Văn Thơ Pháp Cú kệ.III

XII.- Phẩm TỰ-NGÃ.

Ai mà biết tự thương mình

Phải nên bảo vệ nhiệt tình bản thân

Trong ba giai đoạn đường trần

Trẻ trung, lớn tuổi và luôn về già

Người hiền trí hãy tỉnh ra

Tìm đường giác ngộ, lìa xa mê lầm.157

Đầu tiên hãy tự đặt mình

Vào đường chân chính quang minh rạng ngời

Về sau mới giáo hóa người,

Kẻ hiền, kẻ trí luôn noi gương này

Nào ai chê trách nữa đây.158

Muốn khuyên, muốn dạy dỗ ai

Trước tiên hãy tự sửa nơi chính mình

Đích thân gương mẫu thực hành

Rồi sau mới dạy điều lành điều hay

Sửa mình quả thật khó thay!159

Tự mình là vị cứu tinh

Tự mình nương tựa vào mình tốt thay

Nào ai cứu được mình đây?

Tự mình điều phục hàng ngày cho chuyên

Thành ra điểm tựa khó tìm.160

Khi mà nghiệp ác sinh ra

Do mình tự tạo, khó mà thoát thân

Nghiệp này nghiến kẻ ngu đần

Kim cương nghiến đá muôn phần giống nhau.161

Người phá giới tự hại mình,

Như dây chùm gửi leo quanh cây vườn

Dần dần siết chết cây luôn,

Người này gieo hại bản thân vô bờ,

Gieo điều xấu, ác mong chờ

Mà quân thù địch ước mơ hại mình.162

Làm điều gây hại cho mình

Dù cho hung ác, thật tình dễ sao,

Việc lành, việc tốt biết bao

Dù cho lợi ích làm nào dễ đâu.163

Đám người khờ dại, ngu si

Vì nhìn sai lạc, khinh khi đạo mầu

Khinh khi giáo pháp thâm sâu

Nhạo người chánh đạo từ lâu tu hành,

Đám này rước khổ vào mình

Giống cây lau nọ khi sinh quả rồi

Sẽ liền tự diệt mà thôi.164

Làm điều ác cũng bởi ta

Nhiễm ô cũng vậy tạo ra bởi mình

Và khi làm những điều lành

Hoặc là thanh tịnh cũng mình tạo ra,

Tịnh hay không tịnh do ta

Chính ta tự tạo, ai mà khác đâu!165

Chớ vì lợi ích cho người

Mà quên lợi ích cho nơi chính mình

Mục tiêu giải thoát tử sinh

Ai lo lợi ích cho mình chớ quên

Quyết tâm đạt được cho bền.166

XIII.- Phẩm THẾ - GIAN.

Đừng theo dục vọng thấp hèn

Sống đừng buông thả đắm chìm bản thân

Đừng mang thành kiến sai lầm

Đừng tăng thêm mãi dương gian não phiền

Luân hồi sinh tử triền miên.167

Luôn hăng hái, chớ buông lung

Sống theo chánh pháp vô cùng tịnh thanh

Những người chánh hạnh thực hành

Đời này cảm thấy thân mình an vui

Đời sau sung sướng thêm thôi.168

Thực hành chánh hạnh chuyên cần

Đừng theo đường ác, chớ làm điều sai

Ai theo chánh pháp đời này

Niềm vui mãi hưởng kéo dài đời sau.169

Tựa như bọt nước trôi sông,

Lâu đài, phố chợ bềnh bồng biển sương

Toàn là ảo ảnh vô thường

Nhìn đời như vậy còn vương vấn gì

Tử thần ta há sợ chi.170

Dù nhìn trần thế của ta

Xa hoa lộng lẫy như là xe vua

Kẻ cuồng dại mới thích ưa

Mới mong tham đắm mê mờ ngu si

Còn như người trí thiết chi

Có đâu luyến ái, dễ gì bận tâm.171

Người nào trước sống buông lung

Sau không phóng dật, một lòng chuyên tu

Như trăng thoát khỏi mây mù

Sáng soi trần thế, đẹp phô ánh vàng.172

Người nào làm những việc lành

Xóa mờ nghiệp ác của mình thuở xưa

Như trăng thoát khỏi mây mù

Sáng soi trần thế, đẹp phô ánh vàng.173

Đời này mù quáng vô vàn

Ít người thấy được rõ ràng mà thôi

Như chim thoát khỏi lưới rồi

Ít con bay thẳng hướng trời cao xa.

Thiên nga tung cánh thảnh thơi

Chỉ bay theo hướng mặt trời hừng đông,174

Người quyền phép nhờ thần thông

Chỉ bay lượn giữa hư không dễ dàng,

Riêng người trí lớn vô vàn

Dẹp trừ dục vọng Ma quân kia rồi

Mới bay khỏi thế gian thôi.175

Ai vi phạm giáo pháp rồi,

Ai ưa gian dối thốt lời dài lâu,

Ai tin chẳng có đời sau,

Bao điều xấu, ác họ đâu sợ gì

Sẵn sàng làm, có ngại chi.176

Những người keo kiết ở đời

Sinh đâu vào được cõi trời mai sau

Những người ngu muội dài lâu

Ghét lời bố thí, ghét câu cúng dường,

Chỉ riêng người trí tìm đường

Mở tâm quảng đại cúng dường lòng vui

Đời sau an lạc mãi thôi.177

Dù làm bá chủ thế gian,

Dù sinh vào chốn vẻ vang cõi trời,

Dù làm chúa tể cao vời

Chủ trì vũ trụ khắp nơi huy hoàng,

So ra cũng chẳng sánh ngang

Người xuôi dòng tới Niết Bàn thênh thang

"Nhập lưu" đắc quả vẻ vang.178

XIV.- Phẩm PHẬT - ĐÀ.

