Mae'r adnodd hwn yn dangos sut mae'r sgiliau sydd eu hangen i gyrraedd safon uchel yn cael eu datblygu'n raddol o gam un hyd at gam cynnydd pump. Defnyddiwch hyn wrth gynllunio gweithgareddau i sicrhau bod cynnydd mewn sgiliau a her briodol yn ganolog i unrhyw dasg.

📊 Systemau Gwybodaeth Ddaearyddol (GIS)

Mae system gwybodaeth ddaearyddol (GIS) yn system a gynlluniwyd i gipio, storio, trin, dadansoddi, rheoli a chyflwyno pob math o ddata daearyddol. Y gair sy'n allweddol i'r dechnoleg hon yw daearyddol – mae hyn yn golygu bod rhywfaint o'r data yn ofodol. Hynny yw, data sydd mewn rhyw ffordd yn cyfeirio at leoliadau ar y Ddaear.

Fel arfer, daw data tablaidd, a elwir yn ddata priodoledd, law yn llaw â'r data hyn. Yn gyffredinol, gellir diffinio data priodoledd fel gwybodaeth ychwanegol am bob un o'r nodweddion gofodol. Enghraifft o hyn fyddai ysgolion. Lleoliad penodol yr ysgolion yw'r data gofodol. Byddai data ychwanegol megis enw'r ysgol, lefel yr addysg a addysgir, a nifer y disgyblion yn ffurfio'r data priodoledd.

Y bartneriaeth rhwng y ddau fath hyn o ddata sy'n galluogi GIS i fod yn offeryn mor effeithiol ar gyfer datrys problemau trwy ddadansoddiadau gofodol. Gellir defnyddio GIS fel offeryn i ddatrys problemau ac mewn prosesau gwneud penderfyniadau, yn ogystal ag ar gyfer delweddu data mewn amgylchedd gofodol. Gellir dadansoddi data geo-ofodol i bennu:

• lleoliad nodweddion a'u perthnasoedd â nodweddion eraill

• lle y mae'r nifer mwyaf a/neu leiaf o nodwedd benodol yn bodoli

• dwyster nodweddion mewn gofod penodol

• yr hyn sy'n digwydd mewn ardal o ddiddordeb

• yr hyn sy'n digwydd gerllaw nodwedd neu ffenomen benodol

• y modd y mae ardal benodol wedi newid dros amser (ac ym mha fodd)

⭐ ARCHWILIO!

Sicrhau cyfleoedd i archwilio mapiau a chasglu gwybodaeth heb ddefnyddio dyfais electronig (dan do ac yn yr awyr agored), yn ogystal â'r cyfle i osod yr wybodaeth honno yn ofodol.

⭐ BYWYD GO IAWN!

Dylai data fod yn berthnasol i ddysgwyr er mwyn cynyddu dilysrwydd y dysgu.

⭐ DIBEN!

Dylai'r gweithgareddau fod â diben clir, a dylent ddarparu gwell dealltwriaeth o'r wybodaeth i'r gynulleidfa darged.

⭐ CYMYSGWCH E LAN!

Archwilio amrywiaeth o leoedd a data gan ddefnyddio cyd-destunau lleol, cenedlaethol a rhyngwladol.

⭐ SIARADWCH

Allow learners the time to explain what they have done and why. Allow peers to evaluate and interrogate their work.

Awgrymiadau 🔎

Apple Maps

Google Maps

j2create

j2office

Google Earth

PowerPoint

Digimaps

Dyma rai apiau a meddalwedd y gallwch eu defnyddio i ddatblygu sgiliau systemau gwybodaeth ddaearyddol. Detholiad bach yw'r rhain - mae LLAWER mwy ar gael. Mae'n hanfodol eich bod yn dewis yr apiau a meddalwedd sy'n addas i'r dysgwyr a bod pob dysgwr yn profi ystod o'r rhaglenni hyn wrth iddynt gymhwyso a datblygu eu sgiliau digidol.

CC 1 - Archwilio a lleoli

Sut mae da yn edrych?

