Vaandels, kazuifels en koorkappen

Vaandels

Vaandels worden gebruikt bij processies, met name bij de processie op Sacramentsdag, een plechtige rondgang van geestelijkheid en gelovigen door de kerk of daarbuiten met het Heilig Sacrament des Altaars, relieken of anderszins. De Processie wordt voorafgegaan door het Processiekruis, dat oorspronkelijk het altaarkruis was. Naast het H. Sacrament draagt men de Processielantaarns, terwijl het geheel wordt opgeluisterd door Processievaandels.

Vaandels H. Nicolaaskerk

Processievaandel Onze Lieve Vrouw

Processievaandel Onze Lieve Vrouw (1e kwart 20e eeuw)

(H. 174,5 cm, B. 98,5 cm, L. franje 7,5 cm, kwast met koord 29 cm)

Vaandel met aan de bovenkant 6 lussen van 12 cm breed, van donkerblauwe katoenen fluweel, aan twee zijden afgezet met goudband. Het vaandel eindigt aan de onderkant in drie slippen. Langs de gehele onderkant goudfranje. Aan elke sliop een houten kwast met gouddraad.

Het vaandel is verdeeld in vakken die zijn afgezet met goudband. Bovenaan een horizontaal vak met daarin de tekst: ‘O.L.VROUW-ONBEVLEKT-ONTVANGEN’. Daaronder, in het midden, een vak met de beeltenis van O.L.Vrouw staande op een slang met een appel in de bek, op de wereldbol, in de wolken. Uit haar handen schieten stralen. Daaromheen een mandorla met vlammen en stralen.

Aan weerszijden van het middenvak een vak met een lelie- en rozentak in tamboereerwerk in gekleurde zijde. Bovenaan krullen in gele zijde.

Onder het middenvak een vak met in oranje zijde getamboereerd: ‘BID-VOOR-ONS’. Daaronder, op de middenslip, in goudborduurwerk het Mariamonogram omringd door stralen in gele zijde.

Tussenvoering van witte katoen en een stijf geapretteerd weefsel van jute en katoen. Voering van blauwe satijn in zijde en katoen. Geel etiket met de ingeweven tekst ‘Firma: Janssen en Co, Tilburg’ onder op de voering.

Bijbehorend lang koord met kwast van gouddraad.

processievaandel

H. Nicolaas

Processievaandel H. Nicolaas (1e kwart 20e eeuw)

(H. 187 cm, B. 101 cm, L. koorden met kwasten 32-34 cm)

De basis wordt gevormd door donkerrood fluweel, omrand met goudband. Bovenaan een horizontale band met het opschrift ‘H.Nicolaas.bescherm.Helvoirt’. Onder aan deze band goudband met goudfranje. In het midden de afbeelding van de H. Nicolaas met de traditionele attributen: staf, boek, drie gouden ballen en drie kinderen in een kuip. De afbeelding is geschilderd en met zijde geborduurd op zijden satijn. De lijnen in de afbeelding zijn verfraaid met opgenaaid gouddraad. Om de H. Nicolaas een krans van bloemen, links een tak met rozen, rechts een tak met lelies. Ze zijn onderaan samengebundeld door een siermotief van reliëf goudborduurwerk. Het vaandel eindigt aan de onderkant in drie slippen. Op elke slip een wapen. Wapens van blauwe zijde met applicaties van reliëfborduurwerk en opgenaaide leeuwtjes van gedreven metaalplaat. Om de twee buitenste wapens een cartouche van reliëf goudborduurwerk. Langs de onderkant van de slippen goudfranje. Tussen de slippen, aan de bovenkant, ook goudfranje. Onder elk wapen zijn vier ‘blaadjes’ in een kruisvorm geappliqueerd, van waaruit een kwast van gouddraad. Het vaandel is aan een houten stok opgehangen met acht lussen van fluweel met goudband.

De goudfranje aan de middelste slip en tussen de middelste en rechter slip is mogelijk ouder dan de andere franje.

Processievaandel

H. Familie

Processievaandel H. Familie (1e kwart 20e eeuw)

(H. 199 cm, B. 105 cm L. franje 7,5 cm, kwast met koord 24 cm)

Het vaandel is verdeeld in vakken, die van elkaar gescheiden zijn door goudband. In beide bovenhoeken zijn bloemen geborduurd in tamboereer techniek. In het midden een voorstelling van de H. Familie staande op een groene weide. De mantels van Maria en Jozef zijn versierd met gekleurde steentjes. Om de hoofden van Maria, Petrus en het Kind Jezus een dubbele cirkel van goudband. Daarin de tekst ‘H.FAMILIE.B.V.O.’. In de binnenste ring van de cirkel is een duif geborduurd. Om de duif een dubbele ring van gouddraad. Aan beide zijden van de cirkel geborduurd krulwerk in zijde en goudkleurige lovers. Onder de voorstelling van de H. Familie een vak met in geel geborduurd: ‘HELVOIRT’. Links en rechts hiervan een vak met een in zijde geborduurde lelietak. Deze vakken lopen naar onder toe uit in slippen. Onder aan de slippen en in het midden goudfranje. Aan elke slip bovendien een houten kwast, versierd met gouddraad.

