Chrzest Pański
Post date: Jan 5, 2013 6:13:30 PM
- Autor: ks. Konstanty Bondaruk
- Autor: ks. Konstanty Bondaruk
- Święto ustanowione zostało na pamiątkę chrztu Jezusa Chrystusa w rzece Jordan i opisanego przez trzech ewangelistów (Mt 3,13-7, Mr 1,9-11, Łk 3,21-22). Święto należy do nieruchomych, wielkich dorocznych świąt i obchodzone jest 6/19 stycznia. Przez trzydzieści lat Jezus Chrystus pozostawał nieznany, mieszkając w Nazarecie galilejskim, gdzie wg Ewangelisty "czynił postępy w mądrości, w latach i w łasce u Boga i ludzi" (Łk 2,52). W 15 roku panowania cesarza Tyberiusza nad brzegami Jordanu wystąpił Jan, który "obchodził... całą okolicę i głosił chrzest nawrócenia dla odpuszczenia grzechów" (Łk 3,3). Przychodziły do niego tłumy, a wszyscy pytali "co mają czynić". Prorok wzywał do nawrócenia, duchowej przemiany i oczyszczenia. Wielu zastanowiło się czy Jan nie jest Mesjaszem, lecz on odpowiadał "Ja was chrzczę wodą: lecz idzie mocniejszy ode mnie... On chrzcić was będzie Duchem Świętym i ogniem" (Łk 3,16). Wraz z innymi przyszedł nad Jordan Jezus Chrystus, żeby przyjąć chrzest. Jan powstrzymywał Go, czując się niegodnym, lecz Jezus odpowiedział "Pozwól teraz, bo tak godzi się nam wypełnić wszystko, co sprawiedliwe. A gdy Jezus został ochrzczony natychmiast wyszedł z wody. A oto otworzyły Mu się niebiosa i ujrzał Ducha Bożego zstępującego jak gołębicę i przychodzącego na Niego. A głos z nieba mówił "Ten jest mój Syn umiłowany, w którym mam upodobanie" (Mt 3,15-17). Według nauki św. Jana Damasceńskiego Jezus Chrystus przyjął chrzest nie dlatego, że potrzebował oczyszczenia, był bowiem bez grzechu, lecz aby uświęcić wodę i dać nam przykład do naśladowania. Uczynił to także, by objawić tajemnicę Trójcy Świętej i pokazać, że do nowego Królestwa łaski nie wejdzie żaden nieczysty i nieochrzczony.
- Święto ustanowione zostało na pamiątkę chrztu Jezusa Chrystusa w rzece Jordan i opisanego przez trzech ewangelistów (Mt 3,13-7, Mr 1,9-11, Łk 3,21-22). Święto należy do nieruchomych, wielkich dorocznych świąt i obchodzone jest 6/19 stycznia. Przez trzydzieści lat Jezus Chrystus pozostawał nieznany, mieszkając w Nazarecie galilejskim, gdzie wg Ewangelisty "czynił postępy w mądrości, w latach i w łasce u Boga i ludzi" (Łk 2,52). W 15 roku panowania cesarza Tyberiusza nad brzegami Jordanu wystąpił Jan, który "obchodził... całą okolicę i głosił chrzest nawrócenia dla odpuszczenia grzechów" (Łk 3,3). Przychodziły do niego tłumy, a wszyscy pytali "co mają czynić". Prorok wzywał do nawrócenia, duchowej przemiany i oczyszczenia. Wielu zastanowiło się czy Jan nie jest Mesjaszem, lecz on odpowiadał "Ja was chrzczę wodą: lecz idzie mocniejszy ode mnie... On chrzcić was będzie Duchem Świętym i ogniem" (Łk 3,16). Wraz z innymi przyszedł nad Jordan Jezus Chrystus, żeby przyjąć chrzest. Jan powstrzymywał Go, czując się niegodnym, lecz Jezus odpowiedział "Pozwól teraz, bo tak godzi się nam wypełnić wszystko, co sprawiedliwe. A gdy Jezus został ochrzczony natychmiast wyszedł z wody. A oto otworzyły Mu się niebiosa i ujrzał Ducha Bożego zstępującego jak gołębicę i przychodzącego na Niego. A głos z nieba mówił "Ten jest mój Syn umiłowany, w którym mam upodobanie" (Mt 3,15-17). Według nauki św. Jana Damasceńskiego Jezus Chrystus przyjął chrzest nie dlatego, że potrzebował oczyszczenia, był bowiem bez grzechu, lecz aby uświęcić wodę i dać nam przykład do naśladowania. Uczynił to także, by objawić tajemnicę Trójcy Świętej i pokazać, że do nowego Królestwa łaski nie wejdzie żaden nieczysty i nieochrzczony.