Chẳng ai hơn nổi con người

Đã từng thắng phục được nơi dục tình

Người như vậy chính thân mình

Ở đời không sợ dục tình dõi theo

Mênh mông Phật giới cao siêu

Tham, sân, si dấu tích đều còn đâu

Các ngươi cám dỗ dễ nào.179

Lưới mê được giải tỏa rồi

Dục tình kia khó tìm người dõi theo

Mênh mông Phật giới cao siêu

Tham, sân, si dấu tích đều còn đâu

Các ngươi cám dỗ dễ nào!180

Người hiền trí chuyên tu thiền

Ưa hương giải thoát, thích miền tịnh yên

Nghĩ suy giác ngộ vô biên

Chúng sinh yêu kính, chư thiên nể vì.181

Khó mà sinh được làm người,

Rồi ra sống được trọn đời khó hơn,

Được nghe chánh pháp tuyên dương

Cũng là điều khó trăm đường mà thôi,

Duyên may gặp Phật ra đời

Là điều hy hữu, tuyệt vời biết bao.182

Chớ làm điều ác bao giờ

Làm điều lành tốt người chờ, người mong

Giữ tâm, giữ ý sạch trong

Là lời Phật dạy ghi lòng chớ quên.183

Phật thường dạy đã lâu rồi

Niết Bàn là chốn tuyệt vời cao siêu

Cũng như nhẫn nhục trăm chiều

Lấy điều khổ hạnh làm điều tối cao,

Xuất gia chẳng hại ai nào

Sa Môn tu tập nỡ sao hại người.184

Chớ nên phỉ báng một ai

Đừng gây tổn hại cho người xung quanh

Giữ gìn giới luật nghiêm minh

Uống ăn chừng mực cho thành thói quen

Lánh riêng sống chỗ tịnh yên

Chuyên tu thiền định, hướng miền thanh cao

Lời chư Phật dạy lành sao!185

Dù cho mưa xuống bạc vàng

Cũng đâu thỏa mãn lòng tham con người

Người hiền trí biết rõ thôi

Dục tình vui ít để rồi khổ thêm,

Cõi trời cao ngất từng trên

Dục tình dù có, chớ nên ham cầu,

Người con Phật hiểu pháp mầu

Chỉ mong tham ái được mau diệt trừ.186-187

Loài người hãi sợ kinh hoàng

Nên tìm nhiều chỗ vội vàng quy y

Thánh thần núi nọ, rừng kia

Hoặc nơi cây cối, tháp bia, miếu đền

Nào đâu nương tựa được yên

Quy y như vậy não phiền còn vương,

Nếu quy y Phật, Pháp, Tăng

Riêng phần trí tuệ vinh thăng nhiệm mầu

Hiểu ra Tứ Đế thâm sâu:

Biết rằng trần thế khổ đau là gì,

Hiểu ra nguồn gốc khổ kia,

Biết đường diệt hết khổ đi là rồi

Biết Bát Chánh Đạo tuyệt vời

Tám đường chân chính con người nên theo

Quy y chỗ đó cao siêu

An toàn, giải thoát trăm điều khổ đau.188-192

Khó mà gặp được thánh nhân

Là người trí tuệ muôn phần cao siêu

Người như vậy chẳng có nhiều,

Chỗ nào kẻ trí sớm chiều sinh ra

Gia đình hạnh phúc chan hòa.193

Vui thay đức Phật ra đời!

Vui thay giáo pháp giảng nơi cõi trần!

Tăng hòa hợp đẹp muôn phần!

Đẹp thay giới luật xa gần đồng tu!194

Cúng dường vị đáng cúng dường

Phật hay đệ tử thân thương của Ngài

Là người khắc phục, anh tài

Vượt qua chướng ngại, thoát ngoài lo âu

Không còn phiền não muộn sầu

Lửa tham, lửa dục từ lâu tắt rồi

Cúng dường như thế tuyệt vời

Gây bao công đức nào ai sánh cùng.195-196

XV.- Phẩm AN-LẠC

Ở ngay giữa đám nhân sinh

Dù người hờn oán, nếu mình thảnh thơi

Sống không thù hận cùng người

Thật là sung sướng, cuộc đời thơm hương.197

Ở ngay giữa đám nhân sinh

Khi người đau ốm, nếu mình thảnh thơi

Sống không tật bệnh trong người

Thật là sung sướng, cuộc đời thơm hương.198

Ở ngay giữa đám nhân sinh

Mặc người tham ái, nếu mình thảnh thơi

Sống không dục vọng như người

Thật là sung sướng, cuộc đời thơm hương.199

Chúng ta hạnh phúc vô biên

Khi không chướng ngại, não phiền nổi trôi

Sống đời hỷ lạc tuyệt vời

Tựa như những vị cõi trời Quang Âm.200

  Khi mà thắng lợi vẻ vang

Sinh ra thù oán ngập tràn. Nguy thay!

Khi mà thất bại chua cay

Sinh ra đau khổ chất đầy tâm can!

Chi bằng thắng bại chẳng màng

Cuộc đời tịnh lạc, bình an vô cùng.201

Lửa nào lại sánh được ngang

Lửa tham lửa dục cháy tan dữ dằn,

Ác nào lại sánh cho bằng

Ác sân ác hận hung hăng oán hờn,

Khổ nào lại vượt được hơn

Khổ thân ngũ uẩn hợp tan sớm chiều,

Vui kia so sánh đủ điều

Sao bằng vui chốn cao siêu Niết Bàn.202

Đói là chứng bệnh lớn lao,

Vô thường ngũ uẩn khổ đau nhất đời,

Nếu ai hiểu đúng vậy rồi

Coi như đạt đến cực vui Niết Bàn.203

Ai không bệnh, lợi nhất đời

Ai mà biết đủ là người giàu sang

Ai thành tín là bạn vàng

Và nơi cực lạc: Niết Bàn là đây.204

Ai từng vui sống một mình

Ai từng hưởng thú an bình, tịnh yên

Sẽ không đau khổ não phiền

Niềm vui chánh pháp hưởng thêm dạt dào.205

Lành thay gặp được thánh nhân

Cạnh người ta hưởng thêm phần an vui,

Muốn cho hạnh phúc lâu dài

Những người ngu dại ta thời tránh mau.206

Sống chung, thân cận người ngu

Lúc nào cũng thấy buồn lo phập phồng,

Khổ thay gần kẻ ngu đần

Khác nào sống cạnh địch quân hiểm nghèo,

Sống cùng người trí lành nhiều

Vui như bên kẻ thân yêu, họ hàng.207

Đúng như vậy! Thật rõ ràng:

Nếu gần gũi được những hàng thánh nhân,

Người hiền trí, người đa văn

Những người trì giới thành tâm, kiên trì

Nên theo gót họ mọi bề

Như trăng theo mãi đường đi sao trời.208

XVI.-Phẩm THÂN - ÁI.

