Geschiedenis en Staatsinrichting I-Z

Iezus Nazarenus Rex Iudaeorum (Jezus de Nazarener - of van Nazareth - de koning der joden), die ook jaarboekIbáñez del Campo, Carlos (1877-1960) President van Chili (1927-31; 1952-58), minister van Oorlog (1925-27) en Binnenlandse Zaken (1927). BewonderIbárruri-Gomez, DoloresIbárruri-Gomez, Dolores (1895-1989) (ps. La Pasionaria) Spaans politica. Op jeugdige leeftijd sloot Ibárruri zich aan bij de CPE, de Spaanse communistische IberiërsIberiërs (Lat.: Hiberes of Hiberi) Volk dat rondom de rivier de Ebro woonde; in ruimere zin de bewoners van Zuid- en Oost-Spanje. Trokken waarschijnlijk Ibn BattoetaIbn Battoeta (1304-1377) Arabisch ontdekkingsreiziger uit Marokko. Maakte van 1325-49 reizen door Noord- en Oost-Afrika en tot aan China en Zuid-Ibn HawkalIbn Hawkal (voluit: Aboe al-Kasim Mohammed ibn Ali; gest. 977) Arabisch koopman, ontdekkingsreiziger en geograaf. Hij verkende Noord-Afrika, Ibn Saoed Abdoel Aziez IIIIbn Saoed Abdoel Aziez III (ca. 1880-1953) Koning van Hidjaaz en Nadjid (1926), in 1932 herdoopt in Saudi-Arabië (1932-53). Medeoprichter van Ibn Taimijja

Ibn Taimijja (1263-1328) Wetgeleerde en theoloog. Ibn Taimijja werd geboren in Harraan, in het tegenwoordige Zuidoost-Turkije, en bracht het grootste Ibrahiem ben al-Aghlab

Ibrahiem ben al-Aghlab (Ibrahim ibn al-Aghlab; gest. 812) Stichter van de dynastie der Aghlabiden (780-909) in de Arabische provincie Ifriqijja (Ibrahiem Pasja

Ibrahiem Pasja (Ibrahim Pasha; 1789-1848) Zoon of aangenomen zoon van de onder Osmaanse heerschappij staande onderkoning (vali) van Egypte, Ibrahiem Sjah

Ibrahiem Sjah (reg. 1402-1436) Tweede koning uit de Sharki-dynastie, die Jaunpur en Oudh bestuurde. Hij was een verlicht heerser met grote invloed iconoclasme

iconoclasme (Lett: iconenafbraak) Beeldenstorm in het Byzantijnse Rijk in de 8e en 9e eeuw. In 726 besloot de Byzantijnse keizer Leo III (reg. 717-Idenburg, Alexander Willem Frederik

Idenburg, Alexander Willem Frederik (1861-1935) Nederlands anti-revolutionair politicus. Minister van Koloniën (1902-05; 1908-09; 1918-19), Idiarte Borda, Juan

Idiarte Borda, Juan (1844-1897) Uruguayaans politicus, in 1894 gekozen tot president. Hij stimuleerde de publieke werken, wat mede gefinancierd Idries al-Senoessi

Idries al-Senoessi (1890-1983), koning van Libië (1951-1969). De patriarchale vorst was als Idris I Libiës eerste staatshoofd. De in het leger, vooral Idris III

Idris III Koning van Kanem-Bornoe van 1571-1603. I. vocht tegen de Toearegs en onderdrukte meerdere stammenoorlogen. Hij versterkte op bekwame Idrisiden

Idrisiden Islamitische dynastie in Marokko (788-974), gesticht door Idris I (gest. ca. 791), een afstammeling van Ali. Verslagen door de Fatimiden.

Ièharu

Ièharu Japans sjogun (reg. 1760-86), werd geheel gedomineerd door zijn opperkamerheer Tanoema Okitsoegoe. Ondanks pogingen om de economie Ièjosji

Ièjosji Japans sjogun (reg. 1838-53). Onder zijn bewind werd de kwestie van openstelling van Japan voor buitenlandse mogendheden knellend, terwijl Iel-Chans

Iel-Chans (Il-Khans) Mongoolse dynastie in Perzië (1256-1335), gesticht door Hoelagoe. Erkenden tot 1295 het gezag van de Groot-Chan in Peking, Ièmotji

Ièmotji Japans sjogun (reg. 1858-66), tijdens wiens bewind de strijd over het al dan niet opheffen van het Japans isolement tot een hoogtepunt kwam. Iènari

Iènari Japans sjogun (gest. 1841; reg. 1793-1837). Onder zijn bewind begon de langzame opheffing van het Japanse isolement. Na 1830 ging de economie Iènoboe

Iènoboe Japans sjogun (reg. 1709-13), voerde met behulp van zijn confucianistische adviseur Arai Hakoeseki (1657-1725) een aantal economische Ierse burgeroorlog (1922-1923)

Ierse burgeroorlog (1922-1923) Burgeroorlog tussen de gematigde regering van de Ierse Vrijstaat en de radicale IRA die totale onafhankelijkheid Ierse burgeroorlog (1968-1973)

Ierse burgeroorlog (1968-1973) (1968-1973) Burgeroorlog in Noord-Ierland (vnl. Belfast) tussen onderdrukte katholieken, die gelijke burgerrech

Ierse Vrijstaat

Ierse Vrijstaat Benaming voor Ierland tussen 1921 en 1937. Uitgeroepen in december 1921 kreeg de Ierse Vrijstaat de status van dominion. Het vnl. Ièsada

Ièsada Japans sjogun (reg. 1853-58). Onder zijn bewind werd de strijd over het al dan niet in stand houden van het Japanse isolement steeds heviger. Ièsjigè

Ièsjigè Japans sjogun (reg. 1745-60), was wegens zijn zwakke gezondheid niet goed in staat het land te regeren; als zijn woordvoerder trad dan ook Iètsoegoe

Iètsoegoe Japans sjogun (reg. 1713-16). Beperkte de hoeveelheid koper die de Hollanders jaarlijks uit Japan mochten exporteren. Uiteindelijk werd Iètsoena

Iètsoena Japans sjogun (reg. 1651-80), hield zich niet actief met de politiek bezig. De belangrijkste gebeurtenissen tijdens Iètsoena's sjogunaat waren Ife

Ife Stad in het zuidwesten van Nigeria; ca. 215.000 inw. Handel in cacao en palmolie; goudwinning. Oorspronkelijk bewoond door Joroeba's, die een Iglesias, Miguel

Iglesias, Miguel (1830-1909) Peruaans generaal en politicus. Als leider van de Peruaanse troepen stelde hij in 1883 vredesonderhandelingen met Chili Ignatius van Antiochië

Ignatius van Antiochië (ca. 35-ca. 107 n.C.) Bisschop van Antiochië in Syrië, een van de 'apostolische vaders'. Stierf als martelaar in Rome. Bekend Ii Naosoeke

Ii Naosoeke (1815-1860) Japans staatsman die (handels)contact met het Westen prefereerde boven isolement. In 1858 werd I. premier onder Ièsada IJzerbedevaart

IJzer, slag aan de (18 oktober-13 november 1914) Veldslag in WO I tussen het Duitse leger aan de ene kant en Belgisch-Franse troepen aan de andere ik-tijdperk

IJzerbedevaart Sinds 1920 een jaarlijks georganiseerde bedevaart in België naar de graven aan de IJzer en het IJzertoren monument in Diksmuide, ijzeren cohorte

ijzeren cohorte Benaming voor de kern van gedisciplineerde beroepsrevolutionairen zoals in 1902 bepleit door Lenin in diens brochure 'Wat te doen'. IJzeren Gordijn

IJzeren Gordijn Benaming die kort na de Tweede Wereldoorlog in zwang kwam voor de fysieke en mentale scheiding tussen het door de Sovjet-Unie ijzertijd

ijzertijd Periode in een cultuur gekenmerkt door het overwegend gebruik van ijzer voor het vervaardigen van werktuigen. De ijzertijd volgt veelal op IJzer, slag aan de

ik-tijdperk Periode van individualisme en egocentrisme, gewoonlijk geassocieerd met de jaren zeventig. Het ik-tijdperk is ingeluid door maatschappelijke Ilbert-Bill

Ilbert-Bill (1883) Wetsvoorstel waardoor het mogelijk zou worden dat Indiase rechters rechtszaken te beoordelen zouden krijgen waar Britse onderdanen Ileo, Joseph

Ileo, Joseph (geb. 1922) Congolees/Zaïrees politicus. Medeoprichter (1958) van de Mouvement National Congolais (MNC), maar ging in 1959 over Iliescu, Ion

Iliescu, Ion (geb. 1930) Roemeens politicus. Hij was op jonge leeftijd al een prominent figuur binnen de communistische jeugdbeweging en werd in imam

imam De titel imam kent in de islam twee betekenissen, namelijk religieus-politiek leider en gebedsvoorganger. In de soennitische islam was imam Imhoff, Gustaaf Willem van

Imhoff, Gustaaf Willem van (1705-1750) Nederlands koloniaal bestuurder, trad in 1725 in dienst van de Verenigde Oostindische Compagnie (VOC) Imhotep

Imhotep (ca. 2700 v.C.) Egyptisch bouwmeester en arts. Bouwde de 62 meter hoge trappiramide van Djoser te Saqqara. Werkte als eerste met natuursteen. Immigration Restriction Act (Australië)

Immigration Restriction Act (Australië) Belangrijk onderdeel van de Grondwet van 1901, waardoor de Australische statenbond een blanke natie is immuniteit (gesch.)

immuniteit (gesch.) Vrijdom van ingrijpen door staatsambtenaren, vrijstelling van belastingen en andere verplichtingen aan de staat. Vanaf de Frankische impeachment

impeachment In de Verenigde Staten gerechtelijke vervolging op basis van een geschreven beschuldiging ('articles of impeachment') van hoge staatsfunctionarissen, imperator

imperator (Lat: bevelhebber) De drager van het militaire commando in het Romeinse Rijk. Julius Caesar nam de titel voor het leven aan. Keizer Augustus imperialisme

imperialisme De heerschappij van een staat of natie over een ander land of volk. Deze heerschappij kan de vorm aannemen van formeel gezag over imperium

imperium In Rome het hoogste regeringsgezag, verleend aan de koningen, later consuls en pretoren. Imperium Romanum is de aanduiding voor het Imrédy, Béla von

Imrédy, Béla von (1891-1946) Hongaars politicus, werd in 1932 minister van Financiën en in 1935 president van de Hongaarse bank. Als ministerAND

IMRO

IMRO (Voluit: Interne Macedonische Revolutionaire Organisatie; in het Macedonisch: Vatreshna Makedonska Revolutsionna Organizatsia) Te Resna In Hoc Signo Vinces

In Hoc Signo Vinces (IHSV; Lat.: In dit teken zult ge overwinnen) Vertaling van de Griekse woorden die Constantijn I de Grote in 312 volgens Eusebius independenten

In, Jozef van (1905-1990) Vlaams uitgever en politicus. Van In werd geboren in een drukkersfamilie die sinds 1833 gewestelijke bladen en schoolboeken Ionië

independenten Engelse protestanten, behorend tot de dissenters, die streefden naar een grote zelfstandigheid van de plaatselijke gemeente. Oliver Cromwell Index (godsd.)

Index (godsd.) (Index librorum prohibitorum) Door de rooms-katholieke Kerk vastgestelde lijst van boeken waarvan het lezen, bewaren of verkopen Indiaas-Chinese Oorlog

Indiaas-Chinese Oorlog (1962-1963) Grensoorlog tussen China en India. China erkende de in het koloniale verleden door de Britten bepaalde grenz

Indiaas-Pakistaanse Oorlogen

Indiaas-Pakistaanse Oorlogen 1. (1948-1949) De Eerste Indiaas-Pakistaanse oorlog brak uit naar aanleiding van een geschil over Kashmir. De hindoevors

Indian Councils Act

Indian Councils Act Drietal wetten waarbij het bestuur over India geregeld werd (1861, 1892 en 1909). De belangrijkste wet (1909) effectueerde de Indian Removal Act

Indian Removal Act Op 28 mei 1830 in de VS aangenomen wet, die het de regering mogelijk maakte Indianen land aan te bieden op de westelijke Indian Territory

Indian Territory Een gebied gereserveerd voor indianen in de tegenwoordige staat Oklahoma, dat in 1830 als deportatieoord voor indianen werd aangewezen. Indianenreservaten

Indianenreservaten In de tweede helft van de 19e eeuw stelde de regering in de VS zgn. indianenreservaten in; streken waar de indianen vaak van indianisering

indianisering Het doordringen van Indiase culturele en religieuze invloeden in Zuidoost-Azië van de 1e tot de 5e eeuw. De voornaamste oorzaak van Indië

Indië Historische benaming voor een deel van Azië; van Zuidoost-Iran tot aan het zuidwesten van China. Later onderverdeeld in: Voor-Indië, Achter-indirect rule

indirect rule Het principe van koloniaal bestuur met behulp van de oorspronkelijke machthebbers (de stamhoofden). Dit vereenvoudigde het koloniaal Indochinese oorlogen

Indo-China Historische benaming voor het oostelijk deel van Achter-Indië dat tot 1954 behoorde tot het Franse koloniale rijk. Nadat de Fransen Cambodja Indo-Europeanen

Indochinese oorlogen (1946-1954, 1959-1975) Na 1945 in Indochina uitgebroken oorlogen in het kader van de dekolonisatie. Frankrijk poogde na

Indo-Europeanen Benaming voor de bevolkingsgroep in het voormalige Nederlands-Indië waarvan de leden, gemengdbloedigen met blanke (voor)

indologie

indologie Studie van de Indische letterkunde, geschiedenis, enz.

Indonesische kwestie

Indonesische kwestie (1945-1949) Conflict tussen Nederland en de Republiek Indonesië over de toekomst van Nederlands-Indië. Onderhandelingen

Indonesische Onafhankelijkheidsstrijd

Indonesische Onafhankelijkheidsstrijd (1945-1949) Op 17 augustus 1945, twee dagen na de Japanse overgave aan de geallieerden, riep de nationalistische Indo-China

Indusbeschaving

Indusbeschaving (Ook: Harappabeschaving) Indiase cultuur die tussen 2300 en 1700 v.C. haar bloeitijd kende. De overblijfselen van de Indusbeschaving industriële archeologie

industriële archeologie Studie van industriële monumenten als fabrieken, machines, bruggen, e.d. De term industriële archeologie ontstond in de jaren Industriële Revolutie

Industriële Revolutie Grootscheepse mechanisering van de productie in Europa, in gang gezet in Groot-Brittannië in de tweede helft van de 18e eeuw. Inés de Castro

Inés de Castro (1320-1355) Galicische hofdame en maîtresse van Peter I van Portugal. De historische lotgevallen van Inés de Castro en koning Pedro INF

INF (Intermediate-range Nuclear Forces) Kernwapens voor de middellange afstand (500 tot 5000 kilometer). INF-wapens, waarvan aan sovjetzijde de infante

infante Prins of prinses in Spanje of Portugal. Deze benaming was gebruikelijk vanaf de 13e eeuw.

Infante, José Miguel

Infante, José Miguel (1778-1844) Chileens politicus, een der leidende figuren tijdens het onstaan van de Chileense onafhankelijkheidsbeweging. In INF-verdrag

INF-verdrag (Intermediate-range Nuclear Forces) In 1987 gesloten verdrag tussen de Sovjet-Unie en de VS dat voorziet in de vernietiging van alle Inka

Inka Titel van de heerser van het Indiaans imperium dat zich op het hoogtepunt uitstrekte van het noorden van Ecuador tot in Chili. Deze heerser we

Inkatha-beweging

Inkatha-beweging Oorspronkelijk een culturele organisatie van de Zoeloebevolking in het thuisland Kwazulu (Zuid-Afrika). In 1977 verbreedde Inkatha-Innocentius I

Innocentius I Paus van 401 of 402-417. Bevorderde het gezag van de bisschop van Rome in de wereldkerk. Vrijwaarde de kerken van Rome van plundering Innocentius III

Innocentius III Met Innocentius III (1160-1216; paus 1198-1216) bereikte het middeleeuwse pausdom een toppunt van macht en prestige. Doordat Inönü, Ismet

Inönü, Ismet (1884-1973) Turks generaal en politicus. Premier (1923-37; 1961-65); rechterhand van Kemal Pasja (Atatürk). Zorgde voor modernisering, inpoldering

inpoldering Het winnen van land door bedijking en eventueel bemaling van regelmatig overstroomde of moerassige gebieden. Vanaf de 11e eeuw werd inquisitie

inquisitie De inquisitie was een kerkelijke rechtbank, opgericht om het hoofd te bieden aan afwijkende geloofsovertuigingen. De ketters werden soms inscripties

inscripties Teksten die door middel van inschriften zijn vastgelegd in duurzame materialen als metaal, steen, hout, keramiek. Vooral in de Oudheid insignia

insignia Symbolen van wereldlijk of geestelijk gezag. Zo is er de koninklijke kroon, de staf, de rijksappel en het rijkszwaard. Geestelijke insignia zijn Institutionele School

Institutionele School Denkrichting in de economie, ontwikkeld in het begin van de 20ste eeuw door de Amerikaanse econoom Thorstein Veblen (185

integrale geschiedschrijving

integrale geschiedschrijving Geschiedschrijving die via een interdisciplinaire benadering poogt een zo compleet en veelzijdig mogelijk beeld van Interbellum

Interbellum Benaming voor het tijdvak tussen de twee wereldoorlogen (1919-1939) en in het bijzonder voor de problemen in verband met de internationale Intergouvernementele Conferentie

Intergouvernementele Conferentie (IGC) Vergadering van de lidstaten van de Europese Unie, waaraan afgevaardigden van regeringen deelnemen. Interkerkelijk Vredesberaad

Interkerkelijk Vredesberaad (IKV) Nederlandse interkerkelijke vredesorganisatie, ontstaan in 1966. Organiseert jaarlijks in september een vredesweek

Internationaal Bureau voor de Vrede

Internationaal Bureau voor de Vrede In 1891 opgerichte organisatie met als doel het bevorderen van internationale samenwerking voor algemene Internationaal Gerechtshof

Internationaal Gerechtshof (Internationaal Hof van Justitie, International Court of Justice) Orgaan van de Verenigde Naties, opvolger van het Perma

Internationaal Strafhof

Internationaal Strafhof In juli 1998 werd in Rome overeenstemming bereikt over de oprichting van een Internationaal Strafhof (International Crim

International Development Association

International Development Association (IDA) Intergouvernementele organisatie van de VN, opgericht in 1960. Verleent in nauwe relatie met de International Fund for Agricultural Development

International Fund for Agricultural Development (IFAD) In 1976 onder auspiciën van de Verenigde Naties opgerichte en uit de Wereldvoedselraad Internationale artsen voor voorkoming van een kernoorlog

Internationale artsen voor voorkoming van een kernoorlog (IPPNW) Internationale organisatie van artsen met als doel een kernoorlog te voorkomen. Internationale Brigades

Internationale Brigades Buitenlandse strijdkrachten die in de Spaanse Burgeroorlog meevochten aan de kant van de Republikeinen tegen de national

Internationale Organisatie voor Atoomenergie

Internationale Organisatie voor Atoomenergie (IAEA, Internationaal Atoomagentschap) Internationale organisatie op het gebied van atoom- en Internationale, De

Internationale, de (lied) Strijdlied der internationale arbeidersbeweging (beginregel 'Debout! les damnés de la terre'). Tekst werd in 1871 geschreven Internationale, Socialistische

Internationale, De Naam gebruikt voor verschillende internationale verenigingen van socialisten en communisten. De Eerste Internationale (eigenlijk: Internationale, de (lied)

Internationale, Socialistische Internationaal samenwerkingsverband van sociaal-democratische partijen, opgericht in 1951. De Socialistische Internation

Interne Macedonische Revolutionaire Organisatie

Interne Macedonische Revolutionaire Organisatie (IMRO) In 1893 opgerichte verzetsbeweging in Macedonië tegen de Turkse overheersing. De interne markt (EU)

interne markt (EU) (Ook aangeduid als Europa 1992) Begrip dat sinds 1985 gebruikt wordt binnen de Europese Gemeenschap voor de markt waarin

Interregnum

Interregnum Periode tussen het aftreden van een heerser en het aantreden van zijn opvolger. In Rome, ten tijde van de Republiek, benoemde de senaat interview-Creelman

interview-Creelman Interview gegeven in 1908 door de Mexicaanse president Porfirio Díaz aan de Amerikaanse journalist James Creelman (gepub

Intifadah

Intifadah De in december 1987 uitgebroken opstand van Palestijnen tegen het Israëlische gezag in de door Israël bezette Gazastrook en Westoever. De investituur

investituur De formele ceremonie waarbij iemand wordt bekleed met een bezit of waardigheid. In het leenstelsel vond de investituur plaats onmiddellijk investituurstrijd

investituurstrijd Serie conflicten in de 11e en 12e eeuw tussen de paus en met name de keizer van het Heilige Roomse Rijk over de bisschopsbenoeming. In, Jozef van

Ionië Landstreek in Anatolië aan de Ionische Zeekust. In ca. 1200 v.C. vestigden zich hier de Ioniërs, een Grieks volk afkomstig uit Attica en de Peloponnesus. Ionische opstand

Ionische opstand (499-494 v.C.) Mislukte opstand van de Ionische steden o.l.v. Histiacus en Aristogoras, de tirannen van Milete, tegen de Perzische IRA

IRA (Irish Republican Army) Verboden paramilitaire organisatie, opererend vanuit de Ierse Republiek en vooral actief in Noord-Ierland. De IRA werd Iraanse revolutie

Iraanse revolutie Omwenteling in 1979 in Iran die een einde maakte aan het bewind van sjah Mohammed Reza Pahlawi (1919-1980) en uitmondde

Irala, Domingo Martínez de

Irala, Domingo Martínez de (ca. 1509-1556) Spaans ontdekkingsreiziger, was lid van de expeditie onder Pedro de Mendoza die leidde tot de stichting

Iran-Contra-schandaal

Iran-Contra-schandaal Politiek schandaal in de Verenigde Staten, dat in 1986 in de openbaarheid kwam, toen bekend werd dat de VS al sinds 1985

Irene (Byzantijnse Rijk)

Irene (Byzantijnse Rijk) (gest. 803) Byzantijns keizerin, laatste vorstin uit de Isaurische dynastie, gehuwd met Leo IV. Regeerde van 780-90 samen Irene, prinses

Irene, prinses (Irene Emma Elisabeth; geb. 1939) Prinses van Bourbon-Parma, prinses der Nederlanden, prinses van Oranje-Nassau, prinses van Lippe-Irgun Zeva'i Le'ummi

Irgun Zeva'i Le'ummi Joodse terreurorganisatie in Palestina, opgericht in 1937 onder leiding van de latere Israëlische minister-president Menachem Irigoyen, Hipólito

Irigoyen, Hipólito (1850-1933) Argentijns politicus, werd in 1896 leider van de Partij der Radicalen, die hij spoedig tot een der machtigste politieke irredentisme

irredentisme Streven naar inlijving van gebieden die historisch tot de natie behoren maar onder vreemde heerschappij staan. In het bijzonder dit streven IRT-affaire

IRT-affaire Nederlandse politieke affaire, die begon in december 1993 toen het Interregionaal Rechercheteam Noord-Holland/Utrecht (IRT) werd opgeheven Isaac I Comnenus

Isaac I Comnenus (gest. 1061; reg. 1057-1059) Eerste Byzantijnse keizer uit de dynastie der Comnenen, gesteund door de provinciale adel. Zijn rijk Isaac II Angelus

Isaac II Angelus (gest. 1204) Eerste keizer uit de dynastie der Angeli (1185- 95; 1203-04). Onherstelbare verslechtering van de binnenlandse omstandigheden. Isabella Clara Eugenia

Isabella Clara Eugenia (1566-1633) Infanta van Spanje, dochter van Filips II. Huwde aartshertog Albrecht van Oostenrijk (1599). Kregen samen he

Isabella I van Castilië

Isabella I van Castilië (Isabella de Katholieke; 1451-1504) Koningin van Castilië (1474-1504), dochter van Johan II, opvolgster van haar halfbroer Isabella II Maria Louise

Isabella II Maria Louise (1830-1904) Koningin van Spanje (1833-68), dochter en opvolgster van Ferdinand VII; regentschap van haar moeder Maria-Isabella van Beieren

Isabella van Beieren (Isabeau de Bavière; 1369-1435) Dochter van Stefan III van Beieren. Door huwelijk met Karel VI (1385) koningin van Frank

Isabella van Brazilië

Isabella van Brazilië (1846-1921) Prinses van Brazilië, dochter van de autocratische keizer Pedro II (reg. 1840-89). Driemaal trad zij op als regentes Isabella van Portugal

Isabella van Portugal (1397-1471) Dochter van Johan I van Portugal, hertogin van Bourgondië door haar huwelijk met Filips de Goede (1430). Ver

Isacker, Filip J.A. van

Isacker, Filip J.A. van (1884-1951) Belgisch rooms-katholiek politicus, historicus en jurist. I. was actief in de taalgrensactie en in de strijd voor de Isaurische dynastie

Isaurische dynastie Vorstengeslacht, gesticht door Leo III (reg. 717-741), dat van 717 tot 802 regeerde over het Byzantijnse Rijk. Constantijn V (reg. islam 1. algemeen

islam 1. algemeen De islam is een monotheïstische godsdienst met ca. 550 miljoen volgelingen; hij is zeer verwant met de beide andere monotheïstische islam 2. ontstaan

islam 2. ontstaan De islam is ontstaan als gevolg van de prediking van Mohammed (570-632), waarvan de hoofdlijnen te vinden zijn in de Koran,

islam 4. geloofsleer

islam 4. geloofsleer De essentie van de islamitische geloofsleer is het geloof in de ene, ondeelbare God, Allah, die op de Laatste Dag over ieder mens islam 9. islamitisch fundamentalisme

islam 9. islamitisch fundamentalisme Sinds het begin van de jaren zeventig is vrijwel overal in de islamitische wereld sprake van groeiende invloed Islamitische Revolutie

Islamitische Revolutie Het ten val brengen van het bewind van Mohammed Reza Sjah Pahlavi en het aan de macht komen van een islamitisch regime island hopping

island hopping (Eng: eiland springen) Benaming voor de opmars van het Amerikaanse leger tegen de Japanners tijdens de Tweede Wereldoorlog via Isly, slag bij

Isly, slag bij Slag op 14 augustus 1844 tussen de Fransen, die op dat moment veel moeite hadden hun positie in Algerije te behouden, en Abd el-Kadir, Ismaïel Sidky Pasja

Ismaïel (Egyptische onderkoning) (Ismail; 1830-1895) Onderkoning (kedive) van Egypte (1863-79). Tijdens zijn bewind werd door grote geldleningen Ismay, Hastings Lionel

Ismaïel Sidky Pasja (1875-1948) Egyptisch politicus, die zich reeds op jonge leeftijd aansloot bij de nationalistische Wafd-partij, reden waarom hij Ismaïel (Egyptische onderkoning)

Ismay, Hastings Lionel (1887-1965) Brits generaal en politicus. Ismay bekleedde hoge militaire functies in India en Afrika, en werd in 1938 secretaris isolationisme

isolationisme Het streven naar een staatkundig isolement met zo weinig mogelijk internationale verplichtingen. De term wordt in het bijzonder gebruikt Israëlisch-Arabische oorlogen

Israëlisch-Arabische oorlogen Aantal oorlogen in de periode 1948-1973 tussen Israël en zijn Arabische buurlanden. De Eerste Israëlisch-Arabische Ister

Ister (Hister) In de Oudheid benaming voor de benedenloop van de Donau; de bovenloop heette Danuvius. Bleek ca. 35 v.C. één rivier te zijn en enige Italia

Italia Historische naam van de zuidpunt van Italië, het huidige Calabria. Omvatte ca. 270 v.C. het gebied ten zuiden van Ligurië en Gallia Cisalpina Italia irredenta

Italia irredenta Een in 1878 opgerichte Italiaanse vereniging waarbinnen het irredentisme georganiseerd was. De organisatie werd later omgevormd Italiaanse Eenheid

Italiaanse Eenheid De in de 19e eeuw tot stand gebrachte vereniging van alle Italiaanse koninkrijken. Na het revolutiejaar 1848 werd de Italiaanse Italiaanse pentarchie

Italiaanse pentarchie (Ook: Italiaans vijfstatenbewind of heerschappij van vijf) Het politieke evenwichtssysteem zoals dat in het midden van de 15e Italiaanse stadstaten

Italiaanse stadstaten De in de 14e eeuw uit grote en welvarende Italiaanse steden ontstane onafhankelijke staten. Zij bepaalden het politieke gezicht Italische volken

Italische volken Volken voortgekomen uit de vermenging van de Indo-Germaanse invallers die omstreeks 1000 v.C. het tegenwoordige Italië binnenvielen Ito Hiroboemi

Ito Hiroboemi (1841-1909) Japans staatsman, voorstander van contacten met het Westen. Na diverse verblijven in het buitenland (o.a. in 1870 in de ITT-affaire

ITT-affaire Een speciale onderzoekscommissie van de Amerikaanse Senaat onthulde in december 1975 dat de ITT (International Telegraph & Telephone Iturbide, Agustín de

Iturbide, Agustín de (1783-1824) Mexicaans staatsman van Spaans-creoolse afkomst. Streed in Spaanse dienst tegen de Mexicanen. Liep in 1821 o

Iugurtha

Iugurtha (Jugurtha; gest. 104 v.C.) Koning van Numidië (118-104 v.C.); alleenheerser doordat hij zijn twee medekoningen liet vermoorden. Toen Iugurtha ius de non evocando

ius de non evocando In de Middeleeuwen het recht om niet voor een vreemde rechtbank te verschijnen. Dit betekende dat men alleen in zijn eigen Ivan I Kalita

Ivan I Kalita (Kalita = geldbuidel; gest. 1341) Vorst van Moskou (1325), grootvorst van Moskovië (1328-41). Legde de grondslag voor de Moskouse Ivan II

Ivan II (gest. 1359) Grootvorst van Moskovië (1353-59).

Ivan III Vasiljevitsj de Grote

Ivan III Vasiljevitsj de Grote (1440-1505) Grootvorst van Moskovië (1462-1505). Verenigde vele vorstendommen onder Moskouse heerschappij, o.Ivan IV Vasiljevitsj de Verschrikkelijke

Ivan IV Vasiljevitsj de Verschrikkelijke (Ivan IV Vasiljevitsj, bijgenaamd de Verschrikkelijke; 1530-1584) Grootvorst van Moskovië (1533-84) en Ivan V Aleksejevitsj

Ivan V Aleksejevitsj (1666-1696) Tsaar van Rusland. Deelde de tsarentroon met zijn halfbroer Peter de Grote van 1682 tot 1696. Werkelijke macht Ivan VI Antonovitsj

Ivan VI Antonovitsj (1740-1764) Tsaar van Rusland (1740-41) als opvolger van keizerin Anna Ivanovna (reg. 1730-40); het regentschap werd waar

Izetbegovic, Alija

Izetbegovic, Alija (geb. 1925) Bosnisch politicus. In 1990 werd Izetbegovic, een Moslim, staatshoofd van Bosnië-Herzegovina. Bij de verkiezingen Izvolski, Aleksandr

Izvolski, Aleksandr (1865-1919) Russisch diplomaat en politicus, vertegenwoordigde zijn land o.m. in Belgrado en Tokio. Als zaakgelastigde bij de I.N.R.I.

jaarboek Jaarlijks verschijnend boek (met gegevens, geschiedkundige feiten, enz.); kroniek, almanak.

jaarmarkt

jaarmarkt Jaarlijks op een vaste plaats gehouden markt voor reizende handelaars. De jaarmarkt was belangrijk voor het economisch leven in de Middeleeuwen. jaarstijl

jaarstijl Bepaling van het begin van het jaar. In de Middeleeuwen werden verschillende jaarstijlen gehanteerd: onder meer de kerststijl (die op 25 december Jabotinsky, Vladimir

Jabotinsky, Vladimir (1880-1940) Zionistisch leider van Russische origine, publicist en redenaar. Stond in 1920 aan het hoofd van de Haganah in Jackson, Andrew

J'accuse (Fr: ik beschuldig) Titel van de open brief die de Franse schrijver Emile Zola (1840-1902) in 1898 stuurde aan de krant l'Aurore. Zola beschuldigde Jørgensen, Anker

Jackson, Andrew (1767-1845) Amerikaans jurist, generaal, Democratisch politicus, zevende president van de VS (1829-37). Versloeg de Cree-Indianen Jackson, Thomas Jonathan

Jackson, Thomas Jonathan (1824-1863) Amerikaans generaal van de Confederatie (zuiden) ten tijde van de Amerikaanse Burgeroorlog. Overwinningen Jacoba van Beieren

Jacoba van Beieren (1401-1436) Hertogin van Beieren, gravin van Holland, Zeeland en Henegouwen (1417-33); enig kind en opvolgster van Wille

Jacobieten

Jacobieten Aanhangers van de katholieke troonpretendenten uit het huis Stuart, nadat koning Jacobus II (reg. 1685-1688) door het Engelse parlement Jacobijnen

Jacobijnen (Ook: Montagnards) Politieke groepering tijdens de Franse Revolutie, genoemd naar hun ontmoetingsplaats, het dominicanerklooster St. Jacobs, Aletta

Jacobs, Aletta (1854-1929) Nederlands arts en strijdster voor vrouwenrechten. Eerste afgestudeerde vrouw in Nederland; promoveerde in 1879. Zette Jacobs, Philippe Marie Viktor (Viktor)

Jacobs, Philippe Marie Viktor (Viktor) (1838-1891) Belgisch rooms-katholiek politicus en jurist. Werd in 1862 kamerlid voor de Antwerpse Meetingpartij Jacobus I (Engeland)

Jacobus I (Engeland) (1566-1625), koning van Engeland (1603-25) als opvolger van zijn nicht Elizabeth I; als Jacobus VI koning van Schotland (Jacobus I (Schotland)

Jacobus I (Schotland) (1394-1437), koning van Schotland (1406-37), opvolger van Robert III Stuart. Werd tot 1424 aan het Engelse hof gevangen

Jacobus II (Engeland)

Jacobus II (Engeland) (1633-1701), koning van Engeland (1685-88) als opvolger van zijn broer Karel II; als Jacobus VII koning van Schotland. G

Jacobus II (Schotland)

Jacobus II (Schotland) (1430-1460) Schots koning, volgde in 1437 zijn dat jaar vermoorde vader op. Stond aanvankelijk onder voogdij, van welke

Jacobus III (Engeland)

Jacobus III (Engeland) Frans Edward (bijnaam the Old Pretender; 1688-1766), zoon van Jacobus II. Bij diens dood in 1701 door de paus en de kath

Jacobus III (Schotland)

Jacobus III (Schotland) (1452-1488) Schots koning vanaf 1460. Na het overlijden van zijn vader Jacobus II namen resp. zijn moeder Maria van Geld

Jacobus IV (Schotland)

Jacobus IV (Schotland) (1473-1513), koning van Schotland (1488-1513), opvolger van Jacobus III. Vrede met Engeland (1499), bezegeld door huweli

Jacobus V (Schotland)

Jacobus V (Schotland) (1512-1542), koning van Schotland (1513-42), opvolger van Jacobus IV. Bestreed de Reformatie heftig. Verloor de oorlog jacquerie

jacquerie (Fr: Jacques = bijnaam voor boer) Boerenopstand, in het bijzonder de Franse boerenopstand van 1358 gericht tegen de economische crisis Jadwiga

Jadwiga (Hedwig; 1370-1399) Koningin van Polen (1384-94), jongste dochter van Lodewijk van Anjou, koning van Hongarije en Polen. Gehuwd Jagan, Cheddi

Jagan, Cheddi (1918-1997) Guyaans politicus. Jagan richtte in 1950 in Brits Guyana de People's Progressive Party (PPP) op, die haar aanhang vooral jagers- en verzamelaarsculturen

jagers- en verzamelaarsculturen Tot ca. 8000 v.C. leefde de mens als jager en verzamelaar. De mensen leidden een nomadisch bestaan, meestal in Jagiello

Jagiello (Jagaila; 1354-1434) Grootvorst van Litouwen (1377-1434) en door huwelijk met Jadwiga als Wladislaw II koning van Polen (1386-1434). Jagiellonen

Jagiellonen Pools koningshuis dat van 1386-1572 over Polen, van 1471-1526 over Bohemen en van 1490-1526 over Hongarije heerste. De Jagiello

Jahja Khan, Aga Muhammad

Jahja Khan, Aga Muhammad (1917-1980) Pakistaans militair en politicus. Jahja Khan streed in Britse dienst tijdens WO II, was chef generale staf Jakir, Pjotr Jonovitsj

Jakir, Pjotr Jonovitsj (geb. 1923) Sovjetrussisch historicus, zoon van een generaal, die tijdens de zuiveringen in het Rode Leger in 1937 werd gefusilleerd. Jakobus de Rechtvaardige

Jakobus (zoon van Alfeüs)

Jakobus (zoon van Alfeüs) Apostel, leerling van Jezus over wie verder niets bekend is.

Jakobus de Rechtvaardige Een van de 'broers van Jezus', die na diens opstanding de gemeente van Jeruzalem leidde (Hand. 12:17). Schreef mogelijk

Jakoebovski, Ivan Ignativitsj

Jakoebovski, Ivan Ignativitsj (1912-1976) Russisch generaal, lid Centrale Comité (1961), opperbevelhebber Sovjettroepen in Oost-Duitsland (1960-Jalta, conferentie van

Jalta, conferentie van Conferentie van Jalta, op de Krim, van 4 tot 11 februari 1945 waar Groot-Brittannië, de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten Jamagata, Aritomo

Jamagata, Aritomo (1838-1922) Japans staatsman, was in de jaren zeventig en tachtig minister van Defensie en chef van de generale staf, in welke Jamamoto Isoroekoe

Jamamoto Isoroekoe (1884-1943) Japans admiraal. Vice-minister van Marine 1936-39; opperbevelhebber van de Japanse gecombineerde vloot (1939

James, Jesse

James, Jesse (1847-1882) Volgens de legende de Amerikaanse Robin Hood die de armen gaf wat hij van de rijken stal, in werkelijkheid een koelbloedige, Jamnia

Jameson Raid

Jameson Raid Inval in 1896 van een groep Britten uit de Kaapkolonie geleid door L.S. Jameson in de Zuid-Afrikaanse Republiek (Transvaal). Directe Jameson, Leander Starr

Jameson, Leander Starr (1853-1917) Zuid-Afrikaans staatsman van Schotse afkomst, vestigde zich na zijn studie medicijnen in Kimberley. Hij raak

Jamnia (tegenw. Yavne) Israëlische kustplaats, ten zuiden van Tel Aviv; ca. 10.000 inw. Leer-, textiel- en metaalindustrie. Ca. 100 n.C. werd hier op Jan I Olbracht (Polen)

Jan (Luxemburg) (Jean Benoit Marie Robert Louis Antoine Adolphe Marc d'Aviano; geb. 1921) Groothertog van Luxemburg (sinds 1964), opvolg

Jan I (Brabant) (gest. 1294) Hertog van Brabant (1267-94), opvolger van Hendrik IV. Verwierf Limburg door overwinning bij Woeringen (1288) in Jan II de Goede (Frankrijk)

Jan I Olbracht (Polen) (1459-1501) Pools koning, volgde in 1492 zijn vader Kazimierz IV op. Zijn politiek was gebaseerd op steun van de lagere adel Jan I van Engeland

Jan I van Engeland (Jan zonder land, 'Lackland'; 1167-1216) Koning van Engeland (1199- 1216), opvolger van Richard Leeuwenhart. Kreeg toen

Jan I van Holland

Jan I van Holland (1284-1299) Graaf van Holland en Zeeland, zoon van Floris V. Direct na zijn geboorte werd hij uitgehuwelijkt aan Elizabeth, dochter Jan I van Namen

Jan I van Namen (ca. 1266-1331) Graaf van Namen van 1298-1330, zoon van Isabella van Luxemburg en Gwijde van Dampierre, aan wie het graa

Jan I van Nassau

Jan I van Nassau (gest. 1309) Gekozen (niet gewijd) bisschop van Utrecht (1267-90). Raakte volledig afhankelijk van Floris V door verpanding van Jan I (Brabant)

Jan II (Brabant) (ca. 1274-1312) Hertog van Brabant en Limburg, zoon van Jan I en Margaretha van Dampierre. Zijn politiek werd sterk beïnvloed Jan III Sobieski (Polen)

Jan II de Goede (Frankrijk) (1319-1364) Koning van Frankrijk (1350-64), opvolger van Filips VI Valois. Engels gevangene na de verloren slag bij Jan II Kazimierz (Polen)

Jan II Kazimierz (Polen) (1609-1672) Pools koning, zoon van Sigismund III, was jezuïet, sedert 1646 zelfs kardinaal (echter geen priester). Na het Jan II van Avesnes

Jan II van Avesnes (ca. 1248-1304) Graaf van Holland en Zeeland (1299-1304), opvolger van Jan I. Als Jan I graaf van Henegouwen (1280-1304)

Jan II van Namen

Jan II van Namen (1310-1335) Graaf van Namen, zoon Jan I van Namen en Maria van Artesië. J. volgde in 1331 zijn vader op als graaf en nam in Jan II van Sierck

Jan II van Sierck (gest. 1305) Bisschop van Utrecht (1291-96). Niet gekozen, maar aangesteld door de paus. Drong de Hollandse en Gelderse invloed Jan II (Brabant)

Jan III (Brabant) (ca. 1295-1355) Hertog van Brabant en Limburg (1312-55), opvolger van Jan II. Sloot zich om economische redenen eerst bij Engeland Jan IV van Arkel

Jan III Sobieski (Polen) (1624-1696) Koning van Polen (1674-96), opvolger van Mikola. Nationale held doordat hij op de Kahlenberg de Turken versl

Jan III van Diest

Jan III van Diest Bisschop van Utrecht (1323-1340). Niet gekozen, maar aangesteld door de paus. Verpandde weer grote delen van zijn gebied. Moest Jan III (Brabant)

Jan IV (Brabant) (1403-1427) Hertog van Brabant en Limburg (1415-27), opvolger van Anton van Bourgondië. Zwak vorst. Verkwanselde als ech

Jan IV van Arkel Bisschop van Utrecht (1342-1364). Herstelde de zelfstandigheid van het bisdom weer enigszins; bracht het Oversticht weer tijdeli

Jan IV van Vlaanderen

Jan IV van Vlaanderen (1250-1292) Zoon van graaf Gwijde van Dampierre, werd in 1280 bisschop van Metz. In 1282 volgde zijn benoeming tot Jan IV (Brabant)

Jan van Beaumont

Jan van Beaumont (ca. 1290-1356) Zoon van Jan II van Henegouwen, graaf van Holland/Zeeland en Henegouwen. Vocht in de Honderdjarige Oorlo

Jan van Beieren

Jan van Beieren (Jan zonder genade; ca. 1373-1425) Hertog van Beieren (1397), gekozen (niet gewijd) bisschop van Luik (1389-1418). Voerde strijd Jan van Brienne

Jan van Brienne (1148-1237) Koning van Jeruzalem (1210-25) door huwelijk en Latijns keizer van Constantinopel (1231-37) voor de minderjarige Jan van Coppenholle

Jan van Coppenholle (gest. 1492) Leider van de opstand van de stad Gent tegen Maximiliaan van Oostenrijk, regent van Filips de Schone. Vlaanderen Jan van Gent

Jan van Gent (John of Gaunt; 1340-1399) Derde zoon van Edward III, hertog van Lancaster (1362-99) door huwelijk met erfdochter Blanche. Noemde Jan van Heinsburg

Jan van Heinsburg (1397-1459) Bisschop van Luik (1419-56). Afgezet door Filips de Goede.

Jan van Hocsem

Jan van Hocsem (1279-1348) Vlaams kroniekschrijver en jurist. Als kanunnik, officiaal en scholaster van de Luikse kathedraal steunde H. de Luikse Jan van Luxemburg

Jan van Luxemburg (Jan de Blinde; 1296-1346) Koning van Bohemen en Moravië (1310-46) en graaf van Luxemburg (1309-46). Meer ridder dan Jan van Nassau

Jan van Nassau (Jan de Oude; 1535-1606) Oudste broer van Willem van Oranje, ondersteunde diens beleid krachtig. Stadhouder van Gelderland (Jan van Schaffelaar

Jan van Schaffelaar (gest. 1482) Nederlands Kabeljauws krijgsman, vocht in de Utrechtse Oorlog (1481-83) in dienst van David van Bourgondië tegen Jan zonder Vrees

Jan zonder Vrees (1371-1419) Hertog van Bourgondië (1404-19) en graaf van Vlaanderen (1404-19), zoon van Filips de Stoute en Margaretha van Jan (Luxemburg)

Jang Ti

Jang Ti (Yang Di, Swee Jang Ti, Sui Yang Di; reg. 605-618) J., de tweede en tevens laatste keizer van de Chinese Swee-dynastie (581-618), besteeg Jang Tjièn

Jang Tjièn (Yang Jian, (Sui) Wendi; reg. 581-604) J., ook bekend onder zijn regeringstitel Wen-ti, was de stichter van de Chinese Swee-dynastie (581-Janitsjaren

Janitsjaren (Jeritsjeri) Keurkorps van het Osmaanse leger, opgericht onder sultan Mehmet I (1413-1421). Deze troepen werden aanvankelijk geselecteerd Janne, Henri

Janne, Henri (geb. 1908) Belgisch socialistisch politicus en socioloog. Sinds 1951 hoogleraar aan de VU van Brussel. In 1963 werd J. minister van jansenisme

jansenisme Het jansenisme was een religieuze beweging die in de 17e eeuw in Frankrijk en de Zuidelijke Nederlanden ontstond. Het kenmerkte zich Janson, Paul-Emile

Janson, Paul-Emile (1872-1944) Belgisch liberaal politicus; volksvertegenwoordiger (1914- 35), minister van Justitie (1927-31; 1932-34; 1939; 1940), Janssens, Emile

Janssens, Emile (1902-1989) Belgisch militair. Janssens was aanvankelijk artillerie- en stafofficier in het Belgisch leger. In 1939 vroeg hij overplaatsing Janssens, Jan Willem

Janssens, Jan Willem (1762-1838) Nederlands militair. Als gouverneur-generaal van Kaap de Goede Hoop verloor hij in 1806 de beslissende velds

Jaroslav I de Wijze

Jaroslav I de Wijze (978-1054) Grootvorst van Kiev (1019-54). Regelde de rechtspraak, stichtte kloosters en liet kerken en kathedralen bouwen. Bloeiperiode Jarring, Gunnar

Jarring, Gunnar (geb. 1907) Zweeds diplomaat en letterkundige. Was voordat hij in 1940 in buitenlandse dienst trad, lector in de Turkse taal in Lund. Jaruzelski, Wojciech

Jaruzelski, Wojciech (geb. 1923) Pools politicus. Jaruzelski verbleef tijdens de Tweede Wereldoorlog op een jezuïetenschool, nam in 1943 dienst Jaspar, Henri

Jaspar, Henri (1870-1939) Belgisch politicus en jurist, van 1919-36 lid van de Kamer waar hij de leider was van de conservatieve katholieken. Als Jaurès, Jean

Jaurès, Jean (1859-1914) Frans socialistisch politicus. Doceerde aanvankelijk filosofie en kwam in 1885 in de Kamer. Nadat hij zich in 1889 had Javamens

Javamens Type mens, ook Meganthropus pelojavanicus genoemd, waarvan skeletresten zijn gevonden op Java door de Nederlandse paleontoloog

Java-oorlog (1825-1830) Opstand tegen het Nederlands gouvernement te Batavia van Javaanse vorsten o.l.v. Diponegoro. Achtergrond was de ontevredenheid Jawara, Dawda Kairaba

Javazee, slag in de

Javazee, slag in de Slag op 27 februari 1942 gevoerd in de Javazee tussen de geallieerde vloot (Nederlands-Brits-Amerikaans-Australisch) onder schout-Java-oorlog

Jawara, Dawda Kairaba (geb. 1924) Gambiaans politicus, in 1957 oprichter van de PPP (People's Progressive Party), die bij de eerste algemene v

Jayasimha Siddharaja

Jayasimha Siddharaja (1093-1143) Vorst uit de Indiase Tsjaloekya-dynastie, beschermer van kunsten en wetenschappen. Hij organiseerde disputen

Jayavarman

Jayavarman (Djayavarman) Naam van een aantal god-koningen in Zuidoost-Azië, o.a.: Jayavarman II (ca. 770-850), stichter van het Khmer-rijk in Jayawardene, Junius Richard

Jayawardene, Junius Richard (1906-1996) Sri Lankaans politicus. Jayawardene behoorde in 1946 tot de oprichters van de United National Party Jazz Age

Jazz Age Naam door de Amerikaanse schrijver F. Scott Fitzgerald gegeven aan de uitbundige jaren twintig. Hij schreef - met name in The great Gatsby

Je maintiendrai

Je maintiendrai (Fr: ik zal handhaven) Wapenspreuk van het Koninkrijk der Nederlanden. Oorspronkelijk voerde de prins van Oranje, René van Chalon Jean de Meung

Jean de Meung (eig. Jean Chopinel of Clopinel; ca. 1240-ca. 1305) Frans schrijver van het tweede deel van de 'Roman de la Rose', een Frans allegorisch Jean le Bel

Jean le Bel (ca. 1290 - ca. 1370) Zuid-Nederlands geestelijke en geschiedschrijver. Hij was kanunnik van de St.-Lambertuskathedraal te Luik en is Jeanne d'Arc

Jeanne d'Arc (Maagd van Orléans; 1412-1431) Nationale heldin van Frankrijk. Ongeletterd boerenmeisje uit het dorp Domrémy, meende door God Jeannin, Pierre

Jeannin, Pierre (bijnaam:le Président Jeannin; 1540-1622) Frans diplomaat en magistraat. Ondanks zijn burgerlijke afkomst bekleedde J. de hoogste Jefferson, Thomas

Jefferson, Thomas (1743-1826) Amerikaans politicus, jurist, filosoof en architect. Derde president van de VS (1801-09). Een der grondleggers ('Founding Jellicoe, John Rushworth

Jellicoe, John Rushworth (1859-1935) Brits admiraal. Voerde van 1914 tot eind 1916 het bevel over de 'Grand Fleet', die de Duitse kust blokkeerde

Jeltsin, Boris Nikolajevitsj

Jeltsin, Boris Nikolajevitsj (geb. 1931) Russisch politicus. Jeltsin, die van 1961 tot 1990 lid was van de Communistische Partij van de Sovjet-Unie,

Je-lu A-pau-tsji

Je-lu A-pau-tsji (Yelü Abaoji; 872-926) J. was een van de aanvoerders van de half-nomadische Khitan-Mongolen, die sedert het einde van de Chinese Je-lu Tsj'oe-ts'ai

Je-lu Tsj'oe-ts'ai (Yelü Chucai; 1190-1244) J. was een Chinese ambtenaar, afstammeling van de Khitan-keizers, die bij de val van Peking (1214) in Jiang Qing

Jenkins, Roy Harris

Jenkins, Roy Harris (eig. Harris Jenkins; geb. 1920) Brits socialistisch politicus en publicist. Jenkins werd reeds op 27-jarige leeftijd in het Lagerhuis Jerez, Máximo

Jerez, Máximo Nicaraguaans militair en politicus. Hij zag zich in 1853 door president Fruto Chamorro gedwongen naar Honduras te vertrekken. Met Jericho

Jericho (tegenw. Aricha) Stad in de vallei ten westen van de Jordaan (250 m onder de zeespiegel) en ten noordoosten van Jeruzalem. In de loop der Jerobeam I

Jerobeam I (reg. ca. 926-ca. 904 v.C.) Koning van Israël (Noordrijk), opvolger van Salomo. Residentie: Sichem, cultuscentra: Betel en Dan. Zijn optreden Jerobeam II

Jerobeam II (reg. ca. 783-ca. 743 v.C.) Koning van Israël (Noordrijk). Beleefde een bloeiperiode, met veroveringen op Damascus, maar werd bekritiseerd jeunesse dorée

Jeune, Jules le (1828-1911) Belgisch rooms-katholiek politicus en jurist. Als minister van Justitie (1887-94) wijzigde hij het Strafwetboek op het Jezjov, Nikolaj Ivanovitsj

jeunesse dorée (Frans: vergulde jeugd) Benaming voor de royalistische Franse jeugd, die na de periode van de Terreur de jakobijnen vervolgde en Jeune, Jules le

Jezjov, Nikolaj Ivanovitsj (1894-1939) Sovjetrussisch politiechef. Lid Centrale Comité (1934). Leidde vanaf 1936 de zuiveringen tegen het oude bols

jezuïeten

jezuïeten Leden van de Sociëteit van Jezus, een religieuze orde gesticht door Ignatius van Loyola (1491-1556) en in 1540 door paus Paulus III goedgekeurd. Jezus 3. historie en kèrygma

Jezus 3. historie en kèrygma Door alle eeuwen heen zijn vragen gesteld als: Zijn de evangelisten betrouwbaar, zowel wat tijd als plaats betreft? Zijn

Jiang Qing (eig. Luan Shumeng; 1914-1991) Chinees partijfunctionaris. Jiang Qing, een filmactrice, werd begin jaren veertig de derde vrouw van d

Jiang Zemin

Jiang Zemin (geb. 1926) Chinees politicus. Jiang werd, na vele jaren gewerkt te hebben op het ministerie van Machinebouw, in 1980 vice-voorzitter Jim Crow

Jim Crow (Lett: Jan de Kraai) Spotnaam voor de negers in de Zuidelijke staten van de VS, met name in de 19e eeuw.

Jiménez de Quesada, Gonzalo

Jiménez de Quesada, Gonzalo (ca. 1500-1579) Spaans veroveraar en kroniekschrijver. Stichter van Santa Fé de Bogotá (1538). Drie jaar daarvoor Jiménez, Enrique

Jiménez, Enrique (1888-1970) Panamees liberaal politicus. Hij was afgevaardigde in de Nationale Vergadering en gedurende drie zittingsperiodes Jiménez, Jesus

Jiménez, Jesus (1823-1897) Costa Ricaans politicus, van 1863-66 president ter vervanging van Montealegre en na een pronunciamiento (militaire Jiménez, Juan Isidro

Jiménez, Juan Isidro (1846-1919) Dominicaans polticus. Als president bereikte hij in 1899 een overeenkomst met de Europese crediteuren over d

Jiménez, Ricardo

Jiménez, Ricardo Costa Ricaans politicus, president van 1910-14 en van 1924-28.

Jito

Jito (reg. 687-697) Japans keizerin, bouwde de nieuwe stad Foedjiwara, die van 694-710 als residentie fungeerde. In 697 deed J. afstand van de troon Joachim I Nestor

Joachim I Nestor (1484-1535) Zoon van Johann Cicero, werd in 1494 keurvorst van Brandendurg. Tijdens zijn krachtige bewind richtte hij een centraal Joachim II Hector

Joachim II Hector (1505-1571) Keurvorst van Brandenburg (1535-71), verkwistend vorst, die in 1539 overging tot het lutheranisme en een groot deel Joachim III Frederik

Joachim III Frederik (1546-1608) Keurvorst van Brandenburg (1598-1608), verzekerde door het Gerase Huisverdrag (1599); de regel van het eerst

João I (1357-1433) Koning van Portugal (1383-1433), onechte zoon van Pedro I, stichter van het huis Aviz. In 1383 leidde hij een succesvolle opstand Ju Jun-wen

Jode, Pieter I de (1570-1634) Vlaams graveur en uitgever van prenten. Zoon van Gerard de Jode, leerling van Goltzius. Maakte gravures naar schilderijen Jode, Pieter II de

Jode, Pieter II de (1606-na 1674) Vlaams graveur en uitgever, zoon en leerling van Pieter I de Jode Graveerde naar werken van o.a. Van Dyck, Rubens Jodl, Alfred

jodenster

jodenster (Ook: davidster) Een zespuntige ster (hexagram) gevormd door twee door overlappende gelijkzijdige driehoeken. De jodenster, genoemd jodenvervolging

jodenvervolging Het vervolgen, najagen, intimideren en vermoorden van joden en het joodse volk. Deze vervolgingen hebben in de hele geschiedenis Jode, Pieter I de

Jodl, Alfred (1890-1946) Duitse generaal. Chef van de Wehrmachtführungsstab (1939- 45), chefstaf van W. Keitel en strategisch adviseur van Hitler. Joegoslavië, voormalig

Joegoslavië, voormalig Voormalige staat in Zuidoost-Europa, na de Eerste Wereldoorlog ontstaan en in 1945 omgevormd tot Socialistische Federati

Joegov, Anton

Joegov, Anton (geb. 1904) Bulgaars politicus, sloot zich als tabaksarbeider in 1928 bij de communistische partij aan. Na van 1934 tot 36 te Moskou Joeng-lo-regering

Joeng-lo-regering (Yongle) De J.-keizer, ook bekend onder zijn pers. naam Tsjoe Ti (Zhudi), was de derde keizer van de Chinese Ming-dynastie (1368-Joeng-tsjeng-regering

Joeng-tsjeng-regering (1723-1736) De J.-keizer was de derde keizer van de Chinese Tsj'ing-dynastie (1644-1911); zijn pers. naam was Jin-tsjen (Yinzhen). Joeri I

Joeri I (Joeri Dolgoroeki; 1090-1157) Russisch vorst, stichter van Moskou (1147).

Joeri III

Joeri III (Joeri Danilovitsj) Grootvorst van Moskou (1319-25). Verkreeg van de Mongolen de titel Grootvorst van de Chan.

Joesoef Adil Sjah

Joesoef Adil Sjah (reg. 1489-1510) Stichter van de Adil Sjahi-dynastie in India. Hij was een gewezen Georgische slaaf die zich in 1489 onafhankelijk Joffre, Joseph Jacques Césaire

Joffre, Joseph Jacques Césaire (1852-1931) Frans maarschalk, begon zijn carrière in Afrika. Teruggekeerd in Frankrijk werd hij in 1911 chef van Johan Casimir

Johan Casimir (1543-1592) Paltsgraaf aan de Rijn, zoon van keurvorst Frederik III van de Palts. Streed in de Franse godsdiensttwisten aan de zijde Johan Friso, prins

Johan Friso, prins Johan Friso Bernhard Christiaan David; (geb. 1968) Prins der Nederlanden, prins van Oranje-Nassau, jonkheer van Amsberg. Johan Johan I van Castilië

Johan I van Castilië (1358-1390) Koning van Castilië (1379-90). Conflict met Jan van Gent om opvolging. Trachtte Portugese troon te veroveren, Johan II van Aragón

Johan II van Aragón (1397-1479) Koning van Aragón (1458-79) en van Navarra (1441-79). Opgevolgd door zijn zoon Ferdinand II.

Johan Maurits

Johan Maurits (1604-1679) Graaf van Nassau-Siegen. Gouverneur van Nieuw-Holland, een kolonie in Brazilië (1637-44). Sloot vrede met Portugal Johan Willem Friso

Johan Willem Friso (1687-1711) Prins van Oranje, zoon van Hendrik Casimir II van Nassau en van Henriëtte Amalia van Anhalt-Dessau. In 1696

Johanna de Waanzinnige

Johanna de Waanzinnige (1479-1555) Koningin van Castilië (1504-16) onder regentschap van haar vader Ferdinand II van Aragón. Getrouwd met Johanna I van Napels

Johanna I van Napels (ca. 1326-82) Koningin van Napels vanaf 1343 en gravin van de Provence. Trouwde met Andreas van Hongarije om beider Johanna II van Napels

Johanna II van Napels (1373-1435) Koningin van Napels (1414-35), dochter van Karel III van Napels, gehuwd met aartshertog Willem van Oostenrij

Johanna van Brabant

Johanna van Brabant (1322-1406) Hertogin van Brabant en Limburg (1355-1406), opvolgster van haar vader Jan III. Opvolging gewaarborgd door Johanna van Constantinopel

Johanna van Constantinopel (ca. 1200-1244) Gravin van Vlaanderen en Henegouwen (1205-44), opvolgster van haar vader Boudewijn IX, keizer Johannes Damascenus

Johannes Damascenus (Johannes van Damascus; ca. 675-749) Byzantijns theoloog en kerkelijk schrijver. Trok zich ca. 715 terug in klooster bij Jeruzalem Johannes de Beka

Johannes de Beka (14e eeuw) Nederlands kroniekschrijver. Schreef de geschiedenis van Utrecht en Holland: 'Chronicon episcoporum trajectensium'.

Johannes Hyrkanus

Johannes Hyrkanus (reg. 135-104 v.C.) Makkabeese vorst en hogepriester, zoon van Simon. Versterkte de band met Rome en breidde het grondge

Johannes I (Byzantium)

Johannes I (Byzantium) (Tzimiskes; 924-76), Byzantijns keizer (969-76) uit het huis der Macedoniërs, van oorsprong veldheer. Vermoordde zijn Johannes II (Byzantium)

Johannes II (Byzantium) (Comnenus; 1088-1143), Byzantijns keizer (1118-43), opvolger van Alexius I Comnenus. Bevocht de Seldjoeken in Klein-Johannes III (Byzantium)

Johannes III (Byzantium) (Doukas Vatatzes; gest. 1254) Byzantijns keizer (1222-54) uit de Lascariden-dynastie. Vanuit Nicaea heroverde hij bijna

Johannes IV (Byzantium)

Johannes IV (Byzantium) (Lascaris; 1251-74) Byzantijns keizer (1258-61) in Nicaea, de laatste van de Lascariden-dynastie. Zijn troonsopvolging Johannes V (Byzantium)

Johannes V (Byzantium) (Paleologus; 1331-91) Byzantijns keizer (1341-1391), wiens regeringsperiode één langdurige crisis was: Johannes VI van Johannes VI (Byzantium)

Johannes VI (Byzantium) (Cantacuzenus; 1292-1383) Medekeizer van Johannes V van 1347-54, talentvol keizer en schrijver. Johannes VI was opperbev

Johannes VII (Byzantium)

Johannes VII (Byzantium) (Paleologus; 1360-1410) Byzantijns keizer (1390), greep in 1390 met hulp van de Turkse sultan Bajezied I de macht in Johannes VIII (Byzantium)

Johannes VIII (Byzantium) (Palaeologus; 1392-1448) Byzantijns keizer (1425-48), die voor de hopeloze taak stond de Turkse expansie te breidelen. Johannes XXII

Johannes XXII (Jacques Duèse, 1249-1334) Paus van 1316-34 tijdens de Babylonische Ballingschap der pausen in Avignon. Veroordeelde de radicale johannieterorde

johannieterorde (Ook: hospitaalridders; later Malthezer orde) Geestelijke ridderorde, gevormd door broeders die sinds het midden van de 11e eeuw johannieters

johannieters Geestelijke ridderorde, ontstaan na 1130 uit de gemeenschap van broeders van het hospitaal van Sint-Jan te Jeruzalem. Kleding: rode John Baliol

John Baliol (1249-1315) Koning van Schotland (1291-96). Benoemd door Edward I, die hem ook weer afzette omdat John zich verbond met de Fransen. John Birch Society

John Birch Society (JBS) Extreem-rechtse en racistische organisatie in de VS, genoemd naar een door Chinese communisten vermoorde officier van John Bull

John Bull Typering van de doorsnee Engelsman, ontstaan uit een aantal in 1712 door de schrijvende arts John Arbuthnot (1667-1735) gepubliceerde Johnson, Andrew

John, hertog van Bedford (John Plantagenet; 1389-1435) Hertog van Bedford (1414-35), derde zoon van Hendrik IV van Engeland. Regent voor Joinville, Jean

Johnson, Andrew (1808-1875) Amerikaans Republikeins politicus, gouverneur van Tennessee (1853-57), vervolgens senator (1857-62). Johnson bleef Johnson, Lyndon Baines

Johnson, Lyndon Baines (1908-1973) President van de Verenigde Staten van 1963 tot 1968. In die periode wilde hij een uitgebreid programma van John, hertog van Bedford

Joinville, Jean (1224-1317) Frans geschiedschrijver en gouverneur van Champagne. Hij was zeer bevriend met Lodewijk de Heilige en trok met hem

Jom Kippoer-oorlog

Jom Kippoer-oorlog Vierde Israëlisch-Arabische Oorlog. Jom Kippoer-oorlog genoemd wegens het uitbreken op de Grote Verzoendag (6 oktober 19

Jonas, Franz (1899-1974) Oostenrijks staatsman, voor WO II actief lid van de socialistische partij. Na de oorlog werd Jonas burgemeester van de Weense Jonathan, Leabua Joseph

Jonasson, Hermann

Jonasson, Hermann (1896-1976) IJslands jurist en sociaal-democratisch politicus, premier van 1934-41 en van 1956-58. Bedong in 1956 voor IJsland Jonas, Franz

Jonathan, Leabua Joseph (1914-1987) Politicus uit Lesotho. Jonathan richtte in 1959 de Basutoland National Party (BNP) op. In 1965 won deze Jonckheer, Efraim

Jonckheer, Efraim (1917-1987) Antilliaans politicus, medeoprichter en voorzitter van de Democratische Partij. Jonckheer was van 1954-68 minister-Jong Edz., Frits de

Jong Edz., Frits de (1919-1989) Nederlands historicus. De Jong kwam als kind in aanraking met het socialisme. Hij studeerde geschiedenis en Nederlands Jongeling, Pieter

Jong, Louis (Lou) de (geb. 1914) Nederlands historicus. Tijdens WO II in Engeland bij Radio Oranje. Directeur Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie Jong, Petrus Josef Sietse (Piet) de

Jong, Petrus Josef Sietse (Piet) de (geb. 1915) Nederlands marine-officier en politicus (KVP). De Jong was gedurende WO II commandant van jonker

Jonge, Bonifacius Cornelis de (1875-1958) Nederlands politicus en jurist, minister van Oorlog (1917-18) en gouverneur-generaal van Nederlands-Jong-Turken

Jongeling, Pieter (1909-1985) Nederlands gereformeerd politicus en publicist. Behaalde de hoofdakte lager onderwijs en werd in 1937 redacteur buitenland Jonge, Bonifacius Cornelis de

Jong-Turken Revolutionaire hervormingsgezinde beweging in het Osmaanse Rijk, o.l.v. Ahmed Riza (1859-1930) en actief sedert ca. 1860. De leden Jong, Louis (Lou) de

jonker Aanduiding in de Middeleeuwen van de (oudste) zoon van een edelman, zolang hij zelf nog niet regeerde en dus geen titel voerde. Het predikaat Jonker Fransenoorlog

Jonker Fransenoorlog (1489-1492) Laatste fase in de Hoekse en Kabeljauwse twisten. De Hoekse adel uit Holland en Zeeland o.l.v. jonker Frans

Jonkman, Jan Anne

Jonkman, Jan Anne (1891-1976) Nederlands staatsman, promoveerde in 1918 op het proefschrift 'Indonesisch-nationale grondslag voor het onderwijs Jónsson, Emil

Jónsson, Emil (geb. 1902) IJslands politicus, werd in 1934 lid van het parlement. Na WO II was hij vele malen minister (minister-president van 1958-Joodsche Raad

Joodsche Raad Nederlands-joods orgaan, in opdracht van de Duitse bezetter opgericht in 1941 als vertegenwoordiger van de Nederlandse Joodse Joodse Bund

Joodse Bund Joodse socialistische beweging, in 1897 opgericht in Vilnius aan de Baltische zee. De Bund ageerde tegen discriminatie van joden en Jordaanoproer

Jordaanoproer Opstand in de Amsterdamse wijk de Jordaan in juli 1934. Directe aanleiding was de maatregel van de regering-Colijn om de financiële Jordanes

Jordanes Een uit een adellijke Gotische familie stammend christelijk-Latijns geschiedschrijver uit de eerste helft van de 6e eeuw. Van zijn hand zijn Joséphine Charlotte, groothertogin

Jørgensen, Anker (geb. 1922) Deens socialistisch politicus. Maakte carrière in de vakbeweging en kwam in 1964 in het parlement. Premier (1972-kaak (gesch.)

Joseph, Chief (ca. 1840-1904) Noord-Amerikaans opperhoofd van de Indianenstam der Nez Percés. Verdedigde zich tijdens een lange mars naar het Joseph, Helen

Joseph, Helen (1905-1992) Zuid-Afrikaans anti-apartheidsactiviste. Geboren in Engeland,. vestigde Helen Fennel zich in 1931 in Durban, Zuid-Afrika, Josia

Joséphine Charlotte, groothertogin (geb. 1927) Joséphine Charlotte Ingeborg Elizabeth Marie-José Marguerite-Astrid, prinses van België, groothertogin Joséphine, prinses

Joséphine, prinses (1872-1958) Joséphine Caroline Marie Albertine, prinses van België, zuster van koning Albert I. Trad na de dood van haar echtgenoot, Joseph, Chief

Josia (reg. ca. 640-609 v.C.) Koning van het Israëlitische deelrijk Juda. Herwon de politieke zelfstandigheid, mede door de val van Nineve (612). Zette Josjida, Sjigèroe

Josjida, Sjigèroe (1878-1967) Japans staatsman en diplomaat, voor WO II ambassadeur (o.a. Londen). Tijdens de oorlog sympathiseerde hij met de Josjifoesa

Josjifoesa (804-872) Regent van de Japanse keizer Seiwa (858-76). J. wist binnen de rivaliserende groepen van de Foedjiwara-clan zijn familie aan Josjimasa

Josjimasa (reg. 1443-1473) Japans shogun; onder zijn bewind brokkelde het gezag van de Asjikaga's verder af, culminerend in de Onin-oorlog (1467-Josjimitsoe

Josjimitsoe (1358-1408) Japans shogun; bracht de macht van de Asjikaga's tot een hoogtepunt door enerzijds de strijd binnen de clan in zijn voorde

Josjimoene

Josjimoene (reg. 1716-1745) Japans shogun, afkomstig uit de Kii-linie der Tokoegawa's, voerde een aantal hervormingsmaatregelen op economisch Josjino-periode

Josjino-periode (1336-1392) Japanse burgeroorlog tussen de noordelijke en de zuidelijke dynastieën, tussen het zuidelijke hof van Josjino en het noordelijke Josjitsoene

Josjitsoene (1159-1189) Japans generaal, broer van Joritomo, won de slag bij Dan-no-Ura; hierin versloegen de Minamoto's, die Joritomo als hoofd Jospin, Lionel

Jospin, Lionel (geb. 1937) Frans politicus. Jospin was o.a. werkzaam geweest als universitair docent voordat hij in 1981 lid werd van het parlement Josse van Lalaing

Josse van Lalaing (Joost van Lalaing; ca. 1437-1483) Stadhouder van Holland en Zeeland van 1480 tot zijn dood. J. heroverde op de Hoeken o.m. Joubert, Petrus Jacobus (Piet)

Joubert, Petrus Jacobus (Piet) (1831-1900) Zuid-Afrikaans politicus en generaal der Boeren. Nam deel aan de Vrijheidsoorlogen. Vice-president Jouhaux, Léon

Jouhaux, Léon (1879-1954) Frans vakbondsleider, werd in 1909 secretaris-generaal van de CGT; tevens een van de oprichters van de ILO. Voor WO Jovellanos, Gaspar Melchior

Jovellanos, Gaspar Melchior (1744-1811) Spaans schrijver en politicus. Hij studeerde rechten en kreeg te Sevilla een aanstelling bij de Scala del Cr

Joxe, Louis

Joxe, Louis (1901-1991) Frans politicus en diplomaat. Joxe was vanaf 1932 lid van de Franse delegatie bij de Volkenbond. Na het uitbreken van de Jozef I (Duitse Rijk)

Jozef I (Duitse Rijk) (1678-1711) Rooms-Duits keizer (1705-11) en koning van Hongarije (vanaf 1678), zoon van Leopold I. Tijdens de Spaanse Su

Jozef II (Duitse Rijk)

Jozef II (Duitse Rijk) (1741-1790) Keizer van het Duitse Rijk (1765-90) als opvolger van Frans I Stephanus, Rooms-Koning (1764-90), regeerde in

jozefinisme

jozefinisme (Ook: jozefisme) Politiek die de staat het recht gaf kerkelijke zaken, voor zover niet van zuiver geestelijke aard, zelf te regelen, zoals de Jozua

Jozua Opvolger van Mozes, onder wiens leiding het volk Israël Palestina veroverde in de tweede helft van het tweede millennium v.C. Behandeld in João I

Ju Jun-wen (Yu Yunwen; 1110-1174) J. was een hoge Chinese ambtenaar onder de zuidelijke Soeng-dynastie (1127-1279), die zich vooral verdienstelijk Juan Carlos I van Spanje

Juan Carlos I van Spanje (Juan Carlos Alfonso Victor Maria de Borbón y Borbón; geb. 1938) Koning van Spanje sinds de dood van Franco (november Juan Carlos, graaf van Barcelona

Juan Carlos, graaf van Barcelona (1913-1993) Spaans troonpretendent. Don Juan was de derde zoon van Alfonso XIII, die koning was van Spanje Juan van Oostenrijk, Don

Juan van Oostenrijk, Don (Don Juan de Austria; 1547-1578) Bastaardzoon van Karel V. Versloeg de Turken bij Lepanto (1571). Landvoogd der Nederlan

Juárez García, Benito Pablo

Juárez García, Benito Pablo (1806-1872) Mexicaans liberaal politicus, van Indiaanse origine. Als president (1858-63; 1867-72) verantwoordelijk Juda

Juda Zoon van de aartsvader Jakob en diens vrouw Lea (Gen. 29vv). Stamvader van de Israëlitische stam waaruit koning David en Jezus zijn voortgekomen. judaïstiek

judaïstiek Wetenschap die de joodse godsdienst, geschiedenis en literatuur bestudeert. Opgekomen in Duitsland ca. 1820 als studievak aan rabbijnenseminaries. Judas de Makkabeeër

Judas de Makkabeeër (gesneuveld 161 v.C.) Zoon van de joodse priester Mattatias, die de guerrillaoorlog tegen de Seleuciden begon. Bijnaam: Maqqaba, Jüeh

Jüeh (Yue) J. was een Chinees-barbaarse staat in het zuiden van China, die sedert de 6e eeuw v.C. met de andere zuidelijke staten Woe en Tsj'oe om Juin, Alphonse Henri

Juin, Alphonse Henri (1888-1967) Frans maarschalk, bij het uitbreken van WO II lid van de staf van Lyautey in Marokko. In 1940 werd hij in Noord-Juliana van Stolberg

Juliana van Stolberg (1506-1580) Moeder van Willem van Oranje.