Chrzest Pański z dawien dawna nazywany jest "dniem oświecenia". Obecność Ducha Świętego przejawiła się w rozświetleniu Jordanu. Stąd także u Ojców Kościoła chrzest zwany jest "oświeceniem", a w starożytności w przeddzień święta dokonywano chrztu katechumenów, przy którym zapalano wiele świateł, i który sam jest duchowym oświeceniem.
Chrzest Pański z dawien dawna nazywany jest "dniem oświecenia". Obecność Ducha Świętego przejawiła się w rozświetleniu Jordanu. Stąd także u Ojców Kościoła chrzest zwany jest "oświeceniem", a w starożytności w przeddzień święta dokonywano chrztu katechumenów, przy którym zapalano wiele świateł, i który sam jest duchowym oświeceniem.
Okres świąteczny trwa, wraz z dniami przed i poświątecznymi od 6/19 stycznia do 14/27 stycznia, zaś cały okres od Bożego Narodzenia do wigilii chrztu Pańskiego (tzw. światki) jest pozbawiony dni postnych. Już na 4 dni przed świętem Cerkiew wzywa wiernych, aby myślami przenieśli się nad Jordan. W przeddzień święta odprawia się, podobnie jak przed Bożym Narodzeniem, wielkie godziny kanoniczne, św. Liturgia rozpoczyna się od powieczerza.
Okres świąteczny trwa, wraz z dniami przed i poświątecznymi od 6/19 stycznia do 14/27 stycznia, zaś cały okres od Bożego Narodzenia do wigilii chrztu Pańskiego (tzw. światki) jest pozbawiony dni postnych. Już na 4 dni przed świętem Cerkiew wzywa wiernych, aby myślami przenieśli się nad Jordan. W przeddzień święta odprawia się, podobnie jak przed Bożym Narodzeniem, wielkie godziny kanoniczne, św. Liturgia rozpoczyna się od powieczerza.
W sticherach na święto Chrztu Pańskiego opisane są okoliczności chrztu Jezusa Chrystusa, oraz podane jest znaczenie tego wydarzenia. Podkreśla się, że Chrystus przyjął chrzest dla odrodzenia ludzi i wypełnienia wszystkich starotestamentowych oczyszczeń. Jego wyjście z wody symbolizuje podniesienie stworzenia ku niebu oraz że chrzest przywołuje łaskę Bożą na ochrzczonego. Istota Święta wyrażona jest w troparionie "Gdy chrzciłeś się, Panie, w wodach Jordanu, objawiła się Trójca najgodniejsza pokłonu. Rodzica głos bowiem dał o Tobie świadectwo, nazywając Ciebie umiłowanym Synem, Duch zaś w postaci gołębicy świadczył o prawdziwości słowa Ojca. Objawiłeś się, Chryste Boże i świat oświeciłeś, chwała Tobie". (Wo Iordanie kreszczajuszczusia Tiebie, Hospodi, Troiczeskoje jawisia pokłonienije. Roditielew bo hłas swidietielstwowasze Tiebie, wozlublennaho Tia Syna imienuja i Duch w widie hołubinie izwiestwowasze słowiesie utwierżdienije, jawlejsia, Christie Boże i mir proswieszczej, sława Tiebie).
