Geschiedenis en Staatsinrichting A-H

Aalberse, Petrus Josephus Mattheus (1910-1989) Nederlands politicus. Aalberse studeerde rechten en begon in 1930 aan een loopbaan als advocaat. aanslag van Anagniaanslag van Anagni (september 1303) Aanslag op paus Bonifatius VIII te Anagni (Italië), na zijn dreigement Filips IV van Frankrijk te excommuniceren. AansprekersoproerAansprekersoproer (Ook: biddersoproer) Een oproer van de lagere klassen in Amsterdam op 31 januari en 1 februari 1696 genoemd naar de aansprekers, Aantjes, WillemAantjes, Willem (geb. 1923) Nederlands jurist en politicus. Aantjes was lid van de Tweede Kamer voor ARP (1959-77; fractievoorzitter 1971-77) en aantrekkingsgebiedaantrekkingsgebied Gebied dat een aantal aantrekkelijke kanten heeft waardoor mensen zich er vestigen. Voorbeelden zijn de aanwezigheid van werkgelegenheid, AardappeloproerAardappeloproer Opstand van de Amsterdamse bevolking in 1917, n.a.v. de voedselschaarste tijdens de Eerste Wereldoorlog. De directe aanleiding Aardenne, Gijsbert Michiel Vredenrijk (Gijs) vanAardenne, Gijsbert Michiel Vredenrijk (Gijs) van (1930-1995) Nederlands politicus. Van Aardenne kwam in 1971 voor de VVD in de Tweede Kamer. Aäron

Aäron Oudere broer van Mozes, eerste hogepriester van Israël. Tijdens Mozes' afwezigheid maakte hij een afgodsbeeld in de vorm van een gouden kalf Aarschot, Filips III van Croy, hertog van

Aarschot, Filips III van Croy, hertog van (1526-1595) Rijk Brabants edelman die als tegenstander van Willem van Oranje een hoofdrol tijdens de aartshertog

aartshertog Titel gedragen door leden van de Oostenrijkse tak van het Habsburgse huis van 1156 tot 1918. De titel werd in 1453 door de Duitse keurvorsten ab urbe condita

ab urbe condita (Lat: vanaf de stichting van de stad) 1. Tijdens het Romeinse Rijk geldende kalender waarbij de kroniekschrijvers de gebeurtenissen Abachai

Abacha, Sani (1943-1998) Nigeriaans dictator. Generaal Abacha kwam in 1993 door een staatsgreep aan de macht, waarbij hij de winnaar van de later Abbas de Grote

Abachai (1592-1643) Sinds 1629 vorst van de Mantsjoes, stichter van de Mantsjoe- of Tsj'ing-dynastie van China (tot 1911). Vanuit Mantsjoerije bracht Abacha, Sani

Abbas de Grote (1571-1629) Sjah van Perzië (vanaf 1588); dynastie der Safawiden. Moderniseerde het leger naar Turks voorbeeld. Vergrootte het Abbas Hilmi I

Abbas Hilmi I (1813-1854) Onderkoning van Egypte, keerde zich tegen de moderniseringspolitiek van zijn voorganger (Mohammad Ali) door het terugdringen Abbas Hilmi II

Abbas Hilmi II (1871-1944) Onderkoning van Egypte. Na zijn oproep aan de Egyptenaren bij het uitbreken van WO I om de Duits-Turkse zijde te kiezen, Abbasiden

Abbas, Ferhat (1899-1985) Algerijns politicus, een der oprichters (1946) van de Union Démocratique Manifeste Algérien (UDMA), waarvan hij leider Abbevillien

Abbasiden Kaliefendynastie (750-1258), heersers over het kalifaat van Bagdad. De Abbasiden dankten hun macht aan de Perzen en stonden sterk onder Abbas, Ferhat

Abbevillien (500.000 v.C., ook Chelléen) Vroege cultuurfase van het Paleolithicum. Genoemd naar de vindplaats - de Franse stad Abbeville - en gekenmerkt Abcoude-Gaasbeek, heren van

Abcoude-Gaasbeek, heren van Nederlands ministerialengeslacht (een zijtak van de heren van Zuylen) dat van de 13e tot de 15e eeuw een belangrijke Abd al-Malik

Abd al-Malik (646-705) Kalief uit de Arabische dynastie der Omajjaden (vanaf 685). Veroverde o.a. Mekka in een lange periode van consolidatie van Abd al-Moe'min

Abd al-Moe'min (1094-1163) Kalief, stichter van de dynastie der Almohaden, opvolger van de Berberprofeet Ibn Toemart. Versloeg de Almoraviden Abd al-Rahman I

Abd al-Rahman I (731-788) Stichter van de Omajjadendynastie in Spanje: emiraat van Córdoba (756; vanaf 929 kalifaat). Ontkwam aan de jacht van Abd al-Rahman II

Abd al-Rahman II (792-852) Heerser uit de Spaanse Omajjadendynastie (822). Versloeg Alfonso II van León, dreef de Franken terug en bracht de Abd al-Rahman III

Abd al-Rahman III (889-961) Belangrijkste heerser uit de Spaanse Omajjadendynastie (vanaf 912), kalief in 929. Bracht het land tot rust, reorganiseerde Abd ar-Rahman

Abd ar-Rahman (Abdoerrahman; 1844-1901) Slaagde erin de Britten en de Russen, die beiden invloed wilden in Afghanistan, tegen elkaar uit te sp

Abd el-Kader

Abd el-Kader (1808-1883) Arabisch leider in Algerije tegen de Franse bezettingslegers. Na aanvankelijke successen (in 1837 heerser over een groot Abd el-Krim, Mohammad

Abd el-Krim, Mohammad (1882-1963) Marokkaans vrijheidsstrijder, leider van de Rif-Kabylen tegen de Spaanse overheersing (nederlaag van de Spaa

Abdallah Abderemane, Ahmed

Abdallah Abderemane, Ahmed (1919-1989) Comoriaans politicus. Abdallah verklaarde de 'Comoren' in 1975 onverhoeds onafhankelijk van Frankrijk. Abdoel Aziez

Abdoel Aziez (1830-1876) Turks sultan (vanaf 1861). Voerde hervormingen in westerse zin door, maar kon het verval van het rijk niet tegenhouden. Abdoel Hamied I

Abdoel Hamied I (1725-1789) Turkse (Osmaanse) sultan (1774). Voerde oorlog tegen Rusland en moest bij de vrede van Kütsjük Kainardji de onafhankelijkheid Abdoel Hamied II

Abdoel Hamied II (1842-1918) Turks sultan (1876-1909), tijdens wiens bewind de eerste Turkse grondwet werd afgekondigd, die twee jaar later weer Abdoel Medjied

Abdoel Medjied (1823-1861) Turks sultan (1839). Raakte veel van zijn macht kwijt in Egypte en Syrië. Na de Krimoorlog kwam de Hatt-i Humajoen Abdul Rahman, Tunku

Abdul Rahman, Tunku (1903-1990) Maleisisch politicus. Tunku (= prins) Abdul Rahman was na de Tweede Wereldoorlog medeoprichter van de Abdullah ibn Hussein

Abdullah ibn Hussein (1882-1951) Emir, later koning van Jordanië. Was voor WO I lid van het Turkse parlement. Werd in 1921 emir van het Brits

Abdullah ibn Jasin

Abdullah ibn Jasin (gest. ca. 1059) Rond het jaar 1055 begonnen de islamitische veroveringen van West-Afrika door de Almoraviden, onder leiding Abel

Abe, Shintaro (1924-1991) Japans politicus. Abe begon zijn loopbaan als journalist. Zijn politieke carrière kwam van de grond na zijn huwelijk in Abia(m)

Abel Tweede zoon van het eerste mensenpaar Adam en Eva. Door zijn broer Kaïn gedood (Gen. 4).

Abercromby, Ralph

Abercromby, Ralph (1734-1801) Brits veldheer. Bevelhebber tijdens de Britse terugtocht in Nederland (1794) en in West-Indië (veroverde o.a. Suriname). Aberdeen, George Hamilton Gordon

Aberdeen, George Hamilton Gordon (1784-1860) Vierde graaf van Aberdeen. Brits politicus. Voerde van 1812-14 belangrijke diplomatieke missies Abernathy, Ralph David

Abernathy, Ralph David (1926-1990) Amerikaans burgerrechtenactivist. De zwarte baptistenpredikant Abernathy was jarenlang de rechterhand van Abessijnse veldtocht

Abessijnse veldtocht (1935-1936) Militaire operatie van Italië tegen Ethiopië. Op 3 oktober 1935 viel Italië o.l.v. de fascistische dictator Mussolini Abe, Shintaro

Abia(m) Tweede koning van het Israëlitische deelrijk Juda (reg. ca. 912-910 v.C.), kleinzoon van Salomo (1 Kon. 15:1-8).

Abiola, Moshood K.O.

Abiola, Moshood K.O. (1937-1998) Nigeriaans oppositieleider, die goede contacten onderhield met de religieuze leiders van het land. Studeerde in Abma, Hette Gerrit

Abma, Hette Gerrit (1917-1992) Nederlands politicus. Dominee Abma zat van 1963-81 voor de Staatkundig Gereformeerde Partij in de Tweede Kam

ABM-verdrag

ABM-verdrag (Anti Ballistic Missile) Uit 1972 daterend wapenbeheersingsverdrag tussen de VS en de Sovjet-Unie, deel uitmakend van de SALT-I-Abner

Abner Generaal van Saul, de eerste koning van Israël (reg. ca. 1040-1010 v.C.). Na diens dood door Davids generaal Joab vermoord.

Aboe Bakr

Aboe Bakr (Aboe Bakr as-Siddieq; gest. 634) Opvolger van Mohammed en eerste van de vier rechtgeleide kaliefen, de rasjidoen. Aboe Bakr was een Aboe Kalijar

Aboe Kalijar (gest. 1048; ook: Imad-ad-Din al-Marzuban) De periode tussen 1025-1037, toen de Boewaihiden over Irak heersten (945-1055), werd Aboe Simbel

Aboe Simbel (Abu Sinbil) Plaats in Egypte op de westelijke Nijloever. In de rotsen zijn twee enorme tempels van Ramses II uitgehouwen rond 1250 Aboe Soefjan

Aboe Soefjan (gest. ca. 652) Vader van Moeawija (eerste kalief der Omajjaden, die heersten over de Arabische wereld van 661 tot 750) en tijdgenoot Aboekir

Aboekir (Ook: Abu Qir) Dorp in Egypte aan de Middellandse Zee bij Alexandrië. Bekend krijgsterrein in de oorlogen tussen Groot-Brittannië en Napoleon: Aboe'l-Feda

Aboe'l-Feda (1273-1331) Prins en sultan van Hama, nam aan Syrische kant deel aan de strijd van de moslims tegen de kruisvaarders. Behalve als goed abolitionisme

abolitionisme (Eng: abolition = afschaffing) Anti-slavernijbeweging in de Verenigde Staten en Groot-Brittannië in de 19e eeuw. De belangrijkste le

aboriginals

aboriginals (Australian aborigines of aborigines) Oorspronkelijke bewoners van Australië, die zich daar tussen de 20.000 en 30.000 jaar geleden vestigden. ABP-affaire

ABP-affaire Schandaal, genoemd naar het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds dat zich schuldig maakte aan subsidiefraude. De ABP-affaire begon Abraham

Abraham Aartsvader, die ca. 2000 v.C. op Gods bevel uit Ur (Oer) in Mesopotamië naar Kanaän trok. De slavin Hagar schonk hem de zoon Ismaël, Absalom

Absalom Derde zoon van de Israëlitische koning David. Pleegde een staatsgreep, die echter leidde tot zijn nederlaag en dood door de hand van Davids absolutisme

absolutisme Het principe dat de macht in de staat ondeelbaar is en bij de vorst alleen berust, zoals dat in de 16e en 17e eeuw in Europa in de praktijk Abu Iyad

Abu Iyad (1933-1991) (eig. Salah Khalaf) Palestijns leider. Abu Iyad was de rechterhand van Yasser Arafat. Samen behoorden zij in 1959 tot de oprichters Abu Jihad

Abu Jihad (1935-1988) (eig. Khalil al-Wazir) Palestijns leider. In 1948 uit zijn geboorteplaats verdreven, groeide Abu Jihad op in Gaza. Als middelbaar Abwehr

Abwehr Duitse contraspionage voor en tijdens WO II. Ressorteerde eerst onder de Wehrmacht, na de aanslag op Hitler (1944) onder de SD. Leider Abydos

Abydos 1. Griekse naam van een plaats in Boven-Egypte aan de Nijl. Een van de belangrijkste centra van de Osirisverering. Goed bewaarde tempel Academie (filos.)

Academie (filos.) School gesticht door de Griekse filosoof Plato in 387 v.C., op een plaats even buiten Athene gewijd aan de halfgod Academus. Aanvankelijk Acca Larentia

Acca Larentia Figuur uit de Romeinse mythologie. In een van de verhalen is zij de vrouw van de herder Faustulus en zo de opvoedster van Romulus Acciajuoli

Acciajuoli Italiaans bankiersgeslacht uit Bergamo; vanaf de 12e eeuw in Florence. Financierden o.a. het huis Anjou en de paus. Filiaal op Rhodos. In Achab

Achab Zevende koning van het Israëlitische deelrijk Israël (reg. ca. 874-ca. 852 v.C.), getrouwd met Izebel. Voltooide de bouw en versterking van de Achad Ha-Am

Achad Ha-Am (= Eén van het volk; pseud. van Asjer Hirsch Ginzberg; 1856-1927) Russisch (Hebreeuws) schrijver, die kritisch stond ten opzichte Achaeërs

Achaeërs Oorspronkelijk naam van een of meer Griekse stammen. Homerus gebruikt Achaeërs als verzamelnaam voor de tegen Troje strijdende Grieken. Achaeïsche Bond

Achaeïsche Bond Verbond van een aantal steden van Achaia, opgericht in 280 v.C. In 243 v.C. verdreven zij de Macedoniërs uit Corinthe, daarna Achaemeniden

Achaemeniden Oudperzisch koningsgeslacht (vanaf ca. 700 v.C.), genoemd naar de stamvader Achaemenes. De eerste bekende vorst is Cyrus II de Achaia

Achaia In de Oudheid woongebied der Achaeërs (oudste benaming voor Grieken), m.n. in Noord-Griekenland (A. Phthiotis) en de noordkust van de Achaz

Achaz Twaalfde koning van het Israëlitische deelrijk Juda (reg. 735-727 v.C.). Riep Tiglatpileser III van Assyrië te hulp tegen de Arameeërs en de bewoners Achazja (zoon van Achab)

Achazja (zoon van Achab) (Ahazia) Achtste koning van het Israëlitische deelrijk Israël (reg. ca. 852-851 v.C.; 1 Kon. 22:52 e.v.).

Achazja (zoon van Joram)

Achazja (zoon van Joram) (Ahazia, Joachaz) Zesde koning van het Israëlitische deelrijk Juda (reg. ca. 845 v.C.; 2 Kon. 8:25 e.v.).

Acheampong, Ignatius Kutu

Acheampong, Ignatius Kutu (1931-1979) Ghanees militair en politicus van de stam der Asjanti. Werd staatshoofd na een coup in 1972 en op zijn Acheron

Acheron Historische naam van een rivier in Noord-Griekenland, die over grote afstand ondergronds stroomde. In de Griekse mythologie werd zij zodoende Acheson, Dean Gooderham

Acheson, Dean Gooderham (1893-1971) Amerikaans staatsman (Democraat), in 1933 door Roosevelt benoemd tot onderstaatssecretaris van Financiën. Acheuléen

Acheuléen Cultuurperiode van het Paleolithicum, genoemd naar de Franse plaats Saint-Acheul, bij Amiens, en gekenmerkt door vnl. vuurstenen, amandelvormige Achmad Saif al-Islam

Achmad Saif al-Islam (1891-1962) Imam van Jemen; regeerde vanaf 1948 over Jemen, aanvankelijk met harde hand. Na een staatsgreep in 1955, die

Achnaton

Achnaton (Echnaton; reg. 1379-1364) Egyptisch farao, begon zijn regering als Amenhotep IV, maar veranderde zijn naam toen hij Aton, de zonnegod, Acht Trigrammen-opstand

Acht Trigrammen-opstand In de herfst van 1813 kwam in Noord-China een aantal religieuze gemeenschappen in opstand tegen de heersende Man

achterban

achterban In het leenstelsel: oproepen door de leenheer van de leenmannen (ban) en van de achterleenmannen (achterban). Tegenwoordig: de werkelijke achterleen

Achter-Indië

Achter-Indië Vroeger gebruikelijke naam voor het vasteland van Zuidoost-Azië.

achterleen (subfeudum) In het feodale stelsel een leen dat afhankelijk was van een ander leen en daarom slechts in een indirecte verhouding tot de leenheer achterleenman

achterleenman In het leenstelsel, een leenman van een andere leenman. Hierdoor ontstond een leenpiramide.

Acker, Achiel Honoré van (1898-1975) Belgisch socialistisch politicus. Minister van Arbeid en Soc. Voorzorg (1944-45). Premier (1945; 1945-46; Acker, Frank van

Acker, Frank van (1929-1992) Belgisch politicus. Van Acker studeerde rechten aan de Vrije Universiteit van Brussel. In het voetspoor van zijn vader Acominatus, Nicetas

Ackerman, Frans

Ackerman, Frans (1330-1387) Een van de leiders van de Grote Gentse Opstand (1379-85) tegen Lodewijk van Male en Filips de Stoute. Opperbevelhebber Acker, Achiel Honoré van

Acominatus, Nicetas (Nicetas Choniates; 1140-1213) Byzantijns historicus, vooral bekend door een voor zijn tijd objectieve beschrijving van de desastreuze Acosta, Uriël

Acosta, Uriël (1585-1640; eig. Gabriël da Costa) Joods denker, type van het slachtoffer van religieuze onverdraagzaamheid. Uit joods-christelijke ouders acropolis

acropolis (Grieks: acron = top; polis = stad) In de Griekse Oudheid het hoogste punt van de stad waar het versterkte paleis van de vorst stond en dat ACS-landen

ACS-landen (ACP-landen) Groep landen in Afrika, het Caribisch gebied en de Stille Oceaan (Africa-Caribbean-Pacific: ACP). Voormalige koloniën Act

Act Aanduiding van een besluit van een bestuurslichaam of vergadering in Groot-Brittannië. of de VS, bijv.: Act of Parliament: wet aangenomen door Acta

Acta Latijnse naam voor handelingen en de verslagen daarvan. De Acta Diurna bijv. was een soort Romeinse staatscourant (diurnus=dagelijks), in 59 actiehandel

actiehandel (Ook: windhandel) Handel in actiën (aandelen). De actiehandel is van alle tijden, maar de term is vooral van toepassing op de uitzonderlijke Action Directe

Action Directe Franse extreem-linkse terreurorganisatie, opgericht in 1979. In de jaren tachtig pleegde de groep verschillende aanslagen.

Action française

Action française Franse nationalistische beweging, opgericht in 1899 ten tijde van de Dreyfus-affaire door Charles Maurras. De beweging was monarchistisch, Actium, slag bij

Actium, slag bij (31 v.C.) Beslissende overwinning van Octavianus (keizer Augustus) op Marcus Antonius en Cleopatra in de Romeinse burgeroorlog. Acton, lord

Acton, lord (eig. John Emerich Edward Dalberg; 1834-1902) Brits historicus, beïnvloed door de Duitse methodologie. Tegenstander van het dogma Ada

Ada (ca. 1188-1223) Gravin van Holland, dochter van Dirk VII, gehuwd met Lodewijk van Loon. Streed om de opvolging met haar oom graaf Willem Adab

Adab (nu Bismaja in Irak) Stad in Mesopotamië, waar in 1903/04 opgravingen verricht werden: o.a. ziggoerat en tempel van Isjtar.

Adadnirari

Adadnirari Naam van drie Assyrische koningen: Adadnirari I (reg. 1308-1276 v.C.), breidde het rijk uit ten koste van de Kassieten en Mitanni en bereikte Adalbert

Adalbert Germaanse mannennaam, afgeleid van adel = edel en bert of brecht = stralend. Vormen: Adelbert, Albrecht, Albert. 1. Adalbert (956-997), Adalbold

Adalbold Naam van twee bisschoppen van Utrecht: Adalbold I, bisschop van 866-899. Vertoefde meestal in Deventer vanwege de invallen der Noormannen. Adam van Bremen

Adam van Bremen (gest. ca. 1081) Duits kroniekschrijver, vanaf 1069 hoofd van de kathedraalschool te Bremen. Schreef vanaf 1072 zijn 'Gesta Hammaburgensis Adams, Gerard (Gerry)

Adams, Gerard (Gerry) (geb. 1948) Noord-Iers politicus. Adams was een van de eerste leden van de Northern Ireland Civil Rights Association. Va

Adams, John

Adams, John (1735-1826) Tweede president van de VS (1797-1801). Medeondertekenaar van de Onafhankelijkheidsverklaring (1776). Gezant in Adams, John Quincy

Adams, John Quincy (1767-1848) Zesde president der VS, oudste zoon van John Adams. Na zijn studie in Europa (o.m. Leiden) ging hij in de advocatuur. Adams, Samuel

Adams, Samuel (1722-1803) Amerikaans politicus, leidende figuur in de beginfase van de Amerikaanse Revolutie: een van de aanstichters van de

Adams, Sherman

Adams, Sherman 1899-1986) Amerikaans Republikeins politicus. Na een snelle carrière in het bedrijfsleven werd Adams in 1944 lid van het Huis Addams, Jane

Addams, Jane (1860-1935) Amerikaans sociaal werkster. Stichtte het Hull House in Chicago (1889), dat als sociaal centrum grote bekendheid kreeg, Addington, Henry

Addington, Henry (ook: viscount Sidmouth; 1757-1844) Engels staatsman, vanaf 1789 voorzitter van het Lagerhuis. Volgde in 1801 Pitt op als premier. adel

adel Groep met een bevoorrechte, erfelijke status, komt voor in vrijwel alle culturen. In West-Europa heeft de adel tot het einde van de 18e eeuw de adelantado

adelantado Tijdens de Middeleeuwen vertegenwoordiger van de Spaanse koning in een (grens)district. De a. bezat meestal zowel militaire als juridische Adelheid de Heilige

Adelheid de Heilige (ca. 931-999) Duits keizerin, gemalin van Otto I; daarvoor getrouwd met Lotharius II van Italië. Was vanaf 983 voogdes van Otto Adenauer, Konrad

Adenauer, Konrad (1876-1967) Duits politicus. Voortvarend burgemeester van Keulen (1917-33). Adenauer had geen politieke functie tijdens het Adler, Victor

Adler, Victor (1852-1918) Oostenrijks sociaal-democratisch politicus. Verenigde de Oostenrijkse arbeidersbeweging in de Sociaal-Democratische Partij Adli Pasja

Adli Pasja (1865-1933) Premier van Egypte (1920-1921). Onderhandelde in 1921 in Londen met de Engelsen over de toekomst van Egypte als Brits admiraal-generaal

admiraal-generaal Onder de Bourgondisch-Oostenrijkse vorsten (sinds 1487) functionaris die belast was met het beleid in zeezaken. In de Republiek admiraliteiten

admiraliteiten Colleges tijdens de Republiek der Verenigde Nederlanden, ressorterend onder de Staten-Generaal, die o.a. belast waren met de defensie Adoed ad-Dawla

Adoed ad-Dawla (936-983) Perzisch veldheer die de Boewaihiden tot grote bloei bracht. Versloeg zijn voorganger Bakhtiyar (977, bij al-Ahwaz), Adolf

Adolf Frederik van Zweden (1710-1771) Koning van Zweden van 1751-1771. Zoon van Christiaan August van Holstein-Gottorp. Dank zij Russische Adolf V, graaf van Berg

Adolf Mannennaam, mogelijk afkomstig van het Oudhoogduits: edele wolf; of van het Grieks: Adelphos = broer. 1. Adolf van Egmond (1438-1477) Adolf Frederik van Zweden

Adolf V, graaf van Berg (gest. 1296) Graaf van Berg van 1259-96, maakte na de dood van zijn broer Walram IV in 1279 aanspraak op Limburg. Zijn adoptief-keizers

adoptief-keizers Door de Romeinse keizer geadopteerde zoon en troonopvolger. Marcus Trajanus (reg. 98-117), onder druk van het leger door de bejaarde Adoula, Cyrille

Adoula, Cyrille (1921-1978) Gematigd links Congolees/Zaïrees politicus. Oorspronkelijk vakbondsleider, later leider van de Nationale Vrijheidsbeweging Adrianopel

Adria-kwestie

Adria-kwestie Conflict over de heerschappij in het aan de Adriatische Zee grenzende Balkangebied. Voor de Eerste Wereldoorlog maakten zowel Italië Aduatuci

Adrianopel Oude (Romeinse) naam voor de Turkse stad Edirne.

Adrianopel, vrede van

Adrianopel, vrede van 1. Na de slag bij Adrianopel (1361) moest de Byzantijnse keizer Johannes V de onafhankelijkheid van het Osmaanse rijk er

Aduatuci Gallische stam die tussen de Schelde en de Maas woonde ten tijde van Caesar, die de stam onderwierp en na een opstand bijna uitroeide (57-adventisten

adventisten Het woord adventisten is de verzamelnaam voor groepen gelovigen die, naar het voorbeeld van de in de 19e eeuw ontstane adventistische Adzjoebei, Alexei

Adzjoebei, Alexei (geb. 1924) Sovjetrussisch journalist, moderniseerde de Komsolskaja Pravda (orgaan van de jeugdorganisatie Komsomol) en werd aedilis

aedilis In het oude Rome, ten tijde van de Republiek, een van de lagere ambten. De aedilis was belast met de bevoorrading en het markttoezicht, de Aegis

Aegis Schild van de Griekse oppergod Zeus. In het midden bevond zich het hoofd van Medusa, de randen waren bezet met slangen. Als Zeus het gebruikte, Aehrenthal, Alois Lexa von

Aehrenthal, Alois Lexa von (1854-1912) Oostenrijks diplomaat en politicus, ambassadeur in Petersburg (1899-1906) en minister van Buitenlandse Aelia Capitolina

Aelia Capitolina Romeinse naam voor Jeruzalem na het neerslaan van de opstand van Bar Kochba door keizer Hadrianus (135 n.C.).

Aemilisch geslacht

Aemilisch geslacht Oud Romeins patriciërsgeslacht. Het leverde tijdens de Romeinse Republiek (ca. 500-31 v.C.) en het principaat (31 v.C.-192) v

Aemilius Paullus, Lucius

Aemilius Paullus, Lucius (ca. 228-160 v.C.) Romeins consul in 182 en 168. Versloeg de Macedonische koning Perseus bij Pydna (168) en voerde Aeoliërs

Aeoliërs Naam van de Griekse bewoners van N.W. Klein-Azië en enkele eilanden in het noorden van de Aegeïsche Zee, o.a. Lesbos. Vermoedelijk Aerssen, van

Aerssen, van (Aerssens, d'Aerssen) Nederlands regentengeslacht, vooral belangrijk in de 16e en 17e eeuw. Belangrijkste vertegenwoordigers Cornelis aes grave

aes grave (Lat.: zwaar koper, brons) Omstreeks 269 v.C. door de Romeinen ingevoerde koperen munten (rond en gegoten). Munteenheid was de as. Aethelbert

Aethelbert (reg. 560-616) Koning van het Angelsaksische koninkrijk Kent. Tijdens zijn bewind begon de prediking van het christendom door de monnik Aëtius Flavius

Aëtius Flavius (ca. 390-453) West-Romeins veldheer tijdens het bewind van keizer Valentinianus III. Deze steunde op het diplomatieke talent van Aetolische Bond

Aetolische Bond Stedenbond in Aetolië (Noordwest-Griekenland), opgericht in de 4e eeuw v.C. De bond versloeg in 279 v.C. de binnenvallende Kelten. Afghaanse oorlog

Afghaans-Britse oorlogen (1838-1842, 1878-1881, 1919) Oorlogen die Groot-Brittannië in Afghanistan voerde om het land bij het Britse Rijk in te aflaathandel

Afghaanse oorlog Sinds 1979 gevoerde strijd in Afghanistan tussen het door de Sovjet-Unie gesteunde communistische bewind en het Afghaanse verzet. Afghaans-Britse oorlogen

aflaathandel Handel in aflaatbrieven. In plaats van aflaten te verdienen door aan een kruistocht deel te nemen of een bedevaart naar Rome te maken, Aflaq, Michel

Aflaq, Michel (1910-1989) Syrisch politicus. Aflaq was telg uit een Syrisch-orthodox, christelijk gezin. Tijdens zijn studie in Parijs raakte hij in de AFL-CIO

AFL-CIO (American Federation of Labor - Congress of Industrial Organizations) Overkoepelende organisatie van vakverenigingen in de VS, ontstaan Africa

Africa Oorspronkelijk het Punische gebied in Noord-Afrika dat na de verovering van Carthago (146 v.C.) een Romeinse provincie werd. Ongeveer gelijk African National Congress

African National Congress (ANC) Grootste politieke partij in Zuid-Afrika, voortgekomen uit de oudste zwarte politieke organisatie. Het ANC werd African-American

African-American In de jaren tachtig opgekomen begrip voor Amerikanen met een donkere huidskleur met voorouders afkomstig uit Afrika. In de loop Afrikaans socialisme

Afrika, verdeling van Periode tussen ca. 1880 en 1900, waarin Afrika in hoog tempo door de Europese mogendheden werd gekoloniseerd. Voor 1880

Afrikaans socialisme Streven naar een vorm van socialisme die steunt op de eigen waarden van de Afrikaanse wereld. Door veel Afrikaanse landen Afrikaanse koninkrijken

Afrikaanse koninkrijken Verzamelnaam voor de vele koninkrijken die op het Afrikaanse continent met name in de Middeleeuwen ontstonden. De eerste

Afrikanerbond

Afrikanerbond Politieke beweging in Zuid-Afrika, actief in de periode 1882-1910. De Afrikanerbond werd in 1879 opgericht met als doel een verenigd Afrikaners

Afrikaners Zuid-Afrikaanse term voor dat deel van de blanken in Zuid-Afrika dat het aan het Nederlands verwante Afrikaans spreekt. Synoniem met Afrika, verdeling van

Afro-Aziatische Conferentie

Afro-Aziatische Conferentie (april 1955) Conferentie van 29 Afrikaanse en Aziatische landen te Bandung (Indonesië). De conferentie stelde zich onafh

Afscheiding (godsd.)

Afscheiding (godsd.) Scheuring in de Nederlands Hervormde Kerk in 1834, begon toen ds. Hendrik de Kok (1801-1842) en zijn gemeente zich afsch

Aga Khan III

Aga Khan III (1877-1957; eig.: sultan Sir Mohammad Sjah) Leider der ismaielija's in Brits-Indië (later hoofdzakelijk in Pakistan). Verwierf grote invloed Agalev

Agalev (Anders gaan leven) Vlaamse politieke beweging, gericht op radicale vernieuwing vanuit een ecologische visie. Ontstaan in 1970 rond de jezuïet Agathocles

Agathocles (360-289 v.C.) Tiran van Syracuse (316), later koning (304), laatste vertegenwoordiger van de Griekse ambities in het westelijk deel van Age of Reform

Age of Reform (Lett: periode van hervorming) Benaming voor de eerste helft van de 19e eeuw in Engeland. Met de Industriële Revolutie veranderde ager publicus

ager publicus (Lat.: ager = akker) Al het akkerland dat eigendom was van de Romeinse staat.

Agesilaus

Agesilaus (441-361 v.C.) Koning van Sparta. Agesilaus bevrijdde de Griekse steden in Klein-Azië van het Perzisch gezag, doch gaf later deze politi

aggiornamento

aggiornamento Aggiornamento (aggiornare = bij de tijd brengen) was de naam die paus Johannes XXIII (1881-1963) meegaf aan een programma met Aghlabiden

Aghlabiden (800-909) Eerste in feite zelfstandige moslemdynastie in Noord-Afrika, gesticht door Ibrahiem ibn Aghlab, stadhouder van Haroen al-Rasjied. Agilolfingen

Agilolfingen Oudste vorstengeslacht van Beieren (zeker vanaf 555). Verenigde en kerstende een groot deel van de stammen in Beieren. Tassilo, de laatste Agilulf

Agilulf (gest. 616) Koning der Longobarden van 590-616. Verwierf de troon na huwelijk met Theolinde, weduwe van koning Authari. Agilulf sloot Agis

Agis Naam van enkele Spartaanse koningen. Agis I, zoon van Eurysthenes, grondlegger van de dynastie der Agiaden. Zou de heloten onderworpen hebben. Agnes van Poitou

Agnes van Poitou (ca. 1025-1077) Duits keizerin, vrouw van Hendrik III. Regentes voor haar minderjarige zoon Hendrik IV (1056-62).

Agnew, Spiro Theodore

Agnew, Spiro Theodore (eig. Spiro Theodore Anagnostopoulos; 1918-1996) Amerikaans jurist en politicus. Agnew, zoon van Griekse immigranten, Agobard van Lyon

Agobard van Lyon (gest. 840) Frankisch bisschop. Leider van een stroming binnen de Kerk die de macht van de koning over de Kerk wilde beknotten agora

agora Centraal plein in Griekse steden in de Oudheid waaraan de openbare gebouwen stonden en waar zich het politiek en economisch leven afspeelde. agrarische revolutie

agrarische revolutie Schaalvergrotingsproces in de landbouw. Door de toename van de bevolking was in de 18e eeuw in Europa een stijgende beho

Agreement of the People

Agreement of the People Door de levellers in 1647 gedurende de Engelse burgeroorlog naar voren gebracht revolutionair idee van een toekomstige Agricola, Georgius

Agricola, Georgius (eig. Georg Bauer; 1494-1555) Duits mineraloog en metallurg. Werkzaam in St. Joachimsthal. Zijn hoofdwerk, 'De re metallica' Agricola, Gnaeus Julius

Agricola, Gnaeus Julius (40-93) Romeins magistraat en veldheer, o.a. onderbevelhebber in Aquitanië en stadhouder in Brittannië (76), waar hij ee

Agricola, Rudolf

Agricola, Rudolf (eig. Roelof Huysman; ca. 1443-1485) Vader van het humanisme in Nederland en Duitsland. Hoogleraar in Heidelberg (1484). Kwam Agrippa I

Agrippa I (Julius Agrippa; Herodes (N.T. 2); 10 v.C.-44 n.C.) Door keizer Caligula benoemd tot koning van het noordelijk deel van Transjordanië, welk Agrippa, Marcus Vipsanius

Agrippa, Marcus Vipsanius (ca. 63-12 v.C.) Romeins magistraat en veldheer. Behaalde o.a. overwinningen op Pompeius en als admiraal van Octavianus'

Agrippina, Julia

Agrippina, Julia (Agrippina Minor; 15-59) Romeins keizerin, dochter van Germanicus. Verbannen door haar broer Caligula werd zij teruggeroepen Agrippina, Vipsania

Agrippina, Vipsania (Agrippina Maior; 14 v.C.-33 n.C.) Dochter van M. Vipsanius Agrippa, vrouw van Germanicus, moeder van Caligula. Door kei

Agt, Andreas Antonius Maria (Dries) van

Agt, Andreas Antonius Maria (Dries) van (geb. 1931) Nederlands politicus en jurist. Van Agt was hoogleraar strafrecht en strafprocesrecht te Nijmegen Aguinaldo, Emilio

Aguinaldo, Emilio (1869-1964) Filippijns vrijheidsstrijder. Leidde het verzet tegen de Spanjaarden (1896), koos de zijde van de VS en riep in 1898 Agusta-affaire

Agusta-affaire Belgische politieke affaire. Na de nog steeds onopgeloste moord in 1991 op de minister van Staat André Cools (PS) vermeerderden Ahalya Bai

Ahalya Bai (1735-1795; reg. 1765-1795) Marathenprinses van de Holkar-familie. Ze was getrouwd met Koendi Rao, de enige zoon van Moelkar Rao Ahidjo, Ahmadou

Ahidjo, Ahmadou (1911-1989) Kameroenees politicus. Aan het einde van het Franse koloniale bewind leidde Ahidjo de grootste fractie in de Kameroenese Ahmad Saif al-Islam

Ahmad Saif al-Islam (1891-1962) Imam (geestelijk leider) van Jemen (1948-62). Kreeg o.a. economische steun van de SU en China. Liep aan de leiband Ahmed

Ahmed al-Mansoer (1549-1603) Sultan van Marokko van 1578-1603. A. zocht naar een zelfstandige positie voor Marokko binnen het Osmaanse Ri

Ahmed Naam van Osmaanse (Turkse) sultans. Ahmed I (1590-1617), sultan sinds 1603. Voerde oorlog tegen keizer Rudolf II en moest o.a. Georgië Ahmed al-Mansoer

Ahmed Sjah Doerrani

Ahmed Sjah Doerrani (ook: Ahnad Darrani; ca. 1722-1773) Emir van Afganistan, grondlegger van de Doerranidynastie (1747): het begin van de Af

Ahmeti, Vilson

Ahmeti, Vilson Albanees politicus. Ahmeti, voormalig minister van Voedselvoorziening, was regeringsleider van december 1991 tot april 1992. Na

Ahmose

Ahmose (ook: Amasis) Naam van twee Egyptische farao's. Ahmose I (ca. 1574-1546 v.C.), farao uit de 18e dynastie, begin van het Nieuwe Rijk. Verdreef Ahrensburgcultuur

Ahrensburgcultuur Laatpaleolithische rendierjagerscultuur (ca. 9000 v.C.), genoemd naar de vindplaats Ahrensburg bij Hamburg. Gebruiksvoorwerpen Aibek, Koetb-oed-din

Aibek, Koetb-oed-din (gest. 1210) Indiaas sultan, stichter van de dynastie der Slavenkoningen in Delhi (reg. 1206-90).

Aidid, Mohamed Farah

Aidid, Mohamed Farah (1934?-1996) Somalisch krijgsheer en politicus. Aidid was tot 1992 voorzitter van het regerende Verenigd Somalisch Congr

Aidit, Dipa Nusantara

Aidit, Dipa Nusantara (1923-1965) Indonesisch politicus. Leider van de Partai Kommunis Indonesia (1951-65). Na de staatsgreep van 1965 vermoed

Aigospotamoi, slag bij

Aigospotamoi, slag bij Zeeslag in 405 v.C. tijdens de Peloponnesische oorlog (431-404 v.C.) tussen een Atheense vloot o.l.v. Conon en een Spartaanse Aisja

Aisja (ca. 615-678) Dochter van Mohammeds vriend en opvolger Aboe Bakr, die haar aan hem uithuwelijkte na de dood van Chadiedja. Op zesjarige Aisne, slagen aan de

Aisne, slagen aan de Zware gevechten in beide wereldoorlogen aan de oevers van de strategisch gelegen Aisne (Champagne). Eerste slag: in eerste Aistulf

Aistulf (ook: Astolf; reg. 749-756) Koning der Longobarden. Veroverde Ravenna op Byzantium en bedreigde Rome, waar paus Stephanus II zetelde. Aitzema, Foppe van

Aitzema, Foppe van (ca. 1580-1637) Nederlands diplomaat. Werd in 1617 tot resident van de Republiek bij de Hanzesteden aangesteld. Poogde zowel Aitzema, Lieuwe van

Aitzema, Lieuwe van (1600-1669) Nederlands geschiedschrijver. Was vanaf 1629 resident van de Hanzesteden te Den Haag, onder dekmantel waarva

Aitzinger, Michael von

Aitzinger, Michael von (ca. 1530-1598) Oostenrijks edelman en geschiedschrijver. Woonde lange tijd in de Nederlanden en schreef daarover een ge

Ajayapala

Ajayapala (reg.1172-1176) Koning uit de Tsjaloekya-dynastie. Opvolger van Koemarapala. Onder zijn bewind werden de jaïnisten zwaar vervolgd. Ajjoebiden

Ajjoebiden Koerdische dynastie in Egypte, gesticht door de vizier Saladin (zoon van Ajjoeb) die in 1171 de macht overnam van de sjiietische vorst. Akajev, Askar

Akajev, Askar (geb. 1944) Kirgizisch politicus. In de Sovjet-Unie was Akajev als vooraanstaand wetenschapper voorzitter van de Academie van Wetenschappen Akbar

Akbar (1542-1605) Grootmogol in India, volgde in 1556 zijn vader Hoemayoen op. Veroverde achtereenvolgens Gujarat, Bengalen, Kashmir, Orissa Aken, congres van

Aken, congres van Congres van de mogendheden van de Heilige Alliantie (1818) met als voornaamste doel de bezetting van Frankrijk op te heffen Aken, vrede van

Aken, vrede van 1. (1668) Verdrag waarmee een einde kwam aan de Devolutieoorlog tussen Frankrijk en Spanje om het bezit van de Spaanse Nederlanden. Akiba ben Jozef

Akiba ben Jozef (50-135) Joods rabbi (leraar), die de ordening en bestudering van de mondelinge voorschriften (misjna) op gang bracht, eerste van Akihito

Akihito (geb. 1933) Keizer van Japan, volgde in 1989 zijn vader Hirohito op als 125e 'tenno'. Akihito's regeerperiode wordt 'Heisei' genoemd: 'Vrede Akkad

Akkad Hoofdstad van het Mesopotamische Rijk der Akkadiërs, gesticht door Sargon I (ca. 2334-2279 v.C.) en ca. 2150 v.C. door de Goeteeërs vernietigd. Akkadië

Akkadië Rijk dat in de periode ca. 2350-2150 v.C. heel Mesopotamië omvatte. Op zoek naar grondstoffen (m.n. metalen en hout) onderwierp koning Akkoord van Luxemburg

Akkoord van Luxemburg Gemeenschappelijke verklaring van de lidstaten van de EEG, onder Franse druk tot stand gekomen in januari 1966; maakte Akkoord van Yaoundé

Akkoord van Yaoundé Associatie-overeenkomst tussen de Europese Gemeenschap en de GASM-landen (Geassocieerde Afrikaanse Staten en Madagaskar,

Akropolites, Georgios

Akropolites, Georgios (1217-1282) Byzantijns staatsman en geschiedschrijver. Als afgezant van keizer Michael VIII Paleologus tekende hij in 1274 Akte van Garantie

Akte van Garantie In 1788 tussen de Nederlandse gewesten gesloten wederzijdse overeenkomst met garantie van Engeland en Pruisen, waarbij het Akte van Havana

Akte van Havana Overeenkomst gesloten tijdens een Inter-Amerikaanse Conferentie tussen de delegaties van alle 21 republieken van de pan-Amerikaanse Alamannen

al-Abbas De Abbasiden-familie leidde de succesvolle opstand tegen de Omajjaden-dynastie, die van 661-750 over de Arabische wereld geheerst had. al-Fatah

Alamán, Lucas

Alamán, Lucas (1792-1853) Mexicaans historicus en zeer integer politicus, leider van de conservatieven. Was minister van Buitenlandse zaken (1824-Alamein, El

Alamannen (Ook: Alemannen) Verbond van West-Germaanse stammen van Suevische oorsprong, gevestigd op de oostelijke oever van de Rijn. In

Alamein, El Plaats in Egypte aan de Middellandse Zee ten westen van Alexandrië. Hier behaalden in 1943 de Britse troepen onder Montgomery twee Alanbrooke, Alan Francis Brooke

Alanbrooke, Alan Francis Brooke (1883-1963) Brits veldmaarschalk, chef van de generale staf van het Britse Rijk van 1942-1946. Daarvoor speelde Alanen

Alanen Indo-Germaans nomadenvolk, woonde tussen de Kaukasus en de Don. Ca. 350 onderworpen door de Hunnen. Deel trok met de Hunnen naar Alarik

Alarik Naam van twee koningen der Visigoten. Alarik I (ca. 370-410) veroverde de Balkan en Griekenland, maar werd in 401 gestuit door de West-Romeinse Alawiten

Alawiten 1. Islamitische sjiitische sekte ontstaan in de 19e eeuw, die Ali en niet Aboe Bakr beschouwt als de opvolger van Mohammed. De 'staat der Alba Longa

Alba Longa Moederstad van Rome, zuidoostelijk van de huidige stad. Ze zou gesticht zijn door Ascanius (of Julus), zoon van Aeneas. Omstreeks 600 Albarda, Johan Willem

Albarda, Johan Willem (1877-1957) Nederlands socialistisch politicus. Lid Tweede Kamer (1913-39), vanaf 1925 leider van de SDAP. Werd in 1939

Alberoni, Giulio

Alberoni, Giulio (1664-1752) Spaans kardinaal en politicus, persoonlijk adviseur van Filips V. Trachtte als minister de voormalige Spaanse gebieden Albert I

Albert I (1875-1934) Koning van België van 1909 tot 1934. Was tijdens de Eerste Wereldoorlog opperbevelhebber van de Belgische troepen. Als zodanig Albert II, koning

Albert II, koning Albert Félix Humbert Théodore Christian Eugène Marie (geb. 1934), koning van België, tweede zoon van de vroegere koning Leopold Albert Kasimir

Albert Kasimir (1738-1822) Hertog van Saksen-Teschen. Stadhouder van Hongarije (1765-80) en gouverneur-generaal van de Oostenrijkse Nederlanden Albert l'Ouvrier

Albert l'Ouvrier (eig. Martin, Albert-Alexandre; 1815-1895) Frans politicus, werkte als fabrieksarbeider te Parijs, waar hij zich aansloot bij Louis Blanc. Albert van Saksen

Albert van Saksen (1316-1390) (= Albert van Helmstedt, 1316-1390) Middeleeuws geleerde, vooral bekend als eerste rector van de universiteit van Albert van Saksen-Coburg-Gotha

Albert van Saksen (1828-1902) Koning van Saksen vanaf 1873. Tijdens zijn bewind was Saksen als constitutionele monarchie een voorbeeld voor Albert van Saksen (1316-1390)

Albert van Saksen-Coburg-Gotha (1819-1861) Duits prins, huwde in 1840 met koningin Victoria van Groot-Brittannië. Sinds 1857 officieel prins-Albertine Agnes

Albertine Agnes (1634-1696) Prinses van Oranje, gravin van Nassau. Huwde in 1652 met Willem Frederik, stadhouder van Friesland. Via Albertine Albertini, Luigi

Albertini, Luigi (1871-1941) Italiaans politicus, directeur van het dagblad Corriera della Sera. Onder zijn leiding werd de oorspronkelijk uiterst conservatieve Albertus van Leuven

Albertus van Leuven (ook: Albertus van Luik; 1166-1192) Heilige en martelaar uit het geslacht der Brabantse hertogen. Werd in 1191 door het volk Albertz, Heinrich

Albertz, Heinrich (1915-1993) Duits politicus en predikant. Als lid van de Bekennende Kirche en als socialist werd Albertz door de nazi's diverse malen albigenzen

albigenzen Middeleeuwse kathaarse ketters in Zuid-Frankrijk, genoemd naar een van de belangrijkste centra, de stad Albi. In die streek vond het katharisme Albion

Albion Bijnaam van Engeland. Deze term is waarschijnlijk afgeleid van de Keltische benaming voor Schotland (Alba) en door de Romeinen geïnterpreteerd Alboin

Alboin (gest. 572) Koning der Longobarden, zoon van Audoin en Rodelinda. Na zijn troonsbestijging (ca. 565) veroverde hij Noricum en Pannonië, Albornoz, Aegidius Alvarez Carillo

Albornoz, Aegidius Alvarez Carillo (eig. Albornoz, Gil 'Alvarez Carillo de; 1310-1367) Spaans prelaat, in 1338 benoemd tot aartsbisschop van Toledo Albrecht I

Albrecht I (1255-1308) Rooms-Duits koning vanaf 1298. Hield in 1300 een rijksdag in Nijmegen, maar moest de aftocht blazen. In Zwitserland vermoord Albrecht I de Beer

Albrecht I de Beer (1100-1170) Eerste markgraaf van Brandenburg. Samen met Hendrik de Leeuw van groot belang geweest voor de kerstening en

Albrecht V van Beieren

Albrecht V van Beieren (1528-1579) Hertog van Beieren vanaf 1550. Als streng katholiek bevorderde hij de Contrareformatie na de godsdienstvrede

Albrecht van Beieren

Albrecht van Beieren (1336-1404) Hertog van Beieren, in 1358 ruwaard (regent) voor zijn broer Willem V in Holland, Zeeland en Henegouwen. G

Albrecht van Brandenburg

Albrecht van Brandenburg (1490-1545) Keurvorst en aartsbisschop van Mainz, kardinaal in 1518. Pronkzuchtig vorst, die zijn financiële problemen Albrecht van Hohenzollern

Albrecht van Hohenzollern (1490-1568) Eerste hertog van Pruisen (1525), laatste grootmeester van de Duitse Orde. Zijn overgang tot het protestanti

Albrecht van Oostenrijk

Albrecht van Oostenrijk (1559-1621) Aartshertog van Oostenrijk, onderkoning van Portugal en landvoogd van de Nederlanden (1596). In 1598 gaf Albrecht van Saksen

Albrecht van Saksen (1443-1500) Hertog van Saksen, in 1489 landvoogd in de Nederlanden voor Maximiliaan van Oostenrijk. Sloeg in 1492 opstan

Albret

Albret Landstreek in Zuidwest-Frankrijk, vorstendom dat in 1484 verenigd werd met Navarra en in 1607 als hertogdom toeviel aan de Franse koning. Albright, Madeleine Korbel

Albright, Madeleine Korbel (geb. 1937) Amerikaans politica. Madeleine Albright werd geboren in Tsjecho-Slowakije. Op elfjarige leeftijd emigreerde

Albright, William Foxwell

Albright, William Foxwell (1891-1972) Amerikaans oriëntalist en archeoloog. Vooral bekend door zijn opgravingen in Palestina (1926 e.v.), waarmee

Albuquerque, Alfonso de

Albuquerque, Alfonso de (1453-1515) Portugees zeevaarder, volgde Francesco de Almeida op als onderkoning van India. In die functie veroverde alcabala

alcabala Belasting op de verkoop van goederen in Spaans-Amerika. Aanvankelijk 2% bedragend, werd de alcabala in 1575 in Nieuw-Spanje en in 1591 alchemie

alchemie Alchemie is de geheime leer van kunstgrepen waarmee de alchemisten probeerden onedele metalen (zoals lood en kwik) om te zetten in edele Alcibiades

Alcibiades (ca. 450-404 v.C.) Atheens staatsman en veldheer uit een aanzienlijk geslacht. Opgevoed door Pericles en in zijn jeugd aanhanger van Socrates. Alcinous

Alcinous (Alkinoös) Koning der Phaeaken, gehuwd met Arete, vader van Nausica en Halius. Odysseus en ook de Argonauten werden door Alcinous Alcmaeoniden

Alcmaeoniden Aristocratisch Atheens geslacht in de Griekse Oudheid, genoemd naar de achterkleinzoon van Nestor, de koning van Pylus en de oudste Alcuinus van York

Alcuinus van York (ca. 732-804) Angelsaksisch geleerde, hoofd van de kathedraalschool van York. In 781 trad hij in dienst van Karel de Grote en werd Alcyone en Ceyx (mythol.)