Juliana, prinses

Juliana, prinses (Juliana Louise Emma Marie Wilhelmina; geb. 1909) Prinses der Nederlanden, prinses van Oranje-Nassau, hertogin van Mecklenburg, Julianus Apostata

Julianus Apostata (Julianus de Afvallige; Flavius Claudius; 331-363) Keizer van het Romeinse Rijk (361-63). Christelijk opgevoed, maar teruggekeerd julimonarchie

julimonarchie Monarchie in Frankrijk tussen de revoluties van 1830 en 1848. De Burgerkoning, Louis Philippe van Orléans, werd door de welgeste

Julirevolutie

Julirevolutie (27-29 juli 1830) Opstand in Parijs waarbij Karel X van Bourbon van de troon werd gestoten. Aanleiding voor de opstand was de poging Julisch-Claudische keizers

Julisch-Claudische keizers Dynastie van Romeinse keizers (14-68). Deze opvolgers van Augustus heten Julius naar Augustus, Claudius naar de familien

Jumblatt, Kamal

Jumblatt, Kamal (1917-1977) Afkomstig uit een Libanese familie van feodale heersers voor wie de onderdrukking van de moslims door de maronitisch-Jungers, Eugène

Jungers, Eugène (1888-1958) Belgisch magistraat en koloniaal bewindsman, gouverneur van het mandaatgebied Roeanda-Boeroendi (1932-46) en

Juniusbrieven

Juniusbrieven Zeventig politieke brieven die onder de schuilnaam Junius verschenen in de populaire Engelse krant Public Advertiser (1769-72). De Junker

Junker Duitse landadel, afkomstig uit Brandenburg, die vanaf de 16e eeuw als grootgrondbezitters en officieren een elitegroep vormden met veel macht. junta

junta (Sp: samenkomst) 1. In Spanje een comité, bestaande uit belangrijke personen, waarin politieke en staatszaken behandeld werden. Deze junta's Juppé, Alain

Juppé, Alain (geb. 1945) Frans politicus. Juppé, een specialist op het gebied van finaciën, werd in 1976 door Chirac aangesteld als financieel adviseur. Justinianus I de Grote (Byzantium)

Justinianus I de Grote (Byzantium) (484-565; reg. 527-565) Een van de bekendste keizers van het Oost-Romeinse of vroeg-Byzantijnse Rijk met Justinianus II (Byzantium)

Justinianus II (Byzantium) (Gr. Rhinometos = afgesneden neus; reg. 685-695 en 705-711) Byzantijns keizer, zoon van Constantinus IV. Voerde in Justinus I (Byzantium)

Justinus I (Byzantium) (ca. 450-527) Keizer van Byzantium (518-27), van origine militair. Tot keizer gekroond na de dood van Anastasius. Opgevo

Justinus II (Byzantium)

Justinus II (Byzantium) (ca. 518-578), keizer van Byzantium (565-78), opvolger van Justinianus I de Grote. Op binnenlands gebied trachtte hij het Juten

Juten (Jutten) Germaanse volksstam mogelijk afkomstig uit Jutland. Een deel trok in de 5e eeuw samen met de Angelen en Saksen Engeland binnen Jwan-dynastie

Jwan-dynastie Mongoolse dynastie die van 1279-1368 over China heerste. De Mongolen hadden onder Djengiz Chan (1167-1227) vanuit het noorden J'accuse

kaak (gesch.) Aanvankelijk een ton (= kaak), later schandpaal. Een op een voetstuk geplaatste paal of zuil, waaraan een veroordeelde werd gekluisterd Kaap de Goede Hoop

Kaap de Goede Hoop Zuidelijkste punt van het Kaaps schiereiland (Zuid-Afrika) aan de Valsbaai. Kaap de Goede hoop werd in de winter van 148

Kaapkolonie

Kaapkolonie Aanvankelijk Nederlandse, later Britse kolonie in Zuid-Afrika. In 1652 landde Jan van Riebeeck op de Kaap en stichtte er, in opdracht kaapvaart

kaapvaart Piraterij, gesteund door een regering. In tijden van oorlog verleende een regering aan een particulier toestemming gewelddadig op te treden kaas- en broodvolksopstand

kaas- en broodvolksopstand De arme boeren en stedelingen uit West-Friesland en Kennemerland die zich in 1491-1492 verzetten tegen de Bourgondische

kabbala

kabbala Kabbala is de belangrijkste mystieke stroming in het jodendom.De kabbala probeert de betekenis van de heilige geschriften zoals de Thora Kabila, Laurent Désiré

Kabila, Laurent Désiré (geb. 1939) Congolees/Zaïrees rebellenleider. Sloot zich op jonge leeftijd als revolutionair aan bij het gewapend verzet tegen Kabouterpartij

Kabouterpartij Nederlandse politieke groepering, voortgekomen uit Provo en vooral actief in Amsterdam. Behaalde in 1970 met lijsttrekker Roel van Kabouters

Kabouters Aanhangers van de Nederlandse Kabouterpartij, een min of meer anarchistische politieke partij die in 1970 kortstondig succes boekte en Kádár, János

Kádár, János (1912-1989) Hongaars politicus. Kádár was schrijfmachinereparateur en trad in 1931 toe tot de verboden communistische partij. In 1942 Kaddafi, Muammar al-

Kaddafi, Muammar al- (Moemmar al-Qadhdhaafi (veel varianten op spelling achternaam in omloop; geb. 1942) Libisch staatshoofd sinds 1979. Kaddafi

kadetten

kadetten Russische partij van constitutionele democraten, opgericht in 1905. Deze liberalen verwierpen het Oktobermanifest van tsaar Nicolaas II (

Kadt, Jacques de

Kadt, Jacques de (1897-1988) Nederlands politicus en publicist. De Kadt was lid van de Communistische Partij Holland (CPH), van de Sociaal Democratische Kafferoorlogen

Kafferoorlogen (1779-1878) Negental oorlogen, gevoerd tussen de blanke kolonisten van de Kaapkolonie en inheemse Bantoevolken, vooral de Xhosa. Kaganovitsj, Lazar Moïsejevitsj

Kaganovitsj, Lazar Moïsejevitsj (1893-1991) Sovjetpoliticus. Kaganovitsj nam deel aan de Oktoberrevolutie en werd in 1930 lid van het Politburo Kahane, David Martin (Meir)

Kahane, David Martin (Meir) (1932-1990) Amerikaans-Israëlisch politicus. Rabbi Kahane was een extreem-rechtse, militante zionist. In 1968 richtte Kaifu, Toshiki

Kaifu, Toshiki (geb. 1931) Japans politicus. Kaifu, een jurist, maakte snel carrière binnen de Liberale Democratische Partij (LDP). Voordat hij in 1989 Kaisjinto

Kaisjinto Japanse progressieve partij die in 1882 door Okoema Sjigenoboe (1838-1922) werd georganiseerd. Zij bepleitte het Engelse regeringssysteem Kakatiyas

Kakatiyas Indiase dynastie, heerste in de 12e en 13e eeuw in het oosten van Dekkan. Onder hun bewind nam de macht van de Andhras, zowel militair, Kaland, Ad

Kaland, Ad (1922-1995) Nederlands politicus. Als provinciaal gedeputeerde (1962-78) voor de CHU, later voor het CDA, stelde Kaland zich een snelle kalief

kalief (Arab.: chaliefa) Bij de soennieten de politiek opvolger van de profeet Mohammed (Arab.: chaliefat rasoel Allaah). Na de zogenaamde vier rechtgeleide Kalinin, Michail Ivanovitsj

Kalinin, Michail Ivanovitsj (1875-1946) Sovjetrussisch politicus, werd in 1898 lid van de Sociaal-Democratische Partij en sloot zich in 1903 aan bij

Kállai, Gyulla

Kállai, Gyulla (geb. 1910) Hongaars politicus, lid van de Comm. Partij sinds 1931. K. werd in 1949 minister van Buitenlandse Zaken als opvolger van Kallio, Kyösti

Kallio, Kyösti (1873-1940) Fins politicus, in de eerste woelige jaren van de republiek enkele malen premier (1922-24, 1925-26, 1929-30, 1936-37). Kálmán

Kálmán (Koloman; 1068-1116) Koning van Hongarije (1095-1116) als opvolger van zijn oom Ladislaus I. Koning van Kroatië en Dalmatië (1102-Kalmoeken

Kalmoeken (Ook: Kalmukken) West-Mongoolse nomaden die in de 17e eeuw uit Chinees Dzjoengarije wegtrokken en zich aan de benedenloop van Kalondji, Albert

Kalondji, Albert (geb. 1929) Congolees/Zaïrees politicus, medeoprichter van de Nationale Beweging. Scheidde zich in 1959 af met een op Zuid-Kasaï Kamakoera-periode

Kamakoera-periode Tijdvak in de Japanse geschiedenis (1192-1333), genoemd naar de toenmalige hoofdstad Kamakoera. Na hun overwinning op Kamehameha

Kamehameha Naam van enige koningen van Hawaii. Kamehameha I de Grote (1758-1819). Eerste koning van het verenigde Hawaii (1810-19). Vanuit Kamenjev, Lev Borisovitsj

Kamenjev, Lev Borisovitsj (eig. Rosenfeld; 1883-1936) Sovjetrussisch politicus. Lid Politburo (1919-26). Vormde tijdens de ziekte van Lenin een kamikaze

kamikaze (Jap: goddelijke winden) Orkanen die in 1274 en 1281 de Mongoolse invasievloot tegen Japan vernietigden. In de Tweede Wereldoorlog Kammoe

Kammoe Japans keizer (reg. 781-806), wist de keizerlijke positie te versterken door reorganisatie en uitbreiding van de bureacratie en de belastingen. Kampmann, Viggo

Kampmann, Viggo (1910-1976) Deens econoom en sociaal-democratisch politicus. Directeur van de Nationale Bank (1950-53), vervolgens minister Kanaaltunnel

Kanaaltunnel Nadat in de jaren zestig al een principe-overeenkomst was bereikt door Frankrijk en Engeland om een permanente verbinding voor treinverkeer Kanaän

Kanaän Bijbelse naam voor Palestina, het gebied ten westen van de Jordaan, vanaf ca. 3000 v.C. bewoond door de Kanaänieten. Van ca. 2000-1550 Kanafani, Ghassan Fayiz

Kanafani, Ghassan Fayiz (1936-1972) Palestijns journalist en schrijver, die in 1948, tegelijk met 800.000 amdere Palestijnen, voor de Israëlische Kanaka-verkeer

Kanaka-verkeer In de tweede helft van de 19e eeuw werden ongeveer 60.000 Kanaken (bewoners van eilanden in de Stille Oceaan) naar Queensland Kanaris, Konstantinos

Kanaris, Konstantinos (1790-1877) Grieks militair en politicus. Kanaris nam deel aan de vrijheidsstrijd tegen de Turken. Als vlootcommandant bracht Kanellopoulos, Panayiotis

Kanellopoulos, Panayiotis (1902-1986) Grieks socioloog en politicus. Hoogleraar sociologie aan de universiteit van Athene (1929-1935). Wijdde Kanem-Bornoerijk

Kanem-Bornoerijk Middeleeuws Afrikaans koninkrijk, ontstaan rond 800 ten oosten en westen van het Tsjaadmeer. Het koninkrijk beheerste lange

K'ang T'ai-missie Van 245-250 bezocht K'ang T'ai in opdracht van de keizer van China het koninkrijk Foenan (Zuidoost-Azië). Zijn verslag is van K'ang-si

K'ang-si (1654-1722) Keizer van China (1662-1722) uit het huis van de Mantsjoes, de Tsjing-dynastie (Ch'ing; 1636-1911). Vestigde het Chinese gezag K'oeng Siang-si

Kaninefaten

Kaninefaten (Ook: Caninnefates) Germaanse volksstam in de Nederlanden, in de Oudheid woonachtig in de duinstreek ten noorden van de monding kanselarij

kanselarij In de Middeleeuwen de kamer waar akten en oorkonden werden opgesteld en uitgevaardigd. Aan het hoofd van zo'n kanselarij stond een kapitalisme

kapitalisme Economisch stelsel waarbij de productie en de verhandeling van goederen gericht zijn op het maken van winst, gebaseerd op de vrije markt Kappeler-oorlogen

Kappeler-oorlogen De godsdienstoorlogen die in 1529 en 1531 in Zwitserland tijdens de Reformatie werden gevoerd tussen de rooms-katholieke en Kappeyne van de Coppello, Annelien

Kappeyne van de Coppello, Annelien (1936-1990) Nederlands politica. Kappeyne van de Coppello studeerde rechten in Leiden, werd in 1966 secretaris Kappeyne van de Coppello, Joannes

Kappeyne van de Coppello, Joannes (1822-1895) Nederlands liberaal politicus, lid Tweede (1862-66; 1871-77) en Eerste Kamer (1888-93). Zorgde Kappler, Herbert

Kappler, Herbert (gest. 1978) Duits militair, Gestapo-chef in Rome tijdens WO II. In 1948 werd hij veroordeeld tot levenslange gevangenisstraf wegens Kapp-Putsch

Kapp-Putsch Rechtse staatsgreep in Duitsland in maart 1920 om de Weimarrepubliek omver te werpen. De Kapp-Putsch was de eerste poging vanuit kapucijnen

kapucijnen Tak van de orde der franciscanen, gesticht door Mattheus de Bassi (ca. 1495-1552). De kapucijnen zijn voortgekomen uit de hervormingsbeweging Kara Moestafa

Kara Moestafa (ca. 1630-1683) Turks staatsman. Grootvizier (1676-83). Belegering van Wenen mislukte door verlies bij de Kahlenberg tegen Jan Karadzic, Radovan

Karadzic, Radovan Bosnisch-Servisch politicus. Karadzic, die als psychiater (gespecialiseerd in neuroses en depressies) werkte in verschillende staatsziekenhuizen, Karamanlis, Konstantinos Georgios

Karamanlis, Konstantinos Georgios (1907-1998) Grieks jurist en politicus. Karamanlis was meermalen minister. Tijdens het kolonelsregime (1967-Karami, Rashid Abdul Hamid

Karami, Rashid Abdul Hamid (1921-1987) Libanees politicus en jurist, stamde uit een vooraanstaand soennitisch geslacht. Karami was een leidend Kardelj, Edvard

Kardelj, Edvard (1910-1979) Joegoslavisch politicus en theoreticus van het Joegoslavische communisme (o.m. het arbeiderszelfbestuur). Tijdens WO Karel de Goede

Karel de Goede (ook: Karel van Denemarken of Karel de Gelukzalige; ca. 1083-1127) Graaf van Vlaanderen, zoon van Knoet IV van Denemarken Karel de Grote (Frankische Rijk)

Karel de Grote (Frankische Rijk) (Carolus Magnus, Charlemagne; ca. 742-814) Koning van het Frankische Rijk (768-814) als zoon en opvolger van Karel de Stoute (Bourgondische Rijk)

Karel de Stoute (Bourgondische Rijk) (1433-1477) Hertog van Bourgondië, Brabant, Limburg en Luxemburg, graaf van Vlaanderen, Holland, Zeeland Karel Felix (Sardinië)

Karel Felix (Sardinië) (1756-1831) Koning van Sardinië. Nadat hij van 1799 tot 1806 en vanaf 1817 stadhouder van Sardinië was geweest, werd hij

Karel I (Engeland) (1600-1649) Koning van Engeland, Schotland en Ierland (1625-42), opvolger van Jacobus I uit het huis Stuart. Ontbond tweemaal Karel I (Savoie)

Karel I (Savoie) (1562-1630) Hertog van Savoie sinds 1580. Trachtte d.m.v. een wisselende alliantiepolitiek zijn expansiedrift te bevredigen, maar Karel II de Kale (Frankische Rijk)

Karel I Robert van Anjou (Hongarije)

Karel I Robert van Anjou (Hongarije) (1290-1342) Koning van Hongarije, was de zoon van Karel II de Manke en Maria van Hongarije. Karel I werd Karel I (Engeland)

Karel II (Engeland) (1630-1685) Koning van Engeland, Schotland en Ierland (1660-85) na restauratie van het koningschap; zoon van Karel I. Voerde Karel II (Roemenië)

Karel II (Roemenië) (Carol; 1893-1953) Koning van Roemenië (1930-40). Deed in 1926 afstand van zijn opvolgingsrecht wegens een huwelijksscha

Karel II (Spanje)

Karel II (Spanje) (1661-1700) Koning van Spanje (1665-1700), opvolger van Filips IV. Zwak koning. Wees Filips (V) van Anjou, kleinzoon van L

Karel II de Kale (Frankische Rijk) (823-877) Koning der Franken (840-77), jongste zoon van Lodewijk de Vrome. Kreeg bij het verdrag van Verdun, Karel II de Manke

Karel II de Manke (1254-1309) Koning van Napels sedert het overlijden van zijn vader Karel I. Hij huwde met Maria van Hongarije en bleef strijden Karel II de Slechte

Karel II de Slechte (1332-1387) Koning van Navarra na het overlijden van zijn vader Filips van Evreux in 1349. Als kleinzoon van Lodewijk X van Karel II van Savoie

Karel II van Savoie (1634-1675) Hertog van Savoie van 1638-75. Tot 1648 stond Karel II onder voogdij van zijn moeder Christina van Bourbon, die Karel II (Engeland)

Karel III (Frankrijk) (879-929; Karel de Eenvoudige) Koning van Frankrijk (898-923), rechtmatig opvolger van Karel III de Dikke, maar opzij gezet Karel III (Savoie)

Karel III (Savoie) (1701-1773) Hertog van Savoie en koning van Sardinië, volgde in 1730 zijn vader Victor Amadeus II op. K. was een talentvol veldheer, Karel III (Spanje)

Karel III (Spanje) (1716-1788) Koning van Spanje (1759-88) uit het huis Bourbon, opvolger van Ferdinand VI, koning van de Beide Siciliën (1738-Karel IV de Schone (Frankrijk)

Karel III de Dikke (Frankische Rijk)

Karel III de Dikke (Frankische Rijk) (839-888) Koning der Franken, derde zoon van Lodewijk de Duitser. Koning van Italië (879-88), keizer (881-Karel III van Durazzo

Karel III van Durazzo (1345-86) Koning van Napels vanaf 1381. Hij was de zoon van Lodewijk van Durazzo, werd opgevoed aan het Hongaarse hof Karel III (Frankrijk)

Karel IV (Duitse Rijk) (1316-1378) Koning van Bohemen en rooms-koning (1347-78), keizer (1355-78). Regelde de koningskeuze via de Gouden Bul Karel IV (Spanje)

Karel IV (Spanje) (1748-1819) Koning van Spanje, zoon van Karel III. In 1788 gekroond, werd het land sindsdien in feite geregeerd door zijn vrouw Karel IX (Frankrijk)

Karel IV de Schone (Frankrijk) (1294-1328) Koning van Frankrijk en Navarra (als Karel I). Hij was de derde zoon van Filips IV de Schone en volgde Karel IV (Duitse Rijk)

Karel IX (Frankrijk) (1550-1574) Koning van Frankrijk (1560-74), opvolger van Hendrik II. Sterk onder invloed van zijn moeder Catharina de Médicis. Karel IX (Zweden)

Karel IX (Zweden) (1550-1611) Koning van Zweden (1604-11). Leidde het protestantse verzet tegen koning Sigismund (Zygmunt, tevens koning v

Karel Martel

Karel Martel (Martel = strijdhamer; ca. 676-741) Bastaardzoon van Pepijn II. Frankisch hofmeier (714-41), regeerde na 737 zonder koning. Versloeg Karel V (Duitse Rijk)

Karel V (Duitse Rijk) (1500-1558) Koning van het Bourgondische Rijk (1515, zoon en opvolger van Filips de Schone), koning van Spanje (1517-56,

Karel V (Frankrijk)

Karel V (Frankrijk) (1337-1380, reg.1364-80; Karel de Wijze) Koning van Frankrijk (1364-80), opvolger van Jan II de Goede en tijdens diens gevangenschap Karel van Gelre

Karel van Gelre (Karel van Egmond; 1467-1538) Hertog van Gelre (1492-1538). Streed tegen het Bourgondisch-Habsburgse Huis, herhaaldelijk in Karel VI (Duitse Rijk)

Karel VI (Duitse Rijk) (1685-1740) Keizer van het Duitse Rijk (1711-40) als opvolger van Jozef I, koning van Hongarije (1712-40) en, als Karel III, Karel VI (Frankrijk)

Karel VI (Frankrijk) (1368-1422) Koning van Frankrijk (1380-1422). Tijdens zijn minderjarigheid en latere krankzinnigheid, was er een regentschap Karel VII Albert (Duitse Rijk)

Karel VII (Frankrijk) (1403-1461) Koning van Frankrijk (1422-61), mede door het optreden van Jeanne d'Arc (1429). Beëindigde de Honderdjarige

Karel VII (Zweden)

Karel VII (Zweden) (gest. 1167) Zweeds koning uit het huis der Sverkers. Karel regeerde al vanaf 1155 over Gotland en werd in 1161 koning van Zweden. Karel VIII Knutsson Bonde (Zweden)

Karel VII Albert (Duitse Rijk) (1697-1745) Duits keizer, was sedert 1726 keurvorst van Beieren. Hij huwde in 1722 met Maria Amalia (tweede dochter Karel VII (Frankrijk)

Karel VIII (Frankrijk) (1470-1498) Koning van Frankrijk (1483-98), opvolger van Lodewijk XI. Verkreeg Bretagne door huwelijk (1491). Maakte ver

Karel VIII Knutsson Bonde (Zweden) (1408-1470) Zweeds koning, leidde samen met Engelbrecht Engelbrechtsson in 1435 het verzet tegen de overheersende Karel VIII (Frankrijk)

Karel X (Frankrijk) (1757-1836) Koning van Frankrijk (1824-30), broer en opvolger van Lodewijk XVIII. Trachtte als absoluut vorst te regeren en Karel XI (Zweden)

Karel X Gustaaf (Zweden)

Karel X Gustaaf (Zweden) (1622-1660) Koning van Zweden (1654-60), opvolger van Christina. Vermaard door veldtocht tegen Deense koning Frederik Karel X (Frankrijk)

Karel XI (Zweden) (1655-1697) Koning van Zweden (1660-97), opvolger van Karel X Gustaaf. Hervormde de administratie, verbeterde de financiën Karel XII (Zweden)

Karel XII (Zweden) (1682-1718) Koning van Zweden (1697-1718). Befaamd krijgsman. Na zijn nederlaag tegen Peter I van Rusland (1709) vluchtt

Karel XIII (Zweden)

Karel XIII (Zweden) (1748-1818) Zweeds koning, was aanvankelijk regent van de latere koning Gustaaf IV Adolf (reg. 1796-1809). Nadat deze in Karel XIV Johan (Zweden)

Karel XIV Johan (Zweden) (eig. Jean-Baptiste Bernadotte; 1763-1844) Frans maarschalk, aanvankelijk bevriend met Napoleon, werd door de kinderloze

Karel XVI Gustaaf (Zweden)

Karel XVI Gustaaf (Zweden) (geb. 1946) Koning van Zweden (sinds 1973), opvolger van Gustaaf VI Adolf.

Karel, prins van België

Karel, prins van België (eig. Karel Théodore Henri Antoine Meinrad; 1903-1983) Graaf van Vlaanderen, prins van België. Karel is de tweede zoon Karikalan

Karikalan (reg. ca. 100 n.C.) Koning in Zuidoost-India, bezongen in de vroege Tamil-literatuur. Hij liet enkele grote irrigatiewerken uitvoeren.

Karimov, Islam Abdoeganijevitsj

Karimov, Islam Abdoeganijevitsj (geb. 1938) Oezbeeks politicus. Karimov werkte vanaf 1966 op het economisch planbureau van de Sovjet-Unie Karjalainen, Ahti K.

Karjalainen, Ahti K. (geb. 1923) Fins politicus en econoom, vooraanstaand lid van de Centrum-Partij. Minister van Financiën (1957-58), Handel en Karloman

Karloman Leden uit het geslacht der Karolingen. Karloman (gest. 754), zoon en opvolger van Karel Martel, bestuurde met zijn broer Pepijn de Korte Karmal, Babrak

Karmal, Babrak (1929-1996) Afghaans politicus. Sinds de oprichting in 1965 was Karmal lid van de verboden, communistische Volksdemocratische karmelieten

karmelieten Kleine rooms-katholieke orde, als kluizenaarsorde door Berthold van Calabrië in ca. 1155 op de berg Karmel in Palestina gesticht. Omstreeks Karnak

Karnak Complex religieuze gebouwen in Egypte aan de oostelijke Nijloever nabij het antieke Thebe. Amontempel.

Karnataka-oorlogen

Karnataka-oorlogen Strijd in de 18e eeuw tussen Fransen en Britten om de kust van Karnataka (Zuidwest-India). In dit gebied werd o.m. Madras bestuurd Karnebeek, Abraham Pieter Cornelis van

Karnebeek, Abraham Pieter Cornelis van (1836-1925) Nederlands liberaal politicus. Minister van Buitenlandse Zaken (1885-91). Lid Tweede Kamer Karnebeek, Herman Adriaan van

Karnebeek, Herman Adriaan van (1874-1942) Nederlands jurist, diplomaat en politicus. Burgemeester van Den Haag (1911-18) en minister van Karolingers

Karolingers Frankisch geslacht genoemd naar de beroemdste telg, koning Karel de Grote (ca. 742-814, reg. 768-814). Oorspronkelijk waren de Karolingers Karolingische renaissance (kunst)

Karolingische renaissance (kunst) Bloeiperiode van wetenschap en cultuur in de 8e en 9e eeuw, aanvangend met het bewind van Karel de Grote. Károlyi von Nagykárolyi, Mihály

Károlyi von Nagykárolyi, Mihály (1875-1955) Hongaars politicus, kwam in 1910 in het parlement voor de conservatieve partij, maar trad kort daarna kartuizers

kartuizers Kloosterorde gesticht door Bruno van Keulen (ca. 1035-1101), die zich in 1084 met enige metgezellen als kluizenaar in de bergen bij Grenoble Kasavubu, Jozef

Kasavubu, Jozef (1917-1969) Kongolees/Zaïrees politicus. Leider van de Abako (Alliance des Bakongo), politieke partij sinds 1950. Als president kasselrij

kasselrij (Ook: burggraafschap of castellania) De belangrijkste gerechtelijke en administratieve eenheid waarin het middeleeuwse graafschap Vlaanderen Kassem, Abdoel Kariem

Kassem, Abdoel Kariem (1914-1963) Iraaks politicus en militair. Aanvoerder van de staatsgreep tegen koning Faisal II (1958). President (1958-63). Kassieten

Kassieten (Ook: Cassaeërs Kossaeërs) Volksstam afkomstig uit Perzië. Zij drongen rond 1800 v.C. plunderend het Oudbabylonische rijk binnen, veroverden Kasteele, Pieter Leonard van de

Kasteele, Pieter Leonard van de (1748 - 1810) Nederlands staatsman, jurist en dichter. Begon zijn loopbaan als pensionaris van Haarlem. Wegens kastelen

kastelen (burchten) Oorspronkelijk de aanduiding van versterkte woningen van edellieden. Het woord is via het Oudfranse chastel afgeleid van het Katanga-opstand

Katanga-opstand Separatistische opstand van de Congolese provincie Katanga (Shaba) tegen het centrale gezag. De Katanga-opstand begon op 11 katharen

katharen (Gr: katharos = rein) Ketters uit de 12e en 13e eeuw. Zij verdeelden de wereld in goed en kwaad, licht en duister, geest en stof. De materiële Katholieke Liga

Katholieke Liga 1. Verbond van Franse katholieken, in 1576 opgericht door Henri de Guise om het rooms-katholieke geloof te verdedigen tegen het Katholieke Nationale Partij

Katholieke Nationale Partij (KNP) Nederlandse politieke partij, in 1948 afgesplitst van de KVP uit ontevredenheid over de Indië-politiek. Behaalde katholieke reformatie 1. algemeen

katholieke reformatie 1. algemeen Katholieke reformatie is de benaming voor het tijdvak (15e 17e eeuw) waarin de rooms-katholieke Kerk grote katholieke reformatie 2. historische plaatsbepaling

katholieke reformatie 2. historische plaatsbepaling Met katholieke reformatie duidt men het tijdperk aan in de geschiedenis van de rooms-katholieke katholieke reformatie 3. kerkelijke vernieuwing

katholieke reformatie 3. kerkelijke vernieuwing Met het concilie van Trente (1545-1563) zette de vernieuwing van de rooms-katholieke Kerk in

Katholieke Vlaamse Landsbond

Katholieke Vlaamse Landsbond Politieke beweging, opgericht in 1890-91, die streed voor de gelijkheid der beide talen in België. Na WO I ijverde Katholieke Volkspartij

Katholieke Volkspartij (KVP) Nederlandse politieke partij. De KVP zag het licht op 22 december 1945. Zij onderscheidde zich van de vooroorlogse

Kato Takaaki

Kato Takaaki (ook Kato Komei; 1859-1926) Japans liberaal politicus, was tussen 1900 en 1915 enkele malen minister van Buitenlandse Zaken. Van Kats, Jacob

Kats, Jacob (1804-1886) Vlaams letterkundige en agitator. In vele polemische geschriften eiste hij o.m. ziekteverzekering, werklozensteun en ouderdomspensioenen. Katyn

Katyn Dorp in Wit-Rusland, in de nabijheid waarvan de Duitsers in 1943 een massagraf vonden met 4500 door de Russen vermoorde Poolse officieren. Kau Sjen-tsje

Kau Sjen-tsje (Gao Xianzhi; gest. 755 n.C.) Generaal van Koreaanse afkomst, die door keizer Swan-tsoeng van de T'ang-dynastie (618-907) naar het Kaunda, Kenneth David

Kau-li (Gaoli) Chinese term voor Korea in de periode dat de Koreaanse Koryo-dynastie (936-1392) over het land heerste; de term Koryo is een afkorting Kaysone Phomvihane

Kaunda, Kenneth David (geb. 1924) Zambiaans politicus. Secretaris van het African National Congress (1953-58) en bestrijder van de federatie-R

Kaunitz, Wenzel Anton

Kaunitz, Wenzel Anton (1711-1794) Oostenrijks staatsman, gezant in Frankrijk (1750-53) en staatskanselier (1753-93) onder Maria Theresia en Jo

Kautsky, Carolus Johann (Karl)

Kautsky, Carolus Johann (Karl) (1854-1938) Oostenrijks-Duits marxistisch theoreticus, vriend en volgeling van Marx en Engels (verbleef in Engeland Kau-li

Kaysone Phomvihane (1920-1992) Laotiaans politicus. Kaysone studeerde rechten in Hanoi, alwaar hij de invloed onderging van de Noord-Vietna

Kazan

Kazan Stad in Rusland, hoofdstad van de Tataren AR, aan de Volga; 1.103.000 inw. (1990). Chemische, machine-, textiel- en bontindustrie. Scheepsbouw. Kazimierz

Kazimierz (Casimir) Vorsten van Polen: Kazimierz I Restaurator (Pools: Odnowiciel; 1016-1058), vorst (1034-58) uit het huis der Piasten, zoon van Kazwini, Zakarijja ibn Mohammed al-

Kazwini, Zakarijja ibn Mohammed al- Arabisch aardrijkskundige en natuuronderzoeker (13e eeuw), wiens werk lang populair was en waarvan vele Kediri

Kediri Stad in Indonesië op Jawa; ca. 261.000 inw. Handelscentrum voor agrarische omgeving. Hout- en textielindustrie. Van 11e- 13e eeuw hoofdstad kedive

kedive (khedive) Officiële titel van de onderkoning van Egypte tot 1914, toen Egypte formeel losgemaakt werd van het Osmaanse Rijk. Ismaïel (reg. keel (heraldiek)

keel (heraldiek) Rood, een van de vier hoofdkleuren in de heraldiek. Overgenomen uit het Frans (gueules).

Kefauver, Estes

Kefauver, Estes (1903-1963) Amerikaans jurist en Democratisch politicus. Werd in 1939 in het Congres gekozen en in 1948 senator voor Tennessee. Keiki

Keiki (gest. 1913) Laatste Japanse shogun (reg. 1866-67), werd in 1862 premier onder Ièmotji en na diens dood zelf shogun onder de naam Josjinoboe. Keisoeke Okada

Keisoeke Okada Japans staatsman, was premier in de periode 1934-36. Onder K.'s bewind tekenden Japan en China de Ho-Oemezoe-overeenkoms

Keitel, Wilhelm

Keitel, Wilhelm (1882-1946) Duits veldmaarschalk. Chef van oppercommando van de Wehrmacht (OKW; 1938-45). Hoogste militair in Duitsland,

keizer

keizer Monarch van een groot rijk. De titel van keizer (Caesar) werd vanaf 27 v. C. gedragen door de machthebbers in het Romeinse Rijk. Degenen keizercultus

keizercultus Verering van de Romeinse keizer als god, zoals sedert Augustus (reg. 27 v.C.-14 n.C.) verplicht was. De christenen in de 3e eeuw werden Kekkonen, Urho Kaleva

Kekkonen, Urho Kaleva (1900-1986) Fins politicus. Zoon van een bosarbeider, studeerde rechten aan de universiteit van Helsinki. In 1924 nation

Kelchtermans, Theodoor René (Theo)

Kelchtermans, Theodoor René (Theo) (geb. 1943) Belgisch politicus. Na zijn studie psychologie en werkzaamheden aan het Psycho Medisch Sociaal Kellogg, Frank Billings

Kellogg, Frank Billings (1856-1937) Amerikaans Republikeins politicus. Als minister van Buitenlandse Zaken (1925-29) mede-initiator van het Bria

Kelly, Petra Karin

Kelly, Petra Karin (1947-1992) Duits politicus. Petra Kelly studeerde politicologie in Washington, was tot 1979 lid van de SPD en werd toen, als verklaard Kelten

Kelten Verzamelnaam van een groot aantal Indo-Germaanse volken, oorspronkelijk gevestigd in het gebied van de Boven-Donau en de Boven-Rijn.

Kempei Tai

Kempei Tai Naam voor de Japanse veiligheidsdienst. Deze ressorteerde onder het ministerie van Oorlog. Na de capitulatie in 1945 werd de dienst ontbonden.

Kempenaer, Jacob Mattheus de

Kempenaer, Jacob Mattheus de (1793-1870) Nederlands gematigd liberaal politicus. Lid Tweede Kamer (1844-48; 1853-60). Een van de 'negenmannen' Kemper, Joan Melchior

Kemper, Joan Melchior (1776-1824) Nederlands jurist en politicus. Hoogleraar te Amsterdam en Leiden. Schreef de tekst van de proclamatie van Kempner, Robert W.

Kempner, Robert W. (1899-1993) Duits-Amerikaans jurist. Als officier van justitie in de Duitse deelstaat Pruisen was Kempner al in de jaren dertig Ken u zelf

Ken u zelf Opschrift op de Apollotempel te Delphi (Griekenland), een belangrijk religieus centrum in de Oudheid. Met deze uitspraak riep Apollo, de Kennan, George Frost

Kennan, George Frost (geb. 1904) Amerikaans diplomaat en historicus. In de jaren dertig werkte hij op verschillende Amerikaanse ambassades in

Kennedy Onassis, Jacqueline

Kennedy Onassis, Jacqueline (1929-1994) Amerikaanse presidentsvrouw. Jackie Kennedy was de ongekroonde 'koningin' van de Verenigde Staten. Kennedy, Edward Moore

Kennedy, Edward Moore (geb. 1932) Amerikaans Democratisch politicus en jurist, jongste broer van John en Robert Kennedy. Vervulde enkele diplo

Kennedy, John Fitzgerald

Kennedy, John Fitzgerald (1917-1963) Amerikaans Democratisch politicus, oudste broer van Robert en Edward. Senator voor Massachusetts (1952-Kennedy, Robert Francis

Kennedy, Robert Francis (1925-1968) Amerikaans Democratisch politicus en jurist, jongere broer van John Kennedy. Hoewel hij assistent was van Kenseikai

Kenseikai (Partij voor Constitutionele Regering) Japanse politieke partij in de Taisjo-periode (1912-26). Na de dood van de staatman Katsoera Taro Kenseito

Kenseito (Constitutionele Partij) was een in 1898 door fusie van de liberale en progressieve partij ontstane politieke partij. Hun leiders waren resp. Kent State University-rellen

Kent State University-rellen De beslissing van de Amerikaanse regering in april 1970 om de Vietnamoorlog uit te breiden tot Cambodja leidde tot Kenyatta, Jomo

Kenyatta, Jomo (= Brandende Speer; ca. 1894-1978) Kenyaans politicus, leider van de onafhankelijkheidsbeweging in Kenya en eerste president van Kerameikos

Kerameikos Pottenbakkerswijk in het noordwesten van het oude Athene, gelegen tussen de agora en de Acropolis. Werd aan een zijde afgesloten door Kerckhoven, Willem Frans van

Kerckhoven, Willem Frans van (1853-1892) Belgisch koloniaal pionier, werd in 1891 belast met de leiding van de Kongo-Nijlexpeditie, gericht tegen Kerenski, Aleksandr Fjodorevitsj

Kerenski, Aleksandr Fjodorevitsj (1881-1970) Sovjetrussisch politicus. Trad na de Februarirevolutie (1917) als enige socialist toe tot de voorlopige Kerguelen de Trémarec, Yves Joseph de

Kerguelen de Trémarec, Yves Joseph de (1734-1797) Frans zeeman, ontdekte in 1772 de naar hem genoemde eilandengroep in de Indische Oceaan.

Kerk en staat

Kerk en staat De verhouding tussen de Kerk als godsdienstige organisatie en de staat als bestuur van de burgermaatschappij; in breder verband ook Kerkelijke Staat

Kerkelijke Staat Het gebied waarover de paus wereldlijk gezag uitoefende. Het besloeg tussen 756 en 1870, met enige onderbrekingen en vele grenswisselingen, kerkvaders

kerkvaders Theologen uit de eerste eeuwen n.C. tot de 8e eeuw, de zgn. patristische tijd, die met hun geschriften de christelijke leer poogden toe te kernstopverdragen

kernstopverdragen In 1963 werd in Moskou door de Sovjet-Unie, de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk een beperkt kernstopverdrag (Partial kerstening

Kersten, Gerrit Hendrik (1882-1948) Nederlands gereformeerd politicus en predikant. Stichter Staatkundig Gereformeerde Partij (1918), tot 1948 Kesselring, Albert

kerstening Bekering van volken tot het christendom. Van Palestina breidde het christendom zich uit in de gebieden rondom de Middellandse Zee. In Kersten, Gerrit Hendrik

Kesselring, Albert (1885-1960) Duits luchtmaarschalk. Opperbevelhebber diverse Luftflotte in Polen en bij Slag om Engeland; opperbevelhebber luchtstrijdkrachten-Kéthly, Anna

Kéthly, Anna (1889-1976) Hongaars politica, vooraanstaand lid van de socialistische partij en lid van het parlement van 1922 tot 1944. K. verzette Keuchenius, Levinus Wilhelmus Christiaan

Keuchenius, Levinus Wilhelmus Christiaan (1822-1893) Nederlands anti-revolutionair politicus en jurist, vice-voorzitter van de Raad van Nederlands-keur

keur In de landsheerlijke periode op schrift vastgelegde regeling, die tot stand kwam door onderlinge afspraak van bijv. de burgers van een stad of d

keurvorst

keurvorst Vorst die door erfaanspraken of uit hoofde van zijn functie gerechtigd was de koning van het Duitse Rijk of keizer van het Heilige Roomse KGB

KGB (Komitet Gosoedarstvennoj Bezopasnosti) Sovjetrussische staatsveiligheidsdienst, in 1953 ontstaan door reorganisatie van de MGB (ministerie Khajraho

Khajraho (Khajoeraho) Middeleeuwse stad in India in de deelstaat Madhya Pradesh, beroemd om haar tempels gebouwd in Nagarastijl, waarvan er Khalid ibn Abdoel Aziez

Khalid ibn Abdoel Aziez (1912-1982) Koning en regeringsleider van Saoedi-Arabië na de dood van zijn broer Faisal (1975). Was een van de 42 zonen

Khalji-dynastie

Khalji-dynastie (1290-1320) Tweede van de drie dynastieën die over het sultanaat Delhi regeerden. Was evenals de dynastie van de Slavenkoningen Khama, Seretse

Khama, Seretse (1921-1980) Botswaans politicus, leider van de Bamangwato-stam, premier (1965-66) en na de onafhankelijkheid president (1966-Khamenei, ayatollah Seyed Ali

Khamenei, ayatollah Seyed Ali (geb. 1940) Iraans religieus leider en politicus. Khamenei, sinds 1960 actief in de Raad van Militante Geestelijken, Khatami, Seyyed Mohammad

Khatami, Seyyed Mohammad (geb. 1943) Iraans politicus, in mei 1997 tot president verkozen. Werd in 1982 minister van Cultuur en gaf in die functi

Khazaren

Khazaren (Chazaren) Turkse nomadenstam ten noorden van de Kaukasus, tussen Wolga en Don. Maakte in de negende en tiende eeuw als Khazarië Khedda, Joessef Ben

Khedda, Joessef Ben (geb. 1920) Algerijns politicus, minister van Sociale Zaken in de voorlopige regering (1958), vervolgens premier (1961-62). Khilafat-beweging

Khilafat-beweging Anti-Britse beweging van Indiase moslims tegen de Britse politiek in het Midden-Oosten. Gericht op het in stand houden van het Khomeini, ayatollah Roehollah Moesawi

Khomeini, ayatollah Roehollah Moesawi (Khomein 17 mei 1900-Teheran 3 juni 1989) Leider van de Islamitische Revolutie in Iran (1978-79). Khomeini Khuang Aphaiwong

Khuang Aphaiwong (1902-1968) Thais politicus, viermaal premier van Thailand. K. was in 1932 betrokken bij de staatsgreep die een einde maakte Kiderlen-Wächter, Alfred von

Kiderlen-Wächter, Alfred von (1852-1912) Duits diplomaat en politicus, was gezant in Boekarest en Kopenhagen en werd in 1910 door kanselier Kieft, Johan van de

Kieft, Johan van de (1884-1970) Nederlands socialistisch politicus, voorzitter van de PvdA-fractie in de Eerste Kamer van 1945-52. K. was minister Kielmansegg, Johann Adolf, graaf von

Kielmansegg, Johann Adolf, graaf von (geb. 1906) Duits generaal, maakte in WO II deel uit van de generale staf van het Duitse leger. Na de aanslag Kiesinger, Kurt Georg

Kiesinger, Kurt Georg (1904-1988) West-Duits politicus. Kiesinger studeerde filosofie, geschiedenis en rechten, en werkte van 1935 tot 1940 als advocaat. Kiev, vorstendom

Kiev, vorstendom Eerste grotere Russische rijk, ontstaan in de 9e eeuw uit de Warjagische (Warjagen = Scandinavische kooplui) stadsstaatjes Novgorod kiezelsteengereedschappen

kiezelsteengereedschappen Waarschijnlijk de oudste gereedschappen uit de menselijke geschiedenis. Het betreft vooral grove hakvoorwerpen. Zij Kijkduin, slag bij

Kijkduin, slag bij Op 21 augustus 1673 geleverde zeeslag bij Den Helder, tijdens de Derde Engelse oorlog, waarbij de Nederlandse vloot onder De Ruyter Kim il Sung

Kim il Sung (1912-1994) Noord-Koreaans politicus. Kim sloot zich in 1931 aan bij de communistische partij en nam deel aan het verzet tegen de Japanse Kim Young Sam

Kim Young Sam (geb. 1927) Zuid-Koreaans politicus en staatsman. Kim, een van de toonaangevende figuren binnen de Democratisch-Liberale Partij Kimathi, Dedan

Kimathi, Dedan (1920-1956) Leider van de Mau-Mau-beweging in Kenya, lid van de Kikoejoe-stam. In zijn strijd tegen de Britten was hij aanvankelijk Kimba, Evariste

Kimba, Evariste Zaïrees/Congolees politicus, medewerker van Tsjombe Katanga. Kimba werd in 1965 door president Kasavubu benoemd tot prem

Kimbren

Kimbren (Cimbren) Germaanse volksstam; trokken ca. 120 v.C. vanuit Jutland met de Teutonen (Sleeswijk-Holstein) het Romeinse Rijk (Gallië) binnen. kinderkruistocht

kinderkruistocht Kruistocht van duizenden kinderen uit Frankrijk en Duitsland in 1202- 1204, na het mislukken van de vierde kruistocht (1202-1204). Kinglake, Alexander William

King, Ernest Joseph (1878-1956) Amerikaans admiraal. Bevelhebber Atlantische vloot (1939- 41); opperbevelhebber alle zeestrijdkrachten (1941-

King, Martin Luther

King, Martin Luther (1929-1968) Amerikaans negerleider en predikant, sinds 1954 in Montgomery, Alabama. Leider Southern Christian Leadership

King, Samuel Wilder

King, Samuel Wilder (1886-1959) Republikeins gouverneur van Hawaii. Kwam in 1934 in het Amerikaanse Congres, waar hij zich inzette voor de King, William Lyon Mackenzie

King, William Lyon Mackenzie (1874-1950) Canadees jurist en politicus, leider van de liberale partij vanaf 1919 en lange tijd minister-president (192

Kinglake, Alexander William (1809-1891) Engels prozaschrijver, reiziger en geschiedkundige. Werd bekend door reisbeschrijvingen van het Nabije King, Ernest Joseph

Kinnock, Neil

Kinnock, Neil (geb. 1942) Brits politicus. Kinnock, die tussen 1983 en 1992 leider was van de Labour Party, studeerde o.a. geschiedenis aan de Universiteit Kinsbergen, Jan Hendrik van

Kinsbergen, Jan Hendrik van (1735-1819) Nederlands vlootvoogd. Vocht tegen de Barbarijnse zeerovers, onderscheidde zich bij de Doggersbank Kirchschläger, Rudolf

Kirchschläger, Rudolf (geb. 1915) Oostenrijks diplomaat en politicus, sinds 1974 president van Oostenrijk. Na een carrière als rechter (tot 1954) kwam Kirckpatrick, Ivone

Kirckpatrick, Ivone (1897-1964) Brits diplomaat, o.m. te Berlijn (1933-38). Commissaris van de BBC en adviseur van Montgomery tijdens WO II.

Kirijenko, Sergej

Kirijenko, Sergej (geb. 1962) Russisch politicus. Kirijenko studeerde in 1984 af aan het Spoorwegtechnisch Instituut te Gorki (tegenwoordig Nizjni Kirilenko, Andrej Pavlovitsj

Kirilenko, Andrej Pavlovitsj (1906-1991) Sovjetpoliticus. Kirilenko volgde een technische opleiding, werd in 1931 lid van de communistische partij Kirk, Norman Eric

Kirk, Norman Eric (1923-1974) Nieuw-Zeelands politicus, leider van de Labour Party en minister-president van 1972 tot zijn dood. K. voerde een Kirov, Sergej Mironovitsj

Kirov, Sergej Mironovitsj (eig. Kostrikov; 1886-1934) Sovjetrussisch politicus. Lid Centraal Comité (1922-30), lid Politburo (1930-34). Naaste med

Kisj

Kisj Stad in het oude Mesopotamië, thans ruïne el-Oheimir, ca. 20 km zuidoostelijk van Babylon. Hoofdstad van de eerste dynastie na de zondvloed Kisji Noboesoeke

Kisji Noboesoeke (1896-1987) Japans politicus, o.a. secretaris-generaal van de LDP (1955) en voor deze partij lid van het Huis van Afgevaardigden. Kissinger, Henry Alfred

Kissinger, Henry Alfred (geb. 1923) Duits-Amerikaans politicoloog en politicus. Kissinger ontvluchtte Duitsland in 1938, studeerde aan Harvard (

Kitabatake Tsjikafoesa

Kitabatake Tsjikafoesa (1292-1354) Japans strateeg en historicus, in de Josjino-periode een vurig aanhanger van de Zuidelijke dynastie. Voltooide Kitawala

Kitawala Religieus-nationalistische beweging in Belgisch Congo. Omstreeks 1923 trokken jehovagetuigen, o.l.v. Mwana Lesa ('Kind Gods'), naar Katanga. Kitchener, Horatio Herbert (Lord)

Kit-Cat Club Engelse club, opgericht aan het einde van de 17e eeuw; haar secretaris was de uitgever Jacob Tonson en haar meeste leden vooraanstaande klassestrijd

Kitchener, Horatio Herbert (Lord) (1850-1916) Brits veldheer. Herstelde als opperbevelhebber in Egypte (1892-1900) het Anglo-Egyptische bestuur Kittikachorn, Thanom

Kittikachorn, Thanom (geb. 1911) Thais generaal en politicus. Kittikachorn wierp met Thanarat het bewind van Piboel omver (1957) en werd vice-Kit-Cat Club

klassestrijd De strijd tussen de sociaal-economische klassen, in het bijzonder tussen het proletariaat en de bourgeoisie. Volgens Karl Marx (1818-1883) klassieke archeologie

klassieke archeologie Archeologie gericht op de bestudering van de materiële resten van de Griekse en Romeinse beschaving in de landen rond de

Klaus, Josef

Klaus, Josef (geb. 1910) Oostenrijks politicus, lid van de ÖVP, was van 1949-61 Landeshauptmann van Salzburg. Daarna werd hij minister van Financiën Klauwaerts

Klauwaerts Ambachtsgilden van de textielnijverheid en de boeren die in 1302 als aanhangers van de graaf van Vlaanderen Gwijde van Dampierre tegen Kléber, Jean-Baptiste

Kléber, Jean-Baptiste (1753-1800) Frans generaal en architect, o.a. inspecteur der openbare werken (1785-89). In 1795 werd hij commandant van

Kleffens, Eelco Nicolaas van

Kleffens, Eelco Nicolaas van (1894-1983) Nederlands politicus, jurist en diplomaat. Minister van Buitenlandse Zaken (1939-46) zonder partijbinding kleine apartheid

kleine apartheid Geheel van voorschriften in het kader van de apartheid die in Zuid-Afrika in het openbare leven de scheiding tussen de verschillende Kleine Entente

Kleine Entente Bondgenootschappen (vanaf 1920 op initiatief van Benes) tussen Joegoslavië, Roemenië en Tsjecho-Slowakije aangevuld met verdragen Kleinstaaterei

Kleinstaaterei De veelheid van Duitse vrijsteden, vrije heerlijkheden en vorstendommetjes die vanaf de 17e eeuw, met het afnemen van het gezag va

kleitablet

kleitablet Plat stuk klei dat in natte vorm werd beschreven en vervolgens in de zon gedroogd. De kleitablet was het schrijfmateriaal van de Babyloniërs klephten

klephten (Gr: rovers) Griekse bendes die in de bergen een guerrilla voerden tegen de Turkse overheersing in Griekenland van 1453 tot 1821.

Klerk, Frederik Willem de

Klerk, Frederik Willem de (geb. 1936) Zuid-Afrikaans politicus. De Klerk, die voor zijn politieke loopbaan begon werkzaam was als jurist, werd in

klokbekercultuur

klokbekercultuur Overgangscultuur tussen de steen- en de bronstijd in Europa, ca. 2200- 1600 v.C. De klokbekercultuur is genoemd naar de kenmerkende Klompé, Margaretha Albertina Maria

Klompé, Margaretha Albertina Maria (1912-1986) Nederlands politica. Lerares natuur- en scheikunde aan het meisjeslyceum 'Mater Dei' te Nijmegen klooster 3. kluizenaars en monniken

Kloos, André (1922-1989) Nederlands vakbondsleider. Kloos trad na middelbaar en hoger onderwijs gevolgd te hebben in 1946 als wetenschappelijk Kluge, Hans Günther von

klooster 3. kluizenaars en monniken Vroege vormen Het monnikenleven was in de eerste eeuwen van het christendom onbekend, al zijn er in het klooster 4. kloosterhervormingen 11e en 12e eeu

klooster 4. kloosterhervormingen 11e en 12e eeu Aan het begin van de 12e eeuw waren er meer dan 1000 kloosters die de hervorming van Cluny klooster 5. de bedelorden

klooster 5. de bedelorden Met bedelordes worden kloosterorde uit de 13e eeuw die het ascetische armoede-ideaal streng doorvoerdes. Niet alleen klooster 8. kloosterbouw

klooster 8. kloosterbouw Een klooster is een gebouwencomplex dat onderdak biedt aan kloosterlingen. Vroege vormen De vroegste vormen van kloosterorde

kloosterorde Gemeenschap van gelovigen die een ascetisch en streng geordend leven leiden. De kloosterorde komt in vrijwel elke godsdienst voor kloosterschool

kloosterschool Vroeg-middeleeuwse Latijnse school, die door een kloosterorde gesticht en aan een klooster verbonden was. De kloosterscholen dienden Kloos, André

Kluge, Hans Günther von (1882-1944) Duits veldmaarschalk. Opperbevelhebber van 4e leger in Polen en België/Frankrijk (1940) en van legergroep Kluit, Adriaan

Kluit, Adriaan (1735-1807) Nederlands historicus. Hoogleraar te Leiden (1778-95; 1802- 07). De eerste hoogleraar die alleen geschiedenis onderwees. Knesset

Knesset (Hebr: vergadering) Het parlement en hoogste gezag van Israël. De Knesset bestaat uit 120 leden gekozen voor 4 jaar door alle staatsburgers KNIL

KNIL (Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger) Opgericht in 1830 met als doel het inzetten van inlandse militairen ter versteviging van het Nederlands Knoet

Knoet (Knut) Koningen van Denemarken: Knoet II de Grote (ca. 994-1035), koning van Denemarken (1018-35) als opvolger van zijn broer Harald, Knossos

Knossos (Cnossus) Stad op Kreta, 5 km landinwaarts gelegen van Iráklion, aan de noordkust. Bewoond gedurende de gehele Griekse bronstijd (vanaf Know nothings

Know nothings Amerikaanse politieke partij, officieel 'the American Party', ontstaan uit geheim genootschap in New York (1849). De leden antwoordden Knox, John

Knox, John (ca. 1513-1572) Reformator van Schotland. Geestelijk leider van de protestantse partij die zich verzette tegen de katholieke van de vorstinnen Kock, Hendrik Merkus de

Kock, Hendrik Merkus de (1779-1845) Nederlands militair en politicus. Beëindigde de Java-oorlog (1825-30) door een nieuwe krijgstactiek: het gel

Koejoela Kadphises

Koejoela Kadphises (eind 1e eeuw v.C.) Eerste koning uit de Koesjana-dynastie, verenigde een aantal stammen in Bactrië en breidde zijn gebied uit Koekoek, Hendrik

Koekoek, Hendrik (1912-1987) Nederlands politicus. Koekoek was een der leiders van de Vrije Boeren, die zich verzetten tegen de door de overheid koelieordonnanties

koelieordonnanties Verordeningen van 1880 in Nederlands-Indië betreffende de arbeidsvoorwaarden van de naar de Buitengewesten overgebrachte

Koemaragoepta

Koemaragoepta (reg. 415-455) Koning uit de Goepta-dynastie, zoon van Tsjandragoepta II. Het was in zijn regeerperiode dat de Witte Hunnen (= Koemarapala

Koemarapala (reg. 1143-72) Koning uit de Tsjaloekya-dynastie. Versterkte het Tsjaloekya-koninkrijk in Gujarat. Verondersteld wordt dat K. zich tot Koeng

Koeng (Gong; 1833-1898) Chinese prins, hoge functionaris in de nadagen van de Tsj'ing-dynastie (1644-1911); lid van het Mantsjoe-keizershuis. Na Koeng-soen-familie

K'oeng Siang-si (Kong Xiangxi, beter bekend als H.H. K'ung; 1881-1967) Chinees zakenman en bankier, speelde een belangrijke rol in Nationalistisch La Follette, Robert Marion

Koeng-soen-familie (Gongsun-familie) Befaamde Chinese familie, die sedert de 3e eeuw v.C. en vooral tijdens de Han-dynastie (206 v.C.-220 n.C.

Koeng-tsj'an-tang

Koeng-tsj'an-tang Chinese communistische partij, opgericht in 1920 en na 1927 geleid door Mao Zedong. Tot 1926 aangesloten bij de Kwoh-min-Koenino-mijatsoeko

Koenino-mijatsoeko Japanse vazallen van de Jamato-dynastie voor de Taika-hervorming (646). De K., oorspronkelijk grootgrondbezitters, bleven Koenraad (Duitse Rijk)

Koenraad (Duitse Rijk) Koenraad I van Franken (gest. 918), koning van Oost-Francië (911-18), opvolger van Lodewijk het Kind. Opgevolgd door Koerdistan

Koerdistan Gebied dat zich uitstrekt over delen van Turkije, Irak, Iran, Syrië en Armenië. Het wordt bewoond door Koerden, Armeniërs, Turken, Iraniërs Koesjietenrijk

Koesjietenrijk Afrikaans koninkrijk in Nubië, aan de bovenloop van de Nijl, ontstaan in de 8e eeuw v.C. De welvaart van het rijk berustte grotendeels Koesoenoki Masasjige

Koesoenoki Masasjige (1294-1336) Japans krijgsheld en strateeg, door zijn trouw aan de keizer een legendarische figuur in de Japanse geschiedenis. Koetb-oed-din-Aibak

Koetb-oed-din-Aibak (reg. 1206-1210) Stichter van de dynastie van de Slavenkoningen in Delhi. In Toerkestan geboren, werd hij als slaaf aan Mahmoed Koeznetsov, Vasili Vasiljevitsj

Koeznetsov, Vasili Vasiljevitsj (1901-1990) Sovjetpoliticus en diplomaat. Als secretaris-generaal der Sovjetvakbonden (vanaf 1945) vertegenwoordigde kohieren

kohieren Lijsten of belastingregisters, waarop onder een nummer de belastingplichtige burgers en hun aanslagen worden geregistreerd.

Kohl, Helmut (geb. 1930) West-Duits politicus, lid van de Christelijke Democratische Unie (CDU). Kohl studeerde geschiedenis en rechts- en staatswetenschappen. Kojong

Kohlbrugge, Hermann Friedrich

Kohlbrugge, Hermann Friedrich (Kohlbrügge; 1803-1875) Nederlands gereformeerd theoloog. Sinds 1846 predikant te Elberfeld (bij Wuppertal). Kohl, Helmut

Kojong (reg. 1864-1907) 26e koning uit de Koreaanse Yi-dynastie, tot 1873 met zijn vader Hung-son als regent. Deze stond zeer vijandig tegenover Kok, Adam

Kok, Adam (1811-1875) Vanaf 1837 leider van het Griekwa-volk, dat gevestigd was ten noorden van de Oranjerivier. Leidde op Engels aanbod zijn Kok, Willem (Wim)

Kok, Willem (Wim) (geb. 1938) Nederlands politicus. Kok trad na zijn studie aan het Nederlands Opleidings-Instituut voor het Buitenland ('Nijenrode') Kolarov, Vasil Petrov

Kol, Henri Hubert van (1852-1925) Nederlands politicus en ingenieur, ontwierp verschillende waterstaatkundige werken in Nederlands-Indië. Trad

Kolarov, Vasil Petrov (1877-1950) Bulgaars politicus, werd in 1897 lid van de Sociaal Democratische Partij. Na WO I trad hij toe tot de Communistische kolchoz

kolchoz Collectieve landbouwonderneming in de voormalige Sovjet-Unie, vanaf 1929 op grote schaal ontstaan in het kader van de door Stalin afgedwongen Kolfschoten, Henri Anthony Melchior Tieleman

Kolfschoten, Henri Anthony Melchior Tieleman (geb. 1903) Nederlands politicus, voor WO II o.m. secretaris van de R.-K. Staatspartij (1927-38) Kollár, Jan

Kollár, Jan (1793-1852) Slowaaks (Tsjechisch) dichter en predikant. Publiceerde in 1824 de 151 sonnetten omvattende bundel 'De dochter van Sláva', Kollontai-Domontovitsj, Aleksandra Michajlovna

Kollontai-Domontovitsj, Aleksandra Michajlovna (1872-1952) Sovjetrussisch politica, diplomate en feministe. Minister van Welzijn (1917-23) na Kolokotronis, Theodoros

Kolokotronis, Theodoros (1770-1843) Grieks vrijheidsstrijder en politicus. Als aanvoerder van Morea behaalde Kolkotronis in 1822 ten zuiden van

kolonialisme

kolonialisme De politiek van verschillende Europese mogendheden gericht op het vestigen van nederzettingen buiten Europa met het doel de economische kolonie (geo.)

kolonie (geo.) Een nederzetting van een volk in een vreemd land, meestal door verovering verkregen. De kolonie werd door het moederland politiek kolonisatie

kolonisatie Het stichten van een kolonie, d.w.z. een blijvende vestiging van mensen in een buitenlands gebied met het doel de daar aanwezige agrarische, Kolowrat-Liebsteinsky, Franz Anton von

Kolowrat-Liebsteinsky, Franz Anton von (1778-1861) Oostenrijks staatsman, werd in 1810 gouverneur van Bohemen en speelde een grote rol in Koltsjak, Aleksandr Vasiljevitsj

Koltsjak, Aleksandr Vasiljevitsj (1873-1920) Russisch admiraal. Nam deel aan de Japans-Russiche oorlog, was bevelhebber van de Oostzee- en Zwarte-Kol, Henri Hubert van

Kominform

Kominform (Communistisch Informatiebureau) Een in 1947 door de Sovjet-Unie opgerichte internationale organisatie van communistische partijen. Komintern

Komintern Naam voor de Communistische Internationale (verbond van communistische partijen), opgericht op initiatief van Lenin (1870-1924) in 1

Komsomol

Komsomol Afkorting van de naam van de in 1918 opgerichte Sovjet-communistische jeugdbeweging. De leden (van 14 tot 28 jaar) zijn belast met de Konate, Mamadu

Konate, Mamadu (gest. 1956) Nationalistisch leider in Frans Soedan (het huidige Mali). Als stichter van de Union Soudanaise legde hij de grondslag Kondylis, Georgios

Kondylis, Georgios (1879-1936) Grieks militair en politicus. K. was aanvankelijk republikein; in deze periode was hij verschillende keren minister. Konev, Ivan Stepanovitsj

Konev, Ivan Stepanovitsj (Koniev; 1897-1973) Sovjetrussisch militair, maarschalk sinds 1944. Sloot zich in 1918 bij Lenin aan en vocht mee in het

Koning, Jan de

Koning, Jan de (1926-1994) Nederlands politicus. De Koning kwam in 1969 voor de Antirevolutionaire Partij in de Eerste Kamer en in 1971 in de Koning, Kees

Koning, Kees (1931-1996) Nederlands vredesactivist. Kees Koning leidde een bestaan uit roeping: eerst als priester en ontwikkelingswerker, later als Koninklijke Academie voor Oudheidkunde van België

koning-koopman Bijnaam van de Nederlandse koning Willem I (reg. 1814-1840), geïnspireerd op zijn stimulerende economische beleid.

koningschap

koningschap (monarchie) Regeringsvorm waarbij aan het hoofd van de staat een koning of koningin is geplaatst. Het koningschap in Nederland dateert koningskwestie

koningskwestie Politieke crisis in België tussen 1944 en 1950 betreffende het optreden van koning Leopold III tijdens de Tweede Wereldoorlog. De Koningstijd

Koningstijd De eerste periode van het Romeinse Rijk, van de stichting van de stad, volgens de overlevering in 753 v.C., tot de verdrijving van de laatste koning-koopman

Koninklijke Academie voor Oudheidkunde van België Instelling gesticht in 1842, met 18 landen in de raad van bestuur, die uit de 60 werkende Kono'e

Kono'e (ook: Konoye, 1891-1945) Japans politicus, premier van 1937-39 en van 1940-41. Door de grote militaire druk op zijn regering is K.'s rol in Konrad von Megenberg

Konrad von Megenberg (Cunrat von Megenberg; ca. 1309-1374) Duits geestelijke en natuurhistoricus, bekend geworden door zijn 'Puch (= Buch) konvooien en licenten

konvooien en licenten Belastingen, in de 17e eeuw in de Nederlanden geheven voor de bescherming van handelsvaartuigen door de vloot (konvooien

Kooymans, Pieter Hendrik

Kooymans, Pieter Hendrik (geb. 1933) Nederlandse politicus. Kooymans, die rechten studeerde aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, was van Kopten

Kopten Kopten zijn inheemse christenen in Egypte. Tegen overheersing in hebben zij zich altijd weten te handhaven en bezitten een eigen cultuur, een Koran

Koran (Arabisch: qoer'aan, lett.: het gereciteerde) Koran is de naam van het in de Arabische taal geschreven heilige boek van de islam. Het geldt als Koreaanse oorlog

Koreaanse oorlog (1950-1953) Oorlog tussen Noord- en Zuid-Korea, uitgebroken toen de demarcatielijn tussen beide landen (de 38e-breedtegraad) Korinthische oorlog

Korinthische oorlog (395-387 v.C.) Oorlog tussen Sparta enerzijds en Athene, Korinthe, Thebe, Argos en de Perzen anderzijds. Sparta wierp zich op Körner, Theodor

Körner, Theodor (1873-1957) Oostenrijks generaal en politicus, tijdens WO I bevelhebber aan het Isonzo-front. Na de val van het keizerrijk werd hij Kornilov, Lavr Georgijevitsj

Kornilov, Lavr Georgijevitsj (1870-1918) Sovjetrussisch generaal. Na de Februarirevolutie (1917) opperbevelhebber van het leger. Zijn staatsgreep korte parlement

korte parlement Engels parlement dat bijeenkwam van 13 april 1640 tot 5 mei 1640, bijeengeroepen door koning Karel I en weer ontbonden omdat Kortenaer, Egbert Meussen

Korte, Rudolf Willem de

Korte, Rudolf Willem de (geb. 1936) Nederlands politicus. De Korte studeerde wis- en natuurkunde, en was van 1964 tot 1977 werkzaam in het bedri

Kortenaer, Egbert Meussen (ca. 1604-1665) Nederlands vlootvoogd. Voerde na de geheim gehouden dood van Tromp het bevel over de vloot bij Kortenhorst, Leonardus Gerardus

Kortenhorst, Leonardus Gerardus (1886-1963) Nederlands rooms-katholiek politicus, industrieel en jurist. Kamerlid voor de rooms-katholieke Staatspartij

Korvald, Lars

Korvald, Lars (geb. 1916) Noors politicus, sinds 1961 lid van de Storting, daarnaast o.a. lid van de Noord-Atlantische Raad (vanaf 1966) en de Raadgevende Kosala

Kosala Een der belangrijkste koninkrijken in Noord-India in de 6e en 5e eeuw v.C. Onder het bewind van Prasenajit (ca. 500 v.C.) bereikte het koninkrijk Kosovo

Kosovo Regio binnen Joegoslavië (Servië); 10.887 km2, 1.950.000 inw. (1991). Hoofdstad: Pristina. Verbouw van granen, groenten, tabak, bosbouw

Kossuth, Lajos

Kossuth, Lajos (1802-1894) Hongaars jurist, journalist en vrijheidsstrijder, leider van het nationale verzet in 1848. Was na het aftreden van de regering Koster, Henri Johan de

Koster, Henri Johan de (1914-1992) Nederlands ondernemer en politicus. De Koster, directeur van een meelfabriek, was van 1961-67 voorzitter van

Kosto, Arie (Aad) (geb. 1938) Nederlands politicus. Kosto was na zijn rechtenstudie enige tijd werkzaam als fractiemedewerker (Tweede Kamer) bij kostuumgeschiedenis

Kostov, Traicho

Kostov, Traicho (1897-1949) Bulgaars politicus, sinds 1920 lid van de communistische partij en na WO II o.a. minister van Economische Zaken en Kosto, Arie (Aad)

kostuumgeschiedenis Hulpwetenschap voor de etnologie, cultuur- en kunstgeschiedenis. Bestudeert de ontwikkeling van de kleding van de versch

Kosygin, Aleksej Nikolajevitsj

Kosygin, Aleksej Nikolajevitsj (1904-1980) Sovjetrussisch politicus. Reeds onder Stalin een belangrijk adviseur op economisch en financieel gebied. Kotelawala, John

Kotelawala, John (geb. 1897) Politicus uit Sri Lanka, sinds 1931 lid van de Ceylonese Staatsraad. In 1947 werd hij minister van Verkeer en Openbare Kotzebue, Otto von

Kotzebue, Otto von (1787-1846) Russisch zeevaarder en ontdekkingsreiziger. Maakte drie wereldreizen (1803-06; 1814-18; 1823-26), ontdekte een Koude Oorlog

Koude Oorlog De politieke, ideologische en economische rivaliteit tussen het kapitalistische Westen en het communistische Oostblok, die na de Tweede Kouseband, orde van de

Kouseband, orde van de (Eng: the most noble order of the Garter) De hoogste Engelse orde, ingesteld door Edward III in het midden van de 14e Kovács, Béla

Kovács, Béla (1908-59) Hongaars politicus, na WO II minister van Landbouw voor de partij der kleine landbouwers. Tijdens de opstand van 1956 Koxinga

Koxinga (Tsjeng Tsj'eng-koeng, Zheng Chenggong; 1626-1664) Chinese Ming-loyalist en piraat, die na de val van de Ming-dynastie (1368-1644) het kozakken

kozakken Zuid-Russische nomaden van Tataarse oorsprong. Tot 1775, het jaar waarin ze door Catharina de Grote (reg. 1762-1796) werden onderworpen, Kozlov, Nikolaj Timofejevitsj

Kozlov, Nikolaj Timofejevitsj (geb. 1925) Sovjetrussisch politicus, werd na verschillende functies in de planning van de landbouw kandidaat-lid van Kozyrev, Andrej

Kozyrev, Andrej (geb. 1951) Russisch politicus. Kozyrev werkte in de Sovjet-Unie gedurende lange tijd aan het staatsinstituut voor internationale betrekkingen kraakbeweging

kraakbeweging Beweging die door het eigenmachtig in gebruik nemen van leegstaande panden protesteert tegen het tekort aan betaalbare woonruimte Krag, Jens Otto

Krag, Jens Otto (1914-1978) Deens sociaal-democratisch politicus. Herhaaldelijk minister, premier van 1962-68 en van 1971-72. Voorstander van Krak

Krak (Arab.: karak, versterkt kasteel) Kruisvaardersburcht, zoals die gebouwd werden door johannieters en tempeliers ter verdediging van Palestina kraton (Indon.)

kraton (Indon.) (keraton) Javaans woord voor koninkrijk, dynastie en residentie van de vorst. In Nederland is vooral de laatste betekenis bekend, uit Kravtsjoek, Leonid

Kravtsjoek, Leonid (geb. 1934) Oekraïens politicus. Kravtsjoek werd in 1989 benoemd tot hoofd van het departement Ideologie van de Oekraïense Krayenhoff, Cornelis Rudolphus Theodorus

Krayenhoff, Cornelis Rudolphus Theodorus (1758-1840) Nederlands genieofficier en cartograaf. Promoveerde behalve in de natuurwetenschappen Kreisky, Bruno

Kreisky, Bruno (1911-1990) Oostenrijks politicus, werd op 15-jarige leeftijd lid van de Socialistische Arbeidersjeugd. Na het socialistenproces (1936) Kremlin

Kremlin (Ru: vesting) Oudste bolwerk van Moskou, gebouwd in de 12e eeuw en van oudsher de residentie van de tsaren. Sinds de Russische Revolutie krijgsgeschiedenis

krijgsgeschiedenis Tak van geschiedwetenschap die zich bezighoudt met het verschijnsel oorlog in het verleden, maar zich niet beperkt tot louter de Krimoorlog

Krimoorlog (1853-1856) Oorlog tussen Rusland en het Osmaanse Rijk, dat gesteund werd door Frankrijk, Groot-Brittannië en Sardinië. Aanleiding Krisha Menon, Vengalil Krishnan

Krisha Menon, Vengalil Krishnan (1897-1974) Indiaas politicus en diplomaat, in de jaren dertig nauw bevriend met Jawaharlal Nehroe en betrokken Kristallnacht

Kristallnacht Benaming voor de nacht van 9 op 10 november 1938, waarin het nazi-regime een pogrom organiseerde tegen de joden in Duitsland. Directe Kristensen, Knud

Kristensen, Knud (1880-1962) Deens politicus, werd in 1920 lid van de Folketing voor de Venstre partij (liberalen). Tijdens WO II was hij ministe

Kroepskaja, Nadjezda Konstantinovna

Kroepskaja, Nadjezda Konstantinovna (1869-1939) Sovjetrussisch politica en pedagoge; vanaf 1898 echtgenote van Lenin, met wie zij van 1897-Kroes, Neelie

Kroes, Neelie (geb. 1941) Nederlands politica. Kroes, die economie studeerde aan de Nederlandse Economische Hoge School te Rotterdam, werd in Kromdraai-schedel

Kromdraai-schedel (Paranthropus robustus) Benaming voor de fossiele schedelresten van een Australopithecus, die in 1938 en 1941 door de antropoloog kroniek

kroniek (Gr.: chronikos = de tijd betreffende) 1 Chronologisch relaas van historische feiten; geschiedverhaal, jaarboek. De kroniek ontstond in de Middeleeuwen kroonkolonie

kroonkolonie Kolonie zonder zelfbestuur, waarbij het opperste gezag berust bij de kroon van het moederland. De term verwijst meestal naar die Britse Kropotkin, Pjotr Aleksejevitsj

Kropotkin, Pjotr Aleksejevitsj (1842-1921) Sovjetrussisch revolutionair en anarchistisch theoreticus. Leefde lange tijd in het Westen, stond in contact

Kruger, Stephanus Johannes Paulus (Paul) (1825-1904) Zuid-Afrikaans vrijheidsstrijder en politicus. Commandant van de Transvaalse troepen Kruisinga, Roelof Johannes Hendrik

Krugertelegram

Krugertelegram Gelukstelegram uit 1896 van de Duitse keizer Wilhelm II (reg. 1888-1918) aan de president van de Zuid-Afrikaanse Republiek Paul Kruger, Stephanus Johannes Paulus (Paul)

Kruisinga, Roelof Johannes Hendrik (geb. 1922) Nederlands arts en politicus, promoveerde in 1955 op een dissertatie over de validiteit van het gehoororgaan

kruistochten

kruistochten Gewapende expedities onder leiding van Europese christelijke ridders die tot doel hadden het Heilige Land (Palestina) op de islamieten kruisvaardersstaten

kruisvaardersstaten Onafhankelijke vorstendommen die in het Midden-Oosten gesticht werden in de tijd van de kruistochten. Na de eerste kruistocht Kruls, Hendrik Johan

Kruls, Hendrik Johan (1902-1975) Nederlands generaal en jurist. Week mei 1940 uit naar Engeland waar hij benoemd werd tot hoofd van de afdeli

Krupp-concern

Krupp-concern Duits concern door leden van de familie Krupp gesticht en uitgebreid tot een van de machtigste industrieel-militaire complexen van Krusenstern, Adam Johann von

Krusenstern, Adam Johann von (Iwan Fedorovitsj; 1770-1846) Russisch ontdekkingsreiziger van Duits-Baltische afkomst. Leidde de eerste Russische Krylov, Nikolaj Ivanovitsj

Krylov, Nikolaj Ivanovitsj (1903-1972) Sovjetrussisch militair maarschalk sinds 1962. Vocht in het Rode Leger tijdens de Burgeroorlog en werd in Ku Klux Klan

Ku Klux Klan Een in 1866 door enkele veteranen uit de Amerikaanse Burgeroorlog in het Zuiden van de VS opgerichte gezelligheidsvereniging, waaruit Kubitschek de Oliveira, Juscelino

Kubitschek de Oliveira, Juscelino (1902-1976) Braziliaans arts en sociaal-democratisch politicus, president van 1956-61. Begon de bouw van Brasília Küchler, Georg von

Küchler, Georg von (1881-1968) Duits veldmaarschalk. Legeraanvoerder in Polen en bevelhebber 18e leger dat in 1940 Nederland binnenviel met

Kukrit Pramoj

Kukrit Pramoj (1911-1995) Thais politicus. Kukrit Pramoj was van adellijke afkomst en studeerde politieke en economische wetenschappen in Oxford. Kulturkammer

Kulturkammer Een op 25 november 1941 door de rijkscommissaris voor het bezette Nederlandse gebied in het leven geroepen overkoepelende organisatie, Kulturkampf

Kulturkampf Naam bedacht door Rudolf Virchow (1872-1879). Conflict tussen rijkskanselier Bismarck (1815-1898) en de rooms-katholieke Kerk. Kunstler, William

Kun, Béla (1886-1939) Hongaars revolutionair. Stichtte de Hongaarse Communistische Partij (1918). Was in 1919 hoofd van de radenrepubliek Hongarije, Kupers, Evert

Kunstler, William (1919-1995) Amerikaans advocaat. Gedreven door een diepgeworteld wantrouwen jegens de overheid, die hij zag als zijn belangrijkste Kun, Béla

Kupers, Evert (1885-1965) Nederlands vakbondsleider en socialistisch politicus. Voorzitter NVV (1928-49), vice-president Internationaal Verbond Kurth, Godefroid

Kurth, Godefroid (1847-1916) Belgisch historicus. Kenner van de geschiedenis van de vroege Franken. Leermeester van Pirenne. Werk: o.a. 'La frontière Kuusinen, Otto Vilgelmovitsj

Kuusinen, Otto Vilgelmovitsj (1881-1964) Sovjetpoliticus van Finse afkomst, sloot zich in 1905 aan bij de Finse Sociaal Democratische Partij en was Kuypers, Julien Jozef

Kuyper, Abraham (1837-1920) Nederlands gereformeerd theoloog, staatsman en journalist. Ook de meest fervente tegenstanders van de grote voorm

Kuypers, Julien Jozef (1892-1967) Belgisch (Vlaams) schrijver. Hij studeerde Germaanse filologie en was achtereenvolgens leraar, inspecteur bij Kuyper, Abraham

Kwade Maandag

Kwade Maandag Bloedige confrontatie op 2 mei 1345 tussen de Gentse gilden in het conflict over de terugkeer van graaf Lodewijk van Nevers, waarvan Kwang Woe Ti

Kwang Woe Ti Chinese keizer, verantwoordelijk voor de restauratie van de Han-dynastie, nadat volksopstanden een eind hadden gemaakt aan het 'socialistisch' kwantitatieve geschiedenis

kwantitatieve geschiedenis Vorm van geschiedschrijving die voornamelijk gebruik maakt van statistische gevens. De kwantitatieve geschiedschrijving

kwartier (heraldiek)

kwartier (heraldiek) Naam van de verschillende vakken die ontstaan als men een wapenschild in vieren deelt.

kwestie-Happart

kwestie-Happart Het conflict tussen Vlamingen en Walen rondom de benoeming van de Waal José Happart (geb. 1947) tot burgemeester van de Vlaamse Kwoh-min-tang

Kwoh-min-tang (Chin: Rijk-volk-partij) Chinese nationalistische partij, in 1912 ontstaan uit de in 1905 opgerichte Chinese Verenigde Liga. De KMT Kwo-ju

Kwo-ju De 'Kwo-ju' (Guoyu; de Gesprekken van de staten) is een historisch-anekdotisch werk uit de Chinese Han-dynastie (206 v.C.-220 n.C.), met K'ang T'ai-missie

La Follette, Robert Marion (1855-1925) Amerikaans Republikeins politicus; gouverneur van Wisconsin (1901-05) en senator (1905-25). Zette zich la grande peur

la grande peur (Fr: de grote angst) De collectieve paniek die onder de Franse boeren uitbrak tijdens het begin van de Franse Revolutie in juli-augustus La Marmora, Alfonso Ferrero

La Mar, José de (José de La Mar y Cortázar; ca. 1778-1830) Peruaans militair en policitus, was sinds 1821 verbonden met de onafhankelijkheidsbeweging La Pérouse, Jean-François de Galaup

La Marmora, Alfonso Ferrero (1804-1878) Italiaans politicus en generaal, onderscheidde zich in de Risorgimento, de Italiaanse eenheidsbeweging. La Mar, José de

La Pérouse, Jean-François de Galaup (1741-ca. 1788) Frans ontdekkingsreiziger en marineofficier, streed in de Zevenjarige Oorlog tegen Engeland. La Révellière-Lépeaux, Louis Marie de

La Révellière-Lépeaux, Louis Marie de (1753-1824) Frans politicus, was afgevaardigde in de Conventie en voorstander van de dood van Lodewijk La Ruelle, Sébastien de

La Ruelle, Sébastien de (ca. 1590 - 1637) Luiks politicus, stond met Guillaume de Beeckman aan het hoofd van de volkspartij der Grignoux in de La Salle, René Robert Cavelier de

La Salle, René Robert Cavelier de (1643-1687) Frans ontdekkingsreiziger in Noord-Amerika. Verklaarde het mondingsgebied van de Mississippi La Tène-cultuur

La Tène-cultuur Keltische cultuur van ca. 450-50 v.C., genoemd naar de vindplaats van verschillende van haar overblijfselen in La Tène in Zwitserland. Labour Party

Labour Party Sociaal-democratische partij in Groot-Brittannië, opgericht in 1900 als Labour Representation Committee met het doel afgevaardigden Lacalle Herrera, Luis Alberto

Lacalle Herrera, Luis Alberto (geb. 1941) Uruguayaans politicus. Lacalle, president van Uruguay sinds 1990, werd in 1972 lid van de volksvertegenwoord

Lachaise, François d'Aix de

Lachaise, François d'Aix de (bekend als Père Lachaise; 1624-1709). Frans jezuïet, biechtvader van Lodewijk XIV. Hij bewoonde een landgoed in Lachmon, Jaggernath

Lachmon, Jaggernath (geb. 1916) Surinaams politicus van hindoestaanse afkomst, sinds de oprichting in 1949 leider van de Vooruitstrevende He

Lacoste, Robert

Lacoste, Robert (1898) Frans socialistisch politicus, organiseerde tijdens WO II de beweging Libération in het bezette gedeelte van Frankrijk. Na de Ladislaus (Hongarije)

Ladislaus (Hongarije) Koningen van Hongarije uit het huis der Arpaden. Ook wel László. Ladislaus I de Heilige (ca. 1040-1095), koning van Hong

Ladislaus (Napels)

Ladislaus (Napels) (Ladislaus van Anjou-Durazzo; 1377-1414) Koning van Napels en Hongarije. Scherpzinnig politicus en krijgsheer. Volgde in 1386 Lafayette, Marie Joseph Paul Yves Roch Gilbert Motier, markies de

Lafayette, Marie Joseph Paul Yves Roch Gilbert Motier, markies de (1757-1834)Frans generaal en politicus, vocht in de Amerikaanse vrijheidsoorlog,

Laffitte, Jacques

Laffitte, Jacques (1767-1844) Frans bankier en politicus. Speelde een vooraanstaande rol tijdens de Julirevolutie (1830). Verlichtte als premier en

Lafontaine, Henri

Lafontaine, Henri (1854-1943) Belgisch politicus (senator), jurist en bibliograaf. Hoogleraar internationaal recht aan de Vrije Universiteit van Brussel; Lagae, André

Lagae, André (1919-1987) Vlaams politicus. Na zijn studie in de rechten en de economie te Leuven trad Lagae in 1943 in dienst van de Belgische Lahaut, Julien

Lahaut, Julien (1884-1950) Belgisch communistisch politicus en vakbondsleider. Lahaut was een belangrijke figuur in de algemene stakingen van 1913 Lahaye, Hilaire

Lahaye, Hilaire (1913-1986) Belgisch politicus. Werd bekend doordat hij als liberaal Kamerlid, tezamen met zijn partijgenoot Van Glabbeke en het laicisme

laicisme Het streven naar een beperking van de invloed van religie tot de privésfeer, dus een strenge scheiding van Kerk en staat.

laissez-faire

laissez-faire (Fr.: laat maar gaan) Kernbegrip in het economisch liberalisme, gelanceerd door de fysiocraten (ca. 1750). Vrijheid van handelen zou leiden Lalaing

Lalaing Adellijk Zuid-Nederlands geslacht, afkomstig uit Henegouwen. Prominent in de Nederlandse geschiedenis, o.a.: Josse van Lailang (Joost; ca. Lalaing, Philippe van

Lalaing, Philippe van (1537-1582) Graaf van Lalaing en baron van Escornaix. Werd in 1574 grootbaljuw van Henegouwen en gouverneur van Valencie

lamaïsme

lamaïsme Het lamaïsme is een Tibetaanse vorm van boeddhisme, ontstaan in de 7e eeuw uit het tantristisch boeddhisme en inheemse religie. Het is Lambermont, August

Lambermont, August (1819-1905) Belgisch diplomaat, leidde de onderhandelingen met Nederland over de afkoop van de Scheldetol (1863) en spee

Lambert

Lambert Tweestammige Germaanse mannennaam, afgeleid van 'land' en 'bert'= stralend. O.a. Lambert I met de Baard (Lambrecht; ca. 950-1015), graaf Lambert van Hersfeld

Lambert van Hersfeld (ook Lampert van Hersfeld; ca. 1015-ca. 1085) Duits (Latijns) kroniekschrijver. In 1058 werd hij benedictijn van de abdij te Lambertus van Maastricht

Lambertus van Maastricht (ca. 638-705/6) Martelaar, vanaf 672 missiebisschop van Maastricht. Vermoord door Frankische edellieden te Luik, waar Lambrechts, Karel Jozef Marie

Lambrechts, Karel Jozef Marie (1753-1823) Zuid-Nederlands en Frans jurist en politicus. Onder het Oostenrijkse bewind was hij een overtuigd aanhanger

Lammers, Johannes Christiaan Jan (Han)

Lammers, Johannes Christiaan Jan (Han) (geb. 1931) Nederlands politicus en publicist, was o.m. redacteur van het Algemeen Dagblad en de Groene. Lamoricière, Christophe Louis Léon Juchault de

Lamoricière, Christophe Louis Léon Juchault de (1806-1865) Frans ingenieur, generaal en politicus, speelde een belangrijke rol bij de verovering Lamprecht, Karl

Lamprecht, Karl (1856-1915) Duits historicus. Voorstander van de integrale geschiedschrijving. Zijn pogingen om sociale en kunstgeschiedenis te Lancaster, huis

Lancaster, huis Engelse koningsdynastie (1399-1461), zijtak van de Plantagenets. Afstammelingen van Jan van Gent (John of Gaunt), hertog van Lancaster, landdag

landdag Bijeenkomst van een Duitse standenvergadering. Sinds de constitutionele hervormingen in de 19e eeuw werd in de Duitse staten onder de landdag landdrost

landdrost Nederlandse tijdelijke bestuursfunctie, ingesteld voor o.m. de inrichting en ontwikkeling van de IJsselmeerpolders. Hij had de bevoegdheden landrentestelsel

landrentestelsel Door Thomas Raffles tijdens het Britse bestuur over het voormalig VOC-bezit (1811-1816) ingevoerd pachtstelsel voor met name Landru, Henri Désiré

Landru, Henri Désiré (1869-1922) Frans misdadiger, in april 1919 gearresteerd wegens verdenking van moord op tien vrouwen en een jongetje. La

landsadvocaat

landsadvocaat Advocaat die de regering inschakelt als zij behoefte heeft aan juridische bijstand. Vroeger belangrijkste functionaris in het gewest Holland Landsbergis, Vytautas

Landsbergis, Vytautas (geb. 1932) Litouws politicus. Landsbergis, van 1990 tot 1992 president van Litouwen, begon zijn loopbaan als musicoloog

landsheerlijke tijd

landsheerlijke tijd Periode in de geschiedenis der Nederlanden van de 10e tot de 14e eeuw waarin de graven grotendeels onafhankelijk waren van het landsknechten

landsknechten Duitse huursoldaten aan het eind van de Middeleeuwen. De eersten werden door keizer Maximiliaan van Oostenrijk (1459-1519) rond Landstorm, Bijzondere Vrijwillige

Landstorm, Bijzondere Vrijwillige Nederlandse organisatie van dienstplichtigen met groot verlof, die zich vrijwillig verbonden in landstormkorpsen landvoogd

landvoogd 1. In de Nederlanden de plaatsvervanger van de soeverein of vorst tijdens diens afwezigheid. De titel werd voor het eerst gebruikt onder

landvrede

landvrede In de Middeleeuwen een wet ter handhaving van de vrede in een gebied door het verbieden van veten en andere vormen van eigenrichting; Landwacht

Landwacht Naam van twee organisaties tijdens de Duitse bezetting van Nederland. 1. Nederlandse L., door de NSB opgericht beschermingskorps dat Lanfranc

Lanfranc (1005-1089) Aartsbisschop en theoloog van Italiaans origine. Van 1045-63 was hij prior van het benedictijnenklooster te Le Bec (Frankrijk), Lange Mars

Lange Mars Ca. 10.000 km lange tocht ondernomen door de Chinese communisten in 1934-1935. Ca. 130.000 communisten braken door de linies lange parlement

lange parlement Engels parlement dat met onderbrekingen bijeenkwam van 3 november 1640 tot 16 maart 1660, bijeengeroepen door Karel I. Het Lange, Christian

Lange, Christian (1869-1938) Noors politicus, secretaris-generaal van de Interparlementaire Unie te Brussel (1909-1933), als opvolger van Gobat. Lange, David Russell

Lange, David Russell (geb. 1942) Nieuw-Zeelands politicus. Lange was aanvankelijk werkzaam als pro Deo-advocaat en lekenpredikant in een meth

Lange, Halvard

Lange, Halvard (1902-1970) Noors socialistisch politicus, lid van het uitvoerende comité van de Arbeiderpartiet (1933-39 en na 1945). Tijdens WO Langton, Stephen

Langton, Stephen (gest. 1228) Aartsbisschop van Canterbury. Deelde de Bijbel in hoofdstukken in.

