Ο πόνος ενός κόσμου

Όπως μπορεί να σκεφτεί κανείς, η ποίηση γεννιέται πάντα και παντού. Δεν έχει προτιμήσεις όσον αφορά στην θεματολογία ή το περιεχόμενο, αρκεί να εκφράζει ανθρώπινα συναισθήματα. Ιδίως στην Ελλάδα, όταν ο λαός μας περνούσε ιστορικές τραγωδίες, πολέμους, αρρώστιες, δικτατορίες, εμφυλίους, όταν οδηγήθηκε στη σκλαβιά, οι άνθρωποι εξέφραζαν τη θλίψη, τον πόνο τους μέσω της λογοτεχνίας και της ποίησης. «Όταν ο ποιητής ζωγραφίζει την κόλαση, ζωγραφίζει τη ζωή του», έχει πει ο Βίκτωρ Ουγκώ. Επομένως, ο ποιητής μπορεί να εκφράζει τα προβλήματα της εποχής του, όταν προκαλούν στον ίδιο έντονο προβληματισμό.

 Σήμερα στην Ελλάδα δεν δεχόμαστε, ευτυχώς, πολεμικές επιθέσεις ούτε απειλείται σημαντικά η ελευθερία μας, αλλά την κοινωνία συνεχίζουν να την αρρωσταίνουν διάφοροι παράγοντες. Ένας από τους κυριότερους, βέβαια, είναι η κλιματική αλλαγή, η αλλοίωση της φύσης, γεγονός που αφορά όλους μας. Επί αιώνες λογοτέχνες και ποιητές προσπαθούν να αποδώσουν γραπτώς το μεγαλείο της φύσης και η λατρεία τους για το περιβάλλον θα μπορούσε να χαρακτηριστεί θρησκευτική. Έτσι, φαίνεται αδύνατο μπροστά στη καταστροφή και την αποδυνάμωσή του να μείνουν άπραγοι.

Υπάρχει ένα νέο είδος λογοτεχνίας, η κλιματική φαντασία  (climate fiction ή cli-fi) όπως έχει ονομαστεί, η οποία περιλαμβάνει μυθοπλασίες εμπνευσμένες από την κλιματική αλλαγή. Αποτελεί απόδειξη της επιρροής που ασκεί η αλλοίωση του περιβάλλοντος στην δημιουργικότητα των ανθρώπων. Ιδίως τα τελευταία χρόνια, έχουν αναδειχθεί πολλοί λογοτέχνες και μυθιστοριογράφοι που έχουν γράψει πολλά έργα τους πάνω στο ζήτημα της κλιματικής αλλαγής. Η αγγλική εφημερίδα The Guardian αναφέρει, ανάμεσα σε άλλους, τον Αμερικανό David Simon, τον Ιρλανδό Niall Bourke και την Βρετανίδα Jessie Greengrass. Ωστόσο, παραμένουν λίγοι οι ποιητές και οι λογοτέχνες που έχουν ασχοληθεί με το περιβαλλοντικό πρόβλημα. Μάλιστα, ο Ινδός συγγραφέας  Amitav Ghosh απορεί με την αδράνεια των περισσότερων συγγραφέων απέναντι στο «πιο μεγάλο ζήτημα του σύγχρονου κόσμου».

 Σημαντική εκπρόσωπος του λογοτεχνικού κινήματος είναι η Νορβηγίδα συγγραφέας Maja Lunde, η οποία έγραψε μια τριλογία από βιβλία που «συμπονούν» τον πλανήτη. Κάθε βιβλίο της συλλογής αποτελεί ένα ταξίδι στον χρόνο από τον 19ο αιώνα ως και 70 χρόνια από τώρα, παρουσιάζοντας την σταδιακή εξαθλίωση των στοιχείων της φύσης και τις κοινωνικές και πολιτικές επιπτώσεις που αυτή η οικολογική καταστροφή επιφέρει σε κοινότητες σε όλο τον κόσμο. Συγκεκριμένα, τα τρία βιβλία είναι τα εξής: 

Βέβαια, και στην Ελλάδα υπάρχουν μορφές μοντέρνας ποίησης με θεματολογία την κλιματική αλλαγή. Παράδειγμα αποτελεί ο Θάνος Γογός, με τις συμμετοχές του σε διεθνείς διαγωνισμούς ποίησης.

Είναι σίγουρο ότι αυτή η δημιουργική έκφραση του θέματος βοηθάει και στην καταπολέμησή του. Έχει αποδειχθεί ότι, μέσω της τέχνης, ευαισθητοποιούνται οι άνθρωποι και γίνονται πιο πρόθυμοι να κινητοποιηθούν.  Στο Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Περιβαλλοντική Επικοινωνία και Προαγωγή Υγείας» του Τμήματος Δημόσιας και Κοινοτικής Υγείας τονίζεται ότι η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση μέσω της Τέχνης είναι μια σύγχρονη μέθοδος διαπαιδαγώγησης με σκοπό την ευαισθητοποίηση των επόμενων γενεών για την προστασία του περιβάλλοντος. Ως αποτέλεσμα αυτής της πρωτοβουλίας, προβλέπεται ότι όροι όπως Περιβαλλοντική Τέχνη (environmental art), Οικολογική Τέχνη (ecoart / ecological art) ή Τέχνη της Γης (Land Αrt) θα χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο στην εκπαίδευση, περιλαμβάνοντας διάφορες δημιουργικές δράσεις μέσω των οποίων οι νέοι του μέλλοντος θα συγκινούνται και θα αποκτούν πιο ισχυρά συναισθήματα για το περιβάλλον. Δεν γίνεται η κάθε γενιά να επαναλαμβάνει τα λάθη της προηγούμενης σε αυτό το τόσο καθοριστικό πρόβλημα. Έχει έρθει η ώρα να δράσουμε έξω από το χαρτί.

Πηγές:

www.theguardian.com

www.researchgate.net

anemos-book.gr

www.ot.gr