Historia

Początki Parafii Prawosławnej w Bydgoszczy są związane z bydgoskim garnizonem. To tu powstał pierwszy chronologicznie prawosławny ośrodek duszpasterski, przekształcony następnie w parafię cywilną. Pierwszym kapelanem sprawującym opiekę duszpasterską nad żołnierzami garnizonu bydgoskiego był Szef Duszpasterstwa Prawosławnego przy DOK VIII - ks. Stefan Rudyk. Następcami ks. Stefana Rudyka byli ks. protoijerej Włodzimierz Wieżański oraz ks. Grzegorz Kuryłas. Posługi duchowne wśród żołnierzy stacjonujących w Bydgoszczy świadczył także ks. Symeon Wielikanow. Dzięki staraniom ks. Wielikanowa urządzono w Bydgoszczy (najprawdopodobniej w 1923 r.) pierwszą kaplicę prawosławną. Kaplica mieściła się w drewnianym baraku na zapleczu Szkoły Oficerskiej przy ul. Gdańskiej 76. Równolegle do pracy duszpasterzy wojskowych na terenie garnizonu bydgoskiego zaczynają tworzyć się w mieście nad Brdą zalążki prawosławnej parafii cywilnej. Pierwsze informacje o nabożeństwach prawosławnych organizowanych przez bydgoską ludność cywilną pochodzą z początku lat 20 XX w. Nabożeństwa odbywały się dwa razy w miesiącu oraz w dni świąteczne w kościele ewangelickim przy ul. Śniadeckich 10. W celu urządzenia domowej kaplicy prawosławnej odbyło się w lutym 1925 roku pierwsze zebranie prawosławnych mieszkańców Bydgoszczy. Było to zarazem zebranie organizacyjne Bractwa Prawosławnego. Jednym z pierwszych owoców działalności Bydgoskiego Bractwa Prawosławnego było urządzenie cerkwi domowej pod wezwaniem św. Mikołaja przy ul. Petersona 4, która poświęcona została w maju 1925 roku. Mimo trudności lokalowych i czasami braku stałego duszpasterza grono wyznawców powoli, lecz systematycznie powiększało się W latach 30. liczebność parafii prawosławnej w Bydgoszczy określana była na około 450 osób. Trudno ustalić dokładnie, kiedy parafia bydgoska otrzymała stałego proboszcza. Musiało to jednak nastąpić w roku 1927 (na podstawie wpisów w księdze metrykalnej) ? był nim ks. prot. Mikołaj Kusznieruk. Następnym stałym proboszczem został przysłany przez władze duchowne Metropolii Warszawskiej w 1928 roku ojciec Dymitr. Na początku lat 30. na czele bydgoskiej parafii stał ks. prot. Wiktor Karwowski, natomiast w roku 1933 pracę duszpasterską w Bydgoszczy podjął ksiądz protojerej Tomasz Smoktunowicz, który pozostał tu do swojej śmieci w 1957 roku. Parafii prawosławnej w Bydgoszczy nie udało się w okresie międzywojennym wybudować własnej cerkwi. Musiała poprzestać na obiektach adaptowanych. Jak już wspomniano, w 1925 roku wyznawcy urządzili kaplicę domową przy ul. Petersona 4. Nabożeństwa w tej tzw. Brackiej Cerkwi św. Mikołaja odprawiane były aż do 1932 roku. W marcu 1932 roku parafia zorganizowała nową kaplicę - w wydzierżawionym budynku przy ul. Marszałka Focha 32. Do 1939 roku lokalizacja cerkwi nie uległa już zmianie. Pod względem organizacyjnym parafia prawosławna w Bydgoszczy podlegała diecezji warszawsko-chełmskiej, jednakże przez cały okres międzywojenny nie wizytował parafii żaden hierarcha. Parafia prawosławna w Bydgoszczy znalazła się z początkiem wojny w jurysdykcji arcybiskupa berlińskiego i niemieckiego Serafima Lade. W dniach 18 i 19 grudnia 1940 roku, po raz pierwszy w historii parafii, parafię wizytował Abp. Serafim z okazji dnia patrona św. Mikołaja. W 1951 roku parafia bydgoska weszła w skład diecezji łódzko-poznańskiej, której ordynariuszem został ks. bp. Jerzy Korenistow.