Siêng làm việc chẳng đáng làm

Lơ là những việc vô vàn thiết thân

Quên đi mục đích tối cần

Chạy theo dục lạc muôn phần lầm sai

Ai mà như vậy muôn đời

Tỵ hiềm, ganh ghét những người chuyên tu.209

Chớ kề cận kẻ yêu thương,

Chớ gần gũi kẻ mình thường chẳng ưa,

Ở đời khổ mấy cho vừa

Khi yêu không gặp, khi ưa chẳng kề

Cũng đau cũng đớn kể chi

Ghét này phải gặp, oán kia phải kề.210

Đừng yêu đến độ say mê

Kẻo khi ly biệt não nề héo hon

Nếu mà yêu ghét không còn

Chẳng chi ràng buộc, tâm hồn thảnh thơi.211

Khởi từ tình ái sinh ra

Chứa chan hãi sợ, chan hòa lo âu

Thân yêu, tình ái lìa mau

Chẳng còn lo sợ, ưu sầu tiêu tan.212

Khởi từ luyến ái sinh ra

Chứa chan hãi sợ, chan hòa lo âu

Mến thương, luyến ái lìa mau

Chẳng còn lo sợ, ưu sầu tiêu tan.213

Khởi từ hỷ ái sinh ra

Sinh lo, sinh sợ khó mà tránh đi

Khi mà hỷ ái xa lìa

Chẳng còn lo sợ chút gì nữa đâu.214

Khởi từ dục ái sinh ra

Sinh lo, sinh sợ khó mà tránh đi

Khi mà dục ái xa lìa

Chẳng còn lo sợ chút gì nữa đâu.215

Khởi từ tham ái sinh ra

Sinh lo, sinh sợ khó mà tránh đi

Khi mà tham ái xa lìa

Chẳng còn lo sợ chút gì nữa đâu.216

Người mà giới hạnh chu toàn

Sáng soi trí tuệ, vững vàng đạo tâm

Bao điều chân lý thấm nhuần

Làm tròn bổn phận mười phân vẹn mười

Là người đáng kính tuyệt vời.217

Ai mà tâm nguyện dạt dào

Mong tìm lên chốn tối cao Niết Bàn

Thú vui ái dục chẳng màng

Đáng tôn bậc ấy là hàng "thượng lưu".218

 Hãy nhìn người khách ly hương

Lâu ngày an ổn từ phương xa về

Bà con cùng với bạn bè

Hân hoan chào đón tràn trề niềm vui,

Người làm lành cũng vậy thôi

Tạo ra nghiệp phước để rồi mất đâu

Qua đời này đến đời sau

Bao nhiêu nghiệp phước khác nào người thân

Đón mừng họ rất ân cần.219-220

XVII.- Phẩm Sân-hận

Lìa mau lòng giận dữ đi

Chớ hề ngạo mạn, chớ hề kiêu căng

Hãy mau giải thoát buộc ràng

Đừng ham danh sắc, đừng màng thân tâm

Không còn dục vọng xa gần

Khổ đau sẽ chẳng quẩn chân gây phiền.221

Khi cơn giận dữ bùng ra

Ai mà ngăn được mới là người hay

Giỏi như hãm lại được ngay

Chiếc xe đang chạy chở đầy, phóng nhanh,

Nếu không thì bản thân mình

Cầm cương hờ hững tài tình gì đâu.222

Lấy từ bi, lấy ôn hòa

Thắng cơn nóng giận bùng ra thét gầm

Lấy hiền lành, lấy thiện tâm

Thắng lòng hung ác bất nhân khó lường

Lấy tâm bố thí cúng dường

Thắng hàng keo kiệt, thắng phường tham lam

Lấy chân thật để đập tan

Những trò hư ngụy, dối gian ở đời.223

Nói lời chân thật luôn luôn,

Dẹp cơn nóng giận dỗi hờn khó coi,

Dù ta có ít của thôi

Cũng chia bố thí cho người đến xin,

Nhờ ba việc tốt lành trên

Đưa ta đến cõi chư thiên, cõi trời.224

Bậc hiền lương chẳng hại ai

Thân tâm lo chế ngự hoài trước sau

Đến nơi bất tử thật mau

Niết Bàn chốn ấy hết sầu, hết bi.225

Những người giác tỉnh thường xuyên

Dốc lòng tu tập ngày đêm chuyên cần

Quyết tâm hướng đến Niết Bàn

Thì bao phiền não tiêu tan chẳng còn.226

Người con Phật hãy nghe đây

Chuyện không phải chỉ đời này mà thôi

Từ đời xưa đã nói rồi:

"Làm thinh thời sẽ có người chê bai,

Nói nhiều cũng bị chê hoài,

Dù cho nói ít cũng người chê thôi".

Làm người không bị chê cười

Thực là chuyện khó ở nơi cõi trần.227

Ở đời toàn bị chê bai

Hay toàn nghe tiếng người ngoài khen ta

Từ xưa chẳng thấy xảy ra,

Tìm trong hiện tại thật là khó sao,

Tương lai cũng chẳng có nào.228

Hàng ngày tự xét bản thân

Tránh bao hành động sai lầm xấu xa

Luôn luôn trí tuệ phô ra

Nêu gương phẩm hạnh sáng lòa không trung

Tựa vàng ròng, quý vô cùng

Ai mà còn dám tìm đường chê bai

Chư thiên cũng tán dương hoài

Phạm thiên, người trí hết lời ngợi khen.229-230

Giữ gìn kiểm soát Thân người

Đừng vì nóng giận để rồi làm sai

Thân đừng làm ác, hại ai

Làm lành, làm thiện miệt mài tu thân.231

Giữ gìn kiểm soát Lời người

Đừng vì nóng giận để rồi nói sai

Lời đừng nói ác, hại ai

Nói lành, nói thiện miệt mài tu thân.232

Giữ gìn kiểm soát Ý người

Đừng vì nóng giận để rồi nghĩ sai

Ý đừng nghĩ ác, hại ai

Nghĩ lành, nghĩ thiện miệt mài tu thân.233

Những người trí, những kẻ hiền

Luôn lo kiểm soát, giữ gìn tấm thân

Lời ăn tiếng nói lo luôn

Lại lo cho ý, cho tâm của mình

Chăm lo ba nghiệp nhiệt tình.234

XVIII .- Phẩm Ô-UẾ

Ngươi nay giống lá héo khô

Diêm vương sứ giả đang chờ đợi ngươi

Đứng trên ngưỡng cửa tử rồi

Hành trang, lương thực ngươi thời không mang

Không hề chuẩn bị kỹ càng

Chuyến đi thăm thẳm vô vàn dài lâu.235

Hãy lo tự tạo cho mình

Một hòn đảo để tu hành bình an

Tinh cần, trí tuệ, khôn ngoan

Gột đi dục vọng, phá tan não phiền

Bước lên cảnh giới chư thiên.236

Đời ngươi sắp lụn sắp tàn

Ngươi đang lê bước đến gần diêm vương

Không nơi ngơi nghỉ dọc đường

Hành trang, lương thực không mang theo mình

Không hề chuẩn bị hành trình.237

Hãy lo tự tạo cho mình

Một hòn đảo để tu hành bình an

Tinh cần, trí tuệ, khôn ngoan

Gột đi dục vọng, phá tan não phiền

Sẽ không quay trở về miền

Quẩn quanh sinh lão, triền miên luân hồi.238

Từng giây, từng phút, từng giờ

Những người hiền trí âu lo trừ dần

Bao nhiêu dơ bẩn bản thân

Như thợ vàng mãi chuyên cần khổ công

Gột trừ cặn bã cho xong

Giữ lại toàn chất vàng ròng mà thôi.239

Sét kia do sắt sinh ra

Để rồi trở lại ăn qua sắt này

Khác chi nghiệp ác người gây

Nghiệp kia trở lại hại ngay người rồi

Đưa người vào cõi ác thôi.240

Không chuyên tụng niệm, uổng kinh

Không siêng chăm sóc, hại nhanh cửa nhà

Biếng lười, thân sắc xấu xa;