Alcyone en Ceyx (mythol.) Echtpaar uit de Griekse sage. Alcyone was de dochter van de god Aeolus, Ceyx de zoon van Hesperus en Philonus. Hij Alde Biezen

Alde Biezen Landgoed in de Belgisch-Limburgse gemeente Bilzen. 16e-eeuwse commanderij van de Duitse Orde, nu internationaal cultureel centrum.

alderman

alderman Lid van het plaatselijk bestuur in Groot-Brittannië en de VS. De term stamt uit de angelsaksische tijd: de alderman werd door de koning aangesteld Aldobrandini

Aldobrandini Voornaam Florentijns geslacht dat een aantal kardinalen en een paus leverde (Ippolito). De Aldobrandinische bruiloft is een muurschildering Alea iacta est

Alea iacta est (Latijn: 'De teerling is geworpen') Uitspraak van Julius Caesar toen hij in 49 v.C. de rivier de Rubicon overtrok: het begin van de Romeinse Aleida van Poelgeest

Aleida van Poelgeest (ca. 1370-1392) Minnares van de Hollandse graaf Albrecht van Beieren. Werd vermoord door de Hoeken, waardoor de Hoekse Aleidis van Bourgondië

Aleidis van Bourgondië (gest. 1273) Hertogin van Brabant. Huwde ca. 1251 met Hendrik III van Brabant en trad na zijn dood in 1261 als regentes

Aleidis van Holland

Aleidis van Holland (gest. 1284) dochter van Floris IV. Huwde in 1246 met de Henegouwse graaf Jan van Avesnes. Keerde na zijn dood in 1257 n

Aleksej

Aleksej Russische vorm van Alexius. Naam van enkele leden van het huis Romanov. Aleksej Michailovitsj (1629-1676), tsaar van Rusland (vanaf 1645), Alemán Valdés, Miguel

Alemán Valdés, Miguel (1902-1983) President van México (1946-52). Alemán, een jurist, was van 1936-40 gouverneur van Veracruz en van 1940-Alençon, Jan II van

Alençon, Jan II van (1409-1476) Hertog van Alençon. Streed in de Honderdjarige Oorlog aan de zijde van Jeanne d'Arc tegen de Engelsen. Koos later Alesia

Alesia Plaats in het Franse dep. Côte-d'Or bij het huidige Alise-Sainte-Reine. Hier leden de Galliërs onder Vercingetorix de beslissende nederlaag tegen Alexander de Grote

Alexander de Grote (Alexander III, de Grote; 356-323 v. C.) Koning van Macedonië en leider van de Griekse statenbond. Dankt zijn legendarische Alexander I van Joegoslavië

Alexander I van Joegoslavië (1888-1934) Koning der Serviërs, Kroaten en Slovenen (1921-29), later van Joegoslavië (1929-34). Geliefd aanvoerd

Alexander I van Rusland

Alexander I van Rusland (Aleksandr Pavlovitsj Romanov; 1777-1825) Tsaar van Rusland (1801-25), zoon van Paul I. Zijn vooruitstrevende politiek Alexander II van Rusland

Alexander II van Rusland (Aleksandr Nikolajevitsj Romanov; 1818-1881) Tsaar van Rusland (1855-81), zoon van Nicolaas I. Zette binnenlandse Alexander III van Rusland

Alexander III van Rusland (Aleksandr Aleksandrovitsj Romanov; 1845-1894) Tsaar van Rusland (1881-94), zoon van Alexander II. Autocraat, bang Alexander Janneus

Alexander Janneus (geb. ca. 126 v.C.; reg. 103-76 v.C.) Makkabeese koning, zoon van Johannes Hyrcanus I (reg. 135-104 v.C.) en opvolger van zijn Alexander van Ferai

Alexander van Ferai (369-358 v.C.) Tiran van Ferai in Thessalië. Om aan zijn schrikbewind te ontkomen riepen zijn onderdanen Pelopidas om hulp. Alexander van Griekenland

Alexander van Griekenland (1893-1920) Koning van Griekenland (1917-20). Nadat zijn vader Constantijn I was afgezet met hulp van geallieerden Alexander van Schotland

Alexander van Schotland (Alexander I, ca. 1080-1124; Alexander II, 1198-1249; Alexander III, 1241-1286) Koningen van Schotland, laatste twee Alexander VI (Rodrigo Borgia, paus)

Alexander VI (Rodrigo Borgia, paus) (eig. Rodrigo Borgia; ca. 1431-1503) Paus van 1492-1503. Typisch renaissance-vorst, voerde autocratisch bewind. Alexander, Harold Rupert Leofric George

Alexander, Harold Rupert Leofric George (1891-1969) Brits veldmaarschalk. In 1940 belast met de evacuatie van de Britse troepen uit Duinkerken. Alexander, prins van België

Alexander, prins van België Alexander Emmanuel Henry Albert Marie Léopold (geb. 1942), oudste kind en enige zoon van koning Leopold III en Alexandrië, vuurtoren van

Alexandrië, vuurtoren van Omstreeks 280 v.C. door Sostratus van Knidos gebouwde vuurtoren op het eiland Pharos voor de haven van Alexandrië Alexius I Comnenus

Alexius I Comnenus (1048-1118) Keizer van Constantinopel (1081-1118). Bekwaam veldheer en diplomaat, tijdelijk herstel Byzantijnse Rijk. Toenemende Alexius II Comnenus

Alexius II Comnenus (1169-1183) Keizer van Constantinopel (1180-83), onder regentschap van zijn moeder Maria van Antiochië. Opstand van bevo

Alexius III Angelus

Alexius III Angelus (gest. ca. 1211) Keizer van Constantinopel (1195-1203). Opvolger van zijn broer Isaäc II, die hij de ogen liet uitsteken. Zwak bewind. Alexius IV Angelus

Alexius IV Angelus (gest. 1204) Keizer van Constantinopel (1203-04). Riep hulp van kruisvaarders in om de troon van zijn vader Isaäc II te heroveren. Alexius V Dukas

Alexius V Dukas (gest. 1204) Keizer van Constantinopel (1204). Antiwesters; riep zichzelf uit tot keizer, waarop kruisvaarders besloten Constantinopel Alfaro, Eloy

Alfaro, Eloy (1842-1912) Generaal en president van Ecuador (1897-1901; 1906-1911). Kwam aan de macht na een korte burgeroorlog tussen liberalen Alfonsín, Raúl

al-Fatah (Lett.: de overwinning) Eerste en grootste Palestijnse bevrijdingsbeweging, opgericht in 1956. Yasser Arafat, voorzitter van de Palestijnse Amadeus

Alfonsín, Raúl (geb. 1926) Argentijns politicus. Alfonsín trad na zijn rechtenstudie toe tot de Unión Civica Radical (Radicale Partij). In 1973 was hij Alfonso I van Aragón, de Strijdlustige

Alfonso I van Aragón, de Strijdlustige (ca. 1073-1134) Koning van Aragón en Navarra van 1104-34 als opvolger van zijn broer Pedro I. Door zijn Alfonso I van Asturië, de Katholieke

Alfonso I van Asturië, de Katholieke (693-757) Koning van Asturië (739-57). Verdreef de moslims tot aan de Duero en liet het veroverde gebied Alfonso I van Napels

Alfonso I van Napels (Alfonso V van Aragón, de Grootmoedige; 1396-1458) Koning van Aragón en Sicilië (1416-58) en Napels (1442-58). Tijdelijk

Alfonso I van Portugal, de Veroveraar

Alfonso I van Portugal, de Veroveraar (Alfonso Henriquez, ca. 1109-1185) Eerste koning van Portugal en stichter van de Portugese monarchie (1143). Alfonso II Rámon van Aragón

Alfonso II Rámon van Aragón (1152-1196) Koning van Aragón en graaf van Barcelona van 1162-96. Streed tegen de Moren en veroverde o.m. Valencia. Alfonso II van Asturië, de Kuise

Alfonso II van Asturië, de Kuise (ca. 760-842) Koning van Asturië sinds 791, hoewel hij reeds in 783 als zodanig was uitgeroepen. Zijn koningschap Alfonso II van Napels

Alfonso II van Napels (1448-1495) Koning van Napels (1494-95) en graaf van Calabrië (1458-95). Betrokken bij Italiaanse oorlogen. In de strijd om Alfonso II van Portugal, de Dikke

Alfonso II van Portugal, de Dikke (ca. 1185-1223) Alonso was koning van Portugal van 1211 tot 1223. Na zijn huwelijk met de dochter van Alfonso Alfonso III van Aragón, de Liberaal

Alfonso III van Aragón, de Liberaal (1265-1291) Koning van Aragón (1285-91). Onder druk van oorlogsomstandigheden gaf Alfonso privileges aan Alfonso III van Asturië, de Grote

Alfonso III van Asturië, de Grote (ca. 838 - ca. 910) Koning van Asturië van 866 tot 910. In gevechten met de Moren breidde hij zijn domein uit t

Alfonso III van Portugal

Alfonso III van Portugal (ca. 1210-1279) Vierde koning van Portugal, zoon van Alfonso II. Hij regeerde van 1248-79, maar was regent sinds 1245 Alfonso IV van Aragón, de Goedige

Alfonso IV van Aragón, de Goedige (1299-1336) Koning van Aragón van 1327-36, opvolger van Jacobus II van Aragon. Alfonso werd geconfronteerd Alfonso IV van León en Asturië, de Monnik

Alfonso IV van León en Asturië, de Monnik (?-933) Koning van Léon en Asturië van 925-31. Werd opgevolgd door zijn broer Ramiro II, die hem Alfonso IV van Portugal, de Moedige

Alfonso IV van Portugal, de Moedige (ca. 1291-1357) Koning van Portugal van 1325-57. Bij zijn troonsbestijging stond zijn bastaardbroer Alfonso Alfonso IX van León

Alfonso IX van León (1171-1230) Neef van Alfonso VIII van Castilië; koning van León van 1188-1230. Alfonso riep een curia bijeen met vertegenwoordiging Alfonso V van León en Asturië, de Edele

Alfonso V van León en Asturië, de Edele (994-1028) Koning van León en Asturië van 999-1028, tevens de eerste die de titel koning van Castilië Alfonso V van Portugal, de Afrikaan

Alfonso V van Portugal, de Afrikaan (1432-1481) Koning van Portugal (1438-81). Zette ontdekkingsreizen langs Afrikaanse kust voort (Guinee). Alfonso VI van León en Castilië

Alfonso VI van León en Castilië (1040-1109) Koning van León (1065), Castilië (1072) en Galicië (1090). Veroverde Toledo en behaalde successen Alfonso VI van Portugal

Alfonso VI van Portugal (1643-1683) Alfonso was de zoon van koning Joao IV van Portugal en regeerde over dat land van 1656 tot zijn dood, vanaf

Alfonso VII van León en Castilië

Alfonso VII van León en Castilië (1105-1157) Koning van León en Castilië van 1126-57. Door het huwelijk van zijn moeder Urraca met Alfonso Alfonso VIII van Castilië

Alfonso VIII van Castilië (1155-1214) Koning van Castilië (1158-1214). Medeoverwinnaar op de Moren bij Las Navas de Tolosa (1212). Stichtte in Alfonso X van León en Castilië, de Wijze

Alfonso X van León en Castilië, de Wijze (1221-1284) Koning van León en Castilië (1252-84). Gekozen tot Rooms-koning (1257), maar niet gekroond. Alfonso XI van León en Castilië

Alfonso XI van León en Castilië (1311-1350) Koning van Castilië en León van 1312-50. Gedurende zijn minderjarigheid was het koninkrijk opgedeeld Alfonso XII van Spanje

Alfonso XII van Spanje (1857-1885) Koning van Spanje (1874-85). Aan de macht na monarchistische opstand. Grondwet (1876). Zette carlisten het Alfonso XIII van Spanje

Alfonso XIII van Spanje (1886-1941) Koning van Spanje (1902-31). Tijdens zijn regering politieke instabiliteit en corruptie in Spanje. Toen Alfonso Alfred de Grote

Alfred de Grote (ca. 848-899) Koning van Wessex (vanaf 871), een van de Angelsaksische koninkrijken. Versloeg in 878 de Denen, waarna de grens Algeciras, conferentie van

Algeciras, conferentie van Internationale conferentie, gehouden van 16 januari - 6 april 1906 in Algeciras over de status van Marokko. Aanleiding Algemeen Christelijk Vakverbond

Algemeen Christelijk Vakverbond (ACV) Koepel van de christelijke vakbonden (1908-1912: Verbond der Christene Beroepsverenigingen; 1912-Algemeen Christelijk Werkersverbond

Algemeen Christelijk Werkersverbond (ACW) Overkoepelend orgaan van de organisaties van de christelijke arbeidersbeweging (ACV, ziekenfonds, Algemeen Nederlandsch Werklieden Verbond

Algemeen Nederlandsch Werklieden Verbond (ANWV) Eerste organisatie van arbeiders in Nederland, in 1871 opgericht door B.H. Heldt (1841-Algemeen Ouderen Verbond

Algemeen Ouderen Verbond (AOV) Nederlandse politieke partij. Het AOV werd eind 1993 opgericht uit ongenoegen met bezuinigingen op de bejaardenoor

Algemeen Preferentie Stelsel

Algemeen Preferentie Stelsel (APS) In 1971 door de Europese Gemeenschap ingevoerd systeem, dat nog altijd een essentieel bestanddeel is van Algemeene Nederlandsche Diamantbewerkersbond

Algemeene Nederlandsche Diamantbewerkersbond (ANDB) Eerste moderne Nederlandse vakbond (opgericht 1894). Belangrijke leiders: Henri Algemene Centrale van de Liberale Vakbonden van België

Algemene Centrale van de Liberale Vakbonden van België (ACLVB) Liberale vakbond, gegroeid vanuit anti-socialistische kleine initiatieven Algerijnse oorlog

Algerijnse oorlog (1954-1962) Onafhankelijkheidsoorlog van het in 1954 opgerichte Algerijnse Nationale Bevrijdingsfront (FLN) tegen het Franse Ali ibn Aboe Talib

Ali ibn Aboe Talib (gest. 661) Neef en schoonzoon van de profeet Mohammed, vierde rechtgeleide kalief en eerste imam volgens de sjia. Hij trad in Ali Pasja van Janina

Ali Pasja van Janina (1741-1822) Osmaans gouverneur en sedert 1788 pasja van Janina. Zijn gebied omvatte grote delen van Albanië en Noord-Gri

Ali Pasja, Mehemed Emin

Ali Pasja, Mehemed Emin (1815-1871) Turks staatsman, leidend figuur van het Tanzimaat, een 19e-eeuwse hervormingsbeweging in het Osmaans

Alia, Ramiz

Alia, Ramiz (geb. 1925) Albanees politicus. Alia werd in 1943 lid van de communistische partij. Na WO II maakte hij carrière in de Unie van Albanese alijah

alijah Oorspronkelijk bijbelse term voor een pelgrimstocht naar Jeruzalem. Later de emigratie van joden naar Israël. In de geschiedenis zijn er vijf grote Allende Gossens, Salvador

Allende Gossens, Salvador (1908-1973) Chileens arts en politicus. Allende was minister van Gezondheid (1939-41) in de Volksfrontregering van Allerheiligenvloed

Allerheiligenvloed Stormvloed op 1 november (Allerheiligen) 1570 waarbij grote delen van Groningen, Friesland, Noord-Holland en bijna alle Zuid-Allia

Allia Zijrivier van de Tiber. Hier versloegen in 387 v.C. de Galliërs onder Brennus de Romeinen.

alliantie (gesch.)

alliantie (gesch.) Volkenrechtelijke term voor een verbond tussen twee of meer mogendheden, met een defensieve of offensieve bedoeling of met het allodium

allodium In de Middeleeuwen, grond in eigendom en niet, zoals het feodum, in leen. In Frankrijk bestonden ca. 1000 allodia, in Engeland werden ze allonge-pruik

allonge-pruik Lange, tot over de schouders reikende pruik met veel krullen voor mannen. In het midden gescheiden en wit gepoederd. In de mode eind Alltagsgeschichte

Alltagsgeschichte Geschiedenis van het dagelijks leven. Historici op dit gebied zoeken vooral naar de normen en waarden, de culturele regels die ten Almagro, Diego de

Almagro, Diego de (1475-1538) Spaans conquistador, luitenant van Pizarro. Veroverde met deze Perú en ondernam een expeditie naar Chili. Werd Almanach de Gotha

Almanach de Gotha Genealogisch (vroeger ook diplomatiek) jaarboek dat vanaf 1763 bij J. Perthes te Gotha uitgegeven werd, oorspronkelijk alleen Almanzor

Almanzor (al-Mansoer; ca. 939-1002) Moors staatsman en veldheer tijdens het kalifaat van Hisjam II. Was als eerste minister feitelijk alleenheerser. Almeida, Francesco de

Almeida, Francesco de (ca. 1450-1510) Portugees veroveraar, eerste onderkoning van India (1505). Monopoliseerde specerijenhandel.

Almirante, Giorgio

Almirante, Giorgio (1914-1988) Italiaans politicus. Almirante was tijdens zijn studie (filosofie en klassieke literatuurwetenschap) actief in de fascistische Almohaden

Almohaden Berberdynastie die van 1147 tot 1225 over Noord-Afrika en grote delen van Spanje heerste. Hun veroveringen kwamen onder leiding van Almoraviden

Almoraviden Berberdynastie die van ca. 1060 tot 1147 over Noord-Afrika en Spanje heerste. De Almoraviden waren aanhangers van de islamitische Alpertus van Metz

Alp-Arslan (ca. 1030-1072) Sultan van de Seldjoeken in Bagdad, volgde in 1063 Toeghril Beg op. Veroverde Syrië en een deel van Arabië op de dynastie Altamira-grot

Alpertus van Metz (ca. 1000) Kroniekschrijver uit het bisdom Utrecht. Hoofdwerk: het moraliserende 'De diversitate morum', geschiedenisbron voor Alp-Arslan

Altamira-grot Grot nabij Santander in Noord-Spanje, waarin belangrijke rotstekeningen uit de prehistorie zijn gevonden. De voorstellingen, daterend Alteratie van Amsterdam

Alteratie van Amsterdam De politieke omwenteling in Amsterdam op 26 mei 1578, voorbereid in overleg met de Prins van Oranje en ten uitvoer gebra

althing

althing Het IJslandse parlement, het oudste van Europa. De althing kwam in 930 voor het eerst bijeen. Het parlement werd in 1800 onder druk van de Alva

Alva (Fernando Alvarez de Toledo, hertog van Alva; 1507-1582) Spaans veldheer en staatsman, werd na de beeldenstorm (1566) landvoogd in de Nederlanden. Alvarado, Pedro de

Alvarado, Pedro de (ca. 1485-1541) Spaans conquistador, o.a. luitenant van Cortés in Mexico (1519). Eerste bestuurder van Tenochtitlán. Onderwierp Alyattes

Alyattes (reg. ca. 610-560 v.C.) Koning der Lydiërs in Anatolië. Verdreef de Kimmeriërs uit Klein-Azië. Een botsing met Cyaxares van Medië werd al-Abbas

Amadeus (Latijn: godminnend) Mannennaam, o.a. gedragen door enkele vorsten van Savoie: Amadeus V, de Grote (1249-1323), graaf van Savoie, Amadeus I Ferdinand Maria

Amadeus I Ferdinand Maria (1845-1890) Hertog van Aosta, zoon van de Italiaanse koning Victor Emanuel II. Werd in 1870 door de Cortes tot ko

Amalarik

Amalarik (502-531) Koning der Visigoten (522), gehuwd met de dochter van de Frankische koning Clovis. Zijn latere nederlaag tegen de Franken (Amalaswintha

Amalaswintha (gest. 535) Dochter van Theodorik de Grote, koning der Ostrogoten. Regentes voor haar zoon Athalarik. Vermoord door de Gotische Amalia van Solms-Braunfels

Amalia van Solms-Braunfels (1602-1675) Echtgenote van Frederik Hendrik (1625). Oefende samen met Mary Stuart de voogdij uit over haar minderjarige

Amalrik

Amalrik Naam van twee koningen van Jeruzalem: Amalrik I (1135-1174), koning vanaf 1162. Amalrik II (1144-1205), koning van Cyprus (vanaf 1194) Aman-Oellah

Aman-Oellah (1892-1960) Vanaf 1919 emir en vanaf 1926 koning van Afghanistan. Tijdens zijn bewind werd Afghanistan volledig onafhankelijk. Amarna

Amarna (Tell el-Amarna, ook: Achetaten) Religieus centrum in het oude Egypte gesticht door Amenhotep IV (reg. 1365-1349/47 v.C.) als onderdeel Amarna-brieven

Amarna-brieven Aantal kleitabletten in Babylonisch spijkerschrift uit de 14e eeuw v.C., gevonden in 1887 in de Egyptische stad Tell-el-Amarna. De Amato, Guliano

Amato, Guliano (geb. 1938) Italiaans politicus. Amato, die in 1958 lid werd van de Socialistische Partij (PSI), was van 1987 tot 1989 minister van ambacht (gesch.)

ambacht (gesch.) (schoutambacht) Voor 1798 rechtsgebied in Nederland op het platteland. Hier zorgde de schout namens de landsheer voor de rechtsbedeling. ambachtsheerlijkheid Gebied waar grondheren recht mochten spreken in civiele en kleine strafzaken.

Ambiorix

Ambiorix Koning van de Eburonen (Belgische stam in de Ardennen), die in 54 v.C. in opstand kwamen tegen de Romeinen. Julius Caesar vernietigde Ambonezen in Nederland

Ambonezen in Nederland Voormalige bewoners van de Zuid-Molukse eilanden (vooral Ambon), die als ex-KNIL-militairen met hun gezinnen (totaal ambt

ambt (Ook: ambacht, Lat: officium) Officiële positie, verbonden met bepaalde overheidstaken. Van de Middeleeuwen tot het einde van het Ancien Régime ambtenverkoop

ambtenverkoop Verkoop van functies, meestal functies die groot gezag of een adellijke titel met zich meebrachten. Deze praktijk was gebruikelijk Amenemhet

Amenemhet Naam van enkele Egyptische farao's uit de 12e dynastie: 1. Amenemhet I (1991-1962 v.C.), stichter van de dynastie, begin van het Middel-Amenhotep

Amenhotep (Grieks: Amenophis) Naam van enkele Egyptische farao's uit de 18e dynastie: Amenhotep I (ca. 1545-1525 v.C.), breidde het rijk uit ten American Friends Service Committee, The

Amer, Abdoel Hakim (1919-1967) Egyptische veldmaarschalk en vice-president. Kwam naar voren tijdens de oorlog in Palestina (1948). Deed mee

American Friends Service Committee, The In 1917 opgerichte en in Washington gevestigde Amerikaanse quaker-organisatie die zich in het begin Amerikaanse Burgeroorlog

Amerikaanse Burgeroorlog (1861-1865) Conflict tussen de Noordelijke en Zuidelijke staten in de VS. In de loop van de 19e eeuw waren er binnen Amerikaanse prehistorie

Amerikaanse prehistorie Periode in de Amerikaanse geschiedenis waarvan geen schriftelijke bronnen zijn overgebleven. Voor een deel van het Ameri

Amerikaanse Revolutie

Amerikaanse Revolutie Met deze term wordt de strijd aangeduid waarin de Noord-Amerikaanse kolonisten hun onafhankelijkheid bevochten op het Amerikaanse Vrijheidsoorlog

Amerikaanse Vrijheidsoorlog (1775-1783) Het militaire conflict waarmee de Amerikaanse koloniën zich vrij vochten van Engeland. In 1774 sloten Amer, Abdoel Hakim

Amin Dada, Idi

Amin Dada, Idi (geb. circa 1925) Ugandees politicus en militair. Amin was president van 1971 tot 1979. Hij veroverde de macht in een coup tegen Amin, Hafizoellah

Amin, Hafizoellah (1929-1979) Afghaans politicus. Behoorde tot de Khalq-vleugel van de communistische partij en was de sterke man achter president amman (gesch.)

amman (gesch.) (ambtsman, ambachtsman) Door de landsheer benoemde ambtenaar die in een bepaald gebied de rechtsbedeling en andere bestuurstaken Ammianus Marcellinus

Ammianus Marcellinus (ca. 330-ca. 395) Romeins geschiedschrijver, geboren in Antiochië. Schreef het laatste grote geschiedwerk van de klassieke Ammon

Ammon Aan Israël verwant oudoosters volk; tot de 13e eeuw v.C. nomaden, daarna gevestigd als koninkrijk ten oosten van de Jordaan. Hoofdstad: Amnesty International

Amnesty International Onafhankelijke internationale organisatie, opgericht in 1961 ter bescherming van de belangen van politieke gevangenen. De

Amon (joodse koning)

Amon (joodse koning) Vijftiende koning van het Israëlitische deelrijk Juda (reg. ca. 642-ca. 640 v.C.), zoon van Manasse. Vanwege beeldencultus Amorieten

Amorieten Semitisch nomadenvolk, stichters van het eerste Assyrische rijk in Mesopotamië rond 1800 v.C. De belangrijkste vorst was Hammoerabi amortisatiekas

amortisatiekas Al dan niet zelfstandig fonds dat met geld, door de regering jaarlijks of eenmalig ter beschikking gesteld, de staatsschuld diende te delgen amortisatiesyndicaat

amortisatiesyndicaat Nederlandse instelling, in 1822 op initiatief van Willem I (reg. 1815-1840) opgericht om de staatsschuld te delgen en de regering Amritsar-bloedbad

Amritsar-bloedbad (13 april 1919) Agitatie naar aanleiding van de Rowland-Acts en de Khilafat-beweging hadden de situatie in de Punjab (India) Amstel, Gijsbrecht IV van

Amstel, Gijsbrecht IV van (1252-1303) Heer van Amstel, Stichts (Utrechts) edelman. Verbond zich in 1274 met de Kennemer boeren tegen de Hollandse

Amsterdam, aanslag op Mislukte poging van stadhouder Willem II op 29-30 juli 1650 om de macht in Amsterdam te grijpen. Het was het hoogtepunt

Amsterdam, Verdrag van

Amsterdam, Verdrag van In oktober 1997 ondertekend verdrag tussen de lidstaten van de Europese Unie, dat herziening van het Verdrag van Maastri

Amsterdamsche Wisselbank

Amsterdamsche Wisselbank Bank opgericht in 1609. Hield zich aanvankelijk bezig met kassiersactiviteiten en wisselen van valuta. Veel kooplieden Amsterdam, aanslag op

Amundsen, Roald

Amundsen, Roald (1872-1928) Noors ontdekkingsreiziger, ontdekte de noordwestelijke doorvaart via Canada (1903-06). Verloor de race naar de Noordpool Anabasis

Anabasis Boek van de Griekse schrijver Xenophon, waarin de terugtocht van tienduizend Griekse soldaten beschreven wordt, die door Cyrus de Jongere Anacharsis

Anacharsis (ca. 600 v.C.) Scythisch reiziger, aan wie enkele uitvindingen worden toegeschreven (o.a. het anker). Zou in Athene Solon ontmoet hebben. anachronisme

anachronisme (Gr.) Voorstelling in literatuur, film of schilderkunst die indruist tegen de tijdrekening. Feiten, personen, voorwerpen, enz. worden geplaatst anarchisme

anarchisme Politieke leer die een maatschappij-ordening nastreeft waarin alle vormen van gezag zijn verdwenen. Hiervoor in de plaats wil het anarchisme Anastasia Nikolajevna Romanova

Anastasia Nikolajevna Romanova (1901-1918) Jongste dochter van de Russische tsaar Nicolaas II, vermoord in Jekaterinenburg door bolsjevisten. Anatolië

Anatolië (Klein-Azië) Het Aziatisch deel van Turkije tot de Eufraat. Rond 2000 v.C. drongen de Hittieten Oost-Anatolië binnen en stichtten er een rijk Anau

Anau In het Midden-Oosten, tussen Syrië en Afghanistan gelegen beschavingsgebied uit de Oudheid, waar de oudste bewijzen van graanverbouw zijn Anaxagoras van Klazomenai

Anaxagoras van Klazomenai (499 -428 v. C.) Grieks filosoof, behorend tot de jongere natuurfilosofen en als zodanig tot de pre-socraten. Van zijn Anciaux, Victor Jan Frans

Anciaux, Victor Jan Frans (geb. 1931) Vlaams politicus. In 1965 werd Anciaux kamerlid voor de Volksunie voor Brussel, en vanaf 1970 was hij tevens

Ancien Régime

Ancien Régime (Fr: oude regime) Periode in de Franse geschiedenis tussen 1715 en 1789 en meer in het algemeen de gehele Europese politieke en Ancona, Hedwig d' (Hedy)

Ancona, Hedwig d' (Hedy) (geb. 1937) Nederlands politica en feministe. D'Ancona studeerde sociale geografie aan de Universiteit van Amsterdam, Ancus Marcius

Ancus Marcius (reg. 641-616 v.C.) Vierde (legendarische) koning van Rome.

Andalusië

Andalusië Landstreek in Zuid-Spanje. Hoofdstad: Sevilla. Gekoloniseerd door de Foeniciërs rond 1200 v.C. en later overheerst door Carthago, werd Andes-groep

Andes-groep Organisatie opgericht in 1969 (Cartagena-overeenkomst, Andespact) ter bevordering van een vreedzame ontwikkeling door middel van Andrada e Silva, José Bonifacio de

Andrada e Silva, José Bonifacio de (ca. 1763-1838) Braziliaans bioloog, geoloog en staatsman. Kreeg bijnaam 'Patriarch van de Onafhankelijkheid' Andrássy, Gyula (de Jonge)

Andrássy, Gyula (de Jonge) (1860-1929) Hongaars staatsman, o.a. minister van Binnenlandse Zaken (1906-10). Bood als minister van Buitenlandse Andrássy, Gyula (de Oude)

Andrássy, Gyula (de Oude) (1823-1890) Hongaars onafhankelijkheidsstrijder en staatsman. Speelde een belangrijke rol in de opstand van 1848, vlucht

Andreas

Andreas Mannennaam, afkomstig van het Griekse andreios = mannelijk, dapper. Naam van enkele Hongaarse vorsten uit de Arpadendynastie: Andr

Andreotti, Giulio

Andreotti, Giulio (geb. 1919) Italiaans politicus, jurist en publicist. Andreotti, die rechten studeerde en gedurende zijn gehele loopbaan als politicus Andronicus (Byzantijnse Rijk)

Andronicus (Byzantijnse Rijk) Naam van enkele Byzantijnse keizers: Andronicus I Comnenus (ca. 1122-1185), keizer vanaf 1183. Wurgde zijn voorganger Andropov, Jurij Vladimirovitsj

Andropov, Jurij Vladimirovitsj (1914-1984) Sovjetrussisch politicus. Van 1954-1957 ambassadeur in Hongarije. Voorzitter van de staatsveiligheidsdienst

Angelen

Angelen Germaanse volksstam, voor het eerst vermeld door Tacitus, die oorspronkelijk in Sleeswijk-Holstein woonden, maar in de 5e en 6e eeuw samen Angelsaksen

Angelsaksen Verzamelnaam voor de Germaanse stammen (Angelen, Saksen en Juten) die tussen de 5e en 11e eeuw n.C. over Engeland heersten. Het Angelsaksische koninkrijken

Angelsaksische koninkrijken Koninkrijken op de Britse eilanden, in de 5e eeuw ontstaan na de Volksverhuizing. Genoemd naar de Germaanse stammen Angkor Wat

Angkor Wat Tempelcomplex in Cambodja, van de 12e tot 14e eeuw het centrum van het Khmer-rijk. Tijdens de Thaise invallen die een eind maakten anglicaanse Kerk

anglicaanse Kerk Met de term anglicaanse Kerk wordt de Kerk van Engeland (Church of England) aangeduid. Deze Kerk, die zich al in de daaraan Anglo-Bataafs Condominium

Anglo-Bataafs Condominium Het Engels-Hollands bestuur over de Spaanse Nederlanden zoals dat in 1706 tot stand kwam. In de Spaanse Successieoorlog

Angoulême, huis van

Angoulême, huis van Adellijke dynastie, jongste tak van het huis Valois-Orléans. Koning Frans I (1494-1547) verhief het graafschap tot hertogdom. Anhalt

Anhalt Voormalig vorstendom in Noord-Duitsland; hoofdstad Dessau. Anhalt werd onder vorst Hendrik I zelfstandig (ca. 1200); hertogdom onder Napoleon. Anjerrevolutie

Anjerrevolutie Benaming voor de omwenteling in 1974 in Portugal, waarbij het bijna vijftig jaar oude fascistische regime ten val werd gebracht. Een Anjou

Anjou Landstreek in West-Frankrijk, sinds de 14e eeuw hertogdom en vanaf 1480 een apanage van de jongste zoon van de Franse koning, die de titel Anjou, Frans van

Anjou, Frans van (François-Hercule de Valois, hertog van Anjou; 1556-1584). Broer van de Franse koning Hendrik III. Steunde de Oranjes in het Anna Amalia

Anna Amalia (Amalia van Brunswijk-Wolfenbüttel; 1739-1807) Door huwelijk hertogin van Sachsen-Weimar. Regentes (1758-75) voor haar zoon Anna Ivanovna Romanova

Anna Ivanovna Romanova (1693-1740) Tsarina van Rusland vanaf 1730. Haar Duitse volgelingen hadden veel invloed op haar corrupte bestuur.

Anna Paulowna Romanova

Anna Paulowna Romanova (1795-1865) Dochter van de Russische tsaar Paul I, huwde in 1816 met de latere koning Willem II van Nederland.

Anna van Bretagne

Anna van Bretagne (1477-1514) Hertogin van Bretagne. Huwde achtereenvolgens met Maximiliaan van Oostenrijk (1490), de Franse koning Karel

Anna van Buren

Anna van Buren (1533-1558) Gravin van Buren en Egmond. Eerste echtgenote van Willem van Oranje (1551), moeder van Filips Willem en Maria.

Anna van Hannover

Anna van Hannover (1709-1759) Dochter van de Britse koning George II. Huwde in 1734 met stadhouder Willem IV. Regentes voor Willem V (1751

Anna van Kleef

Anna van Kleef (1515-1557) Koningin van Engeland, vierde vrouw van Hendrik VIII, van wie ze na een jaar scheidde.

Anna van Nassau

Anna van Nassau (1563-1588) Oudste dochter van Willem van Oranje en Anna van Saksen. Huwde in 1587 met Willem Lodewijk, stadhouder van Anna van Oostenrijk

Anna van Oostenrijk (1601-1666) Koningin van Frankrijk, gehuwd met Lodewijk XIII (1615). Na diens dood regentes voor Lodewijk XIV (1643-Anna van Saksen

Anna van Saksen (1544-1577) Tweede echtgenote van Willem van Oranje, moeder van prins Maurits. Huwelijk in 1571 ontbonden wegens overspe

annalen

annalen (Lat: jaarboeken) Boeken waarin jaar na jaar de gebeurtenissen werden opgetekend. De eerste Romeinse geschiedschrijvers, onder wie Publius Annales (gesch.)

Annales (gesch.) (Annales: économies, sociétiés, civilisations) Frans historisch tijdschrift opgericht in 1929 uit enthousiasme voor de interdisciplinaire Annam

Annam (Trung Bo) Landstreek aan de oostkust van het huidige Vietnam. Annam was tot 939 Chinees bezit, daarna werd het betwist door verschillende Annan, Kofi

Annan, Kofi (geb. 1938) Ghanees diplomaat. Lid van een familie van vooraanstaande stamhoofden. Annan studeerde economie aan de universiteit v

Annas

Annas (Anan ben Seth) Joods hogepriester van 6-15 n.C., schoonvader van Kajafas, die Jezus veroordeelde, in wiens proces hij ook zelf een rol speelde annaten

annaten In het rooms-katholieke kerkrecht, de gelden die betaald moeten worden aan de paus voor een verleend ambt dat eigen inkomsten met zich Anneessens, Frans

Anneessens, Frans (1660-1719) Brussels ambachts(gilde)deken. Werd door de markies van Prié, de plaatsvervanger van landvoogd Eugenius van

Annemans, Gerolf

Annemans, Gerolf (geb. 1958) Belgisch politicus. Annemans, die rechten studeerde, begon zijn loopbaan als advocaat en publicist. In 1987 werd hij Anno van Keulen

Anno van Keulen (ca. 1010-1075) Aartsbisschop van Keulen (1056). Regent voor de minderjarige koning Hendrik IV (1062). Bevorderde de kloosterhervorming Anschluss

Anschluss De inlijving van Oostenrijk door nazi-Duitsland in 1938. Hitlers belangrijkste doel in de buitenlandse politiek was het streven naar een Groot-Anseele jr., Edward

Anseele jr., Edward (1902-1981) Belgisch socialistisch politicus, zoon van de gelijknamige publicist en minister. Volksvertegenwoordiger voor het Anseele, Edward

Anseele, Edward (1856-1938) Belgisch socialistisch politicus en publicist. Pionier van de coöperatieve beweging ('Vooruit' te Gent, 1880) en medeoprichter Ansgar

Ansgar (ca. 801-865) Frankisch geestelijke, eerste aartsbisschop van Hamburg-Bremen (864). Door Lodewijk de Vrome uitgezonden naar het hof van Antall, József

Antall, József (1932-1993) Hongaars politicus. Antall, de leider van het Hongaars Democratisch Forum (MDF), werd in mei 1990 premier van de eerste Antarctica 1. algemeen

Antarctica 1. algemeen De naam Antarctica is afgeleid van de Griekse woorden: 'anta' en 'arktos'. De letterlijke betekenis van deze woorden is: 'tegenover Antialcidas

Antialcidas (ook: Antalcidas; ca. 400 v.C.) Spartaans diplomaat. Sloot ca. 386 v.C. de naar hem genoemde vrede (ook Koningsvrede) met Perzië, waarbij antichresis

antichresis (Grieks: anti = tegen; chrèsis = gebruiken) Vorm van kredietverlening in de Oudheid. Antichresis bestond uit het zekerheidsrecht van een antiek

Anti-Corn Law League (Eng: Anti-korenwetverbond) Engelse beweging tegen de Corn Laws, invoerheffingen op graan die de binnenlandse graanprijz

antiek In het algemeen aanduiding van goederen, gebruiksvoorwerpen en sieraden die meer dan honderd jaar oud zijn. Antieke kunst noemt men kunst antieke wereld

antieke wereld (Ook: klassieke wereld) De wereld van de Griekse en Romeinse Oudheid van de tijd van Homerus (ca. 800 v.C.) tot aan de ondergang Antigoniden

Antigoniden Dynastie die van 277 v.C. tot 168 v.C. over Macedonië heerste. Een bekende telg is Antigonus III Doson (reg. 229-221 v.C.) die de Griekse Antigonus

Antigonus Naam van enkele diadochenkoningen in Macedonië: Antigonus I (ca. 382-301 v.C.), bevelhebber van Alexander de Grote. Probeerde de antiklerikalisme

antiklerikalisme Houding of politiek die zich verzet tegen inmenging van de geestelijkheid (de clerus) in het openbare leven. Het tegenovergestelde, Antillen

Anti-Kominternpact

Anti-Kominternpact Verdrag tussen Duitsland en Japan gesloten op 15 november 1936. Beide partijen beloofden voor de duur van vijf jaar samen te anti-militarisme

Antillen Eilandengroep die de Caribische Zee omsluit. Men verdeelt ze in de Grote Antillen (Cuba, Jamaica, Hispaniola en Puerto Rico) en de Kleine Antiochië

anti-militarisme Beweging die zich vooral in socialistische kringen manifesteert en wordt gekenmerkt door een sterke afkeer van het leger. Begonnen anti-papisme

Antiochië Het huidige Antakya in Turkije, gesticht door Seleucus I Nicator in 300 v.C. en hoofdstad van het Seleucidenrijk. Onder de Romeinen hoofdstad Antiochus

Antiochus Naam van enkele vorsten uit de Seleucidendynastie: Antiochus I Soter (reg. 281-261 v.C.), stichter van veel Griekse steden. Antiochus II Antipater

anti-papisme Vijandige gezindheid tegen de rooms-katholieke Kerk en haar leden. Deze afkeer is in het algemeen gebaseerd op vooroordelen van niet-anti-semitisme

Antipater (gest. 319 v.C.) Macedonisch veldheer, vanaf 334 stadhouder van Macedonië. Na de dood van Alexander de Grote (323) revolteerde hij met Antirevolutionaire Partij

Antirevolutionaire Partij (ARP) Nederlandse politieke partij. De ARP werd in 1879 opgericht door Abraham Kuyper en geldt als de eerste moderne antisemitisme 2. oudheid

antisemitisme 2. oudheid In de hellenistische tijd (4e eeuw) leefden er joodse minderheden te midden van de polytheïstische (veel goden vererende

antisemitisme 3. Middeleeuwen

antisemitisme 3. Middeleeuwen In de Vroege Middeleeuwen onderhielden joden de schaarse handelsbetrekkingen tussen West-Europa en het Byzantijnse antisemitisme 4. Nieuwe Geschiedenis

antisemitisme 4. Nieuwe Geschiedenis 4. nieuwe geschiedenis In de 16e eeuw luidden de ontdekkingsreizen een handelsexplosie in West-Europa antisemitisme 5. nazi-Duitsland

antisemitisme 5. nazi-Duitsland Een gruwelijke uitwas van het racistische antisemitisme werd bereikt in nazi-Duitsland (1933-1945). Evenals in Frankrijk

antisemitisme 6. na 1945

antisemitisme 6. na 1945 Als gevolg van de massamoord in de Duitse concentratiekampen en de mede daardoor sterk aangemoedigde emigratie na

anti-semitisme Hoewel de term uit de 19e eeuw dateert, is anti-semitisme een verschijnsel van alle tijden. Het heeft vele verschijningsvormen gehad, Anton

antithese (gesch.)

antithese (gesch.) De door de Nederlandse protestantse voorman Abraham Kuyper (1837-1920) geformuleerde tegenstelling tussen de confessione

antitrinitariërs

antitrinitariërs Christelijke groepen die het dogma van de drie-eenheid (triniteit) verwerpen. Bijv. joodse christenen in de 1e eeuw (vanwege hun afkeer Anti-Corn Law League

Anton Mannennaam, van het Latijnse Antonius. Anton van Bourgondië (1384-1415), hertog van Brabant en Limburg, zoon van Filips de Stoute. Steunde Antonescu, Ion

Antonescu, Ion (1882-1946) Roemeens maarschalk en staatsman. Werd in 1940 premier van een met Duitsland collaborerende regering. In 1944 ontslagen Antonijnen

Antonijnen Reeks Romeinse keizers: Antonius Pius (reg. 138-161), Marcus Aurelius (reg. 161-180), Lucius Verus (reg. 161-169) en Commodus (reg. Antoninus Pius

Antoninus Pius (86-161) Romeins keizer vanaf 138, eerste der Antonijnen. Geadopteerd door Hadrianus. Rustige regeerperiode, waarin de Senaat aan Antonius

Antonius (ca. 250-356) Egyptisch kluizenaar die als eerste een leefregel opstelde. Trok nl. veel navolgers, die een enigszins gemeenschappelijk leven Antonius, Marcus

Antonius, Marcus (82-30 v.C.) Romeins staatsman en veldheer. In 44 v.C. samen met Caesar consul. In het bezit van het testament van Caesar hitste antropoiden/prosimiae

antropoiden/prosimiae Termen waarmee in de fysische antropologie en de paleontologie de orde der primaten wordt onderverdeeld. Antropoïden of

antroposofie

antroposofie Antroposofie is een levensbeschouwing die het geestelijke in de mens met de geestelijke grondslagen van het heelal wil verbinden. De Antwerpse Meetingpartij

Antwerpse Meetingpartij Belgische coalitiepartij, opgericht in 1862 uit protest tegen plannen om Antwerpen in te knellen in een verdedigingsgordel. Anual, slag bij

Anual, slag bij Slag op 21 juli 1921 tussen de Spanjaarden o.l.v. generaal Fernandez Silvestre en de Rif Kabylen, o.l.v. Abd el-Krim bij Anual in Spaans Anvil-operatie

Anvil-operatie (Eng.: anvil = aambeeld) Landing van de geallieerden op 15 aug. 1944 op de kust van Zuid-Frankrijk, ten oosten van Marseille.

ANZUS-pact

ANZUS-pact Veiligheidsverdrag tussen Australië (A), Nieuw-Zeeland (NZ) en de Verenigde Staten (US), gesloten in 1951 met als doel 'op te treden Aoun, Michel

Aoun, Michel (geb. 1935) Libanees militair en politicus. Aoun, die zijn militaire opleiding kreeg in Frankrijk en de VS, werd in 1984 opperbevelhebber apadana

apadana Ontvangsthal (zuilenhal met portieken) in de paleizen van de Perzische Achaemeniden-koningen. O.a. te Susa, Pasargadae en Persepolis.

apanage

apanage Deel van een (kroon)gebied of vruchtgebruik daarvan dat werd toegekend aan de zoons of broers van een vorst (vooral in Frankrijk), met apartheid

apartheid Systeem van wetten waarmee in de Republiek van Zuid-Afrika de verhoudingen tussen de verschillende rassen werden geregeld op een wijze apella

apella In Sparta de volksvergadering van alle vrije burgers boven de 30 jaar. Formeel was de apella de hoogste macht in de stadstaat; in de praktijk apologeten

apologeten Christelijke schrijvers in de 2e eeuw n.C., die het christendom verdedigden. Legden de grondslag van de theologie en beschouwden de apostolische Kerken

apostolische Kerken Apostolische Kerken zijn kerkgenootschappen die zijn voortgekomen uit de Katholiek-Apostolische Kerk, een gemeenschap Appeasement

Appeasement Internationale politiek van de Engelse regering in de jaren dertig van de 20ste eeuw, waarbij bij herhaling toegegeven werd aan de eisen Appelius, Jean Henri

Appelius, Jean Henri (1767-1828) Nederlands staatsman en financieel expert. Minister van Financiën onder Lodewijk Napoleon (1809) en koning

Appianus

Appianus Grieks geschiedschrijver uit de 2e eeuw. Vestigde zich als advocaat te Rome, dat hij zeer bewonderde. Schreef zodoende gedeeltelijk bewaarde Appius Claudius Caecus

Appius Claudius Caecus ('de Blinde'; ca. 300 v.C.) Romeins staatsman en redenaar. Legde ca. 312 (tijdens de Samnitische Oorlog) de Via Appia Apriës

Apriës (reg. 588-568 v.C.) Egyptische farao uit de 26e dynastie, opvolger van Psamtik II. Trok ten strijde tegen Neboekadnezar, die Jeruzalem belegerde, Aprilbeweging

Aprilbeweging Protestactie in april 1853 van protestanten, gericht tegen het herstel van de rooms-katholieke hiërarchie in Nederland. De liberale grondwet Aquileia

Aquileia Stadje in Noordoost-Italië in de prov. Udine; 3280 inw. Romeinse kolonie in 181 v.C. Later bloeiende handelsstad. Verwoest door Attila (452). Aquino, Benigno

Aquino, Benigno (1932-1983) Filippijns politicus, zou als kandidaat van de Liberale Partij meedoen aan de presidentsverkiezingen van 1973. De toenmalige Aquino, Corazon

Aquino, Corazon (geb. 1933) Filippijns politica. Aquino huwde in 1954 met de veelbelovende politicus Benigno Aquino. Nadat haar echtgenoot in Ara Pacis Augustae

Ara Pacis Augustae Vredesaltaar, 9 v.C. opgericht door keizer Augustus op het Marsveld in Rome. In 1938 wederom opgericht.

Arabieren

Arabieren Oorspronkelijk de Arabisch sprekende bedoeïenen van het Arabisch schiereiland; tegenwoordig alle Arabisch sprekende volken in het Midden-Arabisch Legioen

Arabisch Legioen Jordaanse legereenheid, opgericht in 1931 door de Britse generaal Glubb Pasja ter bescherming van het zelfstandige Emiraat Transjordanië, Arabische Liga

Arabische Liga Verbond van soevereine Arabische staten, opgericht door zeven landen op 22 maart 1945 in Caïro. Doelstellingen: streven naar onafhankelijkheid Arabische rijken

Arabische rijken Verschillende rijken op het Arabisch schiereiland in de periode vóór de vereniging onder Mohammed in de 7e eeuw. Het oudste rijk Arafat, Yasser

Arafat, Yasser (Mohammed Abed Ar'ouf Arafat, geb. 1929) Palestijns politicus en guerrillaleider. Arafat volgde een ingenieursopleiding in Caïro, en Arai, Hakoeseki

Arai, Hakoeseki (1657-1725) Japans staatsman en confucianistisch historicus. Trachtte als vertrouwensman van de shoguns Ienoboe en Ietsoegoe een Aramburu, Pedro Eugenio

Aramburu, Pedro Eugenio (1903-1970) Argentijns politicus en militair. President (1955-58). Stelde peronistische grondwet buiten werking en voerd

Arbeiders Jeugd Centrale

Arbeiders Jeugd Centrale (AJC; eig. Centrale van Arbeiders Jeugd Verenigingen) Socialistische jeugdorganisatie, opgericht door SDAP en NVV arbeidersbeweging

arbeidersbeweging Aan het eind van de 18e eeuw ontstane organisatie van arbeiders. West-Europa, m.n. Groot-Brittannië, is de bakermat van de arbeidersbeweging, arbeidersraden

arbeidersraden Economische vertegenwoordigingen van arbeiders met een vergaande mate van zelfbestuur in een aantal socialistisch geregeerde staten. arbeiderszelfbestuur

arbeiderszelfbestuur Economisch en politiek bestuurssysteem waarbij beslissingen over de productie, investeringen, werktijden, de hoogte en verdeling Arbeidsdienst

Arbeidsdienst De door de Duitsers in bezet Nederland en België ingestelde dienst om arbeiders te werven voor de Duitse oorlogsindustrie. De Arbeidsdienst Arbeitseinsatz

Arbeitseinsatz Gedwongen tewerkstelling van arbeiders uit de bezette gebieden door Duitsland in de Tweede Wereldoorlog. De grote offensieven aan Arbitragehof

Arbitragehof In 1984 opgericht Belgisch staatsorgaan dat bevoegdheidsconflicten tussen regionale overheden onderling of tussen een regionale en de Arbogastes

Arbogastes (gest. 394) Frankisch legeraanvoerder in Romeinse dienst. Streed met Theodosius I de Grote tegen de Goten en verdedigde het rijk tegen Archaïsche tijd

Archaïsche tijd 1. Periode in de Griekse geschiedenis van ca. 800 tot ca. 500 v.C. Rond 800 v.C. werden de Grieken zich bewust van een gemeenschappelijke Archelaus

Archelaus Koning van Macedonië (413-399 v.C.), zoon van Perdiccas II. Archelaus was voorstander van hellenisme en had aan zijn hof diverse kunstenaars, archeologie

archeologie De archeologie houdt zich bezig met het ontdekken, opgraven en bestuderen van materiële overblijfselen uit het verleden van de mens. archeologische laag

archeologische laag Donkere, vaak zwartgekleurde laag ontstaan door activiteiten van de prehistorische mens, met houtskoolresten, verbrande botten, Archer, Jeffrey

Archer, Jeffrey (Howard; geb. 1940) Britse conservatieve politicus en bestseller-romanschrijver. Na op jeugdige leeftijd fortuin te hebben gemaakt,

Archidamus

Archidamus Naam van enige Spartaanse koningen: Archidamus II (reg. ca. 469-427/6 v.C.), leidde de invallen der Spartanen in Attica (Archidamische archief

archief Geordende verzameling documenten. Men onderscheidt overheids-, semi-overheids en particuliere archieven. De wetenschap die het archiefwezen archonten

archonten Gekozen bestuurders die na het afschaffen van het koningschap in Athene (683 v.C.) de leiding van de stadstaat in handen hadden. Aanvankelijk Ardasjir

Ardasjir (reg. 226-241) Koning van Perzië, grondvester van de dynastie der Sassaniden (tot 651) na Artabanus V, de laatste Parthenkoning, verslagen Ardennen-offensief

Ardennen-offensief De mislukte poging van het Duitse leger aan het einde van de Tweede Wereldoorlog om via de Ardennen Antwerpen te herover

Arenberg

Arenberg (Aremberg) Adellijk geslacht, genoemd naar het gelijknamige dorp aan de Ahr. De leden ervan waren in de 12e en 13e eeuw burggraaf van Arentsburg

Arentsburg Boerderij bij Voorburg (Z.H.), waar in de 19e eeuw de resten van een Romeinse nederzetting werden opgegraven: het Forum Hadriani, Areopagus

Areopagus Hoge raad in het klassieke Athene, van oorsprong het adviserend lichaam van de koning. De Areopagus was vanaf 683 v.C. verantwoordelijk arianisme

arianisme Arianisme is de leer van de Alexandrijnse priester Arius (ca. 255-336), dat aan Christus slechts een ondergeschikte goddelijkheid kan worden Arias Navarro, Carlos

Arias Navarro, Carlos (1908-1989) Spaanse politicus en jurist. Arias was leider van de Spaanse veiligheidsdienst (1957-65), en verwierf als burgemeester Arias Sánchez, Oscar

Arias Sánchez, Oscar (geb. 1941) Costaricaans politicus. Arias doorliep een groot deel van zijn opleiding in Groot-Brittannië (onder andere aan de Ariëns, Alphonse Marie Auguste Joseph

Ariëns, Alphonse Marie Auguste Joseph (1860-1928) Nederlands priester en sociaal pionier. Stichtte als kapelaan in 1889 in Enschede de R.-K. Ariërs

Ariërs (Sanskriet: aryo = edel) Volken van de Indo-Iraanse tak van de Indo-germanen (Voor-Indië en Iran). In de 19e eeuw werd dit pseudo-wetenschappelijke Ariërverklaring

Ariërverklaring Verklaring van niet-joodse afstamming. De Duitse nationaal-socialisten eisten van velerlei groepen de ondertekening van een ariërverklaring Ariovistus

Ariovistus (ca. 58 v.C.) Koning van de Germaanse stam der Sueven. Trok omstreeks 71 over de Rijn en vestigde zich in de Elzas. Julius Caesar, die Aristides (veldheer)

Aristide, Jean-Bertrand (geb. 1953) Haïtiaans politicus. Tot aan zijn verkiezing tot president in 1990, was Aristide een priester met linkse idealen. Aristobulus

Aristides (veldheer) (ca. 530-ca. 467 v.C.) Atheens staatsman en veldheer. Tegenstander van de plannen van Themistocles om de vloot uit te breiden Aristide, Jean-Bertrand

Aristobulus Naam van enkele hogepriesters (vorsten) van Judea, uit het huis der Maccabeeën: Aristobulus I (reg. 104-03 v.C.). Aristobulus II (reg. 67-aristocratie

aristocratie 1. Heerschappij van de 'besten', de 'voornaamsten', in de praktijk vaak de adel. Door de Griekse denkers in de 5e eeuw v.C. werd aristocratie aristotelisme

aristotelisme De op Aristoteles gebaseerde wijze van het bedrijven van de filosofie. Na de eerste generatie van Aristoteles' leerlingen richtte de door Arkwright, Richard

Arkwright, Richard (1732-1792) Brits uitvinder en industrieel. Construeerde een spinmachine, voortbouwend op de uitvindingen van zijn voorgangers: Armada

Armada (Sp: vloot) De 'onoverwinnelijke' Spaanse vloot, bestaande uit 130 schepen, waaronder 34 kolossale galjoenen en 4 galeien, met 30.000 koppen Armagnacs

Armagnacs Partij van vorsten en hoge adel in Frankrijk in de 15e eeuw, genoemd naar hun aanvoerder, de Franse graaf Bernard VII van Armagnac, Armgard, Freiin von Sierstorpff-Cramm

Armgard, Freiin von Sierstorpff-Cramm (1883-1971) Moeder van Bernhard (prins der Nederlanden), oudste zoon uit haar tweede huwelijk met Bernard-Arminius

Arminius (Herman de Cherusker; gest. 19 n.C.) Hoofd van de Germaanse stam der Cherusken. Overviel in 9 n.C. drie Romeinse legioenen onder Varus Arnauten

Arnauten Albanezen in Bulgarije en Turkije. In het algemeen soldaten in het Osmaanse Rijk.

Arnhem, slag om

Arnhem, slag om Mislukt geallieerd offensief (codenaam operatie Market Garden) in WO II (17-26 sept 1944) onder leiding van Montgomery om Arnold II van Hoorne

Arnold II van Hoorne (1339-1389) Bisschop van Utrecht (1371-1378), daarna van Luik. Vaardigde in 1375 de beroemde Landbrief uit, een soort g

Arnold van Brescia

Arnold van Brescia (ca. 1100-1155) Italiaans augustijner monnik. Trad op tegen de secularisering en het stoffelijk bezit van de Kerk. Eiste van de Arnold van Egmond

Arnold van Egmond (1410-1473) Hertog van Gelre en graaf van Zutphen (vanaf 1423). Voerde enkele dure oorlogen tegen Gulik en Berg en moest

Arnoldson, Klas Pontus

Arnoldson, Klas Pontus (1844-1916) Zweeds schrijver en politicus, lid van het Zweedse parlement, overtuigd pacifist. Arnoldson was oprichter va

Arnulf

Arnulf Germaanse mannennaam (betekenis: arend en wolf). Naam van enkele graven van Vlaanderen: Arnulf I de Grote (reg. 918-965), breidde zijn Arnulf van Karinthië

Arnulf van Karinthië (ca. 850-899) Karolingisch koning van Oost-Francië, natuurlijke zoon van Karloman. Versloeg in 891 de Noormannen bij Leu

Arnulf van Metz

Arnulf van Metz (gest. ca. 643) Frankisch edelman, was van 614-629 bisschop van Metz. Had als adviseur grote invloed aan het hof van de Merovingische Arnulfus van Leuven

Arnulfus van Leuven (ca. 1200-1250) Brabants (Latijns) kroniekschrijver, abt van cisterciënzer abdij van Villers. Zijn grote gedicht 'De passione Domini' Arron, Henck Alphonsus Eugène

Arron, Henck Alphonsus Eugène (geb. 1936) Surinaams politicus. Arron begon in 1965 zijn politieke loopbaan als parlementslid. In 1970 werd hij Arrow War

Arrow War Incident in de haven van Kanton, waarbij de onder Britse vlag varende Iorcha Arrow was betrokken, dat Groot-Brittannië in 1856 voldoende Arroyo del Rio, Carlos Alberto

Arroyo del Rio, Carlos Alberto (1893-1969) Ecuadoriaans politicus en jurist. President van 1940-44. De volledige nederlaag tegen Perú, dat in 1941 Arsinoë

Arsinoë Naam van enkele Egyptische koninginnen uit het geslacht der Ptolemaeën. Grote invloed had Arsinoë II (ca. 316-270 v.C.), gehuwd met Lysimachus. Artaxerxes

Artaxerxes Naam van enkele Perzische koningen uit het huis der Achaemeniden: Artaxerxes I Longimanus (reg. 465-424), sloot vrede met de Grieken. Artemisium

Artemisium Aan de godin Artemis gewijde tempel te Efeze, daterend van 6e eeuw v.C. In 357 door brand verwoest, doch daarna in hellenistische stijl artes liberales

artes liberales (vrije kunsten) Term die vanaf de Romeinse tijd gebruikt wordt voor de wetenschappen die een vrijgeboren man waardig waren (in tegenstelling Artevelde, Filips van

Artevelde, Filips van (1340-1382) Gents volksleider, zoon van Jacob van Artevelde. Werd door de Gentse gilden benoemd tot leider van het verzet Artevelde, Jacob van

Artevelde, Jacob van (ca. 1290-1345) Gents lakenkoopman en volksleider. Leidde het Vlaamse verzet tegen de pro-Franse politiek van graaf Lode

Arthur

Arthur Naam van legendarische aanvoerder der Britten (koning Arthur), die vermoedelijk in de 6e eeuw succesvol slag leverde met de Saksen, maar Arthur, Chester Alan

Arthur, Chester Alan (1830-1886) Amerikaans Republikeins politicus, 21e president (1881-1885). Werd vice-president in 1881 en kort daarop pre

Artigas, José Gervasio

Artigas, José Gervasio (1764-1850) Uruguees vrijheidsstrijder, leider van onafhankelijkheidsbeweging in zijn land. In 1827 werd Uruguay een ona

artikelbrief

artikelbrief Reglement waarin vorsten, admiraals en veldheren de rechten en plichten van, en de eventuele sancties tegen hun zeelieden en (huur)soldaten Artois

Artois Voormalige provincie in Noord-Frankrijk, met als hoofdstad Arras (Atrecht). De naam is ontleend aan de Keltische stam van de Artebaten, die Arusha-verdrag

Arusha-verdrag Handelsovereenkomst van de Europese Gemeenschap met Kenya, Tanzania en Uganda. De eerste overeenkomst van Arusha werd Arverniërs

Arverniërs In de naar hen genoemde Franse streek Auvergne gevestigd Keltisch volk. Hun aanvoerder Vercingetorix was leider van de Gallische opstand Arzú Irigoyen, Alvaro Enrique

Arzú Irigoyen, Alvaro Enrique (geb. 1945) Guatemalteeks politicus, zoon van Baskische immigranten. Arzú maakte carrière in het zakenleven alvorens as (munt)

as (munt) Oudste Romeinse munt. Naam afkomstig van aes = koper. Werd ca. 289 v.C. munteenheid: bijv. 1 denarius = 10 assen.

Asa

Asa (reg. ca. 910-ca. 871 v.C.) Zoon van Abia en derde koning van Juda (Zuidrijk). Zuiverde de eredienst. Bedreigd door Basa van Israël (Noordrijk), Ashdown, Paddy

Ashdown, Paddy (geb. 1941) Brits politicus. Na een loopbaan in het leger, de VN en het bedrijfsleven, werd Ashdown in 1983 parlementslid voor Asia

Asia Oorspronkelijk naam van de bekende wereld buiten Europa. In 133 v.C. naam van een Romeinse prov. (Asia Minor = Klein-Azië). Daarna aand

Asia-Pacific Economic Co-operation

Asia-Pacific Economic Co-operation (APEC-forum) Informeel overleg tussen landen aan de zgn. Pacific Rim, vooral over handelspolitiek. Deelnemers: asiento

asiento (Sp: verdrag, vaststelling) Contract dat de Spaanse kroon sloot met buitenlandse kooplieden of staten voor de aanvoer van slaven naar Spaans-Asinius Pollio, Gaius

Asinius Pollio, Gaius (76 v.C.-4 n.C.) Romeins veldheer en literator. Streed tijdens de Burgeroorlog eerst aan de zijde van Caesar, later aan die van Asjanti

Asjanti Volk in Zuid-Ghana; behalve enkele christenen en moslims vooral traditionele godsdienst. Vnl. landbouw (bananen, cacao en yam). In de 17e Asjanti-confederatie

Asjanti-confederatie Oud Afrikaans rijk in het huidige Ghana, ontstaan omstreeks 1700 door samenvoeging van een aantal Akan-vorstendommen. Asjera

Asjera Fenicisch-Kanaänitische vegetatiegodin, in Kanaän vrouw van de vruchtbaarheidsgod Baäl. Symbool: groene boom of paal.

Asjkenazische joden

Asjkenazische joden (Ook: Asjkenazim) De joden die oorspronkelijk in Duitsland en Noord-Frankrijk woonden. De naam is afgeleid van Askenaz,

Asjoka

Asjoka Asjoka was een vrome boeddhistische koning die in de 3e eeuw v. C. over een belangrijk deel van het tegenwoordige India regeerde. In de loop Aspasia

As-mogendheden

As-mogendheden Aanduiding voor de bondgenoten Duitsland en Italië voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog. De Italiaans-Duitse toenadering Atahualpa

Aspasia (Griekse hetaere) Tweede vrouw van de Atheense staatsman Pericles, afkomstig uit Milete, zeer ontwikkeld. Ca. 433 v.C. aangeklaagd wegens Asquith, Herbert Henry

Asquith, Herbert Henry (1852-1928) Brits liberaal staatsman. Minister van Financiën (1905); premier van 1908-1916. Op zijn naam staan o.a. de P

Assad, Hafiz al-

Assad, Hafiz al- (geb. 1930) Syrisch militair en politicus. Nadat de Baathpartij in 1963 de macht veroverd had, maakte Assad snel carrière binnen het Assassijnen

Assassijnen Islamitische sjiietische sekte, ontstaan in de 12e-13e eeuw als afsplitsing van de zgn. 'zeveners', die Ismaiel (gest. 765) als zevende imaam Asscher, Abraham

Asscher, Abraham (1880-1950) Nederlands joods voorman, oorspronkelijk diamantair. Zijn rol als een der voorzitters van de Joodsche Raad in WO Assemblée

assemblée des notables Door de Franse koning bijeengeroepen vergadering van vertegenwoordigers der drie standen. Bekendste assemblee is die Assemblée Législative

Assemblée Législative Eerste Franse wetgevende vergadering tijdens de Franse Revolutie (1791-1792), nadat de Constituante was opgeheven. Zij assignaten

Assemblée Lichaam van vergaderde personen of delegaties, met name de Algemene vergadering van de Verenigde Naties. In Frankrijk volksvertegenwoordiging, assemblée des notables

assignaten Papiergeld uitgegeven door de Franse staat tijdens de Franse Revolutie. In april 1790 werden de assignaten een wettig betaalmiddel. Het assimilado

assimilado Inheemse bewoner van de voormalige Afrikaanse koloniën die sterk assimileerde met de Europese kolonisten. De koloniale politiek van assistent-resident

assistent-resident Europese bestuursambtenaar in een district in het voormalig Nederlands-Indië, direct ondergeschikt aan de resident. De term ontleent associatie-akkoord

associatie-akkoord Overeenkomst tussen de Europese Unie en een derde land waarmee bijzondere banden bestaan. Bij associatie krijgen landen vrijere Association of South-East Asian Nations

Association of South-East Asian Nations (ASEAN) Op 8 aug 1967 gesloten verbond tussen de Zuidoost-Aziatische landen Maleisië, Singapore, Assoer

Assoer Stad op de westoever van de Tigris, tijdens het 2e millennium v.C. hoofdstad van het Assyrische Rijk. In 614 v.C. werd Assoer door de Meden Assoerbanipal

Assoerbanipal (ca. 668-627 v.C.) Koning van Assyrië. Herstelde eenheid van Assyrië door zijn broer in Babylon te verslaan (648 v.C.). Laatste bloeiperiode Assoernasirpal II

Assoernasirpal II (reg. 883-859 v.C.) Koning van Assyrië, eerste belangrijke vorst van Nieuwassyrische tijd (935-612 v.C.), die gekenmerkt werd door Assoer-Oeballit

Assoer-Oeballit Naam van twee Assyrische koningen: Assoer-Oeballit I (ca. 1365-ca. 1330 v.C.), eerste vorst in Middelassyrische tijd na ondergang Assyrië

Assyrië Landstreek aan de middenloop van de Tigris, kerngebied van het Assyrische Rijk (ca. 1400 v.C.-ca. 610 v.C.). Opkomst ca. 1900 v.C. door Assyriërs

Assyriërs Verzamelnaam voor verschillende volken van Semitische afkomst, die van ca. 1400 tot 612 v.C. het Assyrisch wereldrijk in Mesopotamië assyriologie

assyriologie Wetenschap die aanvankelijk vooral de Assyrische en Babylonische taal (spijkerschrift) omvatte, maar nu ook de geschiedenis en cultu

Astor, John Jacob

Astor, John Jacob (1763-1848) Duits-Amerikaans zakenman. Emigreerde naar Engeland, later naar de VS, waar hij in pelzen ging handelen (oprichter Astor, Nancy Witcher

Astor, Nancy Witcher (1879-1964) Brits vrouwelijk politicus, eerste vrouw in het Britse Lagerhuis (1919-1945). Kwam vooral op voor de rechten Astrid, koningin van België

Astrid, koningin van België Astrid Sophia Louisa Thyra (1905-1935). Astrid was koningin van België en prinses van Zweden. Zij huwde in 1926 met Astrid, prinses

Astrid, prinses Astrid Joséphine Charlotte Fabrizia Elisabeth Paola Marie (geb. 1962). Prinses Astrid is het tweede de kind en de enige dochter van Astyages

Astyages (reg. 585-550 v.C.) Koning van Medië. Werd verslagen door de Pers Cyrus, waarna Medië een deel van het Perzische Rijk werd.