W 1957 zamknięto i wyburzono budynek przy ulicy Armii Czerwonej 32, w którym dotychczas mieściła się cerkiew. Nowy prob. ks. Aleksy Tomaszewski dokonał jednak umowy dzierżawy z parafią Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Bydgoszczy na użytkowanie byłego zboru staroluterskiego przy ulicy Poznańskiej 25, gdzie po remoncie przewieziono wyposażenie cerkwi.

W 1967 roku miała miejsce historyczna wizytacja duszpasterska ordynariusza diecezji łódzko-poznańskiej J.E.Abp. Jerzego, która znacznie zdynamizowała życie religijno-społeczne parafii.

Nabożeństwa nadal odbywały się w dzierżawionej kaplicy ewagelicko-augsburskiej przy ul. Poznańskiej 25, która coraz bardziej potrzebowała kapitalnego remontu i wtedy to parafia kościoła polsko-katolickiego w Bydgoszczy przy ulicy Śniadeckich 36 zaproponowała niewielkie pomieszczenie obok swojej świątyni. W 1969 roku odbyło się wyświęcenie nowej kaplicy, którego dokonał delegat ks. Abp. Jerzego ks. dr Aleksy Znosko z Warszawy przy współudziale prob. z Łobezu ks. prot. Anatola Kuczyńskiego i miejscowego prob. ks. Włodzimierza Parfiena.

W czerwcu 1980 roku z wizytą do Bydgoszczy przybył ks. bp. Sawa, który m.in. omawiał z władzami administracyjnymi województwa i miasta problem budowy lub adaptacji jakiegoś obiektu na świątynię.

Dzięki przychylności władz miasta, w listopadzie 1981 roku parafia otrzymuje zabytkowy budynek mieszczący się przy ul. Nowy Rynek 5 i niezwłocznie przystępuje do prac remontowych.

Główne uroczystości konsekracyjne miały miejsce 19 i 20 czerwca 1982 roku ? Władyka Szymon dokonał konsekracji prestoła i całkowicie wyremontowanej cerkwi.

Dnia 20 grudnia 1985 roku dochodzi do wykupu przez parafię 12/32 posesji od spadkobierców i tym samym parafia staje się współwłaścicielem posesji przy ulicy Nowy Rynek 5. W listopadzie 1986 roku, na własną prośbę ks. Paweł Minajew opuszcza Bydgoszcz i zajmuje równorzędne stanowisko proboszcza parafii w Poznaniu. Przez okres kilku miesięcy parafia jest pozbawiona stałej opieki duszpasterskiej. W lipcu 1987 roku na proboszcza parafii zostaje mianowany ks. prot. Jarosław Dmitruk - wikariusz katedry biskupiej w Łodzi.

10 stycznia 1991 roku została zawarta ugoda z Izbą Adwokacką w Bydgoszczy znosząca współwłasność posesji przy ulicy Nowy Rynek 5 i od tego momentu działka o powierzchni 969 m2 , budynek cerkiewny i budynek mieszkalny w oficynie staje się własnością parafii. W latach 2001 - 2005 został przeprowadzony kapitalny remont budynku cerkiewnego, a całkowity koszt prac remontowo konserwatorskich wyniósł ok. 300 tyś złotych. Wszystkie prace remontowe były dofinansowane przez Urząd Miasta Bydgoszczy i Fundusz Kościelny. W 2006 roku w cerkwi została wymieniona instalacja grzewcza. Stare centralne ogrzewanie nieefektywne i energochłonne zostało zamienione na nowoczesne promienniki cieplne.

9 września 2007 roku w parafii odbyły się uroczystości z okazji 25-lecia poświęcenia cerkwi. Świąteczną Liturgię celebrował abp. Szymon i bp. Paisjusz w asyście duchownych z Częstochowy, Torunia, Poznania i Dubicz Cerkiewnych. W jubileuszu uczestniczyli duchowni z Kościołów zrzeszonych w PRE Oddziału Pomorsko-Kujawskiego i Kościoła rzymskokatolickiego.

W 2008 roku staraniem parafii i Wydziału Kultury Urzędu Miasta Bydgoszczy po 69 letniej przerwie odbyło się pierwsze spotkanie mieszkańców Bydgoszczy przy "blinach". Ta tradycyjna impreza organizowana była przez parafię w okresie międzywojennym i miała wymiar charytatywny. Odrodzoną piękną tradycję w tym roku swoim występem uświetnił męski chór Oktoich z Wrocławia.