Laniel, Joseph

Laniel, Joseph (1889-1975) Frans politicus en industrieel, begon zijn politieke carrière als burgemeester van Notre-Dame-de-Courson (1919). Laniel Lannoy

Lannoy Henegouws adellijk geslacht genoemd naar het plaatsje Lannoy ten zuidoosten van Roubaix. Trouwe dienaars van de Bourgondiërs en Habsburgers, Lannoy, Filips van

Lannoy, Filips van (gest. 1574) Heer van Beauvoir, telg uit een invloedrijk Henegouws adellijk geslacht, dat zijn naam ontleende aan een ten noordoosten Lannoy, heer van Villerval, Tronchiennes en Santes, Guillebert van

Lannoy, heer van Villerval, Tronchiennes en Santes, Guillebert van (1386-1462) Bourgondisch diplomaat en krijgsman. L. had als raadsman Lansberge, Reinhart Frans van

Lansberge, Reinhart Frans van (1804-1873) Nederlands koloniaal bestuurder. Tijdens zijn gouverneurschap van Suriname (1859-67) werd de slavernij Lansdowne, Henry Charles Keith Petty

Lansdowne, Henry Charles Keith Petty (1845-1927) Brits politicus, markies van Lansdowne, gouverneur-generaal van Canada (1883-88), onderkoning Lansing, Robert

Lansing, Robert (1864-1928) Amerikaans Democratish politicus en deskundige op het gebied van het volkenrecht. Verdedigde de VS in belangrijke Lanza, Domenico Giovanni Giuseppe Maria

Lanza, Domenico Giovanni Giuseppe Maria (1810-1882) Italiaans centrum-links politicus, actief in de Risorgimento, de Italiaanse eenheidsbeweging Lappo-beweging

Lappo-beweging Finse nationalistische, anticommunistische fascistoïde boerenbeweging. Ontstond in 1929 in Lappo (West-Finland). Na twee door Lardinois, Pierre J.

Lardinois, Pierre J. (1924-1987) Nederlands politicus en bankier. Na zijn studie aan de Landbouwhogeschool in Wageningen was Lardinois landbo

Lares

Lares Romeinse beschermgeesten van het huis en het landbezit (verg. Lemuren), ook van de wegen en de reizigers. Hun beelden stonden in de binnenhof Largo Caballero, Francisco

Largo Caballero, Francisco (1869-1946) Spaans links-nationalistisch politicus. Leider volksfrontregering (1936-37) in het begin van de Spaanse Burg

Larrazábal, Wolfgang

Larrazábal, Wolfgang (1911-1970) Venezolaans admiraal en politicus, leider van de coup tegen president Pérez Jiménez, na de onlusten van begin Larsa

Larsa Antieke stad in Neder-Mesopotamië; thans ruïneheuvel Senkereh. Zetel van de dynastie van Larsa (ca. 1950-1700 v.C.). Opgravingen hebben Las Casas, Bartolomé de

Las Casas, Bartolomé de (1474-1566) Spaans missionaris in Latijns Amerika. Voorvechter van de Indianen, die hij verdedigde tegen de willekeur Lascaux, grot van

Lascaux, grot van Prehistorische grot in Frankrijk bij Montignac in het kalkmassief van de Vezère, Dordogne, ontdekt in 1940. Bevat zeer goed bewaard Laski, Harold Joseph

Laski, Harold Joseph (1893-1950) Links georiënteerd Brits politicus en politicoloog. Vanaf de jaren twintig actief in de Labour Party, in 1945 voorzitter Lassalle, Ferdinand

Lassalle, Ferdinand (eig.: Lassal; 1825-1864) Duits socialistisch politicus en filosoof. Voorzitter en oprichter van de 'Allgemeiner Deutscher Arbeiterverein' late bronstijd

late bronstijd De periode omstreeks 1200-800 v.C. in Europa. De onrust als gevolg van grote volksverplaatsingen leidde er in deze periode toe dat d

Lateraanse verdragen

Lateraanse verdragen Verdragen tussen de Italiaanse regering van Mussolini en paus Pius XI, gesloten op 11 februari 1929 in het Lateraan, het pauselijke latifundium

latifundium Groot landgoed in het Romeinse Rijk. Latifundia ontstonden in de plaats van de kleine zelfstandige boerenbedrijven in de 2e en 1e eeuw Latijnen

Latijnen Italische volksstam van Indo-Europese oorsprong, in de Oudheid woonachtig in Latium (Midden-Italië). In de 6e eeuw v.C. verenigden ze Latijnse Keizerrijk

Latijnse Keizerrijk Keizerrijk (1204-1261) rondom Byzantium (Constantinopel), gesticht door de kruisvaarders (vierde kruistocht) die in 1202 naar Latorre, Lorenzo

Latorre, Lorenzo (1840-1916) Uruguayaans militair en politicus, nam als bevelhebber van het leger in 1875 de macht over van president José Ellauri. Lattre de Tassigny, Jean-Marie Gabriel de

Lattre de Tassigny, Jean-Marie Gabriel de (1889-1952) Frans prominent militair, postuum bevorderd tot maarschalk van Frankrijk. Onderscheidde Lauderdale, John Maitland

Laud, William (1573-1645) Engels geestelijke, bisschop van Londen (1628-33), aartsbisschop van Canterbury (1633-41). Pleitte voor een absolute Laurentius

Lauderdale, John Maitland (hertog van Lauderdale; 1616-1682) Schots staatsman, aanvankelijk presbyteriaan en lid van het Covenant. In de jaren Laud, William

Laurent, prins (Laurent Benoit Baudouin Marie; geb. 1963) Prins van België. Laurent is het derde kind en de jongste zoon van koning Albert II en Laurier, Wilfred

Laurentius (gest. 258) Diaken, volgens de traditie levend geroosterd tijdens christenvervolgingen onder Valerianus. Heilige. Aangeroepen tegen brand Laurent, prins

Laurier, Wilfred (1841-1919) Canadees liberaal politicus. Lid Lagerhuis (1874), leider Liberale Partij (1887). Eerste Franssprekende premier (1896-Lausitz-cultuur

Lausitz-cultuur Proto-Slavische cultuur (14e-5e eeuw v.C.) genoemd naar de vindplaats, een gebied in westelijk Polen en Oost-Pruisen. Ontstaan tussen Laval, Pierre Jean Marie

Laval, Pierre Jean Marie (1883-1945) Frans politicus. Verschillende malen minister. Premier 1931- 32 en 1935-36 (gedwongen aftreden i.v.m. Abessi

Lavens, Albert

Lavens, Albert (1920-1993) Belgisch politicus. Lavens was secretaris van het Algemeen Belgisch Vlasverbond en beheerder-directeur van het Verbond Lawrence, Thomas Edward

Lawrence, Thomas Edward (1888-1935) Brits archeoloog, auteur en militair, bekend als Lawrence of Arabia. Officier bij de Britse inlichtingendien

Lazar Hrebljanovic

Lazar Hrebljanovic (ca. 1329-1389) Vorst van Servië (1371-89). Trachtte vergeefs de Osmaanse opmars te stuiten. Aan het hoofd van een Balkanleger Lazarus

Lazarus Bijbelse naam. 1. Vriend van Jezus, door hem opgewekt uit de dood (Joh. 11). 2. De 'arme Lazarus', die in tegenstelling tot een rijkaard na Le Duan

Le Duan (1907-1986) Vietnamees politicus, sinds 1925 lid van Ho Chi Minhs revolutionaire jeugdliga. Rechterhand van Ho Chi Minh bij diens onafhankelijkheidsstrijd Le Duc Tho

Le Duc Tho (eig. Phan Hinh Khai; 1912-1990) Noord-Vietnamees politicus en diplomaat. Behoorde in 1930 tot de oprichters van de Communistische Le May, Curtis Emerson

Le May, Curtis Emerson (geb. 1906) Amerikaans luchtmachtgeneraal. In WO II bevelhebber diverse bombardementseenheden; ontwikkelde tal van Le Pen, Jean-Marie

Le Pen, Jean-Marie (geb. 1928) Frans politicus. Le Pen, een jurist, is sinds 1972 leider van de extreem-rechtse partij Front National (FN). In de jaren Le Roy Ladurie, Emmanuel Bernard

Le Roy Ladurie, Emmanuel Bernard (geb. 1929) Frans geschiedkundige. Bekend om zijn micro-onderzoek: 'Les paysans du Languedoc' (1966; proefschrift) Leahy, William Daniel

Leahy, William Daniel (1875-1959) Amerikaans admiraal en diplomaat. Chef marineoperaties (1934-39), gouverneur van Puerto Rico (1939-40), geza

Leakey, Mary

Leakey, Mary (geb. Mary Douglas Nicol; 1913-1996) Brits paleoantropologe. Mary Leakey, die samen met haar man, Louis Leakey, archeologisch Leang-pattae

Leang-pattae Grot op Sulawesi Selatan (Zuid-Celebes), vindplaats van mesolithische Toaliaanculturen aldaar. In 1950 vond men er prehistorische Lebeau, Jean Louis Joseph

Lebeau, Jean Louis Joseph (1794-1865) Belgisch liberaal politicus en jurist, speelde een zeer belangrijke rol in de eerste 30 jaar van het onafhan

Lebed, Aleksandr Ivanovitsj

Lebed, Aleksandr Ivanovitsj (geb. 1950) Russisch militair en politicus. Geboren in Novotsjerkassk, in de regio Rostov. Lebed doorliep de parachutist

Lebensraum

Lebensraum (Lett: leefruimte) Nationaal-socialistische term ter rechtvaardiging van de expansie door de Ariërs naar gebieden ten oosten van Duitsl

Lebowa

Lebowa Een van de voormalige zelfregerende thuislanden in Zuid-Afrika. Door het apartheidsregime gesticht als woongebied voor de Pedi-sprekende Lebrun, Albert

Lebrun, Albert (1871-1950) Frans politicus. Kamerlid (1900-1911), lid Senaat (1920-32), van 1931-32 voorzitter; bekleedde verscheidene ministersposten. Lebrun, Charles François

Lebrun, Charles François (1739-1824) Hertog van Piacenza (1806), Frans politicus. Lid Nationale Vergadering (Constituante; 1789-91), voorzitter Lebuïnus

Lebuïnus (Liafwin; 8e eeuw) Engels missionaris, werkzaam onder de Saksen in de IJsselstreek, m.n. Deventer, waar hij ca. 780 begraven werd.

Leburton, Edmond Jules Isidore

Leburton, Edmond Jules Isidore (1915-1997) Belgisch politicus. Leburton studeerde politieke en sociale wetenschappen in Luik. In 1946 werd hij Lecanuet, Jean

Lecanuet, Jean (1920-1993) Frans politicus. Lecanuet studeerde filosofie, nam tijdens de Duitse bezetting deel aan het verzet, en was van 1951 tot Lechfeld, slag op het

Lechfeld, slag op het (955) Keizer Otto I versloeg de Magyaren, die Beieren waren binnengevallen, definitief op de vlakte zuidelijk van Augsburg.

Leclercq, Mathieu

Leclercq, Mathieu (1796-1889) Belgisch jurist en liberaal politicus, aanhanger van het unionisme. Trad bemiddelend op tussen katholieken en liberalen, Ledeganck, Karel Lodewijk

Ledeganck, Karel Lodewijk (1805-1847) Belgisch (Vlaams) dichter, klom van fabrieksarbeider op tot buitengewoon hoogleraar. Schreef romantische, Ledenberg, Gillis van

Ledenberg, Gillis van (ca. 1548-1618) Nederlands politicus, was aanvankelijk lekenbroeder maar ging ca. 1580 over naar het calvinisme. In 1588 werd Ledru-Rollin, Alexandre Auguste

Ledru-Rollin, Alexandre Auguste (eigenlijk: A.A. Ledru; 1807-1874) Frans politicus. Lid voorlopige regering (1848) na Februarirevolutie. Leider Lee Kuan Yew

Lee Kuan Yew (geb. 1923) Singaporees politicus en staatsman. Lee was de oprichter van de socialistisch getinte People's Action Party (PAP) en is Lee Teng-hui

Lee Teng-hui (geb. 1923) Taiwanees politicus. Lee, die van 1978 tot 1981 burgemeester van Taipei was, werd in 1984 vice-president. In 1988 werd Leeghwater, Jan Adriaensz.

Lee, Robert Edward (1807-1870) Amerikaans generaal, sinds 1862 opperbevelhebber van de Confederatie (zuiden) tijdens de Amerikaanse Burgero

Leeghwater, Jan Adriaensz. (1575-1650) Nederlands waterbouwkundige. Was betrokken bij droogmakerijen als de Beemster (1607-12), de Purmer leen

leen (beneficium, feodum) Zakelijk onderdeel van het leenstelsel: een stuk land waarvan de leenman het vruchtgebruik had en dat bewerkt werd door leenhulde

leenhulde (fides) Eed van trouw van een leenman (vazal) aan zijn leenheer, ter bezegeling van de feodale relatie. Hiermee ging de vazal de verplichting leenrecht

leenrecht 1. Recht dat de verhoudingen in het leenstelsel beheerste. 2. Recht dat de leenman de bevoegdheid gaf het aan de leenheer toebehorend goed

leenstelsel

leenstelsel (Ook: feodaliteit) Het middeleeuwse systeem van levenslange wederzijdse steun van heer en vazal. Vazal werd men door het ritueel van leeuw (heraldiek)

leeuw (heraldiek) Veel voorkomende figuur of herautstuk op een wapenschild. Wordt afgebeeld als klimmend, gaand, staand, springend of zittend. Lee, Robert Edward

Lefebvre, Georges

Lefebvre, Georges (1874-1959) Frans historicus. Gespecialiseerd in de sociale en economische achtergronden van de Franse Revolutie.

Lefèvre, Théodore Joseph Alberic Marie

Lefèvre, Théodore Joseph Alberic Marie (1914-1973) Belgisch (Vlaams) jurist en politicus. Kamerlid (1946-71) en senator (1971-73), voorzitter leges Liciniae-Sextiae

leges Liciniae-Sextiae (Licinisch-Sextische wetten) Hervormingswetgeving in het Romeinse Rijk uit 367 v.C. waardoor alle ambten, ook dat van co

legisten

legisten Middeleeuwse specialisten in het Romeinse recht die vanaf de 13e eeuw een grotere macht voor de koning bepleitten dan hem volgens feodaal legitimisten

legitimisten Aanhangers van de verdreven Bourbons, die in de 19e eeuw dit koningshuis weer op de troon wilden hebben. In het algemeen de benaming Leguía y Salcedo, Augusto Bernardino

Leguía y Salcedo, Augusto Bernardino (1864-1932) President van Perú (1908-12; 1919-30). Begon als democraat, maar ontpopte zich allengs als Lehning, Arthur

Lehning, Arthur (geb. 1899) Nederlands historicus en schrijver. Hij studeerde te Rotterdam en Berlijn en was medeoprichter van het internationale Leicester, Robert Dudley, graaf van

Leicester, Robert Dudley, graaf van (1533-1588) Engels krijgs- en staatsman. Gunsteling van Elizabeth I. Door de Staten-Generaal uitgeroepen to

Leif Eriksson

Leif Eriksson (ca. 1000) Viking, zoon van Erik de Rode, ontdekte het vasteland van Amerika. Bereikte vanuit Groenland Noord-Amerika's oostkust, lekenkelk

lekenkelk Een communie waarbij niet alleen het brood, maar ook de wijn aan de leken wordt uitgereikt. In de rooms-katholieke Kerk raakte dit ritueel Lelantische Oorlog

Lelantische Oorlog (ca. 700-ca. 650 v.C.) Strijd tussen Chalcis en Eretria om de tussen beide steden gelegen vruchtbare Lelantische vlakte. Uiteindelijke Leliaerts

Leliaerts Medestanders van de Franse koning Filips IV de Schone in de Vlaams-Franse controverse met de graaf van Vlaanderen en de Klauwaerts Lely, Cornelis

Lely, Cornelis (1854-1929) Nederlands ingenieur en staatsman, minister van Waterstaat, Handel en Nijverheid (1891-94, 1897-1901) en Waterstaat Lemaire, Charles François Alexandre

Lemaire, Charles François Alexandre (1863-1926) Belgisch koloniaal pionier, verkende het gebied van de evenaar en van Katanga. Vervolgens Leman, Gérard Mathieu

Leman, Gérard Mathieu (1851-1920) Belgisch generaal, verdedigde bij het uitbreken van WO I als bevelhebber van de derde divisie op heldhaftige

Lemass, Sean

Lemass, Sean (1899-1971) Iers politicus, speelde een grote rol in de onafhankelijkheidsstrijd tegen Engeland. Vervulde vele ministerschappen voor Lemnitzer, Lyman Louis

Lemnitzer, Lyman Louis (1899-1988) Amerikaans generaal, studeerde aan de Militaire Academie van West Point. Lemnitzer was tijdens WO II betrokk

Lemus, José Maria

Lemus, José Maria (geb. 1911) Militair en politicus uit El Salvador, minister in de regering van Oscar Osorio (1950-56). Hij werd in 1956 tot president Lend-Lease Act

Lend-Lease Act (Eng: Leen en Pachtwet) Amerikaanse wet, op 11 maart 1941 ondanks fel verzet van isolationisten aangenomen, ontstaan uit de behoefte leninisme

Lenin, Vladimir Iljitsj Oeljanov (Vladimir Iljitsj Oeljanov; 1870-1924) Russisch staatsman en revolutionair-activist. Lenin was samen met Trotski de Lens, slag bij

leninisme Variant van het marxisme, geformuleerd door de Russische revolutionair en de eerste communistische leider V.I. Lenin (1870-1924). Lenin Lenin, Vladimir Iljitsj Oeljanov

Lens, slag bij (20 augustus 1648) Veldslag tussen de Spanjaarden en de Fransen onder Condé, die eindigde in een zware nederlaag voor de Spanjaarden.

Leo I (Byzantijnse Rijk)

Leo I (Byzantijnse Rijk) (ca. 400-474) Keizer van het Byzantijnse Rijk (457-74). Waarschijnlijk afkomstig uit Thracië, wiens dochter Ariadne trou

Leo II (Byzantijnse Rijk)

Leo II (Byzantijnse Rijk) (gest. 474) In 474 voor enkele maanden keizer van het Byzantijnse Rijk. Opgevolgd door zijn vader Zeno, schoonzoon van Leo III (Byzantijnse Rijk)

Leo III (Byzantijnse Rijk) (Leo III de Isauriër; ca. 675-741) Keizer van het Byzantijnse Rijk (717-41), opvolger van Theodosius III; stichter van de Leo IV (Byzantijnse Rijk)

Leo IV (Byzantijnse Rijk) (Leo IV de Chazaar; 750-780) Keizer van het Byzantijnse Rijk (775-80), zoon van Constantijn V en een Chazaarse prinses,

Leo V (Byzantijnse Rijk)

Leo V (Byzantijnse Rijk) (Leo V de Armeniër; gest. 820) Keizer van het Byzantijnse Rijk (813-20). Kwam om het leven door een staatsgreep. Versloe

Leo VI (Byzantijnse Rijk)

Leo VI (Byzantijnse Rijk) (Leo VI de Wijze; 866-912) Keizer van het Byzantijnse Rijk (886-912), zoon en opvolger van Basilius I. Zijn regeringsper

Leone, Giovanni Livinio Giacomo

Leone, Giovanni Livinio Giacomo (geb. 1908) Italiaans christen-democratisch politicus en jurist. Leone was hoogleraar rechtswetenschappen sinds Leonidas

Leoni, Raúl (1905-1972) Venezolaans politicus, verliet Venezuela tijdens de dictatuur van Gómez. Na 3 jaar minister onder Betancourt te zijn geweest, Leopold I van Anhalt-Dessau

Leonidas (gest. 480 v.C.) Koning van Sparta (488-480 v.C.) en veldheer. Verdedigde met een leger van 6000 man de pas van Thermopylae tegen de Leoninus, Elbertus

Leoninus, Elbertus (eig.: Elbert de Leeuw; ca. 1520-1598) Nederlands humanist, rechtsgeleerde en politicus, hoogleraar te Leuven van 1548-79. Begon Leoni, Raúl

Leopold I (België) (1790-1865) Eerste koning (1831-1865) van het in 1839 officieel onafhankelijk geworden koninkrijk België. Aanvankelijk lukte Leopold I (Duitse Rijk)

Leopold I (Duitse Rijk) (Leopold I Josef Balthasar Felizian; 1640-1705) Duits keizer, tweede zoon van Ferdinand III, die hij in 1658 opvolgde in de Leopold II van Toscane

Leopold I van Anhalt-Dessau (bijnaam: der alte Dessauer; 1676-1747) Pruisisch veldmaarschalk. Zoon van Henriette van Oranje, een dochter van Leopold I (België)

Leopold II (België)

Leopold II (België) (1835-1909) Tweede koning van België (1865-1909). Toen de Belgen in december 1865 hun eerste koning verloren, ging er ee

Leopold II (Duitse Rijk)

Leopold II (Duitse Rijk) (Peter Valentin Josef Anton Joachim Pius; 1747-1792; reg. 1790-92) Opvolger van Jozef II. Als Leopold I groothertog van

Leopold II van Toscane (voluit: Leopold Johan Jozef Frans Ferdinand Karel van Habsburg-Lotharingen; 1797-1870) Groothertog van Toscane. Vo

Leopold III (België)

Leopold III (België) (Léopold Philippe Charles Albert Meinrad Hubertus Marie Miguel; 1901-1983) Prins van België, hertog van Brabant, koning der Leopold von Hohenzollern-Sigmaringen

Leopold von Hohenzollern-Sigmaringen (1835-1905) Kandidaat voor het Spaanse koningschap (na 1868). Leopold werd in zijn ambities gestimuleerd Leopold Willem van Habsburg

Leopold Willem van Habsburg (1614-1662) Aartshertog van Oostenrijk, zoon van Rooms-Keizer Ferdinand II. Geestelijke; bisschop van Straatsburg Leopoldsorde

Leopoldsorde Belgische ridderorde, in 1832 ingesteld door Leopold I.

Lepanto, slag bij

Lepanto, slag bij (1571) Zeeslag bij de Golf van Corinthe tussen een verenigde vloot van Spanje, Malta, Venetië, Genua en paus Pius V o.l.v. Don leprozenhuis

leprozenhuis (ook: leprozerie) Ziekenhuis voor lijders aan lepra. Vooral in de Middeleeuwen in West-Europa gebouwd buiten de stadsmuur.

Lerdo de Tejada, Miguel

Lerdo de Tejada, Miguel (1812-1861) Mexicaans politicus van liberale signatuur, vervaardigde in 1856, als minister van Financiën, een aantal wet

Lerdo de Tejada, Sebastián

Lerdo de Tejada, Sebastián (1827-1889) Mexicaans jurist en liberaal politicus, aanhanger van Benito Juárez. Na een periode als advocaat gewerkt Lerma, Francisco Gomez de Sandoval y Rojaz

Lerma, Francisco Gomez de Sandoval y Rojaz (ca. 1553-1623) Spaans politicus, hertog van Lerma. Als vriend van Filips III werd hij premier toen Lerroux, Alejandro

Lerroux, Alejandro (1864-1949) Spaans politicus, journalist en advocaat. Leidde enige jaren de krant El País en stichtte in 1908 de Partido Radical. Lescot, Elie

Lescot, Elie (1883-1974) Haïtiaans politicus. Na carrière gemaakt te hebben als minister en als ambassadeur volgde hij in 1941 Stenio Vincent als president Lesseps, Ferdinand de

Lesseps, Ferdinand de (1805-1894) Frans diplomaat, o.a. consul te Caïro (1828), Alexandrië (1932), gezant te Madrid (1848). Kreeg toestemming

Leszczynski, Stanislaus

Leszczynski, Stanislaus (1677-1766) Koning van Polen als Stanislaus I (1704-09; 1733-36), schoonvader van Lodewijk XV. In de tussenliggende Leticia-conflict

l'Etat c'est moi (Fr: `de staat dat ben ik') Beroemde uitspraak van de Franse koning Lodewijk XIV, waarmee zijn absolutistisch gezag zou worden geïllustreerd. Maagdenhuisbezetting

Leticia-conflict Peruaans-Colombiaans conflict over de Amazonerivierhaven Leticia. Nadat Leticia in 1922 door Perú aan Colombia was overgedragen, lettres de cachet

lettres de cachet (Fr: verzegelde brieven) Schriftelijke, rechtstreekse opdrachten van de Franse koningen, gebruikt voor benoemingen, het bijeenroepen Leuctra

Leuctra Griekse stad uit de Oudheid, in de landstreek Boeotië, ca. 60 km ten noordwesten van Athene tussen Thespiae en Plataeae. Leuctra is bekend Leuctra, slag bij

Leuctra, slag bij Beslissende slag in de oorlog van Sparta tegen Thebe (378-371 v.C.) in 371 v.C. De Thebaanse leider Epaminondas, die in zijn tactiek Leuven Vlaams

Leuven Vlaams Een van de leuzen waarmee in Vlaanderen in 1966-1968 de acties ondersteund werden om de Franse afdeling van de Universiteit van Levallois-cultuur

Levallois-cultuur Cultuur uit het Midden-Paleolithicum, genoemd naar de Franse plaats Levallois-Perret (dep. Hauts-de-Seine). Tegen het einde van Levant

Levant Oude benaming voor de Middellandse-Zeekust ten oosten van Italië, tot aan de Nijl. De term is afkomstig van Italiaanse kooplui die handel dreven levée en masse

levée en masse Oproep tot massale dienstneming in een leger. De term stamt uit de Franse Revolutie toen in augustus 1793 tijdens de eerste coalitieoorlog levellers

levellers Radicaal democratische beweging in Engeland, ontstaan in de 17e eeuw onder leiding van Thomas Rainborow (gest. 1648) en John Lilburne Lévesque, René

Lévesque, René (1922-1987) Canadees politicus. In 1960 voor de Liberale Partij in het provinciale parlement gekozen, stichtte Lévesque een separatistische Lewis, John Llewellyn

Lewis, John Llewellyn (1880-1969) Amerikaanse vakbondsleider. President van de United Mine Workers of America van 1920 tot 1960, door welke Leys, Simon

Leys, Simon (eig. Pierre Ryckmans; geb. 1935) Belgisch kunsthistoricus en sinoloog (Leuven). Leys was hoogleraar kunstgeschiedenis in Hongkong Li Hoeng-tsjang

Li Hoeng-tsjang (Li Hongzhang; 1823-1901) Prominent Chinees staatsman uit de laatste decennia van de 19e eeuw. Hij begon zijn ambtelijke carri

Li Jwan

Li Jwan (Li Yuan; 565-635) Stichter van de Chinese T'ang-dynastie (618-907). Hij was een prominent Swee-functionaris, van gemengd Chinees-'barbaarse' Li Peng

Li Peng (geb. 1929) Chinees politicus. Li Peng werd als wees opgevoed door Tsjoe En-lai. Hij studeerde in 1954 cum laude af aan het Moskouse Instituut Li Xiannian

Li Xiannian (1906-1992) Chinees politicus. Li nam deel aan de Lange Mars (1934-36) en organiseerde vanaf 1939 het verzet tegen Japan in zijn thuisprovincie. Liaquat Ali Chan

Liaquat Ali Chan (1895-1951) Pakistaans jurist en politicus, eerste premier van Pakistan (1947-51). Vermoord door een moslim-extremist, die een Libanese burgeroorlog

Libanese burgeroorlog In april 1965 ontstane toestand van voortdurende en in intensiteit variërende gewapende strijd tussen de milities van de vele Libby, Willard Frank

Libby, Willard Frank (1908-1980) Amerikaans chemicus, hoogleraar te Los Angeles. Onderzocht (radioactieve) isotopen en geochemische en kosmoc

liberaal protestantisme

liberaal protestantisme (Ook: vrijzinnig protestantisme) Protestantse moderniseringsbeweging ontstaan in de 19e eeuw. Onder invloed van bijbelkr

liberaal-katholicisme

liberaal-katholicisme Progressieve stroming binnen de rooms-katholieke Kerk, ontstaan omstreeks 1825 onder de lagere clerus. De liberaal-katholieken Liberal Democratic Party

Liberal Democratic Party (Liberal Democrats) Partij in Groot-Brittannië, ontstaan in 1988 uit een fusie van de Social DEmocratic Party en de Libe

Liberal Party

Liberal Party Liberale politieke partij in Groot-Brittannië, midden 19e eeuw voortgekomen uit de Whigs. Stond met Gladstone pal tegenover de conservatievenonder Liberale Partij

Liberale Partij (lp) Belgische politieke partij, opgericht in 1846. Streefde naar scheiding van Kerk en staat, naar openbaar onderwijs en vrije-markteconomie. Liberale Staatspartij de Vrijheidsbond

Liberale Staatspartij de Vrijheidsbond De Vrijheidsbond (1921) was een bundeling van conservatief-liberale groeperingen waarvan de uit 1885 stammende liberalisme

liberalisme Geestelijk-politieke stroming, tot bloei gekomen in het Europa van de 19e eeuw, die de vrijheid van het individu als hoogste goed beschouwt. liberti

liberti (libertini) Vrijgelaten slaven in het Romeinse Rijk; konden het Romeinse burgerrecht verkrijgen, maar geen hoge ambten bekleden.

Lichtenbergers en Gunterlingen

Lichtenbergers en Gunterlingen Twee Utrechtse groeperingen die elkaar vanaf het midden van de 14e tot in de 15e eeuw bestreden. De Lichtenbergers, Lichtend Pad

Lichtend Pad (Sendero Luminoso) Maoïstische guerrillabeweging in Perú. Het Lichtend Pad begon in 1980 vanuit de geïsoleerde bergprovincie Ayacucho Licinius, Valerius Licinianus

Licinius, Valerius Licinianus (ca. 250-324) Romeins keizer (308-24) van het oostelijk deel; sinds 313 naast Constantijn de Grote, die in het westen lictor

lictor De begeleider van magistraten in het Romeinse Rijk. De lictoren, vaak van lage afkomst, kondigden de komst van de magistraat aan en maakten Liebknecht, Karl

Lie, Trygve Halvdan (1896-1968) Noors sociaal-democratisch politicus en jurist. Minister van Justitie (1935-39) en van Buitenlandse Zaken in de liga van Cambrai

Liebknecht, Karl (1871-1919) Duits socialistisch politicus, zoon van Wilhelm Liebknecht, werd in 1908 als socialist lid van het Pruisisch Huis van Liebknecht, Wilhelm

Liebknecht, Wilhelm (1826-1900) Duits socialistisch politicus. Richtte met Bebel de Sozialdemokratische Arbeiterpartei op (SDAP, 1869), later Sozialdemokratische Liefde, Jan de (1814-1869)

Liefde, Jan de (1814-1869) (1814-1869) Nederlands protestants schrijver en dichter, o.a. van enkele kerkliederen. Evangeliseerde in Amsterdam (Liefde, Jan de (ca. 1619-1673)

Liefde, Jan de (ca. 1619-1673) (ca. 1619-1673) Nederlands vlootvoogd. Onderscheidde zich bij de tocht naar Chatham (1667). Sneuvelde bij Kijkduin.

Lieftinck, Pieter

Lieftinck, Pieter (1902-1989) Nederlands politicus. Lieftinck studeerde rechten in Utrecht en economie in New York. Hij werkte bij het ministerie van Lie, Trygve Halvdan

liga van Cambrai Verbond gesloten in 1508 tussen Maximiliaan, Lodewijk XII, Ferdinand van Aragón en paus Julius II met het doel de steeds machtiger liga van Cognac

liga van Cognac In 1526 op het kasteel van Cognac gesloten verdrag tussen koning Frans I, paus Clemens VII en de hertog van Milaan tegen Karel Ligatsjov, Jegor

Liga, Schmalkaldische Verbond van protestantse vorsten en steden in het Heilige Roomse Rijk tegen de Habsburgse keizer Karel V (reg. 1519-155

Ligatsjov, Jegor (geb. 1920) Russisch politicus. Ligatsjov, die zijn loopbaan begon als vliegtuigbouwkundig ingenieur (1943-49), werd in 1944 lid Liga, Schmalkaldische

Lightenvelt, Leonardus Antonius

Lightenvelt, Leonardus Antonius (1795-1873) Nederlands rooms-katholiek politicus en jurist, fel tegenstander van Thorbecke en gunsteling van Willem ligische vazaliteit

ligische vazaliteit Vorm van vazaliteit waarbij de heer bedong dat de vazal allereerst aan hem trouw verschuldigd zou zijn; de heer heette in dat geval Ligne, Eugène Lamoral François Charles

Ligne, Eugène Lamoral François Charles (1804-1880) Prins van Ligne en Belgisch politicus. Kleinzoon van Charles-Joseph de Ligne. In 1831 was Ligne, Eugène M.F.L. de

Ligne, Eugène M.F.L. de (1893-1960) Belgisch diplomaat, volbracht enkele missies naar Afrika en was ambassadeur in India, Spanje en op Ceylon.

Ligue Belge du droit des Femmes

Ligue Belge du droit des Femmes (Belgische Liga voor vrouwenrecht) Eerste feministische organisatie in België (opgericht 1892).

Liguriërs

Liguriërs Voor-Indo-Germaanse volksstam in Zuid-Frankrijk, Noord-Italië en West-Alpengebied. Sinds de 5e eeuw v.C. door de Kelten en Etrusken lijfeigenschap

lijfeigenschap Rechtspositie van agrarisch werkzame personen die in de Middeleeuwen in een erfelijke afhankelijkheid van hun hofheer verkeerden. lijkwade van Turijn

lijkwade van Turijn (It.: Sindone) Linnen doek (4.36 m bij 1.10 m) die eeuwenlang is vereerd als de lijkwade waarin Jezus na zijn kruisdood werd gewikkeld. Lilar, Albert baron

Lilar, Albert baron (1900-1976) Belgisch liberaal politicus en jurist, groot kenner van het zeerecht en hoogleraar te Brussel (Vrije Universiteit). Lilar Lilburne, John

Lilburne, John (1614-1657) Leider van de levellers in Engeland tijdens de Puriteinse Revolutie.

Lilienthal, David Eli

Lilienthal, David Eli (1899-1981) Amerikaans geleerde en bestuurder, studeerde rechten en was als advocaat actief in Chicago. In 1941 werd Lilienthal Liliuokalani, Koningin Lydia

Liliuokalani, Koningin Lydia (1838-1917) Eerste vrouwelijke, maar tevens laatste vorst van Hawaii. Zij volgde in 1891 haar liberale broer Kalakaua Liman von Sanders, Otto

Liman von Sanders, Otto (1855-1929) Duits generaal, leider van de Duitse militaire missie in Turkije en als zodanig in hoge mate verantwoordelij

Limantour, José Ives

Limantour, José Ives (1854-1935) Mexicaans polticus en econoom. Doordat hij gedurende 18 jaar, in 1893 benoemd door Porfirio Díaz, minister Limburg Stirum, Van

Limburg Stirum, Van Nederlands adellijk geslacht (sinds 16e eeuw graaf) van Duitse afkomst. Leden: Leopold van Limburg Stierum (1758-1840) N

Limburgse kwestie

Limburgse kwestie Conflict tussen België en Nederland over de provincie Limburg, gerezen toen de Belgen na hun afscheiding in 1830 de hele Maasstreek limes

limes (Lat: grens) De grens van het Romeinse Rijk in de Keizertijd. Oorspronkelijk waren de grenzen van het Rijk niet nauwkeurig vastgelegd, maar Lin Biao

Lin Biao (Lin Pjau; 1907-1971) Chinees militair en politicus. Vervulde talrijke hoge functies in partij en leger (o.a. minister van Defensie sinds 1959). Linares Alcántara, Francisco

Linares Alcántara, Francisco (1828-1878) Venezolaans militair en politicus, voorstander van het federalisme. L. was van 1877-78 president van de Linares, José María

Linares, José María (1810-1861) Boliviaans politicus. Hij steunde president Velasco tegen Belzú, in 1848 als voorzitter van het Congres, maar ging Lincoln, Abraham

Lincoln, Abraham (1809-1865) De 16e president van de Verenigde Staten. Lincoln is - naast Washington - de onbetwiste volksheld van dit land. Bekendheid lineair A en B

lineair A en B Minoïsch schrift, ingedeeld in lineair A, gebruikt op Kreta tussen ca. 2000 v.C. en ca. 1550 v.C. en lineair B, dat tussen ca. 1550 v.C. Linggadjati, akkoord van

Linggadjati, akkoord van Akkoord, gesloten tussen Nederland en de Republiek Indonesië in maart 1947, waarbij Nederland het de-facto gezag van Liniers, Santiago de

Lini, Walter Hadye (geb. 1942) Vanuatuaans politicus, aanvankelijk dominee. Na de verkiezingen van 1979 hoofdminister van de toenmalige Nieuwe Linlithgow, Victor Alexander John Hope

Liniers, Santiago de (1753-1810) Frans militair en koloniaal bestuurder in Spaanse dienst. Hij versloeg in 1807 de Britten bij hun aanval op Buenos Lini, Walter Hadye

Linlithgow, Victor Alexander John Hope (markies van Linlithgow; 1887-1952) Brits staatsman, onderkoning van India van 1936 tot 1943. In september Linnas, Karl

Linnas, Karl (Geboortejaar onbekend-1987) Russisch (Estlands) oorlogsmisdadiger. Linnas werd in 1962 bij verstek ter dood veroordeeld door een Linschoten, Jan Huyghen van

Linschoten, Jan Huyghen van (1563-1611) Ned. reisbeschrijver. Maakte vele reizen en werd in Goa boekhouder van de aartsbisschop. Zijn 'Itiner

Lippe-Biesterfeld, prins Ashwin zur (1914-1988) Duits-Amerikaans filosoof, sinoloog en historicus. Prins Aschwin was de jongere broer van prins Lipsius, Justus

Lippens, Maurice

Lippens, Maurice (1875-1956) Belgisch liberaal politicus en jurist. Lippens was gouverneur-generaal van Belgisch-Kongo van 1921-23; met grote Lippe-Biesterfeld, prins Ashwin zur

Lipsius, Justus (1547-1606) Zuid-Nederlands filoloog, secretaris van Granvelle (1576), hoogleraar o.a. te Leiden (1579-91). Tijdens zijn verblijf in Lipski, Jan Józef

Lipski, Jan Józef (1926-1991) Pools dissident. Lipski speelde een belangrijke rol in de Poolse democratische beweging. In 1976 was hij medeoprichter Little Bighorn, slag bij

Little Bighorn, slag bij Bloedige slag in 1876 bij de Little Bighorn-rivier in de Amerikaanse staat Montana tussen Indianen en de Amerikaanse cavalerie. liturgie 2. geschiedenis van de liturgie

liturgie 2. geschiedenis van de liturgie Nieuwe Testament Reeds in het Nieuwe Testament is te zien dat de christelijke eredienst twee brandpunten Litvinov, Maksim Maksimovitsj

Litvinov, Maksim Maksimovitsj (eig. Mejer Mojsejevitsj Wallach; 1876-1951) Sovjetrussisch diplomaat en politicus, sloot zich reeds in 1903 bij Lenin Liu Shaoqi

Liu Shaoqi (Ljoe Sjau-tsj'i; 1898-1969) Chinees politicus en partijtheoreticus. Liep mee in de Lange Mars en werd naaste medewerker van Mao. Staatshoofd Liudger

Liudger (742-809) Eerste Friese missionaris die in Friesland werkte, opgeleid te York. Bekeerde de blinde zanger Bernlef. Stichtte kloosters te Werden Liudolfingen

Liudolfingen Oudsaksisch adellijk geslacht, dat Liudolf (gest. 866), hertog van Oost-Saksen, als stamvader had. Zijn kleinzoon Hendrik de Vogelaar Liutprand

Liutprand (gest. 744) Koning der Longobarden (712-44). Toppunt Longobardische macht in Italië.

Livia Drusilla

Livia Drusilla (58 v.C.-29 n.C.) Derde gemalin van keizer Augustus. Bijzonder invloedrijk; bewerkte dat haar zoon Tiberius uit een eerder huwelijk Livingstone, David

Livingstone, David (1813-1873) Brits zendingsarts en ontdekkingsreiziger in Afrika. Stichtte in 1841 een zendingspost in Kuruman (Beetjoeanaland), Livius, Titus

Livius, Titus (59 v.C.-17 n.C.) Romeins geschiedschrijver. Geeft in zijn hoofdwerk 'Ab urbe condita' een beschrijving vanaf de stichting van Rome Lleras Camargo, Alberto

Lleras Camargo, Alberto (geb. 1906) Colombiaans politicus, directeur van El Tiempo, spreekbuis van de Liberale Partij. Lleras was, ter vervangin

Lleras Restrepo, Carlos

Lleras Restrepo, Carlos (geb. 1908) Colombiaans progressief politicus (Volks Front) en jurist. Lleras is een neef van de vroegere president Lleras Lloyd George, David

Lloyd George, David (1863-1945) Brits liberaal politicus. Was voor WO I enige malen minister. Leidde tijdens de oorlog een kabinet van liberalen Lloyd, John Selwyn Brooke

Lloyd, John Selwyn Brooke (1904-1978) Brits politicus, studeerde geschiedenis, klassieke talen en rechten. Bereikte tijdens WO II de rang van brig

Llywelyn

Llywelyn Naam van verschillende koningen van Gwynned in Noord-Wales: Llywelyn ap Iorwerth (Llywelyn de Grote; 1173-1240; reg. 1194-1239) Lo Rwéi-tj'ing

Lo Rwéi-tj'ing (Luo Ruiqing; geb. ca. 1904) Chinees politicus; bekleedde, tot zijn politieke val in de zomer van 1967, tal van hoge functies in het Chinese Lobanov-Jamagata-verdrag

Lobanov-Jamagata-verdrag Verdrag (getekend te Sint Petersburg 9 juni 1896) tussen Rusland en Japan, waarin beider belangen aangaande Korea Locarno, verdrag van

Locarno, verdrag van Benaming voor een aantal in 1925 gesloten verdragen tussen de Europese mogendheden in de hoop de vrede in Europa te gara

Lockheed-affaire

Lockheed-affaire Schandaal rondom de door de Amerikaanse vliegtuigfabriek Lockheed sinds 1960 op wereldwijde schaal betaalde steekpenningen Locris

Locris (Lokris) Twee landschappen in Midden-Griekenland. De bewoners van het meest westelijke deel (Ozolisch Locris) stichtten de naar hen genoemde Lodewijk de Vrome

Lodewijk (Nassau) (1538-1574) Jongere broer van Willem van Oranje. Versloeg het Spaanse leger bij Heiligerlee (1568), maar verloor bij Jemmingen Lodge, Henry Cabot (1850-1924)

Lodewijk de Vrome (778-840) Koning van het Frankische Rijk (814-40) en keizer (816-40), enige zoon van Karel de Grote. Intellectueel en godsdienstig Lodewijk Gunther (Nassau)

Lodewijk Gunther (Nassau) (1575-1604) Zoon van Jan de Oude en oomzegger van Willem de Zwijger. Nam deel aan de strijd bij Cádiz (1596) en Lodewijk I de Duitser

Lodewijk I (Beieren)

Lodewijk I (Beieren) (Karel August; 1786-1868) Koning van Beieren, zoon van koning Maximiliaan I. Na zijn dienst in het leger van Napoleon (18

Lodewijk I (Hongarije)

Lodewijk I (Hongarije) (1326-1382; Lodewijk de Grote) Koning van Hongarije, was de zoon van Karel I Robert van Anjou, die hij bij diens overlij

Lodewijk I (Portugal)

Lodewijk I (Portugal) (1838-1889) Koning van Portugal, zoon van Maria da Gloria en Ferdinand II. Lodewijk volgde in 1861 zijn broer Pedro V op

Lodewijk I de Duitser (ca. 804-876) Eerste koning van Oost-Francië (840-76), door het verdelingsverdrag van Verdun (843) bekrachtigd, derde zo

Lodewijk II (Beieren) (1845-1886) Koning van Beieren, volgde in 1864 zijn vader Maximiliaan II op. Meer nog dan zijn voorgangers bevorderde Lo

Lodewijk II (Frankische Rijk)

Lodewijk II (Frankische Rijk) (825-875) Koning van Italië en keizer van het Frankische Rijk (855-75), opvolger van Lotharius. Gesteund door de pausen.

Lodewijk II (Frans koning)

Lodewijk II (Frans koning) (846-879; Lodewijk de Stamelaar) Frans koning, volgde in 877 zijn vader Karel de Kale op. Had tijdens zijn regering moei

Lodewijk II (Hongarije)

Lodewijk II (Hongarije) (1506-1526) Koning van Hongarije, zoon van Wladislaw II. Gekroond tot koning van Hongarije in 1508 en tot koning van Lodewijk III het Kind (Duitse Rijk)

Lodewijk II de Jongere (Duitse Rijk)

Lodewijk II de Jongere (Duitse Rijk) (830-882) Koning van Oost-Francië (876-882), opvolger van Lodewijk de Duitser. Verkreeg in 880 geheel Lotharingen Lodewijk II (Beieren)

Lodewijk III (Beieren) (1845-1921) Koning van Beieren. Hij volgde in 1912 zijn vader Luitpold (1821-1912) op, die regent was voor de beide gees

Lodewijk III (Frankische Rijk)

Lodewijk III (Frankische Rijk) (ca. 880-928; Lodewijk de Blinde) Keizer van het West-Frankische rijk, zoon van Boso. In 887 reeds gekroond tot koning Lodewijk III (Frankrijk)

Lodewijk III (Frankrijk) (863-882) Koning van het West-Frankische Rijk, zoon van Lodewijk II de Stamelaar. Zijn overwinning op de Noormannen Lodewijk IV de Beier (Duitse Rijk)

Lodewijk III het Kind (Duitse Rijk) (893-911) Laatste Duitse koning uit het Karolingische huis. koning van Oost-Francië (899-911), opvolger van Lodewijk III (Beieren)

Lodewijk IV (Frankrijk) (921-954; Lodewijk van Overzee) Koning van het West-Frankische Rijk. Na het overlijden van zijn vader Karel de Eenvoudig

Lodewijk IV de Beier (Duitse Rijk) (1282-1347) Koning van Duitsland en keizer van het Heilige Roomse Rijk. Nadat Lodewijk IV in 1314 door vijf Lodewijk IV (Frankrijk)

Lodewijk IX de Heilige (Frankrijk)

Lodewijk IX de Heilige (Frankrijk) (1214-1270; reg. 1226-70) Koning van Frankrijk, opvolger van Lodewijk VIII de Leeuw. Trad op als arbiter bij Lodewijk Napoleon Bonaparte

Lodewijk Napoleon Bonaparte (1778-1846) Koning van Holland (1806-10), broer van Napoleon. Teruggeroepen toen hij het voor de Nederlandse Lodewijk V (Frankrijk)

Lodewijk V (Frankrijk) (966-987; Lodewijk de Nietsdoener) Koning van het West-Frankische Rijk. Lodewijk V volgde in 986 zijn vader Lotharius Lodewijk van Bourbon

Lodewijk van Bourbon (1438-1482) Prins-bisschop van Luik. Benoemd in 1456 door toedoen van Filips de Goede, zijn oom. Lodewijk moest in 1458

Lodewijk van Male

Lodewijk van Male (1330-1384) Graaf van Vlaanderen, Nevers, Réthel (1346-84), Artois en Franche-Comté (1382-84). Huwde in 1369 zijn dochte

Lodewijk van Nevers

Lodewijk van Nevers (1304-1346) Graaf van Nevers, Vlaanderen en Réthel, zoon van Lodewijk van Nevers en Johanna van Réthel. Opgevoed aan Lodewijk van Orléans

Lodewijk van Orléans (1372-1407) Franse prins, broer van Karel VI, tijdens wiens bewind hij invloedrijk was. In 1407 liet Jan zonder Vrees van Bourgondië Lodewijk van Velthem

Lodewijk van Velthem Middel-Nederlands dichter uit de 13e-begin 14e eeuw, werd 1312 pastoor te Velthem. Zette de 'Spieghel Historiael' van Jacob Lodewijk VI (Frankrijk)

Lodewijk VI (Frankrijk) (1081-1137; reg. 1108-37; Lodewijk de Dikke) Frans koning. Opvolger van Filips I. Onder zijn regering werd een begin gem

Lodewijk VII (Frankrijk)

Lodewijk VII (Frankrijk) (1120-1180; reg. 1137-80; Lodewijk de Jonge) Frans koning. Opvolger van Lodewijk VI de Dikke. Hij nam deel aan Tweede Lodewijk VIII (Frankrijk)

Lodewijk VIII (Frankrijk) (1187-1226; reg. 1223-26; Lodewijk de Leeuw) Koning van Frankrijk. Lodewijk VIII nam deel aan de kruistochten tegen Lodewijk X (Frankrijk)

Lodewijk X (Frankrijk) (1289-1316; Lodewijk de Woelzieke) Koning van Frankrijk, volgde in 1314 zijn vader Filips IV de Schone op. Lodewijk X Lodewijk XI (Frankrijk)

Lodewijk XI (Frankrijk) (1423-1483; reg. 1461-83) Opvolger van Karel VII. Befaamd als intrigant, vooral ten koste van zijn vijand Karel de Stoute. Lodewijk XII (Frankrijk)

Lodewijk XII (Frankrijk) (1462-1515; reg. 1498-1515) Koning van Frankrijk, opvolger van Karel VIII. Verkreeg Bretagne door huwelijk met erfdochte

Lodewijk XIII (Frankrijk)

Lodewijk XIII (Frankrijk) (1601-1643; reg. 1610-43) Koning van Frankrijk, opvolger van Hendrik IV. In werkelijkheid regeerden de kardinalen Ric

Lodewijk XIV (Frankrijk)

Lodewijk XIV (Frankrijk) (1638-1715; reg. 1643-1715; de Zonnekoning) Koning van Frankrijk.Tijdens het regentschap van zijn moeder Anna van Lodewijk XV (Frankrijk)

Lodewijk XV (Frankrijk) (1710-1774, reg. 1715-1774) Koning van Frankrijk, sterk gedomineerd door regenten: o.a. Lodewijk van Bourbon en kardinaa

Lodewijk XVI (Frankrijk)

Lodewijk XVI (Frankrijk) (1754-1793; reg. 1774-92) Koning van Frankrijk. Hij verzuimde de noodzakelijke hervormingen door te voeren en de financi

Lodewijk XVII (Frankrijk)

Lodewijk XVII (Frankrijk) (1785-?) Koning van Frankrijk. Tweede zoon van Lodewijk XVI en Marie Antoinette, werd in 1792 met zijn moeder en Lodewijk XVIII (Frankrijk)

Lodewijk XVIII (Frankrijk) (1755-1824; reg. 1814-24) Koning van Frankrijk, opvolger van Napoleon, broer van Lodewijk XVI. Regeerde gematigd. Lodewijk (Nassau)

Lodge, Henry Cabot (1850-1924) (1850-1924) Amerikaans politicus, jurist en historicus, van 1893 tot aan zijn dood lid van de senaat en een der Lodge, Henry Cabot (1902-1985)

Lodge, Henry Cabot (1902-1985) (1902-1985) Amerikaans diplomaat, kleinzoon van H. Cabot Lodge en jarenlang Amerikaans vertegenwoordiger Loevesteinse factie

Loevestein, slot 14e-eeuws kasteel omringd door wallen (uit 1576) op de landtong tussen de samenvloeiing van Maas en Waal in de gemeente Brakel logografen

Loevesteinse factie De staatsgezinden, de tegenstanders van een sterk stadhouderlijk gezag. De benaming was een toespeling op het feit dat de stadhouder Loevestein, slot

logografen 1. Griekse geschiedschrijvers in de 7e en 6e eeuw v.C. Ze poogden uit de mondelinge overlevering een plausibele reconstructie van het lollarden

lollarden (lollen = prevelen, mompelen) 1.Van ketterse sympathieën verdachte vrome leken in de Nederlanden in de 14e eeuw, die zich bezighielden Lombarden

Lombarden Vanaf de Late Middeleeuwen de benaming van bankiers, geldwisselaars, pandhouders, e.d. Zij werden zo genoemd omdat veel geldhandelaars Lombardische Liga

Lombardische Liga Bond van Noord-Italiaanse stadstaten, gesticht in 1167, gericht tegen Frederik I Barbarossa, die als keizer de opperheerschappij Lombardisch-Venetiaans koninkrijk

Lombardisch-Venetiaans koninkrijk Koninkrijk ontstaan op het Wener Congres in 1815 toen de gebieden Venetië en Lombardije werden samengevoegd Lombardo Toledano, Vicente

Lombardo Toledano, Vicente (1894-1969) Mexicaans marxistisch politicus, werd in 1933 om politieke redenen als professor aan de universiteit van Lombardus, Petrus

Lombardus, Petrus (ca. 1100-1160) Italiaans theoloog, docent te Parijs. Schreef het standaardwerk van de rooms-katholieke theologie van de Middeleeuwen lompenproletariaat

lompenproletariaat In het marxisme, de arbeiders die zo verarmd en apathisch zijn dat zij geen klassebewustzijn bezitten en geen deel kunnen nemen Lon Nol

Lon Nol (1913-1985) Cambodjaans politicus, ex-president. Opperbevelhebber van de strijdkrachten, premier en vice-president onder prins Norodom Lonardi, Eduardo

Lonardi, Eduardo (1896-1956) Argentijns generaal, leidde in 1955 de opstand tegen Péron en werd na diens vertrek voorlopig president. Zijn bewind Londen, verdragen van

Londen, verdragen van In de 19e en 20e eeuw werden te Londen verscheidene conferenties gehouden en verdragen gesloten, o.a. 1.(1814) Groot-Long Term Defence Programm

Long Term Defence Programm (LTDP) Defensieprogramma voor de lange termijn dat de NAVO in april 1978 formeel aanvaardde om het hoofd Longobarden

Longo, Luigi (1900-1980) Italiaans politicus, sloot zich in 1919 aan bij de Partito Socialista Italiano en behoorde in 1921 tot de oprichters van de Partito longue durée, histoire de

Longobarden Oost-Germaanse volksstam, afkomstig uit Scandinavië, die zich in de 6e eeuw vestigde in de Donauvlakte waar ze rond ca. 570 door Longo, Luigi

longue durée, histoire de De trage onderstroom der geschiedenis. Het begrip werd geïntroduceerd door de Franse historicus Fernand Braudel (1902-Loon, graafschap

Loon, graafschap Middeleeuws graafschap, gelegen in het huidige Belgisch Limburg, ongeveer tussen Tongeren en St.-Truiden (beide steden lagen loopgravenoorlog

loopgravenoorlog De stellingoorlog als verdedigingsmiddel tegen de infanterieaanvallen, waarin de Eerste Wereldoorlog vastliep. Nadat de bewegingsoorlog López Contreras, Eleázar

López Contreras, Eleázar (1883-1973) Venezolaans generaal en politicus, o.a. stafchef van het leger en minister van Oorlog. Na de dood van Góm

López de Ayala y Herrera, Adelardo

López de Ayala y Herrera, Adelardo (1828-1879) Spaans toneelschrijver en politicus. In 1851 werd zijn toneelstuk 'Un hombre de estado' opgevoerd López de Gómara, Francisco

López de Gómara, Francisco (1512-1572) Spaans historicus. Hij doceerde klassieke talen te Alcalá, maar ging naar Rome nadat hij tot priester gewijd

López Mateos, Adolfo

López Mateos, Adolfo (1910-1969) Mexicaans politicus, lid en later secretaris-generaal van de PRI. Hij was president van 1958-64. Tijdens zijn bewind Lopez Portillo y Pacheco, José

Lopez Portillo y Pacheco, José (geb. 1920) Mexicaans jurist en politicus, leider van de Institutionele Revolutionaire Partij (Partido Revolucionario López, Alfonso

López, Alfonso (1886-1959) Colombiaans liberaal politicus, was van 1934-38 en van 1942-45 president. Hij moest voor de beëindiging van zijn tweede López, Carlos Antonio

López, Carlos Antonio (1790-1862) Paraguayaans politicus, president (1844-62) met dictatoriale volmachten, die Lopez gebruikte voor de ontwikk

López, Estanislao

López, Estanislao (1786-1838) Argentijns caudillo, voorstander van de onafhankelijkheid en aanhanger van het federalisme. Hij riep zich in 1818 López, Francisco Solano

López, Francisco Solano (1827-1870) Paraguayaans politicus, president (1862-70), opvolger van zijn vader C.A. López, gedroeg zich als een tiran.

López, José Hilario

López, José Hilario (1798-1869) Colombiaans generaal en politicus, vocht onder Bolívar tijdens de onafhankelijkheidsstrijd, maar keerde zich in 1828 López, Narciso

López, Narciso (1798-1851) Venezolaans militair en politicus, vocht eerst voor de patriotten en later voor de loyalisten. Na enkele jaren in Cuba te López, Vicente Fidel

López, Vicente Fidel (1815-1903) Argentijns historicus en politicus, zoon van V. López y Planes. In 1890 werd hij tot rector van de universiteit van lord

lord Lid van de hoge adel in Groot-Brittannië die het recht heeft zitting te nemen in het Hogerhuis. Deze zgn. peers dragen de titel duke, marquess, earl, Loris-Melikov, graaf Michail Tarelovitsj

Loris-Melikov, graaf Michail Tarelovitsj (1826-1888) Russisch militair en politicus. Onderscheidde zich in de Russisch-Turkse oorlog van 1877-78 Lotharingen (Frankische Rijk)

Lotharingen (Frankische Rijk) Voormalig hertogdom gelegen tussen de Saône, Maas, Rijn en Schelde; het noordelijk deel van het vroeg-middeleeuwse Lotharings kruis

Lotharings kruis (Croix de Lorraine) Kruis met twee dwarsbalken, waarvan het bovenste korter is dan het onderste. Het Lotharings kruis is het symbool Lotharius I (Frankische Rijk)

Lotharius (Frankrijk) (941-986) Koning van Frankrijk (954-986), opvolger van Lodewijk IV. Opgevolgd door Lodewijk V.

Lotharius (Merovingers)

Lotharius (Merovingers) 1. Lotharius (497-561), koning van het gehele Frankische Rijk (558-61), voordien van een deelrijk. Hij leverde een voort

Lotharius I (Frankische Rijk) (795-855) Keizer van het Frankische Rijk en koning van het Middenrijk (840-55), oudste zoon van Lodewijk de Vrome. Lotharius II (Frankische Rijk)

Lotharius II (Frankische Rijk) (ca. 835-869) Koning van het noordelijk deel van het Middenrijk (855-69). Naar hem is Lotharingen genoemd.

Lotharius III van Supplinburg

Lotharius III van Supplinburg (1075-1137) Rooms-Koning (1125-37), keizer (1133-37) van het Duitse Rijk, hertog van Saksen (1106-37), opvolger Lotharius (Frankrijk)

Loudon, James

Loudon, James (1824-1900) Nederlands politicus. Minister van Koloniën (1861-62) in het mede naar hem genoemde ministerie Van Zuylen-Loudon. Loudon, John

Loudon, John (1866-1955) Nederlands politicus en diplomaat, zoon van James Loudon. Gezant te Tokio (1906-08), Washington (1908-13) en Parijs Louis Philippe d'Orléans

Louis Philippe d'Orléans (Lodewijk Filips; 1773-1850) Frans koning (1830-48), opvolger van de door de Julirevolutie afgezette Karel X. Zoon van Louise de Coligny

Louise (België)

Louise (België) (Louise Marie; 1812-1850) Koningin van België (1832-50), dochter van Louis-Philippe van Frankrijk. Huwde in 1832 Leopold I.

Louise (Pruisen)

Louise (Pruisen) (Du.: Louise; 1776-1810) Koningin van Pruisen (1797-1810), sinds 1793 gehuwd met Frederik Willem III. Sympathiseerde met de Louise (Zweden)

Louise (Zweden) (Wilhelmina Frederika Alexandrina Anna Louisa; 1828-1871) Koningin van Zweden en Noorwegen (1859-71), dochter van prins

Louise de Coligny (1555-1620) Vierde en laatste gemalin van Willem van Oranje, dochter van Gaspard de Coligny - de leider van de hugenoten - moeder Louise Ulrike (Zweden)

Louise Ulrike (Zweden) (1720-1782) Koningin van Zweden, dochter van Frederik Willem I van Pruisen. Huwde in 1744 met Adolf Frederik van Zweden

Louisiana purchase

Louisiana purchase De verkoop door Napoleon in 1803 van het onder Franse bewind staande westelijke deel van het Mississippi-bekken aan de V

Louvois, François Michel Le Tellier

Louvois, François Michel Le Tellier (Markies van Louvois; 1641-1691) Frans politicus, minister van Oorlog onder Lodewijk XIV. Samen met zijn Louw, André van der

Louw, André van der (geb. 1933) Nederlands bestuurder en politicus. Van der Louw werkte vanaf 1957 bij de VARA en profileerde zich in de jaren Lovett, Robert Abercrombie

Lovett, Robert Abercrombie (geb. 1895) Amerikaans politicus en financier, belangrijk adviseur voor militaire aangelegenheden tijdens WO II. Als Lozano Diaz, Julio

Lozano Diaz, Julio (1885-1957) Hondurees politicus, vice-president onder Gálvez. Na de verkiezingen van 1954, waarbij Villeda Morales 48% van Luba- en Lundarijk

Luba- en Lundarijk (Ook: Baluba- en Balundarijk) Middeleeuwse Afrikaanse koninkrijken in het Congobekken, ontstaan tussen de 9e en 12e eeuw

Lubbe, Marinus van der (1909-1934) Nederlands communist, beschuldigd van brandstichting in het Rijksdaggebouw in Berlijn in de nacht van 27 Lübke, Heinrich

Lubbers, Rudolphus Franciscus Marie (Ruud)

Lubbers, Rudolphus Franciscus Marie (Ruud) (geb. 1939) Nederlands politicus, econoom en zakenman. Lubbers was vanaf 1964 actief in diverse Lubbe, Marinus van der

Lübke, Heinrich (1894-1972) Duits christen-democratisch politicus. Lid bondsdag voor de CDU (1952-59). Bondspresident (1959-69). Deed veel voor Lucas

Lucas Arts, schrijver van het 'Evangelie van Lucas' en de 'Handelingen der apostelen'. Waarschijnlijk van niet-joodse afkomst uit Antiochië in Syrië. Lucinschi, Petru

Lucinschi, Petru (geb. 1940) Moldavisch politicus. Lucinschi werd opgeleid aan de partijhogeschool in Moskou. De 'partij' was de communistische Lucknow-pact (1916)

Lucknow-pact (1916) Overeenkomst gesloten in de Indiase stad Lucknow tussen het Indian National Congress en de All-India Muslim League. De Luctor et emergo

Luctor et emergo Latijnse wapenspreuk: ik worstel en kom boven. Devies van de provincie Zeeland. 'Luctor et emergo' was de naam van de eerste Lucullus, Lucius Licinius

Lucullus, Lucius Licinius (ca. 117-ca. 56 v.C.) Romeins veldheer. Onderscheidde zich als consul in de derde oorlog (74-67 v.C.) tegen Mithridates.

luddites

luddites Georganiseerde benden van arbeiders in Groot-Brittannië die in de 18e en het begin van de 19e eeuw in het geweer kwamen tegen de mechanisering Ludendorff, Erich

Ludendorff, Erich (1865-1937) Duits generaal. Stafchef 8e leger onder Hindenburg (1914- 16), overwinning bij Tannenberg (1914). Eerste kwartiermeester-Lüderitz, Franz Adolf Eduard

Lüderitz, Franz Adolf Eduard (1834-1886) Duits koopman en koloniaal, stichtte in 1883 een handelspost bij Angra-Pequena (nu Lüderitz), ten noorden Lueger, Karl

Lueger, Karl (1844-1910) Oostenrijks politicus. Voorzitter Christelijke Sociale Partij (sinds 1893), burgemeester van Wenen (1895-1910) waarvoor Lugo, Alonso Luis de

Lugo, Alonso Luis de (ca. 1500-ca. 1546) Spaans conquistador, adelantado van de kolonisatie van Nieuw-Granada. Hij was de zoon van Pedro Fern

Luik, prinsbisdom Prinsbisdom in België, voortgekomen uit het bisdom Luik, dat in ca. 720 ontstond toen St.-Hubertus zijn bisschopszetel van Tongeren Lumey, Willem van der Marck, heer van

Luikse revolutie

Luikse revolutie Democratische omwenteling in 1789 in Luik, hoofdstad van het gelijknamige prinsbisdom. De revolutie was geïnspireerd op de Verlichting Luik, prinsbisdom

Lumey, Willem van der Marck, heer van (1542-1578) Luiks edelman. Beroemd aanvoerder van de watergeuzen bij de inneming van Den Briel (1572), Lumumba, Patrice Emery

Lumumba, Patrice Emery (1925-1961) Congolees politicus. Voorzitter van de Mouvement National Congolais, opgericht in 1958. Beledigde in een Luna Pizarro, Francisco Javier de

Luna Pizarro, Francisco Javier de (1780-1855) Peruaans geestelijke en politicus, voorstander van de Peruaanse onafhankelijkheid, voorzitter van Luns, Joseph Antoine Marie Hubert

Luns, Joseph Antoine Marie Hubert (geb. 1911) Nederlands katholiek politicus, diplomaat en jurist. Luns was onder meer verbonden aan het gezantschap Luperón, Gregorio

Luperón, Gregorio (1839-1897) Dominicaans generaal en politicus, een van de leiders van de tweede Dominicaanse onafhankelijkheidsbeweging tegen Luque, Hernando de

Luque, Hernando de (gest. 1532) Spaans priester en koloniaal bestuurder, provisor van Panamá en vanaf 1529 bisschop van Túmbez en bescherme

Lusaka-conferentie

Lusaka-conferentie Conferentie van 54 niet-gebonden landen, gehouden van 8-10 september 1970 te Lusaka (Zambia). In een aantal resoluties wer

Lusignan

Lusignan Frans adellijk geslacht uit Poitou. Beroemdste telg Guy de L. (gest. 1194), koning van Jeruzalem (1186-1192). Na de slag bij Hattin (1187) Lusitania

Lusitania 1. In de Oudheid de naam voor het huidige Portugal. 2. Engels passagiersschip dat een lijnverbinding onderhield tussen Liverpool en New lustrum

lustrum Reinigingsoffer, dat de oude Romeinen eenmaal in de vijf jaar brachten ter gelegenheid van de census (volkstelling). Vandaar de huidige betekenis Luthuli, Albert John

Luthuli, Albert John (1898-1967) Zwarte Zuid-Afrikaanse leider, vanaf 1952 voorzitter van het ANC. Hij maakte door zijn redelijke, gematigde persoonlijkheid Lutine

Lutine (Fr.: kwelgeest) Brits (voormalig Frans) fregat o.l.v. Sir Lancelot Skynner op weg van Yarmouth naar Hamburg, vergaan in de nacht van 9/10 Lutuli, Albert John

Lutuli, Albert John (1898-1967) Afrikaans leider in Zuid-Afrika. President African National Congress (1952-67). Propageerde net als Gandhi en King Luxembourg, François Henri

Luxembourg, François Henri (de Montmorency-Bouteville de; 1628-1695) Frans maarschalk, hertog van Luxemburg door huwelijk. Opperbevelhebber Luxemburgse kwestie

Luxemburg, huis

Luxemburg, huis Adellijk geslacht, regeerde vanaf de 10e eeuw over het graafschap Luxemburg. Aanzien vergroot doordat het enige Duitse keizers Luxemburg, Rosa

Luxemburg, Rosa (1870/71-1919) Pools-Duits communistisch politica en theoretica van joodse afkomst (vluchtte in 1898 naar Duitsland). Behoorde Luyben, Joannes Lambertus Antonius

Luxemburgse kwestie Conflict in 1867-1868 over de politieke status van het groothertogdom Luxemburg, sinds het Wener Congres (1814-1815) het

Luyben, Joannes Lambertus Antonius (1783-1859) Nederlands politicus en jurist, lid van de Tweede Kamer van 1829 tot zijn dood. L. was een Luzac, Elie

Luzac, Elie (1721-1796) Nederlands rechtsfilosoof, historicus, pamflettist en uitgever. Publiceerde verschillende werken van Franse atheïsten en verlichte Luzac, Joan

Luzac, Joan (1746-1807) Nederlands jurist, classicus en publicist, neef van Elie Luzac. Hij was hoofdredacteur van het toonaangevende Franstalige Luzac, Lodewijk Caspar

Luzac, Lodewijk Caspar (1786-1861) Nederlands liberaal politicus. Lid Tweede Kamer (1828-48). Een der negenmannen, die in 1844 het niet in beha

Luzzatti, Luigi

Luzzatti, Luigi (1841-1927) Italiaans liberaal politicus en econoom. Bekleedde tussen 1891 en 1910 verschillende ministersposten in de kabinetten Lvov, Georgi Jevgenjevitsj

Lvov, Georgi Jevgenjevitsj (1861-1925) Vorst van Lvov, Russisch politicus. Lid Doema (1905-17) voor de Kadetten. Leider voorlopige regering Lyautey, Louis Hubert Gonsalve

Lyautey, Louis Hubert Gonsalve (1854-1934) Frans militair, maarschalk sinds 1921. Als stafchef van Gallieni werkzaam in Indo-China en Madagaskar Lycië

Lycië In de Oudheid een landstreek in het Zuid-Westen van Anatolië. In 546 v. C. werd het door de Perzen veroverd. Tussen 470 en ca. 450 v. C. stond Lydië

Lydië In de Oudheid een landstreek in West-Anatolië. Volgens de Griekse schrijver Herodotus heerste van 1220-700 v.C. de dynastie der Heracliden Lyell, Charles

Lyell, Charles (1797-1875) Brits geoloog, Hoogleraar King's College te Londen (1830).grondlegger van de moderne geologie met zijn werk 'Principles Lynch, Elisa

Lynch, Elisa (1835-1886) Iers minnares en raadgeefster van de president van Paraguay, Francisco Solano López. Toen deze in 1870 in een oorlogssituatie Lynden van Sandenburg, Constantijn Theodoor van

Lynden van Sandenburg, Constantijn Theodoor van (1826-1885) Nederlands Antirevolutionair staatsman. Minister van Hervormde Eredienst (Lyng, John Daniel Fyrstenberg

Lyng, John Daniel Fyrstenberg (1905-1978) Noors jurist en politicus, prominent figuur in de Conservatieve Partij. In augustus 1963 vormde hij een Lysander

Lysander (ca. 455-395 v.C.) Spartaans admiraal. Zegevierde bij Aigospotamoi (405 v.C.) over de Atheense vloot onder Conon en veroverde Athene Lysenko, Trofim Denisovitsj

Lysenko, Trofim Denisovitsj (1898-1976) Russisch landbouwkundige en bioloog. Autodidact, bekend om zijn theorie over fasen in de ontwikkeling Lysimachos

Lysimachos (gest. 281 v.Chr.) Generaal van Alexander de Grote. Na Alexanders dood viel Thracië aan Lysimachos toe. Tijdens de diadochenstrijd l'Etat c'est moi

Maagdenhuisbezetting Demonstratieve studentenbezetting van het Maagdenhuis, het administratief centrum van de Universiteit van Amsterdam, i

Maanen, Cornelis Felix van

Maanen, Cornelis Felix van (1769-1846) Nederlands jurist en politicus. Voerde als minister van Justitie (1807-09) onder Lodewijk Napoleon het maartrevolutie

maartrevolutie Revoluties in Duitsland, Oostenrijk, Hongarije en Italië als onderdeel van de Europese revolutiegolf in 1848. Kenmerkend voor de maartrevolutie Maasgouw

Maasgouw (Masau of Pagus Mosanus) Karolingische gouw (gewest), gelegen op de oevers van de Maas tussen Luik en Nijmegen. Bij het verdrag van Maastricht, Verdrag van

Maastricht, Verdrag van (Ook: Verdrag betreffende de Europese Unie) Verdrag tussen de lidstaten van de Europese Gemeenschap, ter oprichting Maatschappij van Weldadigheid

Maatschappij van Weldadigheid Stichting in 1818 opgericht door generaal Johannes van den Bosch, met goedkeuring van koning Willem I en prins Mabillon, Jean

Mabillon, Jean (1632-1707) Frans benedictijns geestelijke, behoorde tot de congregatie van St. Maur. Grondlegger van de oorkondeleer. Schreef standaardwerk Mac Leod, Julius

Mac Leod, Julius (1857-1919) Vlaams bioloog en voorvechter van de Vlaamse Beweging. Leerstoel plantkunde te Gent (1887), propageerde vernederlandsing Macapagal, Diosdado

Macapagal, Diosdado (geb. 1910) Filippijns politicus, studeerde rechten en economie en was werkzaam op het kantoor van de president van de Commonwealth MacArthur, Douglas

Macar, Adolphe-Henri-Albert de (1847-1918) Belgisch koloniaal pionier, stichtte o.m. Loeloeaburg (het huidige Kananga, Congo (Zaïre)).