Atahualpa (ca. 1500-1533) Laatste Inkaheerser in Perú. Werd na een broederstrijd in 1532 alleenheerser. Jaar daarop gevangen genomen door de Spanjaard Atalja

Atalja (Athalia) Koningin van het Israëlitische deelrijk Juda (zevende vorst; reg. ca. 844-ca. 838 v.C.). Dochter van koning Omri van het deelrijk Israël. Atatürk

Atatürk (Lett: Vader der Turken) Eretitel van de Turkse generaal en staatsman Mustafa Kemal Pasja (1881-1938). Als leider van de Nationale Bevrijdingsbeweging ATBM

ATBM (Anti Tactical Ballistic Missile) Anti-raketraket, geschikt om tactische raketten neer te halen voordat ze hun doel bereikt hebben. Het einde van ateliers nationaux

ateliers nationaux Werkplaatsen voor werklozen, opgericht in Parijs na de revolutie in februari 1848 door Louis Blanc. Blanc propageerde een soort Athaulf

Athaulf (reg. 410-415) Koning der Visigoten, opvolger van Alarik. Huwde dochter van keizer Theodosius I (414). Werd door de Romeinen uit Gallië Athene (geo.)

Athene (geo.) (Gr.: Athina) Hoofdstad van Griekenland; 748.100 inw. (1991). Met de havenstad Piraeus beslaat de Atheense agglomeratie (Groot-Athene) Athene (geschiedenis)

Athene (geschiedenis) Klassieke Oudheid: de stadstaat De oudste geschiedenis van de stad Athene en de omringende landstreek Attica is vervaagd Athis-sur-Orge, vrede van

Athis-sur-Orge, vrede van Vredesverdrag tussen Vlaanderen en Frankrijk (1305). Inlijving van Vlaanderen bij Frankrijk werd ongedaan gemaakt, Athos

Athos (Hagios Oros) Autonome monnikenrepubliek op het Griekse schiereiland Chalkidhiki (Chalcidice), onder Griekse soevereiniteit; 336 km2, 1470 Atjehoorlog

Atjehoorlog (1873-1903) Langdurige en bloedige oorlog tussen het onafhankelijke sultanaat Atjeh, gelegen op de noordpunt van Sumatra aan de straat Atlantic charter

Atlantic charter (Eng: Atlantisch handvest) Verklaring uitgegeven door de Amerikaanse president Franklin D. Roosevelt (1882-1945) en de Britse premier Atlanticisme

Atlanticisme Het streven naar hechte economische, politieke, culturele en militaire samenwerking tussen West-Europa en de Verenigde Staten. Dit Atlantikwall

Atlantikwall Door de Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorlog gebouwde verdedigingswerken langs de Noord-Atlantische kust, de Noordzee en Het Atlantis

Atlantis Legendarisch 'verdwenen' eilandenrijk met een hoge beschaving. De enige schriftelijke bronnen met betrekking tot Atlantis zijn de Timaeus Atlantisch Bondgenootschap

Atlantisch Bondgenootschap Term waarmee de NAVO veelvuldig wordt aangeduid. Tot het Atlantisch Bondgenootschap behoren België, Denemarken, Atrecht, Unie van

Atrecht, Unie van Samengaan van de Staten van Artois en de gedeputeerden van Henegouwen, overeengekomen op 6 januari 1579. Deze Waalse gew

Attali, Jacques

Attali, Jacques (geb. 1943) Frans bankier en politiek adviseur. Attali werd geboren in Algerije en begon zijn loopbaan als mijnbouwkundig ingenieur. Attalus

Attalus Naam van drie koningen van Pergamum in Klein-Azië: Attalus I Soter (reg. 241-197 v.C.), maakte gebruik van de moeilijkheden van Seleucus Attila

Attila (ook: Etzel; gest. ca. 453) Koning der Hunnen (vanaf 434), een volk dat waarschijnlijk onder druk van de Chinese Han-dynastie naar het Westen Attlee, Clement Richard

Attlee, Clement Richard (1883-1967) Brits socialistisch politicus. Van 1935-1955 leider van de Labour Party. Tijdens zijn premierschap (1945-195

Aubuisson, Roberto d'

Aubuisson, Roberto d' (1943-1992) Salvadoraans politicus. Als hoofd van de inlichtingendienst van de Nationale Garde werd de extreem-rechtse D

audiencier

audiencier (Ook: grand audiencier) Hoge ambtenaar op de vorstelijke kanselarij, oorspronkelijk in het Bourgondische Rijk, later ook aan het Franse audiëntie

audiëntie Zitting van de Raad van de graven van Vlaanderen als gerechtshof, zoals die van ca. 1330 tot 1409 om de twee maanden plaatsvond, meestal Augsburgse Confessie

Augsburg, godsdienstvrede van (1555) Vrede tussen de rooms-katholieke en de lutherse vorsten van het Duitse Rijk die elkaar in de Schmalkaldische augures

Augsburgse Confessie (Confessio Augustana, 1530) Belijdenisgeschrift opgesteld door Philip Melanchton (1497-1560) ter verdediging van Maarten

Augsburgse liga

Augsburgse liga Verbond dat een aantal Europese mogendheden op 9 juli 1686 sloot tegen de machtsuitbreiding van de Franse koning Lodewijk XIV Augsburg, godsdienstvrede van

augures Leden van priestercollege in het Romeinse Rijk, dat tot taak had de voortekenen verborgen in de gedragingen van vogels te duiden. Vooral Augusta (naam)

Augusta (naam) Vrouwelijke vorm van Augustus. Titel voor het eerst toegekend aan Livia, vrouw van Augustus. Augusta (1811-1890) is tevens de Augustenburg

Auguste, Joseph Marie (1863-1944) Frans politicus, vele malen minister van Financiën. Groot voorstander van de Frans-Duitse verzoeningspolitie

Augustenburg Van de 17e eeuw daterende zijtak van het Deense koningshuis Oldenburg, beleend met delen van het hertogdom Sleeswijk-Holstein. Auguste, Joseph Marie

augustijnen (godsd.)

augustijnen (godsd.) Kloostermonniken die de richtlijnen van Augustinus (354-430) volgen. Deze zgn. regel van Augustinus werd in de 11e eeuw

Augustinus van Canterbury

Augustinus van Canterbury (gest. ca. 605) Eerste aartsbisschop van Canterbury. Door paus Gregorius de Grote in 596 naar Engeland gezonden om Augustinus, Aurelius 5. augustinisme

Augustinus, Aurelius 5. augustinisme De kerkvader Augustinus (354-430) was een veelzijdig denker. Meestal zette hij zijn gedachten op papier naar Augustus

Augustus (63 v. C. - 14 n. C.) Augustus - letterlijk 'verhevene'; zijn eigen naam was Octavius - was de stichter en eerste keizer van het Romeinse keizerrijk, Augustus I van Polen

Augustus I van Polen (Sigismund (Pools: Zygmunt) II August; 1520-1572) Koning van Polen (vanaf 1548), laatste uit het huis Jagiello. Veroverd

Augustus II van Polen

Augustus II van Polen (bijgenaamd de Sterke; 1670-1733) Keurvorst van Saksen (1694) en koning van Polen (1697). Werd met Russische steun tot Augustus III van Polen

Augustus III van Polen (1696-1763) Keurvorst van Saksen en koning van Polen (1733). Behaalde met Russische militaire steun de overwinning op Aulis

Aulis Oud-Griekse havenstad in Boeotië, waar de Griekse vloot zich inscheepte voor de tocht naar Troje. Agamemnon zou er zijn dochter Iphigenia Aung San Suu Kyi, Daw

Aung San Suu Kyi, Daw (geb. 1945 in Rangoon) Politica, leidster van de mensenrechtenbeweging in Birma en winnares van de Sacharov-prijs voor Aung San U

Aung San U (1915-1947) Birmaans onafhankelijkheidsstrijder. Vader van Aung San Suu Kyi. Secretaris-generaal van de revolutionaire Dobama Asiayone Aurangzeb

Aurangzeb (1618-1707) Grootmogol van India vanaf 1658. Onder Aurangzeb bereikte het rijk zijn grootste omvang. Is de geschiedenis ingegaan als Aurelianus, Lucius Domitius

Aurelianus, Lucius Domitius (214-275) Romeins keizer, in 270 door het leger aan de Donau tot keizer uitgeroepen. Ontruimde Dacië, herstelde het aureus

aureus Romeinse gouden munt, vooral geslagen onder Augustus. 1 aureus is 25 denarii.

Aurich

Aurich Stad in de West-Duitse deelstaat Niedersachsen; ca. 35.000 inw.. Gelegen aan het Ems-Jade-Kanaal. Centrum van het gelijknamige district. In Aurignacien

Aurignacien Prehistorische cultuur uit het midden van de laatste ijstijd, tussen 33.000 en 27.000 jaar geleden. Geografisch was ze verspreid van Noord-Auriol, Vincent

Auriol, Vincent (1884-1966) Frans socialistisch politicus. Parlementslid (1914) en enkele malen minister. Sloot zich in WO II aan bij De Gaulle. Eerste Aus der Fünten, Ferdinand Hugo

Aus der Fünten, Ferdinand Hugo (1909-1989) Duits oorlogsmisdadiger. Aus der Fünten werd in 1931 lid van de NSDAP en kreeg in 1935 een functie Auschwitz

Auschwitz Grootste vernietigingskamp van de nazi's, in mei 1940 als concentratiekamp opgezet in Birkenau, Zuid-Polen. Vanaf september 1941 werd Ausgleich

Ausgleich Overeenkomst in de Donaumonarchie (1867) waarbij de dubbelmonarchie Oostenrijk-Hongarije geschapen werd. Beide delen kregen bep

Austrasië

Austrasië Merovingisch koninkrijk gelegen tussen de Maas en de Rijn, ontstaan bij de verdeling van het Frankische Rijk na de dood van Lotharius austromarxisme

austromarxisme Marxistische school die tussen 1920 en 1935 in Oostenrijk tot bloei kwam. Belangrijkste voormannen waren o.a. Karl Renner (1870-austroslavisme

austroslavisme Het streven van de in Oostenrijk wonende Slaven om binnen het Habsburgse Rijk beperkt zelfbestuur te verwerven. Tijdens de revolutie Ausweis

Ausweis Het door de Duitse bezetter in 1940-1945 ingevoerde persoonsbewijs. Het moest op verzoek getoond worden.

autocefale Kerken

autocefale Kerken Oosterse Kerken, veelal door landsgrenzen afgebakend, die volledig zelfstandig zijn. Aan het hoofd staan een patriarch, een metropoliet autocratie

autocratie Alleenheerschappij. Autokrator (Gr: zelfheerser) was een titel van de Byzantijnse keizer. Vandaar overgenomen door verschillende Slavische autodafe

autodafe Ceremonie rondom de publieke executie van door de Spaanse of Portugese inquisitie veroordeelde groepen ketters. In Spanje en Portugal autonomie (politiek en recht)

autonomie (politiek en recht) Het woord autonomie (Grieks: autos = zelf en nomos = wet) is vaak beter bekend in de betekenis van zelfstandigheid Avaren

Avaren Nomaden- en steppenvolk uit Turkestan, dat in de 6e eeuw n.C. de Germaanse Longobarden verdreef uit de Hongaarse laagvlakte. Met hun Aventinus

Aventinus Een van de zeven heuvels waarop Rome gebouwd is. Onder de Romeinse koningen werd hier een tempel voor Diana gebouwd.

Avesnes, huis van

Avesnes, huis van Middeleeuws adellijk geslacht in het graafschap Henegouwen. Het streed met het geslacht Dampierre in de 13e eeuw om de macht Avesta

Avesta Verzameling heilige geschriften van de godsdienst van Zaratoestra (ca. 600 v.C.). Geschreven in het Avestisch en waarschijnlijk opgetekend Avicebron

Avicebron (ook: Avencebrol, Salomo Ibn Gabirol; 1020-ca. 1070) Eerste joodse filosoof in Spanje. Maakte door zijn geschrift 'Fons vitae' de aristotelische Avignon

Avignon Hoofdstad van het Zuidfranse dep. Vaucluse, aan de Rhône; 91.000 inw. (1992). Fabricage van wijn, meel, zeep, oliën, textiel en leer. Bekend avondland

avondland Middeleeuwse benaming voor de westelijk gelegen landen van Europa, dit ter onderscheiding van het Byzantijnse Oosten dat morgenland Avranches

Avranches Stad in het Noordwestfranse dep. Manche; ca. 9500 inw.. Leerlooierijen, handel in agrarische producten (fruit en cider); visserij. Plantentuin Avvakoem

Avvakoem (ca. 1620-1682) Russisch aartspriester. Verzette zich tegen de hervormingen van de patriarch Nikon en werd de stichter der Oudgelovigen. Awans-en-Waroux-oorlog

Awans-en-Waroux-oorlog (ca. 1297-1335) Een bloedvete tussen twee Haspengouwse ridderfamilies. Het conflict begon met de schaking van een vrouw

Awolowo, Chief Obafemi

Awolowo, Chief Obafemi (1909-1987) Nigeriaans politicus. Awolowo studeerde rechten in Londen en vestigde zich als advocaat in Ibadan (Nigeria).

ayatollah

ayatollah (Arab.: teken van God) Sjiitische benaming voor een vooraanstaand godsdienstgeleerde die een hoge plaats in de hiërarchie inneemt. De term Aylwin Azócar, Patricio

Aylwin Azócar, Patricio (geb. 1918) Chileens politicus. Aylwin studeerde rechten aan de Universiteit van Chili en was enige tijd werkzaam als docent Ayub Khan, Mohammed

Ayub Khan, Mohammed (1907-1974) Pakistaans militair en politicus, opperbevelhebber van het leger in 1950. Na de staatsgreep (1958) kreeg hij Ayuthaya

Ayuthaya (Ajoethia) Stad in Thailand aan de rivier de Menam; ca. 62.000 inw. Was vanaf 1350 hoofdstad van het gelijknamige rijk, dat in 1767 door Azaña, Manuel

Azaña, Manuel (1880-1940) Spaans republikeins politicus en letterkundige. Was links-radicaal en sterk anti-klerikaal. Premier van 1931-33 en van Azarja

Azarja (Uzzia) Tiende koning van het Israëlitische deelrijk Juda (reg. ca. 781-ca. 740 v.C.). Veroverde een groot deel van de Negev, ontwikkelde het Azeglio, Massimo Tapparelli

Azeglio, Massimo Tapparelli (1798-1866) Italiaans schrijver en politicus. Voorganger van Cavour als premier van Sardinië-Piedmont (1849-1852). Azikiwe, Nnamdi

Azikiwe, Nnamdi (1904-1996) Nigeriaans politicus. Azikiwe streefde naar onafhankelijkheid en was oprichter van de National Council of Nigeria and Azil-cultuur

Azil-cultuur Waarschijnlijk van voor 10.000 voor Christus daterende jagerscultuur, waarvan overblijfselen gevonden zijn bij Le Mas d'Azil (Zuid-Fr

Azincourt

Azincourt Dorpje in het Franse dep. Pas-de-Calais. Hier werden op 25 okt. 1415 in de Honderdjarige Oorlog de Fransen door de Engelsen verslagen.

Aziz, Tareq

Aziz, Tareq (geb. 1936) Irakees politicus. Aziz was lange tijd werkzaam als journalist. In 1974 werd hij aangesteld als minister van Informatie. In 1977 Aznar Lopéz, José María

Aznar Lopéz, José María (geb. 1953) Spaans politicus. Na een opleiding aan de Universiteit van Madrid was hij werkzaam in het bedrijfsleven en Azriel ben Menachem

Azriel ben Menachem (Azriel van Gerona; 1160-1238) Een der eerste vertegenwoordigers van de kabbala (joodse getalsmystiek). Leerling van Isa

Azteken

Azteken Indianenvolk dat zich in de 11e eeuw, na de val van het Toltekenrijk, tussen vele andere stammen vestigde in Centraal-Mexico. In de loop azulejos

azulejos Spaanse naam voor muurtegels, versierd met tinglazuur. In de 14e eeuw door de Moren in Spanje geïntroduceerd. Ca. 1550 in Lissabon door azuur

azuur Hemelsblauwe kleur; vgl. azuren hemel. In de heraldiek: blauw.

Ba Maw

Ba Maw (1893-1977) Birmees staatsman, die een grote rol speelde in de onafhankelijkheidsbeweging van Birma en van 1937 tot 1939 premier was. Baäl

Baäl (Semitisch: heer, bezitter) Kanaänitische god van het weer en de plantengroei. Op veel plaatsen vereerd als de god van een stad, een wijngaard, Baalen, Anneke van

Baalen, Anneke van (geb. Anna Catharina Rueb; 1937-1997) Nederlands feministe. Anneke van Baalen studeerde rechten in Leiden, en trad eind baanderheer

baanderheer Middeleeuwse ridder die als erefunctie de vlag of banier mocht dragen. Ook een geheel onafhankelijke edele die een eigen vlag voerde.

baardman

baardman Kruikje van steengoed met dikke buik en smalle hals, waarop het gezicht van een man met baard is afgebeeld. Werd vooral in de omgeving Baath-partij

Baath-partij De eigenlijke naam van deze partij luidt 'Hizb al-ba'th al arabi al-isjtiraki' (Socialistische Partij van de Arabische Herrijzenis). De Baath-Babangida, Ibrahim

Babangida, Ibrahim (geb. 1941) Nigeriaans politicus en militair. Babangida kreeg zijn militaire opleiding in Nigeria en India, en maakte snel carrière Babenberg

Babenberg Oostenrijks geslacht van markgraven en hertogen, genoemd naar de stad Bamberg in Beieren. Regeerde vanaf de 10e eeuw over Frankenland Babeuf, François Noël

Babeuf, François Noël (1760-1797) Frans utopisch socialist, noemde zich Gracchus, naar analogie van de Romeinse hervormers. Eiste in zijn kran

Babington, Anthony

Babington, Anthony (1561-1586) Engels edelman, leidde in 1586 de laatste grote samenzwering tegen Elizabeth ten gunste van Mary Stuart. Het complot babi's

babi's Volgelingen van de Iraniër Sajjid Ali Mohammed (1821-1850). Deze werd beïnvloed door de mystieke sjaichi-beweging in Iran (begin 19de Baboer

Baboer (ook: Babar; 1483-1530) Eerste grootmogol van India, afstammeling van Timoer Lenk. Heerste over een rijkje in Transoxanië, veroverde vervolgens babouvisme

babouvisme De utopisch-socialistische ideeën van de Fransman François Babeuf (1760-1797). Als reactie op de verpaupering van de arbeiders propageerde Babylon

Babylon Stad in Mesopotamië, in de Oudheid diverse malen hoofdstad van een rijk. De eerste Babylonische koning die een rijk stichtte was de Amoritische Babylonische Ballingschap

Babylonisch-Assyrische beschaving

Babylonisch-Assyrische beschaving Aanduiding voor de beschaving van Mesopotamië.

Babylonische Ballingschap Het gedwongen verblijf in Babylonië van de vermogenden en invloedrijken van het Israëlitische rijk Juda, vanaf de verove

Bacauden

Bacauden (Bagauden) Naam van Keltische oorsprong, werd gebruikt voor opstandige boeren in de 3e en 4e eeuw in het Romeinse Gallië en Spanje. Bacchiaden

Bacchiaden Vermogend geslacht dat over Corinthe heerste (ca. 747-657 v.C.). De Bacchiaden stichtten in 734 de koloniën Corcyra (Korfoe) en Syracuse Bachtijar

Bach, Alexander von (1813-1893) Minister van Binnenlandse Zaken van de Donaumonarchie aan wie het Bach-stelsel (1849-60) zijn naam ontleende

Bachtijar (gest. 978) Volgde in 967 zijn vader Moe'izz ad-Dawla op als heerser der Boewaihiden - die van 945 tot 1055 de Arabische wereld regeerden Bach, Alexander von

Backer, Hendrika Maria Rosa (Rika) De

Backer, Hendrika Maria Rosa (Rika) De (De Backer-Van Ocken; geb. 1923) Vlaams politicus, in 1971 provinciaal senator voor de CVP. In de ka

Bacon, Roger

Bacon, Roger (ca. 1214-1294) Engels filosoof en natuurgeleerde. Kort na 1247 toegetreden tot de orde der franciscanen. Voorstander van verstandelijke Bactrië-Sogdiana

Bactrië-Sogdiana Hellenistisch rijk, het latere Afghanistan. Hier vormde zich een rijk onder Griekse vorsten, dat de Seleuciden nooit binnen hun invloedssfeer Badan Persatuan

Badan Persatuan (voluit: Badan Persatuan Rajat Maluku Selatan) Overkoepelende organisatie van Zuid-Molukse of Ambonese groeperingen en organisaties Badari-cultuur

Badari-cultuur Cultuur van de eerste boerennederzettingen in Opper-Egypte (ca. 4500 v.C.). Kenmerkende vondsten: ivoren armbanden, beeldjes, lepels Baden (Duitsl.)

Baden (Duitsl.) Voormalig groothertogdom (1806) in het zuidwesten van Duitsland. Vanaf de 12e eeuw markgraafschap onder de Zähringen. In 1535 Badeni, Kasimir Felix

Baden, Max van (eig. Maximilian Alexander Friedrich Wilhelm; 1867-1929) Duits politicus, prins van Baden. Ging als rijkskanselier (1918) akkoord Badoglio, Pietro

Badeni, Kasimir Felix (1846-1909) Oostenrijks politicus, werd in 1888 stadhouder van Galicië en volgde in 1895 Taaffe op als minister-president Baden-Powell, Robert Stephenson Smyth

Baden-Powell, Robert Stephenson Smyth (1857-1941) Brits generaal, grondlegger van de boy scouts-beweging in Groot-Brittannië (1907). Kreeg Baden, Max van

Badoglio, Pietro (1871-1956) Italiaans maarschalk en politicus, chef van de generale staf van 1919-21, van 1925-28 en van 1933-40. Gouverneur van Badr al-Jamali

Badr al-Jamali (gest. 1094) Armeens generaal. Maakte op resolute wijze een eind aan de onderlinge machtsstrijd tussen een aantal militaire groeperingen, Baeck, Joost

Baeck, Joost (ook Justus B.; 1597-1681). Amsterdams koopman en reder, zoon van Laurens Joosten B., die bevriend was met Vondel. Door zijn huwelijk Baels, Mary Lilian

Baels, Mary Lilian (prinses Liliane; geb. 1916) Mary Lilian Henriette Lucie Josèphe Ghislaine, prinses van België, prinses van Réthy, tweede echtgenote Baetica

Baetica (eig. Hispania Baetica) Zuidwestelijk deel van de Romeinse provincie Hispania Ulterior, ontstaan na de afscheiding van het noordwestelijke Báez, Buenaventura

Báez, Buenaventura (1810-1884) Dominicaans militair en politicus. Was een der leiders bij de totstandkoming van de Dominicaanse Republiek (1843). Baffin, William

Baffin, William (1584-1622) Engels ontdekkingsreiziger, een der velen die zochten naar de noordwestelijke doorvaart naar Indië. Ontdekte in 1616 Bagdad-spoorlijn

Bagdad, kalifaat van Islamitische rijk rondom de hoofdstad Bagdad, gesticht in 750 door de dynastie der Abbasiden. In de 9e eeuw trad het verval bagno

Bagdad-spoorlijn Spoorweg tussen Constantinopel (Istanbul) en Bagdad. In 1903 kreeg Duitsland van de Turken de concessie voor de aanleg van deze Bagdad, kalifaat van

bagno Oorspronkelijk de paleisbaden van de sultan te Istanbul, waarnaast de slavengevangenis lag. In de 18e eeuw naam van gevangenissen voor zware Bagration, Pjotr Ivanovitsj

Bagration, Pjotr Ivanovitsj (1765-1812) Russisch prins en generaal. Onderscheidde zich in Poolse veldtocht van 1794; werd in 1805 bij Austerlitz Bagyidaw

Bagyidaw Koning van Birma (1819-1837), voerde een expansionistische politiek, veroverde Manipoer en Assan (1822) en trok in 1824 Kachar binnen. Bahadoer Sjah I

Baha-d-Dawla (gest. 1012) Volgde in 989 Sharaf ad-Dawla op als heerser der Boewaihiden, die van 945-1055 over de Arabische wereld heersten. Hij Bahman Sjah

Bahadoer Sjah I (1643-1712; reg. 1707-1712) Indiase grootmogol. Moeghal-keizer, tweede zoon van Aurangzeb. Was in 1699 door zijn vader tot Bahadoer Sjah II

Bahadoer Sjah II (1775-1862; reg. 1837-1858) Indiase grootmogol. Laatste der Moeghal-keizers. Bezat tijdens zijn regeringsperiode geen werkelijke Baha-d-Dawla

Bahman Sjah (reg. 1347-1348) Eerste koning van de Bahmani-dynastie. De dynastie werd gesticht door tegen Mohammed ibn Toeghloek in opstand Bahmani-rijk

Bahmani-rijk Gebied onder de Bahmaniden, een Indische moslim-dynastie die heerste van 1347-1526. In 1347 verklaarden de islamitische heersers Bahro, Rudolf

Bahr, Egon (geb. 1922) Duits journalist en politicus. Bahr werkte in de jaren vijftig als journalist voor Die Neue Zeitung en de Duitse Radio in de Amerikaanse Baibars I

Bahro, Rudolf (1935-1997) Duits dissident. Bahro werd in 1954 lid van de Sozialistische Einheitspartei Deutschlands (SED) in de toenmalige DDR, Bahr, Egon

Baibars I (ca. 1223-1277) Beroemd sultan in het rijk der Egyptische Mamloeken. Streed tegen de laatste Damiate-kruistocht van Lodewijk IX de He

Bailli, Renon le

Bailli, Renon le (1547-1644) Zuid-Nederlands jurist en diplomaat. Was raadsheer in de Grote Raad van Mechelen en werd in 1613 gezant van de aartshertogen Bailly, Jean-Sylvain

Bailly, Jean-Sylvain (1736-1793) Frans letterkundige, astronoom en politicus. Speelde belangrijke rol in het begin van de Franse Revolutie. Als voorzitter Bairam Chan

Bairam Chan (ca. 1524-1561) Werd in 1556 tot voogd van Akbar benoemd, toen deze op dertienjarige leeftijd zijn vader als Mogol-keizer opvolgde. Bajezied I

Bajezied I (ca. 1360-1403) Turks sultan. Onderwierp opstandige vazallen in Anatolië. In 1397/98 veroverde hij de vorstendommen Karamanoglu en Bajezied II

Bajezied II (ca. 1447-1512) Turks sultan, die veel belangstelling koesterde voor literatuur en mystiek. Een voorname militaire activiteit onder zijn bewind Baker, James, III

Baker, James, III (geb. 1930) Amerikaans jurist en politicus. Baker studeerde aan Harvard University en University of Texas Law School. Lange tijd Bakhtiar, Shapour

Bakhtiar, Shapour (1916-1991) Iraans politicus. Bakhtiar studeerde rechten in Parijs en begon in Iran een advocatenpraktijk. Hij werd een der leiders Bakhuizen van den Brink, Reinier Cornelis

Bakhuizen van den Brink, Reinier Cornelis (1810-1865) Nederlands historicus en essayist. Studeerde theologie en letteren. Verrichtte in het buitenland Bakker, Jan de

Bakker, Jan de (ook: Johannes Pistorius; 1499-1525) Eerste martelaar van de Reformatie in de Noordelijke Nederlanden. Was pastoor te Jacobswoude Bakker, Marcus

Bakker, Marcus (geb. 1923) Nederlands communistisch politicus en journalist. Bakker begon zijn loopbaan als journalist bij De Waarheid, waar hij Bakoenin, Michaïl Aleksandrovitsj

Bakoenin, Michaïl Aleksandrovitsj (1814-1876) Russisch revolutionair en anarchistisch organisator. Werd wegens activiteiten in Duitsland (1849) Bakongo-rijk

Bakongo-rijk Oud Afrikaans rijk van de stam der Bakongo, ontstaan in de 13e eeuw in een gebied ten noorden van het huidige Angola. In 1487 zocht Bakr, Ahmad Hasan al-

Bakr, Ahmad Hasan al- (1914-1982) Irakees politicus en generaal. Na de staatsgreep van 1968 eerst premier en later president. Droeg in 1979 de macht Baladhoeri, al-

Baladhoeri, al- (ca. 820-ca. 892) Historicus te Bagdad, bekend om zijn verslag van de islamitische veroveringen, gerangschikt per provincie. Dit begint Balaguer Ricardo, Joaquín

Balaguer Ricardo, Joaquín (geb. 1907) Dominicaans politicus. Enkele malen minister, president van 1960 en van 1966-78. Wist door allerhande Balaklava

Balaklava Stad in Oekraïne, op de Krim; bekend van de Krimoorlog (1854-56). De slag bij Balaklava (1854) betekende wel een overwinning van de Balas

Balas (reg. 483-485) Koning uit de dynastie der Sassaniden. Onder zijn bewind kregen de christenen aanzienlijk meer vrijheden.

Balban

Balban (1207-1287; reg. 1266-1287) Een van de Veertig, de persoonlijke slaven van sultan Iltoetmisj van Delhi, die gezamenlijk het sultanaat bestuurden. Balboa, Vasco Nuñez de

Balbo, Italo

Balbo, Italo (1896-1940) Italiaans vliegenier en fascistisch politicus, een der leiders van de squadristi (knokploegen). Werd in 1923 lid van het viermanschap Balderik

Balboa, Vasco Nuñez de (ca. 1475-1517) Spaans conquistador. Stak als eerste Europeaan de landengte van Panamá over en ontdekte de Grote Oceaan,

Balderik (918-976) Bisschop van Utrecht, zetelde lange tijd in Deventer uit vrees voor de Noormannen, maar kon met steun van zijn vader Ricfried Balderik II

Balderik II (gest. 1018) Bisschop van Luik (1008-18). Leverde zware strijd tegen graaf Lambrecht van Leuven (leed bij Hoegaarde in 1013 de nederlaag) Baldrige, Malcolm

Baldrige, Malcolm (1922-1987) Amerikaans politicus. Na een jeugd op een ranch, een studie op Yale en een carrière als zakenman werd Baldrige in Baldwin, Stanley

Baldwin, Stanley (1867-1947) Brits conservatief politicus, driemaal premier (1923-1924; 1924-1929; 1935-1937). In zijn laatste ambtsperiode speelde Balewa, Abubakr Tafawa

Balewa, Abubakr Tafawa (1912-1966) Nigeriaans politicus, als leider van de noordelijke Congress Party de eerste premier van Nigeria (1957). In

Balfour, Arthur James (1848-1930) Brits politicus. Werd in 1887 minister voor Ierland in het kabinet van zijn oom, Salisbury, die hij opvolgde als balije

Balfour-declaration

Balfour-declaration Britse verklaring omtrent de toekomst van Palestina, vervat in een schrijven van 2 november 1917 van Arthur Balfour, de Britse Balfour, Arthur James

balije Onderafdeling van een geestelijke ridderorde. De johannieters bijv. waren georganiseerd in 8 linguae (taalprovincies), die elk weer onderverde

baljuw

baljuw (Fr: bailli, Eng: bailiff) Door de landsheer benoemde ambtenaar die in een bepaald gebied namens hem de rechtsbedeling en ander bestuurstaken Balkanisering

Balkanisering Proces van desintegratie in de Balkan rond de Eerste Wereldoorlog, waarbij het Osmaanse Rijk en het Habsburgse Rijk grote delen van Balkannationalisme

Balkannationalisme Het nationalisme dat in de 19e en 20ste eeuw grote instabiliteit op de Balkan veroorzaakte. Het nationalisme kwam in de 19e Balkanoorlogen

Balkanoorlogen Een tweetal oorlogen op de Balkan in de jaren 1912-1913. Inzet van beide oorlogen waren de Europese gebieden van het uiteenvallende Balladur, Edouard

Ball, John (gest. 1381) Engels priester, een van de leiders van de Engelse boerenopstand (1381). Leidde de mars van de ontevreden boeren naar Londen Balta, José

Balladur, Edouard (geb. 1929) Frans politicus. Na een loopbaan in de diplomatieke dienst begon Balladur zijn politieke carrière bij de gaullistische Ballance, John

Ballance, John (1839-1893) Nieuw-Zeelands staatsman, geëmigreerd vanuit Birmingham (Engeland) in 1865. In 1875 lid van het parlement, minister ballista

ballista (carroballista) Romeins belegeringswerktuig voor het werpen van stenen en andere projectielen. De constructie is vergelijkbaar met die van Ballivián, Adolfo

Ballivián, Adolfo (1831-1874) President van Bolivia (1873-74) B., militair en zoon van José Ballivián, nam van jongs af deel aan de politieke strijd Ballivián, José

Ballivián, José (1804-1852) President van Bolivia (1842-47). B. oogstte in de jaren voor 1842 militaire roem. Hij vocht in de strijd voor de onafhankelijkheid Ball, John

Balta, José (1816-1872) President van Perú (1868-72). B., een ambitieuze, partijloze politicus en militair, bemachtigde in 1868, na een opstand, het Baltimore-incident

Baltimore-incident Incident met de Amerikaanse kruiser Baltimore in de haven van de Chileense stad Valparaíso (16 oktober 1891). Een Chileense Bambara-koninkrijken

Bambara-koninkrijken Twee Soedanese koninkrijken in Afrika: in Segu, tussen de Senegal en de Niger, ontstaan rond 1600, en in Kaarta, Middenbamboe-

bamboe-gordijn Benaming voor de grenzen van de Volksrepubliek China, die vooral in de jaren vijftig en zestig angstvallig gesloten werden gehouden. ban

ban 1. Plechtige afkondiging door de overheid van een gebod of verbod onder dreiging van straf (vogelvrijverklaring, verbanning). Kreeg als rechtsterm banaat

banaat Oorspronkelijk de zuidelijke grensgebieden van Hongarije, bestuurd door een ban (landvoogd). Na de beëindiging van de Turkse heerschappij Bancroft, George

Bancroft, George (1800-1891) Amerikaans historicus en Democratisch politicus, minister van Marine onder Polk en ambassadeur in Londen (1846-Bandaranaike, Sirimavo

Banda, Hastings Kamuzu (1906-1997) Malawisch politicus. Banda studeerde medicijnen in Edinburgh en de VS, en keerde in 1958 terug naar Nyasalan

Bandaranaike, Sirimavo (geb. 1916) Politica in Sri Lanka. Volgde in 1960 haar man Solomon R.W.D. Bandaranaike (1899-1959) op als premier van Banda, Hastings Kamuzu

bandeirantes

bandeirantes Avonturiers, van Indiaans-Portugese afkomst, die in de 17e en 18e eeuw vanuit São Paulo het Zuidamerikaanse binnenland introkken. Bandoeng-conferentie

Bandoeng-conferentie Conferentie van 29 onafhankelijke, niet gebonden Afro-Aziatische staten, gehouden in 1955 in Bandoeng (Indonesië) onder

Bang, Nina Henriette Wendelina

Bang, Nina Henriette Wendelina (1866-1928) Deens historica en sociaal-democratisch politica, lid van het Hogerhuis van 1918-24. Zij aanvaarde Banks, Joseph

Banks, Joseph (1743-1820) Brits natuurvorser, nam deel aan de eerste reis om de wereld van James Cook (1768-1771). Speelde vanaf 1778 als voorzitter Banna, Hasan al-

Banna, Hasan al- (1906-1949) Egyptisch onderwijzer, die in 1928 de Moslim Broederschap oprichtte en zou uitgroeien tot de charismatische leider Banning, Emile

Banning, Emile (1836-1898)Belgisch diplomaat en schrijver. Bekleedde verschillende hoge posten op het ministerie van Buitenlandse Zaken en was Bannock

Bannock Indianenstam in de VS, waarvan nog een kleine groep leden in het Fort Hall Reservaat (Wyoming) leven. Traditioneel waren het op het Great Bantam

Bantam (Banten) Indonesisch rijk op Noordwest-Jawa, eerste ontmoetingspunt van de Nederlanders met de Archipel (1596). De Engelsen vestigden Bánzer Suarez, Hugo

Bánzer Suarez, Hugo (geb. 1926) Boliviaans militair en politicus. Werd in 1971 na een staatsgreep president, met steun van de fascistische Falang

Bao Dai

Bao Dai (eig. Vinh Thuy; 1913-1997) Keizer van Annam. Bao Dai was de laatste telg uit de Nguyen-dynastie, die vier eeuwen lang heerste over Annam, Baptista, Mariano

Baptista, Mariano (ca. 1832-1907) Boliviaans conservatief politicus, president van 1892-96. Hij sloot o.m. een overeenkomst met Chili, waarbij Bolivia baptisten

baptisten Het baptisme is een kerkelijke beweging waarbinnen de gemeente van bewuste en daadwerkelijke gelovigen centraal staat. Baptisten stellen Baquerizo Moreno, Alfredo

Baquerizo Moreno, Alfredo (1859-1950) President van Ecuador (1916-20). Het belangrijkste resultaat van het liberale presidentschap van B. was Bar Kochba

Bar Kochba (eig. Simon ben Koseva; gest. 135 n.C.) Generaal in de tweede joodse opstand tegen de Romeinen (132-135 n.C.), door rabbi Akiba en Barabbas

Bara, Jules (1835-1900) Belgisch liberaal politicus, voerde als volksvertegenwoordiger (1862-94) en als minister van Justitie (1865-70; 1878-84) een barbaren

Barabbas Joods opstandeling of rover, die door de Romeinse gouverneur Pilatus werd vrijgelaten, omdat het volk aan hem de voorkeur gaf boven Jezus Barakzai-dynastie

Barakzai-dynastie Dynastie in Afghanistan in de 19e en 20e eeuw. De stichter ervan, Dost Mohammad Chan, had in 1837 zijn broer, met wie hij in Bara, Jules

barbaren Naam uit de klassieke Oudheid, gebruikt door Grieken en Romeinen ter aanduiding van niet-Grieken en niet-Romeinen. De Grieken vonden Barbarije

Barbarije Verbastering van Berberije, land van de Berbers (Noordwest-Afrika), mogelijk door associatie met het woord barbaren.

Barbarijse zeerovers

Barbarijse zeerovers De zeerovers van de Corso in de Middellandse Zee, opererend vanuit Algiers, Tunis, Tripoli en Marokko. Gedurende de 17e

Barbarossa, operatie

Barbarossa, operatie Codenaam voor de operatie waarin de Duitse aanval op de Sovjet-Unie gepland was (1940-1941).

Barbie, Klaus

Barbie, Klaus (1913-1991) Duits oorlogsmisdadiger. Als hoofd van de Gestapo in Lyon tijdens de Tweede Wereldoorlog. kreeg Barbie de bijnaam Barbosa, Rui

Barbosa, Rui (1849-1923) Braziliaans jurist, journalist, schrijver en politicus. Vooraanstaand verdediger van de mensen- en burgerrechten. Voerde Barclay de Tolly, Michail Andrejevitsj

Barclay de Tolly, Michail Andrejevitsj (ook: Michail Bogdanovitsj; 1761-1818) Russisch generaal van Schotse afkomst, commandant in Finland (Barebone Parliament

Barebone Parliament Engelse wetgevende vergadering, bijeen van 4 juli tot 12 december 1653, o.l.v. de leerhandelaar Praise-God Barebone. De meeste Barentsz, Willem

Barentsz, Willem (ca. 1550 - 20 juni 1597 op zee gestorven) Nederlandse zeeman en ontdekkingsreiziger. Willem Barentsz is beroemd geworden door Barillas, Manuel Lisandro

Barillas, Manuel Lisandro (1844-1907) President van Guatemala (1885-92). B. werd president nadat Justo Rufino Barrios in de slag bij Chalchuapa Barkjaroek

Barkjaroek (gest. ca. 1105) B. volgde Malik Sjah op als heerser over het rijk der tot de islam bekeerde Turkse Seldjoeken (die van 1055-ca. 1150 over Barmakiden

Barmakiden Perzisch adellijk geslacht, gesticht door een boeddhistisch priester uit Balkh (Bactië). De Barmakiden bekleedden enkele decennia het Barnabas

Barnabas Medewerker van de apostel Paulus bij diens zendingswerk op Cyprus en in Klein-Azië. De 'Brief van Barnabas' is niet door hem geschreven. barok

barok Met het begrip 'barok' werd aanvankelijk een bouwkundige stijl in de beeldende kunst van de 17e en de eerste helft van de 18e eeuw aangeduid. baronet

baronet Adellijke titel in Groot-Brittannië, in 1611 ingesteld door Jacobus I van Engeland. Behoort tot de lage adel (predikaat Sir).

Baronius, Caesar

Baronius, Caesar (1538-1607) Italiaans kerkhistoricus, kardinaal en vanaf 1597 bibliothecaris van het Vaticaan. Voornaamste werk: 'Annales ecclesiastici' Barras, Paul François de

Barras, Paul François de (1755-1829) Frans politicus, was tijdens de Franse Revolutie lid van het Directoire. Boze tongen beweren dat Napoleon Barreiro, Cándido

Barre, Mohammad Siyad

Barre, Mohammad Siyad (1919-1995) Somalisch politicus, president (van 1969 tot 1991) en leider van de Somalische Revolutionaire Socialistische

Barre, Raymond

Barre, Raymond (geb. 1924) Frans policus, studeerde rechten, economie en politieke wetenschappen. Doceerde economie (Caen, Parijs) en was directeur Barrientos Ortuño, René

Barreiro, Cándido President van Paraguay (1878-80) in de periode van herstel na de ongelukkig verlopen oorlog tegen Argentinië, Brazilië en Uraguay Barrère, Camille

Barrère, Camille (1851-1940) Frans diplomaat, befaamd door zijn ambassadeurschap in Rome (1897-1924). B. zorgde in 1902 voor een toenadering Barrès, Maurice

Barrès, Maurice (1862-1923) Frans nationalistisch politicus en schrijver, kamerlid 1889-93. Geïrriteerd door vele regeringswisselingen in de Derde

Barrientos Ortuño, René (1919-1969) Boliviaans juntaleider, kwam in 1964 aan de macht na een staatsgreep tegen president Paz Estenssoro. Geliefd

Barrièretraktaat

Barrièretraktaat Tweetal verdragen handelend over de legering van troepen van de Republiek in Zuid-Nederlandse steden (zgn. barrièresteden) als Barrios de Chamorro, Violeta

Barrios de Chamorro, Violeta (geb. 1939) Nicaraguaans politica. Chamorro, die directeur was van het familiebedrijf La Prensa (een krant die een Barrios, Gerardo

Barrios, Gerardo (1813-1865) Generaal en liberaal staatsman van El Salvador. Aanhanger van de Centraalamerikaanse eenheidsgedachte van Francisco Barros, Joao de

Barros, Joao de (1496-1570) Portugees geschiedschrijver. Ontving zijn opvoeding aan het hof van Manuel I en verwierf erkenning door zijn ridderroman Barrot, Camille Hyacinthe

Barrot, Camille Hyacinthe (ook: Odilon Barrot; 1791-1873) Frans politicus, medeoprichter van de Juli-monarchie (1830). Voerde een actieve oppositi

barsjtsjina

barsjtsjina Vorm van herendienst in Rusland vóór de opheffing van de lijfeigenschap in 1861. Onder dit systeem werd een gedeelte van een landgoed Bartholomeüsnacht

Bart, Jean (1651-1702) Frans zeeheld, bekendste Duinkerker kaper. Diende aanvankelijk op de Nederlandse vloot, maar na het uitbreken van de oorlog Baruch

Bartholomeüsnacht (Ook: Parijse bloedbruiloft) Benaming voor de nacht van 23 op 24 augustus 1572 toen in Parijs duizenden hugenoten door katholieken Barthou, Jean-Louis

Barthou, Jean-Louis (1862-1934) Frans gematigd conservatief politicus, letterkundige en jurist. Vervulde vele ministerschappen (Justitie, Buitenlandse Bartimeüs

Bartimeüs Door Jezus genezen blinde die bij Jericho zat te bedelen (Marc. 10:46 vv).

Bartolomeüs

Bartolomeüs Een van de twaalf leerlingen (discipelen) van Jezus. In het Evangelie van Johannes wordt in zijn plaats de naam Natanaël genoemd. Bartolomeüs Barton, Edmund

Barton, Edmund (1849-1920) Australisch staatsman die een belangrijke rol speelde in de Australische federatiebeweging. Hij gaf vorm aan het ontwerp Bart, Jean

Baruch Medewerker van de oudtestamentische profeet Jeremia (ca. 645-587 v.C.). Het apocriefe boek Baruch, waarin de situatie van de joden in de Baruch-plan

Baruch-plan Voorstel van de Verenigde Staten in 1946 voor een mondiaal verbod op de productie en het gebruik van nucleaire wapens en voor het Barzani, Idriss

Barzani, Idriss (Geboortejaar onbekend-1987) Iraaks Koerdenleider. Barzani was een zoon van de legendarische Koerdenleider Mustafa Barzini. Na Barzani, Moellah Moestafa

Barzani, Moellah Moestafa (1903-1979) Leider van de Koerden, leidde opstanden tegen Irak (o.a. 1943) en werd bevelhebber van de troepen van Basa

Basa (Baësa; reg. ca. 902-ca. 888 v.C.) Derde koning van het noordelijke deelrijk Israël. Vermoordde zijn voorganger Nadab en de rest van de dynastie Basasiri, al-

Basasiri, al- (vermoord 1060) Iraaks veldheer die in de 11e eeuw vergeefs poogde te verhinderen dat de gevreesde Turkse Seldjoeken onder leiding basileus

basileus (Grieks: koning) Na het verval van het koningschap in Athene (ca. 10e eeuw v.C.) droeg een der negen archonten (stadstaatsbestuurders) deze Basilius (Byzantijnse Rijk)

Basilius (Byzantijnse Rijk) Naam van twee Byzantijnse keizers: Basilius I (827-886), was de stichter van de Macedonische dynastie. Zijn bewind betek

Bassani, Giovanni Battista

Bassani, Giovanni Battista (1657?-1716) Italiaans organist en componist. Bassani was van 1677-82 organist en van 1683-1712 muzikaal leider der Bassenge, Jean Nicolas

Bassenge, Jean Nicolas (1758-1811) Belgisch politicus en schrijver. Bereidde de revolutie te Luik voor en werd in 1789 een van de bestuurders v

Bastarnen

Bastarnen Oost-Germaanse stam, die zich ca. 200 v.C. aan de benedenloop van de Donau vestigde. De Bastarnen werden door de Romeinen gebruikt Bastid, Paul

Bastid, Paul (1892 - 1974) Frans jurist, historicus en politicus; was hoogleraar rechtswetenschappen te Parijs en minister van handel in het eerste kabinet-Bastille

Bastille Middeleeuws vestingwerk in Parijs met acht ronde torens (basteien) en een weergang, als dekking voor de Porte St. Antoine. De Bastille we

Bataafs legioen

Bataafs legioen Een in 1792 in Frankrijk o.l.v. Daendels opgerichte legerafdeling met een kern van uitgeweken Nederlandse patriotten, die deelnam Bataafse Omwenteling

Bataafse Omwenteling In januari 1795 door het zegevierende Franse revolutieleger o.l.v. Pichegru met steun van uitgeweken en inheemse patriotten Bataafse Republiek

Bataafse Republiek De Nederlandse staat tussen 1795 en 1806. In 1795 werd Nederland veroverd door een Frans leger o.l.v. Pichegru. De patriotten Bataafse Vrijheid

Bataafse Vrijheid De door de Provisionele Representanten van het Volk van Holland op 31 januari 1795 bekend gemaakte 'Verklaring van de rechten Bataan

Bataan Filippijns schiereiland op het eiland Luzon; strategisch van belang voor de beheersing van de Golf van Manila. In WO II trokken de Amerikaans-Bataklanden

Bataklanden Gedeelte van de Nederlands-Indische residentie Tapannuli (Sumatra). De B. werden in de periode 1832-1907 onder Nederlands gezag Bataven

Bataven (Ook: Batavieren) Germaanse volksstam die zich waarschijnlijk na de komst van Julius Caesar in de Nederlanden (57 v.C.), in de huidige Betuwe Batavia

Batavia Tot de overdracht van de soevereiniteit aan Indonesië (1949) de officiële naam van Jakarta.

Báthory

Báthory (ook: Batory) Hongaars vorstengeslacht uit Zevenburgen. István (1522-1586) was vanaf 1575 koning van Polen. Vocht o.a. tegen de Turken. batig slot-politiek

batig slot-politiek Aanduiding voor de tijdens het cultuurstelsel (1830-1870) gevoerde financiële politiek ten aanzien van Nederlands-Indië, waarbij Batista y Zaldívar, Fulgencio

Batista y Zaldívar, Fulgencio (1901-1973) Cubaans militair en politicus. Werd de sterke man na de val van Machado y Morales in 1933. Was president Batlle, Lorenzo

Batlle, Lorenzo (1812-1875) Uruguayaans militair en politicus. Tijdens de burgeroorlog (1839-51) leidde hij de verdediging van Montevideo onder Batoe

Batoe (gest. 1255) Mongools heerser, kleinzoon van Djengiz Chan. Stichter van het rijk der Gouden Horde, dat zich uitstrekte van de Ob (Siberië) tot Batseba

Batseba Vrouw met wie de Israëlitische koning David overspel pleegde, waarna hij haar man, generaal Uria, in de oorlog zo opstelde dat hij sneuvelde. Battenberg

Battenberg Naam van Duits geslacht, dat stamt uit het morganatisch huwelijk van prins Alexander van Hessen en gravin Julie von Haucke (1851). Bau Loa

Bau Loa Vietnamese prins uit het keizerlijk geslacht. Hij voerde op de conferentie van Genève over Vietnam in 1954 onderhandelingen namens keizer Baudri van Bourgeuil

Baud, Jean Chrétien (1789-1859) Nederlands staatsman, koloniaal expert die het cultuurstelsel sterk voorstond. Begon als secretaris en raadsman Bauer, Bruno

Baudri van Bourgeuil (1046-1130) Frans (Latijns) historicus en dichter, aartsbisschop van Dol (Bretagne). Zijn hoofdwerk is 'Historiae Hierosolymitanae', Baud, Jean Chrétien

Bauer, Bruno (1809-1882) Duits theoloog en historicus, jong-hegeliaan uit de kring van Feuerbach en Marx in Berlijn. Schreef uiterst kritisch over Bauer, Gustav

Bauer, Gustav (1870-1944) Duits vakbondsleider en politicus (sociaal-democraat), werd in 1919 minister van Arbeid en later in dat jaar rijkskanselier. Bauer, Otto

Bauer, Otto (1881-1938) Oostenrijks sociaal-democratisch politicus en publicist. Eerste Oostenrijkse minister van Buitenlandse Zaken (1918-1919). Baunsgaard, Hilmar

Baunsgaard, Hilmar (geb. 1920) Deens radicaal-liberaal politicus. B. was minister van Handel (1961-64) en premier (1968-71). De toenemende inflatie Bavo

Bavo (Allowinus; gest. ca. 653) Belgisch heilige, monnik in Gent; missie in Vlaanderen. Patroon van de bisdommen Gent en Haarlem. Afgebeeld als Bawit

Bawit Dorp in Egypte aan de Nijl. Apa Apollo-klooster vindplaats van o.a. muurschilderingen van de christelijke sekte der Kopten.

Bayan

Bayan (14e eeuw) Mongoolse minister met onbeperkte politieke macht van de laatste keizer der Mongoolse Jwan-dynastie over China. B. wilde het Bayard, Pierre Terrail, seigneur de

Bayar, Mahmud Celâl (1883-1986) Turks politicus, minister van Economische Zaken (1932-1937) en premier (1937-1939). Als leider van de Democr

Bayard, Pierre Terrail, seigneur de (bijgenaamd le chevalier sans peur et sans reproche: de ridder zonder vrees of blaam; 1475-1542) Frans veldheer, Bayar, Mahmud Celâl

Bayin Naung

Bayin Naung Koning van Birma (1551-1581), bracht d.m.v. langdurige expedities Ava en het Thai-koninkrijk van Chiang Mai onder zijn gezag. De

Bazard, Armand

Bazard, Armand (1791-1832) Leerling van Saint-Simon, schreef met Prosper Enfantin 'Exposition de la doctrine de Saint-Simon' (1828-1830). Zij Bazargan, Mehdi

Bazargan, Mehdi (1907-1995) Iraans politicus Bazargan studeerde thermodynamica in Parijs en doceerde vanaf 1937 aan de universiteit van Teheran. Beard, Charles Austin

Beard, Charles Austin (1874-1948) Amerikaans historicus, een van de 'New Historians'. Dezen beklemtoonden tegenover de heersende politieke ges

beatniks

beatniks Verzamelterm voor de spontane beweging van ongeorganiseerde jeugd (voornamelijk uit het arbeidersmilieu), ontstaan rond het midden van Beatrix, koningin

Beatrix, koningin Beatrix Wilhelmina Armgard (geb. 1938), koningin der Nederlanden, prinses van Oranje-Nassau, prinses van Lippe-Biesterfeld. Beatrix Beatty, David

Beatty, David (1871-1936) Brits admiraal, leverde tijdens de WO I met wisselend succes slag tegen de Duitse vloot bij Helgoland (1914), de Doggersbank Beaufort, Henry

Beaufort, Henry (ca. 1374-1447) Engels kardinaal en staatsman, zoon van Jan van Gent en halfbroer van Hendrik IV. Speelde als bisschop van Lincoln, Beaufort, Willem Hendrik de

Beaufort, Willem Hendrik de (1845-1918) Nederlands liberaal politicus, historicus en jurist. Verzette zich als Tweede-Kamerlid (1877-1883) tegen Beauharnais, familie

Beauharnais, familie Franse adellijke familie: 1. Eugène de Beauharnais (1781-1824), zoon van Alexandre (1760-1794) en Joséphine, de latere vrouw Beaverbrook, lord

Beaverbrook, lord (eig. William Maxwell Aitken; 1879-1964) Canadees-Brits conservatief politicus en krantenmagnaat. Lid van het Lagerhuis (1910-Bebel, Ferdinand August

Bebel, Ferdinand August (1840-1913) Duits sociaal-democraat, politiek leider en schrijver. Vriend van Wilhelm Liebknecht en baanbreker van de Bech, Joseph

Bech, Joseph (1887-1975) Luxemburgs politicus. Kamerlid voor de christensocialistische partij in 1914. Premier van 1926-1937 en van 1953-1958 Beckers, Ria

Beck, Ludwig (1880-1944) Duits generaal, chef van de generale staf (1935-1938). Verzette zich in geschriften tegen de agressiepolitiek van Hitler en Beda Venerabilis

Beckers, Ria (geb. 1938) Nederlands politica. Na een studie klassieke letteren aan de Rijksuniversiteit Utrecht en een docentschap van enige jaren aan Becket, Thomas

Becket, Thomas (ca. 1118-1170) Engels theoloog en staatsman, aartsbisschop van Canterbury (1162-1170). Ofschoon hij als kanselier van koning Beckman, Manuel

Beckman, Manuel (1630-1685) Leider van een opstand in Maranhão (Brazilië) in 1684. B., geboren in Lissabon, maakte in Brazilië fortuin. In 1684 Beck, Ludwig

Beda Venerabilis (De Eerbiedwaardige; ca. 673-735) Engels benedictijn, theoloog en geschiedschrijver. Afkomstig uit het Angelsaksische koninkrijk bede

bede Oude West-Europese vorm van belasting. Oorspronkelijk was een bede het belastinggeld dat op verzoek van de vorst bijeengebracht werd door Beeckman, Guillaume de

Beeckman, Guillaume de (gest. 1631) Zuid-Nederlands staatsman. Vervulde in 1605 een missie bij de Noord-Nederlandse StatenGeneraal. Was vanaf Beekman, Anton Albert

Beek, Aurelius Louis (Relus) ter

Beek, Aurelius Louis (Relus) ter (geb. 1944) Nederlands politicus. Ter Beek studeerde politieke en sociale wetenschappen aan de Universiteit van Beelaerts van Blokland, Frans

Beekman, Anton Albert (1854-1947) Nederlands geograaf, publiceerde o.a. aantal werken over de ontwikkeling van de waterstaat in Nederland. Hie

Beel, Louis Joseph Maria (1902-1977) Nederlands katholiek politicus en jurist. Minister van Binnenlandse Zaken (1945-46) en premier (1946-48; Beernaert, August Marie François

Beelaerts van Blokland, Frans (1872-1956) Nederlands diplomaat en politicus, deskundige op buitenlands terrein. Na een gezantschap in Peking Beeldenstorm

Beeldenstorm Grootscheepse vernieling van kerken en kloosters in de Nederlanden (vanaf 10 aug 1566) en andere landen van Europa, waar het opkomend Beel, Louis Joseph Maria

Beernaert, August Marie François (1829-1912) Belgisch katholiek politicus en jurist. Als minister van Openbare Werken (1873-1878; 1884) uiterst Beernink, Hendrik Karel Jan

Beernink, Hendrik Karel Jan (1910-1979) Nederlands jurist en politicus, prominent figuur in de CHU. Lid Tweede Kamer van 1946-67 (fractieleider begarden

begarden (Ook: bogarden) Mannen die religieuze gemeenschappen vormden zonder zich te binden aan monastieke regels. Ze leidden een vroom leven begijnen

begijnen Vrome vrouwen die in gemeenschappen zonder kloosterregels (begijnhoven) een semi-religieus leven leidden. Het begijnwezen ontstond i

Begin, Menachem

Begin, Menachem (1913-1992) Israëlisch politicus, studeerde rechten in Warschau en werd in 1929 actief in de radicale zionistenbeweging. Hij verloor begum

begum Vrouwelijke vorm van het Turkse beg (bei). Titel voor vrouwen uit hoge islamitische adellijke families, bijv. de vrouw van de Aga Khan.

bei

bei (Ook: beg, bey; Turks: heer) Titel in het Osmaanse rijk voor hoge ambtenaren en officieren die zich verdienstelijk hadden gemaakt. Bekend is o.Beierse Boerenbond

Beierse Boerenbond Partij in 1895 ontstaan uit het verzet van boeren tegen de verlaging van invoerrechten op graan. Kanselier Leo von Caprivi wilde Beierse successie-oorlog

Beierse successie-oorlog (1778-1779) Oorlog tussen Pruisen en Oostenrijk om een deel van Beieren dat Karel-Theodoor van Sultzbach (1724-1799), Beka, Johannes de

Beka, Johannes de Nederlands kroniekschrijver uit de 14e eeuw, van wie weinig bekend is. Zijn 'Chronicon episcoporum Trajectensium' behandelt Beka'avallei

Beka'avallei Vlakte in Libanon. De Beka'avallei, een vruchtbaar landbouwgebied, kwam in 1997 in het nieuws door de zgn. hongeropstand. In juli Bekennende Kirche

Bekennende Kirche (Du: Bekenntnis = belijdenis) Afsplitsing van de protestantse Kerk in Duitsland die zich verzette tegen het nationaal-socialisme. bekerculturen

bekerculturen Oude Europese culturen die naar de vorm van hun aardewerk worden genoemd, zoals de klokbekercultuur en de standvoetbekercultuur.

