ΦΙΛΑΝΘΡΩΠΙΑ

Στην Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα διαβάζουμε: " φιλανθρωπία η [filanθropía] Ο25 : 1α. η πράξη, η χειρονομία ενίσχυσης, βοήθειας (οικονομικής κυρίως) προς ανθρώπους που έχουν ανάγκη· (πρβ. ευεργεσία): Έχει κάνει πολλές φιλανθρωπίες στη ζωή του. β. η αντίστοιχη δραστηριότητα: H κοινωνική μέριμνα πρέπει να αναλαμβάνεται από την πολιτεία κι όχι να αφήνεται στη ~. 2. (σπάν.) η αγάπη προς τον άνθρωπο: H ~ του Θεού.

[λόγ.: 1: αρχ. φιλανθρωπία `ανθρώπινα αισθήματα, πράξεις καλοσύνης΄· 2: ελνστ. σημ.]

ΓΙΑ ΤΗΝ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑ, ΑΣ ΔΟΥΜΕ ΤΙ ΛΕΕΙ Ο ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΠΑΛΑΜΑΣ:

Η φιλανθρωπία είναι πρώτα απ’ όλα για τον άγιο Γρηγόριο χαρακτηριστικό γνώρισμα του Θεού. Ο Θεός αποκαλύπτεται στον άνθρωπο ως αγαθός και φιλάνθρωπος. Κάθε έργο του Θεού, κάθε επέμβασή του στην ιστορία της θείας οικονομίας και κάθε εντολή του γίνεται πρός όφελος του ανθρώπου. Η φιλανθρωπία του Θεού είναι κατά τον ι. Πατέρα, διπλή: πριν την πτώση συνίσταται στην παροχή όλων εκείνων των εφοδίων, που επιτρέπουν στον άνθρωπο να επιτύχει ελευθέρως την ομοίωσή του προς το Θεό, ενώ μετά την πτώση στη μακροθυμία και στην αποκατάσταση της δυνατότητας θέωσης του ανθρώπου (Αγ. Γρηγορίου του Παλαμά, Ομιλία ΛΣΤ´, PG 151, 452AB).

Η μίμηση της θείας φιλανθρωπίας από μέρους του ανθρώπου φαντάζει ίσως δύσκολη, αν όχι ανέφικτη. Πως είναι δυνατόν ο άνθρωπος να μιμείται ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα του Θεού; Εξάλλου, η φιλανθρωπία δεν αφορά κατά την αντίληψη πολλών σε κάθε άνθρωπο, αφού καθήκον φιλανθρωπίας φαίνεται να έχουν μόνο οι πλούσιοι, καθώς αυτοί μόνο έχουν τα οικονομικά μέσα για να βοηθoύν τους φτωχούς και ενδεείς. Ο άγιος Γρηγόριος ανασκευάζει την αντίληψη αυτή τονίζοντας ότι πρώτον, όλοι οι άνθρωποι καλούνται σε φιλανθρωπία, δεύτερον, ότι η φιλανθρωπία πρέπει να στρέφεται προς κάθε άνθρωπο και τρίτον, ότι αποτελεί ένα εύκολα πραγματοποιήσιμο καθήκον. Αφού παρουσιάσουμε τις απόψεις αυτές του αγίου, θα ολοκληρώσουμε την πραγμάτευση του θέματος με σύντομη αναφορά σε μια απαραίτητη προϋπόθεση, υπό την οποία αυτή αποτελεί θεάρεστη πράξη.

Και αν δεν έχει κανείς αγαθά που να του περισσεύουν, παρατηρεί ο ι. Πατήρ, με την εκούσια νηστεία και την εγκράτεια μπορεί να εξασφαλίσει τροφή για τον πεινασμένο συνάνθρωπό του (Αγ. Γρηγορίου του Παλαμά, Ομιλία ΙΓ´, PG 151, 161CD). Αν πάλι δεν είναι καλός στο λόγο, ώστε να δίνει συμβουλές και να παρηγορεί, μπορεί να δείχνει μακροθυμία και να διδάσκει τους γύρω του με το παράδειγμά του.

Τηρώντας δηλαδή τις εντολές του Θεού και καλλιεργώντας τις αρετές, ευεργετεί όλους αυτούς με τους οποίους συναναστρέφεται, καθώς γίνεται με τις πράξεις του δάσκαλος της αρετής. Συνεπώς κάθε άνθρωπος έχει τη δυνατότητα να προσφέρει πολύτιμη βοήθεια στον πλησίον του, γι’ αυτόν και ο Θεός αναμένει τα έργα της φιλανθρωπίας από τον καθένα.

Τη διδασκαλία αυτή τεκμηριώνει ο άγιος Γρηγόριος με την ευαγγελική περικοπή της μέλλουσας κρίσης (Ματθ. 25, 31-46), κατά την οποία θα συναχθούν, σύμφωνα με το ιερό Ευαγγέλιο, όλα τα έθνη μπροστά στο θρόνο του Θεού και εκεί θα ξεχωρίσει ο Υιός του ανθρώπου τους δίκαιους από τους αδίκους με κριτήριο τις πράξεις τους έναντι των συνανθρώπων τους. Οι δίκαιοι θα κληρονομήσουν τη βασιλεία των ουρανών, επειδή τήρησαν τις εντολές του Θεού και επέδειξαν έργα αγάπης προς τον πλησίον, τα οποία μάλιστα κατονομάζει: «ἐπείνασα γάρ, καί ἐδώκατέ μοι φαγεῖν, ἐδίψησα, καί ἐποτίσατέ με, ξένος ἤμην, καί συνηγάγετέ με, γυμνός, καί περιεβάλετέ με, ήσθένησα, καί ἐπεσκέψασθέ με, ἐν φυλακῆ ἤμην, καί ἤλθετε πρός με». (Ματθ. 25,36)

ΙΤΑΛΙΚΑ:

Carità è un termine derivante dal latino caritas (benevolenza, affetto, sostantivo di carus, cioè caro, amato, su imitazione del greco chàris, cioè «grazia» oppure «cura»), ma anche dal greco ἀγάπη, agápē (come appare nel Nuovo Testamento Greco), ossia un grande amore disinteressato e fraterno. Nella teologia cattolica è una delle tre virtù teologali, insieme a fede e speranza.

Lo stesso termine si utilizza anche in riferimento all'atto dell'elemosina (nell'espressione "fare la carità") e in riferimento a ogni forma di volontariato.