Buông lung, tâm lạc nẻo tà nhớp nhơ

Vì canh phòng quá ơ hờ.241

Hư thân, mất nết, hạnh tà

Vết nhơ đối với đàn bà tính hoang,

Lòng người keo kiệt, tham lam

Vết nhơ của kẻ không ham cúng dường,

Nhưng riêng tội ác, bất lương

Luôn là một vết nhơ trong cõi này

Và luôn trong cõi tới đây.242

Điều dơ bẩn, việc xấu xa

Đứng đầu tất cả chính là vô minh

Tỳ Kheo nên diệt tận tình

Diệt trừ cho hết vô minh, ngu đần

Thành người thanh tịnh thân tâm.243

Sống không xấu hổ bao giờ

Lại thêm lỗ mãng giống như quạ diều

Chê bai, khoác lác đủ điều

Khoa trương, ngạo mạn, tự kiêu tháng ngày

Sống như vậy thật dễ thay!244

Sống mà hổ thẹn răn mình

Thường cầu thanh tịnh, dục tình chẳng ham

Tính tình khiêm tốn vô vàn

Nghĩ suy sáng suốt, tinh thần sạch trong

Sống như vậy mới khó khăn!245

Ai mà có thói sát sinh

Nói năng gian dối, tính tình tà dâm

Say sưa, trộm cắp, hư thân

Sống đời như thế trầm luân vô vàn

Coi như ngay cõi nhân gian

Tự đào bỏ mất thiện căn của mình.246-247

Các ngươi nên biết rõ rằng

Dễ gì chế ngự việc làm ác đâu

Tham lam, tội lỗi hố sâu

Kéo ta xuống chốn khổ đau đời đời.248

Do lòng tin, bởi niềm vui

Người người bố thí, nơi nơi cúng dường

Kẻ mà tâm xấu buông lung

Thấy ai được hưởng, trong lòng ghét ganh

Ngày đêm sẽ mãi quẩn quanh

Không hề an tịnh tâm mình được lâu.249

Chỉ riêng người hiểu pháp mầu

Nên lòng ganh ghét trước sau diệt trừ

Ngày đêm hương đạo thơm đưa

Cõi lòng an tịnh, tâm tư thanh nhàn.250

Lửa nào có thể sánh ngang

Lửa tham dục nọ dữ dằn vô biên,

Không còn cố chấp nào bền

Bằng tâm sân hận nổi lên cấp kỳ,

Lưới nào trói buộc dầm dề

So ra với lưới ngu si buộc ràng,

Sông nào chìm đắm cho bằng

Dòng sông ái dục cuốn phăng bao người.251

Lỗi người dễ thấy biết bao

Lỗi ta khó thấy ai nào muốn khui,

Lỗi người cứ cố phanh phui

Như tìm trấu lẫn trong nồi gạo kia

Lỗi ta lại dấu diếm đi

Tựa người săn bắn muốn che dấu mình

Hay như con bạc cố tình

Cờ gian bạc lận lưu manh dấu bài.252

Nếu ta thấy được lỗi người

Tâm ta nóng giận tức thời dễ sinh

Tăng thêm phiền não thật nhanh,

Xa lìa an tịnh, quẩn quanh muộn sầu,

Lỗi người chẳng để tâm lâu

Còn chi sầu muộn, còn đâu não phiền.253

Hư không đâu dấu vết chi,

Bên ngoài chánh pháp dễ gì tìm ra

Bóng Sa Môn tỏa hương xa,

Riêng điều hư vọng tâm tà ngu si

Chúng sinh thích thú say mê,

Như Lai hư vọng đã lìa từ lâu

Bao nhiêu chướng ngại còn đâu.254

Hư không đâu dấu vết chi,

Bên ngoài chánh pháp dễ gì tìm ra

Bóng Sa Môn tỏa hương xa,

Còn như năm uẩn thường là chóng tan

Vì rằng vật chất dễ tàn,

Riêng chư Phật với thời gian trường tồn

Không hề dao động chập chờn.255

XIX.- Phẩm Pháp-trụ

Người mà phân xử vội vàng

Tỏ ra khinh suất. Công bằng còn đâu!