Bekjaren

Bekjaren Roversbenden in de 17e eeuw in de landen van de Balkan. Soms verhuurden de b. zich ook als soldaten.

Bekker, Balthasar

Bekker, Balthasar (1634-1698) Nederlands protestants theoloog. Bestrijder van bijgeloof en onjuiste denkbeelden over kometen. Werk o.a. 'Onderzoek Béla I

Béla I (reg. 1060-1063) Hongaars koning uit de dynastie der Arpaden, achterneef van Stefan de Heilige. Kreeg van zijn broer Andreas I een groot deel Béla II de Blinde

Béla II de Blinde (reg. 1131-1141) Hongaars koning uit de dynastie der Arpaden, achterkleinzoon van Béla I. Als kind werd hij, samen met zijn vader Béla III

Béla III (reg. 1173-1196) Hongaars koning uit de dynastie der Arpaden, opvolger van Stefanus III en kleinzoon van Béla II. Opgevoed aan het hof van Béla IV

Béla IV (1206-1270; reg. 1235-70) Hongaars koning uit de dynastie der Arpaden, kleinzoon van Béla III en zoon van Andreas II, wiens bestuur veel belastingpachters

belastingpachters Particulieren die van de overheid het recht pachtten om belasting te innen. De belastingpachters probeerden uiteraard meer belasting Belaúnde Terry, Fernando

Belaúnde Terry, Fernando (geb. 1912) Peruaans politicus, president van 1963-1968, afgezet door generaal Juan Velasco Alvarado. Opnieuw president

beleg van Petersburg

beleg van Petersburg Beslissende strijd in de Amerikaanse Burgeroorlog rond de stad Petersburg (Virginia). Op 15 juni 1864 begon het beleg van Belgae

Belgae (Ook: Belgen) Keltische stam, die in de 6e eeuw v.C. vanuit het gebied tussen de Moezel en de Donau onder druk van opdringende Germaanse Belgica

Belgica 1. Deel van Gallië dat in de Romeinse tijd bewoond werd door de Belgae (tegenw. Noord-Frankrijk, België en Zuid-Nederland). Onder Augustus Belgioiso, Cristina di Trivulzio

Belgioiso, Cristina di Trivulzio (1808-71) Italiaans patriotte en politica, was korte tijd gehuwd met prins Emilio di Barbiano di Belgioiso d'Este. Steun

Belgisch Kongo

Belgisch Kongo Naam van de Belgische kolonie in equatoriaal Afrika tussen 1885 tot 1960, het huidige Congo (Zaïre). Tijdens de Middeleeuwen kwamen Belgische Revolutie

Belgische Revolutie (Ook: Belgische Opstand) Opstand in 1830-1831 in de Zuidelijke Nederlanden, die leidde tot het ontstaan van twee aparte koninkrijken Belgische Socialistische Partij

Belgische Socialistische Partij (BSP) Belgische politieke partij, clandestien gevormd tijdens WO II als opvolgster van de in 1940 ontbonden Belgische Belgische Werklieden Partij

Belgische Werklieden Partij (BWP) Socialistische partij in België, opgericht in 1885. Steunde oproer in 1886 (m.n. Waals industriebekken) en werd Belgrano, Manuel

Belgrano, Manuel (1770-1820) Argentijns liberaal jurist en militair. In 1810 lid van de militaire junta van Buenos Aires die de onafhankelijkheid van Belisarius

Belisarius (504-565) Generaal van het Oostromeinse Rijk. In dienst van keizer Justinianus heroverde hij Noord-Afrika op de Vandalen en versloeg Belkassim, Krim

Belkassim, Krim (1774-1842) Schots fysioloog en chirurg, deed belangrijke ontdekkingen op het gebied van de anatomie en functie van het zenuws

Bellarminus, Robertus Franciscus Romulus

Bellarminus, Robertus Franciscus Romulus (1542-1621) Italiaans jezuïet en theoloog; priester (1570), rector Collegium Romanum (1592) en kardinaal Bellingshausen, Fabian Gottlieb von

Bellingshausen, Fabian Gottlieb von (1778-1852) Russisch zeeofficier en ontdekkingsreiziger. Maakte de eerste Russische reis om de wereld mee. Bellovaci

Bellovaci (Bellovaken) Gallische stam die in het huidige Franse dep. Oise (bij Beauvais) woonde en in 52 v.C. definitief door Julius Caesar onderworpen Belo, Carlos Filipe Ximenes

Belo, Carlos Filipe Ximenes (geb. 1948) Bisschop van Oost-Timor. Belo kreeg in 1996 samen met José Ramos Horta de Nobelprijs voor de vrede Belsazar

Belsazar Vuurwerk waaraan stoffen zijn toegevoegd die de vlammen intens kleuren, bijv. zouten van natrium (geel), kalium (paars), strontium (rood), Belzú, Manuel Isidro

Belzú, Manuel Isidro (1889-1943) Amerikaans dichter en schrijver, vooral bekend geworden door zijn grote epische gedicht 'John Brown's body' (1928) Bem, Józef

Bem, Józef (1794-1850) Pools militair. Vocht in 1812 onder Napoleon tegen Rusland, nam evenwel in 1815 als officier dienst in het Russische leger Ben Barka, Mahdi

Ben Barka, Mahdi (1920-1965) Marokkaans nationalistisch politicus. Behoorde tot de linkervleugel van de Istiqlal. In 1959 splitste de linkervleugel Ben Bella, Mohammed Ahmed

Ben Bella, Mohammed Ahmed (geb. 1916) Algerijns politicus. Ben Bella onderscheidde zich in het Franse leger tijdens WO II. Hij was medeoprichter Ben Hadad

Ben Hadad Naam van twee koningen van Damascus: Ben Hadad I (reg. 880-842 v.C.), wordt in de Bijbel genoemd als bestrijder van Noord-Israël, Ben Zwi, Yitzhak

Ben Zwi, Yitzhak (1884-1963) Tweede president van Israël (vanaf 1952) en pionier van de zionistische beweging. Ging in 1907 naar Palestina, was Benavides, Oscar

Benavides, Oscar (Prospero Lorenzo Lambertini; 1675-1758) Paus van 1740-1758. Geleerde, schreef klassieke verhandeling over de heiligverklaring Bende van Vier

Bende van Vier Aanduiding voor 4 radicale leden van de Chinese communistische partij, die in de eerste helft van de jaren zeventig de politiek domineerden, benden van ordonnantie

benden van ordonnantie Huurlingenlegers die in 1471 door de Bourgondische vorst Karel de Stoute (reg. 1465-1477) werden opgericht ter vervangin

Benedek, Ludwig August

Benedek, Ludwig August (1804-1881) Oostenrijks veldmaarschalk, chef van de Generale Staf (1860). Werd tegen zijn zin opperbevelhebber van de Benedetti, Vincent

Benedetti, Vincent (1817-1900) Frans diplomaat, ambassadeur in Berlijn (1864-1870). Wilde van de Pruisische koning Wilhelm I een officiële bevestiging benedictijnen

benedictijnen Kloosterlingen die leven volgens de regel van Benedictus. Benedictus van Nursia (480-ca. 547) bracht zijn volgelingen samen in een Benedictus van Aniane

Benedictus van Aniane (ca. 750-821) Benedictijn, stichter van een klooster te Aniane (779; Aquitanië, Zuidwest-Frankrijk), dat het centrum van een Benedictus XIV

Benedictus XIV (Prospero Lorenzo Lambertini; 1675-1758) Paus van 1740-1758. Geleerde, schreef klassieke verhandeling over de heiligverklaring beneficium

beneficium (Lat: gunst, weldaad) Bron van inkomsten (land of een ambt) door de Frankische koning Karel Martel (reg. 714-741) in leen gegeven aan Beneluxmemorandum

Beneluxmemorandum Memorandum uit 1955 van de ministers van Buitenlandse Zaken van Nederland (J.W. Beyen), België (P.H. Spaak) en Luxemburg

Benes, Edvard

Benes, Edvard (1884-1948) Tjechoslowaaks jurist en politicus, met Masaryk de belangrijkste grondlegger van de nieuwe republiek Tsjechoslowakije Bennett, Richard Bedford

Ben-Goerion, David

Ben-Goerion, David (eig. David Gruen; 1886-1973) Israëlisch staatsman, geboren in Polen. Oprichter van de zionistisch-socialistische partij in Warschau Beowulf

Bennett, Richard Bedford (1870-1947) Canadees politicus, vanaf 1927 leider van de Conservatieve Partij. Voerde als premier (1930-1935) een sterk

Bennigsen, Rudolf von

Bennigsen, Rudolf von (1824-1902) Duits liberaal politicus, voorzitter van de Nationalverein (1859-1867) en voorstander van de Duitse eenwordi

Bentheim, gravenhuis van

Bentheim, gravenhuis van West-Faalse zijlinie van het Hollandse Huis, afstammend van Otto, de tweede zoon van graaf Dirk VI van Holland (1122-Bentinck, Hans Willem

Bentinck, Hans Willem (1649-1709) Nederlands-Engels officier en diplomaat, eerste graaf van Portland. Vertrouweling van stadhouder-koning Will

Bentinck, Willem Gustaaf Frederik

Bentinck, Willem Gustaaf Frederik (1762-1835) Nederlands staatsman. Kreeg in 1785 zitting in de Hollandse ridderschap en kwam tijdens het hoogtepunt Bentinck, William

Bentinck, William (eig. Henry Cavendish; 1774-1839) Engels officier en staatsman. Vocht onder York in de Nederlanden (1794) en onder Soeworo

Beowulf Een van de belangrijkste gedichten van de Engelse literatuur (7e - 9e eeuw). Het verhaal speelt zich af in de tijd dat de Germaanse stammen Beran, Josef

Beran, Josef (1888-1969) Aartsbisschop van Praag. Van 1949-1963 door de communistische regering geïnterneerd. Na langdurige onderhandelingen Berbeo, Juan Francisco de

Berbeo, Juan Francisco de (Gest. 1782) Een van de leiders van de Comunero-opstand in Nieuw-Granada (Columbia), onder meer gericht tegen de Berchtold, Leopold von

Berchtold, Leopold von (1863-1942) Oostenrijks-Hongaars diplomaat en politicus, ambassadeur in Petersburg (1906-1911). Hield zich als minister

Berckel, Engelbert François van

Berckel, Engelbert François van (1726-1796) Nederlands staatsman, pensionaris van Amsterdam (1762-1787). Trad op als leider van de Amsterdamse Bérégovoy, Pierre

Bérégovoy, Pierre (1925-1993) Frans politicus. Afkomstig uit een eenvoudig milieu, wist Bérégovoy zich door veel zelfstudie op te werken tot een Berengarius

Berengarius Naam van twee koningen van Italië. 1. Berengarius I (gest. 924), markgraaf van Friaul, kleinzoon van Lodewijk de Vrome. Werd in 888 Berenguer, Dámaso

Berenguer, Dámaso (1873-1953) Spaans militair en politicus. In 1918 werd hij minister van Oorlog. In 1930 werd B. door Alfonso XIII na de val Berenice (gesch.)

Berenice (gesch.) 1. Naam van enkele vrouwen uit het Egyptische koningsgeslacht der Ptolemaeën: Berenice I (gest. 279 v.C.), lievelingsvrouw van Beresford, William Carr

Beresford, William Carr (1768-1854) Brits veldheer. Bevrijdde in 1808 Portugal van de Fransen. Reorganiseerde het Portugese leger en vocht onder

Berezina

Berezina Rivier in Witrusland, zijrivier van de Dnjepr; ca. 600 km. Toen Napoleon zich in 1812 uit Rusland moest terugtrekken, kwamen hier bij de Berg

Berg Voormalig Duits hertogdom met Düsseldorf als hoofdstad. In 1380 werd het van graafschap tot hertogdom verheven, in 1423 werd het verenigd Bergen op Zoom (markgraafschap)

Bergen op Zoom (markgraafschap) Graafschap ontstaan in 1287 als gevolg van een twist om de heerlijkheid Breda, waarvan Gerard van Wesemael Bergen-Belsen

Bergen, Jan IV van Glymes (1528-1567) Nederlands staatsman. Werd in 1559 stadhouder van Henegouwen en schaarde zich in 1562 achter de door Bergh, Johan van den

Bergen-Belsen Duits concentratiekamp, in oktober 1943 opgezet op de Lünenburger Heide. Bergen-Belsen functioneerde als doorgangskamp voor Bergen, Jan IV van Glymes

Bergh, Johan van den (1664-1755) Nederlands staatsman, vele malen burgemeester van Leiden en vanaf 1704 lid van de Raad van State. Speelde Bergh, Land van den

Bergh, Land van den Voormalige banheerlijkheid in de Gelderse Achterhoek, van begin 12e eeuw tot 1416 in het bezit van het geslacht Van den Bergh. Bergh, Willem IV van den

Bergh, Willem IV van den (1537-1586) Nederlands staatsman. Steunde zijn zwager Willem van Oranje in de strijd tegen Spanje. Werd in 1581 stadhoud

Beria, Lavrenti Pavlovitsj

Beria, Lavrenti Pavlovitsj (1899-1953) Sovjetrussisch politicus. Bekleedde vanaf 1921 functies in de veiligheidsdienst; in 1938 leider van het Volk

Bering, Vitus Jonassen

Bering, Vitus Jonassen (1681-1741) Deens zeevaarder en ontdekkingsreiziger. Kreeg in 1725 van tsaar Peter de Grote opdracht de kuststreken van

Berisha, Sali

Berisha, Sali (geb. 1944) Albanees politicus. Bij de verkiezing van 1992, de tweede vrije verkiezingen in Albanië na de ineenstorting van het communistische Berlaymont, Charles van

Berlaymont, Charles van (1510-1578) Zuid-Nederlands staatsman, stadhouder van Namen (1558). Voorvechter van het absolutisme en van de rooms-Berlichingen, Götz von

Berlichingen, Götz von (1480-1562) Duits ridder uit Zwaben. Nam deel aan talloze militaire expedities, waarbij hij een paar keer gevangengenome

Berlijn, conferentie van

Berlijn, conferentie van (1884-1885) Conferentie van vrijwel alle Europese landen en de Verenigde Staten, bijeengeroepen door de Duitse kanselier

Berlijn, congres van

Berlijn, congres van Internationale bespreking in 1878 om de door de Russisch-Turkse oorlog ontstane gebiedswijziging op de Balkan aan te passen. Berlinguer, Enrico

Berlijnse blokkade

Berlijnse blokkade Blokkade van alle toegangswegen naar de westelijke bezettingszones in Berlijn door de Sovjet-Unie van juni 1948 tot mei 1949. Berlijnse crisis

Berlijnse crisis Tweede crisis rond Berlijn (de blokkade van 1948-1949 was de eerste), toen de Sovjet-Unie in november 1958 onder meer eiste dat Berlijnse Muur

Berlijnse Muur Afscheiding tussen de westelijke (Amerikaanse, Britse en Franse) sectoren van Berlijn van het tot het grondgebied van de DDR behorende Berlijnse opstand

Berlijnse opstand Oproer in juni 1953 van Oost-Berlijnse bouwvakkers tegen verhoogde productienormen, uitgroeiend tot volksopstand tegen het

Berlin, Isaiah (1909-1997) Brits filosoof. Berlin, die in Letland werd geboren en na de Russische Revolutie met zijn ouders naar Groot-Brittannië kwam, Berlusconi, Silvio

Berlinguer, Enrico (1922-1984) Italiaans politicus, werd in 1945 lid van het Centrale Comité van de Communistische Partij. Van 1949-56 was Berlinguer Berlin, Isaiah

Berlusconi, Silvio (geb. 1936) Italiaans politicus. Berlusconi, eigenaar van het enorme Finivest (o.a. bioscopen, tv-stations, AC Milan), stichtte in 1993 Bernadotte, Jean-Baptiste

Bernadotte, Jean-Baptiste (1763-1844) Frans veldheer, maarschalk van Napoleon. In 1810 door de Zweedse Rijksdag aangewezen als opvolger van Bernardes, Arthur da Silva

Bernardes, Arthur da Silva (1875-1955) Braziliaans conservatief politicus, president van 1922-26. B. trachtte de financiële chaos, ontstaan onder Bernardino van Siena

Bernardino van Siena (1380-1444) Italiaans heilige. Franciscaan, voorstander van observantie (handhaving van de orderegel) en invloedrijk boeteprediker. Bernardus van Clairvaux

Bernardus van Clairvaux (1090-1153) Cisterciënzer monnik, stichter en eerste abt van het klooster te Clairvaux, spoedig het geestelijk centrum van Bernhard van Saksen-Weimar

Bernhard van Saksen-Weimar (1604-1639) Duits veldheer, streed in de Dertigjarige Oorlog aan de zijde van Gustaaf II Adolf. Verloor zijn positie Bernhard, prins

Bernhard, prins (zoon van Margriet) Bernhard Lucas Emmanuel (geb. 1969), prins van Oranje-Nassau, van Vollenhoven, tweede zoon van prinses Bernlef

Bernhard, prins Bernhard Leopold Frederik Eberhart Julius Coert Karel Godfried Pieter (geb. 1911), prins der Nederlanden, prins van Lippe-Biesterfeld. Bernhard, prins (zoon van Margriet)

Bernlef (8e eeuw) Blinde Friese zanger (bard), die rondtrekkend epische verhalen voordroeg. Volgens 'Vita Liudgeri' van de monnik Altfried werd Bernlef Bernold

Bernold (Bernulphus; reg. 1027-1054) Bisschop van Utrecht. Naar zijn ontwerp werden rond de Dom in Utrecht vier kapittelkerken gebouwd in een Bernstein, Eduard

Bernstein, Eduard (1850-1932) Duits socialistisch politicus en publicist. Redigeerde in Zürich in de periode der socialistenwetten het tijdschrift 'Der Bernstorff, Andreas Peter von

Bernstorff, Andreas Peter von (1735-1797) Telg van een Mecklenburgs geslacht, vervulde na 1758 belangrijke functies in Deense dienst. Voerde Bernstorff, Johann-Heinrich von

Bernstorff, Johann-Heinrich von (1862-1939) Duits diplomaat. Maande als ambassadeur in Washington (1908-1917) zijn regering tevergeefs de duikbotenoorlo

Berreta, Tomás

Berreta, Tomás (1871-1947) President van Uruguay (1946-47). B., een liberaal, diende onder Juan José Amezaga als minister van Publieke Werken. Berry, Charles Ferdinand de Bourbon, duc de

Berry, Charles Ferdinand de Bourbon, duc de (1778-1820) Lid van het Franse koningshuis der Bourbons, tweede zoon van Karel X en gehuwd bersiap

bersiap Periode waarin (extreem) nationalistische Indonesische jongeren, die na de eenzijdige uitroeping van de Indonesische onafhankelijkheid in Berthier, Louis-Alexandre

Berthier, Louis-Alexandre (1753-1815) Frans maarschalk, rechterhand van Napoleon. Minister van Oorlog (1799-1807) en na 1805 chef van de staf Bertrand, Alfred

Bertrand, Alfred (geb. 1913) Belgisch katholiek politicus, was lange tijd actief in het Algemeen Christelijk Werkersverbond. B. was minister van Verkeer Bertrand, Francisco

Bertrand, Francisco President van Honduras (1913-20). B., een conservatief, diende als waarnemend president in 1912 en als vice-president onder Bertrand, Louis

Bertrand, Louis (1856-1943) Belgisch socialistisch politicus en publicist. Behoorde in 1885 tot de oprichters van het socialistische dagblad Le Peuple, Berufsverbote

Berufsverbote De omstreden verbodsbepalingen op de uitoefening van openbare ambten door politieke extremisten in de Duitse Bondsrepubliek. De Bérulle, Pierre de

Bérulle, Pierre de (1575-1629) Frans rooms-katholiek geestelijke; priester (1599) en kardinaal (1627). Richtte zich op kerkhervorming, o.a. van de Besant, Walter

Besant, Walter (1836-1901) Engels maatschappijhervormer, geschied- en romanschrijver. Doceerde aan de universiteit op Mauritius. Resultaat van besogne

besogne Statencommissie tijdens de Republiek der Verenigde Nederlanden. Wisselende samenstelling; slechts de raadpensionaris was permanent li

Besogne, Groot

Besogne, Groot Tweetal vergaderingen van het Nederlandse wetgevend lichaam, de ministers, de staatsraad en raadpensionaris Schimmelpenninck Besogne, Secreet

Besogne, Secreet (Ook: geheim besogne) Speciale commissie tijdens de Republiek der Verenigde Nederlanden, doorgaans met veel geheimhoudin

Bessus

Bessus (gest. 329 v.C.) Satraap van Bactrië onder de Perzische koning Darius III. Darius vluchtte naar Bactrië nadat hij een zware nederlaag had geleden Betancourt, Rómulo

Betancourt, Rómulo (1908-1981) President van Venezuela (1959-64). Betancourt, die in Caracas een juridische opleiding volgde, kwam al vroeg in Betanië

Betanië (al-Azarya: 'plaats van Lazarus') Klein dorp aan de weg van Jeruzalem naar Jericho, woonplaats van Jezus' vrienden Maria, Martha en de door Bethlen, Gábor

Bethlen, Gábor (1580-1629) Hongaars vorst, prins van Zevenburgen (Transsylvanië, vanaf 1613) en koning van Hongarije (1620-1621). Steunde Frederik Bethlen, István

Bethlen, István (1874-1947) Hongaars conservatief politicus, o.a. lid van de voorlopige regering van 1919. Premier van 1921-1931. Tijdens zijn regeringsperiode Bethmann Hollweg, Theobald von

Bethmann Hollweg, Theobald von (1856-1921) Duits politicus, van 1909-1917 rijkskanselier en Pruisisch minister-president. Mislukte pogingen Betuwelijn

Betuwelijn Naam voor een nieuwe goederenspoorlijn, die het Rotterdamse havengebied moet gaan verbinden met het Duitse achterland. In 1992 sloten Beukelszoon van Leiden, Jan

Beukelszoon van Leiden, Jan (Jan van Leiden; 1509-1536) Leider van de doopsgezinden die Münster bezet hielden, na de dood van Jan Matthijsz. Beukelszoon, Willem

Beukelszoon, Willem Visser uit Biervliet in Zeeuwsch-Vlaanderen. In 1312 wordt hij als schepen vermeld. Beukelszoon heeft legendarische faam Beuningen, Coenraad van

Beuningen, Coenraad van (1622-1693) Nederlands staatsman. Werkzaam als secretaris, pensionaris, vroedschapslid en (zesmaal) burgemeester van Bevan, Aneurin

Bevan, Aneurin (1897-1960) Brits politicus. Als jong mijnwerker in Wales actief in vakbeweging en politiek. In 1929 tot volksvertegenwooriger gekozen, Beveren, Edmond van

Beveren, Edmond van (1852-1897) Belgisch socialistisch politicus, medeoprichter van de Vlaamse Socialistische Partij (1877), waarvoor hij een Beverningk, Hieronymus van

Beverningk, Hieronymus van Toekomstige Europese munt. De euro zal ingevoerd worden in het kader van de Economische en Monetaire Unie (EMU), Bevervoorde, Adriaan van

Bevervoorde, Adriaan van (geb. 1918) Zuid-Afrikaans politicus. Mandela studeerde rechten en opende te Johannesburg het eerste advocatenkantoor Bevesier, slag bij

Bevesier, slag bij (Ook slag bij Beachy Head; 1 juli 1690) Zeeslag in de Negenjarige Oorlog tussen een Nederlandse vloot onder Cornelis Evertsen Bevin, Ernest

Bevin, Ernest (geb. 1933) Nederlands politicus. Bolkestein studeerde rechten en filosofie aan de Universiteit van Amsterdam en was lange tijd werkzaam bevrijdingstheologie

bevrijdingstheologie Beweging binnen de christelijke kerken, die niet alleen theologisch bevrijding uit zonde en schuld wil bewerkstelligen, maar Beyen-plan

Beyen-plan Plan uit 1952 van de Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken Johan Willem Beyen, waarin hij suggereerde te komen tot één grote Beyma, Coert Lambertus van

Beyma, Coert Lambertus van (1753-1820) Nederlands staatsman. Trad ondanks zijn achtergrond van regent op als leider van de democratische patriotten

Bezetting, de

Bezetting, de Benaming voor de oorlogsperiode in België (1940-1944) en Nederland (1940-1945), waarin beide landen door nazi-Duitsland bezet werden Bhimadeva I

Bhimadeva I (reg. 1022-1062) Koning uit de Tsjaloekya-dyn

Bhoemaka

Bhoemaka (reg. ca. 70 n.C.) Onder zijn heerschappij vestigden de Sakas zich definitief in het noordwesten van de Dekkan.

Bhoemibol, Aduljadej

Bhoemibol, Aduljadej (ook: Adunyadet Phumiphon; geb. 1927) Koning van Thailand, volgde in 1946 zijn vermoorde broer Ananda Mahidol op als Bhoetto, Zoelfikar Ali

Bhoetto, Zoelfikar Ali (1928-1979) Pakistaans jurist en politicus. Oprichter van de Pakistan People's Party (1966), die een islamitisch socialisme propageerde. Biafra

Bia, Lucien

Bia, Lucien (1852-1892) Belgisch koloniaal pionier. Trad in 1887 in dienst van de onafhankelijke Congostaat en leidde in 1891 de expeditie ter verkenning Bicker

Biafra Voormalige staat in het oostelijk deel van Nigeria, onafhankelijk tussen 1967 en 1970. Na een kortstondige heerschappij over Nigeria van een Bianchi, Michele

Bianchi, Michele (1883-1930) Italiaans politicus, aanvankelijk aanhanger van het revolutionair syndicalisme. Sloot zich in 1918 aan bij Mussolini

Bicker Amsterdams regentengeslacht. Andries Bicker (1586-1652) was tienmaal burgemeester van Amsterdam. Samen met zijn broer Cornelis Bicker Bidault, Georges

Bidault, Georges (1899-1983) Frans rooms-katholiek politicus, actief in het verzet tijdens WO II en vooraanstaand minister in de Vierde Republiek. biedermeier

biedermeier Stroming in de beeldende kunst en literatuur, toonaangevend voor de periode 1815-1848, vooral in Duitsland en Oostenrijk. Reactie op Bielecki, Jan Krzysztof

Bielecki, Jan Krzysztof (geb. 1951) Pools politicus. Bielecki werd opgeleid tot econoom en was in die hoedanigheid enige jaren werkzaam. In 1991

Bierut, Boleslaw

Bierut, Boleslaw (1892-1956) Pools communistisch staatsman, leider van de Poolse regering in ballingschap in Moskou. Trok direct na de Russische Biesheuvel, Barend Willem

Biesheuvel, Barend Willem (geb. 1920) Nederlands Antirevolutionair politicus en jurist. Biesheuvel bekleedde een groot aantal politieke functies:

bijltjes

bijltjes Bijnaam van de Oranjegezinde scheepstimmerlieden die in Amsterdam op de werven van Kattenburg werkten. Hun bijnaam werd ontleend aan bijltjesdag

bijltjesdag Benaming uit de Tweede Wereldoorlog van de dag waarop het Nederlandse volk met de collaborateurs zou afrekenen. Een echte bijltjesdag Bijsterveld, Gerrit Cornelis van

Bijsterveld, Gerrit Cornelis van (Geboortejaar onbekend-1987) (pseudoniem West, Cor) Nederlands verzetsman. Bijsterveld was tot 1939 koopvaardij-Biko, Steve

Biko, Steve (1947-1977) Zuid-Afrikaans zwart leider, oprichter van o.a. de South African Students' Organisation (1968). Werd gedwongen medicijnenstudie Bilbao, Francisco

Bilbao, Francisco (1823-1865) Chileens schrijver en politiek activist, wiens 'Sociabilidad chilena' van 1844 in Chili reeds veel opschudding veroorzaakte, Bilderberg-conferentie

Bilderberg-conferentie Particuliere internationale organisatie die jaarlijks een honderdtal vooraanstaande personen uitnodigt voor een vertrouwelijke Bildt, Carl

Bildt, Carl (geb. 1949) Zweeds politicus. Na actief te zijn geweest in de lokale politiek werd Bildt in 1979 lid van het Zweedse parlement voor de conservatieve bill

bill Engels woord voor wetsontwerp of wissel (bill of exchange). De Engelse Bill of Rights (1689) bevatte o.a. een regeling van de troonopvolging (stadhouder-Bill of Attainder

Bill of Attainder Besluit van de beide huizen van het Engelse Parlement en bekrachtigd door de koning, waarbij een politieke misdadiger werd veroordeeld, Billaud-Varenne, Jean-Nicolas

Billaud-Varenne, Jean-Nicolas (1756-1819) Frans jurist en revolutionair politicus, medeverantwoordelijk voor de omverwerping van de monarchie Billinghurst, Guillermo Enrique

Billinghurst, Guillermo Enrique (1851-1915) President van Perú (1912-14). B. was de zoon van een Engelse vader en een Peruaanse moeder. Hij huldigde, Billoux, François

Billoux, François (1903-1978) Frans politicus, speelde een belangrijke rol in de communistische partij sinds haar oprichting in 1920. In 1926 werd Billy the Kid

Billy the Kid (1859-1881) Een van de laatste en beroemdste desperado's in de VS (New Mexico). Hij noemde zichzelf William H. Bonney (voor de Bilsen, Jozef (Jef) van

Bilsen, Jozef (Jef) van (1913-1996) Vlaams jurist. Tijdens zijn rechtenstudie in Leuven sloot Van Bilsen zich aan bij het Verdinaso, maar brak hiermee Binckes, Jacob

Binckes, Jacob (gest. 1677) Nederlands vlootvoogd, vocht in de jaren 1673-77 (Derde Engelse Oorlog) zeer succesvol in West-Indië. Veroverde Sint-Binford, Lewis

Binford, Lewis (geb. 1930) Amerikaans prehistorisch archeoloog. Belangrijk vertegenwoordiger van de zgn. nieuwe archeologie die ook een grote invloed Bingham, George Caleb

Bingham, George Caleb (1811-1879) Amerikaans schilder en politicus, leerling van o.a. Benjamin West; verbleef enige jaren in Duitsland waar hi

Binnenlandse Strijdkrachten

Binnenlandse Strijdkrachten (BS, oorspronkelijk NBS, Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten) Organisatie van Nederlandse verzetsstrijders uit Binnenlandse Veiligheidsdienst

Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD) Rijksdienst, ressorterend onder het ministerie van Binnenlandse Zaken, die op grond van de Wet op de inlichtingen-

Binnen-Mongolië

Binnen-Mongolië (Neimenggu Zizhiqu) Autonoom Chinees gebiedsdeel, grenzend aan Mongolië en Rusland; 1.183.000 km2, 22.070.000 inw. (1992). biografie

biografie (Gr.: bios = leven) Levensbeschrijving door een ander op schrift gesteld. Vanaf de Oudheid heeft men beseft dat het belangrijk was dat de

Birendra Bir Bikram Shah Deva

Birendra Bir Bikram Shah Deva (geb. 1945) Koning van Nepal (sinds 1972), volgde zijn vader Mahendra op. Officieel gekroond in 1975.

Birma-spoorweg

Birma-spoorweg Tijdens de Tweede Wereldoorlog door Japanse krijgsgevangenen en koelies aangelegde spoorlijn tussen Moulein in Birma en Bangkok Birma-veldtocht

Birma-veldtocht Offensief van Japan tegen Birma tijdens WO II. Vanuit Thailand bereikten de Japanners op 8 maart 1942 Rangoon en op 1 mei viel Birma-weg

Birma-weg Verbinding tussen Lashio (Noordoost-Birma) en de Chinese provincie Juun-nan. De weg werd aangelegd door China na de Japanse opmars Birnbaum, Nathan

Birnbaum, Nathan (1864-1937) Joods schrijver, introduceerde de term zionisme. Werkte aanvankelijk samen met Theodor Herzl, grondlegger van Biroeni, al-

Biroeni, al- (Arab.: Aboe'r-Raihan Mohammad ibn Ahmad; 973-ca. 1048) Arabisch geleerde. Zijn werk 'Tarih al-Hind' is een beschrijving en geschiedenis Biron, Ernst Johann

Biron, Ernst Johann (1690-1772) Gunsteling van de Russische tsarina Anna Ivanovna (reg. 1730-1740), in feite heerser over Rusland. Biron werd Bishara al-Choeri

Bishara al-Choeri (Bechara el-Qoury; 1890-1964) President van Libanon (1943-52). Christelijk (maroniet) leider en een van de voornaamste organisatoren Bishop, Maurice

Bishop, Maurice (1944-1983) Grenadaans politicus, vestigde zich na zijn studie in Groot-Brittannië als advocaat op Grenada en ging in de politiek. Bishr ibn al-Moetamir

Bishr ibn al-Moetamir (gest. 825) Een van de stichters van de Moetazila, een school voor rationele theologie in Baghdad, die grote politieke invloed Bismarck, Otto von

Bismarck, Otto von (1815-1898) Duits staatsman. Was enige jaren ambtenaar. Kwam in de Ver. Landdag. Vanaf 1851 vertegenwoordigde hij Pruise

Bissing, Moritz Ferdinand von

Bissing, Moritz Ferdinand von (1844-1917) Duits generaal, gouverneur-generaal van België (dec. 1914-1917). Bevorderde het Vlaams activisme Bisutun

Bisutun (Behistan) Plaats in Iran, 30 km ten oosten van Kermanshah, bekend door het reliëf van de Perzische koning Darius I (521-486 v.C.), met daaronder Bithynië

Bithynië Landstreek in het noorden van Klein-Azië bij de Bosporus. Werd ca. 650 v.C. bezet door Thraciërs. Ingelijfd door de Perzische koning Cyrus Bitter, Pieter de

Bitter, Pieter de (gest. 1666) Nederlands vlootvoogd, vocht in de Eerste Engelse Oorlog en vervolgens van ca. 1654-64 in dienst van de VOC in Indië. Biya, Paul

Biya, Paul (geb. 1933) Kameroens politicus. Biya studeerde o.a. rechten in Parijs en werkte vanaf 1962 bij de overheid in Kameroen. Hij was onder Black Muslims

Black Muslims Moslimse sociale beweging van zwarte Amerikanen in de Verenigde Staten. De politisering van de zwarte gemeenschap begon daar Black Panthers

Black Panthers Radicale negerpartij in de VS, opgericht in 1966 door Bobby Seale en Huey Newton. De Black Panthers vormden een radicale groep Black Power

Black Power Benaming voor een ideologie, ontstaan in de jaren zestig onder de negerbevolking van de VS. Kern van de ideologie was de politieke, Bladelin, Pieter

Bladelin, Pieter (de Leestmakere; ca. 1410-1472) Koopman en financier te Brugge, werd in 1440 door Filips de Goede aangesteld tot rentmeester-generaal Blaine, James Gillespie

Blaine, James Gillespie (1830-1893) Amerikaans republikeins politicus, verloor in 1884 met zeer gering verschil de strijd om het presidentschap

Blair, Anthony Charles Lynton (Tony)

Blair, Anthony Charles Lynton (Tony) (Anthony Charles Lynton Blair; geb. 1953) Brits politicus. Zoon van een conservatief jurist in de mijnstreek Blake, Robert

Blake, Robert (1599-1657) Engels admiraal. Studeerde in Oxford en ging aanvankelijk in de handel. Onderscheidde zich in de burgeroorlog tegen Blanche van Castilië

Blanc, Louis (1811-1882) Frans politicus en geschiedkundige. Wilde sociaal onrecht bestrijden door het kapitalisme te vervangen door een coöperatief, Blankaerden en Kolneren

Blanche van Castilië (ca. 1187-1252) Frans koningin, dochter van Alfonso VIII, koning van Castilië. Huwde in 1200 met de Franse prins en latere Blanc, Louis

Blankaerden en Kolneren Twee geslachten die te Leuven van de 13e tot de 15e eeuw om de plaatselijke macht en ambten streden.

Blanqui, Louis Auguste (1805-1881) Frans revolutionair. Vocht in de revolutie van 1830 en nam vervolgens deel aan nagenoeg alle revolutionaire

Blanquisme

Blanquisme Franse politieke stroming van geringe omvang in de 19e eeuw, genoemd naar Louis Auguste Blanqui (1805-1881). Blanqui was een socialistisch Blanqui, Louis Auguste

Blaskowitz, Johannes Albrecht

Blaskowitz, Johannes Albrecht (1883-1948) Duits generaal, ondertekende de capitulatie van de Duitse troepen in Nederland in aanwezigheid van Blauwe Divisie

Blauw, Jacobus (1756-1829) Nederlands staatsman. Behoorde tot de democratische patriotten die in 1787 uitweken, doch spoedig terugkeerden om Blavatsky, Helena Petrovna

Blauwe Divisie Spaanse legereenheid, geïncorporeerd in het VIII-ste Duitse Leger. De Blauwe divisie werd in de zomer van 1941 georganiseerd en Blauwhelmen

Blauwhelmen Bijnaam voor de militairen die ten dienste staan van de Verenigde Naties. Deze met blauwe helmen getooide soldaten worden ingezet Blauwvoeterij

Blauwvoeterij Vlaamse jeugdbeweging, gesticht door A. Rodenbach en Pol de Mont in Roeselare (1875). De beweging werd genoemd naar de stormvogels Blauw, Jacobus

Blavatsky, Helena Petrovna (1831-1891) Uit Rusland afkomstige stichteres van de Theosophical Society (New York, 1875; samen met H.S. Olcott). Blavotins en Ingherkins

Blavotins en Ingherkins Twee adellijke groeperingen die gedurende de 12e en 13e eeuw in Vlaanderen in een strijd op leven en dood verwikkeld war

Blaxland, Gregory

Blaxland, Gregory (1778-1853) Samen met zijn broer John een van de eerste niet-veroordeelde Engelse emigranten naar Australië. Was via zijn broer blazoenering

blazoenering Term uit de wapenkunde (heraldiek): het technisch correct en volledig beschrijven van een wapen (blazoen).

Bleeker, Claas Jouco

Bleeker, Claas Jouco (1898-1983) Nederlands Hervormd theoloog; hoogleraar godsdienstwetenschap te Amsterdam (1946-68). Bleeker bestudeerde Bleiswijk, Diederik van

Bleiswijk, Diederik van (1711-1763) Nederlands regent, maakte vanaf 1734 als vroedschapslid, schepen of burgemeester deel uit van de stedelijke

Bleiswijk, Pieter van

Bleiswijk, Pieter van (1724-1790) Nederlands staatsman, pensionaris van Delft (1752-1771) en raadpensionaris van Holland (1771-1787). Liep eer

Bligh, William

Bligh, William (1754-1817) Brits zeevaarder, begeleidde Cook op zijn tweede reis (1772-1774). In 1787 zeilde hij met de Bounty naar Tahiti om zaad Blijde Inkomste

Blijde Inkomste (Fr: Joyeuse Entrée) Sinds de Middeleeuwen het eerste bezoek van een vorst aan een belangrijke stad in zijn rijk. Steden maakten van Blink, Hendrik

Blink, Hendrik (1852-1931) Nederlands geograaf, doceerde te Leiden, Wageningen en Rotterdam. Oprichter van de Nederlandsche Vereeniging voor Bloch, Marc

Bloch, Marc (1886-1944) Frans historicus, een der oprichters van het historisch tijdschrift 'Annales d'histoire économique et sociale' (1929), samen Bloedartikelen

Bloedartikelen Zes wetsartikelen uitgevaardigd in 1539 door Hendrik VIII, waarbij ieder die de transsubstantiatieleer, de mis, de biecht en het celibaat bloedbad van Cataví

bloedbad van Cataví Bloedbad in 1942 door het regeringsleger aangericht onder stakende Indiaanse mijnwerkers in Bolivia. De mijnwerkers ware

bloedbad van Glencoe

bloedbad van Glencoe Op bevel van de regering door soldaten o.l.v. Archibald Campbell uitgevoerde verraderlijke aanslag in de nacht van 12/13-bloedvlag

bloedvlag Oorspronkelijk rode seinvlag op oorlogsschepen, later ook op piratenschepen. In het laatste geval werd de bloedvlag gehesen om het aangevallen Bloemenhove-bezetting

Bloemenhove-bezetting Bezetting van de abortuskliniek Bloemenhove in Heemstede door actievoerders in mei 1976 met als doel een justitieel ingr

Bloemfontein, conferentie van

Bloemfontein, conferentie van Conferentie tussen de Zuid-Afrikaanse Republiek en de Kaapkolonie (1899). Het was een laatste poging de bestaande Blois, Jan van Châtillon

Blois, Jan van Châtillon (ca. 1330-1381) Nederlands staatsman, erfde in Holland en Zeeland (Gouda, Schoonhoven, Texel en Tholen) en Frankrijk blokboek

Blok, Petrus Johannes (1855-1929) Nederlands historicus. Studeerde te Leiden klassieke letteren, promoveerde in 1879 en werd in 1884 hoogleraa

blokboek Boek gedrukt met een houtblok waarop de tekst en illustratie voor één pagina was gesneden. Deze methode van drukken was gebruikelijk Blok, Petrus Johannes

Blomhoff, Jan Cock

Blomhoff, Jan Cock (1779-1853) Nederlands koloniaal bestuurder, in 1809 aangesteld tot pakhuismeester van de Nederlandse factorij te Desjima en Bloody Mary

Bloody Mary Bijnaam van de Schotse koningin Mary Tudor vanwege haar bloedige vervolging van de protestanten tijdens haar bewind (reg. 1553-Bloys van Treslong, Willem

Bloys van Treslong, Willem (ca. 1529-1594) Nederlands verzetsstrijder en vlootvoogd. Behoorde tot de calvinistische lagere adel die deelnam aan

Blücher, Gebhard Leberecht von

Blücher, Gebhard Leberecht von (1742-1819) Pruisisch veldmaarschalk, begon zijn loopbaan in de Zevenjarige Oorlog (1756-1763). Generaal in Blum, Léon

Blum, Léon (1872-1950) Frans socialistisch politicus en schrijver, oprichter van het dagblad l'Humanité (met Jaurès, 1904). Bewerkte als parlementslid Blussé van Oud-Alblas, Pieter

Blussé van Oud-Alblas, Pieter (1812-1887) Nederlands liberaal politicus, aanhanger van Thorbecke en lid van de Tweede Kamer vanaf 1850, minister Blut und Boden

Blut und Boden Ideologische term van het nationaal-socialisme, ter aanduiding van de 'stamverbondenheid' en 'bodemverbondenheid' van de Duitse Boabdil

Boabdil (Aboe Abd Allah Mohammad; ca. 1460 - ca. 1526) Laatste moorse koning van Granada (1482-92). Hij kwam aan de macht na een opstand bobby

bobby Populaire benaming voor de Engelse politieman, genoemd naar Sir Robert (Bobby) Peel (1788-1850), die in Londen een professionele burgerlijke Boche

Boche Scheldnaam van de Fransen voor de Duitsers, vooral in WO I.

Bock, Fedor von

Bock, Fedor von (1880-1945) Duits veldmaarschalk, fanatiek dienaar van Hitler. Voerde het bevel over de troepen die in 1938 Oostenrijk binnenvielen Bodawpaya

Bodawpaya (1781-1819) Koning van Birma, veroverde in 1784 het koninkrijk Arakan, waarna Birma aan Brits-Indië grensde. Nadat zijn veroveringsexpedie Bodelschwingh, Friedrich Christian Carl von

Bodelschwingh, Friedrich Christian Carl von (1831-1910) Duits protestants prediker; belangrijk vertegenwoordiger uit de Innere Mission-beweging. Bodin, Jean

Bodin, Jean (ca. 1530-1596) Frans politiek filosoof. Bodin gebruikte zijn schrijverstalent voor drie soorten onderwerpen: staatsrecht, economie en Boecharin, Nikolaj Ivanovitsj

Boecharin, Nikolaj Ivanovitsj (1888-1938) Russisch marxistisch ideoloog en econoom, medewerker van Lenin en leider van de 3e Internationale (Boeddhagoepta

Boeddhagoepta (reg. ca. 480-510) Een der laatste heersers van de Goepta-dynastie. Onder zijn bewind raakte het rijk in verval ten gevolge van onderlinge Boedi Oetomo

Boedi Oetomo (lett. Schoon Streven) Inheemse vereniging op Jawa; tot verheffing van de bevolking opgericht in 1908. Aanvankelijk vooral gericht Boehloel Lodi

Boehloel Lodi (reg. 1451-1489) Afghaans vorst, stichter van de Lodi-dynastie. Onder zijn bewind beleefde het koninkrijk Delhi een kortstondige bloei. Boejiden

Boejiden (ook: Boewaihiden) Iraanse dynastie, afkomstig uit Dailem bij de Kaspische Zee, die in de eerste helft van de 10e eeuw een vorstendom in Boekaniers

Boekaniers Oorspronkelijk Franse avonturiers, die zich sinds de 16e eeuw op eilanden in de Caribische Zee hadden gevestigd. Later werd de term gebruikt boekdrukkunst

boekdrukkunst Het staat vrijwel vast dat in Europa de boekdrukkunst d.w.z. het drukken met losse letters (daarvoor kende men reeds het blokboek, Boekovski, Vladimir

Boekovski, Vladimir (geb. 1943) Sovjetrussisch dissident. Berichtte in 1971 aan het Westen dat in de SU op grote schaal dissidenten in psychiatrische Boelganin, Nikolaj Aleksandrovitsj

Boelganin, Nikolaj Aleksandrovitsj (1895-1975) Sovjetrussische politicus. Wegens zijn organisatorisch talent tijdens WO II in 1947 tot maarschalk Boeotische Bond

Boeotische Bond Omstreeks 477 v.C. had de stad Thebe het landschap Boeotië, in het oosten van Midden-Griekenland, onder haar heerschappij gebracht. Boerenbond (België)

Boeren, de Benaming in de 19e en 20ste eeuw voor de Afrikaans sprekenden in Zuid-Afrika, en met name de bevolking van de onafhankelijke Boer

Boerenbond (België) Grootste Belgische belangenorganisatie van land- en tuinbouwers, die via haar socio-culturele, coöperatieve en andere takken Boerenkrijg

Boerenkrijg (1798) Gewapende opstand van Vlaamse boeren (brigands) tegen de Franse bezetters. De rebellie was geïnspireerd door afkeer van de boerenoorlogen

boerenoorlogen (1880-1881; 1899-1902) De oorlogen tussen de Boeren en Groot-Brittannië in Zuid-Afrika. Het verzet van de Boerenrepubliek Transvaal boerenopstanden

boerenopstanden Boerenopstanden kwamen in Europa met name voor van de 14e tot de 16e eeuw omdat hongersnoden, epidemieën en oorlogen spe

Boerenpartij

Boerenpartij (BP) Nederlandse politieke partij. De Boerenpartij (1959) kwam voort uit de Vereniging voor Bedrijfsvrijheid in de Landbouw (BVL) boerenstand

boerenstand Men spreekt van boeren als groep sinds de mens ca. 10.000 jaar geleden overging van voedsel verzamelen op systematisch verbouwen Boeren, de

Boeriden-dynastie

Boeriden-dynastie (1103 - 1154) Dynastie in 1103 gesticht door Seldjoeken-aanvoerder Toeghtoegin, gevestigd in Damascus. Gedurende de 12e eeuw Boersma, Jaap

Boersma, Jaap (geb. 1929) Nederlands Antirevolutionair politicus en econoom. Boersma was lid van de Tweede Kamer (1964-71; 1978) en het Europees Boetros Ghali

Boetros Ghali (gestorven in 1910) In 1907 vond in Egypte het eerste Nationale Congres plaats, een platform van fel islamitische en nationalistische Boetzelaer, Gideon, baron van den

Boetzelaer, Gideon, baron van den (1569-1634) Heer van Langerak. Werd in 1614 door Van Oldenbarnevelt benoemd tot gezant van de Verenigde Boetzelaer, Rutger van den

Boetzelaer, Rutger van den (1534-1604) Hollands edelman, heer van Langerak, Asperen en Karnisse. Na voor prins Willem van Oranje met een missie Boeynants, Paul Emile François Henri Vanden

Boeynants, Paul Emile François Henri Vanden (geb. 1919) Belgisch (Brussels) katholiek politicus en industrieel. Vanden Boeynants was lid van Boghazköy

Boghazköy (ook: Bogazkoy; Chattoesas) Dorp in Midden-Turkije, waar in 1906 opgravingen werden verricht die licht wierpen op de Hittitische beschaving. bogomilen

bogomilen Ketterbeweging, genoemd naar de Bulgaarse priester Bogomil, die zich sedert de 10e eeuw in het Byzantijnse Rijk verspreidde. De leer Bogomolov, Aleksej Jefremovitsj

Bogomolov, Aleksej Jefremovitsj (1900-1969) Sovjetdiplomaat, werd na een carrière in het Rode Leger en aan academische instellingen benoemd Bogotá, conferentie van

Bogotá, conferentie van Negende pan-Amerikaanse conferentie, gehouden in maart 1948. Op deze conferentie werd het handvest opgesteld van de Bográn, Luis

Bográn, Luis President van Honduras (1883-91). B., een generaal, steunde het streven van Justo Rufino Barrios van Guatemala, de staten van Midden-Bohemen

Bohemen Voormalig koninkrijk dat tussen het Bijzantijnse Rijk en het Frankische Rijk lag. Aaanvankelijk bewoond door Slavische stammen, werd Bohemond van Tarente

Bohemond van Tarente (ca. 1065-1111) Zoon van Robert de Guiscard, onder wie hij vocht tegen de Byzantijnen. Bohemond van Tarente was gehuwd Bohlen, Charles Eustis

Bohlen, Charles Eustis (1904-1974) Amerikaans diplomaat, ontwikkelde zich gedurende de jaren veertig door zijn kennis van de Russische taal en

Boii

Boii Keltische stam, die vanuit Gallië de Alpen overtrok en zich in de Povlakte vestigde met Bononia als residentie. In 193 v.C. door de Romeinen verslagen, Boisot, Charles de

Boisot, Charles de (1530-1575) Broer van Louis, was een zeer verdienstelijk krijgsman die van 1665-66 lid was van het Compromis der Edelen. Bij Boisot, Louis de

Boisot, Louis de (ca. 1530-1576) Nederlandse vlootvoogd, werd in 1568 helper van Willem van Oranje, in 1573 aanvoerder van de watergeuzen en bojaren

bojaren Russische grootgrondbezittende adel. De bojaren bestuurden tot de intrede van het tsarisme in de 16e eeuw middels een Raad het land. De op Bokassa, Jean Bédel

Bokassa, Jean Bédel (1921-1996) Centraal-Afrikaans dictator. Na een carrière in het Franse leger werd Bokassa in 1963 chef-staf van het leger van bokkerijders

bokkerijders Volgens het volksgeloof in de Kempen en Limburg luchtgeesten die op een bok door de lucht vliegen. De naam werd overgenomen door Bokseropstand

Bokseropstand (1900-1901) Chinese opstand gericht tegen de westerse mogendheden. De nationalistische opstand barstte uit in de noordoostelijke Boleslav

Boleslav Naam van verschillende Poolse en Boheemse heersers. 1. Boleslav I, de Dappere (reg. 992-1025), Pools hertog; volgde zijn vader Mieszko Boleyn, Anna

Boleyn, Anna (1507-1536) Koningin van Engeland, huwde in het geheim met Hendrik VIII (1533). Moeder van Elizabeth I. Onthoofd na beschuldiging Bolingbroke, Henry Saint John

Bolingbroke, Henry Saint John (1678-1751) Engels conservatief politicus en publicist. Invloedrijk Tory, minister van Buitenlandse Zaken (1704-Bolívar, Simón

Bolívar, Simón (1783-1830) Staatsman en militair, een van de belangrijkste leiders van het Latijns-Amerikaanse verzet tegen de Spaanse koloniale Bolkestein, Frederik (Frits)

Bolkestein, Frederik (Frits) (geb. 1933) Nederlands politicus. Bolkestein studeerde rechten en filosofie aan de Universiteit van Amsterdam en was Bollandisten

Bollandisten Jezuïeten die zich bezighouden met de hagiografie, de levensbeschrijving van heiligen, genoemd naar de Antwerpse jezuïet en kerkhistoricus bolsjewiki

bolsjewiki (Lett: meerderheid) Factie binnen de Russische Sociaal-Democratische Arbeiderspartij, ontstaan in 1903 toen Lenin (1870-1924) en zijn

bom (schip)

bom (schip) Grote platboomde schuit, die in de 17e en 18e eeuw werd gebruikt voor de haringvisserij op de Noordzee. Bekend om de kleurige beschildering.

Bommel, Cornelius Richardus Antonius van

Bommel, Cornelius Richardus Antonius van (1790-1852) Vooraanstaand geestelijke, bisschop van Luik van 1829 tot zijn dood. Stichtte in 1817 Bonampak

Bonampak Ruïnenstad in de Mexicaanse deelstaat Chiapas. Dit belangrijkste Maya-centrum werd in 1946 in het oerwoud ontdekt. Best bewaarde voorbeeld Bonaparte

Bonaparte Frans geslacht van Corsicaanse afkomst, beroemd geworden door zijn lid Napoleon I. 1. Carlo Bonaparte (1746-1785), vader van Napoleon. bonapartisme

bonapartisme 1. Steun voor de aanspraken van de nakomelingen van Napoleon III (1808-1873) op de Franse troon. Sinds het einde van de 19e eeuw Bondgenotenoorlog

Bondgenotenoorlog 1. (357-355 v.C.) Oorlog tussen Athene en enkele voormalige bondgenoten uit de Tweede Attische Zeebond, die een hernieuw

bondsdag

bondsdag (Bundestag) Hoogste orgaan van de Duitse Bond (1815-1866), dat in Frankfurt bijeenkwam onder voorzitterschap van de Oostenrijkse gezant. bondspresident (hist.)

bondspresident (hist.) Titel voor de Pruisische koning na de oprichting van de Noord-Duitse Bond (1867), welke alle Duitse staten of delen daarvan Bongaais traktaat

Bongaais traktaat Werd in 1667 tussen Speelman en Hassanoedin, de vorst van Gowa, gesloten. Het verdrag, dat later ook door andere inheemse vorsten Bongo, Albert-Bernard (Omar)

Bongo, Albert-Bernard (Omar) (geb. 1935) Gabonees politicus, president sinds 1967. Onderhoudt nauwe betrekkingen met Frankrijk en zorgde ervoor Bonifatius

Bonifatius (eig. Wynfrith; 680-754) Engels zendeling in Friesland (716) en - met meer succes - in Beieren en Thüringen (vanaf 719). Velde de eik van Bonifatius van Montferrat

Bonifatius (Rome) (gest. 432 n.C.) Romeins veldheer, gouverneur van de provincie Africa. Viel in ongenade in Rome. B. weigerde echter zijn positie Bonilla, Manuel

Bonifatius van Montferrat (1150-1207) Markgraaf van Montferrat (Noord-Italië) 1187, aanvoerder van de vierde kruistocht (vanaf 1202-1204) na Bonifatius VIII

Bonifatius VIII (eig. Benedictus Gaetani; ca. 1234-1303) Paus van 1294-1303. Al spoedig in conflict met Filips de Schone van Frankrijk wegens het Bonifatius (Rome)

Bonilla, Manuel (1849-1913) President van Honduras (1903-07; 1911-13) B., een conservatief generaal, maakte in 1903 een eind aan het bestaande Bonilla, Policarpo

Bonilla, Policarpo President van Honduras (1894-99). B. verwierf het presidentschap van Honduras in 1894 met de hulp van José Santos Zelaya van Bonivard, François

Bonivard, François (1493-1570) Frans humanist, prior van St.-Victor te Genève. Sloot zich aan bij de Hervorming en vocht aan de zijde van de patriotten Bonnet, Georges Étienne

Bonnet, Georges Étienne (1889-1973) Frans radicaal-socialistisch politicus, minister van Buitenlandse Zaken (1938-39) in het kabinet-Daladier. Bonomi, Ivanoe

Bono, Emilio de (1866-1944) Italiaans maarschalk, streed in Eritrea (1887) en Libië (1912-13). Nam deel aan de 'Mars naar Rome' welke Mussolini Bontekoe, Willem IJsbrantsz.

