2017 - Miguel Fillat Zatoya
MARÍA FILLAT ALPORTIS DOKUMENTOJN
PRI SIA PATRO - MIGUEL FILLAT ZATOYA
verkis: Lorenzo Noguero
Samideano Miguel Fillat mortis en 1987 kiam li estis 81-jara. Li kaj lia edzino Pilar Salvo estis geesperantistoj kaj membroj de FRATECO. Li verkis en esperanto kaj en hispana lingvo, faris tradukojn al Esperanto kaj apartenis al vegetaranoj.
Lia filino Maria alvenis al la sidejo de Frateco kaj lasis al ni diversajn dokumentojn de lia patro.
Eĉ en iu papero aperas lia nomo kiel estrarano de FRATECO. Tiam, la prezidanto estas Ramón de Salas (do, temas pri la jaroj 1930-1935)
Jen mencio pri ili en la iama organo de Frateco "Nia Vivo" (nº 35, aŭg.1934):
Niaj karaj gesocietanoj:
F-ino Pilar Salvo kaj S-ro Fillat geedziĝis la pasintan monaton julio.
Ni tutkore gratulas ilin kaj deziras por la fresa geedza paro multan feliĉon en sia nova stato.
Jen du poezioj de li verkitaj. La unua temas pri esperanta traduko de elhispanigita originala poezio de Victor Hugo:
VEKI
Ekbrilas taglumo
Kiel vizi’, necerta
ĝi mantel' pentrita
el riĉa orarĝenta.
Kial vi, fraŭlino,
la pord' ne malfermas?
Kial kiam tagiĝo
vekas birdojn, florojn,
vi dormanta estas?
Frapante vi pordon
diras tago hela:
"Mi estas la gajeco
kiu doloron forpelas"
La birdo al vi diras:
"harmonio mi estas"
kaj mi, ekĝemante
al vi: animo mia,
l' amon mi reprezentas!
Traduko de M. Fillat Zatoya
DESPERTAR
Ya brilla la aurora fantástica, incierta,
velada en su manto de rico tisú.
¿Por qué, niña hermosa, no se abre tu puerta?
¿Por qué cuando el alba las flores despierta
durmiendo estás tú?
Llamando a tu puerta, diciendo está el día:
“Yo soy la esperanza que ahuyenta el dolor”.
El ave te dice: “Yo soy la armonía”.
Y yo, suspirando, te digo: “Alma mía,
yo soy el amor”.
(Víctor Hugo)
La alia, dediĉita al ĝia kara urbo Zaragozo. Jen:
AL MI' ZARAGOZO
NASKIĜA KAJ DUMILJARA
Saldubo, Cesaraugusto,
Sarakosto, Zaragozo
atinganta dumil jarojn
de ranca kaj mir'rakonto:
Unu el viaj multaj filoj
-pro kiu mi sentas honoron-
benas vian maljunecon
je inda, juna kaj bel'formo.
Inda, ĉar dum dumil jaroj
de via long'viva epoko,
via animo daŭras forta
kaj rekta ankaŭ via dorso.
Juna, ĉar post tiom da jaroj
alieciĝis via ekformo
ruinminaca por la nuna
riĉ'granda kun fama nomo.
Bela, ĉar vi estas la centro
de nobla, ĉarma Aragono,
plu de hispan'taŭra felo
estas patrino kaj koro
ornamit' de art' historio
en vi moderna fasono.
Via nobla malkaŝemo
estas de publika kono;
estas virtoj, kiuj mirigaj,
via firmeco aŭ valoro
kiel riĉaj tradicioj
kun kant'dancado je Joto.
De reĝtempo hispaneca
sur vi Pilaro estas trono
kun sant' Patrino Maria
montrante ŝi reĝan kronon
al la multegaj nacioj
kiuj al ŝi gardas fervoron.
Ducent milionoj da animoj
preĝantaj kun sama idiomo!
Kun viaj karaj fratinoj
nomitaj Huesko, Teruelo,
formigas trion belegan
de nia aragona tero
kiu unuigita al la Castilla
per edziĝo el reĝa ebeno,
formis, tiel, Hispanujon
unueca, al sunreflekto
dudekvar horojn ĉiutage
ĉirkaŭe sur la planedo
Tero, tiom da grand' varia
en fruktoj, rasoj, belegoj,
mirindaĵoj aŭ pejzaĝoj;
Sed nenia estas supero
en kvalitoj ĉarm'bonegaj
al mi neordinara tero
dikega kaj fruktodona
de ĝi miregindaj semoj
semita el fort'saĝaj rasoj
kiel araba berebero,
la roma, la visigota
kaj la azia ĉe la Ibero,
generanta unua hibrida
je malofta karaktero.
Lulilo estis mi' Zaragozo
kaj en ĝi mi' tombo esperas.
Kun larmoj de la gajeco
eĉ povas mi ĝui festas
vian datrevenan naskon.
Patrin'avino al mi estas
kun tradicia titolo:
TRE OBSTINE NEMORTEMA!
