkent figuren uit alle rangen en standen!

2. Duistere krachten verleiden met voorstellingen van 'soortgenoten'

Heel wat geestesgestoorden werden allicht beschouwd als bezeten door de duivel...De aandacht van de duivel kon dan ook zeker worden afgeleid door voorstellingen van "collega's": mongolen, geesteszieken, charlatans...

3. 1 Duistere krachten verleiden via hun eigen zwakheden - Lust-Verleiding

3. 2 Duistere krachten verleiden via hun eigen zwakheden - Spel

Een logische taktiek om de duivel, het boze oog, duistere geesten te misleiden, is hen te pakken op hun zwakke plek(ken).

(Kans)spelen en lust zijn ideaal om de duivel bezig te houden en zijn aandacht af te wenden van zijn normale duistere activiteiten... Voor de Sheela's kent het gebruik mogelijk zijn oorsprong in een oeroude vrouwelijke godheid.

4. Duivelse krachten schrik aan jagen (Bezwerend)

De voorgestelde figuren pogen de duivel, het boze oog, duistere geesten, angst aan te jagen door de voorstelling van mysterieuze wezens: draken, monsters... Deze mythologische of visionaire figuren hebben zeker (onbekende) machten in zich die allicht mee kunnen helpen bij het op afstand houden van de duivel.

5. Andere modillon-voorstellingen (onbekend, decoratief?)

Een aantal andere modillons zijn allicht louter decoratief opvulsel (al dan niet in vervanging van een ouder origineel). Of hebben ze toch nog een andere, onbekende inhoud?

5.1. Diverse geometrische vormen