Gall y dysgwyr ychwanegu delweddau a thestunau lleoedd at fap syml, er enghraifft lluniau o adeiladau a'u henwau. Bydd nifer o'r tasgau yn weithgareddau heb ddyfais electronig, a byddant yn cynnwys adnabod a threfnu gwybodaeth a'i gosod yn ofodol.

Fodd bynnag, mae'n bwysig bod â disgwyliadau realistig oherwydd efallai y bydd ar ddisgyblion o'r oedran hwn angen arweiniad a chymorth i ddeall a chymhwyso'r sgiliau hyn yn llawn.

Beth am...

Defnyddio mapiau o'r ardal leol neu o atyniadau lleol i nodi nodweddion.

Defnyddio mapiau printiedig o'r ardal leol i ychwanegu labeli a lluniau.

Enwi nodweddion lle enwog a dod o hyd i ddelweddau o adeiladau neu nodweddion enwog. Ychwanegu'r rhain at fap papur.

Ychwanegu delweddau o anifeiliaid a'r amgylcheddau lle gellir dod o hyd iddynt ar fapiau o'r byd.

⭐ SGILIAU ⭐

Deall lleoliad

Mae'r dysgwyr yn meithrin dealltwriaeth o leoliad trwy osod eitemau, geiriau, lluniau ar fap ffisegol (e.e. mat chwarae ceir) neu fap digidol.

Ychwanegu testun at nodwedd

Ychwanegu testun yn ddigidol neu ychwanegu labeli ysgrifenedig at fapiau a chynlluniau, e.e. cynllun o'r ystafell ddosbarth i roi gwybodaeth ychwanegol i'r gynulleidfa.

Ychwanegu ffotograffau

Tynnu lluniau â'u dyfeisiau digidol a'u hychwanegu at fapiau neu gynlluniau.

CC 2 - Chwilio, lleoli a labelu

Sut mae da yn edrych?

Gall dysgwyr fynd ati'n annibynnol i nodi lleoliad ac ychwanegu delweddau a thestun sylfaenol. Byddant yn gallu defnyddio pinnau ac eiconau i nodi lleoliad lleoedd a nodweddion. Bydd y dysgwyr yn ymgyfarwyddo â'r defnydd o nodweddion graddfa ac yn gallu dewis mapiau â graddfa briodol yn fapiau sylfaen at eu dibenion. Bydd y dysgwyr yn gallu cynnal chwiliadau gan ddefnyddio codau post ac enwau lleoedd.

Beth am...

Defnyddio chwiliadau a marcwyr codau post i leoli ac enwi nodweddion yn eich ardal.

Defnyddio chwiliadau enwau lleoedd i archwilio cyrchfannau o amgylch y byd.

Ychwanegu ffotograffau a thestun i greu map o'ch ysgol.

Defnyddio mapiau hanesyddol i ymchwilio i'ch ardal neu eich diwydiant lleol yn y gorffennol.

Defnyddio'r nodweddion graddfa i lunio map addas i archwilio'r ardal leol.

⭐ Sgiliau ⭐

Cywirdeb cynyddol

Mae'r dysgwyr yn datblygu eu trachywiredd gofodol wrth osod gwybodaeth a lleoli nodweddion, e.e. defnyddio pinnau i leoli lle neu nodwedd yn fanwl gywir.

Ychwanegu Delweddau

Mae'r dysgwyr yn defnyddio delweddau i ddarparu gwybodaeth am leoliad. Gallai hyn gynnwys ffotograffau neu graffiau a ffeithluniau sy'n cynnwys data a gasglwyd ganddynt. Caiff y rhain eu gosod ar y map/cynllun mewn modd priodol.

Ychwanegu blwch testun

Mae'r dysgwyr yn defnyddio blychau testun i gynnwys rhagor o fanylion am le neu nodwedd. Caiff y rhain eu gosod ar y map/cynllun mewn modd priodol.

Dewis y map cywir

Dechrau deall bod graddfa map yn bwysig ar gyfer dod o hyd i wybodaeth, e.e. ni fyddai map o'r byd yn darparu gwybodaeth am eu hardal leol. Os ydynt yn defnyddio map digidol, mae'r dysgwyr yn dechrau archwilio'r nodwedd chwyddo.