Bonomi, Ivanoe (1873-1951) Italiaans politicus. Kwam via het onderwijs en de journalistiek in de politiek. B. werd lid van de socialistische partij; Bono, Emilio de

Bontekoe, Willem IJsbrantsz. (1587-ca.1630) Nederlands zeevaarder, vertrok als kapitein van de Nieuhoorn naar Indië (1618), leed schipbreuk in Bontemantel, Hans

Bontemantel, Hans (1613-1688) Amsterdams regent en koopman, was in 1672 president-schepen en waarnemend schout. Als aanhanger van Johan Boodt, August de

Boodt, August de (1895-1986) Belgisch politicus. Was van 1950 tot 1952 minister van Wederopbouw in het CVP-kabinet Pholien. De Boodt beha

Boorne

Boorne Riviertje in Friesland, dat ontspringt bij Bakkeveen - voor een deel Koningsdiep genoemd - en langs Aldeboarn en Akkrum loopt, tot de Nieuwe bootvluchtelingen

bootvluchtelingen Term voor de Vietnamezen die sinds de communistische, Noord-Vietnamese overwinning op Zuid-Vietnam in 1975 met kleine Bordaberry, Juan María

Bór, generaal (eig.: Tadeusz Komorowski; 1895-1966) Pools verzetsleider en militair. Tijdens WO II werd hij beroemd als organisator en leider van Bosch Gavino, Juan

Bordaberry, Juan María (geb. 1928) Uruguees politicus. Bordaberry was lid van de Senaat van 1962 tot 1964 en minister van Landbouw van 1969 Bordas Valdés, José

Bordas Valdés, José President van de Dominicaanse Republiek (1913-14). B. werd in 1913 door het congres van de Dominicaanse Republiek gekoze

Borden, Robert Laird

Borden, Robert Laird (1854-1937) Canadees politicus, vanaf 1901 leider van de conservatieve partij. Speelde als premier (1911-1920) een beslisse

Borghese

Borghese Aanzienlijk Italiaans geslacht afkomstig uit Siena, waar de Borghese's een vooraanstaande plaats innamen als juristen, magistraten en diplomaten. Borgia

Borgia Aanzienlijk Spaans-Italiaans geslacht, dat een belangrijke rol speelde in de Noord-Italiaanse steden tijdens de 14e, 15e en 16e eeuw. Ook bracht Borginon, Hendrik

Borginon, Hendrik (1890-1985) Vlaams nationalist, soldaat tijdens WO I en een van de stichters van de Vlaamse Frontbeweging, waaruit later het Boris en Gljeb

Boris en Gljeb (gest. 1015) Russische prinsen, eerste martelaren en heiligen van de Russische Kerk. Zij worden na de dood van hun vader vorst Vladimir Boris I

Boris I (gest. 907) Tsaar van Bulgarije (852-888). Na zijn doop in 864 werd Bulgarije gekerstend. Boris I stichtte een zelfstandige Bulgaarse landskerk. Boris II

Boris II (ca. 949-979) Tsaar van Bulgarije (969-972), zoon van Peter I. Opgevoed aan het Byzantijnse hof. In 970 werd zijn land veroverd door de grootvorst Boris III

Boris III (1894-1943) Koning van Bulgarije (1918-1943), zoon van Ferdinand Maximiliaan en Marie-Louise van Bourbon-Parma, vader van Simeon Bormann, Martin

Bormann, Martin (1900-1945) Duits nationaal-socialist, werd in 1933 leider van de staf van Rudolf Hess en volgde deze in 1941 op na diens vlucht Borms, August

Borms, August (1878-1946) Vlaams filoloog en activist, voorstander van de vernederlandsing van de Gentse universiteit. Werkte tijdens WO I samen Borno, Louis

Borno, Louis (1865-1942) Haïtiaans politicus, president van 1922-30 in de periode dat de VS het land bezet hielden. Vanaf 1919 was B. lid van het Borobudur

Borobudur (Boroboedoer) Boeddhistisch heiligdom op Jawa Tengah (Midden-Java). In stoepavorm om een heuvel gebouwd. Bestaat uit zes vierkante Borodino

Borodin, Michail Markovitsj (eig.: Gruzenberg; 1884-1951) Sovjetrussisch politicus, adviseur van de Chinese partij Kwoh-min-tang (1923), die volgens

Borodino Russisch dorp ten westen van Moskou. In de slag bij Borodino behaalde Napoleon een Pyrrhusoverwinning op de Russen onder Koetoezov Borodin, Michail Markovitsj

borough

borough In Groot-Brittannië vroeger aanduiding van erkende steden met bepaalde privileges of een district met het recht een parlementslid te kiezen. Borret, Eduard Joseph Hubert

Borret, Eduard Joseph Hubert (1816-1867) Nederlands jurist en politicus. Als medestander van Thorbecke had B. zitting in de Tweede Kamer voor Borselen

Borselen (Ook: Bors(s)ele) Aanzienlijk Zeeuws geslacht, opgekomen in de 13e eeuw, dat goederen bezat bij Borssele en Veers. De stamvader was Borsippa

Borsippa (Het huidige Birs Nimroed) Oude Babylonische stad en een belangrijk religieus centrum. Hammoerapi (reg. ca. 1792-1750 v.C.) bouwde Borten, Per

Bort, Balthasar (1625-1684) Nederlands bestuurder in Indië. Onderhandelde in Atjeh over de tinhandel en trachtte vergeefs de handel met China te Bór, generaal

Borten, Per (geb. 1913) Noors politicus en landbouwingenieur, toonaangevend figuur in de Boerenpartij (sinds 1959 Centrumpartij). Borten was premier Bort, Balthasar

Bos, Dirk (1862-1916) Nederlands politicus, vanaf 1901 lid van de Tweede Kamer voor de Vrijzinnig-Democratische Bond. Had als lid van de pacificatiecommissie Bos, Pieter Roelof

Bos, Pieter Roelof (1847-1902) Nederlands geograaf, o.a. leraar aardrijkskunde. Vooral bekend door zijn atlas voor het onderwijs: Grote Bosatlas Botha, Louis

Bosch Gavino, Juan (geb. 1909) Dominicaans politicus, eerste grondwettelijk gekozen president (december 1962). Reeds in september 1963 afgezet Bosch Kemper, Jeltje de

Bosch Kemper, Jeltje de (1836-1916) Nederlands adellijk feministe (jonkvrouw), een van de oprichtsters van de Vereeniging Tesselschade, die het

Bosch van Rosenthal, Lodewijk Hendrik Nicolaas

Bosch van Rosenthal, Lodewijk Hendrik Nicolaas (1884-1953) Nederlands jurist en politicus. B. was achtereenvolgens burgemeester van Brummen Bosch, Johannes van den

Bosch, Johannes van den (1780-1844) Nederlands staatsman. Van 1830-1834 gouverneur-generaal van Nederlands-Indië, met als opdracht de productie

Bose, Soebhas Chandra

Bose, Soebhas Chandra (1909-1991) Oostenrijks violist en dirigent. Boskovsky studeerde te Wenen aan de Akademie für Musik, waar hij in 1935 bosgeuzen

bosgeuzen Rebellen tegen het Spaanse bewind over de Nederlanden tijdens de Opstand in de 16e eeuw, die leefden van overvallen op kloosters en Boskop-schedel

Boskop-schedel Benaming voor een fossiele schedel die in de Transvaal (Zuid-Afrika) gevonden is. Hij dateert vermoedelijk uit het Pleistoceen.

Bosnië en Herzegovina

Bosnië en Herzegovina Officiële naam: Bosna i Hercegovina Oppervlakte: 51.129 km2 Inwoners: 3.365.000 (1998) Staatsvorm: republiek Staatsh

Boso van Arelate

Boso van Arelate (gest. 887) Graaf van Vienne, stichter en koning van Provence (Arelate) en Neder-Bourgondië (879-87). Kreeg invloed als zwager Bossche, Luc van den

Bossche, Luc van den (geb. 1947) Belgisch politicus. Van den Bossche, die in 1970 promoveerde tot doctor in de rechten, was tot 1982 docent aan Bossche, Pieter van den

Bossche, Pieter van den (ca. 1340-1387) Als hoofdman van het ambacht der Gentse schippers was hij, samen met Filips van Artevelde, een der leide

Bosse, Peter Philip van

Bosse, Peter Philip van (1809-1879) Nederlands staatsman en financier, zesmaal minister, o.a. viermaal van Financiën. Verantwoordelijk voor de Bossi, Umberto

Bossi, Umberto (geb. 1941) Italiaans politicus. Bossi, die studeerde aan de Universiteit van Pavia, is de leider van de nieuwe rechtse partij Lega Nord. Bossuet, Jacques Bénigne

Bossuet, Jacques Bénigne (1627-1704) Frans geestelijke, hofprediker, groot redenaar, vanaf 1681 bisschop te Meaux. Toonaangevend denker van Boston massacre

Boston massacre (bloedbad van Boston) Treffen tussen Britse troepen en mensenmassa in Boston op 5 maart 1770. Aanleiding waren de nieuwe belastingmaatregelen Boston Tea Party

Boston Tea Party Een incident uit december 1773 in de haven van de Amerikaanse stad Boston. Als Indianen verklede blanke kolonisten gooiden Bos, Dirk

Both, Pieter (ca. 1550-1615) Eerste gouverneur-generaal van Nederlands-Indië (1610-1614). Hield zich vooral bezig met de Molukken, voor de VOC Bouchard van Avesnes

Botha, Louis (1862-1919) Boeren-generaal en politicus, lid van de Transvaalse Volksraad (1897). Versloeg de Britten bij Colenso (1899) en werd het Botha, Pieter Willem

Botha, Pieter Willem (geb. 1916) Zuid-Afrikaans politicus en jurist. Botha was vanaf 1948 lid van het parlement voor de Nasionale Party. Hij bekleedde Botha, Roelof Frederik (Pik)

Botha, Roelof Frederik (Pik) (geb. 1932) Zuid-Afrikaans diplomaat, politicus en jurist. Pik Botha verdedigde jarenlang voor het Internationaal Gerech

Bothwell, James Hepburn

Bothwell, James Hepburn (ca. 1535-1578) Engels edelman, die in 1567 trouwde met de Schotse koningin Mary Stuart. Het is niet zeker of hij de Both, Pieter

Bouchard van Avesnes (ca. 1170-ca. 1244) Zoon van Jacob van Avesnes, huwde in 1212 met de tien jaar oude Margaretha van Constantinopel, een Boudewijn de Valse (Vlaanderen)

Boudewijn (Jeruzalem) 1. Boudewijn I van Boulogne (ca. 1058-1118; reg. 1100-1118) jongste broer van Godfried van Bouillon. Nam deel aan de Boudewijn, koning

Boudewijn de Valse (Vlaanderen) Pseudo-graaf van Vlaanderen. Hij was een kluizenaar, die zich in 1225 uitgaf voor de uit het Midden-Oosten teruggekeerde

Boudewijn I met de IJzeren Arm (Vlaanderen)

Boudewijn I met de IJzeren Arm (Vlaanderen) (reg. 864-879) Eerste graaf van Vlaanderen. Boudewijn werd door Karel de Kale beleend met grondgebied Boudewijn II de Kale (Vlaanderen)

Boudewijn II (Henegouwen) (ca. 1064-1098) Graaf van Henegouwen, zoon van Boudewijn I en van Richildis van Henegouwen. Zijn moeder was Boudewijn III (Henegouwen)

Boudewijn II de Kale (Vlaanderen) (gest. 918; reg. 879-918) Graaf van Vlaanderen, zoon van Boudewijn I. Tijdens de invallen van de Noormannen Boudewijn II (Henegouwen)

Boudewijn III (Henegouwen) (gest. 1120; reg. 1098-1120) Graaf van Henegouwen, zoon van Boudewijn II en Ida van Leuven. Evenals zijn vader Boudewijn III (Vlaanderen)

Boudewijn III (Vlaanderen) (gest. 962) Was vanaf 958 medegraaf van zijn vader Arnulf I. Na de dood van Boudewijn hernam Arnulf I het gehele bestuur

Boudewijn IV de Bouwer (Henegouwen)

Boudewijn IV de Bouwer (Henegouwen) (ook: Boudewijn de Bouwer; ca. 1109-1171). Graaf van Henegouwen, zoon van Boudewijn III en Yolande Boudewijn IV met de Schone Baard (Vlaanderen)

Boudewijn IV met de Schone Baard (Vlaanderen) (reg. 988-1035) Graaf van Vlaanderen, volgde zijn vader Arnulf II op. Voerde oorlog tegen Hendrik Boudewijn IX (Vlaanderen)

Boudewijn IX (Vlaanderen) (= Boudewijn VI van Henegouwen = Boudewijn I van Constantinopel; 1171-1205), graaf van Vlaanderen, zoon van Boudewijn Boudewijn V (Vlaanderen)

Boudewijn V (Vlaanderen) (gest. 1067) Graaf van Vlaanderen, zoon van Boudewijn IV, die hij in 1035 opvolgde. Door Duitse keizer beleend met Boudewijn van Avesnes

Boudewijn van Avesnes (1219-1289) Tweede zoon van Bourchard van Avesnes en Margaretha van Vlaanderen. In het conflict tussen de Avesnes Boudewijn VI (Vlaanderen)

Boudewijn VI (Vlaanderen) (1039-1070) Graaf van Vlaanderen (1067-1070) en graaf van Henegouwen (1051-1070; als Boudewijn I), zoon van B

Boudewijn VII met de Bijl (Vlaanderen)

Boudewijn VII met de Bijl (Vlaanderen) (ook Boudewijn Hapkin; 1093-1119) Graaf van Vlaanderen, zoon van Robrecht II van Vlaanderen en Clementia Boudewijn VIII (Vlaanderen)

Boudewijn VIII (Vlaanderen) (ca. 1150-1195) Graaf van Vlaanderen van 1191-1194. Boudewijn was zwager en tevens opvolger van Filips van Elzas. Boudewijn (Jeruzalem)

Boudewijn, koning (1930-1993) Koning der Belgen. Boudewijn nam in 1950, toen na de terugkeer van koning Leopold III in België een burgeroorlog Boudiaf, Mohammed

Boudiaf, Mohammed (1919-1992) Algerijns politicus. Boudiaf werd na de Tweede Wereldoorlog een van de leiders van het verzet tegen de Fransen Boulainvilliers, Henri de

Boulainvilliers, Henri de (1658-1722) Graaf van Saint-Saire; Frans historicus, politiek filosoof en statisticus. Ontwikkelde een theorie voor vergelijkend Boulanger, Georges

Boulanger, Georges (1837-1891) Frans generaal en politicus, bezield door de revanchegedachte na 1870. Werd in 1886 - mede door invloed van Clemenceau Boulangisme

Boulangisme Franse politieke beweging gebaseerd op de reactionaire en autoritaire plannen van generaal Georges Boulanger (1837-1891), waarbij bouleuterion

bouleuterion Raadhuis waar in de Griekse en hellenistische steden de Boulè of Senaat vergaderde; de zitplaatsen waren amfitheatersgewijze gebouwd.

Bouman, Pieter Jan

Bouman, Pieter Jan (1902-1977) Nederlands socioloog, econoom en historicus, hoogleraar sociologie te Groningen (1946-1967) en als zodanig een Boumédienne, Houari

Boumédienne, Houari (eig. Muhammad bin Ibrahim; ca. 1925-1978) Algerijns politicus, prominent figuur in de onafhankelijkheidsstrijd. Minister Boun Oum

Boun Oum Prins van Champassac (Bassac) in Zuid-Laos. Gesteund door de CIA pleegde hij in 1960 een staatsgreep nadat hij Vientiane had laten bombarden Bourbon (Frankrijk)

Bourbon (Frankrijk) Adellijk geslacht waaruit vele koningen in Europa zijn voortgekomen. De naam is afkomstig van het gelijknamige kasteel in Midden-Bourbon (Italië)

Bourbon (Italië) Tak van de Bourbon-dynastie, voortgekomen uit de Spaanse. De Bourbon Filips van Anjou (1683-1746), koning van Spanje, werd Bourbon (Spanje)

Bourbon (Spanje) Tak van de Bourbon-dynastie, heerste van 1713 tot 1931 over Spanje. Deze heerschappij werd onderbroken in de napoleontische Bourbons familieverdrag

Bourbon, Karel van

Bourbon, Karel van (connétable de Bourbon; 1490-1527) Graaf van Montpesier, Forez, Mercoeur en Clermont, hertog van Bourbon en Auvergne. Bourbon, prins Alfonso de

Bourbon, prins Alfonso de (1936-1989) Spaans/Frans troonpretendent. Prins Alfonso was een verre nazaat van de Franse koning Louis XVI en een bourgeoisie

Bourbons familieverdrag Verdrag gesloten op 15 augustus 1761 tussen Karel III van Spanje en Lodewijk XV. De Bourbons garandeerden elkaar onderli

Bourgeois, Léon Victor Auguste (1851-1925) Frans politicus, vurig voorstander van internationale samenwerking. Delegatieleider naar de Haagse Bourgès-Manoury, Maurice

bourgeoisie Burgerij, middenstand, bezittende klasse. In de Middeleeuwen stond de term bourgeoisie in Frankrijk voor de autonome stadsbewoners, Bourgeois, Léon Victor Auguste

Bourgès-Manoury, Maurice (geb. 1914) Frans socialistisch politicus, actief in het verzet tijdens WO II. Na de oorlog was hij herhaardelijk minister, Bourgogne, Nicolas de

Bourgogne, Nicolas de (ook Burgundius; 1586-1649) Zuid-Nederlands rechtsgeleerde, geschiedschrijver en letterkundige. Raadsman van Maximiliaan

Bourgondië

Bourgondië (Fr.: Bourgogne) Landstreek in het oosten van Midden-Frankrijk, van veel belang voor de geschiedenis van Frankrijk. In de 5e eeuw n.Bourgondië (hertogdom)

Bourgondië (hertogdom) Tijdens de invallen van de Noormannen (9e en 10e eeuw) nam Richard le Justicier, graaf van Autun, de titel hertog van Bo

Bourgondiërs

Bourgondiërs Germaans volk, afkomstig van het Oostzee-eiland Burgundazholm (Bornholm). In de 1e eeuw n.C. vestigden de Bourgondiërs zich als Bourgondische cultuur

Bourgondische cultuur Culturele uitingen van de Bourgondiërs. De relatieve welvaart van de Nederlanden vormde de basis van een opvallende cult

Bourgondische Kreits

Bourgondische Kreits Bestuurlijke eenheid binnen het Heilige Roomse Rijk, geschapen tijdens de rijksdag van Augsburg in 1548. Bepaald werd da

Bourgondische Rijk

Bourgondische Rijk Met Bourgondische Rijk of Bourgondische Staat wordt het rijk aangeduid dat in de 14e en 15e eeuw tot bloei kwam in 'de Ned

Bourguiba, Habib Ben Ali

Bourguiba, Habib Ben Ali (geb. 1903) Tunesisch politicus. Bourguiba richtte na zijn rechtenstudie in Frankrijk de Néo-Destour Partij op (1934) en

Bourguignons

Bourguignons Aanhangers van de Franse hertog van Bourgondië Jan zonder Vrees, die tijdens de Honderjarige oorlog een partijstrijd met de Armagnacs Bourke, Richard

Bourke, Richard (1777-1855) Brits legerofficier, o.a. actief in Montevideo, Portugal en Galicië, en de Kaapkolonie. Van 1831-37 gouverneur van Boussu, Maximilien de Hénin-Liétard, graaf van

Boussu, Maximilien de Hénin-Liétard, graaf van (ook: Bossu; 1542-1578) Nederlands staats- en krijgsman, vanaf 1556 lid van de Raad van State. Bouterse, Desire Delano (Desi)

Bouterse, Desire Delano (Desi) (geb. 1945) Surinaams militair en politicus. Bouterse doorliep de Koninklijke Militaire School te Weert (Nederland) Boutros Ghali, Boutros

Boutros Ghali, Boutros (geb. 1922) Egyptisch politicus. Boutros Ghali studeerde in Caïro en Parijs en was van 1949 tot 1977 als hoogleraar Internationaal Bovaradet

Bovaradet Siamees vorst, die in 1933 een opstand van een groep aristocraten tegen het door een staatsgreep aan de macht gekomen zijnde bewind van Boyd Orr, John

Boyd Orr, John (1880-1971) Brits voedseldeskundige, o.m. verantwoordelijk voor de voedseldistributie in Groot-Brittannië in WO II. Directeur-generaal Boyen, Hermann von

Boyen, Hermann von (1771-1848) Pruisisch generaal, kreeg grote bekendheid door zijn reorganisatie van het leger na de vrede van Tilsit (1807). In Boyer-Bazelais

Boyer-Bazelais (gest. 1883) Liberaal leider op Haïti, die in de periode 1870-83 tegen diverse presidenten oppositie voerde; aanvankelijk tegen de (Boyne, slag aan de

Boyne, slag aan de Veldslag (11 juli 1690) bij de rivier de Boyne in Ierland, waarin de Engelse katholieke koning Jacobus II (reg. 1685-1689) werd Brabant (hertogdom)

Brabant (hertogdom) Nederlands hertogdom, genoemd naar de 9e-eeuwse gouw Brabant. Godfried I van Leuven (gest. 1140) werd in 1106 de eerste

Brabantse omwenteling

Brabantse omwenteling Afzetting van keizer Jozef II (1741-1790) als vorst over de Zuidelijke Nederlanden, geproclameerd op 14 augustus 1789. Bradley, Omar Nelson

Bradley, Omar Nelson (1893-1981) Amerikaans generaal, o.a. bevelhebber van de grootste Amerikaanse legergroep in West-Europa na de invasie Braganza

Braganza Portugees koningshuis dat van 1640 tot 1910 heerste over Portugal en van 1822 tot 1889 over Brazilië. De eerste koning van het huis Braganza Brain Trust

Brain Trust Min of meer informele groep adviseurs van de Amerikaanse president Franklin D. Roosevelt tijdens de New Deal (jaren dertig), vnl. bestaande Brakel, Jan van

Brakel, Jan van (1618-1690) Nederlands vlootvoogd, had een groot aandeel in tal van zeeslagen, o.a. de tocht naar Chatham (1667) en de slag bij Solebay Braks, Gerardus Johannes Maria (Gerrit)

Braks, Gerardus Johannes Maria (Gerrit) (geb. 1933) Nederlands politicus. Braks, die een studie voltooide aan de Landbouwhogeschool Wageningen, Brandanus

Brand, Johannes Henricus (1823-1888) Zuid-Afrikaans jurist en politicus. President van Oranje Vrystaat (vanaf 1864). Voerde een politiek van vred

Brandanus (Brendan, St.-Brandaan; ca. 480-ca. 578) Iers heilige, een van de 'twaalf apostelen van Ierland'. Stichtte het klooster Cluain Ferta in het Brandenburg (vorstendom)

Brande, Luc van den (geb. 1945) Belgisch politicus. Van den Brande studeerde rechten en werd in 1970 beëdigd als advocaat. In 1977 werd hij CVP-Brandi, Karl

Brandenburg (vorstendom) Vanaf de 13e eeuw een van de zeven keurvorstendommen van het Heilige Roomse Rijk. Tevens kerngebied van de Duitse Brande, Luc van den

Brandi, Karl (1868-1946) Duits historicus, stichter van het Archiv für Urkundenforschung. Gespecialiseerd op het gebied van de Italiaanse renaissance brandkuil

brandkuil Door de prehistorische mens gegraven kuil waarin vuur werd gestookt. Waarschijnlijk om zo het vuur tegen te sterke wind te beschermen. Brandsma, Anno Sjoerd

Brandsma, Anno Sjoerd (kloosternaam: Titus; 1881-1942) Nederlands karmeliet, hoogleraar filosofie en mystieke theologie te Nijmegen (uitgave Brandt, Willy

Brandt, Willy (eig. Herbert Ernst Karl Frahm; 1913-1992) Duits politicus. Vanwege zijn socialistische opvattingen vluchtte Brandt in 1933 naar Noorwegen. Brand, Johannes Henricus

Brankovic

Brankovic Servisch vorstengeslacht, dat zich regelmatig verzette tegen de Turkse overheersing na de slag bij Kosovo Polje (1389). De Turken kenden Branting, Karl Hjalmar

Branting, Karl Hjalmar (1860-1925) Zweeds socialistisch politicus, studeerde natuurkunde en richtte in 1885 het dagblad Social-Demokraten op. In

Brants, Victor

Brants, Victor (1856-1917) Belgisch socioloog en historicus, hoogleraar geschiedenis en economie te Leuven en lid van de Commissie voor de Oude Brasidas

Brasidas (gest. 422 v.C.) Spartaans generaal in de eerste jaren van de Peloponnesische oorlog (431-04 v.C.). Na een overwinning op de Athener Cleon Bratelli, Trygve

Bratelli, Trygve (geb. 1910) Noors sociaal-democratisch politicus, was minister van Financiën (1951-55; 1957-60) en van Verkeer (1960-63) en premier Bratteli, Trygve Martin

Bratteli, Trygve Martin (1910-1984) Noors sociaal-democratisch politicus. Minister van Financiën (1951-1955; 1957-1960) en premier van twee mind

Brauchitsch, Heinrich Alfred Hermann Walter von

Brauchitsch, Heinrich Alfred Hermann Walter von (1881-1948) Duits generaal-veldmaarschalk, in 1938 benoemd tot opperbevelhebber van het Braudel, Fernand

Braudel, Fernand (1902-1985) Frans historicus, bepaalde het gezicht van de Annales-school met zijn hoofdwerk 'La Mediterranée et le monde mediterranéen Braunschweig (hertogdom)

Braun, Emile (1848-1927) Belgisch politicus. Gemeenteraadslid en burgemeester van Gent (1895-1921). Nam het initiatief tot modernisering en restauratie Braun, Eva

Braun, Eva (1910-1945) Maîtresse van Adolf Hitler, trouwde met hem op 29 april 1945 en pleegde de dag daarop samen met hem zelfmoord.

Braun, Otto

Braun, Otto (1872-1955) Duits sociaal-democratisch politicus, werd in 1913 lid van het Pruisische Huis van Afgevaardigden. In 1919 trad hij toe tot Brauw, Maurits Louis de

Braunschweig (hertogdom) (Brunswijk) Voormalig Noord-Duits hertogdom. Het gebied behoorde tot de bezittingen der Welfen. Otto van Brunswijk, Braun, Emile

Brauw, Maurits Louis de (1925-1984) Nederlands politicus, aanvankelijk werkzaam in het bedrijfsleven. In 1971-1972 minister zonder Portefeuille

bravo

bravo (Ital.: dapper) Aanvankelijk aanduiding van de volgelingen van voorname Italiaanse families. In de 17e eeuw werden de door voorname personen Bravo, Nicolás

Bravo, Nicolás (ca. 1786-1854) Mexicaans militair en politicus. Speelde een belangrijke rol als militair leider in de onafhankelijkheidsstrijd tegen Spanje Braz, Wenceslão

Braz, Wenceslão (ca. 1868-1966) Braziliaans politicus, president van 1914-18. Onder zijn bewind, tijdens WO I, werd de export van grondstoffen Brede Maatschappelijke Discussie

Brede Maatschappelijke Discussie (BMD) Inspraakprocedure over kernenergie gehouden van 1981 tot 1984 op initiatief van de Nederlandse regering. Brederode

Brederode Hollands adellijk geslacht, waarvan het stamslot als ruïne in Santpoort (NH) staat. Stamvader Dirk (ca. 1230). Belangrijkste vertegenwoordigers: Brederode, Hendrik van

Brederode, Hendrik van (1531-1568) Hollands edelman, een der leiders van de Opstand. Maakte deel uit van de Liga der hoge edelen en was tevens

Brehon laws

Brehon laws (Gaelic: Breitheamh = rechter) Het Iers-Keltisch gewoonterecht, opgetekend tussen de 8e en 13e eeuw.

Brennus

Brennus Aanvoerder van de Gallische stam der Senonen. Versloeg in 387 v.C. de Romeinen bij de Allia, nam Rome in behalve het Capitool (ganzen Brentano, Heinrich von

Brentano, Heinrich von (1904-1964) Duits jurist en politicus, een der oprichters van de Christlich-Demokratische Union (CDU). Brentano werd in

Bresjko-Bresjkovskaja, Jekaterina Konstantinovna

Bresjko-Bresjkovskaja, Jekaterina Konstantinovna (1844-1934) Russisch revolutionaire van Poolse adellijke afkomst, bijgenaamd 'grootmoeder Brest-Litovsk, vrede van

Brest-Litovsk, vrede van Vredesverdrag tussen Rusland en Duitsland, gesloten op 3 maart 1918, waarbij de bolsjewiki, om de eigen revolutie veilig

Bretislav I

Bretislav I (1037-1055) Hertog van Bohemen uit het geslacht der Premysliden. Versloeg de Magyaren en voltooide de herovering van Moravië op Polen. Bretislav II

Bretislav II (1092-1110) Hertog van Bohemen uit het geslacht der Premysliden. Schafte de verering van heidense heiligdommen voorgoed af en verving Bretton Woods, stelsel van

Bretton Woods, stelsel van Wisselkoersmechanisme dat de internationale monetaire betrekkingen van na de Tweede Wereldoorlog tot aan de jaren Breuil, Henri Édouard Prosper (abbé)

Breuil, Henri Édouard Prosper (abbé) (1877-1961) Frans prehistoricus. Bestudeerde paleolithische kunst. Kenner van de rotsschilderkunst: onderzocht breuk (heraldiek)

breuk (heraldiek) Breken van het wapenschild. Werd vanaf de Late Middeleeuwen gedaan door jongere zoons en bastaarden om hun wapenschild t

Breydel, Jan

Breydel, Jan (ca. 1264-ca. 1328) Vlaams opstandelingenleider in de strijd tegen de Fransen. Altijd genoemd naast Pieter de Coninck. Algemeen bes

Breysig, Kurt

Breysig, Kurt (1866-1940) Duits geschiedfilosoof, leerling van Gustav Schmoller. Vatte in zijn 'Der Stufenbau und die Gesetze der Weltgeschichte' Breytenbach, Breyten

Breytenbach, Breyten (geb. 1939) Zuid-Afrikaans dichter en beeldend kunstenaar. Verbleef in ballingschap in Europa (1959-1975) - hoofdzakelij

Brezjnjev, Leonid Iljitsj (1906-1982) Sovjetrussisch politicus. Brezjnjev was als eerste secretaris van de Russische Communistische Partij, na de val Briand-Kellogg-verdrag

Brezjnjev-doctrine

Brezjnjev-doctrine (Ook: doctrine van beperkte soevereiniteit of doctrine van socialistisch interventionisme) Westerse benaming voor de door de Sovjetleider Brezjnjev, Leonid Iljitsj

Briand, Aristide

Briand, Aristide (1862-1932) Frans politicus, vanaf 1902 volksvertegenwoordiger (socialist en anti-klerikaal). Voor de eerste maal premier van 1909-Brienen van de Groote Lindt, Willem Joseph

Briand-Kellogg-verdrag (Ook: Pact van Parijs) Verdrag, opgesteld door de Franse minister van Buitenlandse Zaken Aristide Briand en zijn Amerika

Brienen van de Groote Lindt, Willem Joseph (1760-1839) Nederlands koopman en politicus, was zeer vermogend en stond bekend om zijn vrijgevigheid. brieven van Kew

brieven van Kew (declaratie van Kew) Declaratie genoemd naar de plaats waar stadhouder Willem V zich vestigde, toen hij in 1795 was uitgeweken Brigantes

Brigantes Volksstam in Midden-Engeland, tussen 48 en 70 n.C. onderworpen door de Romeinen. Belangrijkste vestigingsplaats was Isurium, het huidige Briggs-plan

Briggs-plan Plan uit 1950 van de Britse luitenant-generaal Briggs in Malacca. Het had ten doel de communistische rebellie op het Maleise schiereiland Bright, John

Bright, John (1811-1889) Brits politicus, met Richard Cobden een van de oprichters van de Anti-Corn Law League. Deze bereikte in 1846 de afschaffing brinkmanship

Brinkman, Leendert Cornelis (Elco) (geb. 1948) Nederlands politicus. Brinkman studeerde sociologie en rechten aan de Universiteit van Amsterdam. Brissot, Jacques Pierre

brinkmanship (Eng: brink = rand) Dreiging met een nucleaire aanval om de tegenstander tot concessies te bewegen. Volgens de Amerikaanse minister Brinkman, Leendert Cornelis (Elco)

Brissot, Jacques Pierre (1754-1793) Frans revolutionair, een van de Girondijnen. Voorstander van een soort federale republiek. Medeverantwoordel

Britannicus, Tiberius Claudius Caesar

Britannicus, Tiberius Claudius Caesar (41- 55 n.Chr.) Zoon van de Romeinse keizer Claudius en Valeria Messalina. Britannicus heette aanvankelijk BRITE

BRITE (Basic Research in Industrial Technologies for Europe) Een programma van de Europese Unie voor onderzoek, ontwikkeling en toepassing van Brits Gemenebest

Brits Gemenebest (British Commonwealth) Vrij losse associatie van Groot-Brittannië met het overgrote deel van zijn vroegere koloniën, met name Brits Indië

Brits Indië Benaming voor India en Birma onder Brits bestuur. India werd in de 18e eeuw gekoloniseerd door de Britten en ging in de 19e eeuw volledig Britse Wereldrijk

Britse Wereldrijk Het wereldwijde koloniale rijk waarover Groot-Brittannië van de 18e tot de 20ste eeuw heerste. De basis voor het British Empire Brits-Indië

Brits-Indië Benaming voor India en Birma onder Brits bestuur. India werd in de 18e eeuw gekoloniseerd door de Britten en ging in de 19e eeuw volledig Brittenburg

Brittenburg In de Noordzee verdronken vesting ten noorden van Katwijk. Tot in de 18e eeuw bij laag water te zien. Vermoedelijk gebouwd in de 4e Brockdorff-Rantzau, Ulrich von

Brockdorff-Rantzau, Ulrich von (1869-1928) Duits diplomaat en politicus, werd in 1912 gezant te Kopenhagen en in 1919 minister van Buitenlandse Broecke, Pieter van den

Broecke, Pieter van den (1585-1640) Nederlands koloniaal bestuurder, koopman en auteur, sinds 1613 in dienst van de Verenigde Oostindische Compa

Broederbond, Afrikaner

Broederbond, Afrikaner Organisatie van vooraanstaande Afrikaners, in 1919 opgericht om een tegenwicht te vormen voor de Britse taal en cultuur

Broederlam, Melchior

Broederlam, Melchior (14e eeuw) Vlaams schilder, sinds 1384 hofschilder van Filips de Stoute. Verbleef te Parijs. Van hem bewaard zijn de buitenluiken Broek, Hans van den

Broek, Hans van den (geb. 1936) Nederlands politicus. Na zijn studie rechten was Van de Broek enige tijd werkzaam als advocaat en procureur, en Broglie, familie

Broglie, familie Franse adellijke familie, afkomstig uit Piemont; kwam in 1643 naar Frankrijk. Eerste graaf van Broglie was François-Marie. Belangrijkste Bronkhorsten

Bronkhorsten Een van de partijen tijdens de middeleeuwse partijtwisten in Gelderland, genoemd naar Gijsbrecht van Bronkhorst. Na de dood van d

bronnen

bronnen In de geschiedwetenschap de technische term voor alle sporen die het verleden heeft achtergelaten: teksten, voorwerpen, herinneringen, gewoonten. bronnenkritiek

bronnenkritiek Term uit de historische wetenschap voor onderzoek van de waarde van historische bronnen. Men onderscheidt externe kritiek, onderzoek bronsijzertijd

bronsijzertijd Overgangsperiode tussen bronstijd en ijzertijd, waarin brons en ijzer naast elkaar werden gebruikt. Brons was gemakkelijker bewerkbaar bronstijd

bronstijd Periode in een cultuur gekenmerkt door het overwegend gebruik van brons voor de vervaardiging van werktuigen. Er is geen duidelijk gemarkeerde brood en spelen

brood en spelen (Vertaling uit het Latijn: panem et circenses) Volksvermaak aangeboden door de machthebbers om het volk kalm en volgzaam te Brooke, sir James

Brooke, sir James (1803-1868) Engels koloniaal bestuurder, aanvanklijk in dienst van de East India Company. In 1841 werd hij radja van Sarawak Broqueville, Charles de

Broqueville, Charles de (1860-1940) Belgisch katholiek staatsman, volksvertegenwoordiger voor Turnhout (1892-1919). Tijdens zijn premierschap Brosio, Manlio

Brosio, Manlio (1897-1980) Italiaans liberaal politicus, was voor en tijdens WO II actief in het verzet tegen het fascisme. Speelde na de val van Mussolini Brouchoven, Jan van, graaf van Bergeyck

Brouchoven, Jan van, graaf van Bergeyck (bijgenaamd: de Belgische Colbert; 1644-1725) Zuid-Nederlands staatsman, kreeg als thesaurier-generaal Brouckère, Charles Marie Joseph Ghislain de

Brouckère, Charles Marie Joseph Ghislain de (1796-1860) Belgisch staatsman, een van de leiders van de liberale oppositie tegen Willem I, bijv. Brouckère, Henri de

Brouckère, Henri de (1801-1891) Belgisch liberaal politicus, o.a. secretaris van het Nationaal Congres (1831) en gezant bij de Heilige Stoel. Vormde Brouckère, Louis de

Brouckère, Louis de (1870-1951) Belgisch socialistisch politicus, o.a. senator (1925-1932). Een van de leiders van de Belgische Werkliedenpartij Brouwer, Hendrik

Brouwer, Hendrik (ca. 1582-1643) Nederlands zeevaarder en koloniaal bewindsman. Ontdekte een alternatieve route naar Indië: van Kaap de Goede Brown, Dee

Brown, Dee Amerikaans drukker, geschiedkundige en romanschrijver. Contacten met een Indiaanse jeugdvriend waren oorzaak van zijn interesse voor Brown, George Alfred

Brown, George Alfred (geb. 1914) Brits Labour-politicus, werd in 1964 minister van Economische Zaken in het kabinet-Wilson. Brown versterkte

Brown, John

Brown, John (1800-1859) Amerikaans abolitionist. Martelaar voor de zaak van de afschaffing der slavernij, nadat hij gedood was bij een opstand van Brown, Ron

Brown, Ron (1941-1996) Amerikaans politicus. De bij een vliegtuigongeluk omgekomen Brown was een van de meest succesvolle Afro-Amerikanen. Bruce, James

Bruce, James (1730-94) Schots ontdekkingsreiziger. Bruce was in 1770 de eerste Europeaan die de Blauwe Nijl identificeerde als als de bron van Bruce, Robert

Bruce, Robert (1274-1329) Schots koning, die zijn geslacht in 1306 op de troon bracht. In 1314 versloeg hij de Engelsen verpletterend in de slag bij Bructeren

Bructeren Germaanse volksstam, oorspronkelijk woonachtig aan de Duitse rivier de Ems. Nam deel aan de slag van Arminius tegen de Romeinse veldheer Brugghen, Justinus Jacob Leonard van der

Brugghen, Justinus Jacob Leonard van der (1804-1863) Nederlands staatsman, o.a. leider van het ministerie-Van der Brugghen (1856-58). Zijn Brugmans, Hajo

Brugman, Johannes

Brugman, Johannes (ca. 1400-1473) Nederlands volksprediker, schreef o.a. geestelijke liederen (bijv. 'Ik heb gejaagd mijn leven lang') en een heiligenleven Brugse Metten

Brugmans, Hajo (1868-1939) Nederlands historicus, hoogleraar te Amsterdam (1904-1938). Publiceerde o.a. 'Geschiedenis van Amsterdam' (1930-Brugmans, Hendrik

Brugmans, Hendrik (1906-1997) Nederlands politicus en romanist. Brugmans studeerde Franse taal- en letterkunde in Amsterdam en promoveerde

Brugse Metten Opstand in de nacht van 17 op 18 mei 1302 in Brugge waarin de gilden de macht grepen door de Fransgezinde patriciërs en de Franse Brugse Vrije

Brugse Vrije Oude kasselrij (burggraafschap) van Brugge, ontstaan in het begin van de 13e eeuw. Het was de belangrijkste kasselrij in het Graafschap Brühl, Heinrich von

Brühl, Heinrich von (1700-1763) Saksisch politicus, vanaf 1746 premier onder Augustus III, koning van Polen en keurvorst van Saksen. Brühl overheerste Bruins Slot, Jan Albertus Hendrik Johan Sieuwert

Bruins Slot, Jan Albertus Hendrik Johan Sieuwert (1906-1972) Nederlands politicus voor de ARP, jurist en journalist. Actief in het verzet tijden

Brum, Baltasar

Brum, Baltasar (1883-1933) Uruguayaans politicus, was onder Batlle y Ordóñez o.a. minister van Onderwijs (1913-15) en minister van Buitenlandse Brundtland, Gro Harlem

Bruma, Eddy (geb. 1925) Surinaams politicus, die tijdens de oorlog enige tijd gevangen zat voor nationalistische activiteiten, studeerde daarna rechten Brummell, George Bryan

brumaire

brumaire (Fr: nevelmaand) Tweede maand op de kalender van de Franse Revolutie, lopend van 22, 23 of 24 oktober tot 20, 21 of 22 november. Op Bruma, Eddy

Brummell, George Bryan (Beau Brummell; 1778-1840) Bekende Britse dandy, trendsetter op het gebied van mode in het begin van de 19e eeuw. Bevrie

Brundtland, Gro Harlem (geb. 1939) Noors politica. Brundtland, die medicijnen heeft gestudeerd, was al op jonge leeftijd lid van de Noorse Arbeiders Brunel, Olivier

Brune, Guillaume-Marie-Anne (1763-1815) Frans maarschalk, leidde expeditie tegen Zwitserland en proclameerde de Helvetische Republiek (1798). Brunhilde van Austrasië

Brunel, Olivier (16e eeuw) Nederlands ontdekkingsreiziger, opende ca. 1550 de handel met Rusland. In dienst van het invloedrijke koopmansgeslacht Brune, Guillaume-Marie-Anne

Brunhilde van Austrasië (gest. ca. 613) Frankisch koningin, gemalin van Sigebert van Austrasië. Haar zuster Galeswintha was getrouwd met Chilper

Brüning, Heinrich

Brüning, Heinrich (1885-1970) Duits politicus, werd in 1924 lid van de Rijksdag (centrum). Vormde in 1930 een coalitie-kabinet. Regeerde vnl. via Bruno de Kartuizer

Bruno de Kartuizer (ca. 1035-1101) Duits heilige, stichter van de orde der kartuizers. O.a. docent in Reims met als leerlingen de latere paus Urbanus Bruno van Keulen

Bruno van Keulen (925-965) Aartsbisschop van Keulen (vanaf 953), jongste broer van Otto I. Benoemd tot hertog van Lotharingen. Steunde zijn broer Brunonen

Brunonen Duits gravengeslacht, genoemd naar Bruno, graaf van Brunswijk (gest. 1016). Traden in de 11e eeuw ook op als graaf van Friesland: Bruno, Brunswijk-Wolfenbüttel, Lodewijk Ernst van

Brunswijk, Karel Willem Ferdinand van (1735-1806) Hertog van Brunswijk, commandant van de Pruisische troepen die in 1787 het gezag van de Brunswijk, Ronnie

Brunswijk, Ronnie (geb. 1962) Surinaams verzetsstrijder, leider van het Jungle Commando. Brunswijk klom in het Surinaamse leger op tot sergeant Brussel, mars op

Brunswijk-Wolfenbüttel, Lodewijk Ernst van (1718-1788) Hertog van Brunswijk, veldmaarschalk in Oostenrijkse, later in Nederlandse dienst (1750). Brunswijk, Karel Willem Ferdinand van

Brussel, mars op Tweetal marsen naar Brussel (22 okt. 1961 en 14 okt. 1962), georganiseerd door het Vlaams Comité voor Brussel en Taalgrens. Met Brussel, Verdrag van

Brussel, Verdrag van Op 17 maart 1948 door België, Frankrijk, Groot-Brittannië, Luxemburg en Nederland gesloten verdrag waarin de verdragspar

Brutus Albinus, Decimus Junius

Brutus Albinus, Decimus Junius (ca. 81-43 v.C.) Romeins senator, aanvankelijk medestander van Julius Caesar en door hem aangesteld als stadhouder Brutus, Lucius Junius

Brutus, Lucius Junius (6e eeuw v.C.) Romeins magistraat, verdreef volgens de legende de laatste koning, Tarquinius Superbus, en werd als eerste consul Brutus, Marcus Junius

Brutus, Marcus Junius (85-42 v.C.) Romeins magistraat en legeraanvoerder. Met zijn zwager Cassius een van de samenzweerders tegen en moordenaa

Bruyne, Edgar de

Bruyne, Edgar de (1898-1959) Belgisch politicus en filosoof, hoogleraar te Leuven van 1925-58. B. was voor WO II een leidende figuur in de Katholieke Bryan, William Jennings

Bryan, William Jennings (1860-1925) Amerikaans Democratisch politicus, werd bij de presidentsverkiezingen driemaal verslagen. Minister van Buite

Brzezinski, Zbigniew Kazimiez (Zbig)

Brzezinski, Zbigniew Kazimiez (Zbig) (geb. 1928) Pools-Amerikaans politicoloog. Brzezinski was de belangrijkste adviseur van president Carter Buat, Henri de Fleury de Coulau

Buat, Henri de Fleury de Coulau (gest. 1666) Frans edelman, ritmeester onder Willem II, later in de hofhouding van Willem III. Voerde tijdens de Bucaram Ortiz, Abdalá

Bucaram Ortiz, Abdalá (geb. 1952) Ecuadoriaans politicus, zoon van Libanese immigranten. Bucaram was enkele jaren burgemeester van Guayaquil.

Bucareli, conferentie van

Bucareli, conferentie van Serie conferenties, gehouden in 1923 in Mexico, tussen onderhandelaars uit Mexico en de VS. Onderwerp van gesprek waren

Buchan, John

Buchan, John (1875-1940) Schots advocaat, regeringsfunctionaris, uitgever en schrijver van historische en spionageromans. Zijn eerste boek 'Sir Quixote Buchara

Buchanan, George

Buchanan, George (1506-1582) Schots dichter, historicus en humanist. Hij was een veelzijdig, productief publicist van o.a. lyrisch-didactische poëzie, Buchanan, James

Buchanan, James (1791-1868) Amerikaans Democratisch politicus, vijftiende president van de VS (1857-61), aan de vooravond van de Amerikaa

Buchara 1. Voormalig rijk (chanaat) in West-Toerkestan (Zuid-Siberië), dat zijn grootste bloei kende in de 14e en 15e eeuw. In 1369 werd Timoer Buchenwald

Buchenwald Naam van een concentratiekamp, door de nazi's in 1937 bij Weimar opgericht. Na de Kristallnacht (november 1938) werden in Buchenwald Buchez, Philippe Joseph Benjamin

Buchez, Philippe Joseph Benjamin (1796-1865) Frans christensocialist, aanhanger van het 'nieuwe christendom' van Saint-Simon, dat op communistische Buckingham, George Villiers, hertog van

Buckingham, George Villiers, hertog van (1592-1628) Engels policitus, uiterst invloedrijk gunsteling van de vorsten Jacobus I en Karel I. Zijn onbekwaamheid, Buckle, Henry Thomas

Buckle, Henry Thomas (1821-1862) Brits historicus, deed in zijn 'History of civilisation of England' (1857) een dappere poging de geschiedenis wetenschappelijk bufferstaat

bufferstaat Kleine staat gelegen tussen grote, elkaar vijandige staten. Voorbeelden van bufferstaten zijn de Oost-Europese staten, ontstaan na de Eerste Buffon, Georges Louis Leclerc, comte de

Buffon, Georges Louis Leclerc, comte de (1707-1788) Frans natuuronderzoeker, studeerde rechten te Dijon en genees-, plant- en wiskunde te Angers. Buhl, Vilhelm

Buhl, Vilhelm (1881-1954) Deens sociaal-democratisch politicus, volgde in 1942 de overleden Stauning op als premier. Door de Duitse bezetters na buikfles

buikfles Fles met een dikke buik. Vooral in de 17e en 18e eeuw gebruikt voor opslag en vervoer van vloeistoffen. Opvolger van de kruiken van aardewerk Buitengewesten

Buitengewesten Aanduiding voor alle Nederlandse bestuursgebieden in Nederlands-Indië, buiten Java. In het kader van de onthoudingspolitiek zag Bukman, Pieter (Piet)

Bukman, Pieter (Piet) (geb. 1934) Nederlands politicus. Na zijn doctoraal sociale geografie was Bukman lange tijd werkzaam bij de Christelijke Boeren- Bulgaarse Rijken

Bulgaarse Rijken Tweetal rijken onder Bulgaars bestuur, van de 9e tot de 11e eeuw en van de 12e tot de 14e eeuw. Het Eerste Bulgaarse Rijk omvatte Bull, John

Bull, John (ca. 1562-1628) Engels componist. In 1582 werd Bull organist te Hereford, in 1585 lid van de hofkapel en in 1591 werd hij tot hoforganist Bulnes, Manuel

Bulnes, Manuel (1799-1866) President van Chili (1841-51). B. vocht onder San Martín voor de bevrijding van Chili. Hij was opperbevelhebber van Bülow

Bülow Duits adellijk geslacht uit Mecklenburg-Pruisen. Voor het eerst vermeld in 1154. Belangrijkstevertegenwoordigers: 1. Heinrich, Freiherr von Bunche, Ralph Johnson

Bunche, Ralph Johnson (1904-1971) Amerikaans diplomaat. Als bemiddelaar voor de VN slaagde hij erin Israël en de afzonderlijke Arabische state

Burckhardt, Carl Jacob

Burckhardt, Carl Jacob (1891-1974) Zwitsers historicus en diplomaat, o.a. president van het internationale Rode Kruis (1944-1948). Werken o.a.

Burckhardt, Jacob Cristoph

Burckhardt, Jacob Cristoph (1818-1897) Zwitsers (cultuur)historicus, leerling van Leopold von Ranke. Een van de weinige 19e-eeuwse historici burden sharing

burden sharing Vraagstuk van de eerlijke verdeling van defensielasten over de verschillende NAVO-lidstaten. Binnen de Verenigde Staten bestaat Buren, heerlijkheid van

Buren, heerlijkheid van Voormalig graafschap in Gelderland. Eerste heer van Buren genoemd ca. 1125. Geslacht Van Buren werd in 1435 verdreven burger

burger Vanaf de 11e eeuw een mannelijk lid van een stad die zowel drager als genieter van het stadsrecht was. Toen de bevolking in de steden ging burgerij

Burger, Jacob Albertus Wilhelmus (Jaap) (1904-1986) Nederlands politicus. Advocaat en procureur te Dordrecht (1930-1943). Sinds 1923 lid van burggraaf

burgerij Stedelingen als groep of stand. In de Middeleeuwen vormde de burgerij een stand waarvan de afbakening juridisch was vastgelegd. In de Nederlandse burgerwacht

burgerwacht Gewapend vrijwilligerskorps uit de burgerij dat in tijden van onrust door bijv. de burgemeester of de regering kan worden opgeroepen Burger, Jacob Albertus Wilhelmus (Jaap)

burggraaf In de Middeleeuwen een ondergeschikte van de graaf, die vanuit een burcht in zijn naam rechterlijke en militaire macht uitoefende; zijn ambtsgebied Burián von Rajecz, Stephan

Burián von Rajecz, Stephan (1851-1922) Oostenrijks politicus, was van 1903-12 en van 1916-18 minister van Financiën, van 1915-16 en in 1918 Burke, Edmund

Burke, Edmund (1729-1797) Brits politicus. Grondlegger en de belangrijkste ideoloog van het conservatisme. Dertig jaar lang voerde hij, als Ier, he

Burlet, Jules de

Burlet, Jules de (1844-1897) Belgisch katholiek politicus, minister van Binnenlandse Zaken van 1891-94 in het kabinet-Beernaert. Bij diens aftreden Burns, John

Burns, John (1858-1943) Brits vakbondsleider, organiseerde o.a. de Londense havenstaking van 1889. Lid van het Lagerhuis (1892-1918) en eerste Burrus, Sextus Afranius

Burrus, Sextus Afranius (gest. 62 n.C.) Commandant van de keizerlijke lijfwacht (praefectus praetorio) onder Claudius en Nero. Na

Burschenschaften

Burschenschaften Naam van de in 1815 opgerichte Duitse studentenverenigingen die liberale ideeën hadden en zich inzetten voor de nationale eenheid Busbecq, Ogier Ghislain de

Bus, François du

Bus, François du (1791-1873) Belgisch katholiek politicus, werkte na de onafhankelijkheid (1830) mee aan het opstellen van de Grondwet en was Buthelezi, Gatsha Mangosuth

Busbecq, Ogier Ghislain de (1522-1592) Zuid-Nederlands humanist en diplomaat, zond als gezant van keizer Ferdinand I bij de sultan van Turkije Busby, James

Busby, James (1801-1871) Brits resident in Nieuw-Zeeland van 1833-40. Gezonden vanuit Sydney vanwege berichten over schandalig optreden van Busch, Germán

Busch, Germán (1904-1939) President van Bolivia (1937/38-39). B., zoon van een Duitse vader en een Boliviaanse moeder, doorliep een militaire Buset, Max

Buset, Max (1896-1959) Belgisch socialistisch politicus en econoom. Buset werd kamerlid in 1932, verdedigde het Plan van de Arbeid en werd voorzitter Bush, George Herbert Walker

Bush, George Herbert Walker (geb. 1924) Amerikaans politicus en diplomaat, behorend tot de Republikeinse partij. Bush was van 1970 tot 1976 busing

busing (VS) Het in bussen vervoeren van negerkinderen naar scholen in andere, betere buurten om meer raciaal evenwicht te brengen in de scholen. Busleiden, Hiëronymus

Busleiden, Hiëronymus (1470-1517) Zuid-Nederlands humanist en diplomaat, o.a. raadsheer bij de Grote Raad van Mechelen (vanaf 1504) en gezant

Buthelezi, Gatsha Mangosuth (geb. 1928) Afrikaans politicus en leider der Zoeloes. Buthelezi verzette zich tegen de apartheid en wees de thuislanden

Butler, Nicholas Murray

Butler, Nicholas Murray (1862-1947) Amerikaans Republikeins politicus en pedagoog, hoogleraar (1890-1902) en president van de Columbia Universit

Butler, Richard Austen

Butler, Richard Austen (1902-1982) Brits conservatief politicus, van 1929-1965 lid van het Lagerhuis. Bekend is de Butler Act op het gebied van buurschappen

buurschappen Van de Middeleeuwen tot het einde van het Ancien Régime, organisaties van eigenerfde boeren die op het platteland binnen hun gebied Buyskes, Arnold Adriaan

Buys, Paulus (1531-1594) Nederlands staatsman en rechtsgeleerde, bekleedde tal van bestuurlijke functies. De door hem gevolgde politieke lijn was Byblos

Buyskes, Arnold Adriaan (1771-1838) Nederlands vlootvoogd, nam na de vrede van Amiens (1802) in de Molukken het gezag over van de Britten. Buys, Paulus

Byblos (Hebreeuws: Gebal) In de vroege Oudheid belangrijke handels- en havenstad in Fenicië. Reeds bewoond ca. 4000 v.C. en rond 2700 centrum Bylandt, Lodewijk van

Bylandt, Lodewijk van (1718-1793) Nederlands zeeofficier, wiens maritieme loopbaan niet zonder strubbelingen is verlopen. Hij werd in 1777 naa

Byrd, Richard Evelyn

Byrd, Richard Evelyn (1888-1957) Amerikaans poolonderzoeker. Vloog in 1926 in 15½ uur van Spitsbergen naar de noordpool en terug. Stichtte in

Byrnes, James Francis

Byrnes, James Francis (1879-1972) Amerikaans democratisch politicus en jurist, steunde als senator de New-Deal-politiek van Roosevelt. Organis

Byron, John

Byron, John (1723-1786) Brits zuidpoolreiziger, grootvader van de dichter Byron. Zeilde tussen 1764 en 1766 om de wereld op zoek naar het onbekende Byvanck, Alexander Willem

Byvanck, Alexander Willem (1884-1970) Nederlands archeoloog en kunsthistoricus, werd in 1922 hoogleraar in de oude geschiedenis en archeologie Byzantijnse Rijk

Byzantijnse Rijk Deel van het Romeinse Rijk, ontstaan in 395 n.C. Het Westen van het Romeinse Rijk viel weldra ten prooi aan de Germanen, maar Byzantium

Byzantium Oorspronkelijke naam van het Turkse Istanbul aan de Bosporus. Gesticht ca. 660 v.C. als Griekse kolonie. Ca. 350 v.C. onafhankelijk, in Byzas

Byzas Legendarische Griek, die in de 7e eeuw v.C. het gebied rond Istanbul veroverde op Thracische stammen, die er veeteelt bedreven, en die er de Caamaño, José María Placido

Caamaño, José María Placido (1838-1901) President van Ecuador (1884-88). C. leidde in 1883 een opstand tegen de antiklerikale dictator Veint

Caballero, Bernardino

Caballero, Bernardino (1831-1892) President van Paraguay (1880/82-86). C. onderscheidde zich als generaal in de Paraguayaanse Oorlog (1865-70)

Cabalministerie

Cabalministerie (Eng. cabal=kuiperij, kliek; 1667-1673) Bijnaam van een berucht Engels ministerie, genoemd naar de beginletters van de leden: Clifford, Cabeljau, Jacob

Cabeljau, Jacob (ook Cabiliau; gest. 1574) Nederlands krijgsman, heer van Mullem. Had een groot aandeel in de verovering van Den Briel (1572). Cabet, Étienne

Cabet, Étienne (1788-1856) Frans sociaal-revolutionair. Speelde een belangrijke rol in de Charbonnerie, een geheim revolutionair genootschap. Moest Cabeza de Vaca, Alvar Nuñez

Cabeza de Vaca, Alvar Nuñez (ca. 1490-ca. 1557) Spaans ontdekkingsreiziger in Centraal- en Zuid-Amerika. Een van de vier overlevenden van de cabildo

cabildo Soort gemeenteraad ten tijde van de Spaanse overheersing in Latijns Amerika. Een cabildo bestond meestal uit een klein aantal door de Spanjaarden Cabochiens

Cabochiens Naam van de groep aanhangers van de Bourgondische factie te Parijs in de 15e eeuw. Genoemd naar de vilder Simon Caboche. De opstand Caboto, Giovanni

Caboto, Giovanni (John Cabot; ca. 1450-ca. 1499) Italiaans zeevaarder in Engelse dienst, werd door de Engelse koning Hendrik VII gemachtigd op Caboto, Sebastiano

Caboto, Sebastiano (Sebastian Cabot; ca. 1476-1557) Zeevaarder in Engelse en Spaanse dienst, zoon van Giovanni Caboto. Ondernam een mislukt

Cabral, Amilcar Lopes

Cabral, Amilcar Lopes (1924-1973) Afrikaans nationalistisch politicus, geboren op de Kaapverdische Eilanden. Oprichter en secretaris-generaal van Cabral, José María

Cabral, José María Generaal en president van de Dominicaanse Republiek (1865). C. had een belangrijk aandeel aan de verdrijving van de Haïtiaanse Cabral, Luis de Almeida

Cabral, Luis de Almeida (geb. 1931) Afrikaans verzetsstrijder, evenals zijn broer Amilcar afkomstig van de Kaapverdische Eilanden en mede-oprich

Cabral, Pedro Alvares

Cabral, Pedro Alvares (ca. 1460-1526) Portugees zeevaarder, ondernam in 1500 een reis naar India en ontdekte bij toeval Brazilië, dat hij als Tierra Cáceres, Andrés Avelino

Cáceres, Andrés Avelino (1838-1923) President van Perú (1886-90; 1894-95). C. volgde een militaire loopbaan. Hij ondercheidde zich in de Pacific

Cáceres, Ramón

Cáceres, Ramón (1868-1911) President van de Dominicaanse Republiek (1906-11). C. nam deel aan de samenzwering tegen het ontaarde bewind

Cacos

Cacos 1. Bergbevolking op Haïti. Kwam tijdens bezetting door de VS (1915-34) in opstand tegen Amerikaanse dwangarbeid. 2. Benaming van de liberale Cadamosto, Alvise

Cadamosto, Alvise (ook: Ca'da'Mosto; 1432-1488) Venetiaans ontdekkingsreiziger, maakte in opdracht van Hendrik de Zeevaarder als een der eersten Cade, John

Cade, John (gest. 1450) Leider van de Engelse boerenopstand in Kent. Trok in 1450 aan het hoofd van ca. 30.000 man naar Londen om hervormingen Cadorna, Luigi

Cadorna, Luigi (1850-1928) Italiaans maarschalk, opperbevelhebber van de Italiaanse strijdkrachten tijdens WO I. Reorganiseerde het leger en behaalde Caelius

Caelius (It.: Monte Célio) Een van de zeven heuvels waarop Rome gebouwd is.

