Kwaliteitskaart HB-lessen
Kwaliteitskaart HB-lessen
Inleiding
In het Atelier werken we wekelijks met HB-lessen. Hier leren onze leerlingen over hoogbegaafdheid. We doen dit via een vaste structuur en vanuit de visie van het Atelier.
De theorie
Binnen de HB-lessen volgen we de theorie van Willy Peters over leren (voor het) leven, leren leren en leren denken. Deze theorie biedt handvatten om passend onderwijs aan (hoog)begaafde leerlingen vorm te geven. De theorie draait om het feit dat zaken die voor een gemiddelde leerling vanzelfsprekend kunnen zijn, voor (hoog)begaafde leerlingen niet altijd vanzelfsprekend hoeven zijn. Zo kunnen zij zich anders voelen dan anderen en hebben zij daardoor meer moeite met zichzelf accepteren zoals ze zijn. Aan de andere kant kunnen de organisatorische executieve vaardigheden (op latere leeftijd) problemen opleveren, omdat hoogintelligente kinderen die nog niet in hoeven te zetten bij voor hen minder complexe taken.
De drie gebieden van de theorie worden hieronder toegelicht:
Bij leren (voor het) leven ontwikkelen de leerlingen kennis, houding en vaardigheden op het intrapersoonlijke en interpersoonlijke gebied. Inzicht in jezelf vormt de basis voor het leren leven.
Een positief zelfbeeld en het kennen van je eigen sterke en minder sterke kanten zijn voorwaarden om je zelf te kunnen blijven ontwikkelen.
In de HB-lessen is bij dit onderdeel specifiek aandacht voor het kind als hoogbegaafde en wat dat betekent voor de omgang met andere kinderen.
Het gedeelte "omgaan met anderen" wordt ook behandeld tijdens de lessen "Vreedzaam" en komen minder vaak expliciet aan bod tijdens de HB-lessen.
Hierbij gaat het om het ontwikkelen van inzichten en vaardigheden die wezenlijk zijn voor het verwerven en toepassen van kennis. Taakgerichtheid, doorzettingsvermogen en doorzettingsvermogen zijn daarin van groot belang.
We willen onze leerlingen een leergierigheid aanleren en plezier geven (of laten behouden) in het leren.
Het leren plannen en het inzetten van verschillende leerstrategieën zijn doelen die vaker voorbij komen in deze lessen. Ook reflecteren op je eigen leerproces wordt gestimuleerd.
Er is een grote overlap te vinden met de executieve vaardigheden bij dit onderdeel. Bij de HB-lessen wordt vooral ingezet op leerstrategieën en plannen.
Bij dit onderdeel van de HB-lessen gaan we aan de slag met het ontwikkelen van en reflecteren op hogere denkvaardigheden, zoals analytisch denken, creatief denken en kritisch denken.
Het creatief denken werken we ook verder uit in de Outside the Box lessen. Dit komt in de HB-lessen minder vaak expliciet aan bod.
Algemene afspraken
Doelen
Leren leven
Ik ben trots op mijzelf en mijn werk
Ik weet waar ik goed en minder goed in ben
Ik maak gebruik van mijn sterke kanten en blijf ook werken aan dat waar ik minder goed in ben
Ik doe de dingen zo goed mogelijk maar stel mijn eisen/doelen niet té hoog
Ik vind het niet erg als ik niet meteen weet hoe iets moet of als iets niet meteen lukt
Ik ga goed om met kritiek en flexibel met tegenslagen en begrijp dat ik hier iets van kan leren
Ik weet wat ik wil en kies daar ook voor
Ik blijf mezelf in een groep: anderen kunnen aan mij zien en van mij horen wat ik ergens van vind en hoe ik me voel
Ik houd rekening met de regels die voor de groep belangrijk zijn
Ik werk samen met anderen als we samen meer kunnen bereiken dan alleen
Ik maak anderen enthousiast om samen ergens een succes van te maken
Ik verdeel de taken samen met anderen op een manier die voor iedereen goed werkt
Ik ben in staat in samenwerking met anderen verschillende rollen en taken te vervullen
Ik zien en begrijp goed hoe anderen ergens tegenaan kijken vanuit hun beleving
Ik luister goed naar de ideeën van anderen en verdedig mijn eigen ideeën
Ik geef kritiek op een manier zodat de ander er ook iets aan heeft
Ik presenteer de resultaten van mijn werk aan anderen op een manier die past bij mij én bij het doel van dat moment
Leren leren
Ik geef aan wat ik wil leren en waaraan ik wil werken
Ik zet me in voor taken die ik moet uitvoeren
Ik zet door wanneer iets niet direct lukt
Ik houd mijn aandacht er goed bij als dat nodig is
Ik werk zelfstandig als dat nodig is
