Khám sản phụ khoa luôn là một tình huống nhạy cảm: người bệnh phải phô bày vùng kín, chạm vào những điều riêng tư nhất của cơ thể và đời sống. Vì vậy, không chỉ là “khám”, đó còn cần là một trải nghiệm được tôn trọng—từ lời nói, hành vi, cử chỉ đến ánh mắt của chúng ta.
D dignify (giữ phẩm giá): Che chắn, kín đáo để người bệnh không thấy xấu hổ hay bị đánh giá.
A autonomy (tự chủ): Mọi thao tác phải có giải thích – xin phép – được đồng ý.
S safety (an toàn): Kỹ thuật đúng, dụng cụ ấm – sạch – phù hợp, thao tác nhẹ nhàng.
T trust (niềm tin): Cách chúng ta nhìn, nói, đứng, chờ… đều đang xây niềm tin.
Không gian: Đóng cửa, kéo rèm; treo bảng “Đang khám – vui lòng không vào”.
Giới thiệu – mục đích – kế hoạch:
“Chào chị A, em/tôi là … Hôm nay mình khám phụ khoa để tìm nguyên nhân khó chịu của chị. Em/tôi sẽ mô tả từng bước và chỉ làm khi chị đồng ý nhé.”
Hỏi về mong muốn/giới hạn:
“Chị có muốn người đi cùng/chứng kiến không?”, “Có điều gì chị lo lắng để em/tôi điều chỉnh?”
Hướng dẫn chuẩn bị:
“Chị thay khăn choàng này, giữ phần thân trên ấm. Khi nằm lên bàn, em/tôi sẽ phủ thêm khăn che kín vùng không cần khám.”
Ngôn từ:
Tránh từ lóng, ẩn ý, đùa cợt.
Dùng thuật ngữ đơn giản, trung tính: âm hộ/âm đạo, mỏ vịt, tử cung, cổ tử cung.
Câu nói mẫu:
“Em/tôi bắt đầu chạm nhẹ ở ngoài, nếu chị khó chịu hãy nói để em dừng.”
“Em/tôi đặt mỏ vịt, có thể hơi tức tức vài giây.”
“Xong phần này rồi, em/tôi rút dụng cụ nhé.”
Giọng điệu & tốc độ: Chậm, ấm, từng bước một; luôn báo trước thao tác sắp làm.
Ánh mắt: Giữ ở mặt – mắt người bệnh khi trò chuyện; khi thao tác, tập trung chuyên môn, tránh đảo mắt quan sát cơ thể một cách tò mò.
Tư thế cơ thể: Đứng ngang tầm, không áp sát; giữ khoảng cách nghề nghiệp; che chắn tối đa với khăn phủ.
Kiểm soát đau & khó chịu: Dùng gel bôi trơn, dụng cụ cỡ phù hợp; nếu bệnh nhân co cứng, dừng – trấn an – giải thích – xin phép lại.
Tôn trọng im lặng: Không trò chuyện việc riêng, không cười đùa; tuyệt đối không quay phim/chụp ảnh.
Thông báo kết thúc – giúp chỉnh trang: “Em đã khám xong. Chị có thể ngồi dậy từ từ, em quay lưng để chị chỉnh áo quần.”
Phản hồi kết quả ngắn gọn – dễ hiểu: Dùng hình vẽ hoặc mô hình nếu cần.
Kế hoạch tiếp theo: Nêu lựa chọn điều trị, ưu – nhược, chi phí dự kiến; khẳng định quyền quyết định của người bệnh.
Mời đặt câu hỏi: “Có điều gì chị còn thắc mắc hoặc muốn em giải thích kỹ hơn không ạ?”
Nên dùng: “xin phép”, “mời chị”, “hơi tức/ấm/lanh một chút”, “chị thấy ổn không ạ?”, “mình tạm dừng nhé?”
Tránh: “ráng chịu đi”, “có gì đâu”, “bệnh này phụ nữ ai cũng bị”, “chị mở to ra coi” (thiếu tôn trọng, gây tổn thương).
Bình luận ngoại hình, mùi cơ thể, đời sống tình dục.
Đùa giỡn, ám chỉ, kể chuyện riêng trong lúc khám.
Gọi thêm người vào phòng mà không xin phép.
Ghi âm/quay chụp không có đồng ý bằng lời hoặc văn bản.
Bệnh nhân từng trải qua bạo lực tình dục/khám ám ảnh: Hỏi trước về kích hoạt (triggers), cho quyền dừng bất kỳ lúc nào, đề nghị mời nữ hộ sinh/bác sĩ nữ nếu bệnh nhân muốn.
Đau nhiều, lo âu cao: Dừng – thở chậm cùng bệnh nhân – giải thích lại – đổi dụng cụ nhỏ hơn – hẹn khám lại nếu cần.
Khác biệt văn hoá/ngôn ngữ: Dùng thông dịch viên/giấy vẽ; không giả định hay phán xét.
3 xin: xin tự giới thiệu – xin phép giải thích – xin đồng ý (và nhắc lại trước mỗi bước).
3 có: có che chắn – có người chứng kiến khi cần – có quyền dừng bất cứ lúc nào.
Cửa phòng/ rèm kín? Bảng “Đang khám” treo?
Khăn che, mỏ vịt cỡ phù hợp, gel bôi trơn, đèn ấm?
Giới thiệu – giải thích – xin đồng ý?
Báo trước từng thao tác, quan sát nét mặt, hỏi cảm giác?
Kết thúc: giúp chỉnh trang – phản hồi dễ hiểu – thống nhất kế hoạch xử trí?
Chúng ta chữa bệnh không chỉ bằng tay nghề mà còn bằng sự tinh tế: một câu nói nhẹ, một tấm khăn che, một cái gật đầu xin phép—tất cả góp phần giữ trọn phẩm giá người bệnh. Ở chuyên khoa nhạy cảm này, tôn trọng không phải là “thêm vào” mà là “cốt lõi”. Mỗi lần khám là một lần gieo niềm tin: nhẹ nhàng – minh bạch – có đồng thuận – kín đáo – an toàn.
“Chạm vào cơ thể là chạm vào lòng tin. Hãy luôn xứng đáng với lòng tin ấy.”