Caesar

Caesar Bijnaam van de beroemdste familie uit de Romeinse gens (geslacht) Iulia, reeds bekend ca. 300 v.C. Octavianus, de geadopteerde zoon van Caesarea

Caesar, Gaius Julius (100-44 v. C.) Romeins veldheer en staatsman, een van de grootste persoonlijkheden uit de Romeinse geschiedenis. Als generaal Caetano, Marcello José das Neves Alves

Caesarea Naam van een aantal Romeinse steden, genoemd naar de keizer (Caesar). De belangrijkste zijn: Caesarea (huidige Kayseri), hoofdstad van Caesarion

Caesarion (eig.Ptolemaeus Caesar; ca. 47-30 v.C.) Vermoedelijke zoon van Julius Caesar en Cleopatra, werd in 34 door Marcus Antonius uitgeroepen caesaropapisme

caesaropapisme Vereniging van het hoogste wereldlijke en geestelijke gezag. Deze situatie, waarin de absolute vorst tevens invloed had op kerkelijk Caesar, Gaius Julius

Caetano, Marcello José das Neves Alves (1906-1980) Portugees politicus, volgde in 1968 Salazar op als premier. Ontwierp voor de laatste de corporatieve Cagliostro, Alexander, graaf van

Cagliostro, Alexander, graaf van (eig. Giuseppe Balsamo; 1743-1795) Italiaans alchemist en avonturier. Reisde samen met zijn vrouw Lorenza Feliciani Cagoulards

Cagoulards (Fr: cagoule = boetekleed met een kap waarin twee ooggaten zitten) Leden van de Franse organisatie Comité secret d'action révolutiona

cahiers de doléance

cahiers de doléance Lijst met klachten, opgesteld door elke stand in ieder Frans district voor de bijeenkomst van de Etats Généraux in 1789, aan de Caillaux, Joseph Marie Auguste

Caillaux, Joseph Marie Auguste (1863-1944) Frans politicus, vele malen minister van Financiën. Groot voorstander van de Frans-Duitse verzoeningspolitie

cairn

cairn (Gaelisch: carn = steenhoop) Prehistorisch monument uit het Neolithicum (of later) in Ierland en Schotland, bestaande uit een hoop opgeworpen Cairo's document

Cairo's document (Damascusdocument, Cairo Document of Covenanters, CDC) Aan de Dode-Zeerollen verwante handschriften uit de 10e of 11e ee

Cajetanus

Cajetanus (eig. Thomas Jacob de Vio; 1469-1534) Italiaans dominicaan, generaal van de orde van 1508-18, bisschop van Gaeta en kardinaal. Bepleitte Cajetanus van Thiene

Cajetanus van Thiene (1480-1547) Italiaans priester en heilige (feestdag 7 aug). Stichtte samen met Pietro Caraffa (paus Paulus IV) in 1524 de congregatie Calatrava, Orde van

Calatrava, Orde van Geestelijke ridderorde, genoemd naar het kasteel Calatrava in Midden-Spanje (1164) en gericht op de herovering van Spanje Calderari

Calderari (Italiaans: ketellappers) Beweging in Zuid-Italië die zich verzette tegen de nationalistische Carbonari. De leden wilden een verdeeld Italië Calderón Guardia, Rafael Angel

Calderón Guardia, Rafael Angel (1900-1971) Politicus uit Costa Rica. Achtereenvolgens vice-president (1935-37) en president (1938-39) van het Caledonia

Caledonia Door de Romeinse geschiedschrijver Tacitus ingevoerde naam voor het noordelijk deel van Groot-Brittannië, vnl. Schotland. Caledonia werd Calewaert, Willy

Calewaert, Willy (1916-1993) Belgisch jurist en politicus. Calewaert was advocaat in Antwerpen en doceerde aan de Rijksuniversiteit te Gent, de Vrije Caligula

Caligula (Lat.: Soldatenlaarsje; 12-41) Bijnaam van de Romeinse keizer Gaius Julius Caesar Germanicus. Volgde in 37 Tiberius op als keizer. Had door Callaghan, Leonard James

Callaghan, Leonard James (geb. 1912) Brits socialistisch politicus. Callaghan was lid van het Lagerhuis sinds 1945. In de eerste regering-Wilson

Callejas Romero, Rafael Leonardo

Callejas Romero, Rafael Leonardo (geb. 1943) Hondurees politicus. Callejas studeerde aan de Universiteit van Mississippi landbouweconomie. Callenburgh, Gerard

Callenburgh, Gerard (1642-1722) Nederlands vlootvoogd, nam als vlaggekapitein deel aan de tocht naar Martinique (1674). In de slag bij de Etna Calles, Plutarco Elias

Calles, Plutarco Elias (1877-1945) Zeer invloedrijk Mexicaans staatsman en leider in de revolutie tegen de dictator Porfiro Díaz. Voerde tijdens zijn Calley-proces

Calley-proces De Amerikaanse luitenant William L. Calley werd op 5 april 1971 veroordeeld tot 20 jaar dwangarbeid wegens moord op 22 burgers Callistratus

Callistratus (Grieks: Kallistratos; 4e eeuw v.C.) Atheens politicus, financier en redenaar, vervulde na 378 diverse malen de functie van strateeg. C. had Cals, Jozef Maria Laurens Theo

Cals, Jozef Maria Laurens Theo (1914-1971) Nederlands katholiek politicus en jurist. Lid Tweede Kamer van 1948-50 en 1963-65; Cals was staatssecretaris

calvinisme

calvinisme De leer van de Franse theoloog en rechtsgeleerde Johannes Calvijn (1509-1564), bekend als de hervormer van Genève. Hij behoort tot de Camacho, Eliodoro

Camacho, Eliodoro (Tweede helft 19e eeuw) Boliviaans generaal en politiek leider. C. onderscheidde zich in de Pacifico-oorlog (1879-83), leidde Câmara, Hélder Pessôa

Câmara, Hélder Pessôa (geb. 1909) Braziliaans geestelijke (titel: Dom), aartsbisschop van Olinda en Recife (1964-1984). Câmara verwierf intern

Cambier, Ernest François

Cambier, Ernest François (1844-1909) Belgisch militair en kolonist, werd in 1877 door de Belgische afdeling van de Internationale Afrikaanse Vere

Cambon, Jules-Martin

Cambon, Jules-Martin (1845-1935) Frans diplomaat, broer van Pierre-Paul. Hij was o.m. gouverneur-generaal van Algerije (1891-97) en ambassade

Cambon, Pierre-Paul

Cambon, Pierre-Paul (1843-1924) Frans politicus en diplomaat, broer van Jules-Martin, diende o.m. in Tunesië, dat hij onder protectoraat bracht. Cambyses

Cambyses (ca. 555-522 v.C.) Koning van Perzië, zoon van Cyrus II de Grote, die hij ca. 529 opvolgde. Versloeg in de slag bij Pelusium Egypte en Camisards

Camisards Protestantse boeren in de Franse Cévennes die in 1702 o.l.v. Jean Cavalier in opstand kwamen tegen Lodewijk XIV, die de protestanten Camorra

Camorra (Spaans = strijd) Geheim genootschap in het voormalige koninkrijk Napels. De Camorra, vermoedelijk van Spaanse oorsprong, ontstond a

Camp David-akkoord

Camp David-akkoord In september 1978 bereikt akkoord tussen de Egyptische president Muhammad Anwar al-Sadat en de Israëlische premier Menac

Campaign for Nuclear Disarmament

Campaign for Nuclear Disarmament (Ook: CND) Britse vredesbeweging opgericht in 1958 en vooral actief tot 1961. De CND organiseerde grote Campbell-Bannerman, Henry

Campbell-Bannerman, Henry (1836-1908) Brits politicus, vormde als leider van de liberalen (sinds 1899) in 1905 een kabinet met o.a. Edward Grey Camperduin

Camperduin Dorp in de Nederlandse gemeente Schoorl (Noord-Holland). Op 11 oktober 1797 vond hier de zeeslag bij Camperduin plaats: de vloot Campero, Narcisco

Campero, Narcisco (1813-1896) Boliviaans conservatief politicus en militair, minister van Oorlog (1872-80) en president (1880-84) tijdens de voor Campoformio

Campoformio Dorp in de Italiaanse prov. Udine. Bekend van de vrede van Campoformio (1797) tussen Frankrijk en Oostenrijk na de overwinningen Campos Sales, Manuel Ferras de

Campos Sales, Manuel Ferras de (1841-1913) Braziliaans staatsman, president van 1898 tot 1902. Voorkwam met behulp van een lening van £ Canaris, Wilhelm

Canaris, Wilhelm (1887-1945) Duits admiraal, werd in 1938 leider van de Duitse militaire inlichtingendienst (Abwehr). Onzeker is of hij het verzet Candische oorlog

Candische oorlog (Italiaans: Candia = Kreta) Oorlog tussen Venetië en Turkije rond de stad Candia (Iráklion) op Kreta, dat in 1204 door de Venetianen Canina, Luigi

Canina, Luigi (1795-1856) Italiaans architect en archeoloog, meer onderzoeker dan scheppend kunstenaar. Uit zijn bouwkundige werk (zoals de heraanleg Cannae

Cannae (thans: Canne) In de Oudheid stad in de Italiaanse streek Apulië. Bekend van de slag bij Cannae (216 v.C.), waarin de Carthaagse veldheer Cannae, slag bij

Cannae, slag bij (216 v.C.) Veldslag tijdens de Tweede Punische oorlog (218-201 v.C.), waarin de Carthaagse veldheer Hannibal een Romeins leger Canneman, Elias

Canneman, Elias (1777-1861) Nederlands staatsman, was gedurende de Franse tijd direct betrokken bij het financiële beheer der Nederlanden. Onder Canning, Charles John

Canning, Charles John (1812-1862) Brits politicus, zoon van George C. Als gouverneur-generaal van India onderscheidde hij zich door gematigd Canning, George

Canning, George (1770-1827) Brits liberaal politicus, aanhanger van Pitt. Minister van Buitenlandse Zaken onder Portland (1807-1809) en onder canopen

canopen Vier Oudegyptische urnen, bestemd om de ingewanden van gemummificeerde lijken in te bewaren. De deksels hebben de vorm van een mensenhoofd, Canossa

Canossa Kasteel in Noord-Italië, bij Reggio nell'Emilia, o.a. eigendom van gravin Mathilda van Toscane. Gedurende de investituurstrijd had de Duitse Canossa, gang naar

Canossa, gang naar Boetedoening van Hendrik IV, keizer van het Heilige Roomse Rijk, voor paus Gregorius VII. In de investituurstrijd had de Duitse Cánovas del Castillo, Antonio

Cánovas del Castillo, Antonio (1828-1897) Spaans politicus, historicus, jurist en letterkundige. Aanvankelijk behoorde hij tot de Unión Liberal, later

Canrobert, Certain

Canrobert, Certain (François Certain Canrobert; 1809-1895) Frans maarschalk, streed in Algerije tegen emir Abd al-Qadir (1847) en nam deel aan Cant, Reynier

Cant, Reynier (1536-1595) Nederlands staatsman en burgemeester van Amsterdam. C. was een der eerste en voornaamste aanhangers van burgerlijke caoutchoucartikel

caoutchoucartikel (caoutchouc = rubber; kapstokartikel) Een wettelijke bepaling, die zo elastisch is geformuleerd dat men er alle kanten mee uit kan. Capellen tot den Pol, Joan Derk van der

Capellen tot den Pol, Joan Derk van der (1741-1784) Nederlands edelman, afkomstig uit Overijssel, een van de belangrijkste leiders van de patriotten Capellen, Alexander van der

Capellen, Alexander van der (1592-1656) Heer van Aertsbergen, Boedelhof, Mervelt, enz. Nederlands edelman, lid van de Raad van State en van Capellen, Theodorus Frederik van

Capellen, Theodorus Frederik van (1762-1824) Nederlands marineofficier. Ontpopte zich als orangist tijdens de Bataafse Republiek en werd na deelname Capetingers

Capetingers (Lat: cappa = mantel) Na de Merovingers en de Karolingers het derde Franse koningsgeslacht, dat regeerde van 987 (Hugo Capet) tot Capitolinus

Capitolinus (Capitool) Een van de zeven heuvels waarop Rome gebouwd is; in de Oudheid stond hier een driedelige tempel gewijd aan Jupiter, Juno capitularia

capitularia (Lat: capitulum = kapittel, hoofdstuk) In het Latijn gestelde bestuurlijke en wetgevende verordeningen van de Frankische koningen, zo g

capitulatie van Rustenburg

capitulatie van Rustenburg Capitulatie op 16 september 1795 van het Hollandse garnizoen van de Kaapkolonie aan de Britse admiraal George Elphinston

capitulaties (Turkse)

capitulaties (Turkse) Staatsverdragen, afgesloten door de Turkse sultan met andere soevereine vorsten, waarin de status werd geregeld van buitenlandse Capodistrias, Joannis Antonius

Capodistrias, Joannis Antonius (1776-1831) Grieks staatsman, o.a. adviseur van Tsaar Alexander I tijdens het Congres van Wenen. Steunde in de Capone, Alphonse (Al)

Capone, Alphonse (Al) (1899-1947) Amerikaans bendeleider, geboren te Napels. Controleerde in de jaren twintig tijdens de drooglegging de gehel

Caprivi, Georg Leo von

Caprivi, Georg Leo von (1831-1899) Graaf van Caprivi, Duits militair en staatsman. O.a. chef van de generale staf van het 10e legerkorps (1870) en Capua

Capua In de Oudheid de belangrijkste stad van de Italiaanse landstreek Campania, ca. 800 v.C. gesticht door de Etrusken. Later in handen van de Samnieten Caracalla

Caracalla (186-217) Romeins keizer (vanaf 211), heette oorspronkelijk Bassianus, maar liet zich in 198 Marcus Aurelius Severus Antoninus noemen. Caracas Compagnie

Caracas Compagnie (Guipúzcoa Compagnie) Verkreeg in 1728 van de Spaanse koning het monopolie op de handel tussen Spanje en (de Spaanse Caramurú

Caramurú (werkelijke naam: Diogo Álvarez; gest. 1557) Portugees zeeman en avonturier. Caramurú leed ca. 1510 voor de kust van Zuid-Amerika schipbreuk. Carausius, Marcus Aurelius

Carausius, Marcus Aurelius (reg. 286-293) Romeins keizer, van geboorte Menapiër (Belgisch-Gallische stam). Moest in opdracht van keizer Maximianus

Carbonari

Carbonari Geheime nationalistische revolutionaire beweging, ontstaan in Zuid-Italië in het begin van de 19e eeuw. Zij probeerde de koninkrijken die Cárdenas, Lázaro

Cárdenas, Lázaro (1895-1970) Mexicaans generaal en politicus, trachtte als president (1934-1940) de sociaal-economische doeleinden van de revolutie Cardijn, Jozef Leo

Cardijn, Jozef Leo (1882-1967) Belgisch rooms-katholiek geestelijke en sociaal leider. Stichtte in 1924 als onderpastoor te Laken de KAJ (Katholieke Cariás Andino, Tiburcio

Cariás Andino, Tiburcio (1876-1969) Hondurees conservatief politicus en militair, aanvoerder van de Nationale Partij tijdens de burgeroorlog van Carleton, Dudley

Carleton, Dudley (1573-1632) Engels humanist en diplomaat, o.a. ambassadeur bij de Republiek en als zodanig lid van de Raad van State (1616-1627). carlisten

carlisten Aanhangers van Don Carlos (1788-1855), de broer van de Spaanse koning Ferdinand VII, en zijn nazaten. De aanspraken van Don Carlos, Carlos I

Carlos I (Karel I van Portugal; 1863-1908) Koning van Portugal van 1889-1908 als opvolger van Lodewijk I. Zijn regering kenmerkte zich door ernstige Carlos, Don

Carlos, Don 1. (1545-1568) Spaans kroonprins, zoon van Filips II en Maria van Portugal, die beiden Johanna de Waanzinnige als grootmoeder hadden. Carlota

Carlota (1840-1927) Enige dochter van koning Leopold I van België, trouwde met Maximiliaan, een Oostenrijkse prins, die van Napoleon III de Mexicaanse Carlyle, Thomas

Carlyle, Thomas (1795-1881) Brits geschiedschrijver. Studeerde theologie en wiskunde, werd in 1865 rector van de universiteit van Edinburgh. Zijn Carmichael, Stokeley

Carmichael, Stokeley (geb. 1941) Amerikaanse zwarte leider, o.a. van de Student Nonviolent Coordinating Committee (1965-1967). Emancipatie Carmona, Antonio Oscar de Fragosa

Carmona, Antonio Oscar de Fragosa (1869-1951) Portugees maarschalk en politicus, wierp samen met Mendes Cabeçadas in 1926 het bestaande Carnot, Lazare Nicolas Marguérite

Carnot, Lazare Nicolas Marguérite (1753-1823) Frans krijgskundige en politicus, o.a. lid van de Wetgevende Vergadering (1791) en de Conventie Carolina van Oranje-Nassau

Caro, Miguel Antonio (1843-1909) Conservatief Colombiaans staatsman, letterkundige en dichter. Na een politieke carrière (presidentschap 1894-9

Caro, Rodrigo

Caro, Rodrigo (1573-1647) Spaans schrijver. Hij werd tot priester gewijd, maar was tevens praktizerend advocaat. Zijn eigenlijke belangstelling ging carpetbaggers

Carolina van Oranje-Nassau (1743-1787) Dochter van stadhouder Willem IV, gehuwd met Karel Christiaan van Nassau-Weilburg. Had grote invloed Caroline Amelia Elizabeth

Caroline Amelia Elizabeth (1768-1821) Koningin van Groot-Brittannië, gehuwd met George IV (1795) en dochter van de hertog van Brunswijk-Wolfenbütt

Caron, François

Caron, François (1600-1673) Nederlands ambtenaar in dienst van de VOC. Begonnen als koksmaat werd hij al spoedig (1629) opperhoofd van de Caron, Noël de

Caron, Noël de (ca. 1550-1624) Heer van Schoonewal, Zuid-Nederlands staatsman en diplomaat. De Caron vervulde enkele diplomatieke missies tijdens Caro, Miguel Antonio

carpetbaggers In de VS de naam voor radicalen uit de Noordelijke staten, die na de Amerikaanse Burgeroorlog (1861-1865) voor de Zuidelijke staten Carrera, José Miguel

Carr, Edward Hallett (1892-1982) Brits historicus, van 1936-1947 docent in de internationale politiek aan de universiteit van Wales. Werk o.m. studies Carson, Edward Henry

Carrera, José Miguel (1785-1821) Chileens onafhankelijkheidsstrijder tegen Spanje. Riep zichzelf tot eerste president van Chili uit (1811), maar werd Carrero Blanco, Luis

Carrero Blanco, Luis (1903-1973) Spaans militair en politicus. Vice-voorzitter van de Cortes (sinds 1943) en vertrouweling van Franco. Carrero Blanco Carrington, Lord Peter

Carrington, Lord Peter (geb. 1919) Brits politicus. Carrington volgde een opleiding aan Royal Military College Sandhurst. Hij speelde een zeer belangrijke Carr, Edward Hallett

Carson, Edward Henry (1854-1935) Politicus en jurist, leider van het protestantse verzet tegen 'home rule' van Ierland. In 1892 werd hij Unionistisch Carstensz, Jan

Carstens, Karl (1914-1992) Duits politicus. Als lid van de CDU was Carstens achtereenvolgens staatssecretaris van Buitenlandse Zaken (1960-66) Carteret, Philip

Carstensz, Jan (ca. 1590-na 1635) Nederlands zeevaarder, voer in opdracht van J.P. Coen naar Nieuw-Guinea om na te gaan of dit verbonden was Carstens, Karl

Carter, Howard (1873-1939) Brits egyptoloog, deed o.a. opgravingen o.l.v. Flinders Petrie bij Tell el Amarna (1892). Ontdekte samen met Carnarvon Carter, James Earl (Jimmy)

Carter, James Earl (Jimmy) (geb. 1924) Negenendertigste president van de VS. Maakte carrière bij de marine, waar hij een opleiding volgde tot kernf

Carteret, Philip (gest. 1796) Engels zeevaarder, maakte van 1766 tot 1769 met Samuel Wallis een reis naar de zuidelijke Grote Oceaan. In de Straat Carter, Howard

Carthago

Carthago Stad aan de noordkust van Afrika (vlakbij het huidige Tunis), gesticht in 814 v.C. door de Feniciërs. Vanaf 650 v.C. bouwde Carthago, rijk Cartier, Jacques

Cartier, Jacques (1491-1557) Frans zeevaarder, probeerde - in opdracht van Frans I - de noordwestelijke doorvaart te vinden en ontdekte daarbij de cartografie, historische

cartografie, historische Studie van de geschiedenis van geografische kaarten. De historische cartografie geeft inzicht in zowel het veranderende wereldbeeld Carton de Wiart, Henri

Carton de Wiart, Henri (1869-1951) Belgisch rooms-katholiek politicus en letterkundige. Was een der oprichters van de 'Ligue Nationale du Suffr

Cartouche (gesch.)

Cartouche (gesch.) (eig. Louis Dominique Bourguignon; 1693-1721) Frans bandiet, die vanaf zijn 24e jaar als leider van een dievenbende Parijs onveilig Cartwright, Edmund

Cartwright, Edmund (1743-1823) Brits uitvinder, aanvankelijk anglicaans geestelijke. Kreeg in 1785 patent op zijn power loom (mechanisch weeftoestel) Carvalho, Otelo Saraivo de

Carvalho, Otelo Saraivo de (geb. 1936) Portugees militair en politicus. Speelde een grote rol in de Beweging der Strijdkrachten (MFA), die op 25 Casablanca-affaire

Casablanca-affaire Incident in de Marokkaanse stad Casablanca in 1908, dat de slechte verhouding tussen Frankrijk en Duitsland tijdens de eerste Casanova, Laurent

Casanova, Laurent (geb. 1906) Frans communistenleider, die in de naoorlogse jaren verantwoordelijk was voor culturele zaken en de betrekkingen Casembroot, Leonard van

Casembroot, Leonard van (ca. 1522-1604) Zuid-Nederlands staatsman, tijdens de Beeldenstorm burgemeester van Brugge. Week in 1573 uit naar Casement, Roger David

Casement, Roger David (1864-1916) Iers vrijheidsstrijder en koloniaal ambtenaar voor Groot-Brittannië, o.a. consul in de Vrijstaat Kongo (1901

Casey, Richard G.C.

Casey, Richard G.C. (1890-1976) Australisch politicus, werd in 1931 lid van het Gemenebestparlement. In de eerste jaren van WO II was C. ambassadeur Casey, William Joseph

Casey, William Joseph (1913-1987) Amerikaans jurist en politicus. Casey vergaarde in de jaren vlak voor de Tweede Wereldoorlog en in de naoorl

Casimir-Périer, Jean Paul Pierre

Casimir-Périer, Jean Paul Pierre (1847-1907) Frans staatsman, sinds 1876 afgevaardige (linker-centrum) in de Kamer; minister-president van 1893-Cassander

Cassander (ca. 355-ca. 297 v.C.) Diadochenvorst in Macedonië, misschien de moordenaar van Alexander de Grote. Vermoordde in de strijd om de Cassin, René

Cassin, René (1887-1976) Frans jurist, hoogleraar te Lille en Parijs en aan de Academie voor Internationaal Recht te Den Haag. Was o.m. afgevaar

Cassius Longinus, Gaius

Cassius Longinus, Gaius (gest. 42 v.C.) Romeins magistraat en legeraanvoerder, samen met zijn zwager Brutus leider van de moordenaars van Caesar

Castaneda Castro, Salvador

Castaneda Castro, Salvador (ca. 1888 - 1965) President van El Salvador (1945-48). Doorliep een militaire loopbaan en was minister van binnenlandse

Castanheda, Fernao Lopes de

Castanheda, Fernao Lopes de (ca. 1500-1559) Portugees kroniekschrijver. Hij was de zoon van een ambtenaar en volgde zijn vader in 1528 naar Castelar y Ripoll, Emilio

Castelar y Ripoll, Emilio (1832 - 1899) Spaans politicus, historicus, schrijver en redenaar. Als hoogleraar werd hij om politieke redenen ontslagen. castellum

Castellum Flevum Romeinse vesting bij de zuidpunt van het Flevomeer, rond 12 na Chr. gebouwd door Nero Claudius Drusus voor de verkenning

castellum Romeins fort of legerkamp voor een troepenmacht kleiner dan een legioen, met hetzelfde grondplan als een castra. Castella werden langs Castellum Flevum

Castilië, koninkrijk van

Castilië, koninkrijk van Spaans koninkrijk ontstaan in de 9e eeuw n.C. Het omvatte toen een gebied ten oosten en zuidoosten van het koninkrijk Lé

Castillo Armas, Carlos

Castillo Armas, Carlos (1914 - 1957) President van Guatemala van 1954 tot 1957. Ontving een militaire opleiding. In 1949 betrokken bij een misl

Castle, Barbara (1910 -1990) Engels politica, actief in de Labour Party sinds 1929. In WO II leidde ze het ministerie van voedselvoorziening. In 1945 castra

Castlereagh, Robert Stewart

Castlereagh, Robert Stewart (1769-1822) Markies van Londonderry, Brits staatsman, o.a. lid van Lagerhuis (1801-1822). Speelde als minister van Castle, Barbara

castra Romeins legerkamp voor een of meer legioenen (1 legioen was ca. 5000 man). Meestal rechthoekig grondplan, met de tent van de bevelhebber Castra Vetera

Castra Vetera Romeins legerkamp op de linkeroever van de Rijn, ten zuiden van Xanten. Gesticht ca. 12 v.C. door Nero Claudius Drusus; diende ter Castries, Christian Marie Fernand Comte de La Croix de

Castries, Christian Marie Fernand Comte de La Croix de (1902-1991) Frans generaal. Comte de La Croix de Castries stamde uit een familie van Castro Ruz, Fidel

Castro Ruz, Fidel (geb. 1927) Cubaans politicus en jurist. Castro kreeg 15 jaar gevangenisstraf na een mislukte staatsgreep in juli 1953. Nadat hem castroïsme

castroïsme Een stroming binnen het communisme genoemd naar de Cubaanse leider Fidel Castro (geb. 1927). Het castroïsme vormt geen in detail catacomben

catacomben In de Oudheid een terrein in Rome aan de Via Appia, mogelijk genoemd naar natuurlijke grotten aldaar. Vanaf de 3e eeuw werd de term Catalaunische Velden

Catalaunische Velden Vlakte rondom de Gallische stad Catalauni (het huidige Franse Châlons-sur-Marne), waar de Hunnen onder Attila verslagen

Catalaunische Velden, slag bij de

Catalaunische Velden, slag bij de (451 n.C.) Slag bij het huidige Châlons-sur-Marne in Frankrijk, waarin de Romeinen, gesteund door de Visigoten Cateau-Cambrésis

Cateau-Cambrésis Vroeger de naam van de Franse stad Le Cateau in het dep. Nord. De vrede van Cateau-Cambrésis (3 april 1559) beëindigde de Catharina de Médicis

Catharina de Médicis (1519-1589) Koningin van Frankrijk. Na de onverwachte dood van Hendrik II in 1559 begon in Frankrijk een periode van bur

Catharina I (Rusland)

Catharina I (Rusland) (eig. Martha Skavronska; 1684-1727) Keizerin van Rusland (1725-1727), van lage afkomst, maar intelligent en energiek. Al

Catharina II de Grote (Rusland)

Catharina II de Grote (Rusland) (1729-1796) Russisch tsarina. Na de dood van Peter de Grote werd Rusland geregeerd door een aantal onbelangrijke Catharina van Aragón (Engeland)

Catharina van Aragón (Engeland) (1485-1536) Koningin van Engeland, eerste vrouw van Hendrik VIII (1509), dochter van Ferdinand II van Aragón Cathelineau, Jacques

Cathelineau, Jacques (1759-1793) Een der leiders van de royalistische opstand in de Vendée. C. genoot groot aanzien door de verovering van vele Catilina, Lucius Sergius

Catilina, Lucius Sergius (ca. 108-62 v.C.) Romeins magistraat uit een verarmd patricisch geslacht, kwam in financiële moeilijkheden en trachtte, vanwege Cato Maior, Marcus Porcius

Cato Maior, Marcus Porcius (234-149 v.C.) Romeins staatsman, legeraanvoerder en schrijver. Was een fel bestrijder van de invloed der Griekse cultuu

Cato Minor, Marcus Porcius

Cato Minor, Marcus Porcius (de Jongere; 95-46 v.C.) Romeins magistraat (bijg. Uticensis), achterkleinzoon van Cato Maior. Cato Minor was een Cato Street conspiracy

Cato Street conspiracy Complot van een aantal Londense arbeiders o.l.v. de revolutionair Arthur Thistlewood (1774-1820) om op 23 februari 182

Catulus, Quintus Lutatius de Jonge

Catulus, Quintus Lutatius de Jonge (gest. 61 v.C.) Romeins consul, zoon van Catulus de Oude. Koos na de dood van Sulla (87 v.C.) de zijde van Catulus, Quintus Lutatius de Oude

Catulus, Quintus Lutatius de Oude (gest. 87 v.C.) Romeins veldheer en consul, behaalde met Gaius Marius de beslissende overwinning op de Kimbren Cauchie, Alfred

Cauchie, Alfred (1860-1922) Belgisch priester en kerkhistoricus, o.a. hoogleraar in de kerkgeschiedenis te Leuven. Oprichter van de Revue d'Histoire Caudillo

Caudillo (Sp: aanvoerder) Titel waarmee de Spaanse generaal Franco zich vanaf 1936 tooide, als een soort equivalent van het Duitse Führer en het Italiaanse Caudium

Caudium In de Oudheid stad in Italië, in Campania, aan de Via Appia. Hier liepen de Romeinse legioenen in 321 v.C. in een hinderlaag en moesten Cauwelaert, Frans van

Cauwelaert, Frans van (1880-1961) Belgisch rooms-katholiek politicus, broer van August van Cauwelaert. Parlementslid voor Antwerpen (1910-1961

Cauwelaert, Karel Emiel Antoon van

Cauwelaert, Karel Emiel Antoon van (1905-1987) Vlaams journalist en politicus. Cauwelaert studeerde rechten te Leuven en was tot 1945 ambtenaar Cavell, Edith Louisa

Cavell, Edith Louisa (1865-1915) Brits verpleegster, onderscheidde zich door hulp aan geallieerde soldaten in WO I. Directrice van de eerste school Cavendish, Thomas

Cavendish, Thomas (1560-1592) Engels ontdekkingsreiziger, de derde die om de aarde voer. In 1585 vergezelde hij R. Grenville en W. Raleigh op Cavour, Camillo Benso di

Cavour, Camillo Benso di (1810-1861) Italiaans liberaal-nationalistisch staatsman, richtte samen met Cesare Balbo het blad 'Il Risorgimento' (De

Caxias, Luis Alves de Lima e Silva

Caxias, Luis Alves de Lima e Silva (1803-1880) Braziliaans militair en conservatief politicus. Sloeg separatistische opstanden neer in de jaren 1841-Ceausescu, Elena

Ceausescu, Elena (1919-1989) Roemeens politica. Elena Ceausescu werd opgeleid als scheikundige maar was vooral bekend als echtgenote van de Ceausescu, Nicolae

Ceausescu, Nicolae (1918-1989) Roemeens politicus. Actief in de communistische jeugdbeweging in de jaren dertig, volksvertegenwoordiger in 1946. Cecil, Robert

Cecil, Robert (1864-1958) Brits politicus, vanaf 1923 1e viscount Cecil of Chelwood. Afgevaardigde naar de vredesconferentie van Parijs (1919), waar Cecil, William

Cecil, William (lord Burghley; 1521-1598) Engels staatsman, o.a. secretaris van Edward VI en Mary Stuart. Werd door Elizabeth in 1558 benoemd celt

celt Stenen bijl of beitel, die gebruikt werd door mensen uit het Neolithicum. In tegenstelling tot oudere bijlen kon de celt aan een houten handvat bevestigd cenotaaf

cenotaaf In het oude Egypte een leeg praalgraf, meestal voor een vorst. In de klassieke Oudheid een graf voor iemand wiens lijk ontbrak. Tegenwoordig censor

censor Functionaris in het oude Rome, belast met het opstellen van de lijst van burgers en de schatting van hun vermogen (de census), ten behoeve census

census (Ned: cijns) Oorspronkelijk een bepaalde grondrente die men aan een feodale heer verschuldigd was. Later de mate van welstand vereist voor Centraal Comité

Centraal Comité Het Centraal Comité van de communistische partij was in de Sovjet-Unie en in Oost-Europa formeel het bestuur van de regerende Central Treaty Organization

Central Treaty Organization (CENTO; Centrale Verdragsorganisatie, CENVO) Verdrag gericht op militaire, politieke en economische samenwerking centrale mogendheden

centrale mogendheden (Ook: Centralen) Benaming voor Duitsland en Oostenrijk-Hongarije en hun bondgenoten Turkije en Bulgarije tijdens de Eers

Centrumdemocraten

Centrumdemocraten (CD) Nederlandse politieke partij. De Centrumdemocraten (1984) waren een afsplitsing van de uit 1980 daterende extreem-r

Centrumpartij

Centrumpartij Nederlandse politieke partij met ultrarechtse en racistische doelstellingen, opgericht in 1980. De Centrumpartij behaalde in 1982 één centuria

centuria Militaire en politieke afdeling van Romeinse burgers, ingesteld door koning Servius Tullius en oorspronkelijk 100 man omvattend. De aanvoerder cesaropapisme

cesaropapisme Vermenging van wereldlijke en kerkelijke macht, in het bijzonder de situatie waarin de keizer (caesar) tevens het hoofd van de Kerk Céspedes, Carlos Manuel de (de Oudere)

Céspedes, Carlos Manuel de (de Oudere) (1819-ca. 1874) Cubaans strijder voor de onafhankelijkheid. Zette de eerste opstand tegen de Spaanse Ceterum censeo Carthaginem esse delendam

Ceterum censeo Carthaginem esse delendam (Lat: Overigens ben ik van mening dat Carthago verwoest moet worden) Uitspraak van de Romei

Cetywayo

Cetywayo (Ketschwayo; ca. 1826-1884) Koning der Zoeloes (1873-79). Verzette zich tegen de Britten en kwam met hen in oorlog in 1879. C. behaalde Cévennes-opstand

Cévennes-opstand Opstand van de 'camisards' in de Cévennes (1702-10), het bergachtig gebied in het zuidoosten van Frankrijk (Languedoc), n.a.Chacón, Lázaro

Chacón, Lázaro (1873-1931) Guatemalaans militair en politicus, president van 1926-30. Eind 1930 werd hij door de coup van generaal Manuel Orellana Chaco-oorlog

Chaco-oorlog (1932-1935) Oorlog tussen Bolivia en Paraguay over de Gran Chaco. Bolivia, dat in de Pacifico-oorlog (1879-1884) zijn toegang tot Chadli, Bendjedid

Chadli, Bendjedid (geb. 1929) Algerijns politicus. Chadli begon zijn loopbaan als militair toen hij zich in 1955 aansloot bij de Algerijnse onafhankelijkheidsstrijders. Chaeronea

Chaeronea (Gr.: Chaironeia) In de Oudheid stad in de Griekse landstreek Boeotia, waar in 338 v.C. Philippus II van Macedonië een beslissende overwinning Chalcedon

Chalcedon (huidige Turkse Kadiköy) In de Oudheid belangrijke stad op de Kleinaziatische oever van de Bosporus, gesticht 685 v.C. door Megara. Chaldeeën

Chaldeeën Aramees volk dat rond 1000 v.C. Babylonië binnendrong en mede verantwoordelijk was voor de val van het Assyrische rijk. Omstreeks Chalid ibn Abdoel Aziez

Chalid ibn Abdoel Aziez (1913-1982; reg. 1975-1982) Koning van Saudi-Arabië, een der halfbroers van de vroegere koningen Saoed en Faisal. Hij Chalid ibn al-Walied

Chalid ibn al-Walied (gest. ca. 642) Arabisch veldheer tijdens de Omajjadendynastie, keerde zich eerst fel tegen de profeet Mohammad, maar werd Chalon

Chalon Frans adellijk geslacht, dat afstamde van de graven van Bourgondië. Verwierf in de 14e eeuw door vererving het prinsdom Orange (Oranje). Cham

Cham (Tsjam) Volk in Centraal-Vietnam en Cambodja. Afstammelingen van het oude Champa-rijk in Vietnam. De huidige Cham bedrijven landbouw, chamberlain

chamberlain Hooggeplaatst lid van het Britse hof. De functie stamt uit de 11e eeuw. Oorspronkelijk hield de chamberlain zich bezig met de koninklijke Chamberlain, Arthur Neville

Chamberlain, Arthur Neville (1869-1940) Brits conservatief politicus, zoon van Joseph Chamberlain. Aantal malen minister, o.a. van Financiën (1931-Chamberlain, Austen

Chamberlain, Austen (1863-1937) Brits conservatief politicus, oudste zoon van Joseph Chamberlain. O.a. minister van Financiën (1903-1905) en Chamberlain, Houston Stewart

Chamberlain, Houston Stewart (1855-1927) Brits-Duits schrijver, schoonzoon van Richard Wagner. Ontwikkelde in 'Die Grundlagen des 19. Jahrhunderts' Chamberlain, Joseph

Chamberlain, Joseph (1836-1914) Brits conservatief politicus, zoon van een schoenenfabrikant in Birmingham. Later krachtig burgemeester van deze Chambord, Henri Charles

Chambord, Henri Charles (1820-1883) Graaf van Chamdord, hertog van Bordeaux, Frans troonpretendent uit het geslacht der Bourbons. Chambord Chambre introuvable

Chambre introuvable Ultra-royalistische Franse kamer van gedeputeerden in het begin van de Restauratie (zitting 7 okt. 1815 - 29 april 1816). Deze chambres de réunion

chambres de réunion (Fr: kamers van hereniging) Colleges van juristen, door Lodewijk XIV in 1680 in enige Franse grensplaatsen ingesteld. Deze Chamorro, Diego Manuel

Chamorro, Diego Manuel President van Nicaragua (1921-23). C., een verwant van Emiliano C., was evenals deze een conservatief. Tijdens zijn bewi

Chamorro, Emiliano

Chamorro, Emiliano (1871-1966) Generaal, diplomaat en politicus uit Nicaragua. Tekende als gezant in de VS (1913-16) het Bryan-Chamorro-ver

Chamoun, Camille

Chamoun, Camille (1900-1987) Libanees politicus. Chamoun was een van de belangrijkste politieke leiders sinds de onafhankelijkheid, en van 1952 Champaigne, Philippe de

Champaigne, Philippe de (1602-1674) Frans schilder van Vlaamse afkomst. Ging in 1621 naar Parijs en werd daar leerling van Nicolas Poussin. Schi

Champlain, Samuel de

Champlain, Samuel de (1567-1635) Frans ontdekkingsreiziger, aanschouwde als eerste Europeaan het Huronmeer en exploreerde het Noord-Amerikaan

Champollion, Jean François

Champollion, Jean François (1790-1832) Frans archeoloog, o.a. hoogleraar geschiedenis in Grenoble. Bestudeerde de 'steen van Rosette', die tijdens

chan

chan (khan) Turkse vorstelijke titel, oorspronkelijk hoofd van een Mongoolse stam. Aan het hoofd van de Mongoolse stammenfederatie stond de groot-Chanis, Daniel

Chanis, Daniel President van Panamá na de dood van Domingo Díaz in augustus 1949. Hij werd enkele maanden later weer afgezet door het hoofd

Chanteries

Chanteries Het zingen van protestantse liederen op straat in verschillende steden van de Zuidelijke Nederlanden, m.n. Doornik, als protest tegen het Chapelier, Isaac-René-Guy le

Chapelier, Isaac-René-Guy le (1754-1794) Frans politicus, oprichter van de Bretonse club (voorloper van de jakobijnen). Hij werd voorzitter van Chapultepec

Chapultepec (in het Nahuatl, een Indiaanse taal, betekent dit: heuvel van de sprinkhaan) Ca. 60 m hoge heuvel ten westen van Mexico-Stad, vanaf Charbonnerie

Charbonnerie Revolutionaire geheime genootschappen in Frankrijk, geïnspireerd door de Italiaanse Carbonari. Vooral actief tijdens de periode van Charette de la Contrie, François de

Charette de la Contrie, François de (1763-1796) Leider van de royalistische opstand in de Vendée (1793-96). In februari 1795 gaf hij zich over (charidjieten

charidjieten (Arab.: afgescheidenen) Groep die zich afscheidde van Ali ibn Aboe Talib na de onbesliste slag bij Siffien tegen Moeawija (657). Volgens Charles d'Orléans

Charles d'Orléans (1394-1465) Zoon van hertog Louis d'Orléans. Werd tijdens de slag bij Azincourt (1415) gevangengenomen en bleef gedwonge

Charles, prins

Charles, prins (Charles Philip Arthur George; geb. 1948) Kroonprins van Groot-Brittannië als oudste zoon van Elizabeth II en prins Philip. Prins van Charlotte Aldegonde Elisabeth Maria Wilhelmina

charleston (dans)

charleston (dans) Oorspronkelijk een negerdans uit het zuiden van de Verenigde Staten. Werd in de jaren twintig populair in Europa.

Charlotte Aldegonde Elisabeth Maria Wilhelmina (1896-1985) Groothertogin van Luxemburg, dochter van hertog Willem IV van Nassau. Trouwde Charlotte Augusta

Charlotte Augusta (1796-1817) Dochter van de latere Britse koning George IV en Carolina van Brunswijk. Trouwde in 1816 met de latere koning Charlotte Brabantina

Charlotte Brabantina (1580-1631) Gravin van Nassau, vijfde dochter van Willem van Oranje en Charlotte van Bourbon, gehuwd met de protestantse

Charlotte de Bourbon

Charlotte de Bourbon (1546-1582) Derde vrouw van Willem van Oranje (1575). Verpleegde haar man na de aanslag van Jean Jaureguy (1582), een Charlotte Flandrina van Nassau

Charlotte Flandrina van Nassau (1579-1640) Dochter van Willem van Oranje en Charlotte van Bourbon. Katholiek opgevoed en later abdis in Poitiers.

Charta '77

Charta '77 Mensenrechten- en dissidentenbeweging in Tsjecho-Slowakije, opgericht op 1 januari 1977 toen 241 prominente Tsjechen het manifest chartisme

chartisme Britse arbeidersbeweging die van 1830 tot 1848 actie voerde voor democratisering van het parlement en sociale hervormingen. In 1838 stelde Chartreuse, La Grande

Chartreuse, La Grande Klooster bij Grenoble, oudste klooster van de orde der kartuizers, gesticht door de Heilige Bruno (1084). Herbouwd na de

Chasboelatov, Roeslan Imranovitsj

Chasboelatov, Roeslan Imranovitsj (geb. 1942) Russisch politicus. Chasboelatov werkte reeds op 14-jarige leeftijd als industrieel arbeider. Nadat Chassé, David Hendrik, baron van

Chassé, David Hendrik, baron van (1765-1849) Nederlands generaal, ging in 1814 als luitenant-generaal in Franse dienst over in Nederlandse dienst. chassidisme

chassidisme Het chassidisme is een joodse religieuze en sociale beweging, ontstaan op basis van de leer van Israël Baäl Sjem Tov in West-Rusland.

Chastellain, Georges

Chastellain, Georges (gest. 1475) Bourgondisch diplomaat en kroniekschrijver, geboren in het Land van Aalst. Eerste officiële kroniekschrijver in Chatten

Chatten Invloedrijke Germaanse stam, woonachtig in het gebied tussen de rivieren de Main, Lahn en Fulda. Volgens Tacitus behoorden de Bataven Chauken

Chauken Germaanse stam, woonachtig tussen Eems en Elbe. Sloten zich niet aan bij de opstand der Cherusken tegen de Romeinen. Onafhankelijk toen Chaumette, Pierre Gaspard

Chaumette, Pierre Gaspard (1763-1794) Frans revolutionair politicus, had grote invloed op de inrichting van het schrikbewind (1792-1794). Lid Chauri Chaura-affaire

Chauri Chaura-affaire Op 5 februari 1922 stak een woedende menigte nationalisten het politiebureau in het dorp C. (Verenigde Provincies, nu Uttar Chautemps, Camille

Chautemps, Camille (1885-1963) Frans radicaal-socialistisch politicus. Viermaal premier, o.a. na de val van het kabinet-Blum; hij slaagde niet in Chaves, Federico

Chaves, Federico President van Paraguay (1950-54). C. doorliep een lange politieke carrière, waarbij hij onder meer voorzitter van de Kamer van Chawalit Yonchaiyudh

Chawalit Yonchaiyudh Thais militair en politicus. Chawalit ging in 1990 met pensioen uit het leger en richtte zich vervolgens volledig op zijn polit

chef-president Ambtstitel in de Zuidelijke Nederlanden (ca. 1540-ca. 1789). Na versmelting der functies (1540) van chef en president van de Geheime Cheir al-Dien Barbarossa

Chefren

Chefren (Egypt.: Khafre) Egyptische farao uit de 4e dynastie (ca. 2500 v.C.), bouwde een piramide die iets kleiner is dan die van zijn vader Cheops, chef-president

Cheir al-Dien Barbarossa (1483-1546) Turks admiraal van Griekse afkomst, trad in 1516 in Turkse dienst en werd benoemd tot groot-admiraal (kapoed

Chemin des Dames

Chemin des Dames Strategische route van ca. 30 km over een bergkam in de Champagne, gelegen tussen de valleien van de Aisne en de Ailette. Vooral Chen Yun

Chen Yun (1905-1995) Chinees politicus. Chen sloot zich in 1925 aan bij de Communistische Partij, werd in 1931 lid van het Centraal Comité en nam Cheney, Richard (Dick)

Cheney, Richard (Dick) (geb. 1941) Amerikaanse politicus. Cheney werkte enige tijd als financieel adviseur, voordat hij in 1974 werd benoemd to

Cheops

Cheops (Egypt.: Khufu) Egyptisch farao uit de 4e dynastie (ca. 2500 v.C.), bouwer van de grootste piramide ter wereld, in Gizeh. De basis van de piramide Chersonesus

Chersonesus In de Oudheid benaming van verscheidene schiereilanden zoals de Thracische Chersonesus (het Turkse Gallipoli) en de Taurische Chersonesus Cherusken

Cherusken Germaanse stam, woonachtig in het stroomgebied van de Wezer, vooral bekend door hun verzet tegen de Romeinen in de 1e eeuw n.C. Chervenkov, Voelko

Chervenkov, Voelko (geb. 1900) Bulgaars politicus, verbleef van 1929-44 in de SU. Hij werd premier van Bulgarije in 1950 m.b.v. Stalin. Zijn invloed Chesterfield, Philip Dormer Stanhope

Chesterfield, Philip Dormer Stanhope (1694-1773) Brits staatsman, diplomaat en schrijver. Had vanaf 1715 zitting in het Lagerhuis en vanaf 1726 Chevènement, Jean-Pierre

Chevènement, Jean-Pierre (geb 1939) Frans politicus. Chevènement, die in 1964 lid werd van de Socialistische Partij (PS), werkte van 1965 tot chevron

chevron (Fr.: o.a. streep op mouw; keper) In de heraldiek een wapenfiguur, die lijkt op de nok van een huis. Ook rangonderscheidingsteken voor onderofficieren Chiang Ching-kuo

Chiang Ching-kuo (1910-1988) Chinees politicus. Chiang is de zoon van de Chinese nationalistische leider Chiang Kai-shek (Tsjiang Kai-sjek). Hij Chiari, Roberto Francisco

Chiari, Roberto Francisco (1905-1981) President van Panamá (1960-64). C., een zoon van Rodolfo C., behoorde tot de liberale partij. In 1960 werd Chiari, Rodolfo

Chiari, Rodolfo (1870-1937) President van Panamá (1924-28). C. onderdrukte de befaamde opstand van de (Cuna-)Indianen van San Blas van 1925. Chibca

Chibca (Muisca) Indianenvolk dat voor de komst van de Spanjaarden het hoogland van Bogotá (Colombia) beheerste. Bestond uit drie staten: die van Chichén Itza

Chichén Itza Ruïnenstad van de Maya's op het Mexicaanse schiereiland Yucatán. Werd gesticht in het begin van de 6e eeuw en kwam na 1000 onder Chichester-Clark, James

Chichester-Clark, James (geb. 1923) Premier van Noord-Ierland van 1969 tot 1971. C. kwam in conflict met rechtse protestanten, daar hij de posit

Childe, Vere Gordon

Childe, Vere Gordon (1892-1957) Zeer invloedrijk Brits prehistoricus en antropoloog. Childe bedreef archeologie vanuit een sociaal-wetenschappelijke Chilperik

Childebert

Childebert Germaanse mannennaam, afgeleid van 'hild' = strijd en 'bert' = glanzend. Gedragen door enkele Frankische koningen uit het huis der Merovingers: Childerik

Childerik Germaanse mannennaam, afgeleid van 'hild' = strijd en 'rik' = rijk, machtig. Gedragen door enkele Frankische koningen uit het huis der Merovingers:

Chilperik Germaanse mannennaam afgeleid van 'hilp' (van helpen) en 'rik' = rijk, machtig. Gedragen door enkele Frankische koningen uit het huis der Chimú

Chimú Machtig Indiaans koninkrijk aan de noordkust van Peru met als hoofdstad Chan Chan. Bloeitijd rond 1400 met een hoogontwikkelde cultuur. Chinees-Japanse oorlog

Chinees-Japanse oorlog 1. (1894-1895) Oorlog tussen Japan en China, uitgebroken na een opstand in Korea, waarbij zowel China als Japan troepen

Chinese Keizerrijk

Chinese Keizerrijk Periode van 221 v.C. tot 1911, waarin China vrijwel continu door dynastieën werd geregeerd. De Tsjin-dynastie (221-206 v. C.) Chinese Muur

Chinese Muur Ca. 2450 km lang verdedigingsbouwwerk in Noord-China, gebouwd als bescherming tegen nomadenstammen uit het noorden. De C

Chinese Revolutie

Chinese Revolutie (1923-1949) Strijd van de Chinese communisten tegen de Nationalisten om de heerschappij over China. De Nationalisten, veren

Chirac, Jacques René

Chirac, Jacques René (geb. 1932) Frans politicus, prominent figuur in de gaullistische beweging. Hij was enkele malen staatssecretaris, vervolgens Chiroux en Grignoux

Chiroux en Grignoux Scheldnamen voor twee politieke facties in Luik in de 17e eeuw. De Chiroux (zwaluwen in streek-Waals) waren de conservat

Chissano, Joaquim Alberto

Chissano, Joaquim Alberto (geb. 1930) Mozambiquaans politicus. Chissano was als een van de oprichters van het Bevrijdingsfront (Frelimo) een Chlotilde

Chlotilde (Clotilde) Frankisch koningin, vrouw van Clovis I. Bekeerde haar echtgenoot tot het rooms-katholiek geloof en leidde na diens dood een leven Choiseul, Étienne François

Choiseul, Étienne François (1719-1785) Hertog van Choiseul-Amboise, markies de Stainville; Frans staatsman, gunsteling van Madame de Pompadour. choppers

choppers Primitieve hakwerktuigen uit het Vroeg Paleolithicum; het waren stenen waarvan aan de zijkant in een of twee richtingen stukken waren Chosen

Chosen Nadat Korea sedert 1905 een Japans protectoraat was geweest, werd het in augustus 1910 door Japan geannexeerd. De nieuwe Japanse kolonie Chosroes

Chosroes Naam van twee koningen uit de Perzische dynastie der Sassaniden: 1. Chosroes I (Anoesjirwan de Rechtvaardige; reg. 531-579), beroemdste Chouans

Chouans (Bretons: kerkuilen) Koningsgezinde Franse boeren uit Bretagne, Maine en Normandië die in 1792 in opstand kwamen tegen de Franse Republiek. Chrispijn sr., Louis Henry

Chrispijn sr., Louis Henry (1854-1926) Nederlands toneelspeler en regisseur. Werkte bij vele gezelschappen en was aanvankelijk jarenlang de jeune-Christelijke Volkspartij

Christelijke Volkspartij (CVP) Belgische politieke partij, opgericht in 1945. De CVP droeg, behalve van 1954-58, steeds regeringsverantwoordelijk

Christelijk-Historische Unie

Christelijk-Historische Unie (CHU) Nederlandse politieke partij. De CHU ontstond in 1908, maar had haar wortels in de scheuring in de ARP naar christelijk-sociale beweging

christelijk-sociale beweging Politiek-religieuze beweging, opgekomen in het begin van de 19e eeuw als reactie op de sociale problemen die de Industri

christen-democratie Stroming in het politiek, sociaal en economisch denken gebaseerd op de christelijk-sociale leer. De christen-democratie, opgekomen Christen-Democratisch Appèl

Christen-Democratisch Appèl (CDA) Nederlandse politieke partij. Het ontstaan van het CDA was een duidelijk gevolg van de ontzuiling en de ontkerkeli

Christene Volkspartij

Christene Volkspartij Belgische politieke partij, in 1893 opgericht door de priester Adolf Daens en diens broer Pieter. Christensociaal en Vlaamsgezind Christenen voor het Socialisme

Christenen voor het Socialisme (CvS) Internationale beweging van christenen die het socialisme voorstaan. Moderne variant van het religieus socialisme,

christenvervolging

christenvervolging Het christendom stuitte in de eerste eeuwen van zijn bestaan op weerstanden bij de niet-christelijke omgeving. De weigering van christen-democratie

Christiaan I

Christiaan I (1426-1481) Koning van Denemarken, stichter van de Oldenburgse dynastie (1448-1863). In 1450 werd hij gekozen tot koning van Noorwegen, Christiaan II

Christiaan II (1481-1559) Koning van Denemarken, kleinzoon van Christiaan I. In 1513 werd hij door de Rijksraden tot koning gekozen van Denemarken, Christiaan III

Christiaan III (1503-1559) Koning van Denemarken en Noorwegen. Na de dood van zijn vader, Frederik I, werd hij wel ingehuldigd in Sleeswijk-Holstein Christiaan IV

Christiaan IV (1577-1648), koning van Denemarken en Noorwegen vanaf 1588. Christiaan IV wilde de geprivilegieerde standen dwingen hun bevoorrechte Christiaan IX

Christiaan IX (1818-1906) Koning van Denemarken vanaf 1863. Bij het zgn. Londense Protocol (1852) was hij tot troonopvolger benoemd, hoewel Christiaan V

Christiaan V (1646-1699) Koning van Denemarken en Noorwegen. In 1670 volgde hij zijn vader Frederik III op, die het absolutisme ingevoerd had Christiaan VI

Christiaan VI (1699-1746; reg. 1730-1746) Koning van Denemarken en Noorwegen. Hij was schuw, nauwgezet, onaantrekkelijk en devoot van aard Christiaan VII

Christiaan VII (1749-1808; reg. 1766-1784) Koning van Denemarken en Noorwegen. Christiaan VII was al vroeg geestesziek en daardoor onberekenbaar. Christiaan VIII

Christiaan VIII (1786-1848) Koning van Denemarken vanaf 1839, in 1814 tijdelijk koning van Noorwegen. Zette zich in voor het behoud van Noorwegen Christiaan X

Christiaan X (1870-1947) Koning van Denemarken sinds 1912 en IJsland (1918-1944), zoon van Frederik VIII. Christiaan maakte IJsland tot een o

Christian Science

Christian Science Christian Science, in Nederland ook wel de Christelijke Wetenschap genoemd, is een religieuze levensovertuiging, waarvan de Amerikaanse Christina van Zweden

Christina van Zweden (1626-1689) Koningin van Zweden. Na de dood van haar vader, Gustaaf II, in 1632 werd de regering waargenomen door een Christina, prinses

Christina, prinses (geb. 1947) Maria Christina, prinses der Nederlanden, prinses van Oranje-Nassau, prinses van Lippe-Biesterfeld. Christina is de Christlich-Demokratische Union

Christlich-Demokratische Union (CDU) Christelijk-democratische partij in Duitsland, opgericht in 1945. Haar zusterpartij in Beieren is de Christlich-Christoffel I

Christoffel I (ca. 1219-1259) Koning van Denemarken, wiens regering gekenmerkt werd door strijd met de adel en de geestelijkheid. Met de adel kwam Christoffel II

Christoffel II (1276-1332) Koning van Denemarken. Toen hij zijn broer Erik IV Menved opvolgde, had hij een 'handvest' moeten ondertekenen met Christoffel III

Christoffel III (1418-1448) Koning van Denemarken (sinds de afzetting van zijn oom Erik van Pommeren in 1439), van Zweden (1441) en van Noorwegen Christopher, Warren

Christopher, Warren (geb. 1925) Amerikaans jurist en politicus (Democraat). Christopher, die studeerde aan de University of Southern California Christus

Christus Griekse vertaling van het joodse begrip messias (gezalfde). Titel van Jezus, waarmee zijn messiasschap en zijn zalving met de Heilige Geest Chroesjtsjov, Nikita Sergejevitsj

Chroesjtsjov, Nikita Sergejevitsj (1894-1971) Sovjetrussisch staatsman. Chroesjtsjov was tien jaar lang de sterke man in de Sovjet-Unie. Hij heeft chroniqueur

chroniqueur (Fr.) Kroniekschrijver.

chronologie

chronologie (Tijdrekenkunde) De wetenschap van het meten en berekenen van de tijd. De historische chronologie verschaft de kennis om dateringen Chun Doo Hwan

Chun Doo Hwan (geb. 1931) Zuid-Koreaans generaal en politicus. Chun studeerde aan de Technische Hogeschool en de Militaire Academie te Taegu, Churchill, Winston Leonard Spencer

Churchill, Winston Leonard Spencer (1874-1965) Een van de belangrijkste politici in Engeland in de eerste helft van de 20e eeuw. Internationaal CIA

CIA (Central Intelligence Agency) De in 1947 opgerichte Amerikaanse centrale inlichtingendienst die tot doel had de werkzaamheden van de verschillende Ciano, Galeazzo

Ciano, Galeazzo (1903-1944) Graaf van Cortelazzo, Italiaans politicus en diplomaat ten tijde van Mussolini. Trouwde in 1930 met Mussolini's dochter Cid, El

Cid, El (Arab.: sidi = heer), bijnaam van Roderigo Diaz de Vivar, Spaans edelman en strijder tegen de Moren (ca. 1040-1100). Hij werd bezongen in Cilicië

Cilicië Historische landstreek in het zuidoosten van Klein-Azië. Het westelijk deel is bergachtig (Cilicische Poort), het oostelijk deel een vruchtbare Cimmeriërs

Cimmeriërs Indo-Germaans nomadisch ruitervolk, waarschijnlijk afkomstig uit Zuid-Rusland. Omstreeks 750 v.C. vielen ze Anatolië binnen, waar Cimon

Cimon (ca. 510-450 v.C.) Atheens staatsman en veldheer, zoon van Miltiades. Tamelijk antidemocratisch, pro-Sparta en fel anti-Perzisch. Werd zeer Cimoszewicz, Wlodzimierz

Cimoszewicz, Wlodzimierz (geb. 1950) Pools politicus. Tot 1985 was Cimoszewicz werkzaam als wetenschappelijk medewerker aan het Instituut Cincinnatus, Lucius Quinctius

Cincinnatus, Lucius Quinctius (5e eeuw v.C.) Romeins magistraat, o.a. consul in 460. Toen Rome in de strijd tegen de Etruriërs door de Aequi bedreigd