MacArthur, Douglas (1880-1964) Amerikaans generaal. Chef van de generale staf 1930-35. Gepensioneerd, maar tijdens WO II weer in actieve dienst. Macar, Adolphe-Henri-Albert de

Macaulay, Thomas Babington

Macaulay, Thomas Babington (1800-1859) Brits jurist, historicus, dichter, essayist en staatsman. Publiceerde vanaf 1825 briljante essays in 'The Ed

Macbeth

Macbeth (gest. 1057) Koning van Schotland (1040-57) door moord op Duncan I. Viel op zijn beurt als slachtoffer van Duncans zoon Malcolm III. Thema MacBride, Séan

MacBride, Séan (1904-1988) Iers politicus. MacBride was in de jaren twintig en dertig een leider van het Ierse Republikeinse Leger (IRA) en vocht Maccabeeën

Maccabeeën (Hasmoneeën) Leiders van de joodse opstand van 167-164 v.C. en hun nakomelingen. Opstand begonnen door priester Mattatias toen MacDonald, James Ramsay

MacDonald, James Ramsay (1866-1937) Brits socialistisch politicus. Medeoprichter van de Labour Party, lid Lagerhuis (1906-18; 1922-31), fractiel

MacDonald, John Alexander

MacDonald, John Alexander (1815-1891) Canadees politicus. Medeoprichter en leider van de Liberaal-Conservatieve Partij. Premier (1867-73; 1878-Macedonië (Oudheid)

Macedonië (Oudheid) Landstreek op de Balkan. Macedonië werd rond 1000 v.C. bewoond door Illyriërs, Thraciërs en Griekse kolonisten. Perdicca

Macedoniërs, geslacht

Macedoniërs, geslacht Dynastie die van 867 (Basilius I) tot 1056 (Theodora) over het Byzantijnse Rijk heerste.

Machel, Samora Moïsés

Machel, Samora Moïsés (1933-86) Mozambiquaans politicus. Machel was aanvankelijk werkzaam als ziekenverpleger. In 1963 sloot hij zich aan Machiavellisme

Machiavellisme Politiek denken gebaseerd op de ideeën van de Italiaanse staatsman, politiek filosoof en dichter Niccolò Machiavelli (1469-1527), Machu Picchu

Machu Picchu Ruïnes van de heilige vestingstad van de Inka's in Perú. Machu Picchu was van 1535 tot 1570 de hoofdstad van het Inca-rijk. De stad Mackay, Aeneas

Mackay, Aeneas (1838-1909) Nederlands staatsman. Was eerst in de juridische sfeer te Zutphen werkzaam en had vanaf 1876 als anti-revolutionair Macmillan, Maurice Harold

Mac-Mahon, Marie Edmé Patrice Maurice de (1808-1893) Hertog van Magenta, maarschalk en staatsman. Behaalde successen in de Krimoorlog Madame du Barry

Macmillan, Maurice Harold (1894-1986) Brits conservatief politicus, afkomstig uit het uitgeversgeslacht Macmillan. Vrijwel onafgebroken lid van Macquarie, Lachlan

Macquarie, Lachlan (1761-1824) Brits koloniaal bestuurder. Van 1809-21 was hij gouverneur van New South Wales (Australië), de strafkolonie van Mac-Mahon, Marie Edmé Patrice Maurice de

Madame du Barry (eig. Jeanne Bécu du Barry; 1743-1793) Frans edelvrouwe, maîtresse van Lodewijk XV. Onthoofd.

Madariaga, Salvador de

Madariaga, Salvador de (1886-1978) Spaans diplomaat en publicist, van 1921-27 vertegenwoordiger van Spanje in de Volkenbond te Genève. Na Mademoiselle

Mademoiselle Titel aan het Franse hof voor de oudste dochter van de broer van de koning.

Madison, James

Madison, James (1751-1836) Amerikaans politicus. Behoorde tot de 'Founding Fathers' van de VS. Werkte mee aan de grondwet (1787), die door Madiun

Madiun Stad op het eiland Java ten zuidwesten van Surabaya in de provincie Java Timor; ca. 184.000 inw. Handelsplaats (suiker, koffie, rijst) met spoorwegwerkplaatsen.

Madjapahit-rijk

Madjapahit-rijk Oud Hindoe-rijk, gesticht in 1293 door de vorst Raden Widjaja, in het gebied dat het huidige Indonesië omvat. De bloeitijd van Madjapahit Madriz, José

Madriz, José (1865-1911) Nicaraguaans politicus. M. moest zijn land verlaten in 1895 na zijn breuk met Zelaya, maar keerde terug in 1906. In 1909 Maecenas

Maecenas (Gaius Maecenas; ca. 70-8 v.C.) Romeins staatsman en literator. Koos na Caesars dood de kant van Octavianus (later Augustus geheten) Maelson, François

Maelson, François (1538-ca. 1602) Nederlands staatsman. Werd in 1572 pensionaris van Enkhuizen en speelde als zodanig tijdens de Opstand jarenlang Maelwael, Jan

Maelwael, Jan (ook: Jehan of Johan Maelweel, Malouel of Manuel, vóór 1370-1415) Nederlands schilder, oom en leermeester van de gebroeders Van Maetsuyker, Joan

Maetsuyker, Joan (1606-1678) Nederlands koloniaal staatsman. Stelde als pensionaris van de Raad van Justitie te Batavia uit de bestaande verordeningen maffia

maffia (It.: mafia) Hecht georganiseerde misdaadorganisatie, ontstaan in de 19e eeuw op Sicilië, oorspronkelijk ter bescherming van de boerenbevolking Magadha

Maga, Hubert Coutoucou (geb. 1916) Politicus uit Benin, was aanvankelijk onderwijzer. In 1947 gekozen in de territoriale assemblee van Dahomey

Magadha Koninkrijk in Noordoost-India, bekend geworden doordat Boeddha aldaar met vijf asceten in een woud heeft geleefd. Kort na 600 v.C. smolten Maga, Hubert Coutoucou

Magdalénien

Magdalénien Cultuur uit ca. 15.000-8000 v.C. uit het Laat-Pleistoceen in Noord- en Centraal-Europa en Zuid-Frankrijk. Omvat hoogtepunten uit de Maghreb

Maghreb Benaming voor de Noord-Afrikaanse landen ten westen van het Nijldal: Libië, Tunesië, Algerije, Marokko en het gedeelte van Mauritanië Maginot-linie

Maginot-linie Franse verdedigingslinie langs de Frans-Duitse grens tussen Longwy en Basel, aangelegd in 1929-1934 en genoemd naar de Franse minister magistraat

magistraat In Rome, ten tijde van de Republiek, een overheidsambt of de persoon die het bekleedde. Magistraten werden in de regel gekozen voor de Maglemose-cultuur

Maglemose-cultuur Cultuur van Noord-Europa in het Midden Steentijdperk (10.000-6000 v.C.). De Maglemosiens visten met spietsen en met sten

Magloire, Paul

Magloire, Paul (geb. 1907) Haïtiaans politicus en militair. Na een militaire carrière werd hij in 1942 benoemd tot hoofd van de presidentiële wacht. Magna Charta

Magna Charta (Lat: grote oorkonde) Oorkonde, in 1215 bekrachtigd door de Engelse koning Jan I (reg. 1199-1216) op aandringen van zijn baronnen, magnaten

magnaten Hoge adel in Hongarije en Polen. De magnaten bezaten in Hongarije verschillende privileges en hadden zitting in de magnatentafel (Eerste Magnentius, Flavius Magnus

Magnentius, Flavius Magnus (gest. 353) Romeins keizer (350-53) van Germaanse afkomst. Verdreef keizer Constans, maar werd op zijn beurt afgezet Magnus

Magnus Mannennaam afgeleid van het Latijnse magnus = groot. Naam van een aantal koningen van Noorwegen en Zweden o.a. Magnus I Gódhi (= Mago

Mago (gest. 203 v.C.) Carthaags veldheer, zoon van Hamilcar Barcas, broer van Hannibal, vergezelde hem op diens tochten.

Magoon, Charles Edward

Magoon, Charles Edward (1861-1920) Amerikaans jurist, bereidde de verdragen aangaande de Panamákanaalzone voor en was van 1905-06 gouverneur Magyaren

Magyaren De belangrijkste van een aantal nomadenstammen die in de 9e eeuw het huidige Hongarije veroverde. Ze waren oorspronkelijk woonachtig Mahadaji Sindhia

Mahadaji Sindhia (gest. 1794) Mahratten-vorst uit het huis van Gwalior, een der leiders van de anti-Britse coalitie tijdens de eerste Mahratten-oorlog. Mahanaman

Mahanaman (reg. 412-434) Ceylonees koning uit het geslacht der Saluvamsa's, auteur van de Visoeddhimagga ('Weg tot reinheid').

Mahathir bin Mohamad

Mahathir bin Mohamad (geb. 1925) Maleisisch politicus. Mahatmir was aanvankelijk werkzaam als arts, maar sinds zijn twintigste jaar was hij actief Mahendra, Bir Bikram Sjah

Mahendra, Bir Bikram Sjah (1920-1972) Koning van Nepal (1955-72), opvolger van Tribhuvan. Schafte in 1960 het parlementaire stelsel af. Opge

Mahmoed I (Osmaanse Rijk)

Mahmoed I (Osmaanse Rijk) (1696-1754) Sultan over het Osmaanse Rijk van 1730-54. Mahmoed I kwam aan het bewind door het neerslaan van Mahmoed II (Osmaanse Rijk)

Mahmoed II (Osmaanse Rijk) (1785-1839) Sultan van Turkije (1808-39), opvolger van Moestafa IV. Trachtte vergeefs verschillende hervormingen Mahmoed Sjevket Pasja

Mahmoed Sjevket Pasja (1856-1913) Turks generaal, behoorde sedert 1883 tot de staf van Von der Goltz Pasja. Nadat hij in 1908 commandant van Mahmoed van Ghazni

Mahmoed van Ghazni (ca. 970-1030) Islamitisch heerser van Turkse afkomst over het Ghaznawiden-rijk (delen van Afghanistan en Perzië; 998-10

Mahratten

Mahratten Voor-Indische volksstam (krijgers, herders en boeren) in de staat Maharashtra. Al in de derde eeuw v.C. door keizer Asjoka tot het boeddhisme Maidalchini, Olimpia

Maidalchini, Olimpia (1594-1657) Schoonzuster van Giambattista Pamfili, de latere paus Innocentius X (1574-1655). Na diens pauskeuze in 1644,

Maij-Weggen, J.R.H. (Hanja)

Maij-Weggen, J.R.H. (Hanja) (geb. 1943) Nederlands politica. Maij-Weggen, die werd opgeleid als verpleegkundige en pedagogie studeerde aan Maimonides, Mozes

Maimonides, Mozes (eig. Mozes ben Maimon; 1135-1204) Spaans-joodse filosoof. Vluchtte in 1146 naar Noord-Afrika, werd rond 1170 leider der

Maintenon, Françoise d'Aubigné de

Maintenon, Françoise d'Aubigné de (1635-1719) Tweede vrouw van Lodewijk XIV, door een geheim huwelijk (1684), waarbij eventuele kinderen Maire, Jacob le

Maire, Jacob le (ca. 1585-1616) Nederlands zeevaarder en ontdekkingsreiziger. Vond samen met Willem Corneliszoon Schouten (ca. 1580-1625) tussen Maistre, Joseph Marie de

Maistre, Joseph Marie de (1753-1821) Schrijver, diplomaat en politiek filosoof uit Savoie. Ontvluchtte zijn land na de verovering door Frankrijk

Maitrakas

Maitrakas Indiase dynastie, heerste van de 5e tot de 8e eeuw in Gujarat. De stichter, Bhatarka, kon zich onafhankelijk verklaren dank zij het verval majesteitsbrief

majesteitsbrief Oorkonde waarin een vorst rechten en vrijheden toekende aan zijn onderdanen.

Major, John

Major, John (geb. 1943) Brits politicus. Major, zoon van een trapezeartiest, maakte snel carrière binnen het bankwezen. Zijn politieke loopbaan bij Makarios III

Makarios III (eig. Mihael Hristodoulos Mouskos; 1913-1977) Aartsbisschop (vanaf 1950) en president van Cyprus (1960-77); leider der Grieks-Cyprioten. Malan, Daniel François

Malan, Daniel François (1874-1959) Zuid-Afrikaans politicus, studeerde aan het Victoria College en de universiteiten van Stellenbosch en Utrecht Malatesta

Malatesta Italiaans adellijk geslacht dat van 1295 tot 1503 over Rimini heerste. Hoofdlinie stierf in de 18e eeuw uit. Uit een zijlinie stamt de Italiaanse Malcolm X

Malcolm (Schotland) Koningen van Schotland, o.a. Malcolm II (ca. 954-1034), koning van Schotland (1005-34), opvolger van Kenneth III. Opgevo

Malcolm X (1925-1965) Belangrijke representant van de Amerikaanse Black Muslims. Na een verleden vol armoede en criminaliteit liet Malcolm Little, Malcolm (Schotland)

Malcolm, John

Malcolm, John (1769-1833) Brits generaal, koloniaal bestuurder en historicus. Vervulde in 1800 een diplomatieke missie naar Perzië om de sjah te malcontenten

malcontenten 1. De Zuid-Nederlandse edelen die in de jaren 1577-1578 ageerden tegen de politiek van de Staten-Generaal en van Willem van Oranje. Malenkov, Georgi Maksimilianovitsj

Malenkov, Georgi Maksimilianovitsj (1902-1988) Sovjetpoliticus. Malenkov sloot zich in 1918 aan bij het Rode Leger en werd lid van de communistische Malesherbes, Chrétien Guillaume de Lamoignon de

Malesherbes, Chrétien Guillaume de Lamoignon de (1721-1794) Frans staatsman, minister van Binnenlandse Zaken onder Turgot (1775-76). Verdedigde Malietoa Laupepe

Mali, koninkrijk

Mali, koninkrijk Afrikaans koninkrijk rond het huidige Mali, gesticht in de 12e eeuw door de Malinka. Mali kwam tot grote bloei nadat het rijk tot de Malloum Ngakoutou Bey-Ndi, Félix

Malietoa Laupepe (gest. ca. 1898) Koning van Samoa van 1881-87. Werd gedwongen een voor Samoa nadelig verdrag met Duitsland te tekenen en

Malik Sjah

Malik Sjah (1055-1094) Sultan van de Seldjoeken (1072-94), opvolger van Alp-Arslan. Laatste heerser over een eenheidsrijk.

Malik, Adam

Malik, Adam (1917-1984) Indonesisch politicus, medestander van Soekarno in de onafhankelijkheidsbeweging, actief bij het uitroepen van de Republiek Malik, Jakov Aleksandrovitsj

Malik, Jakov Aleksandrovitsj (1906-1980) Sovjetrussisch politicus en diplomaat, ambassadeur in Tokio (1942-45) en waarnemer in de geallieerde Malinovski, Rodion Jakovlevitsj

Malinovski, Rodion Jakovlevitsj (1898-1967) Sovjetrussisch militair en politicus, vocht tijdens WO I in het tsaristische leger en werd in 1926 lid v

Malirijk

Malirijk Moslimrijk in West-Afrika, dat bestond van de 13e tot de 17e eeuw.

Malloum Ngakoutou Bey-Ndi, Félix (geb. 1932) Tsjaads militair en politicus, maakte carrière in het leger. Hij kreeg in 1973 huisarrest op beschuldiging Malou, Jules

Malou, Jules (1810-1886) Belgisch politicus. Was vanaf 1841 rooms-katholiek kamerlid en bekleedde meermalen de functie van minister van Financiën Malplaquet, slag bij

Malplaquet, slag bij Bloedige slag in 1709 tijdens de Spaanse Successieoorlog in het noorden van Frankrijk, waarbij het Franse leger werd verslagen malthusianisme

malthusianisme Bevolkingstheorie van de Engelse klassieke econoom en dominee Thomas R. Malthus (1766-1834). Zijn wetenschappelijke benadering Mamertijnen

Mamertijnen Campaanse huursoldaten van Agathocles (361-289 v.C.), de tiran van Syracuse, die na de dood van hun werkgever de stad Messana bezetten Mamloeken

Mamloeken Slaafsoldaten en een dynastie (1250-1517) in Egypte, Syrië en de Hidjaaz, op het Arabisch schiereiland. Het woord mamloek betekent Mamoen, al-

Mamoen, al- (786-833) Kalief van het Abbasidenkalifaat (813-33), zoon van Haroen al-Rasjied, troonopvolging door moord op zijn halfbroer Al-Amin. Man Vrouw Maatschappij

Man Vrouw Maatschappij (MVM) Nederlandse actiegroep, opgericht in 1968 door o.a. Joke Smit en Hedy d'Ancona. Het was de eerste organisatie Manasse

Man, Hendrik de (1885-1953) Belgisch socialistisch politicus en socioloog. Stichtte de Centrale voor Arbeidersopvoeding (1910) en de Arbeidershogeschool Mao Zedong

Manasse 1. Zoon van aartsvader Jozef, voorvader van gelijknamige Israëlitische stam, die voornamelijk ten oosten van de Jordaan gevestigd was. 2. Manco Capac I

Manco Capac I (13e eeuw) Manco Capac I wordt beschouwd als de stichter van de Inca-dynastie. Alle verhalen over hem bevatten bovennatuurlijke Manco Capac II

Manco Capac II (1500-1544) Inca-vorst van 1533-44. Hoewel door de Spanjaarden als vorst erkend en gekroond in Cuzco, verzette Manco Capac mandaatgebied

mandaatgebied De koloniën van Duitsland en Turkije, die na beider nederlaag in de Eerste Wereldoorlog door de Volkenbond aan verschillende geallieerde mandarijnen (gesch.)

mandarijnen (gesch.) (Sanskriet: mantrin = raadgever; Portugees: mandar = heersen) Westerse benaming voor een hoge ambtenaar in de Chinese ke

Mandela, Nelson Rolihlala

Mandela, Nelson Rolihlala (geb. 1918) Zuid-Afrikaans politicus. Mandela studeerde rechten en opende te Johannesburg het eerste advocatenkantoor mandement

mandement Officieel bisschoppelijk schrijven. In het bijzonder het mandement van 1954. Dit mandement had jarenlang grote invloed op de verhouding Mandingo-rijk

Mandingo-rijk Afrikaans rijk dat in de 13e en 14e eeuw het huidige Ghana domineerde. Het rijk werd geregeerd door islamitische vorsten; de beroemdste Manetho van Sebennytos

Manetho van Sebennytos (ca. 275 v.C.) Egyptisch hogepriester in Heliopolis. Schreef ten tijde van Ptolemaeus II een geschiedenis van Egypte, ma

Manfred

Manfred (1232-1266) Koning van Sicilië, zoon van keizer Frederik II. Diens dood betekende een einde van een betrekkelijk centraal geregeerd Italië. Mangakis, Georgios

Mangakis, Georgios (geb. 1930) Grieks jurist en politicus. In 1969 verdedigde M. de leden van de staatsraad die in conflict waren geraakt met het Manifest Destiny

Manifest Destiny (Lett: klaarblijkelijke roeping) Opvatting in de VS met name in de 19e eeuw, dat de Amerikanen voorbestemd waren om van het Manin, Daniele

Manin, Daniele (1804-1857) Italiaans politicus. M. stond een gematigde oppositie tegen Oostenrijk voor. Tijdens de opstanden van maart 1848 werd Maniu, Iuliu

Maniu, Iuliu (1873-ca. 1953) Roemeens politicus. Premier (1928-30; 1932-33). Voerde in WO II oppositie tegen de met de Duitsers collaborerende Manley, Michael

Manley, Michael (1924-1997) Jamaicaans politicus. Manley volgde in 1969 zijn vader, Norman Manley, op als leider van de People's National Party. Manley, Norman Washington

Manley, Norman Washington (1893-1969) Jamaicaans jurist en politicus, was in 1938 oprichter van de sociaal-democratisch getinte People's National

Mann, Golo (1909-1994) Duits historicus. Mann studeerde filosofie en geschiedenis en promoveerde in 1932 bij Karl Jaspers. In 1933, na de machtsovername mansabdari-systeem

Mannerheim, Carl Gustav Emil

Mannerheim, Carl Gustav Emil (Baron von Mannerheim; 1867-1951) Fins maarschalk (sinds 1942) en politicus. Verdreef als aanvoerder der Witten Mannheim, Karl

Mannheim, Karl (1893-1947) Hongaars-Brits socioloog en filosoof, leerling van Max Weber. Werkte aanvankelijk in Berlijn, Heidelberg en Frankfu

Manning, Adrianus Franciscus

Manning, Adrianus Franciscus (1929-1991) Nederlands historicus. Manning studeerde in Nijmegen en promoveerde in 1956 bij L.J. Rogier. Van Mann, Golo

mansabdari-systeem Bestuurssysteem ingesteld door de Indiase vorst Akbar (reg. 1556-1605) met het doel de macht van de Mogol-keizer over zijn manschap

manschap In de Middeleeuwen het ritueel waarbij men man (vazal) werd van een heer. De vazal knielde ongewapend voor de heer, legde zijn handen Mansfeld, Pieter-Ernst van

Mansfeld, Pieter-Ernst van (1517-1604) Duits veldheer en politicus, was gehuwd met Margaretha van Brederode, later met Maria van Montmorency Mansholt-plan

Mansholt, Sicco Leendert (1908-1995) Nederlands landbouwdeskundige en politicus. De PvdA'er Mansholt was van 1945 tot 1957 minister van Landbouw,

Mansholt-plan Een in 1968 voorgesteld tienjarenplan ter verbetering en rationalisering van de landbouwstructuur van de Europese Gemeenschap. Beoogd Mansholt, Sicco Leendert

Mansoer, Aboe Dja'far al-

Mansoer, Aboe Dja'far al- (gest. 775) Tweede kalief der Abbasiden (754-775), beschouwd als de eigenlijke stichter van het rijk. Maakte in 762 Bagd

Manstein, Erich von

Manstein, Erich von (eig. E. von Lewinski; 1887-1973) Duits veldmaarschalk. Ontwierp als stafchef van legergroep A het plan-Sichelschnitt (doorbraak Manteuffel, Edwin Hans Karl von

Manteuffel, Edwin Hans Karl von (1809-1885) Pruisisch generaal. Aanvoerder Duitse leger in Frans-Duitse Oorlog (1870-71), commandant bezettingsleger Manteuffel, Otto Theodor von

Manteuffel, Otto Theodor von (1805-1882) Pruisisch staatsman, werd in 1848 minister van Binnenlandse Zaken onder Von Brandenburg. Als minister Mantinea

Mantinea Griekse stad in de Oudheid in Arcadië. Maakte deel uit van de Peloponnesische Bond. In de slag bij Mantinea (362 v.C.) won Thebe van Mantsjoekwo

Mantsjoe-dynastie (Tsjing-dynastie) Dynastie die van 1636-1911 over China heerste na de Ming-dynastie. Ondanks hun niet-Chinese achtergronden Mantuaanse Successieoorlog

Mantsjoekwo Naam van de Japanse vazalstaat Mantsjoerije. Japan bezette het aan grondstoffen rijke Mantsjoerije in 1931 en maakte het gebied in 1932 Mantsjoe-dynastie

Mantuaanse Successieoorlog (1628-31) De dood van Vincenzo II, hertog van Mantua, (1627) deed in Mantua een successieoorlog ontbranden. Spanje Manuel I Comnenus

Manuel I Comnenus (1120-1180) Keizer van Byzantium (1143-80), opvolger van Johannes II Comnenus. Deed mislukte poging invloed in Italië te

Manuel II Paleologus

Manuel II Paleologus (1350-1425) Keizer van Byzantium (1391-1425), opvolger van Johannes V Paleologus. Trachtte vergeefs hulp te verkrijgen Manusama, Johan Alvarez

Manusama, Johan Alvarez (1910-1995) Moluks leider. Manusama, die was opgeleid tot civiel-ingenieur, was voorstander van een federale opbouw Man, Hendrik de

Mao Zedong (ook Mao Tse-toeng; 1893-1976) Chinees marxistisch politicus. Mao was, vanaf de oprichting van de Communistische Partij van China maoïsme

maoïsme De Chinese interpretatie van het marxisme-leninisme, ontwikkeld door de Chinese leider Mao Zedong (1883-1976). In het maoïsme wordt Maori's

Maori's Oorspronkelijke bewoners van Nieuw-Zeeland die zich hier vanaf de 10de eeuw vestigden en leefden van landbouw, jacht en visserij. Met de maquis

maquis (ook: macchia, Fr: kreupelhout) Droogtebestendige, altijdgroene, doornige kreupelhoutsoorten. Het zijn struiken met dikke leerachtige bladeren maranen

Mara, Kamisese K.T. (geb. 1920) Rooms-katholiek politicus van de Fiji Eilanden. Lid van de executieve raad tijdens de beperkte autonomie en eerste Marcellus, Marcus Claudius

maranen (Sp: marranos = zwijnen) Scheldnaam voor de Spaanse en Portugese joden die zich vanaf het einde van de 14e eeuw bekeerden tot het christendom Marathon, slag bij

Marat, Jean-Paul (eig. Mara; 1743-1793) Frans revolutionair en journalist. Uitgever van de krant 'l'Ami du peuple' (1789-92), daarna omgedoopt in Mara, Kamisese K.T.

Marathon, slag bij (490 v.C.) Veldslag bij de Griekse stad Marathon tussen een Atheens leger o.l.v. Miltiades en het Perzische leger van Darius I (reg. Marat, Jean-Paul

Marcel, Étienne

Marcel, Étienne (gest. 1358) Frans lakenkoopman. Leider van de opstandige Parijzenaars, die zich solidair verklaarden met de strijdende boeren tijdens Marchais, Georges

Marcellus, Marcus Claudius (gest. 208 v.C.) Romeins veldheer en vijfmaal consul. Versloeg bij Castilium de Galliërs (222 v.C.) en brak het beleg

Marchais, Georges (1920-97) Frans politicus. Marchais werd in 1947 als metaalarbeider lid van de Parti communiste français (PCF), trad in 1959 Marchand, Jean-Baptiste

Marchand, Jean-Baptiste (1863-1934) Frans generaal, beroemd door zijn expeditie van Tsjaad naar de Nijl; in 1898 stond hij te Fasjoda tegenover

Marchant, Hendrik Pieter

Marchant, Hendrik Pieter (1869-1956) Nederlands jurist en politicus. Had van 1900-33 zitting in de Tweede Kamer, vanaf 1901 voor de Vrijzinnig Marcianus, Flavius

Marcianus, Flavius (396-457) Keizer van het Oost-Romeinse Rijk (450-57), opvolger van Theodosius II. Opgevolgd door Leo I.

Marck, Willem van der

Marck, Willem van der (graaf van Arenberg, bijnaam: 'le sanglier des Ardennes'; gest. 1485) Heer van Lumey. In het conflict tussen de Bourgondiërs Marco Polo

Marco Polo (ca. 1254-1324) Venetiaans koopman. De eerste Europese beschrijver van het Verre Oosten. Marco Polo verbleef met zijn vader en oom Marcos, Ferdinand Edralin

Marcos, Ferdinand Edralin (1917-1989) Filippijns politicus. Marcos was na zijn studie rechten advocaat en werd in 1965 tot president van de Filipp

Marcus Aurelius Antoninus

Marcus Aurelius Antoninus (121-180) Romeins keizer (161-180; tot 169 samen met Lucius Aurelius Verus). Verdedigde het rijk tegen aanvallen van Marcus Claudius Marcellus

Marcus Claudius Marcellus (gest. 208 v.C.) Romeins veldheer en consul, streed mee in de Eerste Punische Oorlog en werd ca. 224 v.C. pretor. Als Marcus Manlius Capitolinus

Marcus Manlius Capitolinus (gest. 384 v.C.) Romeins politicus en consul in 392 v.C. M. zou in 387 v.C., gewekt door het gekwaak van de ganzen Mardoek

Mardoek Rijksgod van Babylonië sinds Hammoerapi, voordien stadsgod van Babylon; hoofd van het pantheon, zoon van Ea. In het scheppingsepos mare liberum

mare liberum (Lat: vrije zee) Het beginsel dat de volle zee (de zee met uitzondering van een smalle strook langs de kust) geen particulier of staatsbezit Margaretha I (Denemarken)

Margaretha (Bourgondische Rijk)

Margaretha (Bourgondische Rijk) 1. Margaretha van Male (1349-1405), hertogin van Bourgondië door huwelijk met Filips de Stoute (1369). Dochter Margriet, prinses

Margaretha I (Denemarken) (1353-1412), koningin van Denemarken en Noorwegen (1387-1412) en van Zweden (1389-1412). Tijdens haar regering Margaretha II (Denemarken)

Margaretha II (Denemarken) (Alexandrina Thornhildur Ingrid; geb. 1940), koningin van Denemarken (1972), opvolgster van Frederik IX. Uit het Margaretha van Anjou

Margaretha van Anjou (1430-1482) Koningin van Engeland (1445-71) door huwelijk met Hendrik VI. Deze zwakke vorst beheerste zij volkomen.

Margaretha van Constantinopel

Margaretha van Constantinopel (1202-1278) Gravin van Vlaanderen (1244-78), opvolgster van haar zuster Johanna. Doordat zij tweemaal getrouwd Margaretha van Henegouwen

Margaretha van Henegouwen (1311-1356) Dochter van graaf Willem III van Holland/Zeeland/Henegouwen. Gehuwd met Lodewijk IV de Beier, Margaretha van Oostenrijk

Margaretha van Oostenrijk (of van Savoye; 1480-1530) Dochter van Maximiliaan I van Oostenrijk en Maria van Bourgondië. Landvoogdes der Nederlanden

Margaretha van Parma

Margaretha van Parma (1522-1586) Onwettige dochter van Karel V, landvoogdes der Nederlanden (1559-66). Tijdens haar bewind viel het Smeekschr

Margaretha van Valois

Margaretha van Valois 1. (of Margaretha van Navarre, eig. Marguerite d'Angoulême; 1492-1549) Frans schrijfster, zuster van Franse koning Frans

Margaretha van York

Margaretha van York (1446-1503) Dochter van Richard van York, hertogin van Bourgondië door haar huwelijk met Karel de Stoute (1468). Zij ste

Margriet, prinses (Margriet Francisca; geb. 1943) Prinses der Nederlanden, prinses van Oranje-Nassau, prinses van Lippe-Biesterfeld. Margriet is de Mari

Mari (Tall Hariri) Stad uit de Oudheid in Midden-Mesopotamië aan de bovenloop van de Eufraat, thans ruïneheuvel Tall Hariri. Vanaf 3e millennium Maria Adelheid van Luxemburg

Maria (Spanje)

Maria (Spanje) 1. Maria Louise (1751-1819), koningin van Spanje (1788-1808) door huwelijk met Karel IV. Beiden afgezet door Napoleon. 2. Christina Mariana, Juan de

Maria Adelheid van Luxemburg (Theresia Hilda Antonia Wilhelmina; 1894-1924) Groothertogin van Luxemburg (1912-19), moest aftreden wegens Maria de Médicis

Maria de Médicis (1573-1642) Koningin van Frankrijk (1600-10), tweede vrouw van Hendrik IV. Regentes voor Lodewijk XIII (1610-17).

Maria Henriette Stuart

Maria Henriette Stuart (1631-1661) Dochter van Karel I van Engeland, gehuwd met stadhouder Willem II. Meer geïnteresseerd in de Stuart-aangel

Maria I Francisca (Portugal)

Maria I Francisca (Portugal) (1734-1816), koningin van Portugal (1777-1807), opvolgster van Jozef Emanuel. Sinds 1792 krankzinnig, regentschap Maria I Tudor

Maria I Tudor (Maria de Katholieke, Maria de Bloedige, 'Bloody Mary'; 1516-1558) Koningin van Engeland (1553-58), opvolgster van Edward VI. Maria II da Gloria (Portugal)

Maria II da Gloria (Portugal) (1819-1853) Koningin van Portugal, dochter van Pedro I die ten gunste van haar afstand deed van de troon (1826). De Maria II Stuart

Maria II Stuart (1662-1694) Koningin van Engeland en Schotland (1689-94) samen met haar echtgenoot Willem III na de Glorious Revolution (1688) Maria Leszczynski

Maria Leszczynski (1703-1768) Koningin van Frankrijk (1725-68) door huwelijk met Lodewijk XV. Dochter van de Poolse koning Stanislaus.

Maria Theresia van Frankrijk

Maria Theresia van Frankrijk (1638-1683) Koningin van Frankrijk (1660-83) door huwelijk met Lodewijk XIV, ter bezegeling van de vrede van de Maria Theresia van Oostenrijk

Maria Theresia van Oostenrijk (1717-1780) Keizerin van Oostenrijk (1740-1780), koningin van Hongarije (1741) en Bohemen (1743), opvolgster Maria van Bourgondië

Maria van Bourgondië (Maria de Rijke: 1457-1482) Hertogin van Bourgondië (1477-82), enige dochter van Karel de Stoute. Troonsaanvaarding same

Maria van Hongarije

Maria van Hongarije (1505-1558) Dochter van Filips de Schone van Habsburg en Johanna de Waanzinnige. Zij trad in 1522 in het huwelijk met Lo

Mariana, Juan de (ca. 1536-1624) Spaans historicus en filosoof, lid van de jezuïetenorde. In 1592 publiceerde hij het beroemde 'Historiae de rebus Marianne

Marianne Symbool van de Franse Revolutie en naam voor de Franse Republiek.

Marie Antoinette

Marie Antoinette (1755-1793) Koningin van Frankrijk (1774-93) door huwelijk met Lodewijk XVI. Bijzonder invloedrijk, niet erg bemind bij het volk. Marie Louise

Marie Louise (1791-1847) Keizerin van Frankrijk (1810-15) als tweede vrouw van Napoleon. Dochter van Frans I van Oostenrijk.

Marie-Henriëtte Anne van België

Marie-Henriëtte Anne van België (1836-1902) Koningin van België (1865-1902) door huwelijk met Leopold II.

Marijnen, Victor Gérard Marie

Marijnen, Victor Gérard Marie (1917-1975) Nederlands jurist en politicus (KVP). Minister van Landbouw (1959-63), premier (1963-65, kabinet met Marina doña

Marina doña (1501-1550) Indiaanse minnares en tolk van Cortés, die in 1519 door de Tabasca-Indianen aan de Spanjaarden was afgestaan. M. hielp Marius, Gaius

Marius, Gaius (157-86 v.C.) Romeins veldheer en een aantal malen consul. Hervormde het leger door uit het stadsproletariaat een beroepsleger te vormen. mark

mark (grens, grensgebied) 1. In het Frankische Rijk onder de Karolingen en in het Duitse Rijk onder de Saksische keizers, speciale bestuurseenheden markgraaf

Mark, familie van der (of Marck) Adellijk geslacht uit Westfalen, heeft in de loop der tijden de hertogdommen Kleef, Gulik en Berg en de heerlijkheden Marlborough, John Churchill

markgraaf Ten tijde van de Karolingen in de Middeleeuwen het hoofd van een mark, een graafschap dat zich bevond aan de grens van het Frankische markies

markies Adellijke titel, in rang tussen hertog en graaf in. In Engeland een marquess, in Frankrijk een marquis.

Markomannen

Markomannen (Latijn: Marcomanni) West-Germaanse volksstam, behorend tot de Sueven. Aanvankelijk in de buurt van de Main gevestigd, bezetten Markos

Markos (eig. Markos Vafiades; 1906-1992) Grieks politicus en partizanenleider, trad in 1927 toe tot de communistische partij en werd in 1941 leider Markovic, Svetozar

Markovic, Svetozar (1846-1875) Servisch publicist en politicus. Tijdens zijn studie in Rusland van 1866-69 kwam hij in aanraking met de ideeën van Mark, familie van der

Marlborough, John Churchill (1650-1722) Eerste hertog van Marlborough. Engels bevelhebber en Tory-politicus. Streed aan de zijde van stadhouder Marmont, Auguste Frédéric Louis Viesse de

Marmont, Auguste Frédéric Louis Viesse de Hertog van Ragusa (1774-1852). Frans maarschalk, onderscheidde zich als commandant in Dalmatië. Marnix, Jan van

Marnix, Jan van (ca. 1537-1567) Zuid-Nederlands diplomaat en krijgsoverste, broer van St. Aldegonde. Speelde als calvinistisch edelman een bela

Marokkaanse crises

Marokkaanse crises Conflicten in 1905-1906 en 1911 tussen Duitsland en Frankrijk over invloedssferen in Marokko, waarbij Duitsland diplomatieke maronieten

maronieten Aanhangers van een oosterse christelijke sekte, ontstaan in de 7e eeuw na de veroordeling van het door hen aangehangen monotheletisme, Márquez, José Ignacio de

Márquez, José Ignacio de (1793-1880) Colombiaans jurist en conservatief politicus, actief betrokken bij de onafhankelijkheidsbeweging o.a. als pr

Marrons

Marrons In Suriname en Guyana de gebruikelijke naam voor bosnegers, de nakomelingen van gevluchte negerslaven.

Marroquín, José Manuel

Marroquín, José Manuel (1827-1908) Colombiaans politicus, zette president Sanclemente, die een exponent van de nationalisten was, via de staats

mars naar Rome

mars naar Rome Samentrekking van fascistische milities rond Rome in 1922, bedoeld om Benito Mussolini's eis om tot regeringsleider te worden Marshallplan

Marshall, George Catlett (1880-1959) Amerikaans generaal en politicus. Stafchef van de strijdkrachten (1939-45); betrokken bij alle belangrijke p

Marshallplan Een door de Verenigde Staten in 1947 gelanceerd plan voor economische en financiële hulp aan de door de oorlog getroffen landen in Marshall, George Catlett

Marsilius van Padua

Marsilius van Padua (ca. 1290-ca. 1343) Italiaans staatkundig theoreticus. Rector aan de universiteit van Parijs (1313). In zijn hoofdwerk 'Defensor Marsveld

Marsveld (Campus Martius) Open terrein buiten Rome in de Oudheid, gewijd aan de oorlogsgod Mars. Oefenterrein en vergaderplaats voor de weerbare martelaren van Gorcum

martelaren van Gorcum Bijnaam van negentien geestelijken die bij de verovering van Gorcum in 1572 door de watergeuzen o.l.v. Lumey gevangen Martens, Wilfried Achiel Emma

Martens, Wilfried Achiel Emma (geb. 1936) Belgisch politicus (CVP). Martens was voorzitter van de Vereniging van Vlaamse Studenten (1958-59). Martínez Trueba, Andrés

Martí, José (1853-1895) Cubaans dichter, journalist en vrijheidsstrijder. Leider van de Cubaanse opstand (1895), waarbij hij de dood vond. Als dichter Martsjenko, Anatolij Tichonovitsj

Martínez Trueba, Andrés (1884-1959) Uruguayaans politicus, behaalde als vertegenwoordiger van de Colorados in 1950 een verkiezingsoverwinning. Martínez, Maximiliano Hernandez

Martínez, Maximiliano Hernandez (1882-1962) Salvadoriaans politicus, president en dictator (1931-44). Tijdens zijn bewind moderniseerde hij het Martínez, Tomás

Martínez, Tomás (1812-1873) Nicaraguaans politicus en militair, vormde als leider van de conservatieve partij in 1857 een Nationale Eenheidsregering Martino, Gaetano

Martino, Gaetano (1900-1967) Italiaans medicus en politicus, was hoogleraar fysiologie en schreef enkele standaardwerken op dit gebied. Als minister Martinus van Tours

Martinus van Tours (Sint-Maarten; 316 of 335-397) Bisschop van Tours vanaf 372; missioneerde het Franse platteland. Zijn veelgelezen levensbeschrijving Martí, José

Martsjenko, Anatolij Tichonovitsj (1922-1986) Russisch dissident. Schreef een autobiografie over zijn kampbelevenissen in de jaren 1960-1964: 'Moi Marwaniden

Marwaniden Een Koerdische dynastie (moslims), die van 983-1085 in het noordoosten van Irak heerste (in de provincie Diyarbakir). Onder Nasr ad-Marx, Karl Heinrich

Marx, Karl Heinrich (1818-1883) Duits filosoof, socialistisch theoreticus en econoom. Marx en zijn vriend Friedrich Engels (1820-1895) hebben beiden Masada

Masada Antieke joodse vesting op een bergplateau ca. 400 m boven de westelijke oever van de Dode Zee. Gebouwd door Jonatan de Makkabeeër (Masaryk, Jan

Masaryk, Jan (1886-1948) Tsjechoslovaaks diplomaat en politicus, zoon van Tomás Masaryk. Ambassadeur in Groot-Brittannië van 1925 tot 1938. Mason-Dixon line

Mason-Dixon line Tussen 1765 en 1768 door Charles Mason en Jeremiah Dixon vastgelegde grenslijn tussen de Amerikaanse staten Maryland en Pennsylvania. Massey, Vincent

Massey, Vincent (1887-1967) Canadees historicus en politicus, eerste gouverneur-generaal met de Canadese nationaliteit (1952-59). M. was ambassadeur Massinissa

Massinissa (ca. 238-149 v.C.) Vorst van Numidië (Noord-Afrika). Vocht in de Tweede Punische Oorlog (218-201 v.C.) eerst aan Carthaagse, later Mata Hari

Mata Hari (eig. Margaretha Geertruida Zelle; 1876-1917) Nederlands danseres en spionne. Mata Hari huwde met Campbell Mac Leod (1895), een officier Mataram

Mataram Oud vorstendom op Java dat onder sultan Agoeng (gest. 1645) zijn hoogtepunt kende. Door opvolgingsproblemen viel het rijk in 1755 uite

Matelieff de Jonge, Cornelis

Matelieff de Jonge, Cornelis (1569-1632) Nederlands koopman en vlootvoogd. Behoorde tot de oprichters van de VOC en leidde de derde vloot naar Mathilde Plantagenet

Mathilde Plantagenet (1102-1167) Keizerin van het Duitse Rijk (1114-25) door huwelijk met Hendrik V. Als enige dochter van Hendrik I Plantage

Mathilde van Canossa

Mathilde van Canossa (1046-1115) Markgravin van Toscane. Bondgenote van paus Gregorius VII tijdens de investituurstrijd tegen keizer Hendrik

Matsoedaira Sadanoboe

Matsoedaira Sadanoboe (1759-1829) Japans politicus, was van 1787-93 regent voor de toen minderjarige sjogoen Iènari. M. deed vergeefse poginge

Matsoeoka Josoekè

Matsoeoka Josoekè (1880-1946) Japans politicus. Als minister van Buitenlandse Zaken (1940- 41) verantwoordelijk voor het Driemogendheden P

Matteotti, Giacomo

Matteotti, Giacomo (1885-1924) Italiaans socialistisch en anti-fascistisch politicus, vermoord door leden van een fascistische knokploeg. Zijn dood Matteüs

Matteüs (Mattheüs; Matth.) Apostel die volgens een oude kerkelijke traditie het eerste evangelie geschreven heeft. Tekent Jezus als de in het Oude Testament Matthias I Corvinus

Matthias I Corvinus (1443-1490) Koning van Hongarije (1458-90) en van Bohemen (1469-90), opvolger van Ladislaus V Posthumus. Verkreeg in Matthias van Oostenrijk

Matthias van Oostenrijk (1557-1619) Keizer van het Duitse Rijk (1612-19) als opvolger van Rudolf II, tevens koning van Hongarije (1608-19) en Mattos, Norton de

Mattos, Norton de Portugees koloniaal administrator. Van 1913-15 gouverneur-generaal en van 1921-24 hoge commissaris van Angola. Streefde vooral Maúa, Irineu Evangelista de Sousa, baron van

Maúa, Irineu Evangelista de Sousa, baron van (1813-1899) Braziliaans politicus, het economisch brein achter de Braziliaanse modernisering. Zo Maudoedi, Aboe-l-A'la al-

Maudoedi, Aboe-l-A'la al- (1903-1979) Pakistaans denker en politiek leider van de Djama'at-i Islami, die ernaar streefde om van het nieuwe Pakista

Mau-Mau opstand (1952-1956) Opstand in Kenya geleid door de Mau-Mau, een politieke en religieuze organisatie, opgericht in 1947, die haar aanhang Max von Baden

Maurepas, Jean Frédéric Phélippeaux de

Maurepas, Jean Frédéric Phélippeaux de (1701-1781) Frans politicus, invloedrijk minister onder Lodewijk XV. Hij reorganiseerde o.m. de vloot. Maurer, Ion Gheorghe

Maurer, Ion Gheorghe (geb. 1902) Roemeens jurist en politicus, vervulde vele functies in de diplomatie (onder meer bij de VN). Minister van Buitenlandse Maurice de Sully

Maurice de Sully (ca. 1120-1196) Middeleeuws Frans theoloog, een der grootste predikers van zijn tijd. Hij was een leerling van Pierre Abélard, werd Mauricius, Jan Jacob

Mauricius, Jan Jacob (1692-1768) Nederlands diplomaat en koloniaal staatsman. Bekleedde de functie van Nederlands resident bij de Nedersaksis

mauristen

mauristen Benedictijnen van de Congregatie van St.-Maur in Frankrijk, opgericht in 1621, opgeheven tijdens de Franse Revolutie (1789); centrum Maurits, prins (1567-1625)

Maurits, prins (1567-1625) (1567- 1625) Graaf van Nassau, vanaf 1618 prins van Oranje. Maurits was de tweede zoon van Willem van Oranje. Hij Maurits, prins (1968- )

Maurits, prins (1968- ) (voluit Maurits Willem Pieter Hendrik; geb. 1968) Prins van Oranje-Nassau, van Vollenhoven. Maurits is de oudste zoon va

Maurois, André

Maurois, André (voor 1947 Emile Herzog; 1885-1967) Frans schrijver en industrieel (directeur van een lakenfabriek). Debuteerde met oorlogsherinneringen Maurya-rijk

Maurya-rijk Koninkrijk dat van 321 tot 185 v.C. Noord-India en delen van Afghanistan omvatte. Onder Tsjandragoepta (reg. 321-296 v.C.) vormde Mausollus

Mausollus (overl. 353 v.C.) Satraap in Carië (Zuidwest-Anatolië; 377-353 v.C.) onder Perzische suzereiniteit. Grafmomunent (mausoleum) te Halicarnassus, Mauthausen

Mauthausen Gemeente in de Oostenrijkse provincie Oberösterreich, ten zuidoosten van Linz; 4400 inwoners. Granietgroeven. In het concentratiekamp Mau-Mau opstand

Max von Baden (eig. Maximilian Alexander Friedrich Wilhelm; 1867-1929) Duits politicus, werd wegens zijn liberale opvattingen door keizer Wilhelm Maxentius, Marcus Aurelius Valerius

Maxentius, Marcus Aurelius Valerius (gest. 312) Romeins keizer (306-12). In de slag bij de Milvische brug (312) verslagen door Constantijn de Grote.

Maximianus, Marcus Aurelius Valerius

Maximianus, Marcus Aurelius Valerius (ca. 240-310) Romeins keizer (285-305), medekeizer naast Diocletianus. Deed met de laatste gelijktijdig Maximiliaan Hendrik van Beieren

Maximiliaan (Beieren) Aantal keurvorsten en sinds 1805 koningen van Beieren, o.a. Maximiliaan I (1573-1651), keurvorst van Beieren (1623-51),

Maximiliaan (Duitse Rijk)

Maximiliaan (Duitse Rijk) Maximiliaan I van Oostenrijk (1459-1519), keizer van het Duitse Rijk (1493-1519) opvolger van Frederik III. Als echtgeno

Maximiliaan Hendrik van Beieren (1621-1688) Keurvorst en aartsbisschop van Keulen (1650-88), prins-bisschop van Luik (1650-88) en niet gew

Maximiliaan II

Maximiliaan II (1527-1576) Duits keizer, zoon van Ferdinand I en Anna van Hongarije. Opgevoed in Spanje trad M. in 1548 (ondanks zijn lutherse Maximiliaan van Oostenrijk

Maximiliaan van Oostenrijk (Ferdinand Jozef; 1832-1867) Aartshertog van Oostenrijk, broer van keizer Frans Jozef I. Door toedoen van Napoleon Maximiliaan (Beieren)

Maximinus Daia

Maximinus Daia (Gaius Galerius Valerius Maximinus; gest. 313) Romeins keizer (308-313), verslagen door Licinius. Fel christenvervolger.

Maximinus Thrax

Maximinus Thrax (lett.: Maximinus de Thraciër; 173-238) Romeins keizer, was aanvankelijk boer en trad toe tot het leger, waar hij uiteindelijk bevelhebber Maximus Magnus

Maximus Magnus (gest. 388) Keizer van het Romeinse Rijk (383-88), uitgeroepen door het leger van Brittannia, bracht keizer Gratianus ten val. Verslagen Maya's

Maya's Indianenvolk in grote delen van Midden-Amerika en Mexico. Hun cultuur wordt beschouwd als de hoogst ontwikkelde Indiaanse beschaving, Mayerling

Mayer, René (1895-1972) Frans jurist en politicus. Actief in de Résistance tijdens WO II, kwam in 1946 voor de Radicaal-Socialistische Partij in de Mayflower

Mayerling Dorp in de Nederoostenrijkse provincie Alland. In het gelijknamige jachtslot pleegden kroonprins Rudolf van Oostenrijk en zijn minnares Mayer, René

Mayflower Naam van het schip waarmee in 1620 de tweede groep Europeanen naar Noord-Amerika voer met als doel zich er blijvend te vestigen. Deze Maystadt, Philippe

Maystadt, Philippe (geb. 1948) Belgisch politicus. Maystadt werd in 1977 kamerlid voor de Franstalige christendemocraten (PSC). Van 1979 tot 1980 Mazarin, Jules

Mazarin, Jules (eig. Giulio Mazarini; 1602-1661) Frans staatsman van Italiaanse afkomst. Hertog van Nevers (1659) en kardinaal (1641, zonder ooit Mazeppa, Ivan Stepanovitsj

Mazeppa, Ivan Stepanovitsj (ca. 1632-1709) Oekraïens kozakken-hetman (sinds 1687). In een poging onafhankelijkheid te verkrijgen verloor hij Mazjadiden

Mazjadiden Arabische dynastie die van ca. 961-1150 regeerde in Midden-Irak met als hoofdstad Hilla. De M. behoorden tot de stam van Asad. Hun Mazowiecki, Tadeusz

Mazowiecki, Tadeusz (geb. 1927) Pools politicus. Mazowiecki raakte tijdens het communistisch bewind regelmatig in de problemen vanwege zijn

Mazzini, Giuseppe

Mazzini, Giuseppe (1805-1872) Italiaans revolutionair. Een van de leiders van de Risorgimento-beweging. Stichtte in 1831 te Marseille de geheime Mba, Léon

Mba, Léon (1902-1967) Gabonees politicus, eerste president van de onafhankelijke republiek (1960). Leidende figuur in de Mouvement Mixte Gabonais, McCarthyisme

McCarthy, Eugene Joseph (geb. 1916) Amerikaans Democratisch politicus en publicist. McCarthy was lid van het Huis van Afgevaardigden (1948-McCarthy, Joseph Raymond

McCarthy, Joseph Raymond (1908-1957) Amerikaans Republikeins politicus, senator voor Wisconsin (1946-57). Van 1950 tot 1954 verantwoordelijk McGovern, George Stanley

McCarthyisme Stroming in de Amerikaanse politiek aan het begin van de jaren vijftig, waarbij alles wat communistisch was, verdacht werd. De Amerikaanse McCarthy, Eugene Joseph

McGovern, George Stanley (geb. 1922) Amerikaans Democratisch politicus en historicus. McGovern was senator voor South Dakota (1963-81). McKinley, William

McKinley, William (1843-1901) Amerikaans Republikeins politicus, 25e president van de VS (1897-1901). Voorstander van protectionisme. Doodgeschoten McNamara, Robert Strange

McNamara, Robert Strange (geb. 1916) Amerikaans econoom, industrieel en politicus. Was korte tijd president-directeur van de Ford Motor Company Meany, George

Meany, George (1894-1980) Amerikaans vakbondsleider. Voorzitter American Federation of Labor (AFL; 1952-55) en, sinds de door hem bewerkte Meciar, Vladimir

Meciar, Vladimir (geb. 1942) Slowaaks politicus. Meciar, die in 1969 uit de Communistische Partij was gezet als gevolg van zijn hervormingsgezinde Meden en Perzen

Meden en Perzen Twee volken die in de Oudheid het huidige Iran bewoonden. De eerste vermelding van Meden en Perzen komt uit een Assyrische Medici, familie

Medici, familie Beroemd geslacht van bankiers en handelaars in Florence. Opgekomen in de 13e eeuw in de strijd van de volksklasse tegen de Welfi

Medië

Medië In de Oudheid het noordwestelijk deel van de Iraanse hoogvlakte, met als belangrijkste steden Ecbatana (tegenw. Hamadan) en Rhagae. De inwoners, mediëvistiek

mediëvistiek Studie van de Middeleeuwen.

Medina Angarita, Isaías

Medina Angarita, Isaías (1897-1953) Venezolaans generaal en politicus, president van 1941-45. Tijdens zijn ambtsperiode betekende de Venezolaans

Méduse

Méduse Frans fregat met 44 stukken dat 17 juni 1816 uit Rochefort vertrok op weg naar Senegal en 2 juli aan de grond liep, 100 km uit de Afrikaanse Medvedev, Roj Aleksandrovitsj

Medvedev, Roj Aleksandrovitsj (geb. 1925) Sovjetrussisch historicus en dissident schrijver. Schreef tussen 1962 en 1968 het in de SU niet officieel Meerut-samenzwering

Meer, Frits van der

Meer, Frits van der (1904-1994) Nederlands kunsthistoricus. Van der Meer werd in 1928 tot priester gewijd en promoveerde in 1934 te Rome aan Meester, Theodoor Herman de

Meerut-samenzwering Vermeende samenzwering van Indiase communistische vakbondsleiders tegen de staat. Het langdurige proces (1929-33) vormde

Meester, Theodoor Herman de (1851-1919) Nederlands liberaal staatsman. Studeerde rechten te Utrecht en doorliep een ambtelijke carrière. In 1898 Meetkercke, Adolf van

Meetkercke, Adolf van (1528-1591) Nederlands staatsman. Speelde als lid van de Staten-Generaal een belangrijke rol bij de totstandkoming van het megalithen

megalithen Reuzenstenen, zwerfkeien. Megalithen werden in de Steentijd vooral gebruikt voor de constructie van graven. In Noord- en West-Europa Mehmet (Osmaanse Rijk)

Mehmet (Osmaanse Rijk) Turkse vorm van de naam Mohammad. Naam van zes sultans van het Osmaanse Rijk. Mehmet I (ca. 1379-1421; reg. 1413-Mehring, Franz

Mehring, Franz (1846-1919) Duits historicus en journalist, actief in de linkervleugel van de vroege sociaal-democratische beweging in zijn land. Bestreed meidagen

meidagen (10-15 Mei 1940) Benaming voor de dagen waarin het Nederlandse leger vocht tegen de Duitse invasiemacht die op 10 mei Nederland was Meidji-periode

Meidji-periode Periode van modernisering in Japan (1868-1912) volgend op de Meidji-restauratie. Onder de nieuwe regering werd Japan in spectaculair Meidji-restauratie

Meidji-restauratie (Jap: Meidji = verlichte regering) Het herstel van de Japanse keizerlijke macht in 1867-68. In 1853 werd Japan door de Amerikaanse meier

meier (Lat: major, vollicus) In het domaniaal stelsel de beheerder van de vroonhof en het bijbehorende land, daartoe door de heer als zijn vertegenwoordiger Meijenfeldt, Michiel Hermann von

Meijenfeldt, Michiel Hermann von (1923 -1990) Nederlands militair. Vanuit zijn gereformeerde achtergrond sloot Von Meijenfeldt zich tijdens de Meijer, Arnoldus Jozephus

Meijer, Arnoldus Jozephus (1905-1965) Nederlands politicus. Leider van het katholiek-fascistische Zwart Front (1934-40), in 1940 omgezet in Nation

Meijer, Jaap

Meijer, Jaap (1912-1993) Nederlands historicus. Meijer promoveerde in 1941 bij Jan Romein op het proefschrift 'Isaac da Costa's weg naar het christendom,' Meijer, Wim

Meijer, Wim (geb. 1939) Nederlands politicus. Na zijn studie aan de Sociale Academie te Groningen was Meijer werkzaam bij de Hengelose Stichting Meiji-restauratie

Meiji-restauratie Benaming voor de periode (1868 - 1912) vanaf de capitulatie van de troepen van de shogun, toen keizer Matsuhito aantrad, tot diens Meinecke, Friedrich

Meinecke, Friedrich (1862-1954) Duits historicus, hoogleraar te Straatsburg (1901-06), Freiburg (1906-14) en Berlijn (1914-28). Hield zich bezig Meinhof, Ulrike Marie

Meinhof, Ulrike Marie (1934-1976) Centrale persoon in de Baader-Meinhof-groep (Rote Armee Fraktion). Studeerde o.m. filosofie en sociologie, w

Meir, Golda (eig. Golde Mabovitsj; 1898-1978) Israëlisch socialistisch politica van Russische afkomst; sinds 1921 in Palestina. Eerste Israëlische ambassadeur Meis, Frederik (Fré)

meirevolte 1968

meirevolte 1968 Franse studentenopstand in mei 1968 in Parijs. Het studentenprotest was aanvankelijk gericht tegen het verouderde onderwijssysteem, Meir, Golda

Meis, Frederik (Fré) (1921-1992) Nederlands politicus. Meis was een orthodox communist die zijn leven wijdde aan de strijd tegen het kapitalisme. Mejía Colindres, Vicente

Mejía Colindres, Vicente (1878-1966) Hondurees liberaal politicus, was o.a. tweemaal minister voor hij in 1929 Paz Barahona opvolgde als presiden

Melanchton, Philipp

Melanchton, Philipp (eig. Schwarzert; 1497-1560) Duits hervormer, medewerker van Luther. Schreef de eerste samenvatting van de reformatorisch

Meléndez, familie

Meléndez, familie Salvadoriaans geslacht dat in het begin van de 20e eeuw lange tijd aan de macht was in El Salvador. Carlos Meléndez (1861-1919) Méline, Félix Jules

Méline, Félix Jules (1838-1925) Frans politicus, leider van een sterk protectionistische politiek ter bescherming van de Franse industrie (na 1892). Melis Stoke

Melis Stoke (1235-1305) Nederlands middeleeuws kroniekschrijver, klerk van graaf Willem II. Schreef de geschiedenis van het graafschap Holland Melville, Andrew

Melville, Andrew (1545-1622) Schots presbyteriaans theoloog en latinist, hervormer van de Kerk en de universiteiten. Ontwierp het Second Book of Mem de Sá

Mem de Sá (gest. 1572) Portugees koloniaal bestuurder, hield zich als derde gouverneur-generaal van Brazilië bezig met het verdrijven van de Fransen memoires

memoires (Fr.: herinneringen) Persoonlijke gedenkschriften waarin iemand uit eigen ervaring schrijft over belangrijke mensen en gebeurtenissen. De Memphis (Egypte)

Memphis (Egypte) Oude Egyptische koningsstad ten zuiden van Caïro aan de Nijl. Ruïnes van de tempel van Ptah (hoofdgod van Memphis), paleizen Menapii

Menapii (Menapiërs) Volksstam in Belgica (deel Gallië), behorend tot de Keltische Belgae.

Menchú, Rigoberta

Menchú, Rigoberta Indiaanse (Quiché-) mensenrechtenactiviste uit Guatemala die in 1992 de Nobelprijs voor de Vrede ontving voor haar inspanningen Menderes, Adnan

Menderes, Adnan (1899-1961) Turks politicus, medeoprichter van de Democratische Partij (1945). Richtte zich als premier (1950-60) op het Westen Mendès-France, Pierre Isaac Isidore

Mendès-France, Pierre Isaac Isidore (1907-1982) Frans jurist, politicus en publicist. Kwam reeds in 1932 voor de radicaal-socialisten in de Kamer. Méndez Montenegro, Julio César

Méndez Montenegro, Julio César (geb. 1915) Guatemalteeks politicus, leider van de revolutionaire partij, was van 1966-70 president. Hij begon Mendieta Montefur, Carlos

Mendieta Montefur, Carlos (1873-1960) Cubaans politicus, wegens zijn verzet tegen Machado in 1931 gedeporteerd. Machado werd bij een staatsgreep Mendoza, Antonio de

Mendoza, Antonio de (1490-1552) Spaans koloniaal bestuurder, eerste onderkoning van Nieuw-Spanje als vervanger van Cortés (1535-50). Mendoza

Mendoza, Bernardino de

Mendoza, Bernardino de (ca. 1541-1604) Spaans gezant te Parijs. Organisator van de gelijktijdig met de Armada geplande opstand in Frankrijk. Mi

Menelik II

Menelik II (1844-1913) Keizer van Ethiopië (1889-1913), opvolger van Johannes IV. Kon de annexatiepogingen van Italië nog verhinderen. Opgevolgd Menem, Carlos Saúl

Menem, Carlos Saúl (geb. 1935) Argentijns politicus. Menem werd in 1989 als opvolger van Alfonsín president van Argentinië. Menem had snel

Mengele, Joseph

Mengele, Joseph (1911-1979) Duits oorlogsmisdadiger. Mengele studeerde medicijnen en werd een vurig aanhanger van het nationaal-socialisme. Mengistu Haile Mariam

Mengistu Haile Mariam (geb. 1937) Ethiopisch militair en politicus. Mengistu wierp in 1974 het keizerlijk bewind van Haile Selassie omver. Aanvankelijk mennonieten

mennonieten Nederlandse benaming voor de vreedzame stroming van doopsgezinden, genoemd naar de Nederlander Menno Simonsz (1496-1561)

Menocal, Mario García

Menocal, Mario García (1866-1941) Cubaans politicus en militair, leider van de conservatieve partij. Hij was van 1913, gedurende twee ambtstermijnen, mensjewiki

mensjewiki (Lett: minderheid) Orthodox marxistische partij in Rusland, ontstaan in 1903 door een scheuring binnen de Russische Sociaal Democratische mentaliteitsgeschiedenis

mentaliteitsgeschiedenis Onderdeel van de geschiedwetenschap, dat zich vooral bezighoudt met de studie van de mentaliteit van een volk of beschav

Mentana, slag bij

Mentana, slag bij (3 november 1867) Slag tussen de vrijwilligers van Garibaldi, die oprukte naar Rome, en pauselijke troepen, die gesteund werden Menten, Pieter Nicolaas

Menten, Pieter Nicolaas (1899-1987) Nederlands oorlogsmisdadiger. Menten werd in 1980 veroordeeld tot een gevangenisstraf van tien jaar en de Mentoehotep

Mentoehotep Naam van enige farao's uit de 11e dynastie in Egypte, zoals Mentoehotep II (gest. 2010 v.C.; reg. 2060-10 v.C.). Herstelde de rijkseenheid Menzies, Robert Gordon

Menzies, Robert Gordon (1894-1978) Australisch politicus, premier (1939-41) als leider van de conservatieve United Australia Party. Stichtte in 1944 Merchiers, Laurent

Merchiers, Laurent (1904-1986) Belgisch politicus. Bekend door zijn bijdrage aan de uitbouw van de sociale wetenschappen aan de Rijksuniversite

Mercier, Désiré Joseph

Mercier, Désiré Joseph (1851-1926) Belgisch r.-k. geestelijke, aartsbisschop van Mechelen (1906-26), kardinaal (vanaf 1907). Oprichter van het Institut Mercosur

Mercosur (Mercado común del sur) Zuid-Amerikaanse organisatie, opgericht in 1991 met als doel regionale economische samenwerking en de vorming Mercouri, Melina

Mercouri, Melina (eig. Melina Mersouris; 1923-94) Grieks actrice en politicus. Melina Mercouri werd internationaal beroemd door haar rol van het Merkus, Pieter

Merkus, Pieter (1787-1844) Nederlands koloniaal staatsman. Was gouverneur van de Molukken (1822-28) en werd in 1829 lid van de Raad van Indië. Merlot, Joseph-Jean

Merlot, Joseph-Jean (1913-1969) Belgisch socialistisch politicus, zoon van de bekende socialist Joseph Merlot. In 1947 volgde hij zijn vader op als Merode

Merode Zuid-Nederlands adellijk geslacht afkomstig uit het bisdom Luik, met de titel van baron (1340), graaf (1712) en prins (1823). Leden o.a. Charles Merode, Charles Guillaume Ghislain de

Merode, Charles Guillaume Ghislain de (1762-1830) Zuid-Nederlands staatsman, vader van Félix de M. Was korte tijd gezant van Oostenrijk in Merovingers

Merovingers Frans koningsgeslacht, genoemd naar de Salische koning Merovech, dat van ca. 430-751 over het Frankische Rijk regeerde. De belangrijkste mery-d

mery-d De aan John Foster Dulles (van 1953 tot 1959 minister van Buitenlandse Zaken van de VS) toegeschreven strategie van de NAVO om iedere Méry-doctrine

Méry-doctrine In 1976 door de stafchef van de Franse strijdkrachten generaal Méry geformuleerde doctrine waarin de dekking van de force de frappe Mesolithicum

Mesolithicum (Midden Steentijd) Middenperiode in de Steentijd tussen Paleolithicum en Neolithicum. Het Mesolithicum duurde in het oosten van Mesopotamië

Mesopotamië Letterlijk: land tussen rivieren 'Tweestromenland'. Naam van het gebied tussen de rivieren Eufraat en Tigris in het Midden-Oosten. Wordt Messalina, Valeria

Messalina, Valeria (ca. 25-48) Derde echtgenote van de 30 jaar oudere keizer Claudius I. Haar zedeloosheid en hebzucht kostten velen het leven. Haar Messapiërs

Messapiërs (ook: Iapyges) In de Oudheid bewoners van Zuidoost-Italië. In Apulië zijn op aardewerk e.d. talrijke inscripties (in Grieks alfabet) gevonden, Messeense oorlogen

Messeense oorlogen (740-720 v.C., 660-640 v.C., 464-455 v.C.) Oorlogen tussen Sparta en de bewoners van Messenië, een landstreek in het zuidwesten Messenië

Messenië Vruchtbare landstreek (wijn, olijven, graan) in het zuidwesten van de Peloponnesus in Griekenland. In de Oudheid door Sparta tijdens de Messina, conferentie van

Messina, conferentie van Conferentie van ministers van Buitenlandse Zaken van de zes lidstaten van de EGKS, gehouden op 1 en 2 juni 1955 in Messi

Metaxas, Ionannis

Metaxas, Ionannis (1871-1941) Grieks generaal en politicus. Tegenstander van Griekse deelname aan WO I en van de mislukte veldtocht tegen de Metcalfe, Charles

Metcalfe, Charles (1785-1846) Engels bestuurder in dienst van de East India Company. Als waarnemend gouverneur-generaal verleende hij aan de Metellus

Metellus Romeinse familie uit het plebejische geslacht der Caecilii; leverde enige consuls. Lid o.a. Quintus Caecilius Metellus Pius Scipio (gest. 46 methodisme

methodisme (Ook: wesleyanisme) Oorspronkelijk is het methodisme een godsdienstige opwekkingsbeweging in Engeland in de 18e eeuw, geleid door Methuen-verdrag

Methuen, Paul Sanford (1845-1932) Brits veldmaarschalk, baron van Corsham. Weinig succesvol in de Eerste Boerenoorlog (1899-1902); mislukt metoiken

Methuen-verdrag Handelsverdrag tussen Portugal en Groot-Brittannië (1704-1836), waarbij werd overeengekomen dat Britse wollen goederen vrij Methuen, Paul Sanford

metoiken Vreemdelingen in de Griekse stadstaten. Zij hadden nauwelijks rechten en werden zwaar belast.

metrologie

metrologie Historische hulpwetenschap die zich bezig houdt met maten en gewichten uit het verleden.

metropolis

metropolis In de Griekse Oudheid de stad die haar burgers had uitgezonden om een kolonie (dochterstad) te stichten. In de Romeinse tijd werd een Meulebroeck, baron Jozef Van de

Meulebroeck, baron Jozef Van de (1876-1958) Belgisch liberaal politicus, lid van het parlement van 1932-36. Van 1939-56 was M. burgemeester Mexicaanse Revolutie

Mexicaanse Revolutie Periode van 1910-1917 in Mexico, waarin het land geteisterd werd door burgeroorlogen. In 1911 werd de vijfendertigjarige

Miaja y Menañon, José

Miaja y Menañon, José (1878-1958) Spaans generaal. Werd in 1936 lid van de Unión Milítar Española (UME), een beweging van rechtse officieren.

Michael Caerularius

Michael Caerularius (gest. 1058) Patriarch van Constantinopel vanaf 1043, onder wie het oosterse schisma met de westerse Kerk uitbrak (1054).

Michael I (Byzantijnse Rijk) (gest. ca. 840) Byzantijns keizer, uit het geslacht Rangabe. Hij was de schoonzoon van keizer Nicephorus I, die hij na Michael II (Byzantijnse Rijk)

Michael I van Roemenië

Michael I van Roemenië (Mihai; geb. 1921) Ex-koning van Roemenië. Als opvolger van zijn grootvader Ferdinand I werd Michael in 1927 koning Michael I (Byzantijnse Rijk)

Michael II (Byzantijnse Rijk) (gest. 829) Byzantijns keizer, bijgenaamd Balbus = de stotteraar. Hij maakte carrière in het leger en was bevriend met Michael III (Byzantijnse Rijk)

Michael III (Byzantijnse Rijk) (838-867) Byzantijns keizer, volgde op vierjarige leeftijd zijn vader Theophilus op, hoewel zijn moeder keizerin Theodor

Michael IV (Byzantijnse Rijk)

Michael IV (Byzantijnse Rijk) (gest. 1041) Byzantijns keizer, was van gewone komaf, maar werd door zijn broer aan het hof geïntroduceerd, waar Michael V (Byzantijnse Rijk)

Michael V (Byzantijnse Rijk) (gest. na 1042) Byzantijns keizer, neef van Michael IV. Tijdens diens ziekte werd Michael V geadopteerd door keizerin Michael VI (Byzantijnse Rijk)

Michael VI (Byzantijnse Rijk) (gest. 1059) Bijzantijns keizer, was aanvankelijk generaal. Door keizerin Theodora (reg. 1043-56) aangewezen als haar Michael VII (Byzantijnse Rijk)

Michael VII (Byzantijnse Rijk) (1059-1078) Byzantijns keizer, zoon van Constantius X Dukas. Na diens overlijden in 1067 nam Michaels moeder Michael VIII (Byzantijnse Rijk)

Michael VIII (Byzantijnse Rijk) Michael VIII Paleologus (ca. 1224-1282), Byzantijns keizer (1261-82). Maakte een eind aan het Latijnse Keizerrijk Michelet, Jules

Michelet, Jules (1798-1874) Frans historicus. Eerder romanticus dan pragmaticus. Werk o.a. 'Histoire de France' (17 dln., 1833-67), 'Histoire de la Michelis, Gianni De

Michelis, Gianni De (geb. 1940) Italiaans politicus. De Michelis studeerde scheikunde en was enige tijd werkzaam als docent (o.a. aan de universiteit Michelsberg-cultuur

Michelsberg-cultuur Neolithische landbouwcultuur (3000-2000 v.C.), voorkomend o.a. in Zuid-Duitsland, Zwitserland en in grote delen van België Michiels van Eversdijck, Anthonis

Michiels van Eversdijck, Anthonis Hollands staatsman ten tijde van Filips de Goede. Was ca. 1450 rentmeester-generaal van Holland en lid van de Michiels, Andreas Victor

Michiels, Andreas Victor (1797-1849) Nederlands militair. Behoorde tot de voornaamste aanvoerders in Nederlands-Indië tijdens de Java-oorlog (182

Middeleeuwen

Middeleeuwen Gebruikelijke benaming voor de periode van de West-Europese geschiedenis tussen 500 en 1500. Term werd voor het eerst gebruikt Middenrijk

Middenrijk Deel van het Frankische Rijk, gelegen tussen Oost- en West-Francië. Bij de dood van Lotharius I in 855 werd het Middenrijk onder zijn Midderigh, Johannes Hendricus

Midderigh, Johannes Hendricus (1753-1800) Nederlands politicus, behoorde tot de radicale rooms-katholieke patriotten. Week in 1787 uit, doch Midhat Pasja

Midhat Pasja (1822-1884) Turks staatsman, een der leiders van het Tanzimaat (Nieuwe Orde), de beweging om het Osmaanse Rijk te hervormen teneinde Midjan

Midjan (Midian) Volksstam; oudst bekende kameelnomaden (2e millennium v.C.). Kerngebied vermoedelijk bij Elat, maar rondtrekkend in Arabië, Mierlo, Henricus Antonius Franciscus Maria Oliva (Hans) van

Mierlo, Henricus Antonius Franciscus Maria Oliva (Hans) van (geb. 1931) Nederlands journalist en politicus. Van Mierlo behoorde tot de opric

Miert, Karel van

Miert, Karel van (geb. 1942) Belgisch politicus. Van Miert was assistent Volkenrecht aan de Vrije Universiteit Brussel (1971-73) en werd in 1974 Mieszko

Mieszko (of Mieczyslaw) Heersers over Polen. Mieszko I (ca. 930-992), hertog van Polen (960-92). Liet zich in 966 te Regensburg dopen, begin kerstening Miettunen, Martti J.

Miettunen, Martti J. (geb. 1907) Fins politicus, sinds WO II een prominente figuur in de Centrumpartij. M. beheerde vele ministersportefeuilles (1950-Mignard, Pierre

Mignard, Pierre (bijgenaamd Le Romain; 1612-1695) Frans schilder, leerling van Boucher; hofschilder van Lodewijk XIV. Volgde Lebrun op als directeur Miguel, Dom Maria Evaristo

Miguel, Dom Maria Evaristo (1802-1866) Portugees koning van 1828-34, zoon van João (reg. 1816-26). Probeerde herhaalde keren tijdens het leven Mihai Viteazul

Mihai Viteazul (Michaël de Dappere; 1558-1601) Vorst van Walachije (1593-1601). Bestreed de Turken en verenigde kortstondig alle door Roemen

Mihailovic, Drazja

Mihailovic, Drazja (1893-1946) Servisch militair leider. Na de Duitse inval organiseerde M. verzetskrachten onder de naam tsjetniks (cetnici), die als Mihira

Mihira (= Bhoja; reg. ca. 840-890) Koning uit de Pratihara-dynastie in het westen van India. Hij bracht aanzienlijke gebiedsuitbreidingen tot stand, maar Mihirakoela

Mihirakoela (ca. 6e eeuw n.C.) Tweede der Hoena-vorsten in India. Tijdens zijn regeerperiode werden de Hoenas (= Witte Hunnen) door de Goeptas Mijer, Pieter

Mijer, Pieter (1812-1881) Nederlands jurist en politicus. Lid Tweede Kamer (1860-66), minister van Koloniën (1856-58; 1866). In zijn tweede ambtstermijn Mijle, Cornelis van der

Mijle, Cornelis van der (1579-1642) Nederlands staatsman, schoonzoon van Oldenbarnevelt. Kreeg in 1603 zitting in de raad van Maurits en in het

Miki, Takeo

Miki, Takeo (1907-1988) Japans politicus, leidende figuur in de Liberaal-Democratische Partij. Na een studie in Japan en de Verenigde Staten werd Mikojan, Anastas Ivanovitsj

Mikojan, Anastas Ivanovitsj (1895-1978) Sovjetrussisch politicus. Bolsjewiek van het eerste uur, wist met ere alle opvolgende regimes te overleven.

Mikolajczyk, Stanislaw

Mikolajczyk, Stanislaw (1901-1966) Pools politicus, werd in 1930 afgevaardigde van de Boerenpartij in het Poolse parlement en bestreed de politiek Milaan, edict van

Milaan, edict van Afspraak, waarbij keizer Constantijn de Grote in 313 vrijheid van godsdienst proclameerde. Heeft grote gevolgen gehad voor de Mildenhall, John

Mildenhall, John Eerste vertegenwoordiger van de English East India Company aan het hof van de Mogols in Agra. Alhoewel M. in 1603 in Agra was Milete

Milete (Miletus) Stad aan de Carische kust (Zuidwest-Klein-Azië) aan de monding van de Meander in de klassieke Oudheid. Gesticht in de 11e eeuw miliarum

miliarum Mijlpaal uit de Romeinse tijd. Op het Forum Romanum stond een met goud beslagen mijlpaal (de miliarum aureum) op het knooppunt van Militair Kruis

Militair Kruis Belgische onderscheiding, ingesteld in 1885.

Militaire Willemsorde

Militaire Willemsorde Nederlandse ridderorde, ingesteld door koning Willem I in 1815.

millennarisme

millennarisme (Ook: chiliasme; Lat: millennium = tijdperk van 1000 jaren; Gr: chilias = duizendtal) De overtuiging dat de vestiging van het aards paradijs Millerand, Etienne Alexandre

Millerand, Etienne Alexandre (1859-1943) Frans politicus, behoorde aanvankelijk tot de radicalen, later tot de socialisten. Ondanks tegenstand van milletsysteem

milletsysteem Systeem binnen het Osmaanse Rijk (1300-1923) dat religieuze minderheden zoals joden en christenen een semi-autonome staat toekende Millî Görüc

Millî Görüc Turkse religieus-politieke beweging. Deze brede maatschappelijke beweging ontstond in de jaren zeventig in Turkije. Zij streeft naar de Milner, Alfred

Milner, Alfred (1854-1925) Brits politicus. Als gouverneur van de Kaapkolonie en Hoge Commissaris voor Zuid-Afrika (1897-1905) door onverzettelijk Milosevic, Slobodan

Milosevic, Slobodan (geb. 1941) Joegoslavisch/Servisch politicus. Vanwege zijn nationalistische Groot-Servië-politiek wordt Milosevic in het algemeen Miltiades

Miltiades (ca. 554-489 v.C.) Atheens legeraanvoerder, overwon de Perzen bij Marathon (490 v.C.).

