Briët, Kessler e.a.

Foto links: Het Nederlands elftal voor aanvang van Holland-België op 7 mei 1922, 2e van rechts Herman (Boelie) Kessler en rechts Dé Kessler, zijn neef.

Foto rechts: Het Nederlands Elftal van 1913. Staand, van links naar rechts: David Wijnveldt, Joop Boutmy, Just Göbel, Bok de Korver, Leo Bosschart, Tonny Kessler en grensrechter Tromp. Voorste rij: Piet van der Wolk, Willy Westra van Holthe, Huug de Groot, Jan Vos en Dé Kessler. Nederland - Engeland (2-1), gespeeld op 24 maart 1913 op het terrein van HBS (Houtrust) te Den Haag. Opstelling: Just Göbel (Vitesse), David Wijnveldt (UD), Leo Bosschart (Quick den Haag), Joop Boutmy (HBS), Bok de Korver (Sparta, aanvoerder), Tonny Kessler (HVV), Piet van der Wolk (Sparta), Willy Westra van Holthe (Achilles), Huug de Groot (Sparta), Jan Vos (UVV) en Dé Kessler (HVV).

Boelies neven Tonny (Hermann Anton Joseph) Kessler (20.4.1889) en Dé (Johann Heinrich Hermann) Kessler (Garoet, Ned. Indië, 11.8.1891) zijn zonen van zijn oom Dominicus Antonius Josephus Kessler (* Batavia 21 aug.1855 † Kapelle op den Bosch (Belg.) 10 sept. 1939), Parkweg 9, Scheveningen, die met handel in olie op Java zoveel geld verdiend heeft, dat zijn zonen niet hoeven te werken. D.A.J. handelt in kunst en is weldoener.

In 1923 wordt het volgende over hem in de krant vermeld:

Heden ten dage bestaat de Kessler stichting nog steeds.

Philip Kohnstamm en An Kessler te Ermelo aan de Harderwijkerweg in Huize “De Schapendrift”, aanvankelijk een houten vakantiehuis, door Kohnstamm zelf ontworpen, later permanent woonhuis van de familie.

Philip Kohnstamm overleeft als jood de oorlog. Hij heeft in 1939 een briefwisseling met zijn zoon Max, die door kleinzoon Dolph uitgegeven is onder de titel: “Lieve vader, nog is er geen oorlog”. Bizar is het dat An Kohnstamm – Kessler's neef Tonnie adjudant is van Mussert, terwijl Philip en vader Max zomaar het risico lopen prooi te worden van de Nazi’s.

Philip Kohnstamm onderhoudt met zijn zoon Max, genoemd naar grootvader Max, een briefwisseling in de jaren 1938-1939 onder de titel “Lieve vader, nog is er geen oorlog”. Deze briefwisseling is in druk uitgegeven door Philip's kleinzoon Dolph. Geert Mak heeft de inleiding verzorgd en schrijft: “een jonge Amsterdamste student (Max jr.) schrijft brieven aan zijn ouders, en ruim zestig jaar later lees je ze ademloos, in één ruk. Wat is er aan de hand?

In de eerste plaats is er de reis, die de jonge Max Kohnstamm maakt, een tocht door het Amerika van de crisis, van het “negervraagstuk”, van Roosevelt, van de New Deal….de reis vindt plaats in het laatste vredesjaar, in de tien maanden rond het papier van München en de laatste pogingen om de Duitse overval op Polen af te wenden.

Max beschrijft de sfeer in het ouderlijk huis: “vader Philip Kohnstamm en moeder An Kessler koesteren de rede en stimuleren het intellectueel debat. Philip Kohnstamm is actief lid van de Vrijzinnig Democratische Bond, voelt zich sterk verwant met de “christen-socialist” Banning, en bestrijkt vele wetenschappelijke disciplines. Als 26 jarige promoveerde hij in de thermodynamica. Nadien legde hij zich toe op de wijsbegeerte, de theologie en de pedagogiek. Vooral met die laatste activiteit verwierf hij grote bekendheid.

Philip op zeventig jarige leeftijd.

Er werd aan tafel bij de Kohnstamm's - waar behalve de ouders, zes kinderen aanzaten - dus zelden over koetjes en kalfjes gepraat. 'Het ging meestal wel ergens over', herinnert Max zich. 'Ik heb thuis meer geleerd dan op de universiteit. Dat hing mede samen met de omstandigheid dat we zeer dikwijls gasten hadden. Collega's van mijn vader, of - vlak na de Eerste Wereldoorlog - Duitse studenten die, zo vond mijn vader, weer deel moesten gaan uitmaken van de academische wereldgemeenschap. Maar er was wel sprake van een zekere thematische begrenzing. Je kon als kind niet ineens zeggen: ik houd niet van aardappels.'