Cynnal chwiliadau

Chwilio am leoliadau a gwybodaeth gan ddefnyddio codau post ac enwau lleoedd, fel ei gilydd.

CC3 Cyflwyno gwybodaeth

Sut mae da yn edrych?

Gall y dysgwyr ychwanegu gwybodaeth briodol at fap o'u dewis gan amlygu annibyniaeth gynyddol. Byddant yn gallu defnyddio graddfa briodol y map. Byddant yn gallu ystyried cyflwyno testun a graffigwaith, fel ei gilydd. Pan fo hynny'n briodol, byddant yn gallu defnyddio offer llinellau, troshaenau lliw ac offer mesur i ychwanegu gwybodaeth berthnasol at eu cyflwyniad.

Beth am...

Creu taith i'r ysgol gyda gwybodaeth am y llwybr, yn cynnwys y pellter a labeli ar gyfer nodweddion allweddol.

Creu map sy'n dangos gwybodaeth am le yn dilyn ymweliad ysgol, a hynny gan ddefnyddio amrywiaeth o offer a gwybodaeth ychwanegol.

Defnyddio ardaloedd wedi'u lliwio i ddangos mathau gwahanol o ecosystemau mewn gwlad neu ranbarth.

Dyfeisio cynllun ar gyfer gweithgaredd yn yr ysgol gyda thestun i esbonio lleoliadau gorsafoedd y gweithgaredd a'r pellter rhwng y gorsafoedd.

Cymharu arwynebedd adeiladau gwahanol yn eu hardal leol neu adeiladau tebyg yn y wlad, e.e. stadiymau pêl-droed a chestyll.

⭐ Sgiliau ⭐

Siapiau a llinellau

Mae ychwanegu siapiau a llinellau at fap yn helpu i nodi agweddau arwyddocaol ar leoedd a nodweddion, e.e. llwybr i'r ysgol.

Lliwiau

Defnyddio'r offer lliwiau ar gyfer siapiau a nodweddion llinellau ar fap i amlygu gwahaniaethau mewn lle neu ardal, e.e. marcio adeiladau sydd â defnyddiau gwahanol a llunio allwedd.

Offer mesur

Mae'r dysgwyr yn dechrau defnyddio'r offer mesur i fesur y pellter rhwng nodweddion a lleoedd. Trwy ddefnyddio'r offer hyn gallent hefyd ddechrau ychwanegu gwybodaeth am yr ardal neu'r nodwedd, e.e. arwynebedd tir yr ysgol.

Dethol Map

Gellid defnyddio mapiau sylfaen gwahanol, yn dibynnu ar ddiben y gweithgaredd. Gellid defnyddio delweddau o'r awyr, mapiau Arolwg Ordnans, cynlluniau a mapiau hanesyddol fel y map sylfaen y bydd yr wybodaeth yn cael ei hychwanegu ato.

Nodweddion graddio a chwyddo

Mae'r dysgwyr yn mynd ati'n fwyfwy annibynnol i ddewis graddfa briodol ar gyfer eu gwaith map.

CC4 - Cymhlethdod cynyddol

Sut mae da yn edrych?

Gall y dysgwyr greu cynrychioliadau diddorol a phwrpasol o ddata gofodol a data priodoledd. Byddant yn gallu defnyddio ffurfiau eraill ar ddata gofodol, heblaw data codau post. Byddant yn gallu defnyddio troshaenau a thryloywderau i ddangos newidiadau dros amser. Bydd eu defnydd o offer mesur yn dod yn fwyfwy soffistigedig. Bydd y dysgwyr yn dechrau defnyddio data ffynhonnell agored ac yn eu trin i ffurfio fformat priodol cyn eu defnyddio yn eu gwaith map eu hunain.

Beth am...

Defnyddio offer a delweddau i anodi strwythurau a nodweddion cestyll.

Defnyddio testun, delweddau a marcwyr i greu adnodd ar gyfer canolfan ymwelwyr yng Nghymru.

Defnyddio siapiau lliw a mapiau troshaen gwahanol i ddangos y newid mewn defnydd tir mewn trefi a dinasoedd.

Defnyddio marcwyr, lliwiau ac offer mesur i ddangos nodweddion cynefin neu ecosystem naturiol.