Mindon Min

Mindon Min (1814-1878) Birmees koning, volgde in 1853 zijn broer Pagan Min op. Hoewel Birma in 1852 veel gebied was kwijtgeraakt aan de Britten, Ming-dynastie

Ming-dynastie Chinese dynastie die regeerde van 1368 tot 1636. De Ming bevrijdden China van de Mongoolse overheersing en regeerden in de periode Minh-Mang

Minh-Mang (1791-1841) Vietnamees keizer, volgde in 1820 Nguyen-Anh op, wiens centraliserende politiek hij voortzette. De weerstanden die dit opriep, ministerialen

ministerialen (Dienstmannen, dienstlieden) In de Middeleeuwen, in het bijzonder in het Heilige Roomse Rijk, onvrije maar hooggeplaatste dienaren ministeriële verantwoordelijkheid

ministeriële verantwoordelijkheid Strafrechtelijke en politieke verantwoordelijkheid van ministers zowel voor eigen (regerings)daden (en die van Minnewit, Peter

Minnewit, Peter (Peter Minuit; ca. 1580-1638) Duits kolonisator in dienst van de West-Indische Compagnie. Kocht in 1626 als gouverneur van Nieuw-Minoïsche cultuur

Minoïsche cultuur Cultuur op Kreta en enige omringende eilanden tussen ca. 2800 en 1200 v.C., door de Britse archeoloog Arthur Evans (1851-194

Minto, Gilbert John Elliot

Minto, Gilbert John Elliot (1845-1914) Brits staatsman, gouverneur-generaal van Canada (1898-1904) en onderkoning van India (1905-10). Voerde Mirabeau, Honoré Gabriel Viktor Riqueti de

Mirabeau, Honoré Gabriel Viktor Riqueti de (1749-1791) Frans politicus en redenaar. Toonaangevend figuur in de beginfase van de Franse Revolutie. Miramón, Miguel

Miramón, Miguel (1832-1867) Mexicaans generaal en conservatief politicus, aanhanger van Zuloaga's pronunciamento. Hij werd door zijn groot prestige missie

missie De activiteiten van de Kerk om het christelijke geloof te verkondigen aan niet-christenen. Door de christenen teruggevoerd op de desbetreffende missie en zending 3. geschiedenis

missie en zending 3. geschiedenis In conflict met de keizercultus van het Romeinse Rijk De verkondiging van het evangelie in het Romeinse Mist, Jacob Abraham Uitenhage de

Mist, Jacob Abraham Uitenhage de (1749-1823) Nederlands politicus. Begon als secretaris te Kampen en kreeg door de Bataafse Omwenteling zijn Mitanni-rijk

Mitanni-rijk Hoerrieten-rijk in Noord-Mesopotamië, rond 1650 v.C. gesticht door koning Soettarna. Hoofdstad van het rijk was Wassoekanni. Het rijk Mitchell, John (pol.)

Mitchell, John (pol.) (1913-1988) Amerikaans politicus. Mitchell, die op hetzelfde advokatenkantoor werkte als Richard Nixon, was van 1969-197

Mithrasdienst

Mithrasdienst Cultus in de Oudheid met geheime riten, alleen toegankelijk voor ingewijden, ter ere van de Perzische zonne- en vegetatiegod Mithras. Mithridates VI Eupator

Mithridates VI Eupator (de Grote; 132-63 v.C.) Koning van Pontus (120-63 v.C.) Veroverde de gebieden rond de Zwarte Zee en delen van Klein-Azië

Mitre, Bartolomé

Mitre, Bartolomé (1821-1906) Argentijns politicus, journalist en dichter. Hij was van 1862-68 president van de Argentijnse Republiek en stimuleerde Mitsotakis, Konstantinos

Mitsotakis, Konstantinos (geb. 1918) Grieks politicus. Mitsotakis studeerde rechten en economie in Athene. In 1946 werd hij lid van het Griekse p

Mitterrand, François Maurice

Mitterrand, François Maurice (1916-1996) Frans politicus. Mitterrand bekleedde tussen 1946 en 1958 tal van politieke functies en maakte als minister

Mixteken

Mixteken Indiaans volk dat in Mexico leeft. Artistiek hoog begaafd, m.n. op het gebied van de ceramiek en de edelsmeedkunst. Hun cultuur, Mixteca MLF

MLF (Multi Lateral Force) Een door de Verenigde Staten in 1963 voorgestelde maar nimmer gerealiseerde gemeenschappelijke Amerikaans-Europese Moab

Moab Aan Israël verwant oudoosters volk ten oosten van de Dode Zee, ten zuiden van Ammon in het tegenwoordige Jordanië; hoofdstad Kir-Chareset Mobutu Sese Seko

Mobutu Sese Seko (eig. Joseph-Désiré Mobutu; 1930-1997). Zaïrees dictator. Mobutu werd na de onafhankelijkheid in 1960 stafchef van het Kongolese Moch, Jules

Moch, Jules (geb. 1893) Frans politicus, ingenieur en schrijver. Hij trad in 1928 als socialist toe tot het parlement, waarvan hij met uitzondering van Moctezuma II

Moctezuma II (Montezuma; ca. 1466-1520) Laatste vorst der Azteken in Mexico (1502- 20). Liet zich overbluffen door Hernán Cortés. Door zijn volk moderaten

moderaten (Lat: moderatus = gematigd) Groepering tijdens de Bataafse Republiek (1795-1806) in de eerste en tweede Nationale Vergadering die een modern imperialisme

modern imperialisme De grootscheepse expansie van de Europese koloniale rijken die omstreeks 1870 begon. Naast de oude koloniale mogendheden

moderne devotie

moderne devotie De moderne devotie is een godsdienstige stroming die omstreeks 1380 in Deventer ontstond rondom de boeteprediker en zielzorger moderne geschiedenis

moderne geschiedenis Periode van de meest recente gebeurtenissen, die men meestal laat beginnen rond 1960 en die doorloopt tot het heden. Dez

Modoc

Modoc Indianenstam in het Klamath Reservaat (Oregon, VS) en in Oklahoma (VS). Vroeger waren het vissers en verzamelaars op het Plateau. Hun Moeawijja

Moeawijja (Mu'awiyya) Twee kaliefen der Omajjaden. Moeawija I (ca. 603-680), stichter van de Omajjaden-dynastie (661-80). Moeawija II (gest. 684; moederschapsuitkering (België)

moederschapsuitkering (België) Vervangingsinkomen voor de rustperiode bij een bevalling toegekend aan de moeder-werknemer. De moederschapsuitkering moefti

moefti In de islam: iemand die het gezag heeft juridische opinies te geven in de vorm van fatwa's. Naast door de staat benoemde moefti's kunnen ook Moeghal-rijk

Moeghal-rijk Koninkrijk in India van 1526 tot 1857. De moslimdynastie van de Moeghals werd in 1526 gesticht door de Centraal-Aziatische verove

Moens de Fernig, Georges graaf

Moens de Fernig, Georges graaf (geb. 1899) Belgisch financier en onafhankelijk politicus. M. werd minister van Ravitaillering na WO II. In 1948 Moeraad (Osmaanse Rijk)

Moeraad (Osmaanse Rijk) (Murad) Sultans van het Osmaanse Rijk. Moeraad I (ca. 1326-1389; reg. 1360-89), opvolger van Orhan I. Veroverde Macedoni

Moerakami

Moerakami (926-967) Japans keizer gedurende de periode 947-67; M. geniet enige bekendheid door zijn bijdragen aan de bouw van de Daigo-ji-tempel Moeromatji-periode

Moeromatji-periode (Ook: Asjikaga-periode) Periode in de Japanse geschiedenis (1338-1573) waarin het land door burgeroorlogen werd geteisterd. Moersilis

Moersilis (Mursilis) Koningen der Hittieten. Moersilis I (gest. ca. 1590 v.C.; reg. ca. 1620-ca. 1590 v.C.), opvolger van Hattoesilis I. Uitbreiding naar Moestafa (Osmaanse Rijk)

Moestafa (Osmaanse Rijk) (Mustafa) Sultans van het Osmaanse Rijk. Moestafa I (1592-1639; reg. 1617-18; 1622-23), opvolger van Ahmed I. Moestafa Moetawakkil

Moetawakkil (822-861) Kalief uit de dynastie der Abbasiden, die van 750 tot 1258 vanuit Irak over de Arabische wereld heersten. M. was vooral in Moetsoehito

Moetsoehito (1852-1912) Japans keizer (1867-1912). Regering bekend als Meidji-periode (ontwikkeling tot wereldmacht). Opgevolgd door Josjihito.

Moettawakkil

Moettawakkil (822-861) Kalief der Abbasiden (846-61). Religieus fanatiek: liet kerken en synagogen afbreken, verbood pelgrimstochten van de sjiieten mof

mof Nederlandse scheldnaam voor Duitser, stammend uit de Bezetting.

Moga

Moga (Maues; ca. 1e eeuw v.C.) Een van de eerste Sjaka-koningen. M. regeerde over Gandhara (Noordwest-India).

Mogol-dynastie (Mughal-dynastie) Moslemdynastie in India (1526-1857) van Centraal-Aziatische afkomst. Gesticht door Baboer. Vormde India tot Mohammad Ali Djinnah

Mogollon-Mimbres

Mogollon-Mimbres Indianencultuur van ca. 100 v.C. tot 1200 n.C. in de beboste berggebieden van het huidige Arizona en New Mexico. Waarschijnlijk Mogol-dynastie

Mohammad Ali (onderkoning van Eypte)

Mohammad Ali (onderkoning van Eypte) (1769-1849) Onderkoning van Egypte (1804-48), oorspronkelijk Albanees legeraanvoerder. Maakte het Mohammad I

Mohammad Ali Djinnah (1876-1948) Pakistaans politicus. President Moslem-Liga (1920-48). IJverde voor een deling van India, ten einde een apar

Mohammad I (reg. 1358-1375) Koning uit de Bahmani-dynastie. Onder zijn bewind bonden de Bahmanis de strijd aan met de Vijayanagars, de andere Mohammad ibn Toeghloek

Mohammad ibn Toeghloek (1290-1351; reg. 1325-1351) Sultan van Delhi. Trachtte een rijk te stichten dat zowel Noord-India als de Dekkan omvatte.

Mohammad III

Mohammad III (1454-1482; reg. 1463-82) Koning uit de Bachmani-dynastie. Onder zijn invloed werd het Bachmani-rijk aanzienlijk uitgebreid, vooral Mohammad Khoedabanda

Mohammad Khoedabanda (reg. 1578-1587) Koning van Perzië, tijdens wiens regeringsperiode de aanvallen van de Turken hernieuwd werden. Hij Mohammad V ibn Joesoef

Mohammad V ibn Joesoef (1911-1961) Sultan (1927-53; 1955-57) en koning (1957-61) van Marokko. Afgezet door de Fransen in 1955, maar teruggeroep

Mohammed

Mohammed ibn Abdallah (1860-1920) Somalisch verzetsleider, propageerde in het laat 19e-eeuwse Somalia een streng moslimgeloof, in de overtuigi

Mohammed Mohammed (ca. 570-632)wordt in de islam beschouwd als het zegel der profeten: hij zou de laatste en definitieve profeet zijn geweest Mohammed ibn Abdallah

Mohendsjo-Daro

Mohendsjo-Daro (Mohenjo-Daro) Ruïnestad in het Indusdal in de provincie Sind in Zuid-Pakistan, uit de Indusbeschaving (2300-1700 v.C.). Valt Moira, Francis Rawdon

Moira, Francis Rawdon (1754-1826) Engels militair en staatsman. Bedwong als gouverneur-generaal van Bengalen (1813-1823) de Gurkha's in Nepal

Moldavië 4. Geschiedenis

Moldavië 4. Geschiedenis Het grondgebied van de huidige Republiek Moldova komt slechts gedeeltelijk overeen met het historische Moldavië. Dat Molé, Louis Mathieu

Molé, Louis Mathieu (1781-1855) Frans monarchistisch staatsman, o.a. in dienst van Napoleon (lid van de Raad van State, 1809), Lodewijk XVIII Molina, Pedro

Molina, Pedro (1777-1854) Guatamalteeks arts en politicus, kwam in 1829 na de burgeroorlog aan de macht in de Midden-Amerikaanse Republiek, Mollet, Guy

Mollet, Guy (1905-1975) Frans politicus, studeerde talen en was docent. In 1923 werd hij lid van de Section Française de l'Internationale Ouvrière

Mollwitz, slag bij

Mollwitz, slag bij (10 april 1741) Veldslag tussen de Pruisen onder Frederik de Grote en de Oostenrijkers onder Neipperg. De Pruisen behaalden dank Molotov-Ribbentroppact

Molotov, Vjatjeslav Michajlovitsj

Molotov, Vjatjeslav Michajlovitsj (1890-1986) (eig. Skrjabin, V.M.) Russisch politicus. Ondertekenaar van het niet-aanvalsverdrag met Hitler (23 Moltke, Helmuth James, graaf von

Molotov-Ribbentroppact (Ook: Hitler-Stalinpact) Niet-aanvalsverdrag tussen de Sovjet-Unie en Duitsland, gesloten op 23 augustus 1939, waarin ze

Moltke, Helmuth James, graaf von (1907-1945) Duits jurist en politicus. Oprichter Kreisauer Kreis, een anti-Hitlerbeweging. Terechtgesteld.

Moltke, Helmuth Johannes Ludwig von

Moltke, Helmuth Johannes Ludwig von (1848-1916) Duits legeraanvoerder. Bevelhebber Duitse leger in het begin van WO I. Verloor door de nederlaag Moltke, Helmuth Karl Bernhard von

Moltke, Helmuth Karl Bernhard von (1800-1891) Pruisisch veldmaarschalk, diende aanvankelijk in het Deense leger, maar trad in 1822 in Pruisische Mommsen, Christian Matthias Theodor

Mommsen, Christian Matthias Theodor (1817-1903) Deens-Duits filoloog, historicus, jurist en uitgever. Mommsen was hoogleraar Romeins recht Monages, José Tadeo

Monages, José Tadeo (1784-1868) Venezolaans generaal en politicus (caudillo), aanhanger van de onafhankelijkheidsbeweging. Als president (18

monarchomachen

monarchomachen (monarchenbestrijders) Een aantal calvinistische politieke denkers in het laatste kwart van de 16e eeuw die de absolute monarchie Moncada, José María

Moncada, José María (1871-1945) Nicaraguaans generaal, liberaal politicus en schrijver, tegenstander van de door de Amerikanen gesteunde president, Mondale, Walter Frederick

Mondale, Walter Frederick (geb. 1928) Amerikaans Democratisch politicus en jurist, vice-president onder Carter sinds januari 1977. Als senator van

Mondlane, Eduardo Chivambo

Mondlane, Eduardo Chivambo (1920-1969) Afrikaans vrijheidsstrijder, verenigde in 1962 verschillende tegen de Portugese overheersing gerichte monetarisme

Moneta, Ernesto Teodoro (1833-1918) Italiaans journalist en politicus. Deelde in 1907 met J.L. Renault de Nobelprijs voor vrede. Moneta streed Mongoolse Rijk

monetarisme School in de economische wetenschap die de nadruk legt op de betekenis van de geldhoeveelheid voor economische stabiliteit. Monetaristen Moneta, Ernesto Teodoro

Mongoolse Rijk Rijk dat zich in de 13e eeuw uitstrekte over grote delen van Azië, gesticht door Djengiz Chan (ca. 1155-1227) die als eerste de Mongoolse Moniz, António Caetano de Abreu Freire Egas

Moniz, António Caetano de Abreu Freire Egas (1874-1955) Portugees geneeskundige en politicus, hoogleraar te Lissabon (vanaf 1911) en tevens Monk, George

Monk, George (of Monck; 1608-1670) Engels generaal, sinds 1660 hertog van Albemarle. Vocht tegen de Nederlanders in de Engelse oorlogen, o.Monmouth, James Scott

Monmouth, James Scott (1649-1685) Buitenechtelijke zoon van Karel II van Engeland. Was het middelpunt van de door Shaftesbury geleide protesta

Monnet, Jean

Monnet, Jean (1888-1979) Frans ambtenaar en Europeaan van het eerste uur (bekend als vader van Europa). Hij was in 1950 de inspirator en architect Monomotapa

Monomotapa Afrikaans heersersgeslacht, stichters van het gelijknamige rijk in zuidelijk Afrika. Dit rijk zou gevestigd zijn door koning Amtota van Monroe-doctrine

Monroe, James (1758-1831) Amerikaans Democratisch politicus. Gezant te Parijs (1794-96; 1802-03) en Londen (1803-06) en van 1811 tot 1817 Montague, Charles

Monroe-doctrine Grondbeginsel van de Amerikaanse buitenlandse politiek, geformuleerd door president James Monroe (1758-1831) in een boodschap Monroe, James

Montague, Charles (ook Charles Montague Halifax; 1661-1715) Engels staatsman, speelde als lid van het parlement vanaf 1689 een belangrijke rol. Montaperti, slag bij

Montaperti, slag bij (1260) Slag tussen de Welfen en de Ghibellijnen om de macht in Florence. De Ghibellijnen, die gesteund werden door Siena en Monte Cassino

Monte Cassino Heuvel (519 m) nabij Cassino (31.140 inw., 1981) in Zuid-Italië met gelijknamig benedictijnenklooster (gesticht 529). Vele malen Montecuccoli, Raimondo

Montecuccoli, Raimondo (1609-1680) Hertog van Melfi, Italiaans veldheer in Oostenrijkse dienst. Streed in de Dertigjarige Oorlog o.a. tegen de Zweden Montenero's

Montenero's Bendes te paard die in de jaren na de Argentijnse onafhankelijkheid in 1816 in dienst van lokale heersers het centrale bestuur bestreden. Montero, Juan Estéban

Montero, Juan Estéban (1879-1948) Chileens politicus, versloeg in 1931 bij de presidentsverkiezingen zijn rivaal, Alessandri. Hij was vanaf die ti

Monterrey, Juan Domingo de Zuñiga y Fonseca

Monterrey, Juan Domingo de Zuñiga y Fonseca (1649-1716) Spaans officier. Plaatsvervangend landvoogd in de Spaanse Nederlanden (1670-75).

Montes, Ismael (1861-1933) Boliviaans liberaal politicus en militair, van 1904-09 en van 1913-17 president. Hij stimuleerde de economie door het Monteverde, Juan Domingo de

Montesinos, Fernando

Montesinos, Fernando (gest. 1652) Spaans geestelijke en historicus, ging in 1629 naar Perú. Hij schreef o.a. als priester in Potosi, 'Ophir de España, Montes, Ismael

Monteverde, Juan Domingo de (1773-1823) Spaans militair, vertrok van Havana naar Venezuela, waar hij in 1812 het leger van Miranda versloeg. Montez, Lola

Montez, Lola (eig. Eliza Marie Gilbert; 1818-1861) Brits (Iers) danseres. Sinds 1846 in München, waar zij als maîtresse van koning Lodewijk I (die Montfoort, Jan IV van

Montfoort, Jan IV van (1450-1521) Utrechts edelman. Trad als een van de leiders van de Hoeken op tijdens de laatste fase van de partijstrijd tegen Montfoort, Van

Montfoort, Van Utrechts adellijk geslacht, oorspronkelijk ministerialen van de bisschop, sinds eind 13e eeuw erfelijke burggraven. Leiders Hoekse Montgomery, Bernard Law

Montgomery, Bernard Law (1887-1976) Brits veldmaarschalk, sinds 1908 beroepsofficier. In augustus 1942 kreeg hij het bevel over het Engelse lege

Montigny, Floris de Montmorency van

Montigny, Floris de Montmorency van (1527-1570) Zuid-Nederlands edelman, broer van Hoorne. Was in 1562 en 1566 een van de leiders van het Montmorency

Montmorency Frans adellijk geslacht sinds 10e eeuw. Aanzien in de 16e eeuw. Leden o.a. Anne de Montmorency (1493-1567), Frans veldheer en staatsman, Montreux, conferentie van

Montreux, conferentie van Gehouden: zomer 1936. Deelnemers: de Balkanlanden, Australië, de Sovjet-Unie, Turkije, Frankrijk, Groot-Brittannië Montrose, James Graham

Montrose, James Graham (1612-1650) Schots generaal. Tekende de Covenant, doch streed tijdens de burgeroorlog als royalist voor Karel I en behaa

Montt, Jorge

Montt, Jorge (1845-1922) Chileens politicus, nam deel aan de strijd tegen Balmaceda en werd in 1891 tot president van de voorlopige regering benoemd, Montt, Manuel

Montt, Manuel (1809-80) Chileens politicus, president van 1851-61. Tijdens zijn ambtsperiode bevorderde hij het onderwijs en stimuleerde hij de aanleg Montt, Pedro

Montt, Pedro (1849-1910) Chileens politicus, evenals Jorge een zoon van Manuel. Hij was van 1906-10 president. Als leider van de Nationale Partij Mook, Hubertus Johannes van

Mook, Hubertus Johannes van (1894-1965) Nederlands generaal en koloniaal bestuurder. Minister van Koloniën (1941; 1942-45) in het Londense Moor, de

Moor, de Zeeuws geslacht van vlootvoogden in de 16e en 17e eeuw. Lid o.a. Joos de Moor (1548-1618), hield als vlootvoogd Parma en zijn schepen Moplas

Moplas Naam van de moslimboeren van de Malabar (westkust van India). Tijdens de 'non-cooperation'-beweging kwamen zij in opstand tegen hun Mora Fernández, Juan

Mora Fernández, Juan (1784-1854) Eerste president van Costa Rica (1825-33). Hij werd in 1838 door president Carillo verbannen.

Mora Porras, Juan Rafael

Mora Porras, Juan Rafael (1814-1860) Costa Ricaans politicus, president van de republiek (1849-59). Hij leidde de nationale campagne tegen Willia

Morales Bermúdez, Remigio

Morales Bermúdez, Remigio (1836-1894) Peruaans militair en politicus, president van 1890-94.

Morales, Agustín

Morales, Agustín (1808-1872) Boliviaans generaal en politicus, zette Melgarejo af door middel van een staatsgreep in 1871. Hij werd in 1872 door Moratorium-day

Moratorium-day (dag van opschorting) 15 oktober 1969. De dag van nationaal protest en rouw in de Verenigde Staten in verband met de oorlog in Moravische rijk

Moravische rijk De gebieden die van 833-906 onder Moravisch gezag stonden: Moravië, Bohemen, Slowakije en Silezië. De Griekse monniken Cyrillus Moray, James Stuart

Moray, James Stuart (of Murray; ca. 1531-1570) Graaf van Moray, bastaardzoon van Jacobus V van Schotland, halfbroer van Mary Stuart. Leider

More, Thomas (Morus; 1478-1535) Engels humanist en staatsman. Schetst in zijn hoofdwerk 'Utopia' (1516) een ideale, niet-christelijke samenleving, Morgan, Lewis Henry

Moreau, Jean Victor

Moreau, Jean Victor (1763-1813) Frans generaal, assistent van Pichegru bij de verovering der Zuidelijke Nederlanden (1794) en aanvoerder van het Morelos y Pavón, José María

Morelos y Pavón, José María (1765-1815) Mexicaans geestelijke en vrijheidsstrijder, opvolger van Hidalgo y Costilla. Veroverde grote delen van Moren

Moren De algemene benaming in de Middeleeuwen voor de mensen met een donkere huidskleur, in het bijzonder de Noord-Afrikaanse Arabieren di

Moreno, Mariano

Moreno, Mariano (1778-1811) Argentijns jurist en politicus, secretaris van de eerste revolutionaire junta (1810) voor de provincies van de Rio de la More, Thomas

Morgan, Lewis Henry (1818-1881) Amerikaans etnoloog en belangrijk aanhanger van het evolutionisme. Zijn studie over de Irokezen, 'League of the morgenland

morgenland Middeleeuwse benaming voor het Byzantijnse Oosten, onderscheiden van West-Europa, het avondland. De benaming is afgeleid van de Morgenthau jr., Henry

Morgenthau jr., Henry (1891-1967) Amerikaans politicus. Minister van Financiën (1934-45); naaste medewerker van Roosevelt, voorvechter van de

Morgenthau, Hans Joachim

Morgenthau, Hans Joachim (1904-1980) Duits-Amerikaans jurist en politicoloog. Docent in Genève en Madrid (1932-37), uitgeweken naar de VS Morillo, Pablo

Morillo, Pablo (1778-1837) Spaans generaal, onderscheidde zich in de strijd tegen Napoleon. In 1815 werd hij bevelhebber van een leger dat in Gran Morini (gesch.)

Morini (gesch.) Keltische volksstam in Belgisch Gallië, met als hoofdstad Terwaen. Onderworpen door de Romeinen in 53 v.C.

morisken

morisken (Ook: morisco's) Tot het christendom bekeerde Arabieren (moren), die in Spanje achterbleven na de val van het laatste Moorse bolwerk Granada mormonen

mormonen Mormonen zijn de leden van de Kerk van Jezus Christus van de Heiligen der Laatste Dagen. Deze godsdienstige sekte is in 1830 gesticht Morny, Charles Auguste Louis Joseph de

Morny, Charles Auguste Louis Joseph de (1811-1865) Frans staatsman, buitenechtelijke zoon van Hortense de Beauharnais en Charles Joseph, Moro, Aldo

Moro, Aldo (1916-1978) Italiaans politicus en jurist, vooraanstaand figuur in de Democrazia Cristiana (DC). Minister van Justitie (1955-57), Onderwijs Morrow, Dwight W.

Morrow, Dwight W. (1873-1931) Amerikaans ambassadeur in México (1927-30), wiens taak het was de problemen die op het gebied van de oliewin

Mortimer, Roger

Mortimer, Roger (gest. 1330) Engels edelman. Minnaar van Isabella, de vrouw van Edward II. Beiden dwongen Edward tot troonsafstand (1327). Gevangengenomen Mosca, Gaetano

Mosca, Gaetano (1858-1941)Italiaans politicus en socioloog, vooral bekend om zijn theorie over politieke elites. Deze hield in dat elke bestuursstructuur Moshoeshoe II, koning

Moshoeshoe II, koning Moshoeshoe II, koning (1938-1996) Koning van Lesotho. De drie regeerperiodes van Moshoeshoe II - hij werd tweemaal Moskovië

Moskovië Een der vele aan de Mongolen schatplichtige Russische vorstendommetjes in Midden-Rusland, dat in de 12e eeuw rond het op het knooppunt Mosley, Oswald Ernald

Mosley, Oswald Ernald (1896-1980) Brits politicus, lid van het Lagerhuis van 1918 tot 1931. Geboren als baronet was Mosley aanvankelijk lid va

Moslim Broederschap

Moslim Broederschap Egyptische sociaal-politieke beweging die streeft naar een islamitische staat en die in 1928 werd opgericht door Hasan al-Banna. Moslim-Liga

Moslim-Liga In 1906 in Brits-Indië opgerichte islamitische bond. De Moslim-Liga stelde zich op tegen assimilatie van islamieten en hindoes. In 1934 Mosquera, Tomás Cipriano de

Mosquera, Tomás Cipriano de (1798-1878) Colombiaans generaal en conservatief politicus, president van de republiek (1845-49, 1861-64 en 1866-Mossad

Mossad Mossad le-Modien oe-le-Tafkidiem Mejoechadiem (Instituut voor Inlichtingen en Speciale Opdrachten); Israëlische buitenlandse inlichtingendienst. Mossadeq, Mohammad Hedayat

Mossadeq, Mohammad Hedayat (1880-1967) Iraans politicus. Nationaliseerde als premier (1951-53) de Anglo-Iranian Oil Co., wat een economische Mossel, Jacob

Mossel, Jacob (1704-1761) Nederlands koloniaal staatsman. Aan de kust van Coromandel klom hij op van lichtmatroos tot gouverneur (1738-42). Mossel, Kaat

Mossel, Kaat (eig. Catharina Mulder; 1723-1798) Rotterdams keurvrouw van de mosselen (1758-95). Speelde in de Patriottentijd een hoofdrol bij Mossi-rijken

Mossi-rijken Verzameling onafhankelijke koninkrijken in wat nu Ghana en Opper Volta is. De Mossi-volkeren begonnen zich politiek te organiseren Motte, Valentin de Pardieu

Mott, John Raleigh

Mott, John Raleigh (1865-1955) Amerikaanse leek, gedurende vijftig jaar drijvende kracht achter veel internationale protestantse zendings- en oecu

Motte, Valentin de Pardieu (1530-1595) Frans militair, streed in Spaanse dienst tegen de Nederlandse opstandelingen, maar trad in 1576 tot het lege

Motz, Roger

Motz, Roger (1904-1964) Belgisch liberaal politicus, werd kamerlid in 1939 en senator in 1946. In WO II leidde hij het Belgisch Nieuwsbureau in Mountbatten, Louis Francis Albert Victor Nicholas

Mountbatten, Louis Francis Albert Victor Nicholas (voor 1917: Victor Nicolas Louis Francis Battenberg; 1900-1979) Brits admiraal en politicus, Mountbatten, Philip

Mountbatten, Philip (geb. 1921) Hertog van Edinburgh, graaf van Merioneth, baron van Greenwich (sedert 1947) en prins van Groot-Brittannië en Moura y Cortereal, Manuel de

Moura y Cortereal, Manuel de (gest. ca. 1652) Markies van Castel-Rodrigo. Spaans staatsman. Trad van 1644-47 als plaatsvervangend landvoogd Moureaux, Philippe

Moureaux, Philippe (geb. 1939) Belgisch politicus. Moureaux studeerde geschiedenis en was werkzaam als hoogleraar aan de Universiteit van Brussel. Moustérien

Moustérien Vroege holencultuur uit het Meso-Paleolithicum, genoemd naar de grot Le Moustier (dep. Dordogne). Kenmerkt zich door driehoekige Movimento Popular de Libertaçao de Angola

Movimento Popular de Libertaçao de Angola (Volksbeweging voor de Bevrijding van Angola) Voormalige guerrillabeweging en huidige regeringspartij Moyersoen, Ludovic Marie Odilon

Moyersoen, Ludovic Marie Odilon (1904-1992) Belgisch politicus. Moyersoen was de zoon van minister van Staat en voorzitter van de Senaat, baron Mozaraben

Mozaraben De christenen die in Spanje bleven wonen gedurende de Moorse overheersing (718-1492). Zij deden geen afstand van hun christelijke geloof, Mubarak, Muhammad Husni

Mubarak, Muhammad Husni (geb. 1929) Egyptisch militair en politicus. Mubarak verbleef van 1959 tot 1961 in de Sovjet-Unie. Werd in 1972 opperbev

muckrakers

muckrakers De benaming voor degenen die in de samenleving de mesthark (muckrake) hanteren, d.w.z. schijn en bedrog ontmantelen, misstanden Mugabe, Robert Gabriel

Mugabe, Robert Gabriel (geb. 1924) Zimbabweaans politicus. Mugabe richtte met Joshua Nkomo in 1961 de ZAPU op. In 1963 kwam het tot een Muhammed ibn Arafa

Muhammed ibn Arafa (geb. 1890) Zoon van Mulay Arafa, die in 1911 het onderspit had moeten delven had tegen Mulay Hafiz. Werd door de Franse

Mühlberg, slag bij

Mühlberg, slag bij (24 april 1574) Slag tussen de keizerlijke troepen, onder Karel V, Alva en Maurits van Saksen, en het leger van keurvorst Johan muiterij op de Zeven Provinciën

muiterij op de Zeven Provinciën Op 4 februari 1933 voor de kust van Atjeh uitgebroken muiterij op het pantserschip de Zeven Provinciën. Salarisverlaging

Mujibur Rahman, Sheikh

Mujibur Rahman, Sheikh (1920-1975) Bengaals politicus, strijder voor de onafhankelijkheid van Oost-Pakistan (de 'Tijger van Bengalen'). Mujibur

Mulay Hafid

Mulay Hafid (1875-1937) Sultan van Marrakech vanaf 1908, zette na een lange burgeroorlog zijn broer Abdoel Aziz af. Hij werd gesteund door Duitsland, Mulder, Cornelius Petrus

Mulder, Cornelius Petrus (1925-1988) Zuid-Afrikaans politicus. Mulder was werkzaam in het middelbaar onderwijs en werd in 1958 in het parlement Muldoon, Sir Robert David

Muldoon, Sir Robert David (1921-1992) Nieuw-Zeelands politicus. Muldoon, sinds 1974 leider van de behoudende National Party, werd in 1975 premier

Mulele, Pierre

Mulele, Pierre (ca. 1930-1964) Congolees politicus, was minister van Onderwijs in de eerste regering-Lumumba. Na de eerste staatsgreep van Mobutu Muller Fzn., Samuel

Muller Fzn., Samuel (1848-1922) Nederlands jurist, historicus en archivaris. Rijksarchivaris in Utrecht (1879-1918) en eerste voorzitter van de Vereniging Müller, Hermann

Müller, Hermann (1876-1931) Duits socialistisch politicus, kwam in 1916 voor de SPD in de Rijksdag. Als minister van Buitenlandse Zaken (1919-Mulroney, Brian

Mulroney, Brian (geb. 1939) Canadees politicus. Mulroney, die lange tijd werkzaam was als jurist, was al op jonge leeftijd actief in de politiek. Vanaf mummie

mummie Geconserveerd lijk, in het bijzonder de gebalsemde en omzwachtelde lijken gevonden in Egypte. Door mummieficatie wilden de Egyptenaren München, conferentie van

München, conferentie van Een op 29 september 1938 in München gehouden conferentie tussen Duitsland (Hitler), Italië (Mussolini), Frankrijk (Dalad

Münnich, Ferenc

Münnich, Ferenc (1886-1967) Hongaars diplomaat en politicus, medeoprichter van de communistische partij (1918) en actief in de republiek van Béla Münster, vrede van

Münster, vrede van Verdrag gesloten in 1648 tussen Spanje en de Noordelijke Nederlanden als onderdeel van de vredesverdragen van Westfalen. Münzer, Thomas

Münzer, Thomas (ca. 1490-1525) Duits doopsgezind leider; aanvoerder van de boeren in de slag bij Frankenhausen, die een einde maakte aan de b

Muratori, Ludovico Antonio

Muratori, Ludovico Antonio (1672-1750) Italiaans historicus en r.-k. geestelijke. Gaf bronnenverzameling over de Italiaanse geschiedenis van 500 Musch, Cornelis

Musch, Cornelis (1592-1650) Nederlands staatsman. Begon als secretaris van Rotterdam (1619-28) en was van 1628-50 griffier van de Staten-Generaal, Muskie, Edmund Sixtus

Muskie, Edmund Sixtus (1914-1996) Amerikaans politicus Muskie was de eerste Democratische gouverneur van zijn geboortestaat Maine (1955-59) Mussert, Anton Adriaan

Mussert, Anton Adriaan (1894-1946) Nederlands ingenieur en politicus. Medeoprichter (1931) en sindsdien leider van de NSB. Streefde naar een Musset, Alfred de

Musset, Alfred de (1810-1857) Frans romantisch dichter en schrijver, was korte tijd bevriend met George Sand. Schreef groot melancholiek dichtwerk Mussolini, Benito Almicare Andrea

Mussolini, Benito Almicare Andrea (1883-1945) Italiaans politicus. Voor de grote populariteit die de fascistische leider tijdens de jaren twintig en Mutually Assured Destruction

Mutually Assured Destruction (MAD; wederzijds verzekerde vernietiging) De door de Amerikaanse minister van defensie Robert S. McNamara in muzen

muzen De negen Griekse godinnen en beschermvrouwen van de schone kunsten en de wetenschap, dochters van oppergod Zeus en Mnemosyne. Hun Mwanga

Mwanga (1866-1901) Koning (kabaka) van het rijk Boeganda, volgde in 1884 zijn vader Mtesa op. Hij had tijdens zijn chaotische regering te kampen My Lai

My Lai Vietnamees dorp waar op 16 maart 1968 ca. 500 burgers door Amerikaanse militairen werden vermoord. De militairen hadden de opdracht een Myceense beschaving

Myceense beschaving (Ook: Laat-Helladische Tijd) Zuid-Griekse cultuur tijdens de bronstijd (ca. 1600-1200 v.C.), genoemd naar de stad Mycene

Mycene

Mycene (Gr.: Mykines) Stad uit de Griekse Oudheid op de Peloponnesos, hoofdstad van Argolis en een van de centra van de Myceense beschaving. Mykerinos

Mykerinos (ook: Menkaure; ca. 2500 v.C.) Egyptische farao uit de vierde dynastie. Kleinste piramide te Gizeh.

Myrdal, Alva

Myrdal, Alva (1898-1987) Zweeds econoom. Myrdal is vooral bekend vanwege zijn studies over het Amerikaanse rassenprobleem en de armoede in mysteriën

mysteriën In de Oudheid waren mysteriën geheime riten die alleen toegankelijk waren voor ingewijden. Oorspronkelijk waren het bijna altijd vruchtbaarheidscultussen. mystiek 3. historisch overzicht

mystiek 3. historisch overzicht Het verschijnsel mystiek kent binnen de verschillende godsdiensten een eigen ontwikkeling en eigen uitingsvormen.

Nabateeërs

Nabateeërs Arabisch-Aramese volksstam, vestigde zich ca. 5e eeuw v.C. in het huidige Syrië en Jordanië. Bloeiperiode 1e eeuw n.C. Hoofdstad Petra. Nabis

Nabis (gest. 192 v.Chr.) Laatste koning van Sparta (reg. 207-192), voerde een aantal sociale hervormingen in, zo verleende hij het burgerrecht aan de Nabonid

Nabonid (gest. 539 v.C.) Laatste koning van het Nieuwbabylonische Rijk (555-539 v.C.). Verslagen door Cyrus II van Perzië. Babylon onderdeel Perzische Nabopolassar II

Nabopolassar II (gest. 605 v.C.) Eerste koning van het Nieuwbabylonische Rijk (625-605 v.C.), maakte zich onafhankelijk van het Assyrische Rijk. nacht van de lange messen

nacht van de lange messen Benaming voor de nacht van 29 op 30 juni 1934, waarin de Duitse nazi-leider Adolf Hitler (1889-1945) een bloedbad Nachtigal, Gustav Hermann

Nachtigal, Gustav Hermann (1834-1885) Duits arts, ontdekkingsreiziger en kolonisator. Vertrok in 1861 naar Noord-Afrika, waar hij achtereenvolgens

Nadere Reformatie

Nadere Reformatie Stroming in de Gereformeerde Kerk in de Noordelijke Nederlanden in de 17e eeuw, die als tegenwicht tegen de verstarring van Nadir Sjah

Nadir Sjah (1688-1747) Sjah van Perzië (1736-47) als gekozen opvolger van Abbas III. Veroverde Delhi op de Groot-Mogol.

Naftali

Naftali Zoon van de aartsvader Jakob en diens bijvrouw Bilha, stamvader van Israël. De stam kreeg in Palestina grondgebied in het noordwesten.

Nagasaki

Nagasaki Stad op de westkust van het Japanse eiland Kyushu, hoofdstad van gelijknamige prefectuur; 439.100 inw. (1993). Havenstad met een van Nagib, Ali Muhammad

Nagib, Ali Muhammad (1901-1984) Egyptisch officier. Na staatsgreep van Nasser tegen Faroeq werd hij hoofd van de militaire junta en premier (1952- Nagumo, Chuichi

Nagumo, Chuichi (1887-1944) Japans vice-admiraal. Bevelhebber vliegkampvloot tijdens Pearl Harbor en Midway; verspeelde kansen door te grot

Nagy, Ferenc

Nagy, Ferenc (1903-1979) Hongaars politicus, werd in 1930 secretaris-generaal van de, mede door hem opgerichte, partij van onafhankelijke boeren. Nagy, Imre

Nagy, Imre (1896-1958?) Hongaars politicus. Verbleef tussen 1929 en 1945 in Rusland. Als premier (1953-55) vertegenwoordiger van de anti-stalinistische Nahas Pasja, Moestafa el

Nahas Pasja, Moestafa el (1876-1965) Egyptisch politicus. Leider Wafd-partij. Tussen 1928 en 1952 meermalen premier. Sloot in 1936 het Anglo-Najibullah

Najibullah (1947-1996) Afghaans politicus. Najibullah sloot zich in zijn studententijd aan bij de communistische beweging, waar hij tot de Parchamfactie Nakasone, Yasuhiro

Nakasone, Yasuhiro (geb. 1917) Japans politicus. Nakasone is lid van de Liberaal Democratische Partij (LDP). Hij vervulde diverse ministersposten Namèche, Louis

Namèche, Louis (1915-1990) Belgisch politicus. Namèche trad in 1932 in dienst van de socialistische vakbond en werd in 1949 volksvertegenwoordiger Namen (gesch.)

Namen (gesch.) In de Romeinse tijd het woongebied van de Aduatici. Later werd de stad Namen centrum van de Merovingische gouw, waaruit het Nan Tjiu-i

Nan Tjiu-i (Nan Juyi; 1565-1643) Chinees liberator en ambtenaar onder de Ming-dynastie (1368-1644), dwong als gouverneur van de Zuid-Chinese Nanak

Nanak (1469-1539) Indisch geestelijk leidsman en goeroe. Trachtte het hindoeïsme met de islam te verzoenen en wordt door beide groepen als een Nandivarman II

Nandivarman II (reg. ca. 735-800) Koning uit de Pallava-dyn

Nandivarman III

Nandivarman III (reg. ca. 812-844) Koning uit de Pallava-dyn

Nansen, Fridtjof (1861-1930) Noors noordpoolonderzoeker, zoöloog, oceanograaf en politicus. Trok als eerste dwars door Groenland van oost naar Nantes, edict van

Nansens Internationaal Bureau voor Uitgewekenen

Nansens Internationaal Bureau voor Uitgewekenen In 1921 door Fridtjof Nansen opgerichte hulporganisatie voor vluchtelingen, gevestigd te Genève. Nansen, Fridtjof

Nantes, edict van Verordening uit 1598 van de Franse koning Hendrik IV die de hugenoten (Franse protestanten) een belangrijke mate van godsdienstvrijheid Napata

Napata Ruïnestad in het noorden van Sudan aan de Nijl. Door Egyptenaren gesticht (ca. 1500 v.C.). Werd in 8e eeuw v.C. hoofdstad van het rijk Koesj. Napels en Sicilië, koninkrijk

Napels en Sicilië, koninkrijk (Vanaf 1816 ook: koninkrijk der Beide Siciliën) Een van de eerste centraal bestuurde monarchieën van Europa, in de Napier, Robert Cornelis

Napier, Robert Cornelis (1810-1890) Brits veldmaarschalk, vocht o.a. in de oorlogen tegen de sikhs (1845-49). Tijdens de opstand van de sepoys Napoleon Bonaparte

Napoleon Bonaparte (1769-1821) Franse keizer van 1804 tot 1814/1815. Napoleon werd in 1799 door de Franse notabelen naar voren geschoven Napoleon II

Napoleon II (Frans Karel Jozef, bijnaam 'Adelaarsjong'; 1811-1832) Zoon van Napoleon I uit het om politieke en dynastieke redenen gesloten huwelijk Napoleon III

Napoleon III (Karel Lodewijk Napoleon; 1808-1873) Keizer van Frankrijk (1852- 71), zoon van Lodewijk Napoleon, de broer van Napoleon I. Kwam napoleontische oorlogen

napoleontische oorlogen (Ook: coalitieoorlogen) De oorlogen waarmee de Franse keizer Napoleon I Bonaparte (1769-1821) grote delen van Europa Naram-Sin

Naram-Sin (gest. ca. 2218 v.C.) Vierde koning van Akkad in Mesopotamië (ca. 2254- ca. 2218 v.C.), kleinzoon van Sargon I. Noemde zich koning Narasimhavarman

Nara-periode

Nara-periode Tijdvak in de Japanse geschiedenis (710-794), genoemd naar de toenmalige hoofdstad Nara. In 710 koos de Japanse keizer voor het eerst Nariño, Antonio

Narasimhavarman (reg. ca. 630-660) Koning uit de Pallava-dynastie. Tijdens zijn bewind werden een tweetal vlootexpedities naar Ceylon georganiseerd Narasimhavarman II

Narasimhavarman II (reg. ca. 675-705) Koning uit de Pallava-dyn

Nariño, Antonio (1765-1823) Colombiaans vrijheidsstrijder, werd in 1795 gearresteerd omdat hij een vertaling van de 'Déclaration des droits de l'homme Narodna Odbrana

Narodna Odbrana (Nationale Verdediging) Servische nationalistische organisatie, gesticht in 1908. Zij recruteerde haar leden ook uit Bosnië en Kroatië. Narodnaja Volja

Narodnaja Volja (Russ.: De Volkswil) Anarchistische organisatie in Rusland; in 1879 afgescheiden van de Narodniki. Verantwoordelijk voor de mo

Narodniki

Narodniki (Ru.: narod = volk) Groep 19e-eeuwse intellectuelen in Rusland die geloofden dat de mir (boerengemeenschap) de basis zou kunnen vormen narratieve geschiedschrijving

narratieve geschiedschrijving Verhalende geschiedschrijving; geschiedenis als een meeslepend verhaal, zonder veel analyse. Deze vorm van geschiedschri

Narses

Narses (478-573) Byzantijns veldheer onder Justinianus I. Samen met Belisarius verantwoordelijk voor de herovering van Zuid-Spanje en Italië. Tot Narvaéz, Pánfilo de

Narvaéz, Pánfilo de (ca. 1470-1528) Spaans militair, was betrokken bij de verovering van México (1511-14). In 1528 ondernam hij een expeditie Nash, John

Nash, John (1752-1835) Brits architect; inspireerde zich behalve op de klassieken ook op de gotiek en oosterse kunst. Ontwierp te Londen o.m. (vanaf Nash, Walter

Nash, Walter (1882-1968) Nieuw-Zeelands sociaal-democratisch politicus, minister van Financiën in het eerste Labourkabinet (1935). N., die deze Nasionale Party

Nasi, Don Joseph (ca. 1524-1579) Joods politicus en financier, afkomstig uit Portugal (maraan). Vluchtte naar Antwerpen, waar hij een belangrijke Nassau (gesch.)

Nasionale Party Zuid-Afrikaanse politieke partij, opgericht in 1913 door J.B.M. Hertzog. Na een aantal fusies en naamsveranderingen in 1953 opnieuw Nasi, Don Joseph

Nassau (gesch.) Duits vorstengeslacht, genoemd naar de burcht Nassau aan de Lahn, rond 1120 gebouwd door de graven van Laurenburg. In 1255 Nassau-akkoorden

Nassau-akkoorden Afspraak tussen de Britse premier Harold Macmillan en de Amerikaanse president John Kennedy, gemaakt in Nassau (Bahama Nassau-Odijk, Willem Hadriaan van

Nassau-Odijk, Willem Hadriaan van (1632-1705) Nederlands staatsman. Was van 1668 tot 1702 vertegenwoordiger van Willem III als eerste edele nasserisme

Nasser, Gamaal Abd-al (1918-1970) Egyptisch staatsman en kolonel. Nasser is als sterke man van Egypte achttien jaar lang een van de belangrijk

nasserisme Politieke leer van Djamal Abd-al Nasser (1918-1970), president van Egypte in de jaren 1954-1970. Zijn Arabisch socialisme, een sociaal-Nasser, Gamaal Abd-al

Nasution, Abdul Haris

Nasution, Abdul Haris (geb. 1918) Indonesisch militair en politicus. Nasution was commandant van West-Java (1946-48) en onderdrukte in die hoe

Natal (Z.-Afr.)

Natal (Z.-Afr.) Voormalige provincie in Zuid-Afrika aan de Indische Oceaan; 91.355 km2, ca. 2,2 mln. inw. Hoofdstad: Pietermaritzburg. In 1497 door Natchez

Natchez Noord-Amerikaanse Indianenstam, oorspronkelijk woonachtig in het gebied oostelijk van de benedenloop van de Mississippi. Leefden vnl. Nationaal Arbeidssecretariaat

Nationaal Arbeidssecretariaat (NAS) Anarcho-syndicalistische vakorganisatie in Nederland, opgericht in 1893 door Christiaan Cornelissen (1864-Nationaal Congres

Nationaal Congres Belgische constituerende vergadering (200 leden, voorzitter E.L. Surlet de Chokier (1769-1839) gekozen in 1830 na de Belgische Nationaal Front

Nationaal Front Fascistische organisatie in Nederland, in 1940 voortgekomen uit Zwart Front, geleid door Arnold Meijer. Het had zijn aanhang vooral Nationaal Tehuis

Nationaal Tehuis In het zionisme specifiek begrip voor het streven naar een eigen staat voor de joden in Palestina. Het Nationaal Tehuis is gerealiseerd nationaal-socialisme

nationaal-socialisme Een aan het fascisme verwante politieke beweging in Duitsland, die na de Eerste Wereldoorlog tot ontwikkeling kwam en uitgedragen Nationaal-Socialistische Beweging

Nationaal-Socialistische Beweging (NSB) Nederlandse politieke partij. De NSB werd in 1931 gesticht door A.A. Mussert en kreeg tijdens de crisisjaren nationale garde

nationale garde (Fr. garde nationale) Burgermilitie opgericht in 1789 in Parijs, met het doel de volkswoede in toom te houden alsook om een royalistische nationalisme

nationalisme De geestesgesteldheid waarbij het individu aan de eigen natie een hoge, zo niet de hoogste waarde toekent. Tot de 19e eeuw had het gemeenschapsbesef nationaliteitenproblematiek

nationaliteitenproblematiek Problematiek van nationale of taalminderheden binnen een land. Deze kan zich uiten in politieke acties, grootschalige Nationalverein

Nationalverein (Deutscher Nationalverein) In 1859 in Frankfurt am Main opgerichte politieke organisatie van liberalen en democraten. De N. streefde Natuf-cultuur

Natuf-cultuur Oude, naar de archeologische vindplaats Wadi Natuf (Israël) genoemde cultuur van jagers en verzamelaars in Palestina en Zuid-Syrië, Naukratis

Naukratis Griekse stad in de Nijldelta in Egypte, gesticht ca. 610 v.C. door Milete. Centrum Grieks-Egyptische handel tot aan de stichting van Alex

naumachie

naumachie (Grieks: zeeslag) Door Caesar in 46 v.C. ingevoerde opvoeringen van zeeslagen ter vermaak van het volk. Aanvankelijk in speciaal daarvoor Naundorff, Karl Wilhelm

Naundorff, Karl Wilhelm (ca. 1785-1845) Pruisisch avonturier. Gaf zich uit voor Lodewijk XVII, de zoon van Lodewijk XVI en Marie Antoinette. Naupactus

Naupactus Havenplaats in het oude Griekenland, die de ingang van de Golf van Corinthe beheerste. Werd in 456 v.C. door de Atheners veroverd, die Navarino, slag bij

Navarino, slag bij (20 oktober 1827) Bij Navarino (Zuidwest-Peloponnesos) werd een grote Egyptische vloot onder bevel van Ibrahiem Pasja vernietigd Navarra, koninkrijk van

Navarra, koninkrijk van Voormalig koninkrijk in Noord-Spanje en Zuidwest-Frankrijk, bewoond door nakomelingen van de Basken en Visigoten. Navigatie, Akte van

Navigatie, Akte van Een door het Engelse parlement in 1651 uitgevaardigde scheepvaartwet ter bescherming van de Engelse handel. De Akte van Navigatie navolging van Christus, De

navolging van Christus, De (Imitatio Christi) Beroemd werk uit 1418 van de Broeder van het Gemene Leven, Thomas a Kempis. Wijst de christen Nazimoeddin, al-Hadj Khwadja

Nazimoeddin, al-Hadj Khwadja (geb. 1894) Bengaals aristocraat en staatsman. Werd na de dood van Jinnah (1948) tot gouverneur-generaal van Pakistan nazi's

nazi's De aanhangers van het nationaal-socialisme in Duitsland.

Ne Win, U

Ne Win, U (eig. Maung Shu Maung; geb. 1911) Birmaans militair en politicus. Ne Win werd in 1956 generaal. Hij was premier (1958-60) en vanaf Neandertaler

Neandertaler (Homo sapiens neandertalensis) Prehistorische mens, behorend tot de Homo sapiens, uit het Midden-Pleistoceen (150.000-35.000 v.C.). Neboekadnezar

Neboekadnezar Neboekadnezar I (gest. ca. 1105 v.C.), koning van Babylon (ca. 1126-ca. 1105 v.C.), uit de Isindynastie. Versloeg de Elamieten. Neboekadnezar Neckermann, Josef Carl

Neck, Jacob Cornelisz. van (1564-1638) Hollands vlootvoogd en regent. Dankt zijn bekendheid aan twee tochten als admiraal naar Indië (1598-99; necropool

Necker, Jacques (1732-1804) Frans politicus, directeur-generaal van Financiën (1777-81; 1788-90) onder Lodewijk XVI. Trachtte tevergeefs door Neck, Jacob Cornelisz. van

Neckermann, Josef Carl (1912-1992) Duits ondernemer en dressuurruiter. Neckermann werd gezien als een van degenen die het naoorlogse Duitse Necker, Jacques

necropool (Gr: dodenstad) Zeer uitgebreide begraafplaats. Vooral in de Prehistorie en Oudheid werden zulke dodensteden gebouwd. Men vindt ze o.Nederburgh, Sebastiaan Cornelis

Nederburgh, Sebastiaan Cornelis (1762 - 1811) Nederlands koloniaal expert. Was van 1787 tot 1799 advocaat van de VOC en maakte als zodanig Nederlands Oost-Indië

Neder-Duitsche Bond

Neder-Duitsche Bond Van 1861 tot 1914 bestaande bond die met succes opkwam voor de realisatie van de Vlaamse verlangens op taalkundig en cul

Nederlands Oost-Indië Benaming voor alle voormalige Nederlandse koloniale gebieden in Indië en Zuidoost-Azië. In de loop van de 17e eeuw vesti

Nederlands West-Indië

Nederlands West-Indië Benaming voor de Nederlandse bezittingen in het Caribische gebied. Begin 17e eeuw zocht de in 1621 opgerichte West-Indis

Nederlandsche Unie

Nederlandsche Unie Politieke groepering in Nederland, opgericht in 1940 tijdens de Duitse bezetting door J.H. de Quay, J. Linthorst Homan en L. Nederlandse geloofsbelijdenis

Nederlandse geloofsbelijdenis (Confessio Belgica) Oudste belijdenisgeschrift van de Nederlandse gereformeerden. Opgesteld in 1561 door de predikant Nederlandse Hervormde Kerk 1. algemeen

Nederlandse Hervormde Kerk 1. algemeen De Nederlandse Hervormde Kerk ontstond in de 16e eeuw, toen de beginselen van de reformatoren, Nederlandse Hervormde Kerk 2. voor 1816

Nederlandse Hervormde Kerk 2. voor 1816 In de 16e eeuw kwam in de Republiek der Verenigde Nederlanden de gereformeerde Kerk tot stand, Nederlandse Hervormde Kerk 3. na 1816

Nederlandse Hervormde Kerk 3. na 1816 De Bataafse Republiek was voorstander van een scheiding van Kerk en Staat. Voor de hervormde Kerk Nederlandse Volksbeweging

Nederlandse Volksbeweging (NVB) Nederlandse politieke organisatie ontstaan tijdens de Bezetting, officieel opgericht in mei 1945. Een aantal socia

Nederlands-Indië

Nederlands-Indië Sedert 1816 gebruikte naam voor de voormalig Nederlandse koloniale gebieden, die thans het huidige Indonesië omvatten. De eerste Nedersticht

Nedersticht In de Middeleeuwen het westelijk deel van het bisdom Utrecht, ongeveer gelijk aan de huidige provincie Utrecht, waar de bisschop zowel nederzettingenpolitiek

nederzettingenpolitiek Het Israëlische beleid van vestiging van nieuwe joodse nederzettingen op de door Arabieren bewoonde bezette Westoever v

Nefertiti

Nefertiti (14e eeuw v.C.) Vrouw van Achnaton. Voor het eerst regelmatig afgebeeld naast de farao. Beroemde portretbuste (Staatliche Museen te Berlijn).

Negen, de Benaming voor de negen West-Europese landen die in 1973 lid waren van de Europese Gemeenschap: België, Denemarken, de Bondsrepubliek Negrín, Juan

Negenjarige oorlog

Negenjarige oorlog (1688-1697) Oorlog tussen Frankrijk en de anti-Franse Grote Alliantie van Engeland, de Republiek, Oostenrijk, Spanje, Zweden, negenmannen

negenmannen Groep van negen liberale leden uit de Nederlandse Tweede Kamer o.l.v. Thorbecke, die in 1844 een voorstel tot grondwetswijziging negenmannen, voorstel der

negenmannen, voorstel der Voorstel tot grondwetswijziging, in 1844 ingediend door negen liberale leden uit de Nederlandse Tweede Kamer o.l.v. Negen, de

Negrín, Juan (1887-1956) Spaans politicus en geleerde. Republikeins premier (1937-39) tijdens de Spaanse Burgeroorlog. Vluchtte na de val van Catalonië Négritude

Négritude Politiek-literaire beweging van Franstalige Afrikaanse en Caribische schrijvers, ontstaan in het begin van de jaren dertig. Streefde naar reveil Nehru, Jawaharlal

Nehru, Jawaharlal (1889-1964) Indiaas socialistisch politicus. Premier interim-regering (1946-47) en de eerste premier van het onafhankelijke India Nehru, Motilal

Nehru, Motilal (1861-1931) Een der leiders van de Indiase onafhankelijkheidsbeweging, vader van Jawaharlal Nehru. Na het Amritsar-bloedbad gaf Nelson, Horatio

Nelson, Horatio (1758-1805) Brits vlootvoogd, hertog van Bronte. Verantwoordelijk voor overwinningen op de Spanjaarden bij St. Vincent (1797), Nemtsov, Boris

Nemtsov, Boris (geb. 1959) Russisch politicus, sinds maart 1997 vice-premier. Voormalig arts en gouverneur van Nizjni Novgorod met een reputatie Nenni, Pietro

Nenni, Pietro (1891-1980) Italiaans socialistisch politicus. Hoofdredacteur socialistisch partijblad 'Avanti' (1923-26). Verbleef van 1926-40 in Frankrijk neofascisme

neofascisme Na-oorlogse ideologie gebaseerd op het fascisme of het nationaal-socialisme. Het fascisme ging ten onder met de ineenstorting van Mussolini's neokolonialisme

neokolonialisme Begrip dat een situatie aanduidt waarbij een voormalige kolonie zich weliswaar bevrijd heeft van de staatkundige overheersing door Neolithicum

Neolithicum (Nieuwe Steentijd) Laatste prehistorische periode waarin de mens stenen voorwerpen gebruikte, ca. 8000-2000 v.C. In deze periode vond Neolithische Revolutie

Neolithische Revolutie De overgang van een verzameleconomie naar een landbouweconomie die plaatsvond in het Neolithicum (Nieuwe Steentijd). neostijlen

neostijlen Die stijlen in de 19e-eeuwse kunst (vooral in de bouwkunst, maar ook in schilder- en beeldhouwkunst) die een vroegere stijl nabootsen of NEP

NEP Door Lenin in 1921 in de Sovjet-Unie ingevoerde economische politiek, waarbij het staatstoezicht op de economie verminderd werd. Na de Eerste nepotisme

nepotisme (Latijn: nepos = kleinzoon, neef, nakomeling). Vorm van corruptie waarbij iemand zijn functie misbruikt om allerlei gunsten te verlenen Neri

Neri (Italiaans: de Zwarten) Het radicale gedeelte van het vorstengeslacht der Welfen, geleid door Corso Donati. Zij werden gesteund door het huis Nero

Nero (Lucius Domitius; 37-68) Romeins keizer (54-68), geadopteerd door Claudius onder invloed van diens vrouw Agrippina. Laatste keizer uit de Nerva, Marcus Cocceius

Nerva, Marcus Cocceius (ca. 35-98) Romeins keizer (96-98). Gekozen door de senaat na de moord op Domitianus.

Nervii

Nervii (Nerviërs) Keltische stam van Germaanse oorsprong aan de oevers van Samber en Schelde in Gallia Belgica. Hoofdstad Bagacum (tegenw. Bavay). Nesselrode, Karel Robert

Nes, Aert Jansz. van (1625-1693) Nederlands vlootvoogd, vocht in de Driedaagse zeeslag bij Portland (1653) en werd in 1666 benoemd tot luiten

Nesselrode, Karel Robert (graaf van Nesselrode; 1780-1862) Russisch diplomaat. Minister van Buitenlandse Zaken (1816-29), vice-kanselier (1829-nestorianen

nestorianen Nestorianen zijn de volgelingen van Nestorius (ca. 381-ca. 451), die leerde dat de twee naturen van Christus ieder een eigen leven leidden, Nes, Aert Jansz. van

Netanyahu, Benjamin

Netanyahu, Benjamin (geb. 1949) Israëlisch diplomaat en politicus. Benjamin Netanyahu studeerde aan het Massachusetts Institute of Technology

Neto, António Agostinho

Neto, António Agostinho (geb. 1922) Angolees communistisch politicus, studeerde medicijnen in Portugal, waar hij enkele jaren gevangen zat wegen

Neufville, Jean de

Neufville, Jean de (1729-1796) Nederlands koopman die voor en tijdens de Amerikaanse Vrijheidsoorlog handelsbetrekkingen met Amerika onderh

Neurenberger processen

Neurenberger processen Serie rechtszaken na de Tweede Wereldoorlog tegen Duitse oorlogsmisdadigers, gehouden te Neurenberg (Duitsland) van Neurenberger wetten

Neurenberger wetten Drietal wetten geproclameerd door nazi-leider Adolf Hitler (1889-1945) ter gelegenheid van een partijdag van de NSDAP in

Neustrië

Neustrië Merovingisch koninkrijk gelegen in het zuidwestelijk deel van het Frankische Rijk, ontstaan na de verdeling van dit rijk bij de dood van Lotharius neutraliteitspolitiek

neutraliteitspolitiek De buitenlandse politiek van België en Nederland van het begin van de 19e eeuw tot 1914 resp. 1940, uitgaande van principiële Neville, Richard

Neville, Richard (graaf van Warwick; 1428-1471) Engels edelman, bijgenaamd 'Kingmaker' om zijn rol als arbiter ten tijde van de Rozenoorlogen. New England

New England Benaming van een groep Engelse koloniën in Noordoost-Amerika waar vanaf begin 17e eeuw met name religieuze emigranten zich vestigden. Newton, Huey P.

Newton, Huey P. (1942-1989) Amerikaans zwart activist. Newton studeerde in Oakland toen hij in 1966 samen met medestudent Bobby Seale de militante Neyts-Uyttebroeck, Anne-Marie

Ney, Michel (1769-1815) Hertog van Elchingen, prins van de Moskva. Beroemdste veldheer van Napoleon, maarschalk sinds 1804. Ney veroverde Ngouabi, Marien

Neyts-Uyttebroeck, Anne-Marie (geb. 1944) Belgisch politica, romaniste en licentiate pers- en communicatiewetenschappen. Van 1981 tot 1994 Kamerlid Ney, Michel

Ngouabi, Marien (1937-1977) Militair en politicus uit de Volksrepubliek congo, de huidige Republiek Congo. Zette in 1968 samen met Alfred Raoul Nguyen Thi Binh

Nguyen Thi Binh (geb. 1927) Vietnamees politicus, sloot zich al vroeg aan bij de onafhankelijkheidsbeweging en werd van 1951-54 door de Fransen Nguyen-dynastie

Nguyen-dynastie Vietnamees geslacht dat van de 16e eeuw tot 1955 regeerde. De Nguyen-dynastie regeerde aanvankelijk alleen in Zuid-Vietnam. Ni Tj'ièn

Ni Tj'ièn (1415-1479) Literator en ambtenaar onder de Chinese Ming-dynastie (1368-1644), is vooral bekend als auteur van de Tsjau-sien tji-sje, een Nicaea

Nicaea (Tegenwoordig: Iznik) Plaats in het noordwesten van Klein-Azië, prov. Bithynië. Plaats van het eerste oecumenische concilie (325). Na de vierde Nicephorus

Nicephorus Drie keizers van het Byzantijnse Rijk Nicephorus I (gest. 811; reg. 802-11), opvolger van Irene. Nicephorus II Phocas (912-969; reg. 963-Nicephorus Gregoras

Nicephorus Gregoras (1295-1359/60) Byzantijns geschiedschrijver. Hij kwam als jongeman naar Constantinopel, waar Theodorus Metochites zijn Nicephorus van Constantinopel

Nicephorus van Constantinopel (755-828/29) Byzantijns patriarch en geschiedschrijver. Hij was van aanzienlijke afkomst en werd keizerlijk secretaris,

Nicias

Nicias (Nikias; ca. 470-413 v.C.) Atheens veldheer en staatsman. Bracht in 421 de naar hem genoemde kortstondige vrede met Sparta tot stand. Medebevelhebber Nicolaas I de Grote (paus)

Nicola, Enrico Roberto Achille de (1877-1959) Italiaans politicus, kwam in 1909 voor de liberale partij in het parlement, waarvan hij in 1920 voorzitter Nicuesa, Diego de

Nicolaas I de Grote (paus) Paus van 858-867. Breuk met de patriarch van Constantinopel, Photius (865). Krachtige steun aan de missie in Noord-Nicolaas I Pavlovitsj (Rusland)

Nicolaas I Pavlovitsj (Rusland) (1796-1855) Tsaar van Rusland (1825-55), opvolger van zijn broer Alexander I. Liet zich in zijn politiek leiden door Nicolaas II Aleksandrovitsj (Rusland)

Nicolaas II Aleksandrovitsj (Rusland) (1868-1918) Laatste tsaar van Rusland. In 1917 werd hij tot aftreden gedwongen en vervolgens geïnterneerd. nicolaïeten

nicolaïeten Dwaalleraren in het oudste christendom, die afgoderij en ontucht bedreven (Openb. 2). De synode van Tours (567) en ook de kerkelijke Nicola, Enrico Roberto Achille de

Nicuesa, Diego de (ca. 1460-1511) Spaans conquistador, kreeg in 1508 toestemming een deel van de Midden-Amerikaanse kust te koloniseren (Isthmus nièn-hau

nièn-hau Met de term nièn-hau, 'jaar-periode', duidt men de regeringsperiodes aan van de Chinese keizers. Sedert de Han-dynastie (206 v.C.-220 n.Nièn-opstand

Nièn-opstand (ca. 1850-1868) De zgn. Nièn-bandieten (Nièn-fèi), professionele roversbendes, maakten sedert de eerste helft van de 19e eeuw het N

Niet-gebonden landen

Niet-gebonden landen Landen die niet gebonden zijn aan de grote militaire allianties. Zij kwamen voor het eerst bijeen in Belgrado (1961) op initiatief Nieuw Links

Nieuw Links Radicale vleugel van de PvdA, gevormd in 1966 in aansluiting op de maatschappijkritische stroming van jonge intellectuelen in de jaren nieuwe archeologie

Nieuw-Amsterdam Oude naam voor de stad New York. Begin 17e eeuw werd het eiland Man-a-hat-ta aan de Noord-Amerikaanse Oostkust door Pete

nieuwe archeologie In de jaren zestig vooral in de VS opgekomen richting in de archeologie, waarvan de aanhangers systematisch met gebruik van Nieuwe monarchen

Nieuwe monarchen De koningen die vanaf de tweede helft van de 15e eeuw in Europa poogden uit het sterk verbrokkelde Europa van de Middeleeuwen Nieuwe Tijd (gesch.)

Nieuwe Tijd (gesch.) Bij de periodisering van de geschiedenis gebruikelijke aanduiding voor de periode die loopt van ca. 1500 tot ca. 1870, en die Nieuwe Wereld

Nieuwe Wereld Benaming voor Amerika, toen dat door Columbus in 1492 ontdekt was.

Nieuwenaar en Meurs, Adolf van

Nieuwenaar en Meurs, Adolf van (ca. 1545-1589) Duits edelman die als overtuigd calvinist naar de opstandige Nederlanden vluchtte. Huwde in 1570 Nieuwpoort, slag bij

Nieuw-Guineakwestie

Nieuw-Guineakwestie Politiek geschil tussen Nederland en Indonesië, ontstaan in de jaren vijftig als uitvloeisel van de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd, Nieuw-Nederland

Nieuw-Nederland Nederlandse kolonie op de Oostkust van Noord-Amerika, in 1624 gesticht door de West-Indische Compagnie. De kolonie groeide Nightingale, Florence

Nieuwpoort, slag bij Gewapend treffen op 2 juli 1600 tussen een Hollands leger o.l.v. Maurits en een Spaans leger o.l.v. Francisco de Mendoza. De Nieuw-Amsterdam

Nightingale, Florence (1820-1910) Brits verpleegster. Kreeg bekendheid als 'Lady with the lamp', de dame die 's avonds met een lamp de ronde deed nihil obstat

nihil obstat (Katholieke censuur:) geen beletsel (voor publicatie).

Nijpels, Ed

Nijpels, Ed (geb. 1950) Nederlands politicus (VVD). Nijpels was al op jonge leeftijd voorzitter van de liberale jongerenorganisatie JOVD en gemeenteraadslid Nijssens, Albert Jean Gérard

Nijssens, Albert Jean Gérard (1855-1901) Belgisch katholiek politicus en jurist; hoogleraar handelsrecht te Leuven (1881). Medewerker Gents dagblad Nikodemus

Nikodemus (Nicodemus) Joods geleerde, die heimelijk met Jezus contact zocht (Joh. 3). Verdedigde als lid van de Hoge Raad Jezus (Joh. 7:50v) en Nimitz, Chester William

Nimitz, Chester William (1885-1966) Amerikaans admiraal. Opperbevelhebber Pacifische vloot 1941- 45; van zeestrijdkrachten 1945-47. Leidde de Nineve

Nineve Ruïnestad in Irak op de linkeroever van de Tigris. Belangrijke stad van Mesopotamië en Assyrië. Bloeiperiode 8e-7e eeuw v.C. Van 700 tot Niño, Pedro Alonso

Niño, Pedro Alonso (El Negro; 1468-ca. 1505) Spaans zeevaarder, vergezelde Columbus op zijn eerste reis en (misschien) op zijn derde. In 1499 was Nippoer

Nippoer Godsdienstig centrum van Soemer (Neder-Mesopotamië), ten zuidoosten van Babylon. Hoofdgod Enlil.

Nispen tot Sevenaer, Carel Jan Christiaan Hendrik van

Nispen tot Sevenaer, Carel Jan Christiaan Hendrik van (1824-1884) Nederlands roomskatholiek politicus, zoon van Jan A.C.A. van N. Studeerde Nispen tot Sevenaer, Jan Antoon Christiaan Arnold van

Nispen tot Sevenaer, Jan Antoon Christiaan Arnold van (1803-1875) Nederlands roomskatholiek politicus en jurist. Van 1848 tot zijn dood was Nithard

Nithard (ca. 790-845) Westfrankisch (Latijns) geschiedschrijver, zoon van dichter Angilbert en Bertha, een dochter van Karel de Grote. Begon 841 Nivelle, Robert Georges

Nivelle, Robert Georges (1865-1924) Frans generaal, werd na enkele succesvolle expedities in China en Noord-Afrika commandant van het tweede Nixon, Richard Milhous

Nixon, Richard Milhous (1913-1994) Amerikaans Republikeins politicus. De 37e president van de Verenigde Staten. Nixon kwam in de politiek omhoo

Nkomo, Joshua

Nkomo, Joshua (geb. 1917) Zimbabweaans politicus. Nkomo werd in 1951 secretaris-generaal van de vakbond van zwarte spoorwegarbeiders en richtte Nkrumah, Kwame

Nkrumah, Kwame (1909-1972) Ghanees politicus. Premier (1957-60), eerste president (1960-66). Regeerde volstrekt autoritair. Afgezet door een militaire nobiles

Nobile, Umberto

Nobile, Umberto (1885-1978) Italiaans noordpoolreiziger en luchtvaartingenieur. Vloog in 1926 samen met Amundsen en Ellsworth in het door hem noblesse de robe

nobiles Gesloten groep van leidende families binnen de optimaten, die de hoogste ambten in Rome in de 5e en 4e eeuw bekleedden. Zowel patriciër

noblesse de robe (Fr: adel van de toga) De ambtsadel; de hoge functionarissen, met name in Frankrijk, die vanaf de 17e eeuw integreerden met de noblesse d'épée

noblesse d'épée (Fr: adel van de degen) De adel van geboorte; de afstammelingen van het middeleeuwse ridderschap, met name in Frankrijk. Te onderscheiden Noboa, Diego

Noboa, Diego (1789-1870) Ecuadoriaans politicus, werd in 1850 na een staatsgreep van het leger door generaal José María Urbina als president geïnstalleerd. Noebar Pasja

Noebar Pasja (1825-1899) Egyptisch politicus, speelde een belangrijke rol bij de aanleg van het Suezkanaal. Dit werk was in handen van Westerse Noel-Baker, Philip John

Noel-Baker, Philip John (eig. P.J. Baker; 1889-1982) Brits politicus, Labour-afgevaardigde in het Lagerhuis (1929-31; 1936-50). Hij studeerde ge

Noereddin, Mahmoed

Noereddin, Mahmoed (1118-1174) Heerser over de tegenwoordig Syrische stad Aleppo vanaf 1146. Noereddin reorganiseerde de mohammedaanse Noerhatsji

Noerhatsji (1559-1626) Erfelijk leider van een van de Joetsjenstammen uit het latere Mantsjoerije, was de stichter van het Joetsjen-rijk van de Latere Noeri al-Said

Noeri al-Said (1888-1958) Iraaks generaal en premier. Organiseerde het Iraakse leger, en verwierf zich in de Arabische wereld een hoog aanzien als Nogaret, Guillaume de

Nogaret, Guillaume de (ca. 1260-ca. 1313) Frans rechtsgeleerde en staatsman, raadsman van koning Filips IV de Schone van Frankrijk, vooral in

Nogi, Maresoeke

Nogi, Maresoeke (1849-1912) Japans generaal, vocht o.a. in de Chinees-Japanse oorlog (1894-95). In de Russisch-Japanse oorlog (1904-05) voerde Noircarmes, Philips van St.-Aldegonde

Noircarmes, Philips van St.-Aldegonde (gest. 1574) Heer van Noircarmes. Zuid-Nederlands veldheer en staatsman, was aanvankelijk een tegenstander Nolens, Willem Hubert

Nolens, Willem Hubert (1860-1931) Nederlands r.-k. politicus, hoogleraar arbeidswetgeving te Amsterdam (1909-26). Lid Tweede Kamer voor de nomenklatoera

nomenklatoera Onofficiële lijst in de (voormalige) Sovjet-Unie van alle openbare functies, die alleen dan vervuld konden worden wanneer de betrokken Noordelijke Nederlanden

Noord-Atlantisch Verdrag (Ook: Verdrag van Washington) Het op 4 april 1949 in Washington ondertekende verdrag dat ten grondslag lag aan de Noord-Atlantische Raad

Noord-Atlantische Raad (NAR; ook NAVO-raad) Hoogste beleidsorgaan van de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO), samengesteld uit Noord-Atlantische Samenwerkingsraad

Noord-Atlantische Samenwerkingsraad (NASR, eng: NACC, North Atlantic Cooperation Council) Overlegorgaan van de NAVO-lidstaten en de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie

Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO; Eng: North Atlantic Treaty Organization of NATO; ook bekend als het Atlantisch Bondgenootschap) Noord-Duitse Bond

Noord-Duitse Bond In 1866 opgerichte opvolger van de Duitse Bond, waarin alle Noord-Duitse staten onder Pruisische leiding verenigd waren. Pruisen, Noord-Ierse kwestie

Noordelijke Nederlanden Aanduiding voor de zeven gewesten die na de Opstand omstreeks 1580 de Republiek der Verenigde Nederlanden gingen Noordelijke Tsjow-dynastie

Noordelijke Tsj'i-dynastie (550 - 557) De Noordelijke Tsj'i (Qi, Qing, Ch'ing)-dynastie, een dynastie van gesinificeerde 'barbaren', beheerste van 550 Noordelijke Wéi-dynastie

Noordelijke Tsjow-dynastie (557 - 581) De Noordelijke Tsjow (Zhou)-dynastie, een dynastie van gesinificeerde 'barbaren`, was een creatie van de Noordelijke Tsj'i-dynastie

Noordelijke Wéi-dynastie (386 - 535) De Noordelijke Wéi-dynastie (ook wel: T'o-pa Wéi) was een dynastie van gesinificeerde 'barbaren', die in de

Noord-Ierse kwestie Controverse tussen de protestantse meerderheid en de katholieke minderheid in Noord-Ierland over de gewenste politieke status Noormannen

Noordse oorlogen

Noordse oorlogen Serie oorlogen gevoerd van de 16e tot de 18e eeuw tussen Noordeuropese landen om de hegemonie over de Sont en de Oostzee

Noordse Raad

Noordse Raad In 1952 ontstaan samenwerkingsverband van Denemarken, IJsland, Noorwegen en Zweden. In 1955 sloot ook Finland zich aan. De Noord-Atlantisch Verdrag

Noormannen (Ook: Vikingen) Scandinavische zeevarende volken die vanaf eind 8e eeuw tot de 11e eeuw West- en Oost-Europa belaagden. Van de Noort, Olivier van

Noort, Olivier van (ca. 1558-1627) Nederlands zeevaarder. Maakte als eerste Nederlander een reis om de wereld (1598-1601).