Ik vraag op tijd hulp als ik ergens zelf niet uitkom
Ik waardeer het leerproces ook als het resultaat tegenvalt
Ik formuleer leerdoelen voor mezelf
Ik verken een onderwerp voor ik ermee aan de slag ga
Ik weet welke stappen ik moet zetten en hoe ik deze moet uitvoeren
Ik zorg dat ik het belangrijkste af heb voor de tijd om is
Ik houd me aan mijn planning en stel deze bij als dat nodig is
Ik kijk achteraf of mijn planning goed was en wat beter kan
Ik weet welke manieren van leren er zijn en welke manier mijn voorkeur heeft
Ik zet de meest geschikte manier van leren in
Ik verzamel geschikte informatie op verschillende manieren
Ik bewaar informatie om het later te kunnen gebruiken
Ik laat zien wat ik geleerd heb
Ik licht mijn antwoorden toe en laat zo zien dat ik het begrijp
Ik controleer of mijn leervraag voldoende beantwoord is
Leren denken
Ik herken verschillen en overeenkomsten tussen dingen
Ik zie het verband tussen waardoor iets komt (oorzaak) en het gevolg ervan
Ik zie de relatie tussen verschillende onderdelen binnen het grote geheel
Ik maak ingewikkelde problemen gemakkelijker door ze op te delen in kleinere problemen
Ik ontdek nieuwe vragen of problemen
Ik bedenk meerdere oplossingen voor een vraag of probleem
Ik bedenk originele oplossingen voor een vraag of probleem
Ik bedenk hoe ik bestaande ideeën in een nieuwe situatie kan toepassen
Ik zet ideeën om in praktische oplossingen
Ik neem afstand van een probleem om het even op me in te laten werken
Ik ga na of mijn veronderstellingen kloppen
Ik controleer of nieuwe informatie klopt en overeenkomt met informatie die ik al heb
Ik onderscheid feiten van meningen en betrouwbare van niet betrouwbare bronnen
Ik neem bij het vormen van mijn mening verschillende perspectieven mee
Ik gebruik criteria om een mening te vormen
Ik onderbouw mijn mening met argumenten
Ik vraag door tot ik het echt begrijp
Ik kies uit verschillende oplossingen de meest geschikte
Lesopzet
We werken in een cyclus van vier jaar. Ieder jaar wordt gewerkt van vakantie tot vakantie aan een blok. Er komen dus vijf blokken in een jaar aan bod. We wisselen af tussen de onderdelen "leren leven, leren leren en leren denken", zodat alle onderdelen meerdere keren aan bod komen.
Blok 1 "Leren leven": Superkrachten voor je hoofd
Blok 2 "Leren leren": topografie
Blok 3 "Leren denken": Toolbox en leerkuil
Blok 4 "Leren leven": filosoferen
Blok 5 "Leren leren": vreemde taal
Blok 1 "Leren leven": gelukslessen
Blok 2 "Leren leren": topografie
Blok 3 "Leren denken": Fixie en Growie
Blok 4 "Leren leven"
Blok 5 "Leren leren": vreemde taal
Blok 1 "Leren leven":
Blok 2 "Leren leren": topografie
Blok 3 "Leren denken":
Blok 4 "Leren leven"
Blok 5 "Leren leren": vreemde taal
Blok 1 "Leren leven":
Blok 2 "Leren leren": topografie
Blok 3 "Leren denken":
Blok 4 "Leren leven"
Blok 5 "Leren leren": vreemde taal
Tijdsinvestering
Iedere week 45 minuten.
Bij de onderdelen "leren leren" wordt ook verwacht dat de leerlingen huiswerk maken, met als doel te leren dat oefenen helpt om iets te onthouden. Het is per leerling wisselend hoe lang ze hiermee bezig zijn thuis.
Differentiatie
De theorie die wordt behandeld in het blok is voor alle leerlingen gelijk.
In ieder blok wordt per leeftijdsgroep gekeken hoe veel en hoe moeilijk het werk is dat gedaan moet worden. Per blokplanning bekijkt de leerkracht dit.
Monitoring
Tijdens de HB-lessen wordt geobserveerd op proces. Er wordt dan specifiek gekeken naar:
executieve vaardigheden
samenwerking (wanneer dat van toepassing is)
mondelinge taalvaardigheid (luisteren en gesprekken voeren)
Bij "leren leren" volgt na het blok een toets, daarin wordt het product beoordeeld.
Materialen
Superkrachten voor je hoofd: lessen van Young impact
Gelukslessen
Praatprikkels (filosoferen)
Leer jezelf beter kennen - Stine Jensen (filosoferen)
Briljant Onderwijs: Vreemde talenlijn
Topomania: topografie van Nederland, Europa, wereld
Mindset: Growie en Fixie
Mindsetgesprekskaarten
Leerkuilspel
Toolbox EF (lessen Simone en Ankie)
Rapportage
In MijnRapportfolio wordt in schooljaar 2025/2026 een plek gemaakt om het proces van de HB-lessen te rapporteren. Daar komen ook de resultaten van de "leren leren"- blokken te staan.