Cinna, Lucius Cornelius

Cinna, Lucius Cornelius (130-84 v.C.) Romeins magistraat, leider van de volkspartij tijdens de burgeroorlog. Voerde als consul (87) een schrikbewind cinquecento

Cinq-Mars, Henri Coiffier de Ruzé (markies van C.; 1620-1642) Gunsteling van Lodewijk XIII in de functie van opperstalmeester. Richelieu trachtte circensische spelen

cinquecento (Ital.: vijfhonderd; eig. mille cinquecento) Aanduiding in de kunstgeschiedenis voor de 16e eeuw. Als stijlbegrip gebruikt voor de Hoog- Cinq-Mars, Henri Coiffier de Ruzé

circensische spelen Spelen die in het oude Rome in een circus (langwerpige renbaan) werden gehouden. Het grootste circus was het Circus Maximus. Cisalpijnse republiek

Cisalpijnse republiek Noord-Italiaanse republiek, in 1797 door Napoleon in Lombardije gesticht. Vanaf 1802 werd de Cisalpijnse republiek Italiaanse Cisleithanië

Cisleithanië Het Oostenrijkse deel van de dubbelmonarchie, die in 1867 werd geschapen bij de Ausgleich. De Donaumonarchie werd op aandringen

cisterciënzers

cisterciënzers Cisterciënzers zijn de stichters van het klooster Cistercium of Cîteaux en hun volgelingen. De stichters van Cîteaux verlieten hun klooster ciscis-

citoyen (Fr: burger) Aanspreektitel tijdens de Franse Revolutie. Het impliceerde gelijkheid van allen en een afkeer van adellijke en geestelijke titels, Citrine, Walter

Citrine, Walter (1887-1938) Brits vakbondsleider. Secretaris-generaal van het Trade Unions Congress van 1926-46. In die hoedanigheid leider van Citters, Aernout van

Citters, Aernout van (1633-1696) Nederlands jurist en diplomaat, was aanvankelijk secretaris van Middelburg en lid van de Hoge Raad. Van 1680

Civil Rights-beweging

Civil Rights-beweging (Lett: burgerrechtenbeweging) Beweging in de VS die streefde naar gelijke burgerrechten voor de zwarte bevolking. Hoewel

civitas

civitas Het burgerrecht in het Romeinse Rijk omvatte o.a. het recht van handel, huwelijk, stemrecht in de volksvergadering en toegang tot de ambten. Claes, Lode

Claes, Lode (1913-1997) Belgisch (Vlaams) politicus. Claes studeerde rechten in Leuven en vestigde zich als advocaat in Antwerpen. Onder de Duitse Claes, Willy

Claes, Willy (geb. 1938) Belgisch socialistisch politicus, vanaf 1968 volksvertegenwoordiger voor het district Hasselt. Werd in 1971 gekozen met 20.000 Clarendon, Edward Hyde, graaf van

Clarendon, Edward Hyde, graaf van (1609-1674) Engels staatsman en historicus. Poogde tijdens de Engelse burgeroorlog tevergeefs de breuk tussen Clarendon, George William Frederick Villiers, graaf van

Clarendon, George William Frederick Villiers, graaf van (1800-1870) Engels liberaal staatsman en diplomaat. Als gezant te Madrid (1833-39) steunde clarissen

clarissen Kloosterorde, vrouwelijke tak der franciscanerorde, gesticht rond 1212 door Clara van Assisi (Clara Sciffi: 1194-1253). De clarissen volgden Clark, Mark Wayne

Clark, Mark Wayne (1896-1984) Amerikaans generaal. Bevelhebber van alle Amerikaanse landstrijdkrachten in Groot-Brittannië (1942), bevelhebber Claudius Civilis

Claudius Civilis (Gaius Julius Civilis; 1e eeuw n.C.) Aanvoerder van de Bataafse hulptroepen, kwam in 69/70 in opstand tegen de Romeinen en werd Claudius I

Claudius I (ook: Tiberius Claudius Nero Germanicus; 10 v.C.-54 n.C.) Claudius I had te kampen met loop- en spraakproblemen. Werd na de dood van Claudius II

Claudius II (ook: Marcus Aurelius Claudius Goticus; 214-270 n.C.) Romeins keizer van 268-270. Onder keizer Gallienus was hij legercommandant Claudius, Appius Caecus

Claudius, Appius Caecus (Lat.: caecus = blind; gest. ca. 275 v.C.) Vooruitstrevend Romeins politicus, enkele malen consul en in 312 v.C. aangest

Claudius, geslacht

Claudius, geslacht Naam van een Romeins patriciërsgeslacht, de gens Claudia, dat tijdens de Republiek een belangrijke rol speelde in Rome. De plebeïsche Clausewitz, Carl Philipp Gottfried von

Claus, prins (geb. 1926) Claus George Willem Otto Frederik Geert, prins der Nederlanden, jonkheer van Amsberg, sinds 1966 gehuwd met koningin Clay, Henry

Clausewitz, Carl Philipp Gottfried von (1780-1831) Duits generaal en krijgskundige. O.a. directeur van de Militaire Academie (1818). Bekendste Claustre, Françoise

Claustre, Françoise Als gevolg van een dramatisch interview voor de Franse tv bekend geworden Franse archeologe. In 1974 werd zij door een links-Claus, prins

Clay, Henry (1777-1852) Amerikaans staatsman, leider van de oorlogspartij tegen Groot-Brittannië (tot 1812). Aantal jaren senator (1806-1810; 1831-Cleaver, Leroy Eldridge

Cleaver, Leroy Eldridge (1935-1998) Amerikaanse zwarte activist en schrijver, zat lange tijd in de gevangenis wegens handel in marihuana en pogi

Clemenceau, Georges Eugène Benjamin

Clemenceau, Georges Eugène Benjamin (1841-1929) Frans republikeins politicus, arts en letterkundige; had zeer grote invloed tijdens de Derde Clemens I

Clemens I (Clemens Romanus; 1e eeuw n.C.) Waarschijnlijk derde opvolger van Petrus als bisschop van Rome ('paus' van 88-89). Behoort tot de zgn. Clemens van Alexandrië

Clemens van Alexandrië (ca. 150-ca. 214) Vroeg-christelijk theoloog en wijsgeer. Als leider van de Alexandrijnse School speelde hij een belangrijke Clementine Albertine Marie Leopoldine

Clementine Albertine Marie Leopoldine (1872-1955) Belgisch prinses, dochter van Leopold II. Uit haar huwelijk met prins Napoleon Victor Bonaparte Clementis, Vladimir

Clementis, Vladimir (1902-1952) Tsjecho-Slowaaks jurist en politicus, in WO II lid van de voorlopige regering in Londen, tevens commentator van

Cleomenes I

Cleomenes I (reg. ca. 520-488 v.C.) Spartaans koning, leidde enkele tochten tegen Athene met het doel de aristocratische stroming aldaar te steunen. Cleomenes III

Cleomenes III (ca. 260-219), werd koning na de dood van Agis IV (235). Versloeg de Achaeïsche Bond en greep de macht in Sparta (ca. 227). Hervormde Cleon

Cleon (gest. 422 v.C.) Atheens democratisch staatsman, 'waakhond van het volk'. Stond in de Peloponnesische Oorlog tegenover Nicias, voorstander Cleopatra VII

Cleopatra VII (69-30 v.C.) Egyptisch koningin uit het geslacht der Ptolemaeën, regeerde samen met haar broer-gemaal Ptolemaeus XIII (51). Werd Clercq, Gilles le

Clercq, Gilles le (geb. ca. 1530) Rechtsgeleerde te Doornik en secretaris van Lodewijk van Nassau. Trad op als bemiddelaar voor het Compromis der Clercq, Staf de

Clercq, Staf de (1884-1942) Belgisch nationalistisch politicus, oprichter van het Vlaams Nationaal Verbond (1933) als opvolger van de Frontpartij. Clercq, Willy Clarisse Elvire Hector de

Clercq, Willy Clarisse Elvire Hector de (geb. 1927) Belgisch liberaal politicus (PVV), sinds 1958 volksvertegenwoordiger. Vice-premier en minister Cleveland, Stephen Grover

Cleveland, Stephen Grover (1837-1908) Amerikaans Democratisch politicus, o.a. gouverneur van New York. Won in 1884 de presidentsverkiezingen Clifford, Clark McAdams

Clifford, Clark McAdams (geb. 1906) Amerikaans jurist en politicus (Democraat). Was advocaat van verschillende grote firma's, een bezigheid die

Clifford, Thomas

Clifford, Thomas (1630-1673) Engels staatsman. Sinds de Restauratie lid van het Lagerhuis. Behoorde tot het beruchte Cabalministerie (1667-73) en Clinton, William Jefferson (Bill)

Clinton, William Jefferson (Bill) (geb. 1946) Amerikaans politicus. Geboren als William Jefferson Blythe III, naar zijn vader die voor zijn geboorte Clio

Clio (Ook: Kleio) Eerste van de negen muzen in de Griekse mythologie. Zij was de beschermster van de geschiedschrijving en het heldendicht en wordt cliometrie

cliometrie (geschiedmeting) Amerikaanse tak van de kwantitatieve geschiedenis. Grondleggers van de cliometrie waren New Historians als Frederick Clisthenes

Clisthenes (Gr.: Kleisthenes; 6e eeuw v.C.) Grieks staatsman, grondlegger van de Atheense democratie, nadat in 508 de volkspartij had gezegevierd. Clive, Robert

Clive, Robert (1725-1774) Brits militair en koloniaal bewindsman, vertegenwoordiger van de Britse Oostindische Compagnie en stichter van het Britse cloaca (riool)

cloaca (riool) (Latijn: riool) Afvoerkanaal, reeds in de 5e eeuw v.C. bekend in de Mesopotamische en Assyrische cultuur. In Athene gebruikte men Cloots, Anacharsis

Cloots, Anacharsis (eig. Jean-Baptiste du Val-de-Grâce, baron van Cloots; 1755-1794) Pruisisch filosoof, journalist en revolutionair van Nederlandse Clovis

Clovis (Chlodovechus, Chlodwig) Naam van een aantal Frankische koningen uit het huis der Merovingers: 1. Clovis I (ca. 465-511), hoofd van de Sa

Clovis-cultuur

Clovis-cultuur Oude Paleo-Indiaanse cultuur op de hoogvlakte van Arizona, New Mexico en Texas in de VS, die van ca. 10.000 voor Christus dateert. Club der Cordeliers

Club der Cordeliers (eig. société des droits de l'homme et du citoyen) Vereniging van Parijse republikeinen, opgericht in 1790 en gevestigd in het Cluny

Cluny Benedictijnerklooster in Bourgondië, gesticht in 910, middelpunt van een machtige kloosterhervormingsbeweging. De cluniacenzers wilden, coalitieverbod

Coalitie-oorlogen Benaming voor de zeven oorlogen van de Europese staten tegen de Franse Republiek en het Eerste Keizerrijk onder Napoleon Bonaparte Coates, Joseph Gordon

coalitieverbod Verbod op het vormen van belangenorganisaties door arbeiders of werkgevers. Dit verbod werd in Frankrijk ingesteld tijdens de Franse Coalitie-oorlogen

Coates, Joseph Gordon (1878-1943) Nieuw-Zeelands staatsman, kwam uit de boerenbeweging voor de Reformpartij in het parlement (1911). Vanaf Cobden-verdrag

Cobden, Richard (1804-1865) Brits liberaal politicus en industrieel, een van de leiders van de Anti-Corn Law League (1839), die afschaffing van de Cobenzl, Karl Philipp Johann von

Cobden-verdrag Handelsverdrag tussen Frankrijk en Engeland, gesloten in 1860, waarmee invoerrechten werden verlaagd en invoerverboden afgeschaft. Cobden, Richard

Cobenzl, Karl Philipp Johann von (1712-1770) Oostenrijks diplomaat, sinds 1753 gevolmachtigd minister in de Oostenrijkse Nederlanden. Mede Cochin

Cochin Havenstad in de Zuid-Indiase deelstaat Kerala, aan de Arabische Zee; 582.600 inw. (1991). Export van kopra, kokosvezels, thee, rijst en aar

Cochin-China

Cochin-China (Nam Bo) Het Mekong-deltagebied in het zuiden van het huidige Vietnam; de belangrijkste steden zijn Ho Chi Minh-Stad, Can Tho, Cochise

Cochise (gest. 1874) Apache-opperhoofd, die een belangrijke rol speelde in het Indiaanse verzet tegen de blanken. Na een aanvankelijk vreedzaam Cochrane, Thomas Alexander

Cochrane, Thomas Alexander (1775-1860) Brits zeeheld, graaf van Dundonald, onderscheidde zich bij de Britse marine in de napoleontische oorlogen. Cock Blomhoff, Jan

Cock Blomhoff, Jan (1779-1853) Nederlands koloniaal bestuurder, werd in 1817 leider van het door de Japanners aan de Nederlanders toegewezen Cockerell, Charles Robert

Cockerell, Charles Robert (1788-1863) Engels architect en archeoloog. Leerde het vak van zijn vader Samuel Pepys C. (1754-1827) en maakte als Cockerill, John

Cockerill, John (1789-1840) Belgisch grootindustrieel, geboren in het Engelse graafschap Lancashire, zoon van William Cockerill. Verwierf in 1817 Cockerill, William

Cockerill, William (1759-1832) Brits-Belgisch industrieel, deskundige op het gebied van spintechnieken. Vestigde zich in 1799 in Verviers, waar hij CoCom

CoCom (Coordinating Committee) Instantie van westerse landen die tussen 1949 en 1994 toezag op de export van technologisch-geavanceerde militaire code Napoléon

code Napoléon (Ook: code civil) Frans wetboek ontstaan in 1804 onder Napoleon. De code Napoléon is een codificatie van het burgerlijk procesrecht, codex

codex (Lat.) Oudste vorm van het boek, ontstaan in de 2e eeuw v.C.. Aanvankelijk bestond het uit twee wastafeltjes, de zgn. diptychon, vervolgens codicologie

codicologie (Handschriftkunde) Wetenschap die het geschreven boek bestudeert. De codicologie heeft zich in de 19e eeuw van de paleografie losgemaakt Codreanu, Corneliu Zelea

Codreanu, Corneliu Zelea (1899-1938) Roemeens fascistisch politicus, stichter van het Legioen van de aartsengel Michael (1927), de latere anti-se

Coelho, Duarte

Coelho, Duarte (?-1554) Portugees ontdekkingsreiziger, stichtte Pernambuco (Brazilië). Als beloning voor zijn reizen in Azië, Afrika en Europa kreeg Coëme, Guy

Coëme, Guy (geb. 1946) Belgisch-Waals politicus. Coëme begon zijn politieke loopbaan als loco-burgemeester van Waremme (1971-74, 1982-87). Coens, Daniël

Coen, Jan Pieterszoon (1587-1629) Nederlands koloniaal bestuurder, grondlegger van het handelskoloniale rijk van Nederland in de Indische arch

Coens, Daniël (1938-1992) Belgisch politicus. Na zijn studie Politieke en Sociale Wetenschappen aan de Katholieke Universiteit van Leuven was Coens Coen, Jan Pieterszoon

cohabitation

cohabitation (lett.: het samenwonen) Term voor de periode waarin een Franse president moet samenwerken met een regering van een andere signatuur, Cohen, David

Cohen, David (1882-1967) Nederlands historicus, hoogleraar oude geschiedenis te Amsterdam (1926). Tijdens WO II samen met A. Asscher voorzitter Cohn-Bendit, Daniel

Cohn-Bendit, Daniel (geb. 1945) Frans-Duits studentenleider, belangrijkste woordvoerder tijdens de mei-revolte (1968) in Parijs. Nadat zijn verblijfsvergunning cohors praetoria

cohors praetoria Oorspronkelijk een bewakingsdetachement van een Romeinse legerplaats. Keizer Augustus (gest. 14 n.C.) vormde uit deze soldaten Colbert, Jean-Baptiste

Colbert, Jean-Baptiste (1619-1683) Frans staatsman, minister van Financiën onder Lodewijk XIV (1661) en later tevens van Marine (1669). Grondle

Colebunders, Gaston

Colebunders, Gaston (1920-1988) Belgisch ambtenaar. Na zijn studie in de wiskunde aan de Rijksuniversiteit te Gent stapte Colebunders in het onderwijs. Colenbrander, Herman Theodoor

Colenbrander, Herman Theodoor (1871-1945) Nederlands historicus, hoogleraar te Leiden. Hoofdwerk: 'Gedenkstukken der algemeene geschiedenis Coligny, Gaspard II de

Coligny, Gaspard II de (1519-1572) Seigneur de Châtillon, Frans generaal en staatsman. Werd in 1557 calvinist en een van de leiders van de huge

Colijn, Hendrikus

Colijn, Hendrikus (1869-1944) Nederlands staatsman. In de moeilijke jaren van de economische depressie trad in Nederland de antirevolutionair Colijn collaboratie

Colla, Marcel

Colla, Marcel (geb. 1943) Belgisch politicus. Colla studeerde sociale wetenschappen en was als hoogleraar verbonden aan het Rijksuniversitaire Centrum collectivisatie

collaboratie Samenwerking met de vijand in oorlogstijd. De term raakte in Frankrijk tijdens de Tweede Wereldoorlog in zwang en wordt sindsdien Collard, Léo

Collard, Léo (1902-1981) Belgisch socialistisch politicus. Minister van Onderwijs in het kabinet-Spaak (1946) en in het kabinet-Van Acker (1954-58). Collaterale Raden

Collaterale Raden Raden die de landvoogdes vanaf 1531 terzijde stonden in het bestuur van de Zeventien Verenigde Nederlanden. Ingesteld door

Colle, Armand Isidore (geb. 1910) Belgisch vakbondsleider, afgestudeerd als technisch ingenieur. Werd in 1959 gekozen tot voorzitter van de Algemene Collignon, Léon Maxime

collectivisatie Vergemeenschappelijking van eigendom, m.n. in de landbouw. Collectivisatie heeft in de 20ste eeuw in een aantal socialistische staten Colle, Armand Isidore

Collignon, Léon Maxime (1849-1917) Frans archeoloog die veel onderzoek deed in Griekenland. Professor aan de faculteit der letteren aan de univ

Collins, Michael

Collins, Michael (1890-1922) Iers politicus, nam deel aan de Paasopstand van Sinn Féin (1916). Sloot samen met een andere Ierse leider, Griffith, tegen Collor de Mello, Fernando

Collor de Mello, Fernando (geb. 1950) Braziliaans politicus. Collor de Mello studeerde economie aan de Universiteit van Brasilia. Hij begon zijn Collot d'Herbois, Jean-Marie

Collot d'Herbois, Jean-Marie (1749-1796) Frans revolutionair politicus, afgevaardigde in de Nationale Conventie (1792) en lid van het Comité du Colombo, Emilio

Colombo, Emilio (geb. 1920) Italiaans christen-democratisch politicus, kamerlid sinds 1946. In de jaren vijftig en zestig minister op verschillende departementen. Colonna

Colonna Romeins adellijk geslacht, genoemd naar de plaats La Colonna in de Albaanse Bergen. Kwam op ca. 1100 in het graafschap Tusculum. Leefde colons

colons Franse kolonisten, in het bijzonder de Fransen in Algerije die zich in de jaren zestig langdurig verzetten tegen de Algerijnse onafhankelijkheid Colossus van Rhodos

Colossus van Rhodos Ruim 30 m hoog bronzen beeld van de Griekse zonnegod Helius, in 290 v.C. vervaardigd door Chares van Lindus, nadat Rhodo

Columbanus

Columbanus 1. (Columba; ca. 521-597) Iers heilige, edelman uit het koningsgeslacht der O'Neills. Werd monnik en stichtte in Ierland verscheidene Columbus, Christophorus

Columbus, Christophorus (1451-1506) Italiaans ontdekkingsreiziger in Spaanse dienst. Columbus zette als eerste voet op Amerikaanse bodem. Zijn Columbus, Diego

Columbus, Diego (1479/80-1526) Enige wettige zoon van Christophorus Columbus. Na diens dood (1506) trachtte hij zijn vaders voorrechten in West-Combes, Justin-Louis-Émile

Combes, Justin-Louis-Émile (1835-1921) Frans republikeins politicus, ontwikkelde zich na zijn opleiding aan het seminarie tot militant anti-klerika

COMECON

COMECON (Raad voor Wederzijdse Economische Bijstand) Organisatie die de economische, wetenschappelijke en technische samenwerking van de Comenius, Johan Amos

Comenius, Johan Amos (eig. Jan Amos Komensky; 1592-1670) Tsjechisch theoloog en pedagoog. Was werkzaam als priester, ging in 1628 naar Comité de Salut Public

Comité de Salut Public (Fr: comité van algemeen welzijn) Orgaan belast met uitvoerende en wetgevende macht in Frankrijk, opgericht in 1793 door

comitia

comitia Volksvergadering waaraan de koning van Rome tijdens de Koningstijd (753-ca. 510 v.C.) zijn macht ontleende. De koning was opperbevelhebber, commanderij

commanderij Onderafdeling van een geestelijke ridderorde. Een aantal commanderijen vormt een balije. Als onderdeel van de johannieterorde werd commedia dell'arte

commedia dell'arte Aanduiding van het geïmproviseerde Italiaanse volkstoneel, zoals zich dat omstreeks 1550 heeft ontwikkeld. Op basis van vaste commissaris-generaal

commissaris-generaal Bestuursambtenaar die met buitengewone volmachten naar Nederlands-Indië werd gestuurd en aldaar boven de gouverneur-commissie-generaal

commissie-generaal Commissie onder voorzitterschap van W. Schermerhorn (1894-1977), welke vanaf september 1946, uit naam van de Nederlandse

commissie-Kefauver

commissie-Kefauver Amerikaanse Senaatscommissie genoemd naar de Amerikaanse senator E. Kefauver, die in 1950-51 een grootscheeps onderzoek

commissie-Peel

commissie-Peel Britse regeringscommissie o.l.v. Lord Peel, in 1936 ingesteld om de toestand in Palestina (toen Brits mandaatgebied) te onderzoeken. Commodus Antoninus, Marcus Aurelius

Commodus Antoninus, Marcus Aurelius (161-192) Romeins keizer (vanaf 180), niet als adoptiefkeizer, maar als zoon van de vorige, Marcus Aurelius. common law

common law Term die in Engelstalige gebieden gebruikt wordt voor het Engels-Amerikaans recht ter onderscheiding van de op het Romeinse recht Commune van Parijs

Commune van Parijs Revolutionair bewind dat van 18 maart tot 28 mei 1871 Parijs bestuurde en de stad onafhankelijk verklaarde van de rest van

communisme

communisme Economisch stelsel of de politieke leer die hieraan ten grondslag ligt. Het communisme is gebaseerd op het ideaal van gelijkheid in een Communistische Partij van Nederland

Communistische Partij van Nederland (CPN) Nederlandse politieke partij. De CPN was een voortzetting (1935) van de Communistische Partij Holland Commynes, Philippe de

Commynes, Philippe de (ook: Comines; ca. 1447-1511) Zuid-Nederlands diplomaat en kroniekschrijver, aanvankelijk in Bourgondische dienst (Karel

Comnena, Anna

Comnena, Anna (1083-ca. 1148) Byzantijns geschiedschrijfster, dochter van keizer Alexius I. Had een archaïserende, gekunstelde schrijftrant. Haar Comnenen

Comnenen Byzantijns adellijk geslacht, dat van 1081 tot 1185 over Byzantium regeerde. Belangrijkste vertegenwoordigers: Alexius I (1081-1118), Comonfort, Ignacio

Comonfort, Ignacio (1812-1863) Mexicaans jurist, politicus en militiekolonel, die zich aansloot bij de liberale opstand van o.a. Juan Alvarez tegen Compagnie des Indes Orientales

Compagnie des Indes Orientales (opgericht 1664) Franse tegenstrever van de English East India Company. Op het hoogtepunt van haar macht waren Compromis der Edelen

CompLex resultatenlijst

Compromis der Edelen (Ook: Compromis, Verbond van Edelen, Eedverbond der Edelen) Verbond van een twintigtal leden van de lage adel in de Compromis des Belges

Compromis des Belges Belgisch manifest, gepubliceerd op 13 maart 1929 door de Vlaming Camille Huysmans en de Waal J.Destrée. Zij bepleitten Compton, Henry

Compton, Henry (1632-1713) Engels bisschop en staatsman, bisschop van Londen. Streed als puritein tegen katholieke tendensen in de anglicaanse Comuneros-beweging

Comuneros-beweging Opstand in Nieuw-Granada (Colombia) in 1781, gericht tegen verhoogde belastingen en enkele staatsmonopolies. De opstande

Comunidade de Paises de Lingua Portuguesa

Comunidade de Paises de Lingua Portuguesa (CPLP, Portugees Gemenebest) In 1996 opgerichte organisatie, gericht op het waarborgen van het concentratiekampen

concentratiekampen Kampen waarin mensen met afwijkende politieke ideeën of ongewenst geachte personen door de staat gevangen worden gezet.

Concha, José Vicente

Concha, José Vicente (1867-1929) President van Colombia (1914-18). Concha diende voor 1914 zijn land reeds in enkele belangrijke functies - o

conciliarisme

conciliarisme De opvatting dat een oecumenisch concilie de hoogste autoriteit in de (rooms-katholieke) Kerk is, waaraan ook de paus gehoorzaamheid concordaat

concordaat (Quasi-)volkenrechtelijk verdrag, waarin de betrekkingen geregeld worden tussen de rooms-katholieke Kerk (Heilige Stoel) en een staat. Condé, familie

Condé, familie Frans adellijk geslacht, zijtak van het huis Bourbon. Belangrijkste vertegenwoordigers: Louis I (1530-1569), stichter van de dynastie, condominium

condominium Gemeenschappelijk bestuur van een bepaald gebied door twee of meer staten. Bijvoorbeeld het condominium over Maastricht (1284-condottieri

condottieri Leiders van de huurlingenlegertjes die in de 15e en 16e eeuw vochten in dienst van verschillende Italiaanse staten. Beroemde condotierri Confederate States

Confederate States (Geconfedereerde staten) Naam van het verbond dat de Zuidelijke staten in de VS vormden nadat zij aan het begin van de Burgeroorlog Confederatie van de social profit ondernemingen

Confederatie van de social profit ondernemingen (CSPO) In 1995 formeel opgerichte Belgische groepering van werkgevers van de gezondheids-, Conferentie over Internationale Economische Samenwerking

Conferentie over Internationale Economische Samenwerking (CIES) Ook Noord-Zuiddialoog genoemd. In het kader van de Verenigde Naties conferentie van...

conferentie van... Voor de conferentie van... kijke men bij de plaats van handeling.

confessionele politiek

confessionele politiek Politiek gebaseerd op uitgangspunten van religieus-levensbeschouwelijke aard (doorgaans christelijke vormen van godsdien

confucianisme

confucianisme Confucianisme is de westerse benaming van de officiële staatsleer van het Chinese Keizerrijk. Begonnen als een van de vele gedachtenstromingen Congo-verdrag

Congo-verdrag Verdrag, op 12 mei 1894 gesloten tussen Engeland en de onafhankelijke staat Congo, een persoonlijk bezit van Leopold II van België, Congregaciones (Indiaanse)

Congregaciones (Indiaanse) Naam gegeven aan steden of dorpen waarin de Latijns-Amerikaan in het door de Spanjaarden gekoloniseerde gebied Coninck, Pieter de

Coninck, Pieter de (ca. 1255-ca. 1332) Volksleider in Brugge, deken van het weversgilde. Onder zijn leiding verdreven de Bruggenaren in de ocht

connétable

connétable (Lat: comes stabuli = stalmeester) De opperstalmeester van de Frankische koningen en aanvoerder van de cavalerie. Het ambt werd na de Conon

Conon (ca. 444-ca. 392 v.C.) Atheens admiraal, door de Spartanen verslagen in de slag bij Mytilene (406) en gevangen genomen, maar na de overwinning conquistadores

conquistadores (Sp: veroveraars) De 16e-eeuwse Spaanse avonturiers die, al dan niet in opdracht van hun regering, grote delen van Zuid-Amerika Conrad von Hötzendorf, Franz

Conrad von Hötzendorf, Franz (1852-1925) Oostenrijks veldmaarschalk, o.a. chef van de generale staf (1906-1911 en 1912-1917). Leidde de Oostenrijkse

Consalvi, Ercole

Consalvi, Ercole (1757-1824) Italiaans kardinaal en staatsman. Secretaris van het conclaaf in Venetië, waarbij zijn vriend Chiaramonti als paus Pius conscriptie

conscriptie (Lat.: conscriptio = optekening) Inschrijving van alle jongemannen voor het vervullen van de dienstplicht; voor het eerst tijdens de Franse conservatisme

conservatisme Levenshouding en politieke stroming gericht op behoud van het bestaande. Als politieke stroming kwam het conservatisme eind 18e Conservative Party

Conservative Party Conservatieve politieke partij in Groot-Brittannië, rond 1830 voortgekomen uit de Tory-beweging. Stond in de 19e eeuw pal tegenover consignatiestelsel

consignatiestelsel Systeem waarbij producten van het cultuurstelsel door de Nederlandse regering aan de Nederlandsche Handel-Maatschappij in consignatie Constance

Constance (1154-1198) Dochter van Rogier II de Grote, koning van Sicilië, trouwde in 1186 met Hendrik VI, zoon van de Duitse keizer Frederik Barbarossa. Constans

Constans Naam van enkele Romeinse (Byzantijnse) keizers: 1. Constans I (Flavius Julius; 320-350), jongste zoon van Constantijn de Grote. Werd Constantijn

Constantijn I (Griekenland) (1868-1923) Koning van Griekenland, als kroonprins opperbevelhebber van de Griekse troepen in de Eerste Balkanoorlog Constantijn II (Griekenland)

Constantijn II (Griekenland) (geb. 1940) Koning van Griekenland vanaf 1964, gehuwd met prinses Anne-Marie van Denemarken. Ontsloeg in 1965 Constantijn van Preslav

Constantijn Mannennaam, afgeleid van het Latijnse 'constans' = volhardend. Naam van enkele Romeinse en Byzantijnse keizers: 1. Constantijn I de Constantijn I (Griekenland)

Constantijn van Preslav (9e eeuw) Bisschop van Preslav, centrum der Oudbulgaarse cultuur. Leerling uit de school van Cyrillus en Methodius, schr

Constantijn, groothertog

Constantijn, groothertog (Konstantin Pavlovitsj; 1779-1831) Tweede zoon van de Russische tsaar Paul I. Werd door zijn broer, tsaar Alexander I, Constantijn, prins

Constantijn, prins (Constantijn Christof Frederik Aschwin; geb. 1969) Prins der Nederlanden, prins van Oranje-Nassau, jonkheer van Amsberg, jongste Constantinescu, Emil

Constantinescu, Emil (geb. 1939) Roemeens politicus. Constantinescu studeerde rechten en geologie en maakte vervolgens carrière in de universitaire Constantinopel

Constantinopel Het huidige Istanbul, gesticht door Constantijn de Grote door herbouw van Byzantium (326, in 330 gewijd als nieuwe rijkshoofdstad). Constantius

Constantius Naam van drie Romeinse keizers: 1. Constantius I Chlorus (ca. 250-306), werd in 293 benoemd tot caesar en bestuurde Gallië en Brittannië, Constituante

Constituante In het bijzonder de grondwetgevende vergadering in Frankrijk aan het begin van de Franse Revolutie. Deze Assemblée Nationale Constituante constitutie van Radom

constitutie van Radom (Constitutio Nihil Novi) Charter dat in 1505 door de Poolse koning Alexander I Jagiello werd uitgevaardigd. Hierbij werd constitution civile du clergé

constitution civile du clergé Decreet, tijdens de Franse Revolutie aangenomen op 12 juli 1790, dat voorzag in een nieuwe, geheel door de staat geleide

constitutionele monarchie

constitutionele monarchie Staatsbestel waarin de monarch is onderworpen aan de grondwet, hetgeen meestal een strenge inperking van zijn macht consul

consul In het oude Rome, ten tijde van de Republiek, de hoogste ambtsdrager. Het consulaat werd steeds gelijktijdig door twee personen waargenomen, Consulaat, Het (gesch.)

Consulaat, Het (gesch.) Regering van Frankrijk tussen 1799 en 1804. Het Consulaat werd door Napoleon I Bonaparte (1769-1821) ingesteld nadat Consulentschap, Akte van

Consulentschap, Akte van Overeenkomst gesloten in mei 1766 tussen stadhouder Willem V en de hertog van Brunswijk-Wolfenbüttel, volgens welke Contadora-groep

Contadora-groep Samenwerkingsverband van Mexico, Venezuela, Panamá en Colombia, die, op initiatief van Mexico, sinds 5 januari 1983 regelm

containment-politiek

containment-politiek (Lett: indammingspolitiek) Het streven van de Verenigde Staten een halt toe te roepen aan wat gezien werd als expansionisme contemporaine geschiedenis

contemporaine geschiedenis (Ook: Nieuwste Tijd) Periode in de geschiedenis die loopt van ca. 1870 tot heden en die direct volgt op de Nieuwe Tijd.

continentaal stelsel

continentaal stelsel Complex van economische maatregelen door Napoleon (1769-1821) ingesteld met het doel de handel van Engeland te vernietig

contingentenstelsel

contingentenstelsel Handelssysteem dat de Verenigde Oostindische Compagnie (VOC) in de 17e en 18e eeuw hanteerde, waarbij zij verdragen sloo

contract, sociaal (Fr: contrat social) Politiek begrip, waarbij de burgers een overeenkomst sluiten met hun regering; in ruil voor behartiging van het Contrareformatie

contracten van correspondentie

contracten van correspondentie Overeenkomsten waarbij groepen regenten de ambten onder elkaar verdeelden. Deze werden veel gesloten in de contract, sociaal

Contrareformatie De Contrareformatie is de rooms-katholieke reactie op de Reformatie in de 16e en 17e eeuw en tevens een hervormingsbeweging contraremonstranten

contraremonstranten (Ook: gomaristen, preciezen) Nederlandse calvinisten die in de 17e eeuw de opvattingen van de Leidse theoloog Franciscus Gomarus contra's

contra's Nicaraguaanse guerrillastrijders van het Nationaal Democratisch Front (NDF) dat in de jaren tachtig vanuit Honduras de regering van de sandinisten conventie van Londen

conventie van Londen Verdrag tussen Transvaal en Engeland, getekend op 27 februari 1884. De Pretoria-conventie van 1881, getekend na de Eerst

conventie van Madrid

conventie van Madrid Een op 3 juli 1880 ondertekende overeenkomst als resultaat van een internationale conferentie over de status van Marokko. conventie van T'ièn-tjin

conventie van T'ièn-tjin (conventie van Tianjin) Een incident, waarbij een onder Britse vlag varend Chinees schip was betrokken (de 'Arrow'), vormde Convention Nationale

Convention Nationale (1792-1795) Wetgevende vergadering tijdens de Franse Revolutie, bestaande uit 749 afgevaardigden gekozen met algemeen Cook, James

Cook, James (1728-1779) Engels zeeman, astronoom en ontdekkingsreiziger, maakte in de jaren 1768 tot 1779 drie grote reizen, voornamelijk in de Coolidge, John Calvin

Coolidge, John Calvin (1872-1933) Amerikaans Republikeins politicus en jurist. Als gouverneur van Massachusetts kreeg hij nationale bekendheid

Cools, André Hubert Pierre

Cools, André Hubert Pierre (1927-1991) Belgisch politicus. Cools kwam uit een socialistisch arbeidersgezin. Na middelbaar onderwijs te hebben Cooper, Alfred Duff

Cooper, Alfred Duff (1890-1954) Brits conservatief politicus en historicus, getrouwd met de actrice Diana Manners. Werd in 1924 parlementslid, in Cooper, John Sherman

Cooper, John Sherman (geb. 1901) Amerikaans politicus (partijloos), jurist en diplomaat. Was 'county judge' en districtsrechter in Kentucky, waar Cooreman, Gerard

Cooreman, Gerard (1852-1926) Belgisch katholiek politicus en jurist. Voorzitter van de Kamer van Volksvertegenwoordigers (1908-1912) en premier copernicaanse omwenteling

copernicaanse omwenteling De wetenschappelijke revolutie ontketend door de vervanging van het traditionele geocentrische wereldbeeld van Ptolemaeu

Coppelstock, Jan Pieterszoon

Coppelstock, Jan Pieterszoon (gest. 1599) Veerman van Den Briel, die op 1 april 1572 in naam van de watergeuzen opening van de stadspoort eiste.

Coppenholle, Jan van

Coppenholle, Jan van (gest. 1492) Vlaams volksleider, leidde de opstand van Gent (1483-1485 en 1488-1492) tegen Maximiliaan van Oostenrijk, Coppieters, Maurits

Coppieters, Maurits (geb. 1920) Belgisch politicus. Na zijn studie geschiedenis werkte Coppieters als docent aan verschillende onderwijsinstellingen Coquilhat, Camille Aimé

Coquilhat, Camille Aimé (1853-1891) Belgisch militair, ontdekkingsreiziger en koloniaal bestuurder. Vocht aan Franse zijde in de Frans-Duitse Oo

Corbeels, Pieter

Corbeels, Pieter (1755-1799) Vlaams opstandelingenleider en drukker te Leuven. De Fransen hielden hem aan op grond van zijn anti-Franse pamfletten. Corbulo, Gnaeus Domitius

Corbulo, Gnaeus Domitius (gest. 67 n.C.) Romeins veldheer tijdens het keizerschap van Claudius en Nero. Onderwierp de Friezen en de Chauken Corday d'Armont, Charlotte de

Corday d'Armont, Charlotte de (1768-1793) Aanhangster van de girondijnen tijdens de Franse Revolutie. Vermoordde Marat in zijn bad uit wraak Cordeliers, Club der

Cordeliers, Club der (Eig: société des droits de l'homme et du citoyen) Politieke groepering tijdens de Franse Revolutie van Parijse radicale republi

Córdoba, Gonzalo Fernández de (1453-1515) Spaans veldheer, bijgenaamd El Gran Capitán. Streed o.a. tegen de Moren (Granada, 1492) en verdreef Córdoba, Jorge

Córdoba, Jorge (1822-1861) President van Bolivia van 1855-57. C. was de schoonzoon van Manuel Isidore Belzu, wiens bewind een tijdperk van cordon sanitaire

Córdoba-liga

Córdoba-liga Verbond dat in de tweede helft van de 19e eeuw een belangrijke rol speelde in de strijd in Argentinië tussen de centralisten van Buenos Córdoba, Gonzalo Fernández de

cordon sanitaire (Lett: lijn van wachtposten tussen zieke en gezonde streken om infectie te voorkomen) Historische benaming voor het cordon van Coremans, Edward

Coremans, Edward (1835-1910) Belgisch katholiek politicus, een van de oprichters van het Nederlandsch Verbond (1861). Kwam in 1868 in de Kamer Corinthische Bond

Corinthische Bond Stedenbond van alle Griekse steden, opgericht in 337 v.C. door Philippus II van Macedonië (reg. 359-336 v.C.). Hij wilde hiermee Coriolanus

Coriolanus (Gnaeus Marcius; 5e eeuw v.C.) Legendarisch Romeins veldheer, veroverde in 493 Corioli, stad der Volsci. Werd als voorman van de patriciërs Cornelia

Cornelia (2e eeuw v.C.) Dochter van de Romein Scipio Africanus Maior en moeder van de beide Gracchen. Zij hield zich intensief bezig met de opvoeding Cornelissen, Christiaan

Cornelissen, Christiaan (1864-1942) Nederlands socialist, o.a. redacteur van Recht voor Allen, onder hoofdredactie van Domela Nieuwenhuis. Hij Cornelius

Cornelius Romeins patricisch geslacht, het grootste en meest vertakte (gens Cornelia). De Cornelii vormden met de Aemilii, Claudii, Fabii en Valerii Coronado, Francisco Vásquez de

Coronado, Francisco Vásquez de (1510-1554) Spaans ontdekkingsreiziger. Ging vanuit Mexico op zoek naar de grote rijkdommen van de Indianen Corporation Act

Corporation Act Naam van verschillende Engelse wetten. Die van 1661 sloot de dissenters uit van gemeenteambten (afgeschaft in 1828). Die van 1835 corporatisme

corporatisme Sociaal-politieke leer die de maatschappij wil opbouwen uit beroepsstanden of corporaties, waarin zowel werknemers als werkgevers Corpus Inscriptionum

Corpus Inscriptionum Boek met inschriften (inscripties) op regionale basis: het Corpus Inscriptionum Graecarum is een verzameling Griekse inscripties. Corpus Iuris Civilis

Corpus Iuris Civilis Benaming die achteraf gegeven is aan het geheel van de onder keizer Justinianus tot stand gekomen rechtsboeken (Romeins recht). Correia, Gaspar

Correia, Gaspar (1495-1563) Portugees geschiedschrijver. In 1512 ging hij naar Indië en bracht daar en in het Verre Oosten de rest van zijn leven Corrigan, Mairead

Corrigan, Mairead (geb. 1944) Noord-Iers strijdster voor de vrede in haar land. Ze was al jong actief in het rooms-katholieke welvaartswerk, bezocht Corso

Corso Vorm van zeeroof, die zich in de Middeleeuwen in de Middellandse Zee ontwikkelde, en naast de normale zeeroverij en kaapvaart voorkwam. Cort van der Linden, Pieter Willem Adriaan

Cort van der Linden, Pieter Willem Adriaan (1846-1935) Nederlands liberaal politicus en jurist. Vormde in 1913 een extraparlementair kabinet, Cortes

Cort, Henry (1740-1800) Engels industrieel en uitvinder. Ontwikkelde het puddelproces, waardoor voor het eerst smeedstaal op industriële schaal beschikbaar Corvalan (López of Lepe), Luis

Cortes De in de 13e eeuw in de Spaanse koninkrijken Castilië en Aragón ontstane standenvergadering. De vorsten waren op deze vergaderingen aangewezen Cortés, Hernán

Cortés, Hernán (1485-1547) Spaans conquistador, ondernam in 1519 een expeditie naar Mexico, waar men El Dorado vermoedde. Stichtte op de plaats Cortines, Adolfo Ruiz

Cortines, Adolfo Ruiz (geb. 1891) Mexicaans politicus. Was gouverneur van de bondsstaat Veracruz (1944-48), minister van Buitenlandse Zaken (Cort, Henry

Corvalan (López of Lepe), Luis (geb. 1916) Chileens communistenleider. Werkte aanvankelijk als onderwijzer (ontslagen op grond van zijn politieke Cosgrave, William Thomas

Cosgrave, William Thomas (1880-1965) Iers politicus, eerste president van de Ierse Vrijstaat. Nam o.a. deel aan de Paasopstand (1916). Werd in Cosmas en Damianus

Cosmas en Damianus (gest. 303) Heiligen, reeds vereerd vanaf ca. 400. Mogelijk Syrische slachtoffers van de christenvervolging van Diocletianus. Cosmas van Praag

Cosmas van Praag (ca. 1045-1125) Tsjechisch geschiedschrijver, auteur van 'Chronica Boëmorum', het oudste bekende geschiedkundige werk ov

Cossiga, Francesco

Cossiga, Francesco (geb. 1929) Italiaans politicus. Cossiga, die enige tijd werkzaam was als hoogleraar in het staatsrecht, werd in 1945 lid van de

Costa e Silva, Artur da

Costa e Silva, Artur da (1902-1969) President van Brazilië (1967-1969). Hij was de tweede president na de militaire machtsovername in Brazilië i

Costa y Martínez, Joaquín

Costa y Martínez, Joaquín (1844-1911) Spaans schrijver en politicus. Costa was één der leiders van het 'regeneracionismo', een beweging die ontsto

Coster, Katelijne de (ca. 1300-1360) Echtgenote van Jacob van Artevelde (Gents hoofdman), moeder van Filips van Artevelde. Zij was politiek erg Coty, René Jules Gustave

Costermans, Paul

Costermans, Paul (1860-1905) Belgisch koloniaal bewindsman. Verbeterde de verdediging van Belgisch Kongo, o.a. door versterking van Leopoldstad Coster, Katelijne de

Coty, René Jules Gustave (1882-1962) Frans staatsman, kamerlid in 1923 (links-Republikein) en na een korte tijd als staatssecretaris van Binnenla

Coudenhove-Kalergi, Richard Nicolaus graaf von

Coudenhove-Kalergi, Richard Nicolaus graaf von (1894-1972) Stichter en leider van de voor-oorlogse Paneuropa beweging, opgericht in 1923. Court, Pieter de la

Court, Pieter de la (1618-1685) Nederlands publicist, lakenfabrikant te Leiden. Toonde zich in 'Interest van Holland' (1662) een voorstander van vrijhandel, Cousins, Frank

Cousins, Frank (1904-1986) Brits vakbondsleider en politicus, sinds 1956 secretaris-generaal van de Transport and General Workers' Union. Van Couthereel, Pieter

Couthereel, Pieter (ca. 1320-ca. 1373) Leider van de weversopstand (1360) te Leuven in het conflict tussen gilden en patriciërs. C. voerde een stadsbestuur Couve de Murville, Maurice

Couve de Murville, Maurice (geb. 1907) Frans diplomaat en politicus, werd in WO II aanhanger van De Gaulle en was na de oorlog o.a. ambassadeur Coxinga

Coxinga (Tsjeng Tsjeng-koeng; ca. 1626-1664) Chinees Ming-loyalist en piraat, leidde na de val van de Ming-dynastie (1644) het verzet tegen de Mantsjoe-Coyett, Frederik

Coyett, Frederik (1615-na 1675) Nederlands koloniaal bewindsman, werd in 1656 gouverneur van Formosa. Verwachtte een aanval van de Chinese Cranmer, Thomas

Cranmer, Thomas (1489-1556) Engels theoloog, adviseur van Hendrik VIII, o.a. in de echtscheidingskwestie met Catharina van Aragón. In 1533 benoemd Crassus, Marcus Licinius

Crassus, Marcus Licinius (115-53 v.C.) Romeins financier, magistraat en legeraanvoerder. Sloeg in 71 de opstand van Spartacus neer en werd een Craxi, Bettino

Craxi, Bettino (geb. 1934) Italiaans politicus. Craxi, die geschiedenis studeerde, werd in 1968 parlementslid voor de Socialistische Partij (PSI). Hij Crazy Horse

Crazy Horse (eig. Ta-Sunko-Witko; ca. 1842-1877) Opperhoofd van de Oglala-Indianen. Belangrijk leider in de strijd tegen de blanken. Samen met Creesers

Creesers (creesen = krijsen) Radicale groepering van opstandelingen in Gent tegen Karel V (1539-40). De Creesers waren de armsten in de stad; hun Cremer, Jacob Theodoor

Cremer, Jacob Theodoor (1847-1923) Nederlands ondernemer, koloniaal bewindsman en liberaal politicus. Werd in 1871 administrateur van de Deli Cremer, William Randal

Cremer, William Randal (1838-1908) Brits vakbondsleider en pacifist, o.a. secretaris van de Workmen's Peace Association. Lid van het Lagerhuis

Crerar, Henry Duncan Graham

Crerar, Henry Duncan Graham (1888-1965) Canadees generaal, bevelhebber van het Canadese 1e leger, waarin tijdelijk ook de Nederlandse Irene-Crescenzi

Crescenzi (Ook: Crescentius) Adellijk Italiaans geslacht dat met tussenpozen grote macht uitoefende in Rome. Zij speelden een belangrijke rol in de Crespo, Joaquín

Crespo, Joaquín (1845-1898) Venezolaans president en dictator (1884-86; 1892-94; 1894-98). Vocht aan de zijde van de liberalen in de burgeroorlog Cresson, Edith

Cresson, Edith (geb. 1934) Frans politica. Na enige tijd als bedrijfsadviseur te hebben gewerkt, ontwikkelde Cresson zich in de jaren zeventig als een Crijnssen, Abraham

Crijnssen, Abraham (gest. 1669) Zeeuws vlootvoogd, in dienst van de admiraliteit van Zeeland. Veroverde in 1667 Suriname, dat bij de vrede van Cripps, Richard Stafford

Cripps, Richard Stafford (1889-1952) Brits politicus, parlementslid voor Labour in 1931. Voorstander van een regering met de communisten, daarom

Crispi, Francesco

Crispi, Francesco (1819-1901) Italiaans politicus, haalde Garibaldi over met zijn 'duizend roodhemden' Sicilië binnen te vallen en werd na de Italiaanse Critias

Critias (ca. 460-403 v.C.) Atheens staatsman en filosoof, een der dertig tirannen. Gesneuveld in de strijd tegen de democraten onder Thrasybulus. Een Crockett, David (Davy)

Crockett, David (Davy) (1786-1836) Amerikaans pionier en politicus, maakte o.a. naam in de oorlog tegen de Creek Indianen (1813-1814). Had tw

Croes, Gilberto François (Betico) (1938-1986) Antilliaans politicus, werd in de jaren zestig lid van de Arubaanse Volkspartij en richtte in 1971 de Croij, Karel Filips van

Croesus

Croesus (6e eeuw v.C.) Laatste koning van Lydië (560-547). Onderwierp het grootste deel van Anatolië, waaronder de Griekse kuststeden. Gold als Croes, Gilberto François (Betico)

Croij, Karel Filips van (1549-1613) Zuid-Nederlands staatsman, halfbroer van Filips III van C. Diende het Spaanse gezag tot 1576 en koos vervolg

Croij, Karel van

Croij, Karel van (1560-1612) Zuid-Nederlands staatsman, enige zoon van Filips III van Croij. Zijn huwelijk met Maria van Brimeu bracht hem aan Croix-de-feu

Croix-de-feu Organisatie van Franse oud-strijders, opgericht in 1927. Door zijn semi-fascistische, anti-parlementaire en nationalistische houding vormde Crokaert, Paul G.C.

Crokaert, Paul G.C. (1875-1955) Belgisch katholiek politicus en jurist. Hij kreeg voor WO II grote bekendheid door zijn stellingname tegen het rexisme Cromer, Evelyn Baring, 1st earl

Cro-Magnon-mens In 1868 in een grot bij Cro-Magnon (Frankrijk) opgegraven restanten van een mens, die als de eerst gevonden vertegenwoordiger Crumpipen, Joseph-Ambroise, baron de

Cromer, Evelyn Baring, 1st earl (1841-1917) Brits diplomaat, die 24 jaar namens Engeland Egypte bestuurde. Dit land was in 1882 bezet, nadat een cromlech

cromlech (Keltisch: crom = gebogen; lech = steen) Megalithisch grafmonument, bestaande uit een cirkel van rechtopstaande grote stenen, soms met Cromwell, Oliver

Cromwell, Oliver (1599-1658) Engels puriteins staatsman en legeraanvoerder, parlementslid vanaf 1628. Speelde als aanvoerder van de Ironsides (strak Cromwell, Thomas

Cromwell, Thomas (1485-1540) Graaf van Essex, Engels staatsman, adviseur van Hendrik VIII. Vertaalde diens persoonlijk conflict met de paus in crónicas

crónicas De Portugese historische kronieken waarin in de Late Middeleeuwen de regeringen der diverse koningen, met alles wat zich in hun tijd binnenslands Cronjé, Petrus Arnoldus

Cronjé, Petrus Arnoldus (ca. 1835-1911) Boerengeneraal in Zuid-Afrika, speelde een grote rol in de eerste boerenoorlog (1880-1881) en behaalde Croo, Herman De

Croo, Herman De (geb. 1937) Belgisch politicus, sinds 1973 buitengewoon hoogleraar aan de rechtsfaculteit van de VUB. Zijn politieke carrière begon Crossman, Richard Howard Stafford

Crossman, Richard Howard Stafford (1907-1974) Brits politicus en journalist. C. was van 1938-19 adjunct-hoofdredacteur van de New Statesman Crowder, Enoch Herbert

Crowder, Enoch Herbert (1859-1932) Amerikaans militair en diplomaat. Diende als militair waarnemer in de Russisch-Japanse oorlog en stond aan Croy

Croy (ook: Crouy) Frans adellijk geslacht uit Picardië (dep. Somme), dat van de 15e tot de 17e eeuw een belangrijke rol speelde in de Nederlanden. Cro-Magnon-mens

Crumpipen, Joseph-Ambroise, baron de (1737-1809) Zuid-Nederlands staatsman, bekleedde van 1762-89 verschillende functies in de Raad van Crystal Palace

Crystal Palace Voormalig tentoonstellingsgebouw in Londen, bestaande uit gietijzeren elementen en grote glasplaten. Gebouwd door Joseph Paxton Ctesias van Cnidus

Ctesias van Cnidus Grieks arts en geschiedschrijver uit de 4e eeuw v.C. Hij was werkzaam aan het Perzische hof en lijfarts van Artaxerxes II. Na zijn Cubaanse loterij

Cubaanse loterij Nationale loterij op Cuba die rond 1925 een van de belangrijkste bronnen vormde waaruit politici op Cuba zich verrijkten en gelden Cubaanse revolutie

Cubaanse revolutie Verdrijving van dictator Fulgencio Batista (1901-1973) door Cubaanse rebellen onder leiding van Fidel Castro (geb. 1927) in Cuba-crisis

Cuba-crisis Conflict tussen de VS en de SU, dat zich in 1962 afspeelde rondom het eiland Cuba. Toen Fidel Castro (geb. 1927) aan de macht kwam Cúcuta, congres van

Cúcuta, congres van Grondwetgevende vergadering gehouden in 1821 te Cúcuta in Groot-Colombia. Voor deze pas gevormde staat, die het huidige

Cucuteni

Cucuteni Neolithisch dorp bij Jassy (Roemenië) waarnaar de Cucuteni-cultuur is genoemd, die haar hoogtepunt omstreeks 3000 v.C. had en verbreid Cuestas, Juan Lindolfo

Cuestas, Juan Lindolfo (1837-1905) President van Uraguay (1899-1903). Bekleedde vanaf 1880 verschillende ministersposten in Uruguay. Na de Cuitlahuac

Cuitlahuac (of: Quetlavaca; gest. 1520) Leider der Azteken, broer en opvolger (in juni 1520) van Moctezuma II. C. zette de strijd tegen de Spanjaarden cuius regio, eius religio

cuius regio, eius religio (Lat: wiens gebied, diens godsdienst) Het principe dat de godsdienst van een gebied bepaald wordt door de landsheer. Dit

Culturele Revolutie

Culturele Revolutie (1966-1969; Grote Proletarische Culturele Revolutie) Campagne van het maoïstische bewind om het maoïstische revolutionaire cultuurgemeenschap (België)

cultuurgemeenschap (België) Sinds 1970 een grondwettelijk erkende Nederlandse, Duitse en Franse gemeenschap in België, samenvallend met de cultuurgeschiedenis

cultuurgeschiedenis Deelgebied van de geschiedwetenschap dat de ontwikkeling van beschavingen bestudeert. Voltaire (1694-1778) wordt vaak al

Cultuurpact

Cultuurpact Overeenkomst uit 1971 tussen bijna alle Belgische politieke partijen om discriminatie op ideologische gronden in de cultuurraden te voorkomen. cultuurpessimisme

cultuurpessimisme Verwachting van achteruitgang of verval van de eigen, als waardevol ervaren cultuur. In het bijzonder de na de Eerste Wereldoorlog cultuurraad (België)

cultuurraad (België) Tot 1980 orgaan van de Nederlandse en Franse cultuurgemeenschappen in België. De cultuurraden bestonden uit de leden van

cultuurstelsel

cultuurstelsel In 1830 door gouverneur-generaal J. van den Bosch (1780-1844), met name op Java ingevoerd landbouwstelsel, waarbij de boer verplicht Cumae

Cumae Oudste Griekse kolonie in Italië, bij Napels, gesticht ca. 750 v.C. door kolonisten uit Chalcis. Omstreeks 421 v.C. veroverd door de Samnieten Cumont, Franz Valéry Marie

Cumont, Franz Valéry Marie (1868-1947) Belgisch filoloog en archeoloog, hoogleraar te Gent (1892-1910) en conservator van het Koninklijk Museum Cunhal, Alvaro

Cunhal, Alvaro (geb. 1913) Portugees communistisch politicus, werd in 1939 secretaris-generaal van de Portugese Communistische Partij en organiseerde Cunningham of Hyndhope, Andrew Browne

Cunningham of Hyndhope, Andrew Browne (1883-1963) Brits admiraal, vanaf 1939 opperbevelhebber van de Britse zeestrijdkrachten in het Middellandse-Cuno, Wilhelm

Cuno, Wilhelm (1876-1933) Duits reder en politicus, volgde in 1922 Wirth op als rijkskanselier. Slaagde er niet in de Fransen te vermurwen hun eisen curia

curia Eén van de 30 afdelingen waarin de bevolking van het oude Rome oorspronkelijk op grond van verwantschap of nabuurschap was verdeeld. Tevens Curtius Rufus, Quintus

Curtius Rufus, Quintus Romeins geschiedschrijver over wie geen historische gegevens bekend zijn. Hij is de schrijver van een tiendelige 'Historiae Curtius, Ernst

Curtius, Ernst (1814-1896) Duits archeoloog, hoogleraar in Göttingen en Berlijn. Begon in 1875 met de opgraving van Olympia op de Peloponnesos, curulische magistraten

curulische magistraten In het oude Rome hoge ambtenaren die recht hadden op een sella curulis, met ivoor ingelegde ambtszetel, aanvankelijk van

Curzon, George Nathaniel (1859-1925) 1e marquess Curzon of Kedleston; Brits conservatief staatsman, o.a. onderkoning van India (1898-1905). CVSE

Curzon-linie

Curzon-linie De grens tussen Polen en de Sovjet-Unie zoals voorgesteld na de Eerste Wereldoorlog door Lord George Curzon, de Britse minister van Curzon, George Nathaniel

CVSE (Conferentie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa) Een opeenvolging van bijeenkomsten, waarin de ontspanning tussen Oost en West Cyaxares

Cyaxares (reg. 625-585 v.C.) Koning van Medië, stichter van het Medische Rijk. Als bondgenoot van Nabopolassar II van Babylonië verwoestte hij Cyprus-kwestie

Cyprus-kwestie Geschil n.a.v. de status van de Turkse (18 %) en Griekse (80 %) bevolkingsgroepen op de voormalige Britse kroonkolonie Cyprus. Cyrankiewicz, Józef

Cyrankiewicz, Józef (1911-1989) Pools politicus. Cyrankiewicz was zoon van een vooraanstaand Pools ondernemer en vocht tijdens de Tweede Wer

Cyrenaica

Cyrenaica Landstreek in Libië. Klimaat en bodem zeer geschikt voor landbouw. Rond 600 voor Chr. stichtten de Grieken hier vijf steden, waarvan cyrillisch schrift

cyrillisch schrift Naar de apostel der Slaven Cyrillus (825-869) genoemd alfabet, dat niet door hem, doch naar men aanneemt door zijn leerling Kliment Cyrus

Cyrus (Kores) Naam van enkele Perzische koningen uit het geslacht der Achaemeniden: 1. Cyrus I (7e eeuw v.C.), koning over een deel van Perzië.