Noot, Hendrik Karel Nicolaas van der

Noot, Hendrik Karel Nicolaas van der (1731-1827) Zuidnederlands politicus. Aanvoerder conservatieve oppositie - naar hem nootisten (of statisten) Norfolk, Thomas Howard

Norfolk, Thomas Howard (1473-1554) Derde hertog van Norfolk, Engels bevelhebber. Succesvol tegen de Schotten (Flodden, 1513). Bevorderde Noriega Morena, Manuel Antonio

Noriega Morena, Manuel Antonio (geb. 1938) Panamees militair. Noriega maakte snel carrière binnen het Panamese leger en werd in 1970 benoemd Norodom Sihanouk

Norodom Sihanouk (geb. 1922) Cambodjaans prins en politicus. Sihanouk was koning van 1941 tot 1955, en sinds 1953 van het soevereine Camb

Norstad, Lauris

Norstad, Lauris (1907-1988) Amerikaans militair. Al vrij snel na zijn opleiding aan de militaire academie tot cavalerist maakte Norstad de overstap Northumberland, John Dudley

North, Douglass Cecil (geb. 1920) Amerikaans econoom, hoogleraar aan de University of Washington in Seattle (sinds 1960) en aan Washington Uni

North, Frederick

North, Frederick (1733-1792) Tweede graaf van Guilford. Brits politicus, leider Tory-regering (1770-81). Onverzoenlijke houding ten opzichte van Noske, Gustav

Northumberland, John Dudley (1502-1553) Graaf van Warwick, hertog van Northumberland. Engels politicus en veldheer. Northumerland werd in Northumbria

Northumbria Angelsaksisch koninkrijk, ontstaan in de 6e eeuw. Religieuze, artistieke en intellectuele bloei in de 7e en 8e eeuw. Politieke eenheid verstoord North, Douglass Cecil

Noske, Gustav (1868-1946) Duits sociaal-democratisch politicus, lid van de Rijksdag van 1906-18. In 1918 kreeg hij van kanselier Max von Baden Noske, Willem

Noske, Willem (1918-1995) Nederlands violist en verzamelaar. Noske studeerde bij Oscar Back en Carl Flesch en trad reeds op jeugdige leeftijd als Noterdaeme, Paul

Noterdaeme, Paul (1929-1995) Belgisch diplomaat. Na zijn rechtenstudie koos Noterdaeme voor een diplomatieke loopbaan. Hij begon als ambassadesecretaris Notger

Notger (Notker; ca. 930-1008) Prins-bisschop van Luik (972-1008) en gelijktijdig in dienst van de Duitse keizer. Verkreeg de graafschappen Hoei (Nothomb, Charles-Ferdinand

Nothomb, Charles-Ferdinand (geb. 1936) Belgisch politicus. Nothomb werd in 1962 voorzitter van de PSC-jongeren (Christelijke Volkspartij). In Nothomb, Jean-Baptiste

Nothomb, Jean-Baptiste (1805-81) Belgisch politicus en diplomaat. Na de Belgische Revolutie ontplooide Nothomb zich tot een vooraanstaand lid Nothomb, Pierre

Nothomb, Pierre (1887-1966) Belgisch (Frans) schrijver en politicus. Gedurende en kort na WO I bemoeide hij zich intens met de politiek en was Nouel, Adolfo Alejandro

Nouel, Adolfo Alejandro (1862-1937) Dominicaans politicus, aartsbisschop van Santo Domingo. Werd in 1912 tegen zijn zin door het congres gekozen

Nripatoengavarman

Nripatoengavarman (reg. 844-870) Laatste gezaghebbende koning uit de Pallava-dynastie. Hij veroverde Tanjore en wist zich staande te houden in Nubiërs

Nubiërs De bewoners van het Boven-Nijldal in Egypte en Soedan. De Nubiërs waren in de vroege Oudheid ondergeschikt aan de Egyptische farao's. Nucleaire Planning Groep

Nucleaire Planning Groep (Nuclear Planning Group, NPG) Overlegorgaan binnen de NAVO, opgericht in 1967, om zonder Frankrijk dat in 1966 Numantia

Numantia (Numancia) Historische stad in de Spaanse prov. Soria. Onneembaar tijdens Numantische Oorlog (143 v.C.). In 133 v.C. verwoest. Opgravingen Numeiry, Ja'far al-

Numeiry, Ja'far al- (geb. 1930) Soedanees militair en politicus. Numeiry kwam aan de macht bij de door hem gepleegde staatsgreep van 1969. Hij Numidië

Numidië In de Oudheid gebied tussen Mauretania (huidige Marokko) en Carthago (Noord-Tunesië). Koninkrijk onder Massinissa in 203 v.C. Na de numismatiek

numismatiek (Muntkunde) Wetenschappelijke studie van munten, penningen en medailles. De numismatiek ontstond in de 17e eeuw en vormt een Núñez de Arce, Gaspar

Núñez de Arce, Gaspar (1832-1903) Spaans dichter en politicus. Na een korte journalistieke carrière wijdde hij zich aan de politiek aan de zijde der Núñez de Cáceres, José

Núñez de Cáceres, José (1772-1846) Dominicaans politicus en schrijver. Riep in 1821 de onafhankelijkheid uit. Als president van de regering wil

Núñez Vela, Blasco

Núñez Vela, Blasco (ca. 1490-1546) Eerste onderkoning van Perú (vanaf 1544). Zijn belangrijkste taak was het afdwingen van de nakoming van de Núñez, Rafael

Núñez, Rafael (1825-1894) Colombiaans consevatief politicus, president van 1880-81, 1884-86 en 1887-88. Hij was overtuigd van de mislukking

nurcu-beweging

nurcu-beweging Turkse religieus-politieke beweging. De nurcu-beweging is ontstaan rond de islamitische activist en publicist Said Nursi (1873-1960). Nyerere, Julius Kambarage

Nyerere, Julius Kambarage (geb. 1922) Tanzaniaans politicus. President van Tanganjika (1962-64) en vanaf de unie met Zanzibar (1964) president Nyssens, Albert

Nyssens, Albert (1855-1901) Belgisch katholiek politicus en jurist, hoogleraar in het handelsrecht te Leuven (1881). N. werkte o.a. mee aan het Gentse Obuchi, Keizo

O'Brien, William Smith (1803-1864) Iers protestants nationalistisch politicus. Voorstander afschaffing van de Unie met Engeland. Leider opstand tegen O'Connell, Daniel

Obuchi, Keizo (geb. 1937) Japans liberaal politicus. Keizo Obuchi is al 35 actief in de LDP, de Liberaal-Democratische Partij. Hij was minister van ochrana

ochrana Geheime politie in Rusland, opgericht in 1881 door tsaar Alexander III (reg. 1881-1894), ter versteviging van zijn autocratisch bewind.

O'Connell, Daniel (1775-1847) Iers katholiek nationalistisch politicus. Voorstander opheffing Unie met Engeland. Als katholiek niet toegelaten tot O'Kelly, Sean Thomas

Octavia

Octavia (gest. 11 v.C.) Romeinse. Trad bemiddelend op tussen haar broer Octavianus (Augustus) en de vrouw van Marcus Antonius.

Oder-Neissegrens

Oder-Neissegrens Grens tussen Duitsland en Polen (westgrens van Polen), genoemd naar de gelijknamige rivieren. De Sovjet-Unie gaf in 1945 een Odinga, Oginga

Odinga, Oginga (1910-1994) Keniaans politicus. Nadat Kenia in 1963 onafhankelijk was geworden, werd Odinga vice-president onder Jomo Kenyatta. Odo (Frankrijk)

Odo (Frankrijk) (ca. 858-898) Graaf van Parijs (883-86), koning van West-Francië (888- 98), opvolger van Karel III de Dikke. Verdedigde Parijs tegen Odoacer

Odoacer (ca. 433-493) Germaans legerleider. Maakte formeel een eind aan het West-Romeinse Rijk door afzetting van Romulus Augustulus in 476. Oebaid Allah al-Mahdi

Oebaid Allah al-Mahdi (gest. 934) Stichter van de Fatimiden-dynastie in Noord-Afrika (reg. 909-934). Kwam aan de macht na de Berberopstand in

Oegarit

Oegarit (Ugarit) Stad in Syrië, bewoond van ca. 7000-1200 v.C. Gelegen aan de Middellandse Zee tegenover Cyprus. In de puinheuvel (Ras esj Sjamra) oejamaa

oejamaa Systeem van collectivisatie van de landbouw in Tanzania, ingevoerd in 1967 door president Julius Nyerere (geb. 1921). De oejamaa-politiek Oemajjaden

Oemajjaden Arabische dynastie en kalifaat (661-750), gesticht door Moeawija. Moeawija was een vooraanstaand lid van de Omajja-familie uit Mekka, Oerartoe, rijk van

Oerartoe, rijk van Armeens rijk, gesticht in de 7e eeuw v.C. Het grondgebied was niet vast omgrensd, maar had als kern het dal van de Araks en het Oeroek

Oeroek (in de Bijbel Erech) Antieke stad in Neder-Mesopotamië op de linkeroever van de Eufraat (thans Warka, Irak). Een van de centra van de Soemerische Oethmaan

Oethmaan (Oethmaan ibn Affaan; gest. 656) Derde van de rechtgeleide kaliefen en opvolger van Omar. Oethmaan zou de redactie van de koran ter Ohira, Masayoshi

Ohira, Masayoshi (1910-1980) Japans politicus, vervulde van 1936-52 verschillende functies vervulde op het ministerie van Financiën, waarna hij oktjabristen (gesch)

O'Kelly, Sean Thomas (1882-1966) Iers politicus. Medeoprichter Sinn Féin en actief in de Paasopstand (1916). Ruim 25 jaar parlementariër voor O'Neill, Thomas Philip (Tip)

oktjabristen (gesch) Groep Russische conservatieve liberalen die in 1905 het Oktobermanifest van tsaar Nicolaas II (reg. 1894-1917) als uitgangspunt Oktobermanifest

Oktobermanifest Manifest, uitgegeven door de Russische tsaar Nicolaas II (reg. 1894- 1917) in 1905, waarin hij, om de revolutionaire beweging tegemoet Oktoberoorlog

Oktoberoorlog (Ook: Jom Kippoeroorlog) Oorlog van Israël tegen Egypte en Syrië, uitgebroken toen beide Arabische landen Israël onverwachts aanvielen Oktoberrevolutie

Oktoberrevolutie (November-revolutie volgens de westerse tijdrekening) Staatsgreep in Rusland in oktober 1917 van bolsjewiki tegen de Voorlopige Olaerts, Jef

Olaerts, Jef (1914-1990) Vlaams politicus. Olaerts studeerde economische wetenschappen in Leuven. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was hij burgemeester Olaf V

Olaf (Noorwegen) 1. Olaf I Tryggvason (ca. 964-1000), koning van Noorwegen (995-1000). 2. Olaf II Haraldsson (de Heilige; ca. 995-1030), koning Oldenbarnevelt, Johan van

Olaf V (1903-1991) koning van Noorwegen. Olaf V werd geboren als prins Alexander Edward Christian Frederik van Denemarken. Na een opleiding Olaf (Noorwegen)

Oldenbarnevelt, Johan van (1547-1619) Nederlands staatsman. Pensionaris van Rotterdam (1576-86) en landsadvocaat van Holland en West-Friesland oliecrisis van 1973

oliecrisis van 1973 Dramatische beperking van de olieproductie en verhoging van de olieprijzen door Arabische lidstaten van de OPEC-landen om oligarchie

oligarchie Regering door weinigen; politieke structuur waarin de macht in handen is van een kleine, gesloten groep. In de Griekse Oudheid zag men

Olivares, Gaspar de Guzmán

Olivares, Gaspar de Guzmán (1587-1645) Spaans politicus. Feitelijk machthebber onder Filips IV (tot 1643). Verbrak het Twaalfjarig Bestand (1621) Oliveira Martins, Joaquim Pedro de

Oliveira Martins, Joaquim Pedro de (1845-1894) Portugees geschiedschrijver en politicus. Verwierf zich door zelfstudie brede cultuurkennis. Bezat Olivier van Paderborn

Olivier van Paderborn (ook Olivier van Keulen; gest. 1227) Duits (Latijns) kroniekschrijver en theoloog. Hij was tot 1207 kanunnik aan de Dom van Olmeken

Olmeken (Olmec) Oudste precolumbiaanse cultuur, gevestigd in het gebied van de huidige Mexicaanse Golfkust; hoogtepunt van ca. 1100 tot 800 v.Olympia

Olympia Grieks religieus centrum in de Oudheid op de Peloponnesos (Elis), aan de voet van de berg Kronos. Gewijd aan de goden Hera en Zeus. Sedert Olympia, Zeusbeeld te

Olympia, Zeusbeeld te Met goud en ivoor belegd beeld van Zeus, vervaardigd door de Atheense beeldhouwer Phidias. Stond in de Zeustempel op Olynthus

Olynthus In de Oudheid Griekse kolonie in Macedonië op het schiereiland Chalcidice. Verwoest in 348 v.C. Bij opgravingen (1928-38) zijn ruïnes Omar

Omar (Oemar ibn al-Chattaab; gest. 644) Opvolger van kalief Aboe Bakr en tweede van de rechtgeleide kaliefen. Omar werd vooral bekend door zijn Omar Pasja

Omar Pasja (eig. Mihailo Latas; 1806-1871) Turks militair en politicus, van origine Kroaat. Bevoorrechtte als stadhouder van Bosnië (1848-50) de ommelandvaarders

ommelandvaarders Schippers uit Friesland en de IJsselstreek die in de 13e eeuw handel dreven met de gebieden rond de Oostzee, vooral met het Zuid-On the origin of species

On the origin of species Volledig: 'On the origin of species by means of natural selection or the preservation of favoured races in the struggle for life' Onassis, Christina

Onassis, Christina (1950-1988) Grieks miljardair. Christina Onassis was de dochter van de Griekse reder Aristoteles Onassis, die bij zijn overlijden Ondaatje, Pieter Philip Juriaan Quint

Ondaatje, Pieter Philip Juriaan Quint (1758-1818) Nederlands politicus. Zorgde als leider der patriotten (tegen de regenten) in Utrecht voor de installatie onderduiker

onderduiker Persoon die zich tijdens de Bezetting verborgen hield voor de Duitse bezetter. Veel jonge mannen doken onder om aan de verplichte tewerkstelling ontdekkingsreizen

O'Neill, Thomas Philip (Tip) (1912-1994) Amerikaans politicus. De politieke carrière van de Democraat O'Neill omspande meer dan vijftig jaar, waarvan

ontdekkingsreizen Reizen van met name Spanjaarden en Portugezen tijdens de 15e, 16e en 17e eeuw, gemaakt om (nieuwe) zeeroutes naar Azië te ontkerstening

ontkerstening De vermindering van de invloed van het christelijk geloof. De ontkerstening begon in de 18e eeuw met de Verlichting en zette zich in ontzuiling

ontzuiling Het proces van de doorbreking van de verzuilde Nederlandse samenleving. Vanaf ongeveer het midden van de tweede helft van de 19e eeuw oorkondeleer

oorkondeleer (diplomatiek) Wetenschap die zich bezighoudt met de kritische beoordeling van oorkonden, d.w.z. schriftelijke rechtsgeldige getuigenissen oorlogscommunisme

oorlogscommunisme Economische politiek in de Sovjet-Unie, ingevoerd na de Russische Revolutie (1917), waarbij niet alleen de industrie, maar Oostblok

Oostblok Politiek begrip uit de Koude Oorlog dat gebruikt werd ter aanduiding van de communistische regimes in Oost-Europa, de Sovjet-Unie inbegrepen.

Oostenrijks Staatsverdrag

Oostenrijks Staatsverdrag Het in mei 1955 gesloten verdrag tussen Oostenrijk en de vier bezettingsmachten (Frankrijk, Groot-Brittannië, Verenigde

Oostenrijkse Nederlanden

Oostenrijkse Nederlanden De Zuidelijke Nederlanden tijdens het bewind van de Oostenrijkse Habsburgers (1713-1792), omvattende de huidige provinci

Oostenrijkse Successieoorlog

Oostenrijkse Successieoorlog (1740-1748) Oorlog om de Habsburgse zeggenschap over verschillende gebieden, uitgebroken naar aanleiding van Oosterse Kerken 1. algemeen

Oosterse Kerken 1. algemeen In de eerste eeuwen van de jonge christenkerk werd voor het bestuur de organisatie en indeling van het Romeinse Rijk Oosterse Kerken 2. Oosters schisma

Oosterse Kerken 2. Oosters schisma Het oosters schisma is de kerkscheuring in 1054 tussen de Kerk van Rome en die van Constantinopel. Het oosterse negotie

oosterse negotie De Nederlandse handel op de landen rond de Oostzee in de 16e en 17e eeuw. Vooral de graanhandel was zeer belangrijk.

oosterse renaissance

oosterse renaissance Onder oosterse renaissance wordt de belangstelling verstaan die in het Westen sinds de jaren vijftig en zestig is gegroeid voor oostkolonisatie, Duitse

Oost-Europa

Oost-Europa Politiek begrip ter aanduiding van de Europese landen die na de Tweede Wereldoorlog een communistisch regime kregen. Albanië en Oost-Europa, omwentelingen in

Oost-Europa, omwentelingen in Omwentelingen in 1989 in bijna alle Midden- en Oost-Europese staten waarbij de communistische regimes die sinds Oost-Francië

Oost-Francië Oostelijk deel van het Frankische Rijk, na de dood van Lodewijk de Vrome in 840 toegewezen aan zijn zoon Lodewijk de Duitser. Tot Oost-Indiëvaarder

Oost-Indiëvaarder Oude benaming voor een Nederlands schip dat, onder de vlag van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC), in de 17e en

Oost-Kantons

Oost-Kantons Niet-officiële benaming voor het gebied in Oost-België dat in 1940 door Duitsland geannexeerd werd: de kantons Eupen, Sankt Vith, Oost-Romeinse rijk

oostkolonisatie, Duitse Verovering en ontginning van gebieden ten oosten van de Elbe door Germaanse stammen uit Duitsland. Bij deze Drang na

Oost-Romeinse rijk Dat deel van het Romeinse Rijk dat na de dood van keizer Theodosius de Grote (reg. 379-395) werd geregeerd vanuit Constantinopel. Oost-Westtegenstelling

Oost-Westtegenstelling De tegenstellingen op economisch, politiek en ideologisch gebied tussen de kapitalistische westerse landen (Noord-Amerik

OPCW

OPCW (Organisation for the Prohibition of Chemical Weapons) De OPCW zal toezien op de naleving van het Chemisch Wapenverdrag (CW). De OPCW open door

open door (Lett: open deur) Handelspolitiek uitgaande van een vrije wereldhandel, zonder monopolies of beschermde afzetmarkten. In het bijzonder Open-Skiesverdrag

Open-Skiesverdrag Op 24 maart 1992 gesloten Verdrag dat voorziet in onbewapende inspectievluchten boven Europa, Noord-Amerika en het GOS.

opgraving

opgraving Belangrijkste archeologische onderzoeksmethode. Heeft tot doel zo nauwgezet mogelijk de structuur van een archeologische vindplaats te opistografie

opistografie (Gr.: opistos = achter) Term uit de papyrologie om een papyrusrol aan te duiden die ook aan de achterzijde is beschreven, hetgeen betrekkelijk opiumoorlogen

opiumoorlogen (1839-1842, 1856-1860) Een tweetal gewapende conflicten tussen China en Groot-Brittannië, in de tweede opiumoorlog gesteund Opstand, de

Opstand, de (1568-1589) Benaming voor het eerste deel van de strijd die in de Nederlanden werd gevoerd tussen het wettige, Spaanse gezag en de optimaten

optimaten Groep rijke patriciërs en plebejers, zoals senatoren en grootgrondbezitters, in het Romeinse Rijk. Zij bezaten het monopolie op de bestuursposten Oradour-sur-Glane

Oradour-sur-Glane Dorp in het Franse dep. Haute-Vienne; ca. 2000 inw. (1990). De SS moordde op 10 juni 1944 de bevolking van 642 mensen ui

oral history

oral history Geschiedschrijving gebaseerd op mondelinge informatie. De Griekse historicus Herodotus (ca. 485-424 v.C.) trok er zelf op uit om door Orange (graafschap)

Orange (graafschap) Voormalig Zuid-Frans graafschap (11e eeuw), in 1163 prinsdom. Kwam na de dood van de laatste graaf René van Chalon (1544

orangisme

orangisme In het algemeen steun voor het huis van Oranje. In het bijzonder een beweging in België die na de Belgische Revolutie (1830) ijverde voor Oranje Vrystaat

Oranje Vrystaat Voormalige provincie in Zuid-Afrika; 127.338 km2; 1.870.000 inwoners (1987); hoofdstad: Bloemfontein. Tijdens de Grote Trek Oranje-Nassau

Oranje-Nassau Sinds 1815 het vorstenhuis van het Koninkrijk der Nederlanden. Het huis van Oranje-Nassau neemt al vanaf de 16e eeuw een bijzondere Orde van Leopold II

Orde van Leopold II Belgische ridderorde, gesticht in 1900 door koning Leopold II.

Orde van Oranje-Nassau

Orde van Oranje-Nassau Nederlandse ridderorde, gesticht in 1892 door koningin-moeder Emma. Benoeming in de orde vindt plaats vanwege 'bijzonder

Ordzjonikidze, Grigorij Konstantinovitsj

Ordzjonikidze, Grigorij Konstantinovitsj (1886-1937) Sovjetrussisch politicus. Nam als volgeling van Lenin deel aan de revolutie. Naaste medewerker Orellana, Francisco de

Orellana, Francisco de (1511-1546) Spaans ontdekkingsreiziger. Nam met Pizarro deel aan de verovering van Peru. Bevoer als eerste Europeaan de

Organisatie voor Afrikaanse Eenheid

Organisatie voor Afrikaanse Eenheid (OAE) Organisatie van Afrikaanse staten, opgericht in 1963, secretariaat Addis Abeba. Met uitzondering van Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling

Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO; Engels: Organisation for Economic Cooperation and Development, OECD). Organisation de l'Armée Secrète

Organisation de l'Armée Secrète (OAS) Clandestiene beweging van Fransen die zich verzetten tegen het zelfbeschikkingsrecht van Algerije in de

Organization of American States

Organization of American States (OAS) Organisatie van Amerikaanse staten om vrede en veiligheid op het westelijk halfrond te waarborgen, een Orhan

Orhan (of Orchan; ca. 1288-ca. 1360) Tweede sultan van het Osmaanse Rijk (ca. 1326-ca. 1360), opvolger van Osman I. Breidde het rijk verder uit Orlando, Vittorio Emanuele

Orlando, Vittorio Emanuele (1860-1952) Italiaans jurist en liberaal politicus. Parlementslid sinds 1897, tussen 1903-17 verschillende malen ministe

Orléanisten

Orléanisten Franse monarchistische partij die de troonaanspraken van het huis Orléans steunt. De partij werd in 1830 opgericht om het koningsschap Orléans, huis

Orléans, huis Naam van een aantal zijtakken van de Franse koningshuizen Valois en Bourbon. Het huis Valois-Orléans dateert uit de 13e eeuw en Orsini, geslacht

Orsini, geslacht Aanzienlijk Italiaans geslacht afkomstig uit Rome. Gedurende de Middeleeuwen steunden zij de partij der Welfen en streden ze tegen Ortega, Daniel

Ortega, Daniel (geb. 1945) Nicaraguaans verzetsstrijder en politicus. Ortega werd in 1979 'Comandante' van de Sandinistische bevrijdingsbeweging Oscar (Zweden)

Oscar (Zweden) Oscar I (1799-1859), koning van Zweden en Noorwegen (1844-59), opvolger van Karel XIV (Jean-Baptiste Bernadotte). Opgevo

Osloakkoorden

Osloakkoorden Twee overeenkomsten tussen de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie (PLO) en Israël, bereikt onder bemiddeling van de Noorse regering. Osmaanse Rijk

Osmaanse Rijk Het Osmaanse, Turkse of Ottomaanse Rijk (1300-1923), ontwikkelde zich van een klein moslimvorstendom in Anatolië tot een machtige Osman (Osmaanse Rijk)

Osman (Osmaanse Rijk) Drie sultans van het Osmaanse Rijk. Naam is Turkse vorm van het Arabische Oethmaan. Osman I (ca. 1258-1324), stamvader Oster, Hans

Oster, Hans (1887-1945) Duits generaal, werkzaam voor de contraspionage van het leger. In het geheim tegenstander van de nazi's. Waarschuwde in Ostia

Ostia Ruïnestad aan de monding van de Tiber in Italië; in de 4e eeuw v.C. gesticht als eerste Romeinse kolonie. Vanaf de 3e eeuw v.C. belangrijkste Ostpolitik

Ostpolitik Naam voor het buitenlands beleid van de Duitse Bondsrepubliek dat de verbetering van de betrekkingen met zijn buurlanden in het Oosten Ostrogoten

Ostrogoten (Oost-Goten) Germaanse volksstam, voortgekomen uit de stam der Goten. Eind 3e eeuw stichtten de Ostrogoten een rijk in Zuid-Rusland. Ost-Verträge

Ost-Verträge Verdragen die de Bondsrepubliek Duitsland in het kader van de Ostpolitik na 1970 met Oost-Europese staten sloot. Tussen de Bondsrepubliek Oswald, Lee Harvey

Oswald, Lee Harvey (1939-1963) Amerikaan, vermoedelijke moordenaar van president J.F. Kennedy (22-11-1963). Twee dagen na zijn arrestatie Otho, Marcus Salvius

Otho, Marcus Salvius (32-69) Tweede keizer van het Romeinse Rijk tijdens het Vierkeizersjaar (69).

Otto I (Griekenland) (1815-1867) Eerste koning van een onafhankelijk Griekenland (1832-62); van Beierse afkomst. Afgezet door militairen na de Otto II (Duitse Rijk)

Otto I de Grote (Duitse Rijk)

Otto I de Grote (Duitse Rijk) (912-973) Tweede koning van het Oost-Frankische Rijk uit het Saksische huis. Otto I versterkte het koninklijk gezag Otto I (Griekenland)

Otto II (Duitse Rijk) (955-983) Koning van het Duitse Rijk en keizer (973-83). Opgevolgd door Otto III.

Otto III (Duitse Rijk)

Otto III (Duitse Rijk) (980-1002) Koning van het Duitse Rijk en keizer (983-1002). Streefde naar herleving van het Romeinse Rijk. Opgevolgd doo

Otto IV van Brunswijk (Duitse Rijk)

Otto IV van Brunswijk (Duitse Rijk) (ca. 1173-1218) Koning van het Duitse Rijk (1198-1218) en keizer (1209-18), opvolger van Hendrik VI. Won Ottokar II (Bohemen)

Ottokar II (Bohemen) (ca. 1230-1278) Koning van Bohemen (1253-78). Maakte gebruik van het interregnum in het Duitse Rijk om zijn macht te ver

Ottoons stelsel

Ottoons stelsel Stelsel ingevoerd door keizer Otto I de Grote (912-973), dat de Kerk betrok bij het bestuur van het Heilige Roomse Rijk. De geletterde Oude Wereld

Oud, Pieter Jacobus

Oud, Pieter Jacobus (1886-1968) Nederlands liberaal politicus en parlementair historicus, broer van J.J.P. O. Lid Tweede Kamer (1917-33; 1937-Ourcq, slag aan de

Oude Wereld Europa, Azië en Afrika; de wereld zoals die in Europa bekend was voor Columbus' ontdekking van Amerika, de Nieuwe Wereld, in 1492.

Oudegeest, Jan

Oudegeest, Jan (1870-1951) Nederlands vakbondsleider en socialistisch politicus. Een van de leiders (gematigd) van de spoorwegstaking (1903). Oudheid

Oudheid Periode in de geschiedenis van 4000 v.C. tot de val van het Romeinse Rijk in 476 n.C. Het tijdvak van de oudste beschavingen, in het bijzo

Ourcq, slag aan de (5 september 1914) Veldslag in WO I, onderdeel van de slag aan de Marne.

Outers, Lucien

Outers, Lucien (1924-1993) Belgisch politicus. Outers was in 1964 één van de oprichters en van 1983 tot 1984 voorzitter van het Front Démocratique out-of-area-optreden

out-of-area-optreden Optreden van de NAVO buiten het NAVO-verdragsgebied. Tot 1991 werd out-of-area optreden zonder aanval op het NAVO-Oven, Julius Christiaan van

Oven, Julius Christiaan van (1881-1963) Nederlands jurist. Hij begon zijn loopbaan als journalist. In 1917 werd hij hoogleraar in het Romeins recht

Overlord, operatie

Overlord, operatie Codenaam voor de door Eisenhower geleide operatie waarin de geallieerde invasie in Normandië voor de bevrijding van West-Europa Oversticht

Oversticht In de Middeleeuwen het oostelijk deel van het bisdom Utrecht, ongeveer gelijk aan het huidige Overijssel, Drenthe en Groningen, waar de Owen, Robert

Owen, Robert (1771-1858) Brits industrieel en utopisch socialist. Trachtte in de katoenspinnerij te New Lanark (Schotland), waarvan hij mede-eigenaar Oxenstierna, Axel

Oxenstierna, Axel (1583-1654) Zweeds staatsman, graaf van Oxenstierna (sinds 1645). Sinds 1612 rijkskanselier onder Gustaaf Adolf en diens dochter Oxfordbeweging

Oxfordbeweging Kerkelijke hervormingsbeweging, gestart in 1833 in Oxford, die de anglicaanse Kerk tot nieuw elan wilde stimuleren door de invoering Oyo-rijk

Oyo-rijk West-Afrikaans koninkrijk in het huidige Nigeria, gesticht in de 17e eeuw toen de Joroeba-vorsten in Nigeria werden verenigd onder de vorst Özal, Turgut

Özal, Turgut (1927-1993) Turks politicus. Özal vervulde enkele invloedrijke functies in binnen- en buitenland, alvorens na de militaire staatsgreep O'Brien, William Smith

paal

paal Heraldische hoofdfiguur, gevormd door twee loodrechte lijnen door het midden van een wapenschild. Naar vorm en plaatsing onderscheidt men paap

paap (Gr: pappas; Lat: papa = vader) In de vroeg-christelijke Kerk een algemene benaming van bisschoppen, later gereserveerd voor de paus. Ook: Paasikivi, Juho Kusti

Paasikivi, Juho Kusti (1870-1956) Fins bankier en conservatief politicus. Premier (1918; 1944-46) en president (1946-56). Onderhandelaar met de Paasopstand

Paasopstand Opstand in Dublin in april 1916 van Ierse nationalisten tegen het Britse gezag. De Paasopstand werd georganiseerd door de radicale Sinn Pacheco Areco, Jorge

Pacheco Areco, Jorge (geb. 1920) Uruguayaans journalist en politicus, werd in 1966 vice-president onder Oscar Diego Gestido, de leider van de Colorados. Pacheco Pereira, Duarte

Pacheco Pereira, Duarte (ca. 1500) Portugees ontdekkingsreiziger, ondernam o.a. een reis naar de zuidwestkust van Afrika (1488, terugreis met Ba

Pacheco, Gregorio

Pacheco, Gregorio (1823-1899) Boliviaans politicus. Bij de presidentsverkiezingen van 1884 ging de strijd in het begin tussen Camacho en Arce. pachtersoproer

pachtersoproer Een volksoproer tegen belastingpachters. Bijv. in de Nederlandse Republiek ten tijde van de Oostenrijkse Successieoorlog (1740-1748) Pacificatie van Gent

Pacificatie van Gent Overeenkomst, gesloten op 8 november 1576, tussen de Staten-Generaal van de niet-opstandige gewesten (o.a. Brabant en Vl

pacificatiepolitiek

pacificatiepolitiek Benaming voor de door de Nederlandse liberale regeringsleider P.W.A. Cort van der Linden (1846-1925) gevoerde politiek gericht pacifisme

pacifisme (Lat: pax = vrede) Geestesgesteldheid waarbij men geweld onvoorwaardelijk afwijst. Pacifisme kan een persoonlijke stellingname zijn of Pacifistisch-Socialistische Partij

Pacifistisch-Socialistische Partij (PSP) Nederlandse politieke partij. De PSP werd in 1957 gesticht door anti-militaristische christenen en radicale

Paderewski, Ignacy Jan

Paderewski, Ignacy Jan (1860-1941) Pools pianist en componist. Paderewski studeerde te Warschau aan het conservatorium, waar hij van 1878-83 Padilla, Juan López de

Padilla, Juan López de (1484-1521) Spaans edelman en leider van een opstand van Castiliaanse steden tegen de politiek van Karel V (Karel I van

Padri's

Padri's Orthodoxe islamieten die, beïnvloed door de hervormingen van de wahhabieten, begin 19e eeuw op het eiland Sumatera gingen ageren tegen Paepe, Placide De

Paepe, Placide De (1913-1989) Belgisch politicus. De Paepe begon als metaalarbeider, maar werkte zich op tot vakbondssecretaris. Hij was CVP-Paestum

Paestum Ruïnestad in Zuidwest-Italië, 40 km ten zuidoosten van Salerno. In de 7e eeuw v.C. gesticht als Griekse kolonie (Poseidonia, tot 273 v.C.). Páez, José Antonio

Páez, José Antonio (1790-1873) Venezolaans generaal en politicus, had als leider van de llaneros een belangrijk aandeel in de bevrijding van Venezuela. Pagan

Pagan Ruïnestad in Birma, aan de Irrawaddy; van de 7e tot de 12e eeuw hoofdstad van het gelijknamige rijk. Telt ruim 1.000 bakstenen stoepa's, en Pahlawi

Pahlawi (ook: Pahlevi; van het Perzische pahlewin = held) Keizersdynastie die van 1925-1979 over Perzië (Iran) heerste. Gesticht door 1. Reza Sjah Paine, Thomas

Paine, Thomas (1737-1809) Engels/Amerikaans politicus en prozaschrijver. Emigreerde in 1774. Had als vurig pleiter voor afscheiding van de koloniën pairs

pairs (Lat: pares, gelijken; Engels: peers) In het leenstelsel oorspronkelijk de kroonvazallen, de rechtstreekse leenmannen van de koning die zitting Paisley, Ian Richard Kyle

Paisley, Ian Richard Kyle (geb. 1926) Noord-Iers dominee en politicus; militant woordvoerder der protestanten in de strijd tegen katholieken en IR

Paíva, Félix

Paíva, Félix (geb. 1877) Paraguayaans advocaat en liberaal politicus, werd in 1937 voorlopig president, toen Rafael Franco na een onbloedige staatsgreep Pakevitsj, Ivan Fjodorovitsj

Pakevitsj, Ivan Fjodorovitsj (1782-1856) Russisch generaal, graaf van Jerevan. Hij vocht in de oorlogen tegen Frankrijk (1812), Perzië (1826-28) Pakoeboewono

Pakoeboewono Naam van twaalf vorsten van Mataram en Soerakarta op Midden-Java. De eerste was Pageran Poeger, die als Soesoehoenan Pakoeboewono Palatinus

Palatinus (Palatijn) Een der zeven heuvels van Rome, waarop eerste deel van Rome ontstond (ca. 750 v.C.). Aanvankelijk aristocratische woonwijk, paleografie

paleografie (Gr.: palaios = lang geleden) Leer van het oude handschrift, onderdeel van de codicologie. In de 17e eeuw tot ontwikkeling gekomen wetenschap, Paleolithicum

Paleolithicum (Oude Steentijd) Oudste der drie tijdvakken waarin de Steentijd wordt onderverdeeld, van ca. 2 miljoen jaar geleden tot ca. 10.000 v.Paleologen

Paleologen Laatste keizersdynastie die van 1261-1453 over het Byzantijnse Rijk heerste. Gegrondvest door Michael VIII Palaeologus, die een eind Palestijnse Bevrijdingsorganisatie

Palestijnse Bevrijdingsorganisatie (PLO) Organisatie, opgericht in 1964 op initiatief van de Arabische Liga met als doel de vestiging van een democratische

Palestijnse kwestie

Palestijnse kwestie Conflict in en om Palestina, ontstaan toen dit gebied nog hoofdzakelijk Arabisch gebied was en aan het einde van de 19e eeuw Palestijnse Nationale Raad

Palestijnse Nationale Raad Een in 1964 opgerichte mantelorganisatie, die beschouwd kan worden als het Palestijnse parlement in ballingschap. De Palestina

Palestina Palestina - een gebied dat in de Oudheid groter was dan het huidige Israël - betekent letterlijk 'Filistijnenland'. Door zijn ligging tussen verschillende Palingoproer

Palingoproer Oproer, uitgebroken in juli 1886 in de Amsterdamse Jordaan, naar aanleiding van het verbod op het palingtrekken, een volksvermaak Pallottino, Massimo

Pallottino, Massimo (1909-1995) Italiaans archeoloog. Pallottino, die hoogleraar was in Cagliari (1940-45) en Rome (1945-79), gold als de grootste Palme Commissie

Palm, Etta Lubina Johanna

Palm, Etta Lubina Johanna (1743-1799) Nederlands feministe, onderscheidde zich door haar vrije levenswijze en haar politieke activiteiten. Ze trad

Palme Commissie Onafhankelijke internationale commissie voor ontwapenings- en veiligheidskwesties o.l.v. de voormalige Zweedse premier Olof Palmerston, lord

Palme, Sven Olof Joachim (1927-1986) Zweeds politicus, studeerde medicijnen in de VS en rechtswetenschappen in Stockholm. Zijn politieke carrière

Palmerston, lord (Henry John Temple; 1784-1865) Brits staatsman. Begon als Tory, sloot zich aan bij Whigs. In wezen conservatief, was voorstander Palme, Sven Olof Joachim

Palmyra

Palmyra Stad in Syrië, bij de Assyriërs bekend als Tadmor (ca. 1100 v.C.). Na verwoesting van Petra (105 v.C.) centrum karavaanhandel met Perzië

Paltische Successieoorlog

Paltische Successieoorlog (1688-1697) Oorlog ingezet met de inval van Franse troepen in de Palts (oostelijke Rijnoever). Lodewijk XIV maakte palts

palts (Lat: palatium = paleis; Du: Pfalz) In het Frankische Rijk en het Heilige Roomse Rijk de tijdelijke residentie van de koning. Bij ontbreken van paltsgraaf

paltsgraaf (Lat: comes palatinus) Vertegenwoordiger van de koning in zijn palts bij de rechtspleging en het beheer van zijn rijksgoed. Evenals de gewone Panaetius van Rhodos

Panaetius van Rhodos (180-110 v.C.) Grieks filosoof, ontdeed de stoïcijnse leer van haar scherpste kanten en introduceerde haar in Rome, waar zij Panamakanaal

Pan-Africanist Congress (PAC) Zwarte Zuid-Afrikaanse politieke beweging, opgericht in 1959 door Robert Sobukwe als radicale splinter van het pan-Afrikanisme

pan-Afrikanisme Stroming die een supranationale Afrikaanse eenheid nastreeft. De dekolonisatie en het onafhankelijk worden van vele Afrikaanse pan-Amerikanisme

Panamá, congres van Congres gehouden in Panamá Stad in 1826 op initiatief van Simón Bolívar met het doel tot een nauwere politieke en militaire Panarabisch congres (1936)

Panamakanaal Kanaal dwars door de Midden-Amerikaanse staat Panama. Het in 1914 voltooide kanaal heeft een lengte van 81,6 kilometer en vormt Panamá, congres van

pan-Amerikanisme Het streven naar een gemeenschappelijke politiek door de verschillende staten van Noord- en Latijns Amerika en de Cariben. Doel pan-Arabische beweging

Panarabisch congres (1936) Congres van 400 afgevaardigden uit alle Arabische landen, bijeengekomen in Bludan (Syrië), om een uitspraak te doen panarabisme

pan-Arabische beweging Beweging die streeft naar een grotere eenheid onder de Arabische landen. De wortels van de pan-Arabische beweging liggen

panarabisme Streven naar eenheid van de Arabische landen; ontstaan begin 20e eeuw, gericht tegen Turkije. Stelde zich spoedig antiwesters en antizionistisch Panay-incident

Panay-incident Treffen op de Chinese rivier de Jangtsekiang op 12 december 1937, waarbij de Amerikaanse kanonneerboot Panay door Japanse vliegtuigen pancasila

pancasila (Ook Panca Sila) Lett: vijf zuilen. Dit zijn de in de preambule van de grondwet opgenomen grondbeginselen waarop de Indonesische eenheidsstaat Pandit, Vijaya Lakshmi

Pandit, Vijaya Lakshmi (geb. 1900) Indiaas politica en diplomate, zuster van Jawaharlal Nehroe. In 1937 werd zij de eerste vrouwelijke minister van Pando, José Manuel

Pando, José Manuel (1848-1917) Boliviaans generaal en liberaal politicus, presidentskandidaat in 1896. Werd in 1899 president na de staatsgreep pandsteden

pandsteden Steden die als waarborg voor het nakomen van een verplichting in pand werden gegeven. Toen in 1584 koningin Elizabeth van Engeland Paneuropese topconferentie

Paneuropese topconferentie Conferentie van staatshoofden en regeringsleiders in het kader van het CVSE-proces van 19 tot en met 21 november Pangalos, Theodoros

P'ang Sjang p'eng (ca. 1524-ca. 1581) Censor en regionaal inspecteur onder de Chinese Ming-dynastie (1368-1636). P. deinsde er niet voor terug P'eng P'ai

Pangalos, Theodoros (1878-1952) Grieks generaal en politicus. P. streed in de Balkanoorlogen en in de oorlog tegen Turkije. Na een staatsgreep pangermanisme

pangermanisme Het streven naar eenheid van alle Germaanse volken. Aanvankelijk was het een met name door de Duitse romantici verwoord gevoel panislamisme

panislamisme Een westerse term om de politieke islamitische solidariteitsbeweging tegen het Westen te omschrijven. Het panislamisme is vooral verbonden Pankhurst, Emmeline

Pankhurst, Emmeline (geboren Goulden; 1858-1928) Brits feministe en actief suffragette. Samen met haar dochter Christabel Harriette Pankhurst Pannekoek, Antonie

Pannekoek, Antonie (1873-1960) Nederlands astronoom en politiek denker, hoogleraar te Amsterdam (1925-42). Medeoprichter van de Sociaal-Dem

panopticon

panopticon Een door Jeremy Bentham (1748-1832) bedachte gevangenis. Het was een gebouw in de vorm van een enorme halve bol met een glazen panslavisme

panslavisme Cultureel-politieke stroming onder de Slavische volken in de 19e en begin 20ste eeuw, gericht op de vereniging van alle Slaven, die, m.panturkse beweging

panturkse beweging Beweging die er naar streeft om alle Turkse volken binnen één staat onder te brengen. Het panturkisme leefde vooral sterk tijdens Pan-Africanist Congress

Pao, Sir Yue-Kong

Pao, Sir Yue-Kong (1918-1991) Hongkongs scheepsmagnaat. Pao vluchtte in 1949, vlak voordat in China de communisten aan de macht kwamen, Papadopoulos, Georgios

Paola, koningin

Paola, koningin (Paola Margherita Maria Antonia Consiglia Ruffo di Calabria; geb. 1937) Koningin van België. Sinds 1959 gehuwd met Albert, ko

Papadopoulos, Georgios (geb. 1919) Grieks militair en politicus. Leidde de militaire staatsgreep (1967) en werd premier (1967-73). Na uitroepen

Papagos, Alexandros

Papagos, Alexandros (1883-1955) Grieks militair en politicus. Papagos was onder de regering van Metaxas (1936-40) chef van de Generale Staf. Papandreou, Andreas

Papandreou, Andreas (1919-1996) Grieks econoom en politicus. Papandreou voerde als student oppositie tegen het bewind van generaal Metaxas Papandreou, Georgios

Papandreou, Georgios (1888-1968) Grieks liberaal politicus. Meermalen minister tussen 1923-36 en 1946-52; premier regering in ballingschap (1

Papen, Franz Joseph Hermann Michael Maria von

Papen, Franz Joseph Hermann Michael Maria von (1879-1969) Duits ultraconservatief r.-k. politicus. Rijkskanselier (1932, een maand) zonder Pappenheim, Gottfried Heinrich zu

Pappenheim, Gottfried Heinrich zu (1594-1632) Duits veldheer, was aanvankelijk luthers, maar trad als soldaat toe tot het leger van de Katholieke papyrologie

papyrologie Wetenschappelijke studie van uit de Oudheid stammende, merendeels Griekstalige teksten, meestal geschreven op papyrus, soms op potscherven. Paraceleilanden

Paraceleilanden (Ch.: Xisha Qundao; Vietnamees: Quan Dao Hoang Sa) Groep van ca. 130 koraaleilanden en -riffen in de Zuid-Chinese Zee. Geen Paracelsus

Paracelsus (eig. Theophrastus Bombastus von Hohenheim; 1493-1541). Zuid-Duits filosoof, arts en alchemist. Geboren in Zwitserland, studeerde Parakramabahoe I

Parakramabahoe I (ca. 1123-1186; reg. 1153-1186) Ceylonees koning uit de Sinhala-dynastie. Oorspronkelijk een van de vier koningen op Ceylon. Parakramabahoe II

Parakramabahoe II (reg. ca. 1236-1270) Ceylonees koning van de Dambadeniya-dynastie. Tijdens zijn bewind verkregen de Dambadeniyas grote Paramaras

Paramaras Tak van de Pratihara-dynastie, heersend over het westen van India (10e-13e eeuw). Rond 1150 werd de positie der P. ernstig verzwakt door parapithecus

parapithecus Archeologische en fysisch-antropologische benaming voor een apensoort uit het Oligoceen (periode uit het geologische tijdperk Kenozoïcum) Pardo y Barreda, José

Pardo y Barreda, José (1864-1917) Peruaans politicus, volgde in 1904 Manuel Candamo op als president. In die hoedanigheid verbeterde hij het Pardo, Manuel

Pardo, Manuel (1834-1878) Peruaans politicus, organiseerde in 1872 de Partido Civil en versloeg de officiële kandidaat José Balta. Hij richtte een Paredes, Mariano

Paredes, Mariano (1800-1856) Mexicaans generaal en conservatief politicus, kwam in 1845 aan de macht na een staatsgreep tegen José Joaquín Herrera. paria's

paria's (Onaanraakbaren) Laagste groep in het Indiase kastenstelsel. De paria's zijn ontstaan uit groepen die traditioneel volgens hindoemaatstaven onreine Parijs (geschiedenis)

Parijs (geschiedenis) De geschiedenis van Parijs wordt gekenmerkt door sporadisch goede, maar meestal koele of gespannen betrekkingen met de Parijse akkoorden

Parijs, Verdrag van Oprichtingsverdrag van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS). Op 18 april 1951 getekend door de Benelux-Parijs, vredes van

Parijs, vredes van Te Parijs gesloten vredesverdragen die een einde maakten aan: - Zevenjarige Oorlog (1763) tussen Frankrijk/Spanje en Engeland/Parkes, Henry

Parijse akkoorden Serie conventies en protocollen, ondertekend in Parijs in oktober 1954, betreffende de herbewapening van de Bondsrepubliek Duitsland Parijse akkoorden van 1973

Parijse akkoorden van 1973 Overeenkomst gesloten op 27 jan. 1973 tussen de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Kissinger en de Noord-Parijs, Verdrag van

Park, Chung Hee (1917-1979) Zuid-Koreaans politicus en generaal (1961). President (1963- 79). Tijdens regering opmerkelijke economische groei, Park, Mungo

Park, Mungo (1771-ca. 1806) Brits (Schots) Afrikareiziger; scheepsarts. Maakte tocht in opdracht van de African Association te Londen langs de Gambia parlement van Erfurt

Parkes, Henry (1815-1896) Politicus die in sterke mate het gezicht van Australië bepaalde in de tweede helft van de 19e eeuw. Kort na zijn emigratie Parkinson, Cyril Northcote

Parkinson, Cyril Northcote (1909-1993) Brits historicus en schrijver. Parkinson werd vooral bekend door zijn 'wetten', die hij o.a. formuleerde in 'Park, Chung Hee

parlement van Erfurt Vergadering op initiatief van Pruisen in 1850 over een tot stand te brengen Duitse eenheid. Omdat belangrijke staten zoals Ha

parlementair stelsel

parlementair stelsel Regeringsstelsel waarin een parlement van gekozen volksvertegenwoordigers in naam van het volk regeert. Het parlementaire Parma, Allessandro Farnese van

Parma, Allessandro Farnese van (1545-1592) Hertog van Parma (1586), zoon van Margaretha van Parma. Dreef als landvoogd der Nederlanden Parnell, Charles Stewart

Parnell, Charles Stewart (1846-1891) Iers nationalistisch politicus van Engelse afkomst. Lid Lagerhuis (sinds 1875); leider van de naar Ierse zelfstandigheid Parool, Het

Parool, Het Sterk Amsterdams georiënteerd dagblad. In 1941 als illegaal blad voortgekomen uit de Nieuwsbrieven van Pieter 't Hoen (F.J. Goedhart). Parrot, André Charles Ulrich

Parr, Catharina (1512-1548) Zesde en laatste echtgenote (1543-47) van de Engelse koning Hendrik VIII. Had op hem een matigende invloed.

Parrot, André Charles Ulrich (1901-1980) Frans archeoloog en theoloog. Hoofdconservator van de Franse musea (vanaf 1946); directeur van het Louvre Parr, Catharina

Parsis

Parsis Aanhangers van de godsdienst van Zaratoestra in India. Onder druk van de islam vluchtten de Parsis in de 7e en 8e eeuw uit Perzië (Pars = Perzië) Parthen

Parthen Scythische ruiterstam afkomstig uit Midden-Azië, die zich omstreeks 250 v.C. in Parthië (Iran) vestigde. Vervolgens maakten de Parthen zich Parti des Réformes et de la Liberté

Parti des Réformes et de la Liberté (PRL) Belgische liberale partij, in 1979 ontstaan door samengaan van de Parti des Réformes et de la Liberté particularisme

particularisme Het stellen van het particulier of plaatselijk belang boven het algemeen belang; het tegemoettreden en behandelen van mensen op grond Partij van de Arbeid

Partij van de Arbeid (PvdA) Nederlandse politieke partij. De stichting van de PvdA op 9 februari 1946 was een rechtstreeks gevolg van het streven Partij voor Vrijheid en Vooruitgang

Partij voor Vrijheid en Vooruitgang (PVV; Parti pour la Liberté et le Progrès; PLP) Belgische liberale partij, in 1961 voortgekomen uit de Liberale partijtwisten in de Middeleeuwen

partijtwisten in de Middeleeuwen Conflicten en twisten tussen verschillende adellijke partijen zoals die in de Late Middeleeuwen overal in Europa partizanen

partizanen Verzetsstrijders die de vijand bestrijden met guerrillatactieken; dit kwam met name voor in Oost-Europa tijdens de Tweede Wereldoorlog. Partnership for Peace

Partnership for Peace (PfP; Ned: Partnerschap voor Vrede) Op de NAVO-top op 10 en 11 januari 1994 gelanceerd initiatief, waarbij alle leden va

Pasic, Nikola

Pasic, Nikola (1846-1926) Servisch politicus, volgde een technische studie te Zürich en behoorde in 1881 tot de oprichters van de radicale partij. Van pasja

pasja (pasha) Titel van een over het algemeen militaire provinciegouverneur in het Osmaanse Rijk. Afgeschaft door de Turken in 1934.

pasjeswetten

pasjeswetten Wetten in Zuid-Afrika die als onderdeel van de apartheid voorschreven dat alle mannelijke zwarte Afrikanen te allen tijde een persoonsbewijs Passy, Frédéric

Passy, Frédéric (1822-1912) Frans econoom en pacifist. Hij stichtte in 1867 de Internationale en Permanente Liga voor de Vrede. In 1881 was hij Patalipoetra (stad)

Patalipoetra (stad) In de Oudheid benaming voor de Indiase stad Patna.

Patel, Vallabhbhai Jhaveri

Patel, Vallabhbhai Jhaveri (1875-1950) Indiaas staatsman, studeerde rechten in Engeland. Na zijn terugkeer in India sloot hij zich aan bij de beweg

pater patriae

pater patriae (parens patriae; Vader des Vaderlands) Romeinse eretitel, aanvankelijk alleen toegekend aan Romulus, de stichter van Rome. Na het oprollen Pathet Lao

Pathet Lao Communistische guerillaorganisatie in Laos. Nadat Laos in 1954 geheel onafhankelijk was geworden van het Franse koloniale bestuur brak Paton, Alan Stewart

Paton, Alan Stewart (1903-1988) Zuid-Afrikaans politicus en schrijver. Paton studeerde wis-en natuurkunde en was werkzaam in het onderwijs. Later patriarch (bisschop)

patriarch (bisschop) Vanaf ca. de 4e eeuw de titel van de bisschoppen van Rome, Alexandrië, Antiochië, Constantinopel en Jeruzalem. Het gebied patriciërs

patriciërs 1. Leden van de oude adellijke geslachten in het Romeinse Rijk. De patriciërs stelden de Senaat samen, kozen uit eigen kring de magistraten Patrimonium Petri

Patrimonium Petri (Lat: erfdeel van Petrus) Het grondbezit van de paus, de 'erfenis' van de eerste bisschop van Rome, de apostel Petrus. Het gebied patriotten

patriotten Aanhangers van een democratische beweging in de Nederlanden (met name in Holland) in de tweede helft van de 18e eeuw. Na de desastr

patroon-cliëntsysteem

patroon-cliëntsysteem (ook: clientèlesysteem, patronage) Systeem van informele relaties tussen personen van ongelijke macht en status, waarin beide Patten, Christopher

Patten, Christopher (geb. 1944) Brits politicus. Patten, die studeerde in Oxford, begon zijn politieke loopbaan bij het onderzoeksbureau van de Conservatieve Patton jr., George Smith

Patton jr., George Smith (1885-1945) Amerikaans generaal. Onvervaarde militair (kreeg de veelzeggende bijnaam: Old blood and guts); ondanks Pauker, Ana

Pauker, Ana (geb. Rabinsohn; 1893-1960) Vooraanstaand Roemeens vrouwelijk politicus, behoorde aanvankelijk tot de linkervleugel van de socialistische Paul I Petrovitsj

Paul I Petrovitsj (1754-1801) Tsaar van Rusland (1796-1801), opvolger van zijn moeder Catharina II de Grote. Voerde een militaristisch bewind en Paul I van Griekenland

Paul I van Griekenland (1901-1964) Koning van Griekenland (1947-64), opvolger van George II. Huwde (1938) Frederika van Brunswijk en Lüneburg Paulus, Friedrich

Paulus, Friedrich (1890-1957) Duits generaal. Bevelhebber 6e leger in de SU tijdens WO II. Veroverde Stalingrad (1942), maar werd omsingeld. Hitler Paulus, Pieter

Paulus, Pieter (1753-1796) Nederlands politicus, gematigd patriot, niet anti-Oranje. Voerde in 1795 de onderhandelingen met Frankrijk, die leidden paus 2. bisschop van Rome

paus 2. bisschop van Rome Het pausschap begint bij Petrus, d.w.z. alle latere pausen beschouwen zich als opvolger van Petrus, de eerste bisschop paus 3. Middeleeuwen

paus 3. Middeleeuwen Generaliserend gesproken hadden de 14 pausen van de 6e eeuw te worstelen met twee problemen: de barbaren in het westen paus 4. ballingschap en Westers Schisma

paus 4. ballingschap en Westers Schisma De periode van de Babylonische Babylonische Ballingschap der pausen is de aanduiding voor het verblijf paus 5. Nieuwe Geschiedenis

paus 5. Nieuwe Geschiedenis Renaissance Weelde, roem, artisticiteit en frivole losbandigheid golden in de Renaissance als de kardinale deugden. paus 6. 19e en 20e eeuw

paus 6. 19e en 20e eeuw Ultramontanisme In de 19e eeuw ontstond er, in relatie met de geschetste politieke situatie, binnen de rooms-katholieke paus 7. overzicht

paus 7. overzicht De jaartallen die in de pauslijst (zie multimedia) worden opgegeven, zijn de jaren van het pontificaat van de paus, de tijd dat hij als pauselijke onfeilbaarheid

pauselijke onfeilbaarheid Het dogma in de rooms-katholieke Kerk dat de paus onmogelijk een fout kan maken wanneer hij ex cathedra (officieel) pausin Johanna

pausin Johanna Vrouwelijke paus (ca. 1100) volgens een legende uit de 13e eeuw. De als man vermomde geleerde bracht het tot paus, maar werd Pauwels, Henri

Pauw, Adriaan

Pauw, Adriaan (1585-1653) Nederlands politicus, zoon van Reynier Pauw, Pensionaris van Amsterdam (1611-27), raadpensionaris van Holland (1631-Pauw, Reynier

Pauw, Reynier (1564-1636) Nederlands politicus. Medeoprichter van de VOC (1602). Was achtmaal burgemeester van Amsterdam. Als felle contraremonstrant Pax Americana

Pauwels, Henri (1890-1946) Belgisch vakbondsleider, sloot zich als metaalarbeider te La Louvière aan bij de christelijke vakbeweging (1912). Tijdens Pauwentroon

Pauwentroon De troon van de Pahlawi-dynastie die van 1925 tot 1979 over Iran heerste.

Pax Americana De in de naoorlogse jaren door de Verenigde Staten nagstreefde internationale orde die gebaseerd zou zijn op Amerikaanse rol als Pax Brittannica

Pax Brittannica Een term die door de 19e-eeuwse Engelse politici gebruikt werd ter karakterisering van hun wereldpolitiek, die op vrede, economische Pax Romana

Pax Romana (Lat: Romeinse vrede) Benaming voor de vrede zoals die in het Romeinse Rijk tot stand werd gebracht, na de periode van de burgeroorlogen, Paz Baraona, Miguel

Paz Baraona, Miguel (gest. 1937) Hondurees conservatief burgerpoliticus, werd in 1925 gekozen tot president, omdat de VS de officiële kandidaat Paz Zamora, Jaime

Paz Zamora, Jaime (geb. 1939) Boliviaans politicus. Paz Zamora stichtte in 1971 de links-revolutionaire beweging Movimiento de la Izquierda Revolucionaro Paz, José María

Paz, José María (1791-1854) Argentijns generaal, leider van de centralisten, tegenstander van Juan Manuel de Rosas, leider van de federalisten, in peace enforcing

peace enforcing (Ned: het afdwingen van vrede) Actie waarbij de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties dwangmaatregelen treft om de vrede te Pearl Harbor

Pearl Harbor Amerikaanse marinebasis op de zuidkust van het eiland Oahu (Hawaii Eilanden), in gebruik sinds 1911. Er waren 43.000 militairen aa

Pearse, Patrick Henry

Pearse, Patrick Henry (Pádraig MacPiarais; 1879-1916) Iers dichter en nationalist. Hij was directeur van de Gaelic League, opgericht tot behoud en Pearson, Lester Bowles

Pearson, Lester Bowles (1897-1972) Canadees liberaal politicus en historicus, minister van Buitenlandse Zaken van 1948-57. Speelde in de Koude

Peary, Robert Edwin

Peary, Robert Edwin (1856-1920) Amerikaans marineofficier en poolreiziger. Bewees dat Groenland een eiland is (1901) en bereikte als eerste de Pedrarias Dávila

Pedrarias Dávila (Pedro Arias Dávila; ca. 1440-1531) Spaans conquistador, was van 1514-26 gouverneur van de kolonie Darién (Panamá) in plaats Pedro de Wrede

Pedro de Wrede (1335-1369) Koning van Castilië en Leon, volgde in 1350 zijn vader Alfonso XI op. Zijn bijnaam de Wrede dankt hij aan zijn barbaarse Peel, Robert

Peel, Robert (1788-1850) Brits Tory-politicus. Minister voor Ierland (1812-18), van Binnenlandse Zaken (1821-27; 1828-30; hervorming strafrecht peers

peers Leden van de Britse hoge adel die recht hebben op een zetel in het Hogerhuis. Tot de peers behoren, naast een aantal aartsbisschoppen en bisschoppen Peixoto, Floriano

Peixoto, Floriano (1842-1895) Braziliaans generaal en politicus, was betrokken bij de staatsgreep van 1889 o.l.v. Deodoro de Fonseca. Hij volgde Pekingmens

Pekingmens (Homo erectus pekinensis) Bij Peking gevonden skeletresten van een ca. 500.000 jaar oude voorloper van de mens. De Pekingmens was Pelayo

Pelayo (gest. ca. 737) Grondlegger en koning (reg. 718-737) van Asturië, een kleine christelijke staat in het noorden van Spanje. Door zijn overwinning Pelham, Henry

Pelham, Henry (1696-1754) Engels staatsman. Zat als Whig vanaf 1717 in het Lagerhuis. Bekleedde verschillende hoge posten onder Walpole. Was Pella

Pella Ruïnestad bij Saloniki (Griekenland), hoofdstad Macedonische Rijk (ca. 400-168 v.C.). Geboorteplaats van Philippus II en Alexander de Grote. Pella, Giuseppe

Pella, Giuseppe (geb. 1902) Italiaans politicus en econoom, werd in 1946 voor de Democrazia Cristiana in het parlement gekozen. Hij was verscheidene Pellegrini, Carlos

Pellegrini, Carlos (1846-1906) Argentijns politicus, werd in 1890 president, nadat Juárez Celmán door de Unión Cívica en een deel van het leger gedwongen Pelloux, Luigi Girolamo

Pelloux, Luigi Girolamo (1839-1924) Italiaans militair en politicus, onderscheidde zich in de strijd tegen Oostenrijk en bij de bezetting van Rome (Pelopidas

Pelopidas (ca. 410-346 v.C.) Thebaans staatsman en veldheer, wist in 379 v.C. de Spartanen uit Thebe te verdrijven. P. leidde samen met Epaminondas Peloponnesische Bond

Peloponnesische Bond Militair bondgenootschap van Peloponnesische poleis (stadstaten) onder hegemonie van Sparta, opgericht ca. 550 v.C. Tijd

Peloponnesische oorlog

Peloponnesische oorlog (431-404 v.C.) Oorlog tussen Sparta en Athene en hun beider bondgenoten verenigd in resp. de Peloponnesische Bond en Pelsje, Arvid Janovitsj

Pelsje, Arvid Janovitsj (1899-1983) Sovjetrussisch politicus, Let van geboorte. Trad reeds in 1915 toe tot de Communistische Partij en nam actief Peñaranda, Enrique

Peñaranda, Enrique (1892-1969) Boliviaans generaal en politicus, volgde in 1940 Germán Busch, van wie het onzeker was of hij zelfmoord gepleegd pendeldiplomatie

pendeldiplomatie Diplomatieke bemiddeling door voortdurend heen en weer reizen tussen de verschillende partijen. Deze stijl van diplomatie werd Pengel, Johan Adolf (Jopie)

P'eng P'ai (1896-1929) Chinees communistisch leider, propageerde als een der eersten een agrarische revolutie. P. speelde een sleutelrol in de politieke P'eng Sjoe-tsje

P'eng Sjoe-tsje (geb. 1896) Chinees politicus, medewerker van Tsj'en Toe-sioe (tot 1927 secretaris van de Communistische Partij). Beiden werden, P'eng Tsjen

P'eng Tsjen (Peng Zhen; 1899-1997) Chinees politicus, bekleedde tot de Culturele Revolutie (1966) een aantal sleutelposten in het partijbestuur van P'oe I

Pengel, Johan Adolf (Jopie) (1916-1970) Surinaams vakbondsleider en politicus. Statenlid voor de Nationale Partij Suriname (sinds 1949) en onderhand

peninsular war

peninsular war (letterl.: oorlog op het schiereiland) Engelse aanduiding voor de oorlog op het Iberisch Schiereiland van 1808 tot 1814 tussen het napoleontische Penna, Affonso Augusto Moreira

Penn, William

Penn, William (1614-1718) Engels leider van de quakers-kolonisatie in Noord-Amerika. Verwierf voor de vervolgde quakers een gebied in Noord-Pensioenkamer

Penna, Affonso Augusto Moreira (1847-1909) Braziliaans politicus, president van 1906-09, trachtte tijdens zijn ambtstermijn de munteenheid te stabilise

Pensioenkamer In 1983 ingesteld orgaan met als hoofdtaak het doen van onderzoek op het gebied van pensioenregelingen voor werknemers.

pensionaris

pensionaris (afgeleid van het laat-Latijnse pensionaris: hij die rente trekt) Titel van de raadsman of advocaat van een stad of gewest, ontstaan in de People's Temple Christian (Disciples) Church

People's Temple Christian (Disciples) Church Amerikaanse sekte, waarvan in 1978 ongeveer 900 naar de commune Jonestown (Guyana) verhuis

Pepe, Guglielmo (1783-1855) Italiaans revolutionair. Na onder Napoleon gevochten te hebben nam P. dienst in het leger van de Bourbons te Napels; Pepijn

Peper, Abraham (Bram) (geb. 1940). Nederlands socialistisch policitus. Bram Peper was na zijn studie sociale wetenschappen enige tijd hoogleraar Pepe, Guglielmo

Peperkust

Peperkust Historische naam voor een gedeelte van het voormalige Opper-Guinee (gebied aan de westkust van Afrika westelijk van de Nigerdelta); Peper, Abraham (Bram)

Pepijn (of Pippijn) Hofmeiers van het Frankische Rijk. Pepijn I van Landen (gest. 640), hofmeier van Austrasië (615-40). Pepijn II van Herstal (ca. Pepys, Samuel

Pepys, Samuel (1633-1703) Engels dagboekschrijver, die van klerk opklom tot secretaris van de Admiraliteit. Beroemd wegens zijn op 1 jan. 1660 Percy, geslacht

Percy, geslacht Brits adellijk geslacht, gesticht door een der volgelingen van Willem de Veroveraar, William de Perci (1030-1096). De geschiedenis Perdiccas II

Perdiccas II (gest. ca. 413 v.C.) Macedonisch koning, volgde ca. 450 v.C. zijn vader Alexander op, waarbij hij de aan zijn broers Alcetas en Philippos Pereira de Souza, Washington Luis

Pereira de Souza, Washington Luis (1871-1957) Braziliaans politicus, volgde in 1924 Arthur da Silva Bernardes op als president. In het begin van Pereira, Aristides

Pereira, Aristides (geb. 1924) Afrikaans vrijheidsstrijder, medeoprichter van de PAIGC (Partido Africano da Independência da Guiné e Cabo Verde). Pereira, Gabriel Antonio

Pereira, Gabriel Antonio (1794-1861) Uruguyaans politicus van de Blanco-partij, interim-president in 1838. Hij werd in 1856 president dank zij de

Peremans, Willy

Peremans, Willy (1907-1986) Belgisch classicus en historicus. Gold als een sommiteit op het gebied van de studie der oude Egyptische papyrusrollen. perestrojka

Peres, Shimon (geb. 1923) Israëlisch politicus (Mapai, Arbeiderspartij). Peres emigreerde in 1934 met zijn ouders naar Palestina. Hij gaf de stoot tot Pérez de Cuellar, Javier

perestrojka (Russisch: herstructurering) Benaming van de door president en partijleider Michail Gorbatsjov (geb. 1931) vanaf 1985 gevoerde hervormingspolitiek Peres, Shimon

Pérez de Cuellar, Javier (geb. 1920) Peruaans diplomaat en politicus. Werkzaam bij het ministerie van Buitenlandse Zaken en verbonden aan diverse

Pérez Rodriguez, Carlos Andrés

Pérez Rodriguez, Carlos Andrés (geb. 1922) Venezolaans politicus. Pérez was reeds op jonge leeftijd lid van de sociaal-democratische Accíon Democrática

Pérez, José Joaquín

Pérez, José Joaquín (1800-1889) Chileens diplomaat en liberaal politicus, werd in 1861 met steun van alle partijen tot president gekozen, nadat Antonio Pergamum

Pergamum (Pergamon) Ruïnestad in Klein-Azië (Bergama). Hoofdstad van het Attalidenrijk (281-133 v.C.), centrum Hellenistische cultuur. Attalos Periander

Periander (gest. 585 v.C.) Tiran van Corinthe (627-585 v.C.). Economische en artistieke bloeiperiode. In de Oudheid gerekend tot de zeven wijzen Pericles

Pericles (ca. 495-429 v.C.) Atheens staatsman en veldheer. Pericles was een van de belangrijkste Atheense staatslieden. Onder zijn bezielende, persoonlijke Périer, Casimir Pierre

Périer, Casimir Pierre (1777-1832) Frans bankier en staatsman. Keerde zich tijdens de Restauratie tegen de regering, die de oorlogsschulden met buitenlandse Périn, Charles

Périn, Charles (1815-1905) Belgisch jurist en politicus. Hij studeerde rechten te Leuven, waar hij van 1844-82 hoogleraar staatsrecht, staathuishoudkunde Periode van de Zuidelijke en Noordelijke dynastieën

Periode van de Zuidelijke en Noordelijke dynastieën (Nanbei-Chao, Nan-pei tsj'au'; 420 - 589) Periode in de Chinese geschiedenis waarin het land periode van nationale eenwording (Japan)

periode van nationale eenwording (Japan) (Azjoeti-Momojama-periode) Benaming voor het tijdvak in de Japanse geschiedenis dat loopt van 1573 periodisering

periodisering Indeling en beschrijving van historische tijdperken. Het belang van de periodisering is dat zij de kortste samenvatting van het geschiedverloop perkament

perkament (Lat.: pergamena charta = papier uit Pergamum) Ongelooide, gepolijste dierehuid (als schrijf-, bindmateriaal). De huiden worden goed afgeschrapt, peronisme

Perón, Evita (geb. María Eva Duarte; 1919-1951) Argentijns politiek en sociaal activiste, sinds 1945 tweede vrouw van Juan Péron. Bijzonder populair Perón, Isabel

Perón, Isabel (geb. María Estela Martínez; 1931) Argentijns politica en danseres. Derde vrouw van de Argentijnse dictator Juan Perón, die zij in 19

Perón, Juan Domingo

Perón, Juan Domingo (1895-1974) Argentijns militair en politicus. Vice-president (1944-45) en president van Argentinië (1946-55; 1973-74). Was Perot, Ross Henry

peronisme Sociaal-politieke beweging in Argentinië, genoemd naar Juan Domingo Perón (1895-1974), president van 1946 tot 1955 en in 1973-1974. Perón, Evita

Perot, Ross Henry (geb. 1930) Amerikaans filantroop, industrieel en politicus. Perot begon zijn loopbaan bij IBM (1957-62), maar begon in 1962 Perpetua en Felicitas

Perpetua en Felicitas Heiligen, tijdens christenvervolgingen te Carthago vermoord, 202 of 203 n.C. Het schokkende verslag, grotendeels door Perpetua Perrault, Claude

Perrault, Claude (1613-1688) Frans architect, medicus en natuuronderzoeker. Ontwerper van de beroemde classicistische colonnade voor het Louvre Perre, Alfons Jozef van de

Perre, Alfons Jozef van de (1872-1925) Vlaams arts en politicus, studeerde medicijnen te Leuven en was als arts werkzaam te Antwerpen. Hier werd Persepolis

Persepolis Ruïnestad in Zuid-Iran aan de voet van de Koch-i-Rahmat, bestaande uit restanten van paleizencomplexen. Hoofdstad van het Perzisch rijk Pershing, John Joseph

Pershing, John Joseph (1860-1918) Amerikaans militair, maakte een snelle carrière in enkele oorlogen tegen de Indianen en in de Spaans-Amerika

Persson, Göran

Persson, Göran (geb. 1949) Zweeds politicus. Persson maakte carrière in het bestuur van lokale en regionale onderwijsautoriteiten. Van 1979 tot 1984 Pertinax, Publius Helvius

Pertinax, Publius Helvius (126-193 n.C.) Romeins keizer, onderscheidde zich als legercommandant onder Marcus Aurelius in Raetia en onder Commodus

Pertini, Alessandro

Pertini, Alessandro (1896-1990) Italiaans politicus. Pertini studeerde rechten en politieke wetenschappen en werd in 1918 lid van de socialistische Perzische oorlogen

Perzische oorlogen (499-448 v.C.) Aantal oorlogen tussen Grieken en Perzen om de hegemonie in het Egeïsche-Zeegebied. Aanleiding was de Ion

Perzische revolutie

Perzische revolutie 1. (1908) Staatsgreep van Mohammed Ali Sjah (reg. 1907-1909) die als reactie op de grondwet van 1906, waarin de macht van Perzische Rijk

Perzische Rijk 1. (550-323 v.C.) Rijk gesticht door Cyrus II de Grote (reg. 559-529 v.C.), telg van de dynastie van de Achaemeniden, dat Medië, Perzië Pescara, Fernando Francesco de Avalos

Pescara, Fernando Francesco de Avalos (markies van; 1490-1525) Spaans veldheer, aanvoerder van de troepen van Karel V in Italië in de oorlogen Pessoa, Epitacio da Silva

Pessoa, Epitacio da Silva (1865-1942) Braziliaans advocaat en politicus, vertegenwoordigde Brazilië bij de vredesbesprekingen in Versailles (1919)

Pestel, Pavel Ivanovitsj

Pestel, Pavel Ivanovitsj (1793-1826) Dekabristenleider van adellijke afkomst, nam deel aan de oorlog van 1812 en was later een der leiders van de

Pétain, Henri Philippe Benoni Omer Joseph

Pétain, Henri Philippe Benoni Omer Joseph (1856-1951) Frans maarschalk en politicus. Zeer succesvol in WO I; kreeg na zijn overwinning bij Peter de Grote (Rusland)

Peter de Grote (Rusland) (1672-1725) Tsaar (1682-1725) en 'alrussisch keizer' (1721-1725). Rusland was toen, vergeleken met de rest van Europa, Peter de Wrede

Peter de Wrede (1334-1369) Koning van Castilië en León (1350-69), opvolger van Alfonso XI. Wreed heerser die moordpartijen niet schuwde. Verloor Peter I (Brazilië)

Peter I (Brazilië) (1798-1834; ook bekend als Pedro) Keizer van Brazilië (1822-31) en als Peter IV koning van Portugal (1826), opvolger van Joao Peter I (Joegoslavië)

Peter I (Joegoslavië) (1844-1921; Peter I Karadjordjevic) Koning van Servië (1903-15), opvolger van de vermoorde Alexander Obrenovic V. Eerste

Peter I (Montenegro)

Peter I (Montenegro) (ook: Petrovic Njegos; 1747-1830) Vorst-bisschop (vladika) van Montenegro, wist tijdens zijn regering (1782-1830) het land Peter I (Portugal)

Peter I (Portugal) (Peter I de Wreker; 1320-1367) Koning van Portugal (1357-67), opvolger van Alfonso IV; opgevolgd door Fernando I.

Peter I (Servië)

Peter I (Servië) (1844-1921) Servisch koning, zoon van Alexander van Servië. Na de afzetting van zijn vader in 1858 werd Peter in Frankrijk opgevoed, Peter II (Brazilië)

Peter II (Brazilië) (1825-1891; ook bekend als Pedro) Keizer van Brazilië (1831-89). Bevorderde de industrialisatie, kunsten en wetenschappen. Schafte Peter II (Joegoslavië)

Peter II (Joegoslavië) (1923-1970; Peter II Karadjordjevic) Koning van Joegoslavië (1934-45), tot 1941 onder regentschap van prins Paul (ca. 1893-Peter II (Montenegro)

Peter II (Montenegro) (ook: Petrovic Njegos; 1813-1851) Vorst-bisschop (vladika) van Montenegro, volgde in 1830 Peter I op. Hij toonde zich ee

Peter II (Portugal)

Peter II (Portugal) (1648-1706) Koning van Portugal (1683-1706), opvolger van zijn broer Alfonso VI. Tijdens zijn bewind werd het Methuen-verd

Peter II (Rusland)

Peter II (Rusland) (1715-1730; Peter II Aleksejewitsj) Russisch tsaar van 1727 tot 1730, kleinzoon van Peter de Grote en de enige zoon van Aleksej Peter III de Grote

Peter III (Rusland) (1728-1762; Peter III Fjodorowitsj) Tsaar van Rusland (1762), opvolger van Elisabeth, kleinzoon van Peter I de Grote. Zeer pruisischgezind. Peter van Hongarije

Peter III de Grote (1240-1285) Koning van Aragón (1276-85) en Sicilië (1282-85). In Sicilië op de troon gekomen nadat de bevolking Karel van Anjou Peter III (Rusland)

Peter van Hongarije (1011-ca. 1050) Hongaars koning, zoon van Otto Orseolo, doge van Venetië, en Maria, de zuster van Stefan I van Hongarije. Peterloo

Peterloo Ironische benaming van het hardhandige optreden van het Engelse leger in 1819 tegen een demonstrerende menigte van 60.000 mensen op Peters, Carl

Peters, Carl (1856-1918) Duits kolonisator, streefde naar de vestiging van een groot Duits koloniaal rijk, waartoe hij in 1884 de Gesellschaft für deutsche Pétillon, Léon

Pétillon, Léon (geb. 1903) Belgisch jurist, publicist en politicus. P. was gouverneur-generaal van Belgisch Kongo van 1951 tot 1958. In 1958 werd Pétion de Villeneuve, Jérôme

Pétion de Villeneuve, Jérôme (1756-1794) Frans revolutionair politicus, bepleitte in de Assemblée Nationale het algemeen kiesrecht. Van 1791-92 Petitpierre, Max

Petitpierre, Max (geb. 1899) Zwitsers jurist en liberaal politicus, o.a. hoogleraar in het internationaal privaatrecht aan de universiteit van Neuchâtel Petkov, Nikola

Petkov, Nikola (1889-1947) Bulgaars politicus, werd in 1931 leider van de linkervleugel van de Agrarische Partij en bestreed de pro-Duitse politiek Petljoera, Semjon Vasilevitsj

Petljoera, Semjon Vasilevitsj (1879-1926) Oekraïens nationalistenleider, stamde uit een kozakkenfamilie en speelde aanvankelijk een rol in het Oekraïe

Petra

Petra Ruïnestad in Jordanië, gelegen in een dal ten zuiden van de Dode Zee. Oorspronkelijke benaming Sela (Hebreeuws: rots). Hoofdstad van het rijk Petrie, William Matthew Flinders

Petrie, William Matthew Flinders (1853-1942) Brits archeoloog en egyptoloog. Deed veel voor de ontwikkeling van de archeologie door gebruik te pétroleuses

pétroleuses Vrouwelijke aanhangers van de Commune van Parijs (1871) die tijdens de gewelddadige onderdrukking van dit regime openbare gebouwen Petrus Damianus

Petrus Damianus (1007-1072) Italiaans benedictijns monnik, bisschop van Ostia en kardinaal. Werkte voor hervorming van het kloosterleven en de Petrus Venerabilis

Petrus Venerabilis (Petrus de Eerbiedwaardige; ca. 1092-1156) Abt van het benedictijner klooster te Cluny vanaf 1122.

Pezet, Juan Antonio

Pezet, Juan Antonio (1810-1879) Peruaans generaal en politicus, volgde in 1862 Miguel de San Román, die enkele maandel na zijn installatie was Pflimlin, Pierre

Pflimlin, Pierre (geb. 1907) Frans politicus, medeoprichter van de MRP. Sinds 1945 lid van de Assemblée Nationale en van de gemeenteraad van Straatsburg. PFLOAG

PFLOAG (Popular Front for the Liberation of Oman and the Arabian Gulf) Bevrijdingsbeweging op het Arabisch Schiereiland.