W sticherach na święto Chrztu Pańskiego opisane są okoliczności chrztu Jezusa Chrystusa, oraz podane jest znaczenie tego wydarzenia. Podkreśla się, że Chrystus przyjął chrzest dla odrodzenia ludzi i wypełnienia wszystkich starotestamentowych oczyszczeń. Jego wyjście z wody symbolizuje podniesienie stworzenia ku niebu oraz że chrzest przywołuje łaskę Bożą na ochrzczonego. Istota Święta wyrażona jest w troparionie "Gdy chrzciłeś się, Panie, w wodach Jordanu, objawiła się Trójca najgodniejsza pokłonu. Rodzica głos bowiem dał o Tobie świadectwo, nazywając Ciebie umiłowanym Synem, Duch zaś w postaci gołębicy świadczył o prawdziwości słowa Ojca. Objawiłeś się, Chryste Boże i świat oświeciłeś, chwała Tobie". (Wo Iordanie kreszczajuszczusia Tiebie, Hospodi, Troiczeskoje jawisia pokłonienije. Roditielew bo hłas swidietielstwowasze Tiebie, wozlublennaho Tia Syna imienuja i Duch w widie hołubinie izwiestwowasze słowiesie utwierżdienije, jawlejsia, Christie Boże i mir proswieszczej, sława Tiebie).
W kanonie zawarty jest opis chrztu oraz myśli, że Chrystus przejąwszy na siebie wraz z ciałem brzemię klątwy i śmierci za grzechy, zanurzył się swym przeczystym ciałem w wody Jordanu na znak uwolnienia nas od grzechu i jego skutków. Swoim chrztem Jezus jakby utopił ułomność i śmiertelność naszej upadłej natury. W kanonie w ogóle podkreśla się, że chrzest Pański ma znaczenie dla całej ludzkości takie jak sakrament chrztu dla każdego, człowieka.
W kanonie zawarty jest opis chrztu oraz myśli, że Chrystus przejąwszy na siebie wraz z ciałem brzemię klątwy i śmierci za grzechy, zanurzył się swym przeczystym ciałem w wody Jordanu na znak uwolnienia nas od grzechu i jego skutków. Swoim chrztem Jezus jakby utopił ułomność i śmiertelność naszej upadłej natury. W kanonie w ogóle podkreśla się, że chrzest Pański ma znaczenie dla całej ludzkości takie jak sakrament chrztu dla każdego, człowieka.
Podczas Liturgii wygłasza się Prokimenon "Błogosławiony, który idzie w imię Pańskie. Bóg i Pan i objawił się nam" (Błahosłowien hriadyj wo imia Hospodnie: "Boh Hospod i jawisia nam"). Lekcja apostolska zaczerpnięta jest z Listu Apostoła Pawła do Tytusa (2, 11-14,3,4-7). Mowa jest w nim o tym, że w Jezusie Chrystusie "przez obmycie odradzające i odnawiające w Duchu Świętym" ukazała się łaska Boża niosąca zbawienie wszystkim ludziom. Ewangelia (Mt. 3,13-17) podaje opis chrztu Jezusa Chrystusa. Zamiast "Zaprawdę godnym" chór śpiewa "zadostojnik", czyli pieśń ku czci Matki Bożej.
Podczas Liturgii wygłasza się Prokimenon "Błogosławiony, który idzie w imię Pańskie. Bóg i Pan i objawił się nam" (Błahosłowien hriadyj wo imia Hospodnie: "Boh Hospod i jawisia nam"). Lekcja apostolska zaczerpnięta jest z Listu Apostoła Pawła do Tytusa (2, 11-14,3,4-7). Mowa jest w nim o tym, że w Jezusie Chrystusie "przez obmycie odradzające i odnawiające w Duchu Świętym" ukazała się łaska Boża niosąca zbawienie wszystkim ludziom. Ewangelia (Mt. 3,13-17) podaje opis chrztu Jezusa Chrystusa. Zamiast "Zaprawdę godnym" chór śpiewa "zadostojnik", czyli pieśń ku czci Matki Bożej.