Het vaandel is met 8 lussen van rood fluweel, afgezet met goudband, opgehangen aan een roodgeverfde stuk waarin 2 messing schroefogen.

Een rood zijden etiket met ingeweven tekst: ‘Firma: Janssen en Co / Tilburg’ genaaid op fragment zalmkleurige katoenen satinet.

Processievaandel

Het Lam Gods

Processievaandel Het Lam Gods (ca. 1912)

(H. 195,5 cm, B. 100 cm, L. koorden 360 cm, L. kwasten 16 cm)

Het is een rechthoekig vaandel met 2 slippen. Op het bovenste gedeelte een voorstelling van het Lam Gods met de kruisstandaard en de kelk waarin het bloed wordt opgevangen, op het met zeven zegels gesloten boek der Apocalyps. Op de altaardwaal geborduurd A (alpha) IHS en Ω (omega). Op het antependium twee herten die hun dorst lessen aan de waterbron. Om het Lam Gods en onder het altaar een krans van stralen en vlammen op wolken (water?). Aan weerszijden van het Lam Gods een banderol met de tekst ‘Ecce Agnus Dei / qui tollit peccata mundi’. Aan beide zijden van het altaar een engel zwaaiend met een wierookvat. De gehele voorstelling is op een ondergrond van witte zijde met een blokjesmotief geplakt. De witte zijde is rondom afgezet met goudband.

Op elke slipo een lelietak omslingerd door een banderol met het doorlopend opschrift ‘tantum-ergo / sacramentum / venerumur-cernui / praestet-fides / supplementum / sensuum-defectui /’.

Het gehele vaandel wordt omzoomd door goudband met rode blokjes en rode randen. Aan de onderzijde van de slippen is goudfranje genaaid.

Alle zijden applicaties zijn gelijmd op de ondergrond. Achter het witte zijdebrokaat is een tussenvoering aangebracht van geprepareerd linnen. Op de achterkant van het linnen zijn kranten geplakt. Het betreft enkele pagina’s van De Maasbode van dinsdag 30 juli 1912 (avondeditie) en woensdag 31 juli 1912 (ochtendeditie).

Bijbehorend twee lange koorden met kwasten van gouddraad, waarschijnlijk om het vaandel recht overeind te houden tijdens de processie.

Kazuifels en koorkappen H. Nicolaaskerk

Kazuifels

Koorkappen

Kazuifel

Opperkleed dat door bisschop en priester bij het celebreren van het H. Misoffer gedragen wordt. Het moet vervaardigd zijn van zijde of halfzijde, in de liturgische kleur van de dag, en gezegend zijn.

De vorm heeft veel verandering ondergaan. De oorspronkelijk aan alle zijden even wijde klokvorm werd voortdurend aan de zijden versmald, zodat na het Gotische en Borromeus-Kazuifel, modellen ontstonden, die alleen borst en rug bedekten.

Het weer in gebruik nemen van de historische vorm is door een decreet van de Romeinse congregatie der Riten (1925) van de toestemming van de Apostolische Stoel afhankelijk gemaakt.

Koorkap

Koor- of vespermantel is een tot aan de voeten afhangende mantel. De mantel is van voren open en heeft een rugschild, naar de oorspronkelijke vorm van een monnikskap. Eigenlijk het gewaad van de cantor (degene die in koorkerken belast is met de solozang en de leiding heeft van de koorzang). Nu het opperkleed van de celebrant tijdens vespers, lof, processie, enz. en van de presbyter assistent tijdens het H. Misoffer. Gewoonlijk van zijde, in de liturgische kleur van de dag.

Liturgische kleuren

De liturgische kleuren voor de gewaden zijn: wit, rood, groen, paars, zwart en rose. Alle andere kleuren zijn verboden. Goud en zilver gelden als wit.

Tijdens de loop van het Kerkelijk Jaar worden de volgende kleuren gebruikt:

  • Advent: paars
  • Kersttijd: wit
  • Tijd na driekoningen: groen
  • Vasten: paars
  • Paastijd: wit
  • Pinksterweek: rood
  • Tijd na Pinksteren: groen
  • bij uitvaarten/rouw: zwart.