Phaistus

Phaistus (Phaistos) Ruïnestad op Kreta (Griekenland); een van de centra van de Minoïsche beschaving. In de ruïnes van de twee paleizen is o.a. de phalanstère

phalanstère Arbeids- en leefgemeenschap (commune) zoals die door de Franse utopisch socialist Charles Fourier (1772-1837) gepropageerd werd Phalaris

Phalaris (ca. 570-ca. 550 v.C.) Tyran van Acragas (Agrigento) op Sicilië, bekend door zijn grote wreedheid: zijn slachtoffers liet hij levend roosteren Pham Hung

Pham Hung (1912-1988) Vietnamees politicus. Pham Hung werd in 1930 lid van de dat jaar opgerichte Indochinese Communistische Partij. Hij speelde Pham Van Dong

Pham Van Dong (geb. 1906) Vietnamees politicus, sloot zich reeds in de jaren twintig aan bij de bevrijdingsbeweging van Ho Tsji-minh. Van 1929-PHARE

PHARE (Frans: Pologne/Hongrie; aide à la reconstruction des économies) Belangrijkste hulpprogramma van de Europese Unie dat gericht is op de Pharsalus, slag bij

Pharsalus, slag bij (48 v.C.) Beslissende slag tussen Caesar en Pompejus in Thessalië tijdens de burgeroorlog (49-46 v.C.). Pompejus vluchtte naar Pheidon

Pheidon (ca. 700 v.C.) Koning (tyran) van Argos, misschien de eerste in Griekenland die overging op het gebruik van hoplieten (zwaarbepantserde Pherae

Pherae Stad in Thessalië, in de mythologie geboorteplaats van Admetus. Kwam tot bloei onder het geslacht van Jason (ca. 406-352 v.C.; de tyranne

Philby, Harold Adrian Russell (Kim)

Philby, Harold Adrian Russell (Kim) (1912-1988) Brits dubbelspion. Philby toonde tijdens zijn studie in Cambridge net als veel generatiegenoten Philippus (Macedonië)

Philippus (Macedonië) Philippus II (ca. 382-336 v.C.), koning van Macedonië (359-336 v.C.). Maakte van Macedonië een eenheidsstaat en reorgani

Philippus, Julius Verus

Philippus, Julius Verus (Philippus Arabs; ca. 204-249) Romeins keizer (244-49), werd ca. 204 n.C. te Bostra in Arabië als zoon van een bedoeïene

Phillip, Arthur

Phillip, Arthur (1738-1814) Brits militair en politicus. Commandant eerste vloot (11 schepen) met 759 dwangarbeiders, die een strafkolonie in Australië Philopoemen

Philopoemen (ca. 253-182 v.C.) Grieks generaal en staatsman, geb. in Megalopolis op de Peloponnesos. Na tien jaar op Kreta gevochten te hebben Phocaea

Phocaea De meest noordelijk gelegen Ionische stad aan de kust van Klein-Azië. De Phocaeërs stichtten een aantal kolonies, o.a. Massalia, het huidige Pholien, Joseph

Pholien, Joseph (1884-1968) Belgisch jurist en politicus, werd in 1936 senator voor de Katholieke Volkspartij (de latere CVP; tot 1961). In het kabinet-phoney war

phoney war (Lett: onechte oorlog, schemeroorlog) De fase van de Tweede Wereldoorlog waarin nog geen sprake was van een rechtstreekse confrontatie Phraätes IV

Phraätes IV (ca. 38-2 v.C.) Koning van Parthië, besteeg de troon na zijn vader en een groot aantal edelen uit de weg geruimd te hebben. Een invasie Pi Jwan

Pi Jwan (1730-1797) Chinees geleerde en politicus. Vervulde hoge militaire en bestuurlijke ambten onder de Tsj'ing-dynastie (1636-1911) en is tevens Piasten

Piasten Poolse dynastie, regeerde van ca. 900 tot 1370. De Piasten, genoemd naar de legendarische boer Piast, waren de stichters van de Poolse staat. Pibul Songh Kram

Pibul Songh Kram (1897-1964) Thaïs politicus. Voerde als premier (1938-44) eerst een agressief-nationalistische en antiwesterse politiek, daarna (Picado, Theodoro

Picado, Theodoro (1900-1960) Costa Ricaans politicus en schrijver, kwam na onregelmatige verkiezingen in 1944 aan de macht. Hij stemde erin toe Piccolomini, Ottavio

Piccolomini, Ottavio (1599-1656) Italiaans veldheer en diplomaat in Oostenrijkse en Spaanse dienst. In 1627 werd hij commandant van de lijfgarde Pichegru, Charles

Pichegru, Charles (1761-1804) Frans generaal. Trok in 1795 met het Noorderleger over de bevroren rivieren de Republiek der Nederlanden binnen Picten

Picten Volksstam gevestigd in Schotland ten noorden van de Clyde en in het noorden en westen van Ierland, vóór de komst van de Kelten. De Kelten Pieck, Wilhelm

Pieck, Wilhelm (1876-1960) Duits politicus, medeoprichter van de communistische partij (1919). Week in 1933 uit naar Frankrijk en verbleef van pied noir

pied noir Benaming voor de leden van de Franse gemeenschap in het voormalige Franse département Algerije. Juist de aanwezigheid van een omvangrijke Piérard, Louis Firmin Joseph

Piérard, Louis Firmin Joseph (1886-1951) Belgisch socialistisch politicus, journalist en letterkundige. P. was bijna 50 jaar verslaggever, o.m. voor

Pierce, Franklin

Pierce, Franklin (1804-1869) Amerikaans Democratisch politicus, lid van het Huis van Afgevaardigden van 1833-37 en van de Senaat van 1837-42. Pierlot, Hubert Marie Eugène

Pierlot, Hubert Marie Eugène (1883-1963) Belgisch rooms-katholiek politicus en jurist, senator van 1926-46. Pierlot was minister van Binnenlandse Piérola, Nicolás de

Piérola, Nicolás de (1839-1913) Peruaans politicus, o.a. minister van Financiën in de regering-Balta, in welke hoedanigheid hij ervoor zorgde dat Pierson, Allard

Pierson, Allard (1831-1896) Nederlands protestants theoloog, filosoof, kunsthistoricus en auteur. Voelde zich achtereenvolgens aangetrokken tot het Pierson, Hendrik

Pierson, Hendrik (1834-1923) Nederlands Hervormd predikant, broer van Allard Pierson Directeur Heldring-stichtingen te Zetten (1877-1914). Zette Pierson, Marc-Antoine

Pierson, Marc-Antoine (1908-1988) Belgisch politicus. Na zijn studies in de rechten en de politieke wetenschappen aan de Vrije Universiteit te Brussel Pierson, Nicolaas Gerard

Pierson, Nicolaas Gerard (1839-1909) Nederlands bankier, econoom en staatsman. Bekleedde hoge posten in het bankwezen, was o.a. president van Pieter-Christiaan, prins

Pieter-Christiaan, prins (Pieter-Christiaan Michiel; geb. 1972) Prins van Oranje-Nassau, van Vollenhoven. Pieter-Christiaan is de derde zoon van

piëtisme

piëtisme Het piëtisme was een vernieuwingsbeweging in het Duitse protestantisme omstreeks het eind van de 17e en de eerste helft van de 18e eeuw

pijlerstructuur

pijlerstructuur Term waarmee de inrichting van de Europese Unie (EU) wordt beschreven. De EU bestaat uit drie pijlers. De eerste pijler is het gewijzigde Pijman, Gerrit Jan

Pijman, Gerrit Jan (1750-1839) Nederlands politicus. Nam deel aan de patriottenbeweging en bekleedde in de Bataafse Republiek onder meer het Pilatus, Pontius

Pilatus, Pontius Romeins procurator van Judea van 26-36 n.C. die Jezus berechtte. Buitenbijbelse bronnen beschrijven hem als een wrede opportunist, Piles, Roger de

Piles, Roger de (1635-1709) Frans kunsthistoricus, diplomaat en portretschilder. Bekend geworden door zijn boeken 'Balances des peintres' en 'Cours Pilgrim Fathers

Pilgrim Fathers Groep Engelse afgescheiden protestanten (puriteinen) die in de jaren 1607-1608 naar Holland waren uitgeweken en in 1620 met het Pillnitz, conferentie van

Pillnitz, conferentie van Gehouden: augustus 1791. Deelnemers: keizer Leopold II van Oostenrijk en koning Frederik Willem II van Pruisen; de later

Pilsudski, Jozef

Pilsudski, Jozef (1867-1935) Pools socialistisch politicus en maarschalk (1920). Belangrijk strijder voor de Poolse onafhankelijkheid. Organiseerde Piltdown-mens

Piltdown-mens Benaming van de in 1912 in Piltdown (Sussex, Engeland) gevonden fossiele schedelresten die in 1912 door de amateur-paleontoloog Pinay, Antoine

Pinay, Antoine (geb. 1891) Frans politicus, werd in 1936 lid van de Assemblée Nationale. Tijdens de Duitse bezetting bleef hij op zijn post en behoorde Pinochet Ugarte, Augusto

Pinochet Ugarte, Augusto (geb. 1915) Chileens militair en politicus. Pinochet, door president Allende tot opperbevelhebber benoemd, pleegde samen

Pinsker, Leon

Pinsker, Leon (1821-1891) Ideoloog van de Oost-Europese zionistenbeweging, van Russische origine. Pleitte in zijn 'Auto-Emanzipation' (1882) voor Pinto, Aníbal

Pinto, Aníbal (1825-1884) Chileens politicus, volgde in 1876 Errázuriz op als president. Tijdens zijn ambtsperiode ontbrandde de Pacifico-oorlog met Pinto, Ferñao Mendes

Pinto, Ferñao Mendes (1514-1583) Portugees reiziger die een grote zwerftocht maakte naar het Verre Oosten en daarvan verslag uitbracht in zijn Pinto, Francisco Antonio

Pinto, Francisco Antonio (1785-1858) Chileens generaal en politicus, volgde in 1827 Ramón Freire op als president. Hij vaardigde een nieuwe grond

Pipinelis, Panayotis

Pipinelis, Panayotis (1899-1970) Grieks politicus, studeerde rechten en politieke wetenschappen in Zwitserland. Na als ambassadeur werkzaam te piramidenteksten

piramidenteksten Teksten die in hiërogliefenschrift in verticale kolommen gebeiteld zijn in de piramiden uit de 5e en 6e dynastie.

Pire, Georges (kloosternaam: Henri-Dominique; 1910-1969) Belgische dominicaan, sociaal werker; voor de oorlog in België (o.a. Hoei) en daarna Pirmez, Eudore

Pirenne, Henri (1862-1935) Belgisch historicus, een van de grootste historici van zijn tijd. Met name op het terrein van de middeleeuwse geschiedenis Pires, Tomé

Pirenne-these

Pirenne-these Theorie van de Belgische historicus Henri Pirenne (1862-1935) over de overgang van de Oudheid naar de Middeleeuwen. Pirenne stelde Pirenne, Henri

Pires, Tomé (ca. 1468-1524) Eerste Portugese gezant in China, tevens auteur van de 'Suma oriental', een der belangrijkste en meest gedetailleerde beschrijvingen Pire, Georges

Pirmez, Eudore (1830-1890) Belgisch jurist en liberaal staatsman, in 1857 kamerlid en van 1868-70 minister van Binnenlandse Zaken in het kabinet Pisistratus

Pisistratus (ca. 605-527 v.C.) Atheens politicus, vanf 560 v.Chr. tiran. Tussen 555 en 540 werd hij enige malen verdreven. Daarna vestigde hij een Piso, familie

Piso, familie Familienaam in de Romeinse gens Calpurnia. Enkele leden van deze familie: Lucius Calpurnius P. Frugi, o.a. volkstribuun in 149 v.C. Pitt de Jongere, William

Pitt de Jongere, William (1759-1806) Brits politicus. Premier (1783-1801; 1804-1806). Verlaagde de invoerrechten, bestreed de corruptie en bracht

Pitt de Oude, William

Pitt de Oude, William (1708-1778) Brits politicus, graaf van Chatham, vader van de voorgaande. Belangrijkste minister in het kabinet-Newcastle (1756-Pizarro, Francisco

Pizarro, Francisco (ca. 1475-1541) Spaans conquistador. Veroverde Peru (1531-33) en maakte een eind aan het Inka-rijk. Stelde de laatste Inca-heerser Pizarro, Gonzalo

Pizarro, Gonzalo (ca. 1502-1548) Spaans conquistador, broer van Francisco, een van diens luitenants bij de verovering van Perú. Hij werd in 1539 Pizarro, Hernando

Pizarro, Hernando (ca. 1475-ca. 1575) Spaans conquistador, broer van Francisco, een van diens luitenants bij de verovering van Perú. Na de moor

PKK

PKK Turks-Koerdische Arbeiderspartij. De PKK, geleid door Abdullah Ocalan, voert vanaf 1984 in het bergachtige zuidoosten van Turkije een guerrilla plakkaat

plakkaat Publieke verklaring vervat in een aanplakbiljet of open brief. Het bekendste plakkaat is het Plakkaat of Akte van Verlatinghe, waarmee het Plan van de Arbeid

Plan van de Arbeid Plan ter bestrijding van de werkloosheid en sociale onrust, opgesteld in 1933 door Hendrik de Man (1885-1953), vice-voorzitter plan van Iguala

plan van Iguala Overeenkomst tussen Agustín de Iturbide en Vicente Guerrero, een van de belangrijkste rebellenleiders, gesloten op 24 febr. 1821. Plancquaert, Hector

plan-Bunker (1962) Voorstel genoemd naar de Amerikaanse diplomaat Ellsworth Bunker, bemiddelaar in het Nederlands-Indonesisch conflict over

plan-Bunker (1968)

plan-Bunker (1968) Plan uit 1968 van de toenmalige Amerikaanse ambassadeur in Saigon, Ellsworth Bunker, dat de impasse in de Vietnamese kwe

Plancquaert, Hector (1863-1953) Belgisch politicus en schrijver, sloot zich in 1893 aan bij de Christene Volkspartij van de gebroeders Daens. Hoewel Plantagenet

Plantagenet Adellijk vorstenhuis dat van de 12e tot de 15e eeuw over Engeland en in de 12e-13e eeuw over delen van Frankrijk regeerde. De naam Plantijn, Christoffel

Plantijn, Christoffel (eig. Christophe Plantin; ca. 1520-1589) Zuid-Nederlands drukker en uitgever van Franse afkomst. Zijn in 1555 in Antwerpen plan-Bunker (1962)

Platform over Europese Veiligheidsbelangen

Platform over Europese Veiligheidsbelangen In het kader van de revitalisering van de WEU in oktober 1987 in Den Haag aangenomen document, Plaza Gutiérrez, Leonidas

Plaza Gutiérrez, Leonidas (1866-1932) Ecuadoriaans generaal en politicus, volgde in 1901 Eloy Alfaro op als president (tot 1905). In 1911 probeerd

Plaza Lasso, Galo

Plaza Lasso, Galo (geb. 1906) Ecuadoriaans diplomaat en liberaal politicus, o.a. ambassadeur in Washington tijdens WO II. Hij werd in 1948 tot president plebejers

plebejers Romeinen die niet tot de klasse van de patriciërs (erfelijke adel) behoorden. De plebejers bezaten aanvankelijk geen politieke en burgerlijke Plechanov, Georgij Valentinovitsj

Plechanov, Georgij Valentinovitsj (1856-1918) Russisch socioloog en politicus. Medeoprichter eerste Russische sociaaldemocratische organisatie Plehwe, Vjatsjeslav Konstantinovitsj

Plehwe, Vjatsjeslav Konstantinovitsj (1846-1904) Russisch staatsman van Duitse afkomst. Hij maakte aanvankelijk carrière als jurist. Onder Alexander Pleven-plan

Pleven, René Jean (1901-1993) Frans jurist en centrumpoliticus. Vervulde diverse ministersposten voordat hij premier (1950-52) werd. Lanceerde Plinius de Jonge

Pleven-plan Plan uit 1950 van de Franse minister-president René Pleven voor de oprichting van een Europese defensiegemeenschap. Het uitbreken Pleven, René Jean

Plinius de Jonge (eig. Gaius Plinius Caecilius Secundus; ook Plinius Minor; 61/62-vóór 114 n.C.) Romeins senator, advocaat en schrijver; neef aangenomen Plinius de Oude

Plinius de Oude (eig. Gaius Plinius Secundus; ook Plinius Maior; 23/24-79 n.C.) Romeins geleerde met veelzijdige belangstelling. Vervulde eerst Ploeg, Johannes Gysbertus van der

Ploeg, Johannes Gysbertus van der (1916-1986) Nederlands politicus. Studeerde economie in Rotterdam. Leraar en sinds 1954 directeur aan de plooierijen

plooierijen Strijd in de republiek na de dood van stadhouder Willem II in 1702, tussen de 'Oude Plooi', de zittende regenten die onder Stadhouder Willem Plumer, Herbert

Plumer, Herbert (1857-1932) Brits veldmaarschalk, vocht o.a. in de Soedan en tegen de Boeren in Zuid-Afrika. In WO I was hij bevelhebber van het Pocahontas

Pocahontas (1595-1617) Indiaanse prinses, dochter van het opperhoofd Powhatan. Volgens de kolonist John Smith redde zij hem in 1607 het leven, podesta

podesta (It: macht) 1. Titel van stedelijke magistraten in Italië in de 12e-15e eeuw. Het ambt van podesta ontstond toen keizer Frederik I in 1158 met Podgorny, Nikolaj Viktorovitsj

Podgorny, Nikolaj Viktorovitsj (1903-1983) Sovjetrussisch politicus uit de Oekraïne. Lid Politburo (1960-77) en president (1966-77). In 1977 bij de Poegatsjov-rebellie

P'oe I (ook: Henry Pu Yi; 1906-1967) Laatste keizer van China (reg. 1908-12) onder regentschap van de reactionaire prins Tsj'oen. Met zijn aftreden Qaadjaren

Poegatsjov, Jemeljan Ivanovitsj (1742-1775)Don-kozak, leider grootste boerenopstand in Rusland (1775). Gaf zich uit voor Peter III. Verslagen en Poelakesin II

Poegatsjov-rebellie (1773-1775) Opstand in Rusland van kozakken en boeren o.l.v. Jemeljan Poegatsjov (1742-1775), die zich uitgaf voor tsaar Peter Poegatsjov, Jemeljan Ivanovitsj

Poelakesin II (reg. 610-642) Koning uit de Tsjaloekya-dynastie. Onder zijn bewind bereikten de Tsjaloekyas het toppunt van hun macht. Veroverde

Poesjamitra

Poesjamitra (reg. 181-151 v. C.) Stichter van de Soenga-dynastie, heersend over de benedenloop van de Ganges. P. dankte zijn positie aan het sterk pogrom

pogrom (Russ: verwoesting) In het tsaristisch Rusland het woord voor jodenvervolging door het volk, gepaard gaand met plundering. Bekende pogroms Poher, Alain

Poher, Alain (1909-1996) Frans politicus. De christen-democraat Poher was van 1966 tot 1969 voorzitter van het Europees Parlement en van 1968 Poincaré, Raymond Nicolas Landry

Poincaré, Raymond Nicolas Landry (1860-1934) Frans jurist en politicus, neef van de wiskundige Jules Henri Poincaré. Gematigd republikeins kamerlid Poinsett, Joel

Poinsett, Joel (1799-1851) Amerikaans liberaal staatsman, in 1825 tot ambassadeur in Mexico benoemd. Hij werd in 1829 gedwongen dat land te verlaten, Poissy, godsdienstgesprek van

Poissy, godsdienstgesprek van Samenkomst (1561) tussen protestantse en r.-k. theologen op instigatie van regentes Catharina de Médicis, die hierdoor Poitiers, slag bij

Poitiers, slag bij 1. Slag in oktober 732 tussen een islamitisch leger afkomstig uit Spanje o.l.v. emir Abd Ar-Rahman en een Frankisch leger o.l.v. Karel Pol Pot

Pol Pot (Eigenlijke naam Saloth Sar; ook wel Broeder Nummer Een genoemd; 1928-1998) Cambodjaans guerrillaleider en politicus. Hoort thuis in Polak, Henri

Polak, Henri (1868-1943) Nederlands vakbondsleider en socialistisch politicus. Oprichter (1894) en tot 1940 voorzitter van de Algemene Nederlandse Polanen

Polanen Hollands adellijk geslacht, genoemd naar de gelijknamige heerlijkheid in Delfland. Door het huwelijk (1403) van Johanna van Polanen met Polevoj, Nikolaj Aleksejevitsj

Pole, Reginald (1500-1558) Engels r.-k. theoloog, aartsbisschop van Canterbury. Toen zijn neef Hendrik VIII zich hoofd van de Kerk maakte, verdedigde Polignac, Jules Auguste Armand Marie

Polevoj, Nikolaj Aleksejevitsj (1796-1846) Russisch schrijver, journalist en historicus. Van 1825-34 gaf hij het tijdschrift De Moskouse Telegraaf Pole, Reginald

Polignac, Jules Auguste Armand Marie (1780-1847) Frans ultraconservatief politicus. Gezant te Londen (1823- 29), minister van Buitenlandse Zaken polis (gesch.)

polis (gesch.) Griekse stadstaat, ontstaan in de 8e eeuw v.C. Van oorsprong betekende het burcht; later ook de aan de voet van de burcht gelegen woongebieden Polisario

Polisario Bevrijdingsbeweging in de voormalige Spaanse Sahara, thans Westelijke Sahara genaamd, opgericht in 1976 toen Spanje zijn Saharaanse Politburo

Politburo (Politiek bureau van het Centrale Comité van de communistische partij) Belangrijkste besluitvormende orgaan in de (voormalige) Sovjet-Unie Politeia

Politeia Geschrift van Plato, opgebouwd uit tien boeken. Zet hierin zijn leer over de staat en de gemeenschap uiteen.

Politieke eenwording

Politieke eenwording Omstreeks 1350 waren de meeste zelfstandige vorstendommen (hertogdommen, graafschappen, bisdommen) in het huidige België

politieke geschiedenis

politieke geschiedenis Geschiedschrijving van politieke gebeurtenissen en ontwikkelingen. Lange tijd waren politieke en militaire geschiedenis de Politieke Partij Radicalen

Politieke Partij Radicalen (PPR) Nederlandse politieke partij. De PPR ontstond in 1968 nadat vier kamerleden van de KVP uit de partij waren getrede

politionele acties

politionele acties Naam voor twee Nederlandse militaire acties (juli 1947 en december 1948), gericht tegen de Republiek Indonesië, die militair gezien politiques

politiques Benaming voor de groepering invloedrijke Fransen die aan het einde van de 16e eeuw ervoor pleitten de godsdienstige conflicten bij te leggen Polk, James Knox

Polk, James Knox (1795-1849) Amerikaans Democratisch politicus en jurist, lid van het Huis van Afgevaardigden (1825-39), vervolgens gouverneur Polybius van Megara

Polybius van Megara (ca. 203-120 v.C.) Grieks historicus, vertegenwoordiger van de pragmatische geschiedschrijving. Beschrijft in 'Historiae' (40 Pommeren

Pommeren Landstreek aan weerszijden van de Oder, oorspronkelijk bewoond door Germanen, die in de 6e eeuw door Slavische volken (o.a. de Pomoranen) Pompadour, Madame de

Pompadour, Madame de (eig. Jeanne Antoinette Poisson; 1721-1764) Markiezin van Pompadour (sinds 1745), minnares van Lodewijk XV, op wie Pompeii

Pompeii Italiaanse ruïnestad (prov. Napels) aan de voet van de Vesuvius. Vrijwel ongeschonden bewaard gebleven onder een ca. 6 m dikke lava- en Pompejus

Pompejus Plebejisch geslacht in Rome. Belangrijkste leden: 1. Gnaeus Pompejus Magnus (106-48 v.C.), Romeins veldheer en politicus. Consul (70

Pompidou, Georges Jean Raymond

Pompidou, Georges Jean Raymond (1911-1974) Frans gaullistisch politicus en letterkundige. Directeur van het kabinet van De Gaulle (1958-59), Ponce Enríquez, Camilo

Ponce Enríquez, Camilo (1912-1976) Ecuadoriaans conservatief politicus, werd bij de verkiezingen van 1956 tot president gekozen. Tijdens zijn a

Poncelet, Jules

Poncelet, Jules (1869-1952) Belgisch katholiek politicus en jurist, werd in 1912 lid van het parlement. Hij was voorzitter van de kamer van 1930-36; Pondoland-rebellie

Pondoland-rebellie Opstand in 1960 in Pondoland (Transkei) van de zwarte bevolking. De aanleiding was een verhoging van de belasting en een agrarisch Ponthier, Pierre-Joseph

Ponthier, Pierre-Joseph (1858-1893) Belgisch koloniaal; trad in 1887 in dienst van de onafhankelijke Kongo-staat en pacificeerde als militair bevelhebber Pontiac

Pontiac (ca. 1720-1769) Indiaans opperhoofd uit de stam der Ottawa. Aanvoerder grote coalitie van Indianenstammen (van de Grote Meren tot aan pontifex maximus

pontifex maximus Hoogste pontifex ('bruggebouwer'), opperpriester van de Romeinse staatsgodsdienst. Belast met het handhaven van de cultusgebruiken, Pontus

Pontus In de Oudheid naam van een landstreek in het noorden van Klein-Azië aan de Zwarte Zee. Koninkrijk (281-63 v.C.). Na de dood van Mithridates Pony Express

Pony Express Paardenpostdienst Missouri-Californië (3200 km) ter bekorting van de verbinding (van 3 maanden teruggebracht tot 10 dagen). Noodzakelijk Poolse corridor

Poolse corridor Een smalle strook van het Duitse grondgebied dat bij het verdrag van Versailles (1919) bij het nieuw gecreëerde Polen werd gevoegd Poolse delingen

Poolse delingen Annexaties van Pools gebied door Rusland, Pruisen en Oostenrijk in 1772, 1793 en 1795. De Poolse delingen werden mogelijk gemaakt Poolse landdag

Poolse landdag (Ook: sejm) Poolse standenvergadering die vanaf 1493 op nationaal niveau bijeenkwam. De Poolse landdag bestond uit drie standen: Poolse Oktober

Poolse Oktober Politieke crisis, in 1956 in Polen ontstaan na onthullingen van Sovjetleider Chroesjtjov.Hij nam onder meer afstand van de manier Poolse Successieoorlog

Poolse Successieoorlog Strijd om de Poolse troon (1733-1738) tussen Oostenrijk/Rusland, met als kandidaat Augustus III, keurvorst van Saksen, Pools-Russische Oorlog

Pools-Russische Oorlog Gewapend conflict (1920) tussen Polen en de SU met voor Polen als inzet grensverbetering in het oosten. Polen, niet akko

poorter

poorter Stadsbewoner die het poorterrecht bezat, d.w.z. de voorrechten van het burgerschap, het burgerrecht.

Popham, Home Riggs

Popham, Home Riggs (1762-1820) Brits admiraal, diende o.a in de oorlogen tegen Napoleon. In 1806 veroverde hij Kaap de Goede Hoop op de Ned

Poppaea Sabina

Poppaea Sabina (ca. 30-65 n.C.) Romeins keizerin, vrouw van Otho en later van Nero (62). Op haar instigatie vermoordde Nero Agrippina en verbande Poppo (1)

Poppo (1) (ook Bobbo of Bubo) Volgens Fredegarius - naam voor de auteur(s) van een anonieme kroniek van de Frankische geschiedenis in de 6e, Poppo (2)

Poppo (2) (978-1048) Vlaams kloosterhervormer. Werd in 1020 door keizer Hendrik II tot abt van Stavelot-Malmédy benoemd en bracht van daaruit populares

populares De volkspartij in de late Romeinse Republiek, de tegenstanders van de optimaten. Terwijl laatstgenoemden de Senaat als het belangrijkste populisme

populisme Onder de benaming populisme wordt een grote verscheidenheid van ideologische stromingen en politieke bewegingen samengebracht die Porras, Belisario

Porras, Belisario (1856-1942) Panamees liberaal politicus en schrijver, beheerste van 1912-24 de Panamese politiek (president 1912-16; 1918-20 en Port Arthur (China)

Port Arthur (China) (Chinees: Lüshun; Japans: Ryo-jun) Strategisch gelegen havenstad op het Liaotoeng-schiereiland, oorlogshaven en deel van de Portales, Diego

Portales, Diego (1793-1837) Chileens zakenman en conservatief politicus, machtigste man in Chili vanaf 1829. Hij controleerde de verkiezingen (Portes Gil, Emilio

Portes Gil, Emilio (1891-1978) Mexicaans politicus, o.a. minister van Binnenlandse Zaken (1924-28), voorlopig president (1928-30) en minister van Portier, Valeer

Portier, Valeer (1913-1988) Vlaams voorman. Hij studeerde rechten te Gent en vestigde zich daarna als advocaat te Brugge. In 1947 trad hij in dienst Portugees Amerika

Portugees Amerika De voormalige Portugese koloniën in Zuid-Amerika. Bij het verdrag van Tordesillas (1494) werd de Nieuwe Wereld verdeeld

Porus

Porus (gest. ca. 317 v.C.) Radja van het Indusdal. Verslagen door Alexander de Grote in 326 v.C. bij Hydaspes, ondanks gebruik van olifanten. Vazal Posadas, Gervasio Antonio de

Posadas, Gervasio Antonio de (1757-1833) Argentijns politicus, werd in 1814 benoemd tot 'hoogste bestuurder van de Verenigde Provincies van Posson, Jos

Posson, Jos (1912-1986) Belgisch politicus. Was een van de belangrijkste christen-democratische politici te Antwerpen. Hij begon zijn politieke carrière Posthuma, Folkert Evert

Post, Regnerus Richardus (1894-1968) Nederlands historicus. Studeerde na priesteropleiding mediëvistiek. Van 1930-37 secretaris van het Nederland

Posthuma, Folkert Evert (1874-1943) Nederlands landbouwkundige en politicus. Was tijdens de Eerste Wereldoorlog minister van Landbouw, Nijverhei

Posthumus, Nicolaas Wilhelmus (1880-1960) Nederlands economisch historicus. Van 1913-21 hoogleraar economische geschiedenis (eerste leerstoel postindustriële samenleving

Posthumus-Van der Goot, Willemijn Hendrika

Posthumus-Van der Goot, Willemijn Hendrika (1897-1989) Nederlands feministe en econome. Posthumus-van der Goot studeerde in Nederland, Posthumus, Nicolaas Wilhelmus

post-industriële samenleving Benaming voor de moderne westerse samenleving, waarin de idee besloten ligt dat deze in een postindustrieel stadium Post, Regnerus Richardus

postindustriële samenleving Term ter aanduiding van onze moderne samenleving, waarin de idee besloten ligt dat deze in een na-industrieel stadium post-industriële samenleving

Poswick, Charles

Poswick, Charles (1924-1994) Belgisch politicus. Poswick studeerde rechten en daarna nog politieke en diplomatieke, en handels- en financiële wetenschappen. Potidaea

Potidaea Kolonie van de Griekse stad Corinthe op het schiereiland Chalcidice, ca. 600 v.C. gesticht. Eerst behoorde P. tot de Delisch-Attische Zeebond, Potjomkin-dorpen

Potjomkin, Grigori Aleksandrovitsj

Potjomkin, Grigori Aleksandrovitsj (Potemkin; 1739-1791) Vorst van Tauris, Russisch veldheer en politicus, belangrijk adviseur en tijdelijk minnaar Potocki, Alfred

Potjomkin-dorpen Namaakdorpen in Rusland, gebouwd door Grigori Potjomkin (1734-1791), vertrouwensman van tsarina Catharina de Grote (reg.

Potocki, Alfred (1817-1889) Oostenrijks staatsman, minister van Landbouw in het kabinet-Auersperg (1868). Hij werd in 1870 premier, maar slaagde Potocki, Ignacy

Potocki, Ignacy (1750-1809) Pools staatsman, had een belangrijk aandeel in de totstandkoming van de grondwet van 1791. Na de Russische invasie Potsdam, conferentie van

Potsdam, conferentie van Laatste van de conferenties van Groot-Brittannië, Sovjet-Unie en Verenigde Staten over Europa na de ineenstorting van Potter, Louis de

Potter, Louis de (1786-1859) Belgisch journalist, een van de leiders in de Belgische Revolutie. Vertegenwoordigde de liberalen. Op 26 september Poujade, Pierre Marie Raymond

Poujade, Pierre Marie Raymond (geb. 1920) Frans politicus en handelaar. Poujade mobiliseerde middenstanders tegen de belastinginning tijdens poujadisme

poujadisme Populistische protestbeweging in Frankrijk, georganiseerd in de Union de Défense des Commerçants et Artisans, genoemd naar Pierre Poullet, Prosper Antoine Joseph Marie

Poullet, Prosper Antoine Joseph Marie (1868-1937) Belgisch politicus en Vlaams voorman, werd in 1894 hoogleraar internationaal privaatrecht Powell, Colin Luther

Powell, Colin Luther (geb. 1937) Amerikaans militair. Powell was vanaf 1958 officier in het Amerikaanse leger. In 1987 werd hij veiligheidsadviseur Powell, John Enoch

Powell, John Enoch (1912-1998) Brits conservatief politicus en historicus (Griekse Oudheid). Lid Lagerhuis (sinds 1950). Fel tegenstander van de Powers, Francis Gary

Powers, Francis Gary (1917-1977) Amerikaans gevechtsvlieger. Werd op 1 mei 1960 boven de SU neergeschoten in een U-2 spionagevliegtuig. Aanle

Pozderac, Hamdija

Pozderac, Hamdija (1919-1988) Joegoslavisch politicus. Pozderac had als vertegenwoordiger van de deelrepubliek Bosnië zitting (hij was vice-voorzitter) Pozjarski, Dmitri Michailovitsj

Pozjarski, Dmitri Michailovitsj (1578-1641) Russisch bojaar, aanvoerder in de strijd tegen de Pools-Zweedse interventie in Rusland gedurende de Poznán-rebellie

Poznán-rebellie De P. ontstond op 28 juni 1956 in een fabriek van spoorwegmaterieel te Poznán (Polen), tijdens de internationale jaarbeurs. De actie Praagse Lente

Praagse Lente Korte periode (januari-augustus 1968) van liberalisering van het communistische bewind in Tsjecho-Slowakije. Binnen de communistische Prado, Mariano Ignacio

Prado, Mariano Ignacio (1826-1901) Peruaans generaal en politicus, kwam in 1865 via een staatsgreep tegen Pezet aan de macht en regeerde als di

praetor

praetor Magistraat in Rome. Oorspronkelijk was het de titel van de consul; sedert 367 v.C. was de praetor, aangesteld voor de tijd van een jaar, belast praetorianen

praetorianen In het Romeinse Keizerrijk de soldaten van de lijfwacht van de keizer (het praetorium). Hun positie stelde hen herhaaldelijk in staat keizers pragmatieke sanctie

pragmatieke sanctie 1. Term, stammend uit het Romeinse recht, voor keizerlijke verordening. 2. Pragmatieke Sanctie van 1549, uitgevaardigd door Pragmatieke Sanctie van Bourges

Pragmatieke Sanctie van Bourges Beschikking uitgevaardigd door Karel VII in 1438, waarin de decreten van het concilie van Basel werden bekrachtigd. Prambanan

Prambanan Dorp op Midden-Java, befaamd om het nabijgelegen complex van hindoetempels, gebouwd in de 9e en 10e eeuw. De Lara Jonggrang, Prasad, Radjendra

Prasad, Radjendra (1884-1963) Indiaas politicus, volgeling van Gandhi. Voorzitter Grondwetgevende vergadering (1946-50). Eerste president van Pravda

Pravda (Russ.: waarheid) Sovjetrussisch dagblad, opgericht in 1912 door Lenin te Kraków; eerste hoofdredacteur: Stalin. Officieel orgaan van de communistische Praxis (tijdschrift)

Praxis (tijdschrift) Joegoslavisch tijdschrift dat van 1964 tot 1975 door een aantal filosofen werd uitgegeven en dat tot een humanistischer uitwerking preciezen

preciezen Nederlandse gereformeerden rond 1600 die 'precies' waren in de kerkleer (tegenstelling: 'rekkelijk', de Remonstranten) en de invloed van precolumbiaanse beschavingen

precolumbiaanse beschavingen Verzamelnaam voor een aantal beschavingen in Midden- en Zuid-Amerika, waarvan de ontwikkelingsgeschiedenis Prehistorie

Prehistorie De geschiedenis vanaf het moment dat de voorouder van de mens eigen gereedschap ging maken (ca. 2 miljoen jaar geleden) tot de uitvinding prehistorische chronologie

prehistorische chronologie Het dateren van prehistorische verschijnselen (skeletten, gebruiksvoorwerpen). Men kan hierbij komen tot een relatieve prehistorische reconstructie

prehistorische reconstructie Vooral in de Amerikaanse archeologie, die een onderdeel vormt van de antropologie, voorkomende werkwijze om uit preliminairen van Nikolsburg

preliminairen van Nikolsburg Voorlopig vredesverdrag tussen Pruisen en Oostenrijk, 26 juli 1866, na de volledige overwinning van de Pruisen in Prem Tinsulanonda

Prem Tinsulanonda (geb. 1920) Thais militair en staatsman. Prem was achtereenvolgens plaatsvervangend minister van Binnenlandse Zaken (1977), Premadasa, Ranasinghe

Premadasa, Ranasinghe (1924-1993) Srilankaans politicus. Premadasa zat sinds 1960 voor de United National Party (UNP) in het parlement. In premonstratenzers

premonstratenzers (Ook: norbertijnen, witheren) Door Norbertus van Xanten (ca. 1080-1134), aartsbisschop van Maagdenburg, te Prémontré (Frankrijk) Premysliden

Premysliden Tsjechisch vorstenhuis dat van de 10e tot de 14e eeuw over Bohemen regeerde. Deze vorsten voerden hun afstamming terug op de legendarische Presser, Jacob

Presser, Jacob (1899-1970) Nederlands historicus en schrijver, van 1947-69 hoogleraar te Amsterdam. Hij behoort tot de historici die maatschappijkritiek Pretorius, Andries Wilhelmus Jacobus

Pretorius, Andries Wilhelmus Jacobus (1798-1853) Zuid-Afrikaans politicus, prominent Voortrekker. Versloeg de Zoeloes onder Dingaan bij de Pretorius, Marthinus Wessel

Pretorius, Marthinus Wessel (1819-1901) Zuid-Afrikaanse politicus, zoon van Andries Pretorios, die hij opvolgde als commandant-generaal (1853). priester 3. Israël

priester 3. Israël In de tijd van de aartsvaders was het de vader van het gezin die de offers bracht. Voor de tijd van de rechters en de beginnende koningstijd priester 4. Christendom

priester 4. Christendom In het Nieuwe Testament is allereerst Jezus, als God en mens, de volmaakte middelaar, die als hogepriester zichzelf opgeofferd Prieto, Joaquín

Prieto, Joaquín (1786-1854) Chileens generaal en conservatief politicus, werd in 1831 president na een staatsgreep en zou dit blijven tot 1841. De prijsrevolutie

prijsrevolutie Economische opleving in Europa tussen 1550 en 1650 die met grote prijsstijgingen gepaard ging. De prijsrevolutie werd veroorzaakt Prim y Prats, Juan

Prim y Prats, Juan (1814-1870) Spaans generaal en politicus, burggraaf van Bruchs, graaf van Reus en markies van Castillejos. Streed aan de zijde Primo de Rivera y Orbaneya, José Antonio

Primo de Rivera y Orbaneya, José Antonio (1903-1936) Spaans jurist en conservatief politicus, markies van Estella, zoon van Miguel Primo de Primo de Rivera y Orbaneya, Miguel

Primo de Rivera y Orbaneya, Miguel (1870-1930) Spaans generaal en conservatief politicus, markies van Estella. Kapitein-generaal van Cataloni

primogenituur

primogenituur (eerstgeboorterecht) Rechtsregel in het erfrecht, waarbij de eerstgeborene (meestal de zoon) alles erft. Belangrijk geweest tijdens het Prince of Wales

Prince of Wales Sinds 1301 de titel van de Engelse kroonprins. In dat jaar werd Wales definitief onderworpen door de Engelse koning Edward I (reg. Princeton, slag bij

Princeton, slag bij In de Amerikaanse Vrijheidsoorlog behaalde overwinning door Washington op het Engelse leger onder Cornwallis (3 januari 1777). principaat

Princip, Gavrilo (1894-1918) Bosnisch revolutionair. Vermoordde Frans Ferdinand van Oostenrijk-Hongarije en diens echtgenote te Sarajevo (aanleiding prinsgezinden

principaat (31 v.C.-284 n.C.) Benaming voor de periode van de geschiedenis van het Romeinse Rijk waarin de keizers zich 'princeps' noemden. Octavianus Princip, Gavrilo

prinsgezinden Aanhangers van het huis van Oranje tijdens de Republiek der Nederlanden (15e t/m 18e eeuw) als tegenhangers van de staatsgezinden. Prío Socarrás, Carlos

Prío Socarrás, Carlos (1903-1977) Cubaans politicus, leider van de auténticos in de jaren veertig. Hij volgde in 1948 Ramón Grau San Martín op Prior, Matthew

Prior, Matthew (1664-1721) Engels dichter. Had als diplomaat een belangrijk aandeel in de totstandkoming van het verdrag van Rijswijk en de vrede Probus, Marcus Aurelius

Probus, Marcus Aurelius (232-282) Romeins keizer (276-282), werd na de dood van Florianus door de oostelijke legers tot keizer uitgeroepen. Hij

Prodi, Romano

Prodi, Romano (geb. 1939) Italiaans econoom en politicus. Prodi studeerde rechten in Milaan en volgde een vervolgopleiding aan de London School Profumo-affaire

Profumo-affaire Schandaal in 1963 rond de Britse minister van Defensie, John Profumo (geb. 1915), die werd beschuldigd van een relatie met het fotomodel Prohibition

Prohibition (Ook: drooglegging) Periode in de geschiedenis van de VS (1920-1933) waarin een verbod op verkoop van alcoholhoudende dranken gold. proliferatie (politiek)

proliferatie (politiek) De verspreiding van massavernietigingswapens en de kennis om deze wapens te vervaardigen. In bredere zin ook gebruikt voor Pronk, Jan

Pronk, Jan (geb. 1940) Nederlands politicus. Pronk studeerde economie bij Jan Tinbergen en specialiseerde zich al vroeg in de porblematiek van de proskynese

proskynese Voetval waarbij men met het voorhoofd de grond beroert, als eerbetoon voor een godheid of een heerser. De proskynese was bijv. gebruikelijk Prosopitis

Prosopitis Eiland in de Nijl, waar ca. 455 v.C. een Atheens leger door de Perzische generaal Megabyzus werd verslagen.

prosopografie

prosopografie Beschrijving van belangrijke personen uit een bepaalde historische periode.

Protagoras van Abdera

Protagoras van Abdera (481-411 v. C.) Grieks filosoof, een der sofisten. Hij trad o.a. op als leraar in Athene, vanwaar hij wegens `goddeloosheid' protestantisme 1. algemeen

protestantisme 1. algemeen Verzamelnaam voor de christelijke Kerken die voortkwamen uit de Reformatie in de 16e eeuw. Het protestantisme is Protestantse Unie

Protestants-Christelijke Arbeidersinternationale Op initiatief van de Nederlandse en Zwitserse christelijke vakbond in 1928 te Düsseldorf opgericht Protocollen van de wijzen van Zion

Protestantse Unie Verbond van protestantse vorsten in het Duitse Rijk, gesloten in 1608 o.l.v. Frederik IV van de Palts om weerstand te bieden aan Protestants-Christelijke Arbeidersinternationale

Protocollen van de wijzen van Zion Verslag van een vergadering in Basel in 1897 van joodse leiders (de wijzen van Zion) die daar plannen zouden protohistorie

protohistorie Periode na de uitvinding van het schrift waarover weinig geschreven bronnen bestaan, of de periode waarin een volk zelf het schrift nog Proudhon, Pierre Joseph

Proudhon, Pierre Joseph (1809-1865) Frans utopisch socialist en publicist. Tegenstander van onverdiend eigendom, niet van eigendom als principe.

Providence Company

Providence Company Engelse onderneming die in 1630 opgericht werd om de ontwikkeling van Providence Island (voor de oostkust van Nicaragua)

Provo

Provo Geweldloze beweging met anarchistische inslag van Amsterdamse jongeren en linkse studenten, opgericht door o.a. Roel van Duyn (geb. 1943) pruikentijd

pruikentijd Benaming voor de tijd dat het dragen van pruiken in de mode was: eind 18e, begin 19e eeuw. Als stijlperiode de rococo van het midden Pruisen

Pruisen Gebied in Duitsland dat in de 19e eeuw op basis van militaire en economische kracht de Duitse eenheid tot stand bracht, en daarna de politi

Przjevalski, Nikolaj Michajlovitsj

Przjevalski, Nikolaj Michajlovitsj (1839-88) Russisch ontdekkingsreiziger. Bracht Centraal-Azië in kaart. Ontdekte het przewalskipaard (Equus przewalskii

Psamtik

Psamtik (Psammeticus) Egyptische farao's uit de 26e (Saïtische) dynastie. Psamtik I (reg. 663-609 v.C.), bevrijdde het land met hulp van Griekse huursoldaten pseudo-Isidorische decretalen

pseudo-Isidorische decretalen Verzameling valse kerkelijke documenten, ten onrechte toegeschreven aan Isidorus van Sevilla (gest. 636). Opgesteld psychohistory

psychohistory Geschiedschrijving die gebruik maakt van met name de Freudiaanse psychologie om de onderbewuste motieven van historische individuen Ptolemaeën

Ptolemaeën Macedonische dynastie die na de Diadochenoorlogen (322-301 v.C.) tot 30 v.C. over Egypte heerste. Het bestuursapparaat der farao's Ptolemaeus, wereldbeeld van

Ptolemaeus, wereldbeeld van De theorie dat de aarde stilstaat in het middelpunt van het heelal en dat de zon, maan, planeten en sterren daar in cirk

Pueyreddón, Juan Martín de

Pueyreddón, Juan Martín de (1776-1850) Argentijns generaal en politicus, werd in 1816 gekozen als hoogste bestuurder (director supremo) van de Puget, Pierre

Puget, Pierre (1620-1694) Frans beeldhouwer, schilder en tekenaar. In Italië (1641) sterk beïnvloed door de barok, zoals deze zich daar manifesteerde. Pulgar, Hernando del

Pulgar, Hernando del (ca. 1420-ca. 1492) Spaans schrijver en geschiedkundige, die in dienst was van koningin Isabella van Castilië. Bekend van hem Punische oorlogen

Punische oorlogen De oorlogen die in de 3e en 2e eeuw v.C. gevoerd werden tussen Rome en Carthago, twee mogendheden die beide uit waren op

puriteinen

puriteinen Engelse protestanten die de anglicaanse Kerk, zoals die onder Elizabeth I (1558-1603) vorm had gekregen, wilden zuiveren van roomse Puriteinse Revolutie

Puriteinse Revolutie (1642-1649; ook: Engelse Burgeroorlog) Strijd tussen enerzijds koning Karel I (reg. 1625-1649), gesteund door de adel, de anglicaanse pyloontempels

pyloontempels Tempels uit de Egyptische Oudheid die genoemd zijn naar de hen kenmerkende toegangspoortconstructie (Grieks: pyloon = poort), Pym, John

Pym, John (ca. 1583-1643) Engels politicus. Zat vanaf 1614 in het Lagerhuis, waarin hij een van de leiders van de oppositie tegen de Stuarts werd. Pyrrhus van Epirus

Pyrrhus van Epirus (319-272 v.C.) Koning van Epirus (vanaf 307 v.C., met onderbreking). Streefde naar een groot hellenistisch rijk; steunde de Griekse pyrrhusoverwinning

pyrrhusoverwinning Schijnoverwinning, genoemd naar koning Pyrrhus van Epirus (319-272 v.C.) die in 280 v.C. bij Heraclea en Ausculum een slag Pytheas van Massalia

Pytheas van Massalia (4e eeuw v.C.) Grieks ontdekkingsreiziger en astronoom uit Massalia (Marseille). Bereikte op zijn reis (ca. 325 v.C.) vanuit P'ang Sjang p'eng

Qaadjaren (Ook: Kadjaren) Toerkmeense dynastie die van 1794 tot 1925 over Perzië heerste. Haar regeerperiode werd gekenmerkt door stagnatie, Qalat Jarmo

Qalat Jarmo Tussen 1948 en 1955 opgegraven landbouwdorp in Iraaks Koerdistan, dat van circa 7000 voor Christus dateert. De archeologische vondsten Qarmaten

Qarmaten (Karmaten) Aanhangers van de vooruitstrevende beweging onder sjiieten (9e-10e eeuw) in Arabië.

Qassemlu, Abdel Rahman

Qassemlu, Abdel Rahman (1930/31-1989) Koerdisch politicus. Qassemlu was afkomstig uit Iraans Koerdistan. Na het mislukken van een opstand Qian Qichen

Qian Qichen (geb. 1928) Chinees diplomaat en politicus. Qian werd in 1942 lid van de Communistische Partij en was vanaf 1955 werkzaam voor de Qoebilaai Chan

Qoebilaai Chan (Koeblai Khan; 1215-1294) Mongools heerser, kleinzoon van Djengiz Chan, Groot-Chan in China (1259). Beëindigde in 1279 het

Qoeraisj

Qoeraisj Welgestelde stam in Mekka ten tijde van de profeet Mohammed. Mohammed was afkomstig uit de Hasjim-clan van de Qoeraisj-stam. Zijn Qoetb, Sajjid

Qoetb, Sajjid (1906-1966) Bekend ideoloog van de Egyptische moslim Broederschap, in 1966 opgehangen op beschuldiging van betrokkenheid bij Quaden

Quaden West-Germaanse stam, behorend tot het volk der Suevi, woonde in Noord-Bohemen.

Quadragesimo anno

Quadragesimo anno (Lat.: in het 40e jaar) Sociale encycliek van paus Pius XI (1931) ter herdenking en vervanging van 'Rerum novarum' (1891). Pleidooi quadrivium

quadrivium Vier hoogste der zeven vrije kunsten (artes liberales), te weten arithmetica (rekenkunde), geometria (meetkunde), astronomia (sterrenkunde) quaestor

quaestor In de Romeinse Republiek een van de lagere functionarissen, belast met het beheer van de schatkist.

quakers

quakers De quakers vormen een in de 17e eeuw uit het christendom voortgekomen groep gelovigen die wilden leven volgens de ingeving van hun inwendig Quattrocento

Quattrocento (It.) Aanduiding van de 15e eeuw, bloeitijd van de Renaissance.

Quay, Jan Eduard de (1901-1985) Nederlands r.-k. politicus. Hoogleraar bedrijfsleer en psychotechniek te Tilburg (1933-45). Een van de leiders Québec (gesch.)

Quayle, James Danforth (Dan)

Quayle, James Danforth (Dan) (geb. 1947) Amerikaans politicus. Nadat Quayle enige jaren gewerkt had in het familiebedrijf, een grote uitgeverij, Quay, Jan Eduard de

Québec (gesch.) Franse kolonie in Canada, waar de Fransman Samuel de Champlain in 1608 de eerste nederzetting stichtte. Ten tijde van Lodewijk Quemoy en Matsoe, incident van

Quemoy en Matsoe, incident van Op de eilandjes Quemoy en Matsoe in de straat van Tai-wan, vlak voor de kust van de Volksrepubliek China werd Queuille, Henri

Queuille, Henri (1884-1970) Frans politicus, kamerlid in 1914 en in de periode tussen de Wereldoorlogen vele malen minister. Medestander van De Quidde, Ludwig

Quidde, Ludwig (1858-1941) Duits historicus en politicus. Oprichter 'Deutsche Zeitschrift für Geschichtswissenschaft' (1889), voorzitter Deutsche quiëtisme

quiëtisme (Lat: quies = rust) Mystieke stroming in de 17e eeuw, die de christelijke volmaaktheid zocht in passiviteit en het loslaten van de wil. Belangrijkste Quirinalis

Quirinalis (Quirinaal, It.: Quirinale) Een van de zeven heuvels van Rome.

Quirino, Elpidio

Quirino, Elpidio (1891-1956) Filippijns politicus, o.a. senator (1925-35) en minister van Financiën. Tijdens WO II was hij een van de leiders van de quirites

quirites In het oude Rome naam voor de burgers om hen te onderscheiden van de milites, de soldaten. De term werd vooral gebruikt in de volksvergadering. Quiroga, Juan Facundo

Quiroga, Juan Facundo (1793-1835) Argentijns caudillo, kreeg door zijn heldendaden de bijnaam Tigre de los Llanos. Hij was een van de rivalen

Quisling, Vidkun Abraham Lauritz Jonsson

Quisling, Vidkun Abraham Lauritz Jonsson (1887-1945) Noors nationaal-socialistisch politicus. Oprichter en leider van de Nasjonal Samling (1933), Qumran

Qumran (huidige Chirbet Qumran) Ruïneheuvel op de noordwestelijke oever van de Dode Zee in Israël. Sporen van bewoning tussen 9e en 6e eeuw Raab, Julius

Raab, Julius (1891-1964) Oostenrijks politicus, studeerde bouwkunde en kwam in 1927 in het parlement voor de Christelijk-Sociale Partij. In 1938 raad

raad (Gr: boulè). In de Griekse stadstaat (polis) het lichaam dat de stad bestuurde. De raad, die uit leden van de adel bestond, hielp aanvankelijk de Raad van Beroerten

Raad van Beroerten (Ook: bloedraad) Bijzondere rechtbank in de Nederlanden, ingesteld door Alva in 1567, na de Beeldenstorm. De raad bestond Raad van Brabant

Raad van Brabant Hoogste gerechtshof in het gewest Brabant, opgericht in 1406 door Anton van Bourgondië; bleef bestaan tot het eind van de 18e Raad van Financiën

Raad van Financiën Adviescollege in de Nederlanden, ingesteld in 1531 door Karel V als onderdeel van de Collaterale Raden. Het was belast met Raad van Henegouwen

Raad van Henegouwen Justitieraad van het graafschap Henegouwen, kwam voort uit de grafelijke curia (het adviesorgaan van de graaf) en werd i

Raad van Indië

Raad van Indië Bestuursorgaan van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC), ingesteld in 1609 vanwege de behoefte aan een centraal en pe

Raad van Vijfhonderd

Raad van Vijfhonderd (Fr: Conseil des Cinq-Cents) Wetgevend lichaam tijdens de laatste fase van de Franse Revolutie, samen met de Raad der Ou

Raad van Vlaanderen

Raad van Vlaanderen 1. Het hoogste gerechtshof in het graafschap Vlaanderen, ontstaan in 1405 en aanvankelijk gevestigd in Oudenaarde, vanaf raadpensionaris

raadpensionaris De belangrijkste functionaris van het gewest Holland in de Republiek der Verenigde Nederlanden. De raadpensionaris, tot 1619 landsadvocaat Raap, Daniël

Raap, Daniël (1702-1754) Amsterdams volksmenner en porseleinhandelaar. Hij trad in 1747 en 1748 op als een van de gematigde leiders van de Doelistenbeweging. raatakker

raatakker Complex omwalde akkers uit de prehistorie.

rabbijnse literatuur 2. ontstaan

rabbijnse literatuur 2. ontstaan Volgens de joodse overlevering heeft Mozes op de berg Sinaï van God de Thora ontvangen. Deze Thora bevat 613 Rabin, Yitzhak

Rabin, Yitzhak (1922-1995) Israëlisch politicus. Rabin begon zijn carrière als militair en was tijdens de Zesdaagse Oorlog (1967) stafchef van het Israëlische Radbod

Radbod (of Radboud; ca. 650-719) Koning der Friezen. Verloor veel gebied in de strijd tegen de Frankische hofmeiers Pepijn II (689, Dorestad) en Radek, Karl Bernhardovitsj

Radek, Karl Bernhardovitsj (eig. Karl Sobelsohn; 1885-1939?) Sovjetrussisch communistisch leider, was al vroeg lid van de Poolse communistische radencommunisme

radencommunisme Stroming binnen het communisme die iedere partijorganisatie verwerpt omdat deze onvermijdelijk zou verworden tot een van radendemocratie

radendemocratie (ook: radenstelsel) Politiek stelsel waarin direct gekozen vertegenwoordigers de uitvoerende macht in handen hebben. Zij staan onder Radhakrishnan, Sarvepalli

Radhakrishnan, Sarvepalli (1888-1975) Indisch filosoof en politicus, hoogleraar te Calcutta (1929-49) en ambassadeur in Moskou (1949-52). Terzelfd

radicalisme

radicalisme (Latijn: radicitus = met wortel en tak) Politieke gezindheid tot vergaande hervormingen en het consequent nastreven van een ideologie. radioactieve-koolstofmethode

radioactieve-koolstofmethode (ook: C-14-methode; koolstof-14-methode) Ouderdomsbepaling van organische verbindingen door het gehalte aan Radowitz, Joseph Maria von

Radowitz, Joseph Maria von (1797-1853) Pruisisch generaal en staatsman, maakte zich tijdens het Frankforter parlement in 1848 sterk voor de Duitse

Radziwill

Radziwill Pools-Litouws adellijk geslacht, tot de rang van vorst verheven in de 16e eeuw. Nicholas Radziwill (1515-1565) was een fervent aanhanger Raeder, Erich Johann Albert

Raeder, Erich Johann Albert (1876-1960) Duits groot-admiraal. Vanaf 1928 chef van de marineleiding en voorvechter van de ontwikkeling van een Raepsaet, Jan-Jozef

Raepsaet, Jan-Jozef (1750-1832) Zuid-Nederlands politicus, studeerde rechten te Leuven. Hij werd na zijn studie advocaat bij de Raad van Vlaanderen Raes van Heers

Raes van Heers (ca. 1418-1477) Luiks edelman, trad op als leider van de Luikse oppositie tegen prins-bisschop Lodewijk van Bourbon en de met Raffles, Thomas Stamford

Raffles, Thomas Stamford (1781-1826) Brits koloniaal bestuurder. Luitenant-gouverneur van Java (1811-16), na verovering op Nederland. Voerde Rafsanjani, Ali Akbar Hashemi

Rafsanjani, Ali Akbar Hashemi (geb. 1934) Iraans politicus. Rafsanjani, die tijdens het bewind van de sjah meerdere malen werd gearresteerd, was Raimond van Agiles

Raimond van Agiles (Raimond van Aguilers) Middeleeuws Frans (Latijns) kroniekschrijver, kanunnik van Puy. Hij begeleidde Raimond van St.-Gi

Rainier III

Rainier III (Rainier Louis Henri Maxence Bertrand; geb. 1923) Vorst van Monaco (sinds 1949), opvolger van zijn grootvader Lodewijk II. Afkomstig Rajadhiraja I

Rajadhiraja I (reg. 1042-1052) Koning uit de Chola-dynastie. Sneuvelde in de slag bij Koppam tegen Somesvara I, koning uit de dyn

Rajk, László

Rajk, László (1909-1949) Hongaars politicus, minister van Binnenlandse Zaken van 1946-48, vervolgens minister van Buitenlandse Zaken. Rajk zocht Rákóczi

Rákóczi (ook Rákóczy) Hongaars vorstengeslacht uit Transsylvanië (Zevenburgen), dat in 1756 in de mannelijke linie uitstierf. Het bekendste lid was Rákosi, Mátyás

Rákosi, Mátyás (1892-1971) Hongaars communistisch politicus. Lid Radenrepubliek van Béla Kun (1918-19), lid Komintern (1921-24). Secretaris-Raleigh, Walter

Raleigh, Walter (of Ralegh; ca. 1552-1618) Engels zeevaarder. Stichtte in 1585 de eerste Engelse kolonie in Amerika (Virginia) en introduceerde v

Ram, Shi Jagjivan (1908-1986) Indisch politicus. Afkomstig uit de paria-kaste. Oprichter en lange tijd de leider van de Alindische Liga van de Onderdrukte Randjit Singh

Rama (gesch.)

Rama (gesch.) Titel van de koningen van Siam, het latere Thailand. Genoemd naar Rama Khamfeng (gest. 1318), koning van Sukhothai (ca. 1283-Ramos Horta, José

Rama Rao, Nandamuri Tarak

Rama Rao, Nandamuri Tarak (1923-1996) Indiaas filmster en politicus. Rama Rao was een van India's grote filmidolen. Hij maakte meer dan driehonder

Ramos Horta, José (geb. 1949) Oost-Timorees strijder voor een onafhankelijk Oost-Timor, dat in 1975 door Indonesië werd ingelijfd en waar het Ramos, Fidel

Ramos, Fidel (geb. 1928) Filippijns militair en politicus; president van 1992 tot 1998. Ramos, die zijn militaire opleiding kreeg in de VS, maakte snel Rampjaar

Rampjaar Veel gebruikte benaming voor het jaar 1672, waarin de Republiek der Verenigde Nederlanden door maar liefst vier vijanden tegelijkertijd Ramsay, Bertram Home

Ramsay, Bertram Home (1883-1945) Brits admiraal, verantwoordelijk voor de planning van de belangrijkste zeeoperaties van de geallieerden in W

Ramses

Ramses Farao's uit de 19e en 20e dynastie van Egypte, van Nederegyptische en militaire afkomst. Belangrijkste vertegenwoordigers: Ramses II (gest. Ram, Shi Jagjivan

Randjit Singh (1780-1839; reg. 1801-1839) Sikhkoning van de Punjab. Wist de anders sterk verdeelde sikhs tot een eenheid te smeden. Na in 1799 Ranke, Leopold von

Ranke, Leopold von (1795-1886) Duits geschiedschrijver, een van de grootste geschiedschrijvers van de 19e eeuw. Door zijn toedoen werd het kritische Rankovic, Aleksandar

Rankovic, Aleksandar (geb. 1909) Joegoslavisch politicus, sloot zich in 1928 aan bij de communistische partij. In 1940 werd hij lid van het Centraal Rapallo, verdrag van

Rapallo, verdrag van Verdrag tussen Duitsland en de Sovjet-Unie op 16 april 1922 gesloten tot herstel van de wederzijdse betrekkingen. In het verdrag Rappard, Ernst Herman van

Rappard, Ernst Herman van (1899-1953) Nederlands politicus, studeerde rechten. Van Rappard behoorde in 1931 tot de oprichters van de fel anti-Rapport van Kopenhagen

Rapport van Kopenhagen Rapport uit 1973 waarin op basis van het Davignon-rapport de structuur van de politieke samenwerking van de lidstaten Raquel

Raquel Een uit Toledo afkomstige Spaanse van joodse afkomst, op wie Alfonso VIII van Castilië (1154-1214) verliefd werd. Deze liefdesgeschiedenis Rashi

Rashi (1040-1105) Frans joods geestelijke en bijbelvorser, wiens schrijversnaam een letterwoord is van Rabbi Salomo ben Isaak. Hij studeerde in Mainz Raskin, Brigitte

Raskin, Brigitte (geb. 1947 te Aarschot) Belgisch (Vlaams) schrijfster, historica en journaliste. Pas op late leeftijd maakt Raskin haar intrede in de literatuur Rasmussen, Knud Johan Victor

Rasmussen, Knud Johan Victor (1879-1933) Deens poolreiziger en schrijver. Rasmussen was de zoon van een op Groenland werkende predikant rasphuis

rasphuis Gevangenistype, waarvan het eerste in 1595 in Amsterdam werd ingesteld. In een rasphuis moesten mannelijke gevangenen door middel van Raspoetin

Raspoetin (Russ.: losbandige; bijnaam van Grigory Efimovic Novyh; ca. 1872-1916) Russisch monnik van Siberische boerenafkomst. Kwam in 1905 Rassemblement Wallon

Rassemblement Wallon (RW) Belgische politieke partij, opgericht in 1968, die een federatie aanging met het Front Démocratique des Bruxellois

Rastatt, congres van

Rastatt, congres van Gehouden van 7/12/1797 tot en met 23/4/1799. Deel namen afgevaardigden van Frankrijk, Oostenrijk, Pruisen en een aantal

Rathenau, Walther

Rathenau, Walther (1867-1922) Duits industrieel (zoon van de oprichter van de AEG-fabrieken), econoom, filosoof en politicus. Hij richtte in 1914-ratio studiorum

ratio studiorum Voluit: Ratio atque institutio studiorum Societatis Jesui. Leerplan van de orde der Jezuïeten, dat in 1599 onder verantwoordelijkheid Rauter, Johann Baptist Albin (Hanns)

Rau, Johannes (geb. 1931) Duits politicus. Rau, die zijn loopbaan begon als journalist, trad in 1957 toe tot de SPD. Een jaar later werd hij lid van Rawlinson, Henry Creswicke

Rauter, Johann Baptist Albin (Hanns) (1895-1949) Oostenrijks nationaal-socialist en SS-leider. Behoorde sinds 1933 tot de persoonlijke staf van Rau, Johannes

Rawlinson, Henry Creswicke (1810-1895) Brits officier, oriëntalist en archeoloog. Ontcijferde omstreeks 1840 de Oudperzische tekst van de in 3 Rawson, Arturo

Rawson, Arturo (1885-1952) Argentijns generaal, werd voorlopig president na de revolutie van juni 1943 (uitgevoerd samen met generaal Pedro Ra

Razin, Stefan Timofejevitsj (Stenka)

Razin, Stefan Timofejevitsj (Stenka) (1630-1671) Russisch kozakkenhoofdman, leider boerenopstanden (1667-71). Gevierendeeld op bevel van de Razmara, Ali

Razmara, Ali (1899-1951) Iraans generaal en staatsman. In 1945 leidde hij de militaire expeditie in Azerbajdzjan. R. werd in 1950 minister-president razzia

razzia Klopjacht van de politie op politieke tegenstanders, in het bijzonder de grootscheepse arrestaties door Duitsers van joden en onderduikers tijdens reactie (gesch.)

reactie (gesch.) Conservatisme, in het bijzonder als reactie op een revolutionaire omwenteling. Deze conservatieven noemt men reactionairen.

Reading, Rufus Daniel Isaacs, markies van

Reading, Rufus Daniel Isaacs, markies van (1860-1935) Brits liberaal politicus en jurist, kwam in 1904 in het Lagerhuis en in 1914 - inmiddels Reael, Laurens Laurensz.

Reael, Laurens Laurensz. (1583-1637) Nederlands dichter en overheidsfunctionaris, zoon van de rederijker Laurens Jacobsz. R. (1536-1601) en zwage

Reagan, Ronald Wilson

Reagan, Ronald Wilson (geb. 1911) Amerikaans acteur en politicus, veertigste president van de VS. Reagan was sportverslaggever bij de radio (1

reagonomics

reagonomics De benaming van de economische politiek van de Amerikaanse president Ronald Reagan in de jaren 1981-1989. Als gevolg van een stijgende realia

realia Voluit: realia studia. In onbruik geraakte term voor schoolvakken als natuurkunde, biologie en aardrijkskunde, die alle als kenmerk hebben dat Realpolitik

Realpolitik Pragmatische en opportunistische politiek. Het begrip wordt vooral gehanteerd als karakteristiek voor de politiek van de Duitse kanselier Rechobot

Rechobot (Rehobot) Plaatsnaam in het Nabije Oosten; in de Bijbel plaats in de Negevwoestijn, waar de aartsvader Izaäk een put groef die hem door rechtgeleide kaliefen

rechtgeleide kaliefen (Arab.: rasjidoen; 632-661) De eerste vier kaliefen die na Mohammeds dood de islamitische gemeenschap leidden in politiek, Reconquista

Reconquista De herovering van Spanje op de Moren (moslims), die vrijwel het gehele Iberisch schiereiland tussen 711 en 718 in handen hadden gekregen. Reconstruction

Reconstruction (Lett: wederopbouw) Benaming voor de periode 1865-1877 in de Amerikaanse geschiedenis, toen na de Amerikaanse Burgeroorlog redemptoristen

redemptoristen Leden van een geestelijke orde gesticht in 1732 door de heilige Alphonsus Maria di Liguori (1696-1787). De redemptoristen leggen Reede tot Drakestein, Hendrik Adriaan van

Reede tot Drakestein, Hendrik Adriaan van (ca. 1637-1691) Nederlands koloniaal staatsman en plantkundige. Trad in 1657 in dienst van de VOC Refah

Refah De Refah Partisi of Welvaartspartij is een moderne Turkse islamistische of fundamentalistische politieke partij. Onder andere namen was de partij Reform Bill

Reform Bill Drietal wetten tot hervorming van het Britse kiesstelsel, aangenomen in 1832, 1867 en 1884. Door de eerste Reform Bill werden de kiesdistricten Reform Party

Reform Party Conservatieve groepering in Nieuw-Zeeland, actief na 1905. De beweging was een reactie op de vooruitstrevende sociale wetgeving Reformatie

Reformatie Godsdienstige vernieuwingsbeweging in de 16e eeuw die resulteerde in het ontstaan van een aantal afzonderlijke 'protestantse' Kerken, Reformatorische Politieke Federatie

Reformatorische Politieke Federatie (RPF) Nederlandse politieke partij. De RPF werd in 1975 gesticht wegens het 'geestelijk verval' van ARP en reformisme

reformisme Stroming binnen het socialisme die verwezenlijking van het socialisme wilde bereiken langs parlementaire weg en niet via een revolutie réfugiés

réfugiés (Fr: uitgewekenen) De protestanten uit Frankrijk of de Zuidelijke Nederlanden die omwille van hun geloof hun land ontvluchtten, in het bijzonder regalia

regalia Koninklijke rechten, d.w.z. de rechten die sedert de Frankische tijd aan de koning toekwamen of waar hij aanspraak op maakte. Enerzijds waren regent

regent 1. Door Nederlands-Indische bewind benoemde inheemse bestuursfunctionaris, belast met het bewind over de inlandse bevolking in zijn ambtsgebied. regeringsreglementen

regeringsreglementen Regelingen waarmee de stadhouder zich het recht voorbehield om alle belangrijke benoemingen in bepaalde gewesten te doen

regesten

regesten Korte samenvattingen van de akten van een archief. De regesten zijn van grote waarde voor de inhoudelijke ontsluiting van een archief.

régicide

régicide (Fr: koningsmoordenaar) In het bijzonder die leden van de Conventie tijdens de Franse Revolutie die voor de terechtstelling van koning Lo

Regtien, Ton

Regtien, Ton (1938-1989) Studentenleider. Regtien kreeg vooral bekendheid in 1963 als oprichter en eerste voorzitter van de Studenten-vakbeweging Reichsdeputationshauptschluss

Reichsdeputationshauptschluss Herindeling van het Duitse Rijk o.i.v. Napoleon. Kleine Duitse staatjes en geestelijke gebieden werden georganiseerd Reigersberch, Maria van

Reigersberch, Maria van (1589-1653) Echtgenote van Hugo de Groot, auctor intellectualis van de list met de boekenkist.