Chánh, tà phân biệt trước sau

Mới là kẻ trí, đạo mầu luôn theo.256

Không hề khinh suất sai lầm

Đúng theo luật pháp, luôn luôn công bình

Hộ trì chánh pháp nhiệt tình

Mới là lãnh đạo tinh anh hàng đầu

Nương theo luật pháp dài lâu.257

Nào đâu cứ phải nhiều lời

Mới là kẻ trí, chuyện đời tinh thông

Ai mà an tịnh thân tâm

Oán thù, hãi sợ trăm phần dẹp nhanh

Mới là người trí xứng danh.258

Nào đâu cứ phải nói nhiều

Là người chánh pháp chuyên theo hộ trì,

Ai tuy ít học, ít nghe

Nhưng mang chánh pháp quyết đi thực hành

Chẳng buông lung, rất tâm thành

Hộ trì như vậy xứng danh hàng đầu.259

Chỉ vì mái tóc bạc đầu

Mà xưng trưởng lão (*) có đâu hợp tình,

Vì cao tuổi tự xưng mình

Là bậc trưởng lão cũng thành khó nghe

Danh suông, rỗng tuếch còn chi.260

Ai mà chân lý đã thông

Giữ theo chánh hạnh luôn luôn tâm thành

Không hề sát hại sinh linh

Tự mình chế phục chính mình trước sau

Hạng người trí tuệ dạt dào

Nhiễm ô thanh lọc từ lâu hết rồi

Xứng danh trưởng lão ở đời.261

Người hay ganh tị, dối gian

Lại thêm ích kỷ, kiêu căng ở đời

Dù cho ăn nói có tài

Dù cho tướng mạo bề ngoài bảnh bao

Chắc đâu được liệt ngay vào

Thành người lương thiện dễ nào hơn ai!262

Chỉ riêng người trí người hiền

Diệt lòng sân hận não phiền cho mau

Đoạn trừ tận gốc từ lâu

Là người lương thiện ai nào sánh ngang.263

Người mà nói dối, nói sai

Lại thêm phá giới, sống đời buông lung

Dù đầu cạo tóc hết luôn

Cũng chưa xứng gọi Sa Môn tu hành

Huống còn tham dục đầy mình

Làm sao lại xứng trở thành Sa Môn.264

Bao nhiêu điều ác ở đời

Dù cho lớn, nhỏ ai người dứt luôn

Chính nhờ điều ác không còn

Xứng danh được gọi Sa Môn tu hành.265

Chỉ đi khất thực từng nhà

Làm sao đủ gọi được là Tỳ Kheo,

Người tu chân chánh phải theo

Bao nhiêu giới luật là điều tối cao

Gọi Tỳ Kheo xứng làm sao,

Chỉ riêng khất thực lẽ nào xứng danh.266

Bao nhiêu thiện, ác vượt xong

Tu hành thanh tịnh, tác phong cao vời

Sống đầy hiểu biết ở đời

Xứng danh được gọi là người Tỳ Kheo.267

Kẻ ngu đần dù lặng yên

Đâu thành một vị thánh hiền ẩn danh,

Nhưng người trí tuệ tinh anh

Cầm cân nảy mực phân ranh tỏ tường

Chọn lành, bỏ dữ chẳng màng

Mới là ẩn sĩ thuộc hàng xứng danh.268

Chọn lành, bỏ dữ cho nhanh

Nội giới, ngoại giới biết rành cả hai

Thế gian hai chốn trong ngoài

Suốt thông ngũ uẩn đôi nơi ngọn ngành

Của người lẫn của chính mình

Mới là ẩn sĩ, xứng danh thánh hiền.269

Sinh linh sát hại triền miên

Thánh hiền đâu xứng là tên của mình,

Không còn sát hại sinh linh

Thánh hiền mới thật xứng danh vô cùng.270

Không vì giới luật luôn theo

Không vì học rộng, nghe nhiều giỏi thêm

Không vì chứng ngộ tu thiền

Hay là cô độc sống riêng một mình

Mà cho là đã đạt thành

"Niềm vui giải thoát, hương lành xuất gia

Phàm phu không thể sánh qua!"

Tỳ Kheo chớ có tỏ ra bằng lòng

Khi mà trừ diệt chưa xong

Mê lầm, phiền não còn trong tâm mình.271-271

XX.- Phẩm Đạo

Con đường cao thượng hàng đầu

Là "Bát Chánh Đạo" nhiệm mầu biết bao,

Bốn điều chân lý tối cao

Là "Tứ Diệu Đế" dễ nào sánh ngang,

Không còn luyến ái vấn vương

Là điều cao thượng thơm hương Niết Bàn,

Trong loài động vật hai chân

Thì Đấng Toàn Giác vô ngần tối cao.273

Con đường duy nhất dẫn vào

Đâu còn tìm được đường nào khác hơn

Khiến cho thanh tịnh nhãn quan,

Các ngươi theo đúng lối vàng nói trên

Ma vương mê loạn ngay liền

Chẳng còn dục vọng gây phiền cho ngươi.274

Thuận tu theo chánh đạo rồi

Bao nhiêu khổ não tức thời tiêu tan,

Sau khi chứng ngộ đạo vàng

Biết phương cách diệt vô vàn chông gai

Diệt bao chướng ngại hại người

Ta nay truyền dạy các ngươi con đường.275

Các ngươi phải tự gắng công

Ta là thầy dạy chỉ đường mà thôi

Con đường giác ngộ tuyệt vời,

Tự ngươi thiền định theo nơi đúng đường

Thoát ra khỏi lưới Ma vương.276

Mọi sinh vật vốn "vô thường"

Trí người nếu hiểu tận tường như trên

Thoát ly ngay mọi não phiền

Theo đường thanh tịnh vào miền sạch trong.277

Mọi sinh vật vốn "khổ đau"

Trí người sáng suốt hiểu mau điều này

Não phiền sẽ thoát ly ngay

Theo đường thanh tịnh tràn đầy sạch trong.278

 Mọi sinh vật có thật đâu

Thảy đều "vô ngã", "ta" nào là "ta"

Trí người nếu hiểu rõ ra

Thoát ly phiền não cho xa tức thời,

Theo đường thanh tịnh tuyệt vời.279

Lúc cần nỗ lực lại lười

Dù đang cường tráng, dù thời thiếu niên,

Tinh thần suy nhược triền miên

Còn đâu trí tuệ mà tìm được ra

Con đường ngộ đạo thơm hoa.280

Lời nên thận trọng mọi bề,

Ý luôn kiềm chế chớ hề buông lung,

Thân đừng làm ác, bất lương

Cố mà thanh lọc ba đường kể trên

Sẽ mau chứng đạo thánh hiền.281

Tu thiền trí tuệ phát sinh,

Bỏ thiền trí tuệ rời mình trôi ngay

Ai mà thông suốt điều này

Biết so lợi hại, dở hay đôi đường

Tự mình nỗ lực tăng cường

Thêm phần trí tuệ ngát hương thơm lành.282

Đốn rừng nhưng chớ chặt cây,

Đốn rừng tham ái với đầy sân si

Chính do rừng dục vọng kia

Mà bao sợ hãi dễ bề sinh ra

Rừng to, rừng nhỏ quanh ta

Cả hai rừng đó mau mà đốn đi,

Các Tỳ Kheo hãy thoát ly

Thoát rừng dục vọng muôn bề tối tăm.283

Dây tình nam nữ, gái trai

Nếu mà chưa dứt, còn hoài vương mang

Thì tâm, ý vẫn buộc ràng

Như bê bú mẹ luôn ham, chẳng rời.284

Dây tình ái hãy dứt liền

Như tay ngắt bỏ cành sen thu tàn

Siêng tu an tịnh đạo vàng

Là đường Phật dạy tìm sang Niết Bàn.285

"Nơi đây ta ở mùa mưa,

Đông về, hạ tới cũng ưa chốn này"

Người ngu nghĩ dại khờ thay

Nào hay nguy hiểm cạnh ngay tử thần

Luôn luôn cái chết rất gần.286

Người mà tâm mãi hằng ngày

Cháu con, gia sản đắm say chẳng ngừng

Khó mà thoát khỏi tử thần

Giống như thảm họa xóm làng ngủ say

Bị cơn nước lũ cuốn ngay.287

Tử thần khi đến kêu mình

Bà con thân thuộc cũng đành bó tay

Cha con tình có tràn đầy

Dễ gì giúp được nhau ngay lúc này.

Khi ta hiểu lẽ trên đây

Người nào giới hạnh hàng ngày luôn theo

Lại thêm trí tuệ cao siêu

Sẽ mau mở lối đi nhiều hương hoa

Niết Bàn chốn đó tìm qua.288-289

XII.- Phẩm TỰ-NGÃ.

Nếu biết thương tự thân

Hãy khéo bảo vệ mình

Người trí cả ba thời

Luôn sống trong cảnh tỉnh.157

Người trí tự bản thân,

Làm điều chánh đáng trước.

Sau giáo hoá tha nhân,

Không ai chê trách được.158

Hãy chính mình thực hành

Điều mình dạy tha nhân

Dạy mình rồi dạy người

Khó thay dạy tự thân.159

Hãy nương tựa chính mình

Tựa nương ai khác được

Khéo tu tập tự thân

Được nơi nương khó được.160

Ác hạnh do mình làm

Tự thân sanh, tự tạo

Nghiền kẻ mê lầm

Kim cương nghiền ngọc báu.161

Lao mình trong ác giới

Như giây leo quấn cây

Tự chuốc lấy đoạ đày

Như cừu nhân mong đợi.162

Dễ thay làm điều ác,

Điều bất lợi cho mình

Còn điều lành, lợi lạc

Cực kỳ khó thực hành.163

Kẻ mê lầm hủy báng

Giáo pháp bậc La Hán,

Bậc Thánh đức, chánh mạng.

