Apotropaeïsche vormen

Muurankers komen voor in verschillende vormen. Vooral bij oudere ankers vinden we een aantal vormen terug, die ook voorkomen bij metseltekens en andere apotropaeïsche inserties in gevels.

Mogelijk zijn een aantal muurankers dan ook geplaatst met apotropaeïsche (bezwerend/beschermende) motieven. Er kan wel al duidelijk worden vooropgesteld dat waar bij metseltekens de intenties duidelijker en veralgemeend zijn, het vermoeden van een apotropaeïsche intentie bij muurankers eerder uitzonderlijk is.

Zo valt het soms op dat er slechts één anker wordt geplaatst in een gevel (in de vorm van een maalkruis) of één x op de zichtbare hoek van een gebouw, boven tegen de schouw... met verder allemaal klassieke rechte ankers. Er komen behoorlijk veel hoefijzervormige ankers voor tegen de koppen van tipgevels... Qua interpretatie blijft het altijd dansen op de vage scheiding tussen esthetische/creatieve/toevallige/trendgebonden vormen versus apotropaeïsche.

Net als bij de metseltekens wordt herhaald en toegegeven dat de apotropaeïsche interpretatie niet kan worden bewezen met geschreven stukken. Het geheel speelt zich inderdaad af in de volkse orale overleveringscultuur. Vandaar dat een analyse en interpretatie wordt gesteund op zoveel mogelijk voorbeelden en vergelijking met andere, wel als apotropaeïsch gekende voorbeelden.

Net zoals werd aangetoond bij de metseltekens lijkt het duidelijk dat recentere muurankers sowieso decoratief geïnspireerd zijn. Bij de oudere is de vormgeving inderdaad beperkter, eenvoudiger.. soms toch mogelijk apotropaeïsch (?).

Een zicht op de buitenzijde van het begijnhof te Diest (zijde Begijnenbeek) toont allemaal rechte ankers met uitzondering van twee in de vorm van een maalkruis. Deze bevinden zich net boven de toegangsdeur... En toch zijn het ankers die bij een of andere aanpassing van het gebouw vervangend werden aangebracht. Wat wordt bevestigd door de tegenoverliggende gevel waar ook net en alleen op die plaats dezelfde afwijkende ankers zitten... maar waar géén deur is!