De gedragsregels werden gedicteerd door verdraagzaamheid en wederzijds respect. 'Mijn vader had in beginsel belangstelling voor elke mening en elke gedachte, zelfs als die niet zo duidelijk gearticuleerd was. En hij was altijd bereid om verworven inzichten voor betere te verruilen.' Hij belichaamde, kortom, een academisch ideaal waarvan gevreesd moet worden dat het eveneens tot de wereld van gisteren behoort.'

Broer Dolf (Geldolph Adriaan * 1884), is gehuwd op 14 april 1916 met Elisabeth Maria Louise Stoop. Zij kregen 4 zoons en 2 dochters. Op jeugdige leeftijd uit Nederlandsch-Indië teruggekeerd bezocht Dolf Kessler in 's-Gravenhage de lagere en middelbare school, waarna hij zich aan de Technische Hogeschool te Delft deed inschrijven en in 1907 het ingenieursdiploma werktuigbouwkunde behaalde. Evenals zijn broer J.B. Aug. gold deze Kessler al meteen als een van de 'kroonprinsen' van de Koninklijke. Na Delft bereidde Geldolph zich dan ook voor op een carrière in de petroleum door de functie te aanvaarden van secretaris van Henry Deterding, de president-directeur der Koninklijke. Samen met Deterding werd een reis om de wereld gemaakt en werden alle oliecentra van de maatschappij aangedaan. In 1908 werd Kessler gedetacheerd bij de 'Astra', een Roemeense onderneming voor de exploitatie van oliebronnen die later met een Duitse maatschappij samensmolt tot de 'Astra Romana'. Sinds 1910 onderdirecteur hiervan behartigde Kessler tot 1911 de commerciële zaken, waarna hij terugkeerde op het hoofdkantoor der Koninklijke te Londen. Daar deden de karaktertegenstellingen tot Henry Deterding - Kessler gewaagde naderhand van diens toen wel zeer 'galvanische' persoonlijkheid - hem in 1916 niet zonder spijt besluiten het vaderlijk bedrijf te verlaten. Het jaar daarop was hij op maatschappelijk terrein in Den Haag werkzaam, waar hij tevens optrad als gedelegeerd commissaris van de Residugas Maatschappij, een dochter van de Bataafsche Petroleum Maatschappij. Omdat zijn aanleg en ambities hierin geen levensvervulling konden vinden, zocht hij weldra een werkkring in het bedrijfsleven. In juni 1917 bracht H. Colijn, destijds directeur der Koninklijke, hem in contact met H.J.E. Wenckebach die Kessler tot secretaris benoemde van het oprichtingscomité waaruit in 1918 de Koninklijke Nederlandsche Hoogovens en Staalfabrieken N.V. voortsproten. In 1920 volgde zijn benoeming tot directeur en in 1924 na het overlijden van Wenckebach die tot voorzitter der directie. Met uitzondering van een onderbreking tijdens de bezettingsjaren toen de Duitsers hem wegens zijn principiële houding op non-actief plaatsten, zou Kessler dit voorzitterschap tot zijn overlijden in augustus 1945 vervullen.Veel meer dan ingenieur, dan technicus was Kessler ondernemer, begiftigd met een ongemeen scheppende fantasie en buitengewone dadendrang, een heldere kijk op economische aspecten, ook van algemene aard, een moderne visie op wat bedrijf en tijd sociaal eisten en uitgerust met een natuurlijk overwicht en leiderschap. In de voetbalsport was hij al in 1905 de aanvoerder van het eerste Nederlands elftal geweest (overwinning tegen België met 4-1). Voor Hoogovens IJmuiden was hij de centrale figuur in de moeilijke jaren vanaf het inwerking treden van het bedrijf via de depressie en de wereldoorlog tot de bevrijding. Hij verschafte de onderneming levenskansen door het systematisch nastreven van een plaats op de internationale markt, de verbreding van de bedrijfsgrondslagen in de verwerking der bijprodukten en ten slotte de gedurfde sprong in het staal, deze laatste aan het einde der jaren '30 verwezenlijkt maar al vanaf het begin van die periode in samenwerking met de overheid voorbereid. Daar ligt één der wortels van de Nederlandse industriële politiek zoals die zich na 1945 nader ontplooid heeft. Reeds in 1935 zag Kessler in dat de ontwikkeling der industrie noodzakelijk was, niet slechts om werkgelegenheid te bieden voor een wassende bevolking maar tevens om de leemten op te vullen die bij landbouw, handel en verkeer waren ontstaan.