A MI ZARAGOZA
BIMILENARIA
Salduba, Cesaraugusta,
Sarakosta, Zaragoza
alcanzando dos mil años
de rancia y brillante historia:
uno de tus muchos hijos
-a mucho orgullo, prez y honra-
bendice tu ancianidad
digna, juvenil y hermosa.
Digna porque en veinte siglos
de edad que cumples ahora
en tu moral no hay bajeza
ni en tu físico joroba.
Juvenil porque los años
han invertido tu forma
original, ruin, hundida,
en la que hoy pujante adoptas.
Hermosa porque tu hechura
artística lo pregona
y en tus calles, plazas, parques,
embebece y enamora.
Tu franqueza e hidalguía
no hay alguien quien desconozca;
tu fe, valor y firmeza
son hechos que al orbe asombran
como tu rico folklore
con danza y canto de Jota.
Reino de la Hispanidad
en tu Pilar se remonta
con madre Santa María
ostentando la corona
sobre múltiples naciones
donde fervientes la adoran
trescientos millones de almas
parlando el materno idioma.
Con tus hermanas menores,
de nombres Teruel y Huesca,
formas el trío precioso
de región aragonesa
que, uncida a la de Castilla,
por unión de real pareja,
creó así la España unida,
fuerte, por el sol cubierta
veinticuatro horas del día
a lo ancho del planeta
Tierra, tan grande y variado
en frutos, gentes, bellezas,
maravillas de paisajes;
pero nada la supera
en calidad exquisita
a mi extraordinaria tierra
con semillas prodigiosas,
potentes, fecundas, frescas,
sembradas por fuertes razas
como la asiático-ibérica,
románica, visigoda,
berebere y arabesca
generando una, híbrida,
de raros genio y nobleza.
Zaragoza fue mi cuna
y en ella mi tumba espera.
¡Con lágrimas de alegría
puedo aun gozar tu gran fiesta
celebrando el cumpleaños
como de la madre-abuela
con renombre de Inmortal.
Yo te auguro vida eterna
ganada en la paz fecunda,
no por títulos de guerras!
M. Fillat Zatoya
(18/majo/1983)
Fine, jen kurioza letero, hispane skribita, adresita al la tuta homaro, okaze de konkurso nomita "La ora letero", organizita de la Poŝta Ŝparkaso kaj de la Poŝta kaj Telekomunika Ĝenerala Estraro:
CARTA A MI FAMILIA UNIVERSAL
Queridos, respetados y multitudinarios familiares:
Con esta cariñosa misiva pretendo hacer que llegue a todos vosotros mi más entrañable saludo con un modesto mensaje de paz, entendimiento y amor.
Pero me temo que dudéis de mis cabales considerando una absurda o utópica pretensión el hecho de encargar a nuestros Servicios postales la distribución de una carta, sin dirección concreta, a mis innumerables parientes, más o menos allegados o lejanos, dispersos por el inmenso Atlas geográfico y astronómico; también y ciertamente algo quijotesco máxime estando obligado a utilizar solamente el idioma castellano, uno de los aproximadamente cien lenguajes con los que se mal-intercomunica la especie humana. Si a esto añadimos la actual y creciente dificultad de entendimiento por la revitalización de las regional-autonomistas lenguas y culturas son sus peculiares y discrepantes criterios, el éxito de mi empeño se ve de modo más pesimista.
Sin embargo, aun quizá pecando de ilusionado optimismo, no solamente confío en que esta mi carta, u otra similar, tenga la primera y coyuntural posibilidad de ser distribuida, o divulgada, y recibida, por ahora, entre los trescientos millones de hispano-parlantes, al menos, gracias a la original y feliz iniciativa de nuestra Caja Postal de Ahorros y la Dirección General de Correos y Telecomunicación al convocar un Concurso literario-epistolar titulado simbólicamente “La Carta de Oro”, aunque realmente se trate de una corriente carta en sencillo papel de madera pero quizás con un contenido más moralmente valioso que el del tan buscado, convencional y renombrado “vil metal”.
Y, desde la serena costumbre de mi senectud, no solamente confío en la circunstancial, limitada y actual posibilidad de lo enunciado sino que, abarcando también el pasado y el futuro veo unas posibilidades en la comunicación todavía mucho más amplias, rápidas y claras, gracias no solo al gigantesco, moderno y creciente avance de nuestra cultura tecnológica en los medios mecano-físico- químicos del transporte y en los de la radiotelecomunicación –tan distinta y perfeccionada hoy con relación a los no muy lejanos tiempos del heroico-legendario correo Miguel Strogoff- sino también por el más lento pero evidente progreso de la tecnología cultural de los valores humanos y naturales que se manifiestan con movimientos individuales y colectivos hacia el logro de un mayor entendimiento lingüístico-convivencial entre los humanos, como puede ser el de la extensión a todos los centros de enseñanza de un idioma internacional, auxiliar, científico, simplificado, correcto, como es el autotitulado ESPERANTO.
M. Fillat Zatoya