Chính do ác kiến này,

Dẫn đến tự hủy diệt

Như quả của phi lau.164

Ác hạnh tự mình làm

Uế nhiễm tự mình gây

Ác không làm do mình

Trong sạch cũng do mình

Cả hai đều do mình

Ai trong sạch được ai!165

Dù lợi nhiều cho người

Chớ quên bản thân mình

Biết rõ điều ích lợi

Sống tấn hoá cho mình.166

XIII.- Phẩm THẾ - GIAN.

Không nên sống thấp hèn

Hãy tránh thói chễnh mảng

Chớ chấp trì tà kiến

Đừng tập nhiễm dục trần.167

Hãy tỉnh ngộ, tinh cần

Sống đúng theo chánh đạo

Ai sống với thiện hạnh

Vui đời này, đời sau

Hãy tỉnh ngộ, tinh cần

Chớ sống theo tà hạnh

Ai sống với pháp lành

Vui đời này, đời sau.168-169

Như bọt nước hợp tan

Tựa ảo ảnh chập chờn

Ai thấy đời là thế

Vượt tầm mắt tử thần.170

Đến đây nhìn cuộc đời

Tựa long xa tráng lệ

Kẻ thiểu trí đam mê

Thức giả chẳng tham cầu.171

Người trước sống phóng dật

Sau một dạ tinh cần

Sáng chói cả trần gian

Như trăng thoát mây mờ.172

Ai xóa mờ ác hạnh

Bằng chính những nghiệp lành

Rạng rỡ giữa đời này

Như trời trong trăng thanh.173

Ôi nhân thế quáng manh

Ít kẻ biết đường lành

Chim sa lưới khó thoát

Hiếm người được thiện sanh.174

Lưng trời thiên nga lượn

Trên không phương sĩ bay

Bậc trí thoát đời này

Thắng ma cùng ma chướng.175

Kẻ phạm đệ nhất pháp

Kẻ nói sai sự thực

Kẻ phủ nhận đời sau

Ác nào không làm được.176

Keo kiết không sanh thiên,

Kẻ ngu ghét bố thí,

Người trí thích bố thí,

Đời sau, được hưởng lạc.177

Hơn bá chủ cõi người

Hơn thiện sanh cõi trời

Hơn trị vì thế gian

Quả nhập lưu vượt trội.178

XIV.- Phẩm PHẬT - ĐÀ.

Phật giới bất khả tư nghì

Đến đi không dấu tích

Bậc chiến thắng bất bại

Phật giới thật vô lường

Ai tầm được vị ấy

Đã thoát khỏi lưới tham

Khát ái thôi đưa đường

Phật giới thật vô lượng

Ai tầm được vị ấy.179-180

Giác giả và trí giả

Thường chuyên tâm thiền định

Sống chánh niệm, viễn ly

Chư thiên cũng ái kính.181

Khó sanh làm nhân loại

Khó sống trọn kiếp người

Khó được nghe diệu pháp

Khó thay Phật ra đời.182

Không làm mọi điều ác

Huân tu các hạnh lành

Giữ tâm ý tịnh thanh

Ấy huấn từ chư Phật

Nhẫn: khắc kỷ tối thượng

Niết bàn: quả tối thượng

Chư Phật đều dạy thế

Xuất gia: không ác niệm,

Hại người: phi sa môn

Không ác khẩu, hung tàn

Hộ trì giới căn bản

Tiết độ trong ăn uống

Sống trú xứ tịnh an

Thường tu tăng thượng tâm.183-185

Dẫu mưa bạc mưa vàng

Lòng tham nào thoả mãn

Dục vui ít khổ nhiều

Hiểu được là trí nhân

Đệ tử đấng Chánh Giác

Không tầm cầu dục lạc

Dù thiên lạc cõi trời

Vui lìa lòng khao khát.186-187

188. Loài người sợ hoảng hốt,

Tìm nhiều chỗ quy y,

Hoặc rừng rậm, núi non,

Hoặc vườn cây, đền tháp.

189. Quy y ấy không ổn,

Không quy y tối thượng.

Quy y các chỗ ấy,

Không thoát mọi khổ đau?

190. Ai quy y Ðức Phật,

Chánh Pháp và chư Tăng,

Ai dùng chánh tri kiến,

Thấy được bốn Thánh đế.

191. Thấy khổ và khổ tập,

Thấy sự khổ vượt qua,

Thấy đường Thánh tám ngành,

Ðưa đến khổ não tận

192. Thật quy y an ổn,

Thật quy y tối thượng,

Có quy y như vậy,

Mới thoát mọi khổ đau.192

Khó gặp bậc hiền thánh

Không phải đâu cũng có

Nhà nào bậc trí sanh

Gia tộc được lợi lạc.193

Vui thay Phật ra đời

Vui thay Pháp tuyên lưu

Vui thay Tăng hoà hợp

Vui thay một lòng tu.194

Cúng dường bậc ứng cúng

Chư Phật và thánh chúng

Bậc đoạn tận khổ ưu

Vượt ngoài những hý luận

Sự cúng dường như vậy

Tịnh an, không sợ hãi

Không ai trong trần gian

Đo được công đức ấy.195-196

XV.- Phẩm AN-LẠC

Vui thay không oán thù

Giữa não phiền oán giận

Ta sống không hiềm hận

Giữa những kẻ hận thù

Vui thay đời lành mạnh

Giữa bệnh hoạn trần gian

Ta sống đời bình an

Giữa nhân thế tật nguyền

Vui thay lòng thanh thản

Giữa cuộc sống rộn ràng

Ta sống đời tịnh an

Giữa bôn ba tế toái.197-199

Vui thay chúng ta sống

Không thủ đắc vật gì

Hưởng tịnh an pháp hỷ

Như trời Quang Âm Thiên.200

Chiến thắng sinh oán thù.

Thất bại chuốc khổ ưu.

Bậc tịch nhiên an lạc.