Margaretha Johanna Jacoba (* 1886) trouwt op 7 december 1915 met Adriaan Daniël Fokker (* 1887 - † 1972 Apeldoorn), hij werd op 17 augustus geboren in Buitenzorg (Bogor), Java. Uit hun huwelijk werden, behalve 1 dochter die jong overleed, 1 zoon en 1 dochter geboren. Na hun echtscheiding op 2 december 1936 hertrouwt hij al een paar dagen later op 12 december met Teuntje van Dijk, die uit een eerder huwelijk 1 zoon en 1 dochter meebracht. Hij was de zoon van de directeur van de Nederlandsche Handelmaatschappij in Batavia (Jakarta) en een neef van de vliegtuigbouwer Anthony Fokker (meer over hem aan het eind van deze pagina). In 1894 keerde zijn familie terug naar Nederland. Hij studeerde mijnbouw aan de Technische Universiteit Delft en natuurkunde aan de universiteit van Leiden bij Hendrik Lorentz, waar hij in 1913 zijn doctoraat kreeg. Hij vervolgde zijn studies bij Albert Einstein, Ernest Rutherford en William Bragg. Van 1914 tot 1918 was hij als docent verbonden aan de Universiteit Leiden. Daarna werd hij achtereenvolgens benoemd tot natuurkundeleraar aan het gymnasium van Delft en professor aan de technische universiteit te Delft (1923-1927). Vanaf 1927 was hij betrokken bij de Teylers Stichting in Haarlem en van 1928 tot 1955 was hij professor in de natuurkunde aan de universiteit van Leiden en curator van het Fysisch Kabinet van Teylers Museum. In de jaren twintig en dertig verkreeg hij een internationale reputatie als natuurkundige. Van 1921 tot 1933 was hij redacteur van Physica-Nederlandsch Tijdschrift voor Natuurkunde. Gedurende de tweede wereldoorlog toen de Universiteit Leiden gesloten was, begon hij met het bestuderen van de muziektheorie, geïnspireerd door de beschrijving van een 31-toonssysteem door Christiaan Huygens (1629-1695). Het jaar 1942 was een keerpunt in zijn leven. Voortaan zou hij zijn meeste aandacht op de muziek richten, al werd de muziek niet vergeten. In 1943 ontwierp hij een klein orgel om het spelen in de Euler-Fokker toongeslachten mogelijk te maken. Zijn muziektheoretische onderzoeken hebben in 1945 hun weerslag gevonden in het boek Rekenkundige bespiegeling der muziek. In 1951 werd het zogenaamde Fokker-orgel geïnstalleerd in Teylers Museum te Haarlem. In 1960 richtte professor Fokker de Stichting Nauwluisterendheid op om het orgel te kunnen beheren en de muziek te verspreiden. In de jaren vijftig en zestig gaf Fokker veel lezingen in binnen- en buitenland over het 31-toonssysteem. Bovendien schreef hij artikelen over muzikale onderwerpen en een muzikale autobiografie: Neue Musik mit 31 Tönen. Onder het pseudoniem Arie de Klein schreef hij korte composities in een groot aantal verschillende toongeslachten, zie Muziek. Hij overleed op 24 september 1972 na dertig jaar van intensieve, onafgebroken muzikale activiteit. Volgens prof. Leigh Gerdine bereikte Fokker de volgende zeer wenselijke doelstellingen met betrekking tot het 31-toonssysteem:hij vestigde de fysische basis voor het bestaan van de kleine drieklank en mineur tonaliteit in de gespiegelde (reciproke) versies van zijn intervalrelaties; hij maakte van de septiem een acceptabel harmonisch interval - waar Hindemith dit niet verder durfde na te streven omdat hij niet zeker wist waartoe het zou leiden; hij bedacht - en bouwde - een toetsenbord dat de problemen met 31-toonsmuziek op briljante wijze oplost, en sommige ontoereikendheden van het huidige 12-toonstoetsenbord elimineert; hij maakte de uitdagingen van een nieuw rationaal geluidsspectrum toegankelijk, wat zowel sterkere consonantie als sterkere dissonantie mogelijk maakt, en een meer authentieke uitvoering van oude muziek (vóór Bach) als uitgebreidere mogelijkheden voor de muziek van de toekomst.