W święto Chrztu Pańskiego dwukrotnie sprawowany jest obrzęd poświęcenia wody: w przeddzień święta, w świątyni oraz w sam dzień święta, w miarę możliwości, na rzece lub jeziorze. Pierwotnie poświęcenie wody praktykowano tylko raz w połączeniu z uroczystym chrztem katechumenów. Od XII wieku upowszechnił się zwyczaj dwukrotnego poświęcenia praktykowany do dziś. Przyzywając Ducha Świętego kapłan prosi w imieniu wiernych, aby "zstąpiło na nią błogosławieństwo jordańskie, by posłużyła ona darem uświęcenia, wybawienia od grzechów, uzdrowienia dusz i ciał oraz na każdą poszczególną prośbę". Wierni z wielkim nabożeństwem przechowują wodę w swych domach i traktują ją jako źródło łask.
W święto Chrztu Pańskiego dwukrotnie sprawowany jest obrzęd poświęcenia wody: w przeddzień święta, w świątyni oraz w sam dzień święta, w miarę możliwości, na rzece lub jeziorze. Pierwotnie poświęcenie wody praktykowano tylko raz w połączeniu z uroczystym chrztem katechumenów. Od XII wieku upowszechnił się zwyczaj dwukrotnego poświęcenia praktykowany do dziś. Przyzywając Ducha Świętego kapłan prosi w imieniu wiernych, aby "zstąpiło na nią błogosławieństwo jordańskie, by posłużyła ona darem uświęcenia, wybawienia od grzechów, uzdrowienia dusz i ciał oraz na każdą poszczególną prośbę". Wierni z wielkim nabożeństwem przechowują wodę w swych domach i traktują ją jako źródło łask.
Tradycyjnie w okresie od święta Chrztu Pańskiego do Spotkania Pańskiego prawosławni kapłani odwiedzają domy wiernych. Jest to nawiązanie do rozpoczęcia przez Chrystusa publicznej działalności po swym chrzcie. Przez modlitwę za dom i domowników, pokropienie wodą "jordańską" staje się ich udziałem radość Bożego objawienia i łaska Ducha Świętego. Wierni przeżywają odwiedziny jako uroczystość domową. Zwyczaj nakazuje, aby w każdym domu była "jordańską woda", na stole chleb, i sól, zapalona świeca, ikona.
Tradycyjnie w okresie od święta Chrztu Pańskiego do Spotkania Pańskiego prawosławni kapłani odwiedzają domy wiernych. Jest to nawiązanie do rozpoczęcia przez Chrystusa publicznej działalności po swym chrzcie. Przez modlitwę za dom i domowników, pokropienie wodą "jordańską" staje się ich udziałem radość Bożego objawienia i łaska Ducha Świętego. Wierni przeżywają odwiedziny jako uroczystość domową. Zwyczaj nakazuje, aby w każdym domu była "jordańską woda", na stole chleb, i sól, zapalona świeca, ikona.
Spełnienie tych, uświęconych wielowiekową tradycją, warunków zwielokrotnia przeżycie wielkiego święta Objawienia Bożego oraz że Chrystus przychodzi także ku nam i oczekuje, że wszyscy i we wszystkim wyjdziemy Mu naprzeciw.
Spełnienie tych, uświęconych wielowiekową tradycją, warunków zwielokrotnia przeżycie wielkiego święta Objawienia Bożego oraz że Chrystus przychodzi także ku nam i oczekuje, że wszyscy i we wszystkim wyjdziemy Mu naprzeciw.
Niniejszy tekst jest fragmentem książki "Nauka o nabożeństwach prawosławnych" ks. Konstantego Bondaruka. Została ona wydana przez diecezję białostocko-gdańską w 1987 r.
Niniejszy tekst jest fragmentem książki "Nauka o nabożeństwach prawosławnych" ks. Konstantego Bondaruka. Została ona wydana przez diecezję białostocko-gdańską w 1987 r.
redakcja - Anna Czerewacka, Ewa Siegień
redakcja - Anna Czerewacka, Ewa Siegień
fot. oca.org
fot. oca.org