Vượt ngoài mọi hơn thua.201

Lửa nào sánh lửa tham

Ác nào hơn sân ác

Khổ nào qua khổ uẩn

Lạc nào bằng tịnh lạc.202

Đói khát, bệnh tuyệt chứng

Các hành khổ khôn cùng

Hiểu biết sự thật là thế

Niết Bàn: lạc tối thượng.203

Vô bệnh, lợi tối thượng

Tri túc, giàu tối thượng

Thành tín, tình tối thượng

Niết bàn, lạc tối thượng.204

Uống cam lộ độc cư

Nếm hương vị tịnh lạc

Vô khổ sầu, bất ác

Vị ấy hưởng pháp hỷ.205

Lành thay được diện kiến,

Cộng trú bậc thánh hiền

An lạc thay đời sống

Không phải gần người ngu

Sống chung với người ngu

Như sống gần kẻ thù

Bị phiền lụy dai dẳng

Khổ thay hoàn cảnh ấy

Vui thay gần người trí

Như sống cùng quyến thuộc

Do vậy với những ai

Là hiền nhân trí giả

Bậc đa văn, tịnh giới

Bậc thuần hoá, thánh đức

Hãy thân cận, gần gũi

Tựa như trăng với sao.206-208

XVI.-Phẩm THÂN - ÁI.

Không làm điều nên làm

Lại làm điều không nên

Vì tình quyên mục đích

Đố kỵ bậc tinh chuyên

Chớ mong gần người thân

Cả đời tránh kẻ ghét

Khổ thay thương không gần

Buồn thay ghét phải gặp

Chớ ái luyến một ai

Thương phải xa khổ hận

Ai vượt ngoài thương ghét

Không hệ lụy trói trăn.209-211

Yêu thương sinh sầu não

Khiến sợ hãi lo âu

Ai thoát vòng ái luyến

Không buồn. Sợ từ đâu?212

Vương vấn sinh sầu não

Khiến sợ hãi âu lo

Ai thoát sự dính mắc

Không buồn. Lấy chi sợ?213

Đam mê sinh sầu não

Khiến sợ hãi âu lo

Ai thoát sự mê đắm

Không buồn. Lấy chi sợ?214

Ham muốn sinh sầu não

Khiến sợ hãi âu lo

Ai thoát sự cầu mong

Không buồn. Lấy chi sợ?215

Tham ái sinh sầu ưu,

Tham ái sinh sợ hãi.

Ai giải thoát tham ái,

Không sầu, đâu sợ hãi?216

Đủ giới và nội hàm

Trú pháp, biết lý chân

Biết làm việc nên làm

Được quần chúng mến thân.217

Hướng cầu pháp vô ngôn

Ý cảm xúc thượng quả

Ấy bậc tới thượng nguồn

Lòng không vương dục lạc.218

 Người ly hương lâu ngày

Trở về thăm cố quận

Gặp lại bao người thân

Hân hoan đón chào mừng

Cũng vậy các phúc quả

Đón chào kẻ làm lành

Kiếp này, kiếp lai sanh

Như quyến thuộc đón mừng.219-220

XVII.- Phẩm Sân-hận

Vượt mọi thằng thúc

Lìa phẩn nộ kiêu mạn

Không chấp trước danh sắc

Khổ không bám vô cầu.221

Như thắng xe đang lăn

Ai dằn cơn thịnh nộ

Ta gọi người cầm cương

Kẻ khác chỉ phụ hờ.222

Thắng giận bằng từ mẫn

Thắng ác bằng điều lành

Quãng đại thắng xan lẫn

Thắng giả bằng chân thành.223

Nói chân thật, không giận

Tuy nghèo nhưng giúp người

Làm những hạnh lành này

Được sanh vào thiên giới.224

Hiền nhân không hại người

Thân thường được chế ngự

Đạt cảnh giới bất tử

Đến đi không khổ sầu.225

Những người sống tỉnh giác

Thường tu tập ngày đêm

Hướng Niết bàn giải thoát

Đoạn lâu hoặc não phiền.226

A Tu La nên biết

Tự ngàn xưa có câu

Nói ít bị chỉ trích

Nói nhiều cũng bị trách

Im lặng cũng bi ghét

Không ai không bị chê

Xưa, nay và mai sau

Không thể có sự kiện

Một người luôn được khen

Hay hoàn toàn bị chê

Ai ngày ngày tự tỉnh

Sống trong sạch đường đường

Đầy đủ giới định huệ

Được bậc trí tán dương

Hạnh sáng tợ vàng ròng

Ai dám chê vị ấy

Chư thiên cũng ngợi khen

Phạm thiên cũng kính lạy.227-230

Hiền nhân không hại người

Thân thường được chế ngự

Đạt cảnh giới bất tử

Đến đi không khổ sầu

Giữ thân không nóng giận

Khéo điều phục tự thân

Từ bỏ thân ác hạnh

Với thân tu hạnh lành

Giữ lời không nóng giận

Khéo điều phục ngôn từ

từ bỏ lời hung dữ

Với miệng nói lời lành

Giữ ý không nóng giận

Khéo điều phục tâm ý

Từ bỏ tà tư tư duy

Với ý nghĩ điều lành

Trí giả phòng hộ thân

phòng hộ cả lời nói

phòng hộ cả nội tâm

Ba nghiệp khéo phòng hộ.231-234

XVIII .- Phẩm Ô-UẾ

Ngươi nay giống lá héo,

Diêm sứ đang chờ ngươi,

Ngươi đứng trước cửa chết,

Ðường trường thiếu tư lương.

Hãy tự làm hòn đảo,

Tinh cần gấp, sáng suốt.

Trừ cấu uế, thanh tịnh,

Ðến Thánh địa chư Thiên.

Ðời ngươi nay sắp tàn,

Tiến gần đến Diêm Vương.

Giữa đường không nơi nghỉ,

Ðường trường thiếu tư lương.

Hãy tự làm hòn đảo,

Tinh cần gấp, sáng suốt.

Trừ cấu uế, thanh tịnh,

Chẳng trở lại sanh già.235-238

Bậc trí theo tuần tự.

Từng sát na trừ dần

Như thợ vàng lọc bụi

Trừ cấu uế nơi mình.239

Như sét từ sắt sinh,

Sắt sanh lại ăn sắt,

Cũng vậy, quá lợi dưỡng

Tự nghiệp dẫn cõi ác.240

Không tụng làm nhớp kinh,

Không đứng dậy, bẩn nhà,

Biếng nhác làm nhơ sắc,

Phóng dật uế người canh.241

Tà hạnh nhơ đàn bà,

Xan tham nhớp kẻ thí,

Ác pháp là vết nhơ,

Ðời này và đời sau.

Trong hàng cầu uế ấy,

Vô minh, nhơ tối thượng,

Ðoạn nhơ ấy, tỷ kheo,

Thành bậc không uế nhiễm.242-243

Dễ thay, sống không hổ

Sống lỗ mãng như quạ,

Sống công kích huyênh hoang,

Sống liều lĩnh, nhiễm ô.

Khó thay, sống xấu hổ,

Thường thường cầu thanh tịnh.

Sống vô tư, khiêm tốn,

Trong sạch và sáng suốt.244-245

Ai ở đời sát sinh,

Nói láo không chân thật,

Ở đời lấy không cho,

Qua lại với vợ người.