Guus (Jean Baptiste Auguste) Kessler wordt versleten voor 'kroonprins' van de Koninklijke. In tegenstelling tot de eerste blijft hij wel bij het door zijn vader geredde bedrijf . Blijkbaar is hij beter opgewassen tegen de overheersende persoonlijkheid van Sir Henry Deterding. Onduidelijk is echter waarom hij dan na zijn HBS-jaren in Den Haag elektrotechniek aan de T.H. Delft gaat studeren, waar hij in 1911 het ingenieursdiploma behaalt; de richting mijnbouw ligt meer voor de hand. Ook het vervolg bewijst dat het J.B. Aug. niet bepaald gemakkelijk wordt gemaakt in de olie. Weliswaar treedt hij in hetzelfde jaar 1911 in dienst van de Bataafsche Petroleum-Maatschappij, maar - zoals hijzelf heeft verteld - '. . . aangezien ik niets omtrent de aardolie-industrie wist, gedurende de eerste zes maanden als leertijd en zonder salaris...' ('Herinneringen'). Uitgezonden naar Roemenië maakt hij zich zoveel eigen, dat de directie hem in 1912 naar Rusland stuurt waar de Groep grote belangen heeft, nu in een gehonoreerde functie als persoonlijk assistent van één der directeuren aldaar. Na twee jaren op het hoofdkantoor in St. Petersburg volgt de benoeming tot directeur van één der producerende en verwerkende maatschappijen in de Kaukasus. Daar heeft zijn voorganger in zijn beheersperiode weinig "voortgang geboekt; ter verantwoording geroepen werpt deze de schuld op de nieuwe directie. In september 1915 worden alle Nederlandse functionarissen naar Den Haag teruggeroepen en ontslagen. Wanneer spoedig blijkt dat zij geenszins de schuldigen zijn geweest, komen zij weer in dienst van de Koninklijke, Kessler op een salaris dat een vijfde bedraagt van wat hij tevoren heeft genoten. Hij krijgt tot taak, aanvankelijk als ontzettend saai ervaren, rapporten te schrijven over de Russische maatschappijen der Koninklijke. Na zijn ervaringen in het veld doorloopt hij daar nogmaals een echte leerschool, maakt wat kleine promoties en ziet zich in 1919 onverwacht uitgezonden als waarnemend directeur van de Astra Romana naar Roemenië: zoals hijzelf zegt, een trainee belast met de plichten van een directeur. Hij overleeft dit en wordt een jaar later overgeplaatst naar Londen waar hij Lord Godber opvolgt als hoofd van het American Department. In 1922 geschiedt zijn benoeming tot directeur van de Anglo-Saxon Petroleum Company en einde 1923 in dezelfde functie van de Koninklijke. In 1947 volgt hij J.E.F. de Kok op als president-directeur van de Koninklijke en na zijn pensionering in 1949 is hij nog gedurende twaalf jaren president-commissaris van deze onderneming.

Met grote toewijding en energie heeft hij zich aan het werk van de Groep gewijd, daarbij gesteund door een scherp intellect en een inventieve geest. Kesslers grootste verdienste voor de onderneming is zonder twijfel dat hij de weg gewezen heeft naar de diversificatie in de petroleumchemie. In de jaren '20 leidde dit, na de stimulans die de Eerste Wereldoorlog aan de ontwikkeling van het hydreer-procédé had gegeven, tot samenwerking met Hoogovens IJmuiden in de Maatschappij tot Exploitatie van Kooks-Oven Gassen (MEKOG); de Tweede Wereldoorlog gaf vervolgens de grote stimulans aan de research in en de uiteindelijke ontwikkeling van de op aardolie gebaseerde chemische produkten, welke tot de opbouw van een krachtige industrie leidde. Van zijn originaliteit getuigt de theorie over prijsvorming die hij in de jaren '30 opstelde en welke internationaal nogal wat stof deed opwaaien. In het begin van de jaren '50 wees hij bovendien nog op de betekenis van kernenergie voor onze toekomstige energievoorziening.

Neef Anthony (Anton Herman Gerard * 1890 - † 1939) Fokker, jawel dé Fokker.

Terug naar boven