Reina Barrios, José María

Reina Barrios, José María (1853-1898) Guatemalteeks generaal en politicus, neef van Justo Rufino Barrios. Werd bij de redelijk vrije verkiezing Reingoud, Jacques

Reingoud, Jacques (tweede helft 16e eeuw) Zuid-Nederlands edelman, vervulde allerlei ondergeschikte functies in de Zuidelijke Nederlanden, totdat Reinier (Henegouwen)

Reinier (Henegouwen) Reinier I Langhals (gest. 915), graaf van Henegouwen. Verjoeg de Duitse koning Zwentibold uit Lotharingen en werd markgr

Reinoud (Gelre)

Reinoud (Gelre) Reinoud I (1255-1326), graaf van Gelre en Zutphen (1271-1326), opvolger van Otto II. Door huwelijk met Irmgard, erfdochter van Reitz, Francis William

Reitz, Francis William (1844-1934) Zuid-Afrikaans jurist en politicus, was van 1889-96 president van de republiek Oranje-Vrijstaat. Hij was een van Remón Cantara, José Antonio

Remón Cantara, José Antonio (1908-1955) Panamees militair en politicus, verdreef als hoofd van politie in 1949 president Daniel Chanis en liet Remonstranten

Remonstranten De remonstranten (officiële naam Remonstrantse Broederschap) vormen een protestants kerkgenootschap in Nederland, dat in 1619 remplaçantenstelsel

remplaçantenstelsel Systeem waarbij personen die d.m.v. loting aangewezen waren om hun militaire dienstplicht te vervullen, zich tegen betaling Renaissance

Renaissance De term Renaissance is afkomstig van het Italiaanse 'rinascita' (wedergeboorte), dat al in de 15e eeuw werd gebruikt om er de herleving Renan, Joseph Ernest

Renan, Joseph Ernest (1823-1892) Frans geleerde: theoloog, filosoof, historicus, archeoloog en kenner van het Nabije Oosten. Beroemd door zijn Renard, André

Renard, André (1911-1962) Belgisch vakbondsleider, ontwikkelde grote activiteit in de vakbond der Luikse metaalarbeiders. In WO II leidde hij vele René van Anjou

René van Anjou (1409-1480) Hertog van Anjou, zoon van Lodewijk II van Napels. Hij kwam door erfenis in het bezit van het hertogdom Bar (1419), René van Chalon

René van Chalon (oorspr. Renatus van Nassau; 1518-1544) Prins van Oranje (1530-44), zoon van Hendrik III van Nassau en Claudia van Chalon-Renesse, Jan van

Renesse, Jan van (gest. 1304) Zeeuws edelman, voerde met Wolfert I van Borselen de pro-Vlaamse en anti-Hollandse adelfactie in Zeeland aan. Wegens Renkin, Jules

Renkin, Jules (1862-1934) Belgisch katholiek politicus. Was van 1907-32 verschillende malen minister (o.a. van Koloniën). Heeft zich vooral beziggehouden Renner, Karl

Renner, Karl (1870-1950) Oostenrijks politicus. Staatskanselier (1918-20), president Nationalrat (1930-33); ondergedoken tijdens het naziregime. renovatio imperii romanorum

renovatio imperii romanorum (Lett: vernieuwing van het Romeinse Rijk) Begrip dat keizer Otto III van het Heilige Roomse Rijk gebruikte om aan Rensselaer, Kiliaen van

Rensselaer, Kiliaen van (ca. 1580-1643) Nederlands koopman, een van de kolonisten van de West-Indische Compagnie. Hij was de stichter van de renversement des alliances

renversement des alliances (Fr: ommekeer der bondgenootschappen) Dramatische verandering in de allianties in de 18e-eeuwse successieoorlogen. Republican Party

Republican Party (Grand Old Party) Overkoepelende politieke partij in de VS, opgericht in 1854. Na de Amerikaanse Burgeroorlog langdurig aan Republiek der Verenigde Nederlanden

Republiek der Verenigde Nederlanden Republiek, bestaande uit de gewesten Gelderland, Holland, Zeeland, Utrecht, Overijssel, Friesland en Groningen, Republiek Natal

Republiek Natal Voormalige Boerenrepubliek in zuidelijk Afrika. In 1838 kozen de Voortrekkers onder leiding van Piet Retief het vruchtbare gebied Requeséns y Zuñiga, Luís de

Requeséns y Zuñiga, Luís de (1528-1576) Spaans generaal en politicus. Landvoogd over de Nederlanden (1573-76), opvolger van Alva. Schafte resident

resident Hoge Europese bestuursambtenaar van een district in het voormalig Nederlands-Indië. De term stamt uit de tijd van de VOC en betekent volgens Résistance

Résistance Ondergronds verzet in Frankrijk gedurende WO II. In de bezette zone was het Front National de belangrijkste groepering. Onder de Vic

Resolutie 242

Resolutie 242 Resolutie, op 22 november 1967 door de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties aangenomen, waarin Israël wordt opgeroepen zich Resolutie 3236

Resolutie 3236 Resolutie, op 22 november 1974 aangenomen door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties, die o.a. de onvervreemdbare restauratie (gesch.)

restauratie (gesch.) In de algemene betekenis wordt met restauratie het herstel (= restauratie) van een vorstengeslacht op de troon of in andere hoge Restitutie-edict

Restitutie-edict Verordening van de Duitse keizer Ferdinand II uit 1629, waarin bepaald werd dat alle bisdommen, kapittelkerken en abdijen waarvan Restoration

Restoration Herstel van het Engelse koningschap in 1660, toen het parlement na Cromwells dood en de afzetting van zijn zoon het gezag van het huis Restrepo, Carlos

Restrepo, Carlos (1867-1937) Colombiaans conservatief politicus, werd als kandidaat van de Unión Republicana bij de verkiezingen van 1910 tot Retief, Piet

Retief, Piet (1780-1838) Zuid-Afrikaans Voortrekker, een der leiders van de Grote Trek (1836). Tekende in 1838 met het Zoeloe-opperhoofd Dingaan Reuter, Ernst

Reuter, Ernst (1899-1953) Duits politicus, sloot zich in 1912 aan bij de sociaal-democratische beweging. Als krijgsgevangene tijdens WO I kwam Revanche

Revanche (Frans = vergelding) Verlangen naar genoegdoening in Frankrijk na de Duitse overwinning van 1871. Het gevoel leefde sterk tot WO I en Réveil

Réveil Opleving binnen het protestantisme in de eerste helft van de 19e eeuw, als reactie op het rationalisme van de Verlichting en de geest van de Franse revisionisme

revisionisme Benaming voor een stroming binnen de Sozialdemokratische Partei Deutschlands (SPD) rond 1900. De revisionisten waren socialisten revolutie der cabochiens

revolutie (gesch.) (Lat.: revolutio = omwenteling) Radicale, in veel gevallen met geweld gepaard gaande, verandering in de maatschappij, zoals de revolutiejaar 1830

revolutie der cabochiens Oproer van Parijse gilden in 1413 onder leiding van de vilder Simon Caboche tegen de misbruiken in het staatsbestuur. De

revolutie van 1905

revolutie van 1905 Opstand tegen het autocratische bewind van tsaar Nicolaas II (reg. 1894- 1917) als gevolg van binnenlandse sociale spanningen revolutie van Ayutla

revolutie van Ayutla Opstand in de Mexicaanse deelstaat Guezzero in 1854 tegen het bewind van Santa Anna, stond onder leiding van generaal Juan revolutie van Quito

revolutie van Quito Opstand tijdens het uiteenvallen van Groot-Colombia in 1830, toen een 'cabildo abierto' (gemeenteraad) in Quito zich uitsprak revolutie (gesch.)

revolutiejaar 1830 Benaming voor de verschillende opstanden en revoluties zoals die in 1830-1832 in vele landen van Europa plaatsvonden. De julirevolutie revolutiejaar 1848

revolutiejaar 1848 Het jaar 1848 was in Europa het jaar van de vele revoluties. In een groot aantal landen kwamen politiek-sociale spanningen tot uitbarsting revolutie-kalender

revolutie-kalender De nieuwe kalender die in 1793 tijdens de Franse Revolutie werd ingevoerd als symbool van het nieuwe tijdperk. 21 September Revolutionnair-Socialistische Arbeiders Partij

Revolutionnair-Socialistische Arbeiders Partij (RSAP) Nederlandse politieke partij, ontstaan 24 januari 1935 door samengaan van de Onafhankelijk Rewbell, Jean François

Rewbell, Jean François (1747-1807) Frans politicus, lid van de Assemblée Nationale en van de Conventie. Vervolgens werd hij voorzitter van de Reyd, Everard van

Rey, Jacobus Herculas de la (1847-1914) Zuid-Afrikaans politicus en Boeren-generaal. Bevelhebber in West-Transvaal tijdens de Tweede Boere

Rey, Jean

Rey, Jean (1902-1983) Belgisch liberaal politicus en jurist. Hij begon zijn loopbaan in 1935 als gemeenteraadslid te Luik, vier jaar later volksvertegenwoordiger. Rhee, Syngman

Reyd, Everard van (1550-1602) Nederlands geschiedschrijver, o.a. burgemeester van Arnhem (1580). Later trad hij in dienst van de Friese stadhouder Reyes, Bernardo

Reyes, Bernardo (1850-1913) Mexicaans generaal, medewerker en beschermeling van Porfirio Díaz. Tijdens het presidentschap van Díaz eerst gouverneur Reyes, Rafael

Reyes, Rafael (1850-1918) Colombiaans president (1904-09). R., die in zijn jeugd o.m. de zijrivieren van de Amazone verkende, werd later opperbevelhebber Reykjavík-top

Reykjavík-top Topontmoeting in de hoofdstad van IJsland in oktober 1986, waar Sovjetleider Michail Gorbatsjov en de Amerikaanse president Ronald Reynaud, Jean Paul

Reynaud, Jean Paul (1878-1966) Frans politicus, fel tegenstander van de appeasement-politiek. Reynaud ondersteunde de theorie van de Gaulle over Reyniersz, Carel

Reyniersz, Carel (1604-1653) Nederlands koloniaal bestuurder in dienst van de Verenigde Oost-Indische Compagnie. Hij was van 1650-53 gouverneur-Rey, Jacobus Herculas de la

Rhee, Syngman (1875-1965) Zuid-Koreaans politicus, was al vroeg betrokken bij acties tegen de Japanse bezetters. Na vrijlating uit de gevangenis Rhijn, Arie Adriaan van

Rhijn, Arie Adriaan van (1892-1986) Nederlands politicus. Oud-minister van Landbouw en Visserij en oud-staatssecretaris van Sociale Zaken. Werd

Rhodes, Cecil John (1853-1902) Brits koloniaal politicus en mijnmagnaat in Zuid-Afrika, exponent van het Britse imperialisme. Conflict met Kruger Ribar, Ivan

Rhodesische kwestie

Rhodesische kwestie Internationaal politiek geschil om Zuid-Rhodesië, een Britse kolonie waar de blanke kolonisten onder leiding van Ian Smith Rhodes, Cecil John

Ribar, Ivan (1881-1968) Joegoslavisch politicus, studeerde rechten en was al vroeg actief in de Servisch-Kroatische politieke beweging. Van 1913-Ribbentrop, Joachim von

Ribbentrop, Joachim von (1893-1946) Duits nationaal-socialistisch politicus. Lid NSDAP en SS en medewerker Hitler sinds 1932. Als Rijksminister

Ribbius Peletier, Liesbeth

Ribbius Peletier, Liesbeth (1891-1989) Nederlands politica. Afkomstig uit een welgestelde liberale familie werd Liesbeth Ribbius Peletier in 1925 Ribot, Alexandre Félix Joseph

Ribot, Alexandre Félix Joseph (1842-1923) Frans politicus, leider der gematigde republikeinen. Als minister van Buitenlandse Zaken (1890-93) bracht Richard I Leeuwenhart

Richard I Leeuwenhart (1157-1199) Koning van Engeland (1189-99) uit het huis Plantagenet, zoon van Hendrik II. Nam met de Franse koning Filips

Richard II (Engeland)

Richard II (Engeland) (1367-1400) Koning van Engeland (1377-1399) uit het huis Plantagenet, opvolger van Edward III, zoon van Edward van Woods

Richard III (Engeland)

Richard III (Engeland) (1452-1485) Koning van Engeland (1483-85) uit het huis York, een zijtak van het huis Plantagenet, hertog van Gloucester. Richard van Cornwall

Richard van Cornwall (1209-1272) Engels edelman, graaf van Cornwall (1225) en Poitou (1226), broer van de Engelse koning Hendrik III. Tijdens

Richardot, Jean Grusset

Richardot, Jean Grusset (1540-1609) Zuid-Nederlands staatsman en rechtsgeleerde, had van 1568-82 als raadsheer zitting in de Grote Raad van Mech

Richelieu

Richelieu (Armand Jean du Plessis, duc de Richelieu; 1585-1642) Frans staatsman, bisschop van Luçon (1606), kardinaal (1622) en eerste minister Richemont, Arthur de

Richemont, Arthur de (ook Arthur III; 1393-1458) Hertog van Bretagne (1457-58) medestrijder van Jeanne d'Arc. Hervormde het leger en verdreef

Richildis

Richildis (ca. 1020-1086) Gravin van Henegouwen en van Vlaanderen door huwelijk (1051-70) met Boudewijn VI. Moest na verlies bij Kassel (1071) Richthofen, Ferdinand von

Richthofen, Ferdinand von (1833-1905) Duits geograaf. Deed o.a. belangrijke onderzoekingen naar de geologische bouw van China. Doceerde in Rickenbacker, Edward Vernon

Rickenbacker, Edward Vernon (1890-1973) Amerikaans autocoureur, oorlogsvlieger en zakenman. Vestigde een wereldsnelheidsrecord te Daytona ridderschool

ridderschool Duits schooltype, waar de kinderen van de adel een op het hofleven en de militaire dienst voorbereidende opvoeding kregen. Deze opvoeding ridderslag

ridderslag Het ritueel waarmee een schildknaap tot ridder werd geslagen door een klap op de schouder met de platte kant van het zwaard. De ridderslag Ridgway, Matthew Bunker

Ridgway, Matthew Bunker (1895-1993) Amerikaans generaal. Ridgway commandeerde in 1943 de eerste luchtlandingsoperaties van het Amerikaanse Riebeeck, Abraham van

Riebeeck, Abraham van (1653-1713) Nederlands koloniaal bestuurder, zoon van Jan van Riebeeck. Hij ging na zijn rechtenstudie naar Indië, waar

Riebeeck, Jan Anthonisz van

Riebeeck, Jan Anthonisz van (1619-1677) Nederlands koloniaal pionier. Stichtte in opdracht van de VOC een verversingsstation (met moestuin en Riel, Harm van

Riel, Harm van (1907-1980) Nederlands liberaal politicus en jurist, prominent figuur in de VVD. Van Riel was lid van de Provinciale Staten van Zuid-Rietkerk, Jacobus (Koos) Gijsbert

Rietkerk, Jacobus (Koos) Gijsbert (1927-1986) Nederlands politicus. Minister van Binnenlandse Zaken (1982-1986) in het eerste kabinet Lubbers. Rigaud, André

Rigaud, André (1761-1811) Haïtiaans generaal en opstandeling. R. leidde enige tijd de opstand van de zwarte slaven op Haïti, maar werd opzij gezet rijk van Nicaea

rijk van Nicaea Byzantijns keizerrijk, in 1206 gesticht door Theodorus Lascaris.

rijksban

rijksban Straf in het Heilige Roomse Rijk die het verlies van alle rechten en rechtsbescherming behelsde. Alleen instanties die hun juridische bevoegdheden Rijksconcordaat

Rijksconcordaat Overeenkomst in 1933 tussen het Vaticaan en nazi-Duitsland gesloten inzake de relatie tussen de r.-k. Kerk en de Duitse Staat. De Rijksdag

Rijksdag Vergadering van de geestelijke en wereldlijke standen in het Heilige Roomse Rijk (Duitse Rijk) sinds de 12e eeuw. De rijksdag, voortgekomen Rijksdagbrand

Rijksdagbrand Brand in het Rijksdaggebouw in Berlijn in de nacht van 27 op 28 februari 1933, door Hitler aangegrepen om zijn macht in Duitsland rijkslanden

rijkslanden Het van 1871-1918 door Duitsland geannexeerde Elzas-Lotharingen, dat direct door het rijk bestuurd werd. Ook aanduiding voor de gebieden Rijkssteden

Rijkssteden Aanduiding voor steden in het Heilige Roomse Rijk, die oorspronkelijk onder gezag van de Duitse keizer stonden, maar vanaf de 13e eeuw rijksvorsten

rijksvorsten Oorspronkelijk hoge functionarissen in het Duitse Rijk; vanaf de 12e eeuw Duitse vorsten die hun leen direct ontvingen van de keizer. Rijnbond

Rijnbond Naam van twee Duitse statenbonden onder Franse leiding. 1. 1658-1668: confederatie van een aantal Duitse vorsten en de Franse koning, Rijnland, bezetting van

Rijnland, bezetting van De Duitse bezetting van de gedemilitariseerde zone van het Rijnland op 7 maart 1936, in strijd met de verdragen van Vers

Río, Ludovicus del

Río, Ludovicus del (ca. 1530-1578) Spaans staatsman, kwam in 1567 met Alva naar de Nederlanden en kreeg eerst zitting in de Raad van Beroerten, Ripon, George Frederick Samuel Robinson

Ríos (Morales), Juan Antonio

Ríos (Morales), Juan Antonio (1888-1946) President van Chili (1942-46). R. studeerde rechten en werd een welgesteld advocaat. Als lid van de gematigd

Ripon, George Frederick Samuel Robinson (1827-1909) Brits liberaal staatsman, in 1880 tot onderkoning van India benoemd. Tijdens zijn bewind Risorgimento

Risorgimento (It: herrijzenis) De beweging die de eenwording van Italië nastreefde, alsmede het tijdvak waarin zij actief was. Het Risorgimento was ritenstrijd

ritenstrijd Strijd binnen de rooms-katholieke Kerk over de toelaatbaarheid van de jezuïtische gewoonte om bij zendingswerk in China lokale rituelen Ritter, Gerhard

Ritter, Gerhard (1888-1967) Duits historicus, werd in 1924 hoogleraar in de moderne geschiedenis te Hamburg en in 1925 te Freiburg en Heidelberg. Riva Agüero, José de la

Riva Agüero, José de la (1783-1858) Eerste president van Perú (1823). Als zoon van een hooggeplaatste Spaanse functionaris studeerde hij na zijn

Rivadavia, Bernardino

Rivadavia, Bernardino (1780-1845) Argentijns president van 1826-27. Betrokken bij de machtsovername in Buenos Aires in 1810, werd Rivadavia Roaring Twenties

Roaring Twenties Benaming voor de jaren twintig van deze eeuw in de VS. Het leek een periode van voorspoed tussen de Eerste Wereldoorlog en Robert de Sterke

Robert (Frankrijk)

Robert (Frankrijk) 1. Robert de Sterke (of Dappere; gest. 866), graaf van Anjou en Blois, voorvader van de Capetingers. Als missus dominicus in dienst Robert (Normandië)

Robert (Normandië) 1. Robert I = Rollo 2. Robert II (gest. 1035), hertog van Normandië (1027-35), vader van Willem de Veroveraar. Vestigde sterk Robert (Schotland)

Robert (Schotland) 1. Robert I Bruce (1274-1329), riep zichzelf in 1306 tot koning van Schotland uit. Erkend door Engeland in 1328. In 1329 opgevolgd Roberto, Holden

Robert de Sterke (gest. 866) Graaf van Anjou en Blois ('hertog tussen Seine en Loire'), voorvader van de Capetingers. R. was in dienst van Karel de Robert Guiscard

Robert Guiscard (1015-1085) Normandische edelman, graaf en later hertog van Apulië en Calabrië. Sloot met paus Nicolaas II het verdrag van Melfi Robert II de Vrome

Robert II de Vrome (970-1031) Frans koning, volgde in 996 zijn vader Hugo Capet op. Vanwege zijn huwelijk met zijn nicht (nadat hij zijn eerste Robert III van Béthune

Robert III van Béthune (1247-1322) Graaf van Vlaanderen, oudste zoon van Gwijde van Dampierre en Mathildis van Béthune. Hij streed in Italië Robert van Courtenay

Robert van Courtenay (reg. 1221-1228) Latijns keizer, onbekwaam vorst, tijdens wiens regeringsperiode het Latijnse Keizerrijk ineenschrompelde Robert van Kassel

Robert van Kassel (ca. 1275-1331) Tweede zoon van de Vlaamse graaf Robert III van Béthune en jongere broer van Lodewijk van Nevers. Na hun

Roberto, Holden (geb. 1925) Angolees nationalistisch leider, stichter van de bevrijdingsbeweging UPA, sinds 1962 FLNA, zwager van het Zaïrese

Robespierre, Maximilien Marie Isidore de

Robespierre, Maximilien Marie Isidore de (1758-1794) Frans revolutionair. Lid Staten-Generaal voor de Derde Stand (1789), verzette zich tegen Robiano, Frans Xavier Jan Marie Josef, graaf de

Robiano, Frans Xavier Jan Marie Josef, graaf de (1778-1836) Belgisch politicus, was van 1816-30 kamerheer van Willem I. Sloot zich dadelijk Robles, Caspar de

Robles, Caspar de (1527-1585) Spaans krijgsoverste, onderscheidde zich in de Nederlanden, o.a. tijdens de slag bij Jemmingen. Als luitenant-gouverneur Robles, Marco Aurelio

Robles, Marco Aurelio (geb. 1905) President van Panamá van 1964-68. De economische moeilijkheden van zijn land bestreed hij met een drastisch

Robrecht de Fries

Robrecht de Fries (1029/32-1093) Graaf van Vlaanderen (1071-93) door overwinning bij Kassel op Arnulf III. Steunde zijn stiefzoon Dirk V van Rocafuerte, Vicente

Roca, Vicente Ramón (1792-1858) President van Ecuador (1845-49) in een zeer chaotische periode in de geschiedenis van dat land. R. was een liberaal Rochet, Waldeck Emile

Rocafuerte, Vicente (1783-1847) President van Ecuador van 1835-39. R. was een van de leiders van de liberale oppositie tegen Juan José Flores, die Rocard, Michel

Rocard, Michel (geb. 1930) Frans politicus. Rocard was van 1967 tot 1973 secretaris-generaal van de Verenigde Socialistische Partij (PSU), maar stapte Roca, Vicente Ramón

Rochet, Waldeck Emile (1905-1983) Frans communistisch politicus, lid van de Communistische Partij sinds 1924 en afgevaardigde sinds 1936. Tijd

Rochussen, Jan Jacob

Rochussen, Jan Jacob (1797-1871) Nederlands staatsman en koloniaal bewindsman. Was van 1826-40 secretaris van de Amsterdamse Kamer van Rockefeller, Nelson Aldrich

Rockefeller, Nelson Aldrich (1908-1979) Amerikaans bankier en Republikeins politicus, zoon van John D. Rockefeller jr. Vervulde adviesfuncties rode boekje

rode boekje Collectie citaten van de Chinese revolutionair en vanaf 1949 president van de Volksrepubliek China, Mao Zedong (1893-1976). De verspreiding Rode Brigades

Rode Brigades (It: Brigate Rosse) Italiaanse extreem-linkse terroristische organisatie. Stichter was in 1970 Renato Curcio, die door middel van terreur Rode Khmer

Rode Khmer Radicale communistische beweging in Cambodja. De Rode Khmer voerde vanaf 1970 een guerrilla tegen de rechtse regering van Lon rode schisma

rode schisma Benaming voor de breuk tussen de Sovjet-Unie en China die zich voltrok rond 1960. De Sovjet-Unie wees de stichting van enorme agrarische Rodenbach, Constantin François

Roden, de Benaming voor de troepen van de bolsjewistische regering, die tijdens de Russische burgeroorlog (1918-1922) tegen de Witten (anti-bolsjewisten) Roderik

Rodenbach, Constantin François (1791-1846) Belgisch arts en politicus. Nam in 1830 deel aan de omwenteling en stemde als lid van het Nationaal Roden, de

Roderik (gest. 711) Laatste koning der Visigoten, vanaf ca. 710. Hij verloor de slag bij Barbate tegen de Arabieren en kwam door verdrinking om het Rodney, George Brydges

Rodney, George Brydges (1718-1792) Brits vlootvoogd, onderscheidde zich op jonge leeftijd in de Oostenrijkse Successieoorlog. In 1780 boekte Rodrigues Alves, Francisco de Paula

Rodrigues Alves, Francisco de Paula (1848-1919) Braziliaans politicus, president van 1902-06 en in 1918. R. vervulde reeds tijdens het keizerrijk Rodríguez, Abelardo K.

Rodríguez, Abelardo K. (1889-1967) President van México van 1932-34. R. maakte zijn carrière in het revolutionaire leger van México. Zijn bestu

Rodríguez, Martín

Rodríguez, Martín (1771-1844) Argentijns generaal en gouverneur van Buenos Aires (1820-24). R. onderscheidde zich in de strijd tegen de Engelsen Rodulphus Glaber

Rodulphus Glaber (voor 1000-na 1045) Frans (Latijns) geschiedschrijver, leidde als monnik een nogal onrustig leven, aangezien hij door zijn twistzieke Roegholt, Richter F.

Roegholt, Richter F. (geb. 1925) Nederlands historicus en schrijver, studeerde geschiedenis en politieke wetenschappen te Amsterdam en promoveerde Roëll, Joan

Roëll, Joan (1844-1914) Nederlands liberaal staatsman. Roëll werd in 1877 lid van de Tweede Kamer. In 1894 kreeg hij de opdracht een kabinet (ministerie) Roëll, Willem Frederik

Roëll, Willem Frederik (1767-1835) Nederlands staatsman en jurist. Na een kort pensionarisschap van Amsterdam (1794-95) bleef hij ambteloos bur

Roemers, Dirk

Roemers, Dirk (geb. 1915) Nederlands socialistisch politicus, studeerde economie aan de Universiteit van Amsterdam. Na enige tijd in het bedrijfsleven Roemi, Djalaal ad-Dien ar-

Roemi, Djalaal ad-Dien ar- (1207-1273) Een van de bekendste islamitische mystici, zeker in het Westen. Hij werd geboren in Balch (Afghanistan)

Roestam Sjah

Roestam Sjah Perzisch volksheld en legeraanvoerder, versloeg in 633 de Arabieren in de 'slag bij de brug', maar leed in 637 een gevoelige nederlaag Roethof, Hein

Roethof, Hein (1921-1996) Nederlands politicus. Roethof, die van 1951 tot 1963 werkzaam was op de parlementaire redactie van de NRC en jarenlang Roetskoj, Aleksandr Vladimirovitsj

Roetskoj, Aleksandr Vladimirovitsj (geb. 1947) Russisch militair en politicus. Roetskoj kreeg zijn militaire opleiding bij de luchtmacht van de voormalige

Roey, Jozef Ernest van

Roey, Jozef Ernest van (1874-1961) Belgisch katholiek geestelijke, werd in 1926 tot aartsbisschop van Mechelen en primaat van België aangesteld

Roggeveen, Jacob

Roggeveen, Jacob (1659-1729) Nederlands ontdekkingsreiziger. Op zoek naar het onbekende 'Zuidland' in opdracht van de West-Indische Compa

Rogier (Sicilië)

Rogier (Sicilië) 1. Rogier I (1031-1101), Normandisch edelman, jongere broer van Robert Guiscard. Veroverde Sicilië (1072) en werd graaf. 2. Rogier Rogier, Charles Latour

Rogier, Charles Latour (1800-1885) Belgisch liberaal politicus. Volksvertegenwoordiger (1831-85). Bevorderde als minister van Binnenlandse Zake

Rogier, Ludovicus Jacobus

Rogier, Ludovicus Jacobus (1894-1974) Nederlands historicus, gespecialiseerd in de vaderlandse katholieke geschiedenis. Hoogleraar in Nijmegen Roh Tae Woo

Roh Tae Woo (geb. 1932) Zuid-Koreaans militair en politicus. Na een voorspoedige militaire loopbaan werd Roh, na in het begin van de jaren tachtig Röhm, Ernst

Röhm, Ernst (1887-1934) Duits militair en politicus. Nam deel aan de Hitler-Putsch (1923). Reorganiseerde en leidde vanaf 1931 de SA. Als voorstander Roijen, Jan Herman van

Roijen, Jan Herman van (1905-1991) Nederlands diplomaat en politicus. Van Roijen promoveerde in 1929 in de rechtswetenschappen en werd, evenals

rois fainéants

rois fainéants (Fr: nietsdoende koningen) Benaming voor de machteloze koningen van het rijk der Merovingers in de 7e eeuw. Zij waren niet meer roi-soleil

roi-soleil (Fr.: Zonnekoning) Bijnaam van Lodewijk XIV. De koning, die graag en goed danste, speelde in 1653 o.m. in de rol van opgaande zon (slotfase) Rojas Paúl, Juan Pablo

Rojas (Uturguren), José Antonio

Rojas (Uturguren), José Antonio (1732-1817) Chileens onafhankelijkheidsstrijder. R. had een belangrijk aandeel in de strijd om de onafhankelijkheid Rokossovski, Konstantin Konstantinovitsj

Rojas Paúl, Juan Pablo (1829-1905) Venezolaans politicus, president van Venezuela (1880-90), volgeling van de 'liberale' leider Guzmán Blanco,

Rokossovski, Konstantin Konstantinovitsj (1896-1968) Sovjetrussisch maarschalk van Poolse afkomst. Onderscheidde zich in WO II bij de verdediging Roldan de Argote

Roldan de Argote Zuid-Nederlands ontdekkingsreiziger. Verwierf bekendheid door zijn deelname aan de reis om de wereld van Magalhães (1519-22).

Rolin, Henri Marthe Sylvie

Rolin, Henri Marthe Sylvie (1891-1973) Belgisch rechtsgeleerde en politicus, verwierf zich als hoogleraar in het volkenrecht te Brussel (1933-61) Rolin, Nicolas

Rolin, Nicolas (1380-1422) Bourgondisch staatsman. Vanaf 1422 invloedrijk als kanselier onder Filips de Goede.

roll-back policy De vooral door de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken John Foster Dulles (1888-1959) gepropageerde politiek van terugdringing Romaanse kunst

Rollo

Rollo (oorspr. Hrolfr; gest. 931) Vikingenleider. Verwierf voor Normandië de status van leenman van de Franse koning Karel III de Eenvoudige. Regeerde roll-back policy

Romaanse kunst Stijlfase in de Middeleeuwse kunst. Kwam omstreeks het midden van de 10e eeuw ongeveer gelijktijdig op verschillende plaatsen Romaña, Eduardo López de

Roman, Petre (geb. 1946) Roemeens politicus. Na een academische loopbaan (hoofd van de vakgroep Hydraulica van de Technische School in Boe

Romaña, Eduardo López de President van Perú (1899-1903) in een betrekkelijk rustige periode. Tijdens R.'s bestuur werd begonnen met de exploitati

romanisering

romanisering Overname door niet-Romeinen van de Romeinse cultuur. Dit kwam m.n. voor bij de inheemse sociale toplaag in de door Rome veroverde Romanov

Romanov Russische dynastie, die van 1613 tot 1917 over Rusland regeerde. De eerste Romanov die als tsaar regeerde was Michaél Romanov (reg. Romanov, Grigori Vasiljevitsj

Romanov, Grigori Vasiljevitsj (geb. 1923) Sovjetrussisch politicus, lid van de Communistische Partij sinds 1944. Vertegenwoordigde Leningrad in Romantiek

Romantiek Kunst- en filosofierichting die gevoel en verbeelding boven klassieke vormen stelt. In de laatste decennia van de 18e eeuw en de eerste helft Roman, Petre

Romein, Jan Marius (1893-1962) Nederlands historicus met een marxistische levensvisie. Buitengewoon hoogleraar vaderlandse geschiedenis te Amsterdam Romero, Luis

Romeins recht

Romeins recht Door de Romeinen gedurende een periode van ongeveer duizend jaar ontwikkeld rechtsstelsel, waarvan het belang ver uit is gegaan Romeinse Keizerrijk

Romeinse Keizerrijk Het Romeinse Rijk onder bestuur van de keizers, vanaf keizer Augustus (reg. 31 v.C.-14 n.C.) tot de val van het West-Romeinse Romeinse kwestie

Romeinse kwestie Conflict (1870-1929) tussen de Italiaanse staat en de Heilige Stoel naar aanleiding van de inname in 1870 door Garibaldi van de Romeinse Republiek

Romeinse Republiek Het Romeinse Rijk tussen de verdrijving van de Etruskische koningen rond 510 v.C. (Koningstijd) en de stichting van het Romeinse Romeinse Rijk

Romeinse Rijk (ca. 500 v.C. - ca. 500 n.C.) Rijk dat in zijn grootste omvang rond 100 n.C. het hele Middellandse-Zeegebied en vrijwel heel West-Romein-Verschoor, Anna Helena Margaretha (Annie)

Romein-Verschoor, Anna Helena Margaretha (Annie) (1895-1978) Nederlands historica en schrijfster. Beschreef - naast de met haar man Jan Romein Romein, Jan Marius

Romero, Luis (geb. 1916) Spaans romanschrijver en historicus. Na de burgeroorlog was hij vele jaren werkzaam als verzekeringsagent en hij schreef Rommel, Erwin

Romme, Carl Paul Maria (1896-1980) Nederlands r.-k. politicus. Lid Tweede Kamer (1932-33; 1946-61), minister van Sociale Zaken (1937-39; 'kwart

Rommel, Erwin (1891-1944) Duits maarschalk, in 1940 commandant van de 2e pantserdivisie aan het westelijk front. In 1941 werd hij bevelhebber Romme, Carl Paul Maria

rompparlement

rompparlement Benaming voor het deel van het Engelse lange parlement dat overbleef in 1648 toen het leger ca. 140 leden naar huis had gestuurd. Romsée, Gerard

Romsée, Gerard (geb. 1901) Vlaams-nationalistisch politicus, lid van het parlement voor het Vlaams Nationaal Verbond van 1929 tot 1944. In 1936 Romulus Augustulus

Romulus Augustulus (geb. ca. 461) Laatste keizer van het West-Romeinse Rijk (475-76), als kind op de troon geplaatst door zijn vader Orestes en Roncalische Velden

Roncalische Velden Gebied bij Roncaglia (Italië, aan de Po) waar de Duitse vorsten vanaf de 11e eeuw regelmatig rijksdagen bijeenriepen. Bekend Rondetafelconferentie

Rondetafelconferentie (RTC) Conferentie tussen Nederland en de Republiek Indonesië, gehouden in augustus-oktober 1949, waarbij beide overeenkw

roodhemden

roodhemden Bijnaam van de 1000 vrijwillige strijders die onder aanvoering van Giuseppe Garibaldi (1807-1882) in 1860 het koninkrijk Napels veroverden.

Roolvink, Bouke

Roolvink, Bouke (1912-1979) Nederlands politicus (ARP). Secretaris Christelijk Nationaal Vakverbond (1952-59). Staatssecretaris (1959-63) en minister Rooms-Katholieke Partij Nederland

Rooms-Katholieke Partij Nederland (RKPN) Nederlandse politieke partij. DE RKPN was de laatste katholieke splinterpartij die tot de Tweede Kamer Rooms-Katholieke Staatspartij

Rooms-Katholieke Staatspartij (RKPS) Nederlandse politieke partij. De RKSP ontstond in 1926, maar de katholieke partijvorming in Nederland rooms-koning

rooms-koning Titel, die de door de keurvorsten gekozen opvolger van de keizer van het Heilige Roomse Rijk droeg voordat hij tot keizer werd gekroond. Roon, Albrecht von

Roon, Albrecht von (1803-1879) Pruisisch veldmaarschalk en staatsman, was aanvankelijk hoogleraar aan de krijgsschool te Berlijn. Als minister van Roosbroeck, Rob van

Roosbroeck, Rob van (1898-1988) Vlaams historicus. Wegens activisme werd Roosbroeck na de Eerste Wereldoorlog als onderwijzer ontslagen. Roosevelt Corollary

Roosevelt Corollary Uitbreiding van de Monroe-leer, door president Theodore Roosevelt uiteengezet in december 1904. Roosevelt stelde daarbij dat Roosevelt, Anna Eleanor

Roosevelt, Anna Eleanor (geb. Roosevelt; 1884-1962) Amerikaans sociaal activiste. Als presidentsvrouw (1933-45) naast Franklin Roosevelt (een Roosevelt, Franklin Delano

Roosevelt, Franklin Delano (1882-1945) Amerikaans jurist en Democratisch politicus. Gouverneur van de staat New York (1929-33), 32e president Roosevelt, Theodore

Roosevelt, Theodore (1858-1919) Amerikaans Republikeins politicus, 26e president van de VS (1901-09), als vice-president en opvolger van de vermoorde Roots-beweging

Root, Elihu (1845-1937) Amerikaans jurist, Republikeins politicus en diplomaat. Stelde als minister van Oorlog (1899-1904) de generale staf van he

Roots-beweging Beweging in de jaren zeventig van de 20ste eeuw, met name in de VS, die het gevolg was van het boek en de tv-serie Roots: The Saga Root, Elihu

Rooy, Charles van

Rooy, Charles van (1912-1996) Nederlands (KVP-)politicus. Van Rooy maakte vooral naam als bestuurder op lokaal en provinciaal niveau. Hij was Rorik

Rorik (gest. ca. 876) Noormannenleider door keizer Lotharius I beleend met o.a. Dorestad, op voorwaarde dat hij het gebied zou verdedigen tegen andere Rosenberg-proces

Rosenberg, Alfred (1893-1946) Duits nationaal-socialistisch politicus en publicist. Bewaakte vanaf 1934 de ideologische zuiverheid van de groeperingen. Rosette, steen van

Rosenberg-proces Berucht en omstreden Amerikaans spionageproces (1951); stond in het teken van de anti-communistische hetze, tijdens de Koude Rosenberg, Alfred

Rosette, steen van Stenen tafel met inscripties in het Grieks, het demotisch (Nieuwegyptisch) en het hiërogliefenschrift (Oudegyptisch), gevonden Rossbach, slag bij

Ross, James Clarke

Ross, James Clarke (1800-1862) Brits ontdekkingsreiziger. Ging met zijn oom John Ross (1777-1856) enige malen op zoek naar noordelijke door

Rossbach, slag bij (5 november 1757) Veldslag in de Zevenjarige Oorlog tussen de Pruisen onder Frederik de Grote en de keizerlijke troepen, die Rossem, Jean-Pierre van

Rossem, Jean-Pierre van (geb.1947) Belgisch schrijver en politicus. In 1991 stichtte de excentrieke Van Rossem, voormalig beleggingsadviseur Rossum, Maarten van

Rossum, Maarten van (1478-1555) Gelres edelman. Verantwoordelijk voor plundertochten in Utrecht, Overijssel en Noord-Brabant in de strijd sa

Rost van Tonningen, Meinoud Marinus

Rost van Tonningen, Meinoud Marinus (1894-1945) Nederlands politicus en jurist. Vertegenwoordiger bij de Volkenbond (1923-28; 1931-36); Rote Armee Fraktion

Rote Armee Fraktion (RAF) Ook bekend als Baader-Meinhofgroep. West-Duitse terroristische organisatie, afkomstig uit de kring van links-radicale Rothari

Rothari (reg. 636-652) Koning der Longobarden, versterkte het rijk door de Byzantijnen definitief bij Modena te verslaan. Hij is bekend door het edict Rothschild, baron Nathaniel Mayer Victor (Victor)

Rothschild, baron Nathaniel Mayer Victor (Victor) (1910-1990) Brits zoöloog en spion. Rothschild, een telg uit het bekende bankiersgeslacht, studeerde Rothschild, baron Philippe Georges de

Rothschild, baron Philippe Georges de (1902-1988) Frans wijnbouwer. Baron Philippe studeerde natuurwetenschappen en blonk in zijn jeugd in rotten borough

rotten borough Kiesdistrict in Groot-Brittannië dat dermate ontvolkt was dat de volksvertegenwoordigers konden worden aangewezen door de belangrijkste Rouher, Eugène

Rouher, Eugène (1814-1884) Frans jurist en politicus, steunde Lodewijk Napoleon bij diens staatsgreep (1851). R. had een groot aandeel in de grondwet Roundheads

Roundheads Spotnaam voor de aanhangers van de parlementaire partij tijdens de Puriteinse Revolutie in Engeland (1642-1649), vooral afkomstig Rouppe, Niklaas Jan

Rouppe, Niklaas Jan (1769-1838) Belgisch politicus, vurig propagandist van de revolutie-ideeën in de Zuidelijke Nederlanden na de annexatie door Rousset, David

Rousset, David (geb. 1912) Frans schrijver en politicus, studeerde filosofie. R. streed in de Spaanse Burgeroorlog aan republikeinse zijde en zat tijdens Rouvier, Maurice

Rouvier, Maurice (1842-1911) Frans politicus, journalist en financier, republikeins afgevaardigde van 1871-1903. R. was vele malen minister van Rowlatt Acts

Rowlatt Acts (februari 1919) Wetten die het de regering van India mogelijk maakten verdachten zonder proces vast te houden en bepaalde politieke Roxas y Acuña, Manuel

Roxas y Acuña, Manuel (1892-1948) Filippijns jurist en liberaal politicus. Voorzitter parlement (1921-23). Regeringsfuncties in de Commonwealt

royalisten

royalisten In Frankrijk sinds de Franse Revolutie de benaming voor de aanhangers van het koningshuis Bourbon. Deze royalisten bevonden zich tegenover Royer-Collard, Pierre Paul

Royer-Collard, Pierre Paul (1763-1845) Frans liberaal politicus en filosoof. Werd in 1797 lid van de Raad van Vijfhonderd, maar nog in hetzelfde Rozekruisers

Rozekruisers Leden van een mystiek genootschap gesticht in de 17e eeuw door een groep lutherse geleerden in Hessen. Deze groep zou teruggaan Rozendal, Boy

Rozendal, Boy (Sylvius Gerard Marie; geb. 1928) Antilliaans politicus, studeerde te Amsterdam en Genève. Van 1960-70 was hij lid van de Eilandsraad Rozenoorlogen

Rozenoorlogen (1455-1485) Strijd tussen de afstammelingen van Edward III (reg. 1327- 1377) uit het huis Plantagenet om de Engelse troon. Het huis RSFSR

RSFSR Russische Socialistische Federatieve Sovjetrepubliek.

RSV-enquête

RSV-enquête (1983-1984) Nederlandse parlementaire enquête naar de grote overheidssteun gegeven aan het inmiddels failliete scheepsbouwconcern Ruding, Herman Onno Christian Rudolf

Ruding, Herman Onno Christian Rudolf (geb. 1939) Nederlands politicus. Ruding studeerde economie aan de Nederlandse Economische Hogeschool Rudini, Antonio Starraba

Rudini, Antonio Starraba (1839-1908) Italiaans politicus en revolutionair. Vocht voor de Italiaanse eenheid tegen de Bourbons. In 1869 werd hij l

Rudolf Frans Karel Jozef

Rudolf Frans Karel Jozef (1858-1889) Aartshertog en kroonprins van Oostenrijk-Hongarije, getrouwd met Stephanie, dochter van koning Leopold Rudolf I (Duitse Rijk)

Rudolf I (Duitse Rijk) (1218-1291), uit het huis Habsburg, Rooms-Koning (1273-91) na het Interregnum. Gaf de universele rijkspolitiek op; geen keizerskroning. Rudolf II (Duitse Rijk)

Rudolf II (Duitse Rijk) (1552-1612) Duits keizer (reg. 1576-1612), zoon en opvolger van Maximiliaan II, meer geleerde dan bestuurder. Als liefhebber Rudolf van Zähringen

Rudolf van Zähringen (ca. 1127-1191) Prins-bisschop van Luik (1167-1191), steunde Frederik Barbarossa tegen paus Alexander III, met wie hij zich Rudolf van Zwaben

Rudolf van Zwaben (gest. 1080) Hertog van Zwaben (1057-80), tegenkoning van het Duitse rijk (1077-80) naast Hendrik IV. Tijdens de Investituurstrijd Rudradaman

Rudradaman (ca. 2e eeuw n.C.) Shaka-koning. Tijdens zijn bewind probeerden de Sjakas hun macht uit te breiden in de Dekkan en de Gangesvallei. Ruijs de Beerenbrouck, Charles Joseph Marie

Ruijs de Beerenbrouck, Charles Joseph Marie (tot 1895: Ruijs van Beerenbroek; 1873-1936) Nederlands r.-k.-politicus. Premier (1918-22; 1922-Ruiters, Dierick

Ruiter, Herman de (ca. 1540-1570) Nederlands geuzenleider, behoorde tot de belangrijkste beeldenstormers in Den Bosch en sloot zich in 1567 bij Ruiz Cortines, Adolfo

Ruiters, Dierick Nederlands zeevaarder, voer jarenlang op Guinea, Brazilië en Midden-Amerika, waaruit zijn boek 'Toortse der zeevaert' (1623) resulteerde. Ruiter, Herman de

Ruiz Cortines, Adolfo (geb. 1891) President van México (1952-58). R. maakte carrière in het Mexicaanse revolutionaire leger en vervolgens, als beschermeling Rumor, Mariano

Rum-opstand Opstand tegen gouverneur William Bligh van de Australische deelstaat New South Wales (1808). Deze had een jaar tevoren rum als Rundstedt, Gerd Rudolf von

Rumor, Mariano (1915-1990) Italiaans politicus. Rumor kwam in 1948 voor de Democrazia Cristiana (DC) in het parlement. Van 1959 tot 1963 was Rum-opstand

Rundstedt, Gerd Rudolf von (1875-1953) Duits veldmaarschalk. Bevelhebber Berlijn (1932-38), bevelhebber veldtochten in Polen en Frankrijk (1939-runen

runen (Oudnoors: geheimzinnige boodschap) Schrifttekens (24) van de Germanen, ontstaan tussen 100 v.C. en 100 n.C.; de oudste bewaard gebleven Ruppert, Marinus

Ruppert, Marinus (1911-1992) Nederlands politicus. Ruppert was lid van de Antirevolutionaire Partij en van 1947-59 voorzitter van het CNV. Van Ruprecht van de Palts

Ruprecht van de Palts (1619-1682) Veldheer en vlootvoogd, zoon van Frederik V van de Palts (de 'Boheemse Winterkoning') en kleinzoon van de Ruprecht van Wittelsbach

Ruprecht van Wittelsbach (1352-1410) Graaf van de Pfalz (Ruprecht III, 1398), gekozen tot Rooms-Koning in 1400, als opvolger van Wenzel van Rurik

Rurik (Roerik; gest. 879) Noormannenleider en stichter van de eerste Russische staat in Novgorod. Afstammelingen regeerden tot eind 16e eeuw over Rusk, Dean

Rusk, Dean (1909-1994) Amerikaans politicus. Rusk studeerde staatswetenschappen, o.a. in Oxford, Engeland, en vocht als officier tijdens de Tweede Russell, John

Russell, John (1792-1878) Engels staatsman, woordvoerder van de hervormingsgezinde Whigs in het parlement. Was als minister van Binnenlandse russificatie

russificatie Het opdringen van de Russische cultuur (o.a. godsdienst, levensgewoonten en taal) aan de niet-Russische volken. Ook door middel van Russische burgeroorlog

Russisch-Chinees verdrag (1896) Geheim verdrag gesloten tussen Rusland en China in 1896 te St.-Petersburg, kort na de kroning van tsaar Nico

Russische burgeroorlog (1918-1922) Strijd om de macht in de Sovjet-Unie tussen de bolsjewiki (de Roden), die in oktober 1917 de macht hadden Russische Revolutie

Russische Revolutie Complex van gebeurtenissen in 1917 als gevolg waarvan Rusland het eerste communistische land werd (de Sovjet-Unie). De Russische rijk

Russische rijk Tsarenrijk, voortgekomen uit het middeleeuwse Moskovië, dat zich op het hoogtepunt van zijn macht aan het eind van de 19e eeuw Russisch-Chinees verdrag (1896)

Russisch-Japanse oorlog

Russisch-Japanse oorlog (1904-1905) Ontstaan door de expansiedrift van beide landen in Azië, waarbij Rusland een afbakening van invloedssferen Russisch-Turkse oorlog

Russisch-Turkse oorlog (1877-1878) Rusland, zoekend naar gebiedsuitbreiding op de Balkan versloeg in deze oorlog Turkije. Bij de vrede van San

Rutgers, Abraham A.L.

Rutgers, Abraham A.L. (1884-1966) Nederlands politicus, studeerde plantkunde en was na zijn studie van 1910-23 werkzaam in Nederlands-Indië. Rutgers, Victor Henri

Rutgers, Victor Henri (1877-1945) Nederlands politicus (broer van Abraham R.), studeerde rechten en was van 1902-15 advocaat en procureur te A

Rutten, Georges Albert Maria

Rutten, Georges Albert Maria (1875-1952) Belgisch dominicaan en sociaal voorman, de grote organisator en leidsman van de christelijke vakbeweging. Ruys de Beerenbrouck, Charles Joseph Marie

Ruys de Beerenbrouck, Charles Joseph Marie (tot 1895: Ruijs van Beerenbroek; 1873-1936) Nederlands r.-k. politicus. Premier (1918-22; 1922-Ruyter, Michiel Adriaenszoon de

Ruyter, Michiel Adriaenszoon de (1607-1676) Nederlands vlootvoogd. Begon op 10- of 12-jarige leeftijd als bootsjongen op een koopvaardijschip; Ryckmans, Pierre

Ryckmans, Pierre (1890-1959) Belgisch koloniaal bestuurder, o.a. beheerder (1918-25) en resident (1925-28) in Oeroendi (nu Burundi). Hij keerde Ryhove, Frans van de Kethulle

Ryhove, Frans van de Kethulle (1531-1585) Radicaal calvinistisch leider te Gent, vestigde met Hembyze in 1577 een calvinistisch schrikbewind. Rykov, Aleksej Ivanovitsj

Rykov, Aleksej Ivanovitsj (1881-1938) Sovjetrussisch politicus. Lid Centrale Comité (1920-30), voorzitter raad van Volkscommissarissen (1924-30) Ryzjkov, Nikolaj Ivanovich

Ryzjkov, Nikolaj Ivanovich (geb. 1929) Russisch politicus. Ryzjkov, sinds 1956 lid van de communistische partij, werd in 1975 eerste vice-minister

SA

SA (Sturmabteilung) De paramilitaire organisatie van de nazi's, opgericht in 1921 en geliquideerd in 1934. De SA (bruinhemden) en SS (zwarthemden) Saavedra Lamas, Carlos

Saavedra Lamas, Carlos (1878-1959) Argentijns jurist. Saavedra Lamas kreeg in 1936 de Nobelprijs voor de vrede toegekend voor zijn aandeel in Sabijnen

Sabijnen (Lat.: Sabini) Ouditalische volksstam woonachtig ten noordoosten van Rome; overvleugeld door Rome en opgenomen in het Romeinse Rijk Sacco di Roma

Sacco di Roma Plundering van Rome in 1527 door de troepen van keizer Karel V (reg. 1519-1556). Rome was samen met Milaan, Florence en Venetië Sacco en Vanzetti-proces

Sacco en Vanzetti-proces Geruchtmakend proces in de VS (1920-27). De Italiaanse immigranten Nicola Sacco en Bartolomeo Vanzetti werden op SACEUR

SACEUR (Supreme Allied Commander Europe; Geallieerd Opperbevelhebber Europa) NAVO's hoogste militaire bevelhebber in Europa. Omdat de Sadat, Muhammad Anwar al-

Sadat, Muhammad Anwar al- (1918-1981) Egyptisch militair en politicus. Behoorde tot de Vrije Officieren die Faroek afzetten (1952). Vice-president

SADC

SADC (Southern African Development Community) Opvolger van de SADCC (Southern African Development Coordinating Community). De SADCC sadduceeën

sadduceeën De sadduceeën vormden een joodse partij ten tijde van Jezus. Vooral priesters en welgestelde burgers behoorden tot deze partij. Al vanaf Sadi-Carnot, Marie François

Sadi-Carnot, Marie François (1837-1894) Frans ingenieur en politicus, kleinzoon van Lazare Carnot. Weerstond als president (1887-1894) het boulangis

Saedeleer, Rik de

Saedeleer, Rik de (geboren Mechelen 17 januari 1924) Belgisch sportjournalist, speelde als linksbinnen 15 jaar uit voor Racing Mechelen. De Saedeleer Safawiden

Safawiden Islamitische sjiietische dynastie, genoemd naar sjeik Safi al Din (1252- 1334), die van 1501 tot 1736 over Perzië heerste. Onder Ismaïel Saffariden

Saffariden Dynastie die van 867-901 over Oost-Iran en een deel van Afghanistan heerste.

Sage ten Broek, Joachim George le

Sage ten Broek, Joachim George le (1775-1847) Nederlands notaris, bekend r.-k. publicist, wel de vader van de r.-k. pers in Nederland genoemd. Saïd, Mehmed

Saïd, Mehmed (1822-1863) Kedive van Egypte (1854-63), opvolger van Abbas Hilmi I. Bevorderde o.a. de aanleg van het Suezkanaal. Opgevolgd saintsimonisme

Saint-Denis, slag bij Door Willem III op 14 augustus 1678 tegen Luxembourg geleverde, onbesliste veldslag, vier dagen na het sluiten van de vred

Saint-Just, Louis Antoine Léon de

Saint-Just, Louis Antoine Léon de (1767-1794) Frans revolutionair. Invloedrijk tijdens het Schrikbewind (1793-94). Als trouw volgeling van Robespierre Saint-Pierre, Charles Irénée Castel

Saint-Pierre, Charles Irénée Castel (1658 - 1743) Frans schrijver, kwam in 1693 aan het hof van Lodewijk XIV. Werd in 1695 lid van de Académie Saksen (gesch.)

saintsimonisme Stroming genoemd naar de Franse politicus en sociaal denker Claude de Rouvroy, comte de Saint-Simon (1760-1825). Hij propageerde Saint-Denis, slag bij

Saksen (gesch.) 1. Germaanse volksstam, vanaf ca. 400 n.C. gevestigd tussen de Rijn en de Elbe, met als kerngebied het huidige Sleeswijk-Holstein. Saksen-Coburg

Saksen-Coburg Belgisch koningshuis, dat stamt uit het Duitse hertogdom Saksen-Coburg-Gotha (1826-1918) en in de 19e en 20ste eeuw grote invloed Saksen-Coburg-Gotha

Saksen-Coburg-Gotha Voormalig Duits hertogdom, ontstaan in 1826, opgeheven in 1918. Het vorstenhuis leverde het Koninklijk Huis in België Saladin

Saladin (Salahu-d-Din al-Ayyubi of Salaah-al-Dien al-Ajjoebi; 1138-1193) Grootvizier van Egypte (1167-71), zette in 1171 de kalief af en stichtte salafijja

salafijja Politiek-religieuze beweging, die werd opgericht door Rasjied Rida, met het tijdschrift al-Manaar als spreekbuis. Salafijja is afgeleid van salaaf, Salamis, slag bij

Salamis, slag bij (480 v.C.) Zeeslag tussen de Griekse vloot o.l.v. Themistocles en de Perzische vloot van koning Xerxes I (reg. 485-465 v.C.) tijdens Salandra, Antonio

Salan, Raoul (1899-1984) Frans generaal. Vanaf 1917 in het leger, verbleef Salan lang in Indo-China (1924-37 en 1945-53). Vanaf 1956 was Salan Salazar, António de Oliveira

Salandra, Antonio (1853-1931) Italiaans conservatief politicus. Tijdens zijn premierschap (1914-16) sloot Italië zich bij de geallieerden aan. Actief Salan, Raoul

Salazar, António de Oliveira (1889-1970) Portugees politicus en econoom. Minister van Financiën (1926; 1928-32). Was als premier (1932-68) in Saliërs

Saliërs Een van de vele Frankische stammen die in de 3e eeuw n.C. uit Midden-Europa naar het westen trokken. Zij vestigden zich in het gebied ten Salinas de Gortari, Carlos

Salinas de Gortari, Carlos (geb. 1948) Mexicaans politicus. Salinas, een econoom die snel carrière maakte binnen het ministerie van Financiën, werd

Salisbury, Robert Arthur Talbot Gascoyne Cecil

Salisbury, Robert Arthur Talbot Gascoyne Cecil (1830-1903) Brits conservatief politicus, derde markies van Salisbury (sinds 1868). Minister van Salische Huis

Salische Huis (of: Frankische Huis) Duits vorstenhuis dat van 1024 tot 1125 keizers voor het Heilige Roomse Rijk leverde; hoogtepunt investituurstrijd.

Sallustius Crispus, Gaius

Sallustius Crispus, Gaius (86-34 v.C.) Romeins geschiedschrijver; stelde dat de val van Rome onvermijdelijk was. Werk: 'Bellum Iugurthinum' (ca. Salmanassar

Salmanassar Koningen van Assyrië: Salmanassar I (reg. ca. 1273-ca. 1243 v.C.), lijfde de resten van het Mitanni-rijk in en streed tegen Oerartoe. Salmanassar Salomo

Salomo (ca. 986-926 v.C.) Koning van Israël van ca. 960-926 v.C., zoon en opvolger van David. Door de Koningin van Seba bewonderd om zijn wijsheid, SALT-akkoorden

SALT-akkoorden Overeenkomsten tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie over beperkingen van hun strategische kernwapens en over maatregelen Samaranch, Juan Antonio

Samaranch, Juan Antonio (geboren Barcelona 17 juli 1920) Spaans diplomaat en sportbestuurder. Samaranch maakte aanvankelijk carrière binnen Samaria

Samaria Hoofdstad van het noordrijk van Israël, gesticht door koning Omri (ca. 880 v.C.). De profeten zagen in het onrecht en de afgoderij die er bedreven Samkalden, Ivo

Samkalden, Ivo (1912-1995) Nederlands bestuurder. De jurist Samkalden was minister van Justitie voor de PvdA in het kabinet-Drees (1956-58) en Samnieten

Samnieten Italische volksstam woonachtig in het bergland van midden-Italië, behorend tot de Osko-Umbriërs, zeer krijgshaftig. Streed met Rome in samoerai

samoerai Ridder in het feodale Japan. De samoerai hadden als enigen het recht om twee zwaarden te dragen en waren verplicht tot trouw tot in de dood Sampaio, Jorge

Sampaio, Jorge (geb. 1939) Portugees politicus, lid van de Partido Sosialista (PS). Tijdens zijn studie was hij actief in de studentenbeweging tegen Samuël

Samuel ha-Nagib (eig. Ismail ibn Nagrela; 993-1055/56) Spaans geleerde, staatsman en dichter van joodse afkomst. Hij bekleedde hoge posities aan San Francisco, conferenties van

Samuël Laatste richter van Israël; wijdde de eerste koning, Saul (reg. ca. 1020-1000 v.C.) en diens opvolger David. Werd in later tijd hoog vereerd. Samuel ha-Nagib

San Francisco, conferenties van 1. Oprichtingsvergadering van de Verenigde Naties (25 april-27 juni 1945), bijgewoond door 50 landen; reeds t

San José, Jerónimo de

San José, Jerónimo de (1587-1654) Spaans dichter en historicus. Nadat hij ingetreden was in de orde der karmelieten veranderde hij zijn wereldlijke San Martín, José de

San Martín, José de (1778-1850) Zuid-Amerikaans vrijheidsstrijder van Argentijnse afkomst. Bevrijdde tussen 1813 en 1821 Argentinië, Chili en Sánchez, Oscar Arias

Sánchez, Oscar Arias (geb. 1941) Costa Ricaans politicus, sinds 1986 president van Costa Rica. Kreeg de Nobelprijs voor de vrede van 1987 toegekend Sancho III Garcés van Navarra

Sancho (Portugal) 1. Sancho I (1154-1211), koning van Portugal (1185-1211), opvolger van Alfonso I. Opgevolgd door Alfonso II. 2. Sancho II (Sand Creek Massacre

Sancho III Garcés van Navarra (de Grote; ca. 965-1035) Koning van Navarra (995-1035); verenigde door zijn huwelijk Castilië en Aragón en veroverde Sancho (Portugal)

Sand Creek Massacre Bloedige verrassingsaanval van een blanke troepenmacht van circa 1200 man, onder leiding van kolonel J.M. Chivington, op

Sandinisten

Sandinisten De aanhangers van het Sandinistische Front van Nationale Bevrijding in Nicaragua. Deze beweging, genoemd naar de guerrillaleider Augusto Sanhedrin

Sanhedrin (Synhedrion) Joodse Hoge Raad tijdens de Grieks-Romeinse periode. 70 leden: (opper)priesters, oudsten en schriftgeleerden; voorzitter Sanherib

Sanherib (Sennacherib; gest. 681 v.C.) Koning van Assyrië (704-681 v.C.), opvolger van Sargon II. Maakte Nineve tot hoofdstad en verfraaide deze sansculotten

sansculotten (Fr: sans culottes = zonder broek) Franse benaming voor de onderste laag van de kleine burgerij: ambachtslieden, winkeliers en marskramers. Santer, Jacques

Santer, Jacques (geb. 1937) Luxemburgs politicus. Santer, die zijn loopbaan begon als advocaat, werd in 1963 benoemd tot minister van Arbeid en Santos Ramalho Eanes, Antonio dos

Santos Ramalho Eanes, Antonio dos (geb. 1935) Portugees militair en politicus. Santos diende in de Afrikaanse koloniën onder meer onder Spínola Santos, José Eduardo dos

Santos, José Eduardo dos (geb. 1942) Angolees politicus. Dos Santos trad in 1961 toe tot de Movimento Popular de Libertaçao de Angola (MPLA). Saoed Ibn Abdoel Aziez

Saoed Ibn Abdoel Aziez (1902-1969) Koning van Saudi-Arabië (1953-64), opvolger van zijn vader Ibn Saoed Abdoel Aziez III. De feitelijke macht Saqqara

Saqqara Deel van de antieke stad Memphis in Egypte, ten zuidwesten van Caïro, bekend als dodenstad (necropool). Piramides en mastaba's uit bijna Saracenen

Saracenen Een door de klassieke schrijvers sinds de 1e eeuw n.C. gebruikte benaming voor een volk uit Noord-Arabië dat zich lange tijd verzette tegen Saragat, Giuseppe

Saragat, Giuseppe (1898-1988) Italiaans politicus. Saragat geldt als een van de grondleggers van de Italiaanse democratie na de Tweede Wereldoorlog. Sardes

Sardes Stad uit de Oudheid in Klein-Azië, ten westen van het huidige Salihli. Residentie van de Lydische koningen (7e eeuw v.C.) en Perzische (6e Sargon

Sargon Koningen in Mesopotamië: Sargon I de Grote (reg. 2334-2279 v.C.), koning van Akkad; beëindigde de rijken van Soemer en dat van de Elamieten. Sarkis, Ilyas

Sarkis, Ilyas (1924-1985) Libanees maronitisch politicus. Sarkis verloor in 1960 de presidentsverkiezingen van Suleiman Franjieh, maar werd in 1976 Sarney, José

Sarney, José (eig. José Ribamar Ferreira da Costa; geb. 1930) Braziliaans politicus. Sarney werd in 1956 lid van het Huis van Afgevaardigden en steunde Saro-Wiwa, Ken

Saro-Wiwa, Ken (1941-1995) Nigeriaans schrijver en activist. Saro-Wiwa behoorde tot de Ogoni, een etnische minderheid in Nigeria. Veel van zijn Sarphati, Samuel

Sarphati, Samuel (1813-1866) Nederlands geneesheer, ontplooide vele initiatieven op allerlei terrein. Betrokken bij de oprichting van de Nederlandsche Sarraut, Albert Pierre

Sarraut, Albert Pierre (1872-1962) Frans radicaal-socialistisch politicus. Als gouverneur-generaal van Frans Indo-China (1911-14; 1916-19) voorstander Sassaniden

Sassaniden Dynastie, genoemd naar de stamvader Sassan, die van ca. 226 tot 651 over het Nieuw Perzische Rijk heerste. De herkomst van de Sassaniden Sassou Nguesso, Denis

Sassou Nguesso, Denis (geb. 1943) Oud-dictator (1979-1992) van Congo-Brazzaville die in oktober 1997 met behulp van zijn privéleger en Franse

satellietstaat

satellietstaat Benaming voor een land dat in hoge mate onder invloed van een machtiger land staat, zodat het niet naar eigen inzicht besluiten kan nemen. Satire Ménippée, La

Satire Ménippée, La Een in 1594 door een groep gematigde Fransen gepubliceerd politiek pamflet, waarvan de volledige naam luidt 'Satyre Ménip

Sato, Eisaku

Sato, Eisaku (1901-1975) Japans liberaal politicus, een der leiders van de Liberaal-Democratische Partij. Vervulde van 1956-62 verschillende ministerposten. satraap

satraap Gouverneur van een provincie in het Perzische rijk, een zgn. satrapie. De satraap had een eigen hofhouding, bestuursapparaat en eigen troepen. Sauckel, Fritz

Sauckel, Fritz (1894-1946) Duits nationaal-socialistisch politicus. Sinds 1942 als Generalbevollmächtigter für den Arbeitseinsatz verantwoordelijk Saul

Saul Eerste koning van Israël (reg. ca. 1020-1000 v.C.), gezalfd door Samuël. Kreeg een groot deel van het land onder controle, o.a. door de Filistijnen Sauwens, Johan

Sauwens, Johan (geb. 1946) Belgisch politicus. Sauwens studeerde rechten aan de KU Leuven en was enige tijd werkzaam als advocaat. Zijn politieke SAVAK

SAVAK (Perzisch: Sazman Amniat va Attelaat Keshvar; Nationale Inlichtingen- en Veiligheidsdienst) Iranese geheime dienst (1975-79), ingesteld door Savary, Alain François

Savary, Alain François (1918-1988) Frans politicus. Savary studeerde rechten en politieke wetenschappen en vocht tijdens de Tweede Wereldoorlog

Savoie

Savoie 1. Landstreek in de Franse Alpen, dat vanaf 121 v.C. tot het Romeinse rijk behoorde, vanaf 534 tot het Frankische Rijk en vanaf 843 tot het Savornin Lohman, Alexander Frederik de

Savornin Lohman, Alexander Frederik de (1837-1924) Nederlands protestants politicus en jurist (o.a. hoogleraar staatsrecht te Amsterdam, 1884-Savov, Michael

Savov, Michael (1858-1928) Bulgaars generaal en politicus, minister van Oorlog (1903-08). Hij voerde het bevel over het Bulgaarse leger tijdens de Schacht, Horace Greely Hjalmar

Schacht, Horace Greely Hjalmar (1877-1970) Duits econoom en politicus. Als president van de Rijksbank (1923-30; 1933-39) verantwoordelijk Schaefer, Jan

Schaefer, Jan (1940-1994) Nederlands politicus. Van beroep banketbakker, raakte Schaefer als vakbondsbestuurder betrokken bij de huisvestingsproblemen Schaepman, Herman Johan Aloijsius Maria

Schaepman, Herman Johan Aloijsius Maria (1844-1903) Nederlands priester, r.-k. politicus en publicist. Publiceerde o.a. in 'De Tijd' en 'De Wachter'. Schaik, Josephus Robertus Hendricus van

Schaik, Josephus Robertus Hendricus van (1882-1962) Nederlands r.-k. politicus. Lid Tweede Kamer (1917-29) en voorzitter (1929-33; 1937-Schaper, Johan Hendrik Andries

Schaper, Johan Hendrik Andries (1868-1934) Nederlands socialistisch politicus. Medeoprichter van de SDAP (1894). Lid Tweede Kamer (1899-Schärf, Adolf

Schärf, Adolf (1890-1965) Oostenrijks socialistisch politicus. Secretaris socialistische fractie (1918-33) in het parlement. Werkte sinds 1934 ondergronds. Scharping, Rudolf

Scharping, Rudolf (geb. 1947) Duits politicus. Scharping studeerde politicologie, rechten en sociologie aan de Universiteit van Bonn en werd al op schedel 1470

schedel 1470 In 1972 bij het Rudolf Meer in Kenia ontdekte schedelrest die waarschijnlijk 2,6 miljoen jaar oud is. Op grond van het hersenvolume Schedel, Hartmann

Schedel, Hartmann (1440-1514) Duits medicus en humanist. Stadarts van Neurenberg. Bekend geworden door zijn grote verzameling geestelijke en Scheel, Walter

Scheel, Walter (geb. 1919) West-Duits liberaal politicus. Scheel werd in 1953 lid van de bondsdag voor de FDP, en in 1955 tevens van het Europees Scheidemann, Philipp

Scheidemann, Philipp (1865-1939) Duits journalist en socialistisch politicus. Lid Rijksdag voor de SPD (1903-33). Riep in 1918 de Republiek uit, Scheldesluiting

Schelde- en Wielingenkwestie Conflict tussen Nederland en België over de bereikbaarheid van de haven van Antwerpen via de Nederlandse Schelde Schengen Informatie Systeem

Scheldesluiting Conflict tussen de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden n.a.v. de afsluiting van de Schelde van 1585 tot 1794. Tijdens de Tachtigjarige Schelde- en Wielingenkwestie

Schengen Informatie Systeem (SIS) Geautomatiseerd opsporingsregister van de landen die het Akkoord van Schengen hebben ondertekend ten aanzien Schengen, Verdrag van

Schengen, Verdrag van Op 14 juni 1985 in Schengen (Luxemburg) door de regeringen van de Beneluxlanden, Duitsland en Frankrijk ondertekend schepenen

schepenen In het oudvaderlands recht het college dat op het platteland samen met de schout recht sprak. De schout vorderde recht en voerde het vonnis Scheps, J.H.

Scheps, J.H. (1900-1993) Nederlands politicus. Scheps zat van 1946 tot 1967 voor de PvdA in de Tweede Kamer en was daar een van de kleurrijkste Schermerhorn, Willem

Schermerhorn, Willem (1894-1977) Nederlands socialistisch politicus en landmeetkundige (invoering luchtfotogrammetrie), hoogleraar landmeetk

Scherpe Resolutie

Scherpe Resolutie Besluit van de Statenvergadering van Holland genomen in augustus 1617 op aandringen van Johan van Oldenbarnevelt, waarin

Scheyven, Raymond Albert Marie

Scheyven, Raymond Albert Marie (1911-1987) Belgisch politicus. Scheyven studeerde rechten te Leuven. In 1946 werd hij CVP kamerlid en in 1971 Schieringers en Vetkopers

Schieringers en Vetkopers Twee groeperingen die in Friesland, en in mindere mate in Groningen, vanaf het midden van de 14e eeuw tot de 16e eeuw schijnprocessen

schijnprocessen Rechtszaken die ogenschijnlijk eerlijk zijn maar waarvan de uitslag van te voren vaststaat. Beruchte schijnprocessen zijn gevoerd schild (heraldiek)

schild (heraldiek) Belangrijkste onderdeel van een heraldisch wapen. Kan verschillende vormen aannemen: langgerekt, driehoekig, ovaal, ruitvormig Schiller, Karl

Schiller, Karl (1911-1994) Duits econoom en politicus. Schiller kwam in 1965 voor de SPD in de bondsdag. Als minister van Economische Zaken in Schiltz, Hugo

Schiltz, Hugo (geb. 1927) Vlaams-Belgisch politicus (VU). Schiltz werd na zijn studies rechten en economie in 1958 gemeenteraadslid van Antwerpen Schimmelpenninck, Rutger Jan

Schimmelpenninck, Rutger Jan (1761-1825) Nederlands politicus. Als moderaat lid van de Nationale Vergadering (1796) tijdens de Bataafse Republiek Schirach, Baldur von

Schirach, Baldur von (1907-1974) Nationaal-socialistisch politicus. Rijksjeugdleider van de NSDAP (1931-40), organiseerde vanaf 1933 de Hitler-Schleicher, Kurt von

Schleicher, Kurt von (1882-1934) Duits militair en politicus. Medeverantwoordelijk voor de val van Brüning (1932). Verzette zich als rijkskanselier Schlesinger jr., Arthur Meier

Schlesinger jr., Arthur Meier (geb. 1917) Amerikaans schrijver en geschiedkundige. Schlesinger ontving de Pulitzerprijs voor geschiedenis in 1946 Schlieffen, Alfred von

Schlieffen, Alfred von (1833-1913) Duits generaal, maarschalk (1911), graaf van S. Nam deel aan de oorlog tegen Oostenrijk (1866) en Frankrijk (Schliemann, Heinrich

Schliemann, Heinrich (1822-1890) Duits archeoloog. Wijdde zich na 1865 geheel aan de archeologie nadat hij in de handel rijk was geworden. On

Schmelzer, Wilhelm Klaus Norbert

Schmelzer, Wilhelm Klaus Norbert (geb. 1921) Nederlands politicus en econoom. Schmelzer was staatssecretaris van Binnenlandse Zaken, Bezitsvorming Schmidt, Helmut

Schmidt, Helmut (geb. 1918) West-Duits politicus en econoom. Schmidt was lange tijd lid van de bondsdag voor de SPD (1953-62; 1965-1987). Hij Schollaert, Frans Victor Marie Ghislain

Schollaert, Frans Victor Marie Ghislain (1851-1917) Vlaams katholiek politicus en jurist. Had van 1888 tot 1917 zitting in de volksvertegenwoordiging, Schönhuber, Franz

Schönhuber, Franz (geb. 1923) Duits politicus. Schönhuber, die in WO II gediend had bij de Waffen SS, stichtte in 1983 de extreem-rechtse partij Schoolstrijd

Schoolstrijd Politieke strijd in de 19e en 20ste eeuw in Nederland en België met als inzet de gelijkberechtiging van speciaal en openbaar onderwijs. schout

schout Door de landsheer benoemde ambtenaar die hem vertegenwoordigde in een bepaald rechtsgebied op het platteland, waar hij zorg droeg voor Schouten, Willem Corneliszoon

Schouten, Willem Corneliszoon (ca. 1580-1625) Nederlands ontdekkingsreiziger. Vond samen met Jacob le Maire een nieuwe route van de Atlantische Schröder, Gerhard

Schröder, Gerhard (1910-1990) West-Duits politicus en jurist, prominent figuur in de CDU. Minister van Binnenlandse Zaken (1953-61), Buitenlandse Schryver, August de

Schryver, August de (1898-1991) Belgisch politicus. De Schryver studeerde rechten. In de periode van 1928 tot 1965 was hij volksvertegenwoordiger. schuinkruis

schuinkruis (Andreas- of Andrieskruis) Vereniging van rechter- en linkerschuinbalk. De apostel Andreas zou op een dergelijk kruis de marteldood gestorven schuldslavernij

schuldslavernij Vorm van slavernij, waarbij mensen die niet aan bepaalde verplichtingen konden voldoen hun schuld door arbeid inlosten. Kon in speciale Schulte Nordholt, Jan Willem

Schulte Nordholt, Jan Willem (1920-1995) Nederlands historicus en dichter. Schulte Nordholt was van 1966 tot 1983 in Leiden hoogleraar in de Schumacher, Kurt

Schumacher, Kurt (1895-1952) Duits socialistisch politicus. Organiseerde vanaf ca. 1930 het verzet tegen het nationaal-socialisme, lid Rijksdag (1930-Schuman-plan

Schuman, Robert (1886-1963) Frans politicus (tot 1919 Duits staatsburger). Minister van Financiën (1946-47) en Buitenlandse Zaken (1948-53),

Schuman-plan Op 9 mei 1950 door de Franse minister van Buitenlandse Zaken Robert Schuman (1886-1963) gelanceerd plan, geïnspireerd door zijn Schuman, Robert

Schuschnigg, Kurt von

Schuschnigg, Kurt von (1897-1977) Oostenrijks christen-sociaal politicus. Kanselier (1934-38), afgezet door Hitler na de Anschluss en opgevolgd Schutzstaffel

Schutzstaffel (SS) Keurkorps van de Sturmabteilung (SA), ingesteld in 1924 als lijfwacht van hoge leden van de NSDAP, sinds 1929 onder leiding Schweitzer, Albert

Schweitzer, Albert (1875-1965) Duits theoloog en arts. Schreef briljante studies over Jezus als historische figuur en Paulus. Werd op 36-jarige leeftijd Scipio

Scipio Patricische familie in het oude Rome. Leden o.a. Publius Cornelius Scipio Africanus Maior (236-184/183 v.C.), Romeins veldheer en consul. Scott, Dred

Scott, Dred (gest. 1858) Noord-Amerikaans negerslaaf, werd in 1834 door zijn heer meegenomen van de staat Missouri (waar slavernij was toegestaan) Scott, Robert Falcon

Scott, Robert Falcon (1868-1912) Brits zuidpoolreiziger; maakte als eerste sledetochten op de Ross IJsbarrière en het zuidpoolcontinent als leider Scud-raket

Scud-raket Codenaam van de NAVO voor de Russische raket voor de korte afstand. De Scud kan worden uitgerust met een conventionele, nucleaire Scythen

Scythen Nomadenvolk uit Centraal-Azië, vestigde zich omstreeks de 8e eeuw v.C. in het huidige Zuid-Rusland. Onze kennis van de Scythen putten SD

SD (Sicherheidsdienst) Geheime inlichtingendienst van de SS in nazi-Duitsland, o.l.v. Heydrich (1904-1942). De in 1931 opgerichte Sicherheidsdienst Sebastiaan

Sebastiaan (1554-1578) Koning van Portugal (1557-78), opvolger van Joao III, tot 1568 onder regentschap. Sneuvelde tijdens de tweede kruistochtexpeditie secessie

secessie (Lat: secessio = afzondering) Afscheiding, in het bijzonder uit een staatsverband. Bekend voorbeeld van secessie is de uittreding in 1861 van Seclusie, Akte van

Seclusie, Akte van Besluit van de Staten van Holland uit 1654 om nooit meer een prins van Oranje te benoemen tot stadhouder of kapitein-generaal. Securitate

Securitate Roemeense geheime dienst onder het communistische regime van Nicolae Ceausescu (1918-1989). De aan de dictator loyale Securitate-troepen Sedekia

Sedekia (Zedekia) Laatste koning van het Israëlitische deelrijk Juda (reg. 597-587 v.C.); als opvolger van Jojakin aangesteld door Nebukadnessar II Sefanja

Sefanja (Zefanja) Profeet van het Israëlitische deelrijk Juda, ca. 621 v.C.; tijdgenoot van Jeremia en koning Josia. Het naar hem genoemde bijbelboek Seferis, George

Seferis, George (eig. Giorgos Stylianou Seferiades; 1900-1971) Grieks dichter. Studeerde rechten, begon daarna diplomatieke carrière (1924), die Segers, Paul Willem

Segers, Paul Willem (1900-1983) Belgisch politicus, droeg vanaf 1927 als secretaris, later als voorzitter van het Algemeen Christelijk Werkersverbond Segni, Antonio

Segni, Antonio (1891-1972) Italiaans politicus en jurist, president van 1962-64. Hij behoorde tot de oprichters van de Democrazia Christiana en kreeg Seipel, Ignaz

Seipel, Ignaz (1876-1932) Oostenrijks christelijk-sociaal politicus, prelaat en hoogleraar moraaltheologie (1909). Zijn antisocialistische koers en gebruikmaking Sejong

Sejong (1397-1450) Koreaans koning van de Yi-dynastie, kwam in 1419 aan de macht. Tijdens zijn regering maakte het land een culturele opbloei Sekou, Ahmed Touré

Sekou, Ahmed Touré (1922-1984) Guinees politicus. Richtte samen met Houphouët-Boigny (de latere president van Ivoorkust) in 1946 de heel Fr

Seldjoeken

Seldjoeken Uit Centraal-Azië afkomstige Turkse stammen die rond 960 Perzië en Mesopotamië binnenvielen en aldaar een eigen feodale staat stichtten. Seldte, Franz

Seldte, Franz (1882-1947) Duits nationaal-socialistisch politicus, richtte in 1918 de Stahlhelm (vereniging van frontsoldaten van de Eerste Wereldoorlog) Seleuciden

Seleuciden Macedonische dynastie die na de dood van Alexander de Grote (reg. 336- 323 v.C.) van 312 tot 64 v.C. over het voormalige Perzische Seliem (Osmaanse Rijk)

Seliem (Osmaanse Rijk) (Selim) Sultans van het Osmaanse Rijk: Seliem I de Gestrenge (ca. 1466-1520), sultan (1512-20), opvolger van Bajezied Sem

Sem Zoon van Noach, stamvader van de Semieten: Israël en andere volken van het Nabije Oosten (Gen. 9 en 10).

senaat

senaat In Rome de raad van ouden, gevormd uit leden van de adellijke en andere vooraanstaande families. Hoewel formeel voornamelijk een adviesgevend seneschalk

seneschalk In de Middeleeuwen een hoge ambtenaar aan het Karolingische hof en in Frankrijk ten tijde van de Capetingers. Hij beheerde de konink

Senghor, Léopold Sédar

Senghor, Léopold Sédar (geb. 1906) Senegalees (Franstalig) schrijver en dichter, eerste president van Senegal (1960-80). Hij studeerde de Dakar Senkaku-eilanden

Senkaku-eilanden (Ch.: Diaoyu-eilanden) Eilandengroep in de Oost-Chinese Zee, ten noordoosten van Taiwan. De eilanden zijn eigendom van een Sepoy-opstand

Sepoy-opstand Muiterij in 1857-1858 van de Bengaalse Sepoys (inheemse soldaten) van het Brits-Indische leger. De Sepoys waren verontrust over septembermoorden

September, Dulcie (Geboortejaar onbekend-1988) Zuid-Afrikaans politicus. Dulcie September kreeg als tegenstandster van het Zuid-Afrikaanse apartheidsbewind Sercambi, Giovanni

septembermoorden Bloedbad in de Parijse gevangenissen aangericht tijdens de Franse Revolutie tussen 2-6 september 1792 door de sansculotten. September, Dulcie

Sercambi, Giovanni (1347-1424) Italiaans geneesheer, schrijver en politicus, auteur van een 'Monito o Programma di governo', opgedragen aan Lazzaro Sergij

Sergij (Ivan Nikolajevitsj Stragorodskij; 1867-1944) Russisch-orthodox geestelijke; metropoliet van Novgorod (1917) en van Moskou (1934). Werd seriële geschiedenis

seriële geschiedenis De studie van geschiedenis aan de hand van lange reeksen cijfermatige data; een vorm van kwantitatieve geschiedenis beoefend Serov, Ivan Aleksandrovitsj

Serov, Ivan Aleksandrovitsj (geb. 1905) Sovjetrussisch generaal en voormalig hoofd van de staatsveiligheidsdienst. Serov was afkomstig uit een boere

Sesklo-cultuur

Sesklo-cultuur Boerenbeschaving (5000 v.C.) uit het Neolithicum in Thessalië. Huizen van het megarontype. Aardewerk in twee kleuren met geometrische Sesostris

Sesostris Farao's van Egypte uit de 12e dynastie: 1. Sesostris I (reg. 1971-1928 v.C.), stabiliseerde het gezag in Nubië. 2. Sesostris II (reg. 1897-1878 Sestos

Sestos Oud-Griekse stad op de Europese oever van de Hellespont. In 478 v.C. was S. de eerste stad die de Atheners van de Perzen wisten te bevrijden, Seti

Seti (Sethos) Farao's van Egypte uit de 19e dynastie (Ramessieden): 1. Seti I (reg. 1304-1290 v.C.), zoon van Ramses I. Grote bouwactiviteit (tempel Settlement, Act of

Settlement, Act of Engelse wet uit 1701 die de rechten van het parlement tegenover de koning vastlegt en de troonsopvolging regelt. Het katholieke Severen, Joris van

Severen, Joris van (1894-1940) Vlaams nationalistisch politicus. Medeoprichter van de Frontpartij (1919), kamerlid (1921-29). IJverde voor de hereniging Severus Alexander, Marcus Aurelius

Severus Alexander, Marcus Aurelius (208-235) Romeins keizer (222-35). Inval Marcomannen (232). Muiterij in het leger leidde tot zijn afzetting.

Severus, Lucius Septimius

Severus, Lucius Septimius (146-211) Romeins soldatenkeizer (193-211), van Afrikaanse afkomst. Tot keizer uitgeroepen na tweede vierkeizerjaar. Seward, William Henry

Seward, William Henry (1801-1872) Amerikaans politicus en jurist, behoorde aanvankelijk tot de Whig Party en maakte carrière in de staat New Y

Seyffardt, Hendrik Alexander

Seyffardt, Hendrik Alexander (1872-1943) Nederlands militair. Was van 1929 tot 1934, vanaf 1930 als luitenant-generaal, chef van de generale staf. Seymour, Jane

Seymour, Jane (ca. 1509-1537) Koningin van Engeland, derde vrouw van Hendrik VIII (1536). Stierf kort na de geboorte van Edward (VI).

Seyss-Inquart, Arthur

Seyss-Inquart, Arthur (1892-1946) Oostenrijks nationaal-socialistisch politicus en jurist. Droeg bij tot de Anschluss en werd rijksstadhouder in Oostenrijk Sforza

Sforza Vorstenhuis uit Italië dat in de 15e en 16e eeuw over Milaan regeerde. Stichter van Sforza-dynastie was de condotierri Giacomo Muzio Attèndolo Sforza, Carlo

Sforza, Carlo (1873-1952) Italiaans republikeins politicus, overtuigd anti-fascist, graaf van Sforza. Onderhandelde met Joegoslavië over het vriendschapsverdrag sfragistiek

sfragistiek (Ook: sigillografie; zegelkunde) De studie van zegels. Deze historische hulpwetenschap houdt zich vooral bezig met de gebruikelijke functie Shaftesbury, Anthony Ashley Cooper

Shaftesbury, Anthony Ashley Cooper (zevende graaf van Shaftesbury; 1801-1885) Brits politicus (Tory). Als lid van het Lagerhuis (1826-51) voorstander Shagari, Shehu

Shagari, Shehu (geb. 1925) Nigeriaans politicus. Shagari volgde lerarenopleiding en richtte in 1949 een culturele organisatie op, waaruit in 1951 de Shamir, Yitzhak

Shamir, Yitzhak (eig. Isaak Jagermützen, geb. 1915) Israëlisch politicus. Shamir vertrok in 1935 vanuit zijn geboorteland Polen naar Palestina, waar SHAPE

SHAPE (Supreme Headquarters Allied Powers Europe) hoofdkwartier van de Geallieerde Opperbevelhebber Europa (SACEUR), de hoogste militai

Sharif, Mohammad Nawaz

Sharif, Mohammad Nawaz (geb. 1949) Pakistaans politicus, die op 17 februari 1997 werd gekozen tot premier. Na de afzetting van Benazir Bhutto Sharon, Ariel

Sharon, Ariel (geb. 1925) Israëlisch militair en politicus. Sharon werd in 1948 officier in het leger en hield zich vooral bezig met het bestrijden van Sharpeville, bloedbad van

Sharpeville, bloedbad van Bloedbad, aangericht door de Zuid-Afrikaanse politie, toen zij op 21 maart 1960 het vuur opende op een groep van 35.000

Shastri, Lal Bahadur

Shastri, Lal Bahadur (1904-1966) Indiaas politicus en nationalist. Ondertekende als premier (1964-66) een non-agressieovereenkomst met Pakistan.

Sheridan, Philip Henry

Sheridan, Philip Henry (1831-1888) Amerikaans militair, een der belangrijkste generaals van de Unionisten tijdens de Burgeroorlog. In 1862-63 leidde Sherman Antitrust Act

Sherman Antitrust Act Wet in de VS uit 1893, gericht tegen het ongebreideld fuseren van bedrijven. In 1914 aangevuld door de Clayton Antitrust Sherman, William Tecumseh

Sherman, William Tecumseh (1820-1891) Amerikaans generaal. Behaalde in de Burgeroorlog voor de Unie overwinningen bij Vicksburg (1863) Shirer, William

Shirer, William (1904-1993) Amerikaans journalist en historicus. Shirer was voor de Tweede Wereldoorlog als journalist werkzaam in Europa voor shogunaat

shogunaat Erfelijke militaire dictatuur in Japan van 1192 tot 1867. Na de overwinning van de adellijke familie Minamoto op de Tairo liet Minamoto Siad Barre, Mohammed

Siad Barre, Mohammed (1921-1995) Somalisch militair en politicus. Siad Barre werd in 1960 na de onafhankelijkheid plaatsvervangend bevelhebbe

Siberg, Joannes

Siberg, Joannes (1740-1817) Nederlands koloniaal staatsman, klom dank zij zijn schoonvader Alting snel op in rang. Bekleedde het gouverneurschap Siciliaanse Vespers

Siciliaanse Vespers Volksopstand, uitgebroken op 31 maart 1282 in het Italiaanse Palermo op Sicilië, na de vesperdienst voor Pasen van dat jaar. Sickingen, Franz von

Sickingen, Franz von (1481-1523) Duits ridder, streed sinds 1515 als beschermer van zwakken in privé-oorlogen tegen Worms, Metz, Frankfurt, L

Sidi Mohammad ben Arafa

Sidi Mohammad ben Arafa Sultan van het onder Frans protectoraat staande Marokko, in 1953 door de Fransen aan het bewind geholpen. Sidi ben Siegfriedlinie