Ychwanegu data o ymchwil i ddangos patrymau ar draws y wlad. e.e. data iechyd.

⭐ Sgiliau ⭐

Uwchlwytho data

Rhoi data i'r dysgwyr mewn ffeil csv, data y gellir eu mewnforio at eu dibenion eu hunain, e.e. nifer y cyrchau ar ddinasoedd y DU yn ystod y blitz.

Defnyddio lliwiau

Mae'r defnyddwyr yn defnyddio offer lliwiau gyda chywirdeb a soffistigeiddrwydd cynyddol i amlygu gwahaniaethau o fewn lle neu ardal.

Defnyddio mapiau troshaen

Trwy ddefnyddio troshaenau siâp a thryloywderau mapiau, gallai'r dysgwyr nodi newidiadau dros amser yn y lleoedd a'r nodweddion.

Defnyddio offer mesur

Mae'r dysgwyr yn mynd ati'n fwyfwy annibynnol i fesur pellter, perimedr ac arwynebedd nodweddion a lleoedd er mwyn ychwanegu rhagor o fanylion ar gyfer y gynulleidfa darged.

Data gofodol

Efallai y bydd y dysgwyr yn dechrau defnyddio ffurfiau eraill ar ddata gofodol i leoli nodweddion a lleoedd; gallai hyn gynnwys codau post Prydain, hydred a lledred, a chyfeirnodau Grid Cenedlaethol Prydain.

Gwerthuso

Dylai'r dysgwyr gael y cyfle i werthuso gwaith eu cymheiriaid a hunanwerthuso eu gwaith eu hunain o ran eglurder y cynllun.

CC5 - Dadansoddi a gwerthuso

Sut mae da yn edrych?

Gall y dysgwyr fynd ati'n annibynnol i greu cynrychioliadau data i ddwyn nifer o sgiliau ynghyd. Maent yn ystyried diben y map a'r gynulleidfa darged. Maent yn defnyddio testun, delweddau, troshaenau lliw a data mewn modd effeithiol i greu cynrychioliad diddorol o ddata gofodol a data priodoledd. Efallai y byddant yn defnyddio amrywiaeth o droshaenau i archwilio cysyniadau megis newid amser neu'r hyn sy'n digwydd mewn ardal o ddiddordeb. Bydd y dysgwyr yn defnyddio offer byffro mewn modd effeithiol i archwilio'r hyn sy'n dangos o fewn pellter penodol o wrthrych neu le.

Beth am...

Defnyddio offer byffro i archwilio lefelau llygredd ar hyd y draffordd.

Defnyddio data o waith maes bioleg i ddangos newidiadau ar draws ardal o dwyni tywod.

Defnyddio data o fusnesau lleol i ddangos cwmpas busnes.

Defnyddio data a gasglwyd yn ystod gwaith maes daearyddiaeth i ddangos newidiadau dros amser.

⭐ Sgiliau ⭐

Offer amryfal

Mae'r dysgwyr yn mynd ati'n annibynnol i ddefnyddio amrywiaeth o offer i greu cynrychioliad o'r wybodaeth sydd wedi'i ystyried yn ofalus.

Defnyddio offer byffro

Trwy ddefnyddio offer byffro gall y dysgwyr archwilio nodweddion a lleoedd o fewn pellter diffiniedig o bwynt neu linell. Gellir defnyddio offer byffro i arddangos cwmpas lle neu nodwedd, e.e. cyrhaeddiad trawsyriant.

Dod o hyd i ddata a'i fewnforio

Gallai'r dysgwyr gasglu eu data eu hunain o ymholiadau neu o ddata ffynhonnell agored. Byddant yn gallu fformatio hyn mewn ffeil briodol y gellir ei mewnforio. Dylai hyn alluogi'r dysgwyr i ddadansoddi'r data mewn modd mwy soffistigedig.

Creadigrwydd

Mae'r dysgwyr yn greadigol o ran eu defnydd o wybodaeth ac yn cynhyrchu cynrychioliadau priodol o'r data ar gyfer y gynulleidfa darged. Byddant yn ystyried gosodiad y delweddau, y testun a'r troshaenau yn ofalus