Uống rượu men, rượu nấu,

Người sống đam mê vậy,

Chính ngay tại đời này,

Tự đào bới gốc mình

Vậy người, hãy nên biết,

Không chế ngự là ác,

Chớ để tham phi pháp,

Làm người đau khổ dài.246-248

Do tín tâm, hỷ tâm

Loài người mới bố thí.

Ở đây ai bất mãn

Người khác được ăn uống,

Người ấy ngày hoặc đêm,

Không đạt được tâm tịnh?

Ai cắt được, phá được,

Tận gốc nhổ tâm ấy.

Người ấy ngày hoặc đêm,

Tất đến được tâm định.249-250

Lửa nào bằng lửa tham!

Chấp nào bằng sân hận!

Lưới nào bằng lưới si!

Sông nào bằng sông ái!251

Dễ thay thấy lỗi người,

Lỗi mình thấy mới khó.

Lỗi người ta phanh tìm,

Như sàng trấu trong gạo.

Còn lỗi mình, che đậy,

Như kẻ gian dấu bài.252

Ai thấy lỗi của người,

Thường sanh lòng chỉ trích,

Người ấy lậu hoặc tăng,

Rất xa lậu hoặc diệt.253

Hư không, không dấu chân,

Ngoài đây, không sa môn,

Chúng sanh thích hý luận,

Như Lai, hý luận trừ

Hư không, không dấu chân,

Ngoài đây, không sa môn.

Các hành không thường trú,

Chư Phật không dao động.254-255

XIX.- Phẩm Pháp-trụ

Ngươi đâu phải pháp trụ,

Xử sự quá chuyên chế,

Bậc trí cần phân biệt

Cả hai chánh và tà!

Không chuyên chế, đúng pháp,

Công bằng, dắt dẫn người,

Bậc trí sống đúng pháp,

Thật xứng danh Pháp trụ.256-257

Không phải vì nói nhiều,

Mới xứng danh bậc trí.

An ổn, không oán sợ.

Thật đáng gọi bậc Trí.258

Không phải vì nói nhiều,

Mới xứng danh trì pháp,

Những ai tuy nghe ít,

Nhưng thân hành đúng pháp,

Không phóng túng chánh pháp,

Mới xứng danh trì pháp.259

Không phải gọi trưởng lão

Do tóc đã bạc đầu

Nếu chỉ tuổi tác cao

Là kẻ già nua thôi

Bậc chân thật, y pháp

bất hại, biết tự chế

Trí giả không cấu uế

Mới xứng danh trưởng lão.260-261

Không phải nói lưu loát,

Không phải sắc mặt đẹp,

Thành được người lương thiện,

Nếu ganh, tham, dối trá.

Ai cắt được, phá được

Tận gốc nhổ tâm ấy

Người trí ấy diệt sân,

Ðược gọi người hiền thiện.262-263

Không phải đầu cạo tóc

Tác thành sa môn hạnh

Ai tham, dối, buông lung

Không phải bậc tu hành

Ai điều phục ác hạnh

Dù lớn nhỏ tế thô

Ấy chính bậc tu hành

Vì lắng dịu ác pháp.264-265

Chỉ với đời khất thực

Không thể gọi tỳ kheo

Phải với pháp cụ túc

Khất thực không không đủ

Ai vượt ngoài thiện ác

Ðời phạm hạnh chuyên tu

Quán triệt cuộc đời nầy

Mới chính là tỳ kheo.266-267

Im lặng nhưng thiếu trí

Không phải bậc thánh hiền

Như người cầm cán cân

Trí giả chọn điều thiện

Từ bỏ các ác hạnh

Chính là bậc mâu ni

Ai biết hai thế giới

Mới đúng là ẩn sĩ.268-269

Người sát hại chúng sanh

Không thể gọi là Thánh

Bất hại với hữu tình

Mới được gọi là thánh.270

Ðừng vì năng trì luật

Hay quảng kiến đa văn

Hoặc thiền định chứng đắc

Sống thanh tịnh độc cư

Hoặc nghĩ " ta an lạc

Phàm phu không có được"

Tỳ kheo chớ mãn nguyện

Khi vẫn còn lậu hoặc.271-272

XX.- Phẩm Đạo

Tám chánh, đường thù thắng,

Bốn câu, lý thù thắng,

Ly tham, pháp thù thắng,

Giữa các loài hai chân,

Pháp nhãn, người thù thắng

Ðường này, không đường khác

Ðưa đến kiến thanh tịnh.

Nếu ngươi theo đường này,

Ma quân sẽ mê loạn.

Nếu ngươi theo đường này,

Ðau khổ được đoạn tận.

Ta dạy ngươi con đường.

Với trí, gai chướng diệt

Ngươi hãy nhiệt tình làm,

Như Lai chỉ thuyết dạy.

Người hành trì thiền định

Thoát trói buộc ác Ma.273-276

Tất cả hành vô thường

Với tuệ quán liễu ngộ

Nhờ vậy yểm ly khổ

Ấy con đường thanh tịnh.277

Tất cả hành khổ não

Với tuệ quán liễu ngộ

Nhờ vậy yểm ly khổ

Ấy con đường thanh tịnh.278

Tất cả pháp vô ngã

Với tuệ quán liễu ngộ

Nhờ vậy yểm ly khổ

Ấy con đường thanh tịnh.279

Khi cần, không nỗ lực,

Tuy trẻ mạnh, nhưng lười

Chí nhu nhược, biếng nhác.

Với trí tuệ thụ động,

Sao tìm được chánh đạo?280

Lời nói được thận trọng,

Tâm tư khéo hộ phòng,

Thân chớ làm điều ác,

Hãy giữ ba nghiệp tịnh,

Chứng đạo thánh nhân dạy.281

Tu Thiền, trí tuệ sanh,

Bỏ Thiền, trí tuệ diệt.

Biết con đường hai ngả

Ðưa đến hữu, phi hữu,

Hãy tự mình nỗ lực,

Khiến trí tuệ tăng trưởng.282

Ðốn rừng không đốn cây

Từ rừng, sinh sợ hãi;

Ðốn rừng và ái dục,

Tỷ kheo, hãy tịch mịch.

Khi nào chưa cắt tiệt,

Ái dục giữa gái trai,

Tâm ý vẫn buộc ràng,

Như bò con vú mẹ.283-284

Tự cắt dây ái dục,

Như tay bẻ sen thu,

Hãy tu đạo tịch tịnh,

Niết bàn, Thiện Thệ dạy.285

Mùa mưa ta ở đây

Ðông, hạ cũng ở đây,

Người ngu tâm tưởng vậy,

Không tự giác hiểm nguy.286

Người tâm ý đắm say

Con cái và súc vật,

Tử thần bắt người ấy,

Như lụt trôi hàng ngủ.287

Một khi tử thần đến,

Không có con che chở,

Không cha, không bà con,

Không thân thích che chở.

Biết rõ ý nghĩa này,

Bậc trí lo trì giới,

Mau lẹ làm thanh tịnh,

Con đường đến Niết bàn.288-289