Cyzicus

Cyzicus In de Oudheid een stad in Frygië aan de Propontis (Zee van Marmara), thans ruïnes nabij de Turkse havenstad Erdek. C. werd omstreeks 675 Czartoryski

Czartoryski Pools vorstelijk geslacht, dat afstamde van de dynastie der Jagiellonen in Litouwen en dat in de 18e en 19e eeuw een belangrijke rol speelde Czartoryski, Adam Jerzy

Czartoryski, Adam Jerzy (1770-1861) Pools staatsman en voorvechter van de onafhankelijkheid. Voor van zijn deelneming aan het verzet tegen de

Czernin von und zu Chudenitz, Ottokar

Czernin von und zu Chudenitz, Ottokar (1872-1932) Oostenrijks diplomaat, werd in 1913 gezant te Boekarest en in 1916 minister van Buitenlandse Daalen, Gottfried Coenraad Ernst van

Daalen, Gottfried Coenraad Ernst van (1863-1930) Nederlands generaal, vanaf 1910 commandant van de troepen in Nederlands-Indië. Beroemd Dachau

Dachau Stad bij München, waar de nazi's in 1933 het eerste concentratiekamp bouwden. Dachau stond model voor latere concentratiekampen. Van Dacië

Dacië Landstreek in het huidige Roemenië, oorspronkelijk bewoond door de Thraciërs die zich daar rond 2000 v.C. vestigden. Omstreeks 700 v.C. Dacko, David

Dacko, David (geb. 1930) Politicus uit Centraal Afrika, premier en president van 1960-1965. Afgezet bij coup van zijn neef Bokassa (december 1965); Daele, Gerard van den

Daele, Gerard van den (geb. 1908) Belgisch katholiek politicus en jurist, kwam na een carrière in het Algemeen Christelijk Vakverbond in de Kamer Daels, Paul

Daels, Paul (1921-1989) Vlaams voorman. Hij studeerde rechten te Gent en notariaat te Leuven. In 1962 werd hij tot notaris benoemd in Mechelen. Daendels, Herman Willem

Daendels, Herman Willem (1762-1818) Nederlands generaal en koloniaal bewindsman; vurig patriot, die met Pichegru Nederland binnenrukte (1794-daensisme

Daens, Adolf (1839-1907) Belgisch (Vlaams) priester en christensocialistisch voorman, richtte in 1893 samen met zijn broer Pieter Daens (1842-1918) Dagobert

daensisme Politieke beweging in België genoemd naar de gebroeders Daens: priester Adolf Daens (1839-1907) en drukker/journalist Pieter Daens Daens, Adolf

Dagobert Naam van drie Frankische koningen uit het Merovingische huis: 1. Dagobert I (602-639), koning van Austrasië (623-628) en vanaf 629 koning dagvaart

dagvaart In de standenstaat een vergadering van edelen en vertegenwoordigers van steden bijeengeroepen door een koning. Oorspronkelijk de oproep Dahanayake, Wijayananda

Dahanayake, Wijayananda (geb. 1902) Politicus uit Sri Lanka, werd in WO II door de Engelsen gearresteerd. Hij werd in 1944 in de Wetgevende Dahlmann, Friedrich Christoph

Dahlmann, Friedrich Christoph (1785-1860) Duits historicus en politicus, hoogleraar te Kiel, Göttingen en Bonn. Dahlmann was een vooraanstaand Dailamiten

Dailamiten Verzamelnaam voor een aantal stammen in het gebied ten zuidwesten van de Kaspische Zee, waaruit de dynastie der Boewaihiden ontstaan Daily Telegraph-incident

d'Ailly, Arnold Jan (1902-1967) Burgemeester van Amsterdam van 1946 tot 1957 (PvdA) Verwierf de bijnaam 'vliegende burgemeester' door zijn v

Daily Telegraph-incident Geschil ontstaan door een gesprek van de Duitse keizer Wilhelm II met een aantal Britse vrienden, waarvan later een vers

daimio

daimio (Jap: grote naam) Japanse leenheer uit de feodale tijd. De daimio's, grootgrondbezitters vanaf de 10e eeuw, raakten in de Tokoegawa-periode Dajan Khan

Dajan Khan (ca. 1464-ca. 1532) Een van de belangrijkste Mongoolse vorsten ten tijde van de Chinese Ming-dynastie (1368-1644). Hij slaagde erin Dál Riada

Dál Riada Keltisch koninkrijk in het noordoosten van Ulster, van waaruit ca. 450-500 een kolonie gesticht werd op de westkust van Schotland. De Daladier, Édouard

Daladier, Édouard (1884-1970) Frans radicaal-socialistisch politicus, driemaal premier (1933, 1934 en 1938-1940). Tekende in 1938 mede het verdrag dalai lama

dalai lama (Lett: `de lama die gelijk is aan de oceaan') Titel van de voornaamste leider van de geelmutsen, een van de sekten van de Tibetaanse lamaïsten, Dales, Ien

Dales, Ien (1931-1994) Nederlands politica. Ien Dales begon haar bestuurlijke loopbaan als directeur van de stichting Kerk en Wereld (1968-74) en Dalhousie, James Andrew Broun-Ramsay, markies van

Dalhousie, James Andrew Broun-Ramsay, markies van (1812-1860) Brits koloniaal bewindsman, gouverneur-generaal van India (1848-1856). Damaskinos

Dam, Marcel Parcival Arthur (Marcel) van (geb. 1938) Nederlands politicus. Van Dam studeerde in Utrecht sociologie. Daarna was hij werkzaam

Damaskinos (1891-1949) Grieks geestelijke en politicus. In 1937 werd D. aartsbisschop van Athene. De dictator Metaxas belette hem echter het uitoefenen Damasus I

Damasus I (ca. 304-384) Paus van 366-84. Gaf zijn secretaris, Hiëronymus, de opdracht tot revisie van de bijbeltekst, waarvan de Vulgaat-vertaling Dampierre

Dampier, William (1652-1715) Engels boekanier en ontdekkingsreiziger, jarenlang piraat in de Grote Oceaan (1678-1691). Maakte een ontdekkingsreis Dam, Marcel Parcival Arthur (Marcel) van

Dampierre Middeleeuws adellijk geslacht in de Zuidelijke Nederlanden, in strijd met de Henegouwse Avesnes om het graafschap Vlaanderen. Dit conflict Dampier, William

Dan no Oera, slag bij

Dan no Oera, slag bij (1185) De beslissende confrontatie in de zgn. Gempei-oorlog (1180-85) die de Japanse Taira- en de Minamoto-clan met elka

Dandolo, Enrico

Dandolo, Enrico (gest. 1205) Doge van Venetië (vanaf 1192). Dwong de deelnemers aan de vierde kruistocht, die hun overtocht op Venetiaanse schepen Danebrog-orde

Danebrog-orde Orde van het Deense vaandel, ingesteld door koning Waldemar II in 1219. In dat jaar daalde volgens de legende een rood vaandel met danegeld

danegeld Belasting die vooral na 990 in het Angelsaksische Engeland werd geheven om de Noormannen (Denen) die regelmatig het land binnenvielen, Danelaw

Danelaw Gebied in Engeland dat in de 9e en 10e eeuw door de Deense Vikingen werd beheerst. Na hun eerste inval in 835 bij de Theems veroverden Daniël

d'Anethan, Jules Joseph baron

d'Anethan, Jules Joseph baron (1803-88) Belgisch politicus. Minister van Justitie onder Nothomb (1843-45), Van de Weyer (1845-46) en De Theux d'Estrades, Godefroi-Louis graaf

Daniël (Beltesassar) Bijbels figuur, naar wie het bijbelboek Daniël genoemd is. Adellijk Israëlitische balling aan het hof van Neboekadnezar in Babel Daniel-Rops, Henri

Daniel-Rops, Henri (eig. Henri Jules Charles Petiot; 1901-1965) Frans historicus en schrijver. Debuteerde met essays en romans waarin hij een beeld Danilo I

Danilo I (1826-1860) Vladika (prins-bisschop) van Montenegro, schafte in 1851 dit ambt af en werd de eerste wereldlijke heerser. Zijn pogingen om Dankert, Pieter (Piet)

Dankert, Pieter (Piet) (geb. 1934) Nederlands politicus. Dankert was directeur van het Koos Vorrinkinstituut (1965-71). Tevens was hij internationaal Danquah, Joseph B.

Danquah, Joseph B. (1895-1965) Ghanees nationalistisch politicus. Richtte in 1947 de United Gold Coast Convention (UGCC) op, die vooral steunde Danton, Georges Jacques

Danton, Georges Jacques (1759-1794) Frans staatsman, een van de leiders van de Club der Cordeliers (1790). Als minister van Justitie in het Voor

Danzig-kwestie

Danzig-kwestie De crisis rondom de Duitse aanspraak op Danzig (Gdansk) in 1939, aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog. Na de Eerste Daphnis en Chloë

Daphnis en Chloë Herdersroman van de Griekse schrijver Longus van Lesbos (3e eeuw n.C.). Het is het in fraaie stijl geschreven verhaal van twee Dardanellenkwestie

Dardanellenkwestie Probleem rond de doorvaart van koopvaardij- en oorlogsschepen door de Dardanellen, de zeestraat tussen de Zee van Marmar

Darius (Perzië)

Darius (Perzië) Naam van enkele Perzische koningen uit de dynastie van de Achaemeniden: 1. Darius I de Grote (550-486 v.C.), koning vanaf 522 Darlan, Jean Louis Xavier François

Darlan, Jean Louis Xavier François (1881-1942) Frans admiraal en politicus, o.a. commandant van de Franse vloot (1939-1940) en in Vichy-Frankrijk Darling, Ralph

Darling, Ralph (1775-1858) Brits gouverneur van New South Wales (1825-31). Hij was de eerste gouverneur die, mede door zijn conservatief militaire Darnley, Henry Stuart

Darnley, Henry Stuart (1545-1567) Schots edelman, trouwde in 1565 met zijn nicht Mary Stuart, koningin van Schotland. De geboorte van hun zoon

Dartiguenave, Philippe Sudré

Dartiguenave, Philippe Sudré (1863-?) President van Haïti van 1915-22, een periode waarin de VS begonnen politieke en economische controle over Das, Chitta R.

Das, Chitta R. (1870-1925) Indiaas advocaat en nationalistisch politicus, leider van de Swaradzj-partij in Bengalen. Onder zijn voorzitterschap besloot Date Masamoene

Date Masamoene (1565-1636) Japanse notabele (daimio); stuurde in 1613 een gezantschap naar de paus, dat daar via Kaap de Goede Hoop en Lissabon datering

datering Ouderdomsbepaling, in het bijzonder van archeologische vondsten. Men onderscheidt twee vormen van archeologische datering. De relatieve Dathenus, Petrus

Dathenus, Petrus (ca. 1531-1588) Vlaams predikant, o.a. werkzaam in de Nederlandse vluchtelingengemeente in Frankfurt am Main. Werkte mee Dauphin

Dauphin Titel van de kroonprins van Frankrijk van 1349 tot 1830 (met een enkele onderbreking). Oorspronkelijk de bijnaam (= dolfijn) en later de David I

David I (ca. 1082-1153; reg. 1124-1153) Koning van Schotland, zoon van Malcolm III. Versterkte de eenheid van zijn rijk en breidde het sterk uit. Liet David van Bourgondië

David van Bourgondië (1425-1496) Bisschop van Utrecht, natuurlijke zoon van Filips de Goede van Bourgondië. Werd in 1456 bisschop, nadat Gijs

David, Jan Baptist (1801-1866) Belgisch geestelijke, historicus en letterkundige. Was hoogleraar te Leuven (1836-65) en kanunnik te Mechelen. M

David, koning

David, koning (reg. ca. 1000-ca. 960 v. C.) Koning van Israël. Naar karakter en politieke betekenis was hij onbetwist de stralendste figuur uit het Oude Davignon-rapport

Davidsfonds

Davidsfonds Vlaamse katholieke vereniging, opgericht door J.B. David in 1875 en bedoeld als tegenhanger van het meer vrijzinnige Willemsfonds. David, Jan Baptist

Davignon-rapport (Ook: Rapport van Luxemburg) Rapport uit 1970, genoemd naar de Belgische voorzitter van het comité dat een rapport opstelde Dávila Espinoza, Carlos Guillermo

Dávila Espinoza, Carlos Guillermo (1885-1955) Chileens politicus. In 1932 nam hij deel aan de beweging tegen het bewind van president Montero Davis, Angela Yvonne

Davis, Angela Yvonne (geb. 1944) Vooraanstaand Amerikaans negeractiviste en lid van de communistische partij. Studeerde Franse letteren en filosofie Davis, Jefferson

Davis, Jefferson (1808-1889) Amerikaans politicus, o.a. senator (1857-1861). Werd in feb. 1861 gekozen tot president van de Confederate States tijdens Davis, John

Davis, John (ca. 1550-1605) Engels zeevaarder, een van de velen die de noordwestelijke doorvaart naar Indië probeerden te vinden. Zeilde westelijk Dawes-plan

Dawes, Charles Gates (1865-1951) Diplomaat (Republikein) en financieel deskundige. Ontwikkelde als Amerikaans vertegenwoordiger in de commiss

Dawes-plan In 1924 getroffen regeling voor de Duitse herstelbetalingen na de Eerste Wereldoorlog. Het Dawes-plan, genoemd naar de initiatiefnemer Dawes, Charles Gates

Dawson, Thomas Cleland

Dawson, Thomas Cleland (1865-1912) Vooraanstaand Amerikaans diplomaat; bekleedde vele functies in Latijns-Amerika. In 1904 was D. betrokken Dayan, Moshe

Dayan, Moshe (1915-1981) Israëlisch generaal en politicus, o.a. chef van de generale staf (1953-58) en opperbevelhebber tijdens de zevendaagse Sinaï-Daza, Hilarión Grozolé

Daza, Hilarión Grozolé (1840-1894) Dictator van Bolivia (1876-79). Droeg op onverantwoordelijke wijze bij tot het ontstaan van de Pacifico-oorl

D-day (Decision-day) De dag die het geallieerde opperbevel tijdens de Tweede Wereldoorlog had bestemd voor de invasie op het Europese continent. d'Ailly, Arnold Jan

DDR

DDR (Deutsche Demokratische Republik) Voormalige republiek in Midden-Europa, 108.333 km2, ca. 16,5 miljoen inwoners in 1990. De DDR ontwikkelde De la Madrid Hurtado, Miguel

De la Madrid Hurtado, Miguel (geb. 1934) Mexicaans politicus. De la Madrid was in 1982 kandidaat van de regeringspartij PRI (Partido Revolucionario De Pascendi dominici gregis

De Pascendi dominici gregis Encycliek van 8 september 1907, waarin Pius X antwoord gaf op 'Dogme et critique', een boek van Edouard Le Roy Deakin, Alfred

Deák, Ferencz (1803-1876) Hongaars politicus, stond samen met Széchenyi aan het hoofd van de gematigde vleugel van de nationalisten en bepleitte Dean, John W.

Deakin, Alfred (1856-1919) Australisch politicus, die als parlementslid van Victoria een grote rol speelde in de Australische federatiebeweging. Hij Deák, Ferencz

Dean, John W. (geb. 1938) Voormalig juridisch adviseur van president Nixon. Sleutelgetuige in het Watergate-proces. Hoewel zelf betrokken bij het Debora

Debora Israëlitische profetes uit de tijd van de zgn. richters (volksleiders in de periode tussen de inneming van het land en de eerste koning, ca. 1050 Debray, Régis

Debray, Régis (geb. 1941) Frans filosoof en schrijver, bevriend met Fidel Castro en Che Guevara. Zijn 'Révolution dans la révolution' (1967) gaf een Debré, Michel Jean-Pierre

Debré, Michel Jean-Pierre (1912-1996) Frans politicus. De gaullist Debré werd in 1958 onder president de Gaulle minister van Justitie en was van Debs, Eugene Victor

Debs, Eugene Victor (1855-1926) Amerikaans vakbondsleider en presidentskandidaat (vijfmaal) voor de Socialistische Partij. Hij organiseerde bijv. decade

decade (Gr.: deka = tien) In de Oudheid een aantal van tien, bijv. in het leger of een reeks van tien dagen op de kalender. Tijdens de Franse Revolutie Decebalus

Decebalus (gest. 106 n.C.) Laatste koning van Dacië (nu Roemenië), die er in slaagde de Dacische stammen weer te verenigen. Zijn machtsuitbreiding Decembermoorden

Decembermoorden Moord op 15 Surinaamse opposanten uit politieke en journalistieke kring, gepleegd op 8 december 1982 onder verantwoordelijkheid decembristen

decembristen Deelnemers aan de staatsgreep van 2 december 1851 o.l.v. de Franse president Lodewijk Napoleon, het begin van het Tweede Keizerrijk.

decemviri

decemviri (Lat.: tienmannen) In het oude Rome elke officiële commissie van tien personen. Het bekendst zijn de decemviri legibus scribundis, die op Dechamps, Adolphe

Dechamps, Adolphe (1807-1875) Belgisch rooms-katholiek politicus en publicist. Als kamerlid (1834-57; 1859-64) was hij aanvankelijk unionist, Dechamps, Victor August

Dechamps, Victor August (1810-1883) Belgisch kardinaal, broer van Adolphe. Werd in 1865 bisschop van Namen, in 1867 bisschop van Mechele

Decima

Decima (Deshima) Kunstmatig eilandje in de Baai van Nagasaki in Japan, waar Nederland als enig Europees land van 1641 tot 1857 een factorij had. decimeren

decimeren (Lat.: decimo = elke tiende man straffen) In het oude Rome het straffen van elke tiende man in geval van muiterij in het leger. Om de schande Decius, Gaius Messius Quintus Trajanus

Decius, Gaius Messius Quintus Trajanus (190/200-251) Romeins keizer vanaf 249. Kreeg in 249 van keizer Philippus Arabs het bevel over de troepen Decken, Karl Klaus von der

Decken, Karl Klaus von der (1833-1865) Duits ontdekkingsreiziger, ondernam een aantal reizen in Oost-Afrika, waarbij hij het gebied rondom het Decker, Pieter Jacobus Frans de

Decker, Pieter Jacobus Frans de (1812-1891) Belgisch unionistisch politicus, vormde in 1855 een kabinet op een ogenblik dat de conservatieve declaratie van Panamá

declaratie van Panamá Declaratie opgesteld op de conferentie van Amerikaanse staten, gehouden in september en oktober 1939 in Panamá-City, ond

declaratie van Santiago

declaratie van Santiago In 1959 werd door de ministers van Buitenlandse Zaken van 21 Amerikaanse landen de d. getekend. Deze veroordeelde zowel

Déclaration des droits de l'homme et du citoyen

Déclaration des droits de l'homme et du citoyen Verklaring van de rechten van de mens en van de burger, door de Franse revolutionairen Lafayette Declaration of Independence

Declaration of Independence (Onafhankelijkheidsverklaring) Document waarin de dertien Britse koloniën in Noord-Amerika op 4 juli 1776 de band Declerck, Richard

Declerck, Richard (1899-1986) Belgisch politicus en publicist. Was van 1945 tot 1966 gouverneur van de provincie Antwerpen. Hij studeerde rechten deconfessionalisering

deconfessionalisering In de Nederlandse politiek de vermindering van de invloed van de religieuze overtuiging op de politieke stellingname. Tot de decretalen

decretalen Pauselijke beslissingen in rechtskwesties, meestal in de vorm van een brief, die voor de vroeg-christelijke Kerk en gedurende de Middeleeuwen Deens West-Indië

Deens West-Indië Vroegere Deense bezittingen in het Caribisch gebied, door de Deense West-Indische Compagnie verworven. Deze compagnie wa

Deense rijk

Deense rijk Het rijk van de Deense vorsten in de Middeleeuwen. Het Deense rijk werd vanaf de 9e eeuw opgebouwd door veroveringen in Engeland Deetman, Willem Joost (Wim)

Deetman, Willem Joost (Wim) (geb. 1945) Nederlands politicus. Deetman werkte voor het ministerie van Onderwijs en werd in 1978 lid van de Tweede Defacqz, Henri Eugène Marie

Defacqz, Henri Eugène Marie (1797-1871) Belgisch rechtsgeleerde en staatsman. Na de Belgische Revolutie werd hij lid van het Nationaal Congres defaitisme

defaitisme (Frans: défaite = nederlaag) Term voor de houding van de Fransen in de Eerste Wereldoorlog die twijfelden aan de goede afloop ervan voor defenestratie van Praag

defenestratie van Praag (Lat: uit het venster werping) In mei 1618 werden in Praag twee keizerlijke stadhouders en een ambtenaar uit een raam ge

défense tous azimuts

défense tous azimuts In 1967 door generaal Ailleret geformuleerde Franse nucleaire afschrikkingsdoctrine. Met de défense tous azimuts (verdediging Defferre, Gaston Paul Charles

Defferre, Gaston Paul Charles (1910-1986) Frans burgemeester. Speelde bijna een halve eeuw een vooraanstaande rol in de Franse politiek. Als burgemees

Defosset, Léon

Defosset, Léon (1925-1991) Belgisch politicus. Defosset werd in 1949 advocaat in Brussel. Hij was in 1961 medeoprichter van het Mouvement Populaire Degrelle, Léon

Degrelle, Léon (1906-94) Waals politicus. In 1935 richtte Degrelle de Rex-beweging op, de basis van de latere Rex-partij, waarmee hij een fascistische Dehaene, Jean-Luc

Dehaene, Jean-Luc (geb. 1940) Belgisch politicus. Dehaene begon zijn politieke carrière bij het ACW (1965-72). Van 1972-81 was hij werkzaam Dehler, Thomas

Dehler, Thomas (1897-1967) West-Duits jurist en politicus. Medeoprichter van de anti-fascistische organisatie Reichsbanner (1924), fel tegenstander dei

dei (dey) Turkse titel, oorspronkelijk gegeven aan geëerde bejaarde mannen, later door de janitsaren (soldaten in het Turkse leger) aan hoge officieren. Deinze

Deinze Gemeente en stad aan de Leie in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen; 75,53 km2, 26.857 inw. (1997). Klein industriecentrum: diverse industrieën, deïsme

deïsme Deïsme is een stroming in de theologie en de filosofie die erkent dat God de wereld heeft geschapen, maar meent dat hij sindsdien niet meer dekabristen

dekabristen (decembristen) Russische adellijke officieren, die in dec. (Russisch: dekabr) 1825 vergeefs probeerden door een coup Rusland in een p

dekabristenoproer

dekabristenoproer (Ru: dekabr = december) Opstand in december 1825 van hervormingsgezinde Russische officieren tegen tsaar Nicolaas I (reg. 1825-Deken, Willem

Deken, Willem (1272-1328) Vlaams opstandelingenleider, schepen en later burgemeester van Brugge en verschillende malen gezant in Engeland. Deken dekolonisatie

dekolonisatie Proces waarin koloniën onafhankelijk worden van het moederland. Vond op grote schaal plaats na 1945, toen ook in de Westerse mogendheden Delacroix, Léon

Delacroix, Léon (1867-1929) Belgisch rooms-katholiek politicus, was tweemaal premier van een Nationale-Unieregering (1918-1919 en 1919-1920), Delcassé, Théophile

Delcassé, Théophile (1852-1923) Frans politicus, begon zijn carrière als journalist; werd in 1889 kamerlid, in 1894 minister van Koloniën (tot 1895) Delcommune, Alexander

Delcommune, Alexander (1855-1922) Belgisch ontdekkingsreiziger, vertrok in 1873 naar Centraal-Afrika, waar hij de bevaarbaarheid van een aanta

Delcroix, Leo

Delcroix, Leo (geb. 1949) Belgisch politicus. Delcroix studeerde rechten en filosofie. Hij was tot 1979 als docent verbonden aan verscheidene instellingen Delft, zoen van

Delft, zoen van Verdrag uit 1428 tussen de Hollandse gravin Jacoba van Beieren en Filips de Goede, hertog van Bourgondië. Bepaald werd dat Jacoba Delgado Chalbaud, Carlos

Delgado Chalbaud, Carlos (gest. 1950) Venezolaans militair en leider van een junta (1948-50). D. diende als minister van Defensie onder Rómulo Delgado, Humberto de Silva

Delgado, Humberto de Silva (1906-1965) Portugees militair en politicus. Aanvankelijk aanhanger van Salazar, doorliep alle militaire rangen, generaa

Deli

Deli Landstreek en voormalig sultanaat aan de oostkust van de Indonesische prov. Sumatera. In 1862 erkende Deli de soevereiniteit van Nederland en Delisch-Attische Zeebond

Delisch-Attische Zeebond Verbond van Griekse stadstaten en eilanden, opgericht op Delos in 477 v.C. toen Sparta zich uit de oorlog tegen Perzië Delmas, Jacques Michel Pierre

Delmas, Jacques Michel Pierre (Chaban-Delmas - verzetsnaam Chaban; geb. 1915) Frans gaullistisch politicus, actief in WO II, o.a. als lid militaire Delors, Jacques

Delors, Jacques (geb. 1925) Frans politicus. Delors studeerde economie aan de Universiteit van Parijs en werkte vanaf 1945 voor de Banque de France. Delos

Delos (Gr.: Dhílos) Grieks eiland in de Egeïsche Zee, behorend tot de Cycladen; ca. 3,5 km2, vrijwel onbewoond. In de Oudheid was Delos een centrum Delphi

Delphi (Gr.: Dhelfoí) Plaats in Griekenland aan de voet van het Parnassósgebergte. In de Oudheid verwierf Delphi zich als orakelplaats grote roem en demagogie

demagogie (Gr.: kunst om het volk te leiden) In het oude Griekenland was een demagoog een retorisch begaafd volksleider. Later kreeg het woord Demeester, Wivina

Demeester, Wivina (Wivina Demeester-De Meyer, geb 1943) Demeester was tussen 1967 en 1974 onder andere werkzaam als docente en directrice

Demetrius

Demetrius Griekse mannennaam ('zoon van Demeter'), naam van enkele vorsten uit de dynastieën der Seleuciden en Antigoniden.

Demetrius I Poliorcetes

Demetrius I Poliorcetes (Grieks: stedendwinger; ca. 336-283 v.C.) Koning van Macedonië, zoon van Antigonus I. Demetrius was een van de belangrij

Demetrius I Soter

Demetrius I Soter (Grieks: redder; 187-150 v.C.) Koning van Syrië, volgde in 162 v.C. zijn broer Antiochus IV Epifanes op, nadat hij diens zoon Antiochus Demetrius II

Demetrius II (ca. 278-229 v.C.) Koning van Macedonië, kleinzoon van Demetrius I. Zijn hele regering stond in het teken van de strijd met de Aetolische Demetrius II Nicator

Demetrius II Nicator (Grieks: overwinnaar; ca. 161-126 v.C.) Koning van Syrië, zoon van Demetrius I Soter. Demetrius versloeg de usurpator Alexander Demetrius III Eukairos

Demetrius III Eukairos (Grieks: op tijd gekomen; reg. 95-87 v.C.) Koning van een deel van Syrië, zoon van Antiochus VIII. Demetrius regeerde sa

Demetrius van Phaleron

Demetrius van Phaleron (ca. 350-283 v.C.) Atheens staatsman en wijsgeer. Werd door Cassander van Macedonië aangesteld als gouverneur van Athene

Demirel, Süleyman

Demirel, Süleyman (geb. 1924) Turks politicus, leider van de conservatieve Gerechtigheidspartij. Was viermaal premier: 1965-1971, 1975-juni 1977, Democraten '66

Democraten '66 (D66, oorspr. D'66) Nederlandse politieke partij. D66 werd opgericht uit onvrede met het verzuilde politieke bestel. De partij streefde Democratic Party

Democratic Party Overkoepelende politieke partij in de VS, opgericht in 1828. Vergeleken met de Republican Party is zij hervormingsgezind, verd

democratie

democratie Bestuursvorm, gebaseerd op zelfbestuur door de individuele burgers. Het Athene van de 6e en 5e eeuw v.C. kende een vorm van directe Democratisch Socialisten '70

Democratisch Socialisten '70 (DS'70) Nederlandse politieke partij. DS'70 werd in april 1970 opgericht door een aantal verontruste leden van de PvdA Democratische Beweging

Democratische Beweging Protestbeweging in China, bestaande uit studenten en jonge arbeiders die in de jaren 1978-1980 aandrongen op politieke democratisering

democratisering Proces waarbij macht gelijkmatiger wordt verdeeld over de betrokkenen, een gedachte die in de westerse wereld vooral ingang vond demografie

demografie Wetenschap die de oorzaken en gevolgen van verandering in omvang en samenstelling van de bevolking bestudeert. Daarbij richt men zich demografie, historische

demografie, historische Hulpwetenschap van de geschiedwetenschap die zich bezighoudt met de omvang en samenstelling van bevolkingen in het Demosthenes

Demosthenes (384-322 v.C.) Grieks redenaar, de bekendste der tien Attische oratoren. Studeerde welsprekendheid, overwon zijn spraakgebrek en Demtjoekdonggroeb

Demtjoekdonggroeb (geb. 1902) Mongools vorst, die sedert de jaren twintig de leider was van een beweging voor de autonomie van Binnen-Mong

denazificatie

denazificatie Verwijdering van nationaal-socialistische elementen uit Duitsland na de Tweede Wereldoorlog. De denazificatie was een grote zuiveringsactie Deng Xiaoping

Deng Xiaoping (1904-1997) Chinees politicus. Deng trad in 1924 toe tot de Chinese Communistische Partij (CCP) en nam in 1934-1935 met Mao Denijs, Geraard

Denijs, Geraard (1290-1349) Leider van het machtige Gentse weversgilde. Steunde Jacob van Artevelde o.m. bij het beleg van Doornik. In 1345 kwam Denikin, Anton Ivanovitsj

Denikin, Anton Ivanovitsj (1872-1947) Russisch generaal, na de Russische Revolutie opperbevelhebber van de Witte strijdkrachten in Zuid-Rusland. Denktash, Rauf

Denktash, Rauf (geb. 1924) Turks-Cypriotisch politicus. In 1973 werd Denktash vice-president van Cyprus. Toen het conflict tussen de Grieks-Cyprioten Denon, Dominique Vivant

Denon, Dominique Vivant (1747-1825) Frans tekenaar en graveur, van beroep diplomaat. Hij maakte Napoleons expeditie naar Egypte mee, een reis Deprez, Gérard Marie Joseph

Deprez, Gérard Marie Joseph (geb. 1943) Belgisch politicus en socioloog. Voorzitter van de Franstalige Parti Socialiste Chrétien (PSC) en Europarlem

Derby, Edward Geoffry Smith-Stanley

Derby, Edward Geoffry Smith-Stanley (1799-1869) 14e graaf van Derby; Brits staatsman, leider van de conservatieven (1846-1868). Derby was driemaal Derde Republiek

Derde Republiek In 1870 in Frankrijk uitgeroepen republiek, die tot 1940 bleef voortbestaan. Na de nederlaag in de Frans-Duitse oorlog koos het Franse Derde Rijk

Derde Rijk Aanduiding van het nationaal-socialistische Duitsland onder leiding van dictator Adolf Hitler (1933-1945). De term Derde Rijk werd door derde stand

derde stand De groep der burgers, d.w.z. allen die niet bij de adel of geestelijkheid behoorden, in de standenstaat.

Derde Weg

Derde Weg 1. Een uit het begin van de jaren vijftig stammende Nederlandse politieke beweging die een vreedzame oplossing van de Koude Oorlog Derine, Raymond

Derine, Raymond (1926-1987) Vlaams jurist en politicus. Na zijn studie in de rechten te Leuven werd Derine achtereenvolgens hoogleraar aan de Déroulède, Paul

Déroulède, Paul (1846-1914) Frans schrijver en politicus. Hij diende in de Frans-Duitse Oorlog en schreef naar aanleiding daarvan 'Chants du soldat' Derqui, Santiago

Derqui, Santiago (ca. 1805-1862) President van de Argentijnse Federatie van 1860-61. D. werd na de val van Juan Manuel de Rosas (1852) gekozen dertien koloniën

dertien koloniën De Engelse koloniën in Noord-Amerika, die zich in de Amerikaanse Vrijheidsoorlog losmaakten van Engeland: New Hampshire, Dertig Tirannen

Dertig Tirannen Oligarchisch regime van 30 mannen in het klassieke Athene, ingesteld door Sparta in 404 v.C. na afloop van de Peloponnesische oorlog Dertigjarige oorlog

Dertigjarige oorlog (1618-1648) Oorlog, voornamelijk uitgevochten in Duitsland, van de protestantse Duitse vorsten en naties tegen het Heilige Roomse Derycke, Eric

Derycke, Eric (geb. 1949) Belgisch politicus. Derycke, die rechten studeerde in Gent en werkzaam is geweest als advocaat, werd na een loopbaan binnen Desai, Morarji Ranchhodji

Desai, Morarji Ranchhodji (1896-1995) Indiaas politicus. Desai trad in 1930 toe tot de Congrespartij van Mahatma Gandhi en steunde diens burge

descamisados

descamisados (Sp: havelozen, bedelaars) 1. Volgelingen van de Argentijnse dictator Péron (1895-1974). 2. De naam die de conservatieven in Span

Descamps, Edouard Eugène François

Descamps, Edouard Eugène François (1847-1933) Belgisch jurist en katholiek politicus, vanaf 1872 hoogleraar internationaal recht in Leuven. Desert Storm

Desert Storm Codenaam voor de internationale militaire operatie in Koeweit en Irak in 1991. Nadat Irak op 2 augustus 1990 Koeweit had bezet en Desiderius

Desiderius (reg. 757-774) Hertog van Toscane, laatste koning der Longobarden. Werd met pauselijke en Frankische steun opvolger van Aistulf. Karel Désirée

Désirée (1777-1860) Désirée Eugénie Bernadine Clary, dochter van een zijdehandelaar uit Marseille. Schoonzuster van Napoleon, die haar in 1798 Desmoulins, Camille

Desmoulins, Camille (1760-1794) Frans revolutionair, een van de aanstichters van de bestorming van de Bastille (14 juli 1789). Later een van de leiders Desnica, Vladan

Desnica, Vladan (1905-1967) Kroatisch schrijver van realistische verhalen en romans, gekenmerkt door een intellectuele analyse van universele psychologische despotie

despotie Heerschappij van willekeur. De Grieken noemden de Perzische koning een despoot, omdat hij over zijn onderdanen heerste als over rechteloze despotisme

despotisme Staatsvorm met een heerser (despoot) die met onbeperkte macht en willekeur regeert. De absolutistische vorsten uit de 18e eeuw waren Dessalines, Jean-Jacques

Dessalines, Jean-Jacques (ca. 1758-1806) Haïtiaans opstandelingenleider, als slaaf overgebracht uit West-Afrika. Verzette zich tegen de Franse destalinisatie

destalinisatie Proces dat na de dood van Sovjetleider en dictator Jozef Stalin (1879-1953) op gang kwam waarbij de excessen van het stalinisme werden Destrée, Jules Olivier

d'Estrades, Godefroi-Louis graaf (1607-1686) Frans diplomaat. d'Estrades begon zijn loopbaan als militair, o.a. in de Noord-Nederlandse Republiek. D'Hondt, Paula

Destrée, Jules Olivier (1863-1936) Belgisch socialistisch politicus en publicist. Publiceerde in 1912 zijn pamflet 'Lettre au Roi', waarin hij de scheiding detente

detente (Lett: ontspanning) Benaming voor het proces van vermindering van spanning in de sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog vijandige Detiège, Leona

Detiège, Leona (geb. 1942) Belgisch politica. Detiège, die toegepaste economische wetenschappen studeerden aan de Antwerpse Rijkshandelhogeschool, Detroitse rellen

Detroitse rellen Van 23-30 juli 1967 werd de stad Detroit (Michigan) geteisterd door de ernstigste raciale onlusten sinds WO II. President Johnson Deutsche Fortschrittspartei

Deutsch, Niklaus Manuel

Deutsch, Niklaus Manuel (eig. Niklaus Manuel, ca. 1484-1530) Zwitsers schilder, schrijver en politicus. Begon als glasschilder, maar was vanaf 1

Deutsche Fortschrittspartei Duitse partij, in 1861 in het Pruisische Abgeordnetenhaus ontstaan uit de linkervleugel van de oud-liberale fractie-Vinc

Deutsche Vaterlandspartei

Deutsche Vaterlandspartei Duitse partij, in 1917 in Koningsbergen door W. Kapp opgericht. De D., die later o.l.v. Albrecht zu Mecklenburg en admir

Deutscher, Isaac

Deutscher, Isaac (1907-1967) Pools-Brits geschiedkundige en politiek auteur. In zijn jeugd zionist en vertaler van Hebreeuwse poëzie in het Pools. Deutsches Afrika Korps

Deutsches Afrika Korps (DAK) Duits expeditieleger, uitgezonden vanaf februari 1941 om de Italianen te steunen in de woestijnoorlog tegen de Bri

Devanampiya Tissa

Devanampiya Tissa (reg. ca. 247-207 v.C.) Ceylonse koning uit de Sinhala-dynastie. Werd door Mihinda, de zoon van Asjoka, tot het boeddhisme Devaux, Paul Louis Isidor

Devaux, Paul Louis Isidor (1801-1880) Belgisch liberaal politicus, aanvankelijk unionist. Een van de ontwerpers van de Grondwet (1830) en afgevaar

Deve Gowda, H.D.

Deve Gowda, H.D. (geb. 1933) Indiaas politicus. Ondanks de relatief hoge kaste van zijn ouders groeide Hardanahalli Doddagowda Deve Gowda op Devèze, Albert Jules Hubert

Devèze, Albert Jules Hubert (1881-1959) Belgisch liberaal politicus, vanaf 1912 lid van de Kamer. Enkele malen minister van Landsverdediging Devlin, Bernadette

Devlin, Bernadette (geb. 1947) Noord-Iers politica, parlementslid voor Ulster (1969-1974). Vooral in het begin van de jaren zeventig vurig voorvechtster Devolutieoorlog

Devolutieoorlog (1667-1668) Oorlog tussen Frankrijk en Spanje om het bezit van de Zuidelijke Nederlanden. Toen Filips VI van Spanje overleed eiste Dewael, Patrick

Dewael, Patrick (geb. 1955) Belgisch politicus. Dewael, die rechten studeerde, was ten tijde van het kabinet-Martens III kabinetsattaché van Vanderpoorten, Dewey, Thomas Edmund

Dewey, Thomas Edmund (1902-1971) Amerikaans Republikeins politicus, vanaf 1942 gouverneur van de staat New York. Verloor tweemaal de p

Dewinter, Filip

Dewinter, Filip (geb. 1962) Belgisch politicus. Dewinter studeerde journalistiek aan de Hogere Handelsschool Erasmus te Antwerpen en was van 1983 Dhanis, Francis Ernest Joseph Marie

Dhanis, Francis Ernest Joseph Marie (1861-1909) Belgisch ontdekkingsreiziger en koloniaal bestuursambtenaar. In dienst van de onafhankelijke Di Michelis, Gianni

D'Hondt, Paula (geb. 1926) Belgisch politica. Na een korte loopbaan als maatschappelijk werkster werd D'Hondt achtereenvolgens gemeenteraadslid d'Ivoi, Paul

Di Michelis, Gianni (geb. 1940) Italiaans politicus. Di Michelis studeerde scheikunde en was enige tijd werkzaam als docent (o.a. aan de Universiteit diadochen

diadochen (Gr: opvolgers) Macedonische generaals die na de dood van Alexander de Grote (323 v.C.) gedurende ruim 40 jaar (323-280 v.C.) om de dialectiek

dialectiek Term met verschillende betekenissen. Oorspronkelijk stond hij voor een vorm van debatteerkunst. Hegel en Marx gaven het begrip een andere dialectisch materialisme

dialectisch materialisme Het puur filosofische deel van het marxisme. Het dialectisch materialisme ziet de geschiedenis als bepaald door materiële Diana van Frankrijk

Diana van Frankrijk (1538-1619) Natuurlijke dochter van de Franse koning Hendrik II, door deze gewettigd in 1547. Bekend om haar schoonheid

Diana van Poitiers

Diana van Poitiers (1499-1566) Maîtresse van de Franse koning Hendrik II. Regeerde feitelijk als koningin (1531-1559) en drong de echte koningin, Diana, prinses

Diana, prinses (1961-1997) Diana Frances Spencer, prinses van Wales, dochter van de achtste graaf Spencer. Lady Diana Spencer trad in 1981 in het Diara

Diara Dynastie, gevestigd in West-Afrika in de tweede helft van de achttiende eeuw door N'golo Diara van Segu.

diaspora

diaspora (Gr: verstrooiing) Verspreiding van de joden over de landen buiten Palestina. In de Oudheid verspreidden de joden zich over het gehele Middellandse-Díaz de Vivar, Rodrigo

Díaz de Vivar, Rodrigo (ca. 1040-1099) Spaans historisch figuur, wiens belevenissen, waar of verzonnen, onderwerp zijn van vele middeleeuwse ep

Diaz, Bartholomeu

Diaz, Bartholomeu (?-1500) Portugees zeevaarder, ontdekte in 1487 Kaap de Goede Hoop. Zijn tocht paste in het kader van systematisch opgezette Díaz, Domingo

Díaz, Domingo (gest. 1949) President van Panamá van 1948-49. Dong in 1936 vergeefs naar het presidentschap: de zege van zijn tegenstander bij deze Díaz, Félix

Díaz, Félix (1868-1945) Neef van Porfirio Díaz en tijdens diens bewind onder meer hoofd van de Mexicaanse politie. In 1912 leidde D. een opstand Díaz, Porfirio

Díaz, Porfirio (1830-1915) Mexicaans generaal en staatsman, bestuurde Mexico lange tijd als dictator (1877-1911), behalve 1880-1884, toen hij Manuel dictator

dictator In het oude Rome een magistraat die in tijden van nood op voorstel van een consul met imperium (macht) bekleed werd. Oorspronkelijk was dictatuur

dictatuur (Latijn: dictare = voorschrijven) Absolute machtsuitoefening door een persoon of groep (partij, leger, klasse). In het oude Rome was de dictator dictatuur van het proletariaat

dictatuur van het proletariaat In het marxisme de fase tussen de communistische revolutie en het ontstaan van de communistische, klasseloze maatschappi

Diefenbaker, John George

Diefenbaker, John George (1895-1979) Canadees conservatief politicus. Vormde in 1957 een kabinet na een verkiezingsoverwinning op de liberalen. Diemen, Anthony van

Diem, Ngo Dinh

Diem, Ngo Dinh (1901-1963) Vietnamees politicus, afkomstig uit een voorname familie en exponent van de invloedrijke elite van rooms-katholieken. Dien Bien Phu

Diemen, Anthony van (1593-1645) Nederlands koopman en koloniaal bestuurder. Tijdens zijn bewind als gouverneur-generaal van Indië (1636-1645

Dien Bien Phu Plaats in het noorden van Vietnam, waar het Franse koloniale leger op 7 mei 1954 een beslissende nederlaag leed in de strijd tegen Diepenhorst, Isaac Arend

Diepenhorst, Isaac Arend (geb. 1916) Nederlands jurist en Antirevolutionair politicus; hoogleraar in het straf- en strafprocesrecht (1945-1965) en Dierckx, Octave

Dierckx, Octave (1882-1955) Belgisch liberaal politicus, minister van Verkeer (1934-35), van Binnenlandse Zaken (1937-38) en van Onderwijs (1938-Diets

Diets (Duits) Aanduiding van de taal die in de Middeleeuwen in de Nederlanden werd gesproken, behalve in Friesland en de streken ten oosten van Dietse beweging

Dietse beweging Beweging uit de 19e eeuw, onderdeel van de Vlaamse beweging, die streefde naar de culturele eenheid van het Nederlandse en Neder-Dievoet, Emile Josse van

Dievoet, Emile Josse van (1886-1967) Belgisch jurist en rooms-katholiek politicus, hoogleraar in Leuven (1919-1954) en kamerlid (1919-1936).

diggers

diggers Radicale politieke beweging in Engeland, gesticht in de 17e eeuw door Gerrard Winstanley (1609-1660) en John Lilburne (1614-1657). De dijkgraaf

dijkgraaf De voorzitter van het waterschapsbestuur in Nederland of het polderbestuur in België. De functie is te vergelijken met die van een burgemeester Dillenburg

Dillenburg Stad in de West-Duitse deelstaat Hessen, aan de Dill; ca. 30.000 inw.. O.a. ijzer- en staal-, chemische en textielindustrie. Middeleeuwse Dillon-ronde

Dillon-ronde Tussen 1960 en 1962 in het kader van de GATT gehouden tariefronde. De onderhandelingen omvatten vooral het treffen van compenserende Dimitri

Dimitri (Dmitri) Russische vorm van Demetrius. 1. Dimitri Donskoj (1350-1389), ook Dmitri Ivanovitsj, grootvorst van Moskovië. Versloeg in de slag Dimitrov, Georgi Michailovic

Dimitrov, Georgi Michailovic (1882-1949) Bulgaars communistisch politicus, emigreerde in 1923 naar de SU, waar hij werkzaam was in de Komintern. Dina

Dina Enige in de Bijbel met name genoemde dochter van de aartsvader Jakob en zijn vrouw Lea (Gen. 30 en 34).

ding

ding Bij de Germaanse stammen een volksvergadering waarin rechtszaken werden behandeld. Een gekozen rechter, later vaak een door de koning aangestelde Dingaan

Dingaan (gest. 1840) Koning van de Zoeloes in zuidelijk Afrika. Liet zijn halfbroer Tsjaka vermoorden. Sloot met de Voortrekkers o.l.v. Piet Retief Dinnyes, Lajos

Dinnyes, Lajos (1901-1961) Hongaars staatsman, was in WO II actief tegen de fascistische regering. Na de oorlog werd hij minister van Defensie en Dinsjavi-affaire

Dinsjavi-affaire (Denshawi-affaire) Incident in 1906 tussen inwoners van het Egyptische deltadorpje Dinsjavi en Engelse officieren, die daar een jachtpartij Dio Cassius

Dio Cassius (Cassius Dio Cocceianus; ca. 155-235) Grieks geschiedschrijver, die onder een aantal Romeinse keizers hoge posten bekleedde; wijdde Diocletianus, Gaius Aurelius Valerius

Diocletianus, Gaius Aurelius Valerius (243-316) Romeins keizer van 284 tot 305. De stichter van het dominaat, het absolute en totalitaire keizerschap Dioikismos

Dioikismos De om politiek-militaire redenen gedwongen verdeling van een stad in meerdere zelfstandige gemeenten. D. is het tegendeel van Synoikismos, Dion van Syracuse

Dion van Syracuse (409-354 v.C.) Syracusaans staatsman en veldheer, schoonvader van Dionysius II. Trachtte als groot bewonderaar van Plato diens Dionysische mysteriën

Dionysische mysteriën Religieuze cultus uit de Oudheid, gewijd aan de Griekse wijn- en vruchtbaarheidsgod Dionysus. De riten waren geheim en Dionysius

Dionysius Griekse mannennaam, betekent 'tot Dionysus behorend' (Dionysus was de Griekse god van de wijn). Gedragen door o.a. twee heersers van Dionysius van Halicarnassus

Dionysius van Halicarnassus Grieks geschiedschrijver, die van 30-8 v.C. te Rome werkzaam was en een Griekse geschiedenis van de Romeinen schreef: diplomatiek

diplomatiek (Oorkondenleer) Wetenschap die zich bezighoudt met de bestudering van oorkonden. De diplomatiek houdt zich in de eerste plaats bezig Diponegoro

Diponegoro (ca. 1785-1855) Javaans prins, beschouwde zichzelf als Javaans-islamitisch messias. Aanstichter van de Java-oorlog (1825-1830), die gericht direct rule

direct rule Het principe van koloniaal bestuur rechtstreeks vanuit het moederland. Dit was bijvoorbeeld het geval met de Franse koloniën in Afrika. Directoire

Directoire (Ook: directorium) Franse regering van 1795 tot 1799, ingesteld na het einde van het schrikbewind (Terreur) van Robespierre. Het Directoire Dirk

Dirk Germaanse mannennaam, afgeleid van Diederik, o.a. gedragen door een aantal graven van Holland: 1. Dirk I (reg. 922-ca. 939), zoon van Gerulf. discipel

discipel (Lat.: leerling) In het N.T. gebruikte benaming van 'leerlingen' van Johannes de Doper en van Jezus, vaak letterlijk volgelingen. Tot de engere displaced persons

displaced persons (Ook: DP's) Mensen die in de jaren rond de Tweede Wereldoorlog verdreven werden uit hun land of het zelf ontvluchtten. In Europa Disraeli, Benjamin

Disraeli, Benjamin (1804-1881) 1e Earl of Beaconsfield (vanaf 1876), Brits conservatief staatsman en schrijver. Werd in 1837 parlementslid voor de dissenters

dissenters (Ook: non-conformists) Andersdenkenden, Engelse protestanten die zich niet conformeerden aan de leer en de eredienst van de anglicaanse dissidenten

dissidenten (Lat.: dissidere = niet overeenstemmen) Term voor de intellectuelen in de Oostbloklanden die zich actief hebben verzet tegen het gebrek

Divaeus, Petrus

Divaeus, Petrus (Peter van Dieve; gest. 1581) Zuid-Nederlands humanist en geschiedschrijver. Schreef o.a. 'De antiquitatibus Galliae Belgicae' (1566 divide et impera

divide et impera (Lat: verdeel en heers) Spreuk: zaai verdeeldheid onder tegenstanders en domineer ze. Toegeschreven aan Philippus van Macedonië diwan

d'Ivoi, Paul (eig. Paul Philippe Deleutre d'Ivoi; 1856-1915) Frans schrijver van avonturenromans naar het voorbeeld van Jules Verne en waarvoor hij Eagleton, Thomas Francis

diwan In de islamitische wereld, vanaf de tijd der kaliefen, naam van een register, bijv. dat van de soldaten voor het uitkeren van soldij. In het Osmaanse Djahangir

Djahangir (Jahangir; 1569-1627) Grootmogol van India vanaf 1605, opvolger van Akbar. Slaagde erin het rijk verder uit te breiden en was de eerste Djama'aat al-Islamijja, al-

Djama'aat al-Islamijja, al- Egyptische islamistische oppositiegroepering. Aanhangers van de Djama'aat streven ernaar Egypte om te vormen tot een Djengiz Chan

Djengiz Chan (Almachtige Chan; eig. Temoedsjin; ca. 1162-1227) Mongools heerser, werd in 1206 door de koeriltai (vergadering van chans) tot opperste djihaad

djihaad Inspanning voor het geloof, vroeger door sommigen wel als de zesde zuil van de islam beschouwd. Het woord djihaad betekent letterlijk `moeite Djijoeto

Djijoeto Vrijheidspartij, werd in 1881 in Japan opgericht als een beweging van de middenklasse en streefde op de eerste plaats naar de oprichting van Djilas, Milovan

Djilas, Milovan (1911-1995) Joegoslavisch dissident. Als naaste medewerker van Tito speelde Djilas een belangrijke rol in het conflict met Moskou Djimmoe Tenno

Djimmoe Tenno (Jimmu) In de Japanse mythologie de eerste keizer van heel Japan (660 v.C.). Stamde af van de zonnegodin Amaterasoe. De titel Tenno Djoser

Djoser (ca. 2700 v.C.) Egyptisch farao, waarschijnlijk de eerste vorst van de 3e dynastie. Wordt beschouwd als de grondlegger van het Oude Rijk. Zijn Djuanda Kartawidjaja

Djuanda Kartawidjaja (1911-1963) Indonesisch ingenieur en gematigd nationalistisch politicus. Vervulde verschillende adviesfuncties onder Soekarno Dlugosz, Jan

Dlugosz, Jan (Latijn: Longinus 1415-1480) Pools diplomaat, tevens een bekend historicus. In zijn hoofdwerk 'Historiae Polonicae' behandelt hij in Dmowski, Roman

Dmowski, Roman (1864-1939) Pools politicus, was een leider in de strijd voor de onafhankelijkheid van Polen. In tegenstelling tot Pilsudksi was hij Dobi, István

Dobi, István (1898-1968) Hongaars politicus, actief in de republiek van Béla Kun en verzetsstrijder in WO II. Premier van 1948-1952, president van doctrinairen

doctrinairen Mensen die strikt vasthouden aan leerstellingen. In Frankrijk was het ten tijde van de Restauratie (1815-1830) de naam van een kleine Dodona

Dodona Plaats in Noord-Griekenland, in Epirus, waar in de Oudheid het orakel van Zeus beroemd was. Uit het ruisen van de aan Zeus gewijde heilige Doedajev, Dzjochar

Doedajev, Dzjochar (geb. 1944-1996) Tsjetsjeens militair en politicus. Generaal Doedajev, die een opleiding volgde aan de militaire luchtvaartschool, Doeff, Hendrik

Doeff, Hendrik (1777-1835) Nederlands koopman en koloniaal bestuurder, werd door Batavia naar Dedjima gestuurd om de administratie te organiseren Doelistenbeweging

Doelistenbeweging (ca. 1748) Nederlandse democratische protestbeweging tegen belastingverpachting en ambtenverkoop. De beweging ontleende

doema

doema (Ru: vertegenwoordigend lichaam) Nadat een eerste voorstel in 1809 ter oprichting van doema's door tsaar Alexander I (reg. 1801-1825) verworpen Doerani-dynastie

Doerani-dynastie Afghaanse dynastie, in 1747 gesticht door generaal Ahmed Sjah Abdali, onder wiens bewind (1747 - 1773) grote delen van Perzië Does, Johan van der

Does, Johan van der (ook: Janus Dousa; 1545-1604) Nederlands humanist, historicus, letterkundige en verzetsman. Sloot zich na studies te Leuven, Dogali, slag bij

Dogali, slag bij Slag tussen keizer Johannes IV van Ethiopië en de Italianen, die hun postie aan de Rode Zee wilden versterken (25 januari 1887). De doge

doge De hoogste magistraat in de stadsrepublieken Venetië (vanaf 697) en Genua (vanaf 1339). De grote macht van de doge van Venetië werd sterk Doggersbank, slag bij

Doggersbank, slag bij Door schout-bij-nacht Zoutman op 5 augustus 1781 tijdens de Vierde Engelse Oorlog met zeven oorlogsschepen bevochten Dohmen, Frans Stanislaus

Dohmen, Frans Stanislaus (1910-1991) Nederlands mijnwerkersleider. Al op zestienjarige leeftijd ging Dohmen in de mijnen werken. Daarnaast Dokio

Dokio (8e eeuw) Japans boeddhistisch monnik, minnaar van keizerin Koken. Dokio wist, door haar tot grootkanselier benoemd (764), grote invloed

Dole, Robert J. (Bob) (1923) Amerikaans politicus, uit de staat Kansas. Dole was van 1960 tot 1968 lid van het Huis van Afgevaardigden en van 1969 Dole, Sanford Ballard

Dole, Sanford Ballard (1844-1926) Eerste president van de Republiek Hawaii (1894-1900). Geboren in de VS behoorde hij tot de zakenlieden die Dolgoroeki

Doleantie

Doleantie Scheuring in de Nederlandse Hervormde Kerk in 1886, toen een aantal kerkenraadsleden in Amsterdam onder leiding van Abraham Kuyper Dole, Robert J. (Bob)

Dolgoroeki (Russ.: lange arm) Russisch vorstengeslacht, stamvader Roerik, belangrijkste vertegenwoordigers: 1. Joeri Dolgoroeki (1090-1157), genoemd Dolhain, Adrien de Berghes

Dolhain, Adrien de Berghes (Adrien de Berghes d'Olhain; 1535-1572) Heer van St.-Winoksbergen. Watergeus afkomstig uit Vlaanderen. Ondersteunde dolkstootlegende

dolkstootlegende Volgens deze complottheorie, ontstaan na het verdrag van Versailles (1919), was er geen sprake geweest van een militaire Duitse dollardiplomatie

dollardiplomatie De buitenlandse politiek van de VS, speciaal met betrekking tot Midden-Amerika in de eerste decennia van de 20ste eeuw. De Amerikaanse Dolle Dinsdag

Dolle Dinsdag Door een SS-journalist bedachte, inmiddels algemeen aanvaarde aanduiding van dinsdag 5 september 1944, toen men in Nederland Dolle Mina

Dolle Mina Radicale feministische actiegroep, opgericht in 1969, die vooral bekend werd door haar spectaculaire acties: roze linten om urinoirs binden, Dollfuss, Engelbert

Dollfuss, Engelbert (1892-1934) Oostenrijks christelijk socialistisch politicus, bondskanselier (1932-1934). Kreeg een lening van de Volkenbond, Dolman, Dirk

Dolman, Dirk (geb. 1935) Nederlands politicus (PvdA). Dolman promoveerde te Amsterdam in de economie (1964) op het proefschrift 'Subsidies en dolmen

dolmen (Keltisch: dol = tafel; men = steen) Grafkamer bestaande uit in een kring geplaatste stenen met één of meer dekstenen. Dolmens komen voor Domela Nieuwenhuis, Ferdinand

Domela Nieuwenhuis, Ferdinand (1846-1919) Nederlands socialistisch politicus. Een van de weinige Nederlandse revolutionairen in de 19e eeuw. Domesday book

Domesday book (Lett: boek van het Laatste Oordeel) Inventarisatie van de bewoners en hun bezittingen in het 11e-eeuwse Engeland. Het tweedelige domesticatie

domesticatie Het 'onder controle brengen' van de natuur via landbouw en veeteelt. De eerste sporen van domesticatie zijn gevonden in prehistorische dominaat

dominaat (284-476) Benaming voor de periode in de geschiedenis van het Romeinse Rijk waarin de keizers als alleenheersers optraden. Waren keizer dominicanen

dominicanen (Ook: Orde der predikers) Kloosterorde gesticht door de Spanjaard Dominicus de Guzmàn (ca. 1170-1221) ter bestrijding van de ketterij. dominion

dominion Autonoom gebied van het Britse wereldrijk. De status van dominion werd in de 19e eeuw ingevoerd voor een aantal blanke koloniën van dominotheorie

dominotheorie De sinds de Tweede Wereldoorlog met name in de Verenigde Staten herhaaldelijk uitgesproken verwachting dat het aan de macht komen Domitianus, Titus Flavius

Domitianus, Titus Flavius (51-96) Romeins keizer, volgde in 81 zijn broer Titus op. Tot 88 veel aandacht voor bestrijding van corruptie, beveiligi

domschool

domschool In de Middeleeuwen een aan een dom of kathedraal verbonden school. De domschool, ontstaan in de 5e eeuw, verzorgde oorspronkelijk donatio Constantini

donatio Constantini (Lat: Constantijnse schenking) Vervalst document in de vorm van een oorkonde, waarbij keizer Constantijn (306-337) aan de donatio Pippini

donatio Pippini (Lat: Pepijnse of Pippijnse schenking) Schenking in 756 door de Frankische koning Pepijn II de Korte van een deel van het door hem donatisten

donatisten Groep christenen in Noord-Afrika, in de 4e eeuw geleid door Donatus (270-360). Zij weigerden te accepteren dat priesters die tijdens de Donaumonarchie

Donau-cultuur (Ook: Bandkeramische cultuur) Neolithische landbouwcultuur (ca. 5000-3000 v.C.) in Midden- en West-Europa. Deze eerste Midden-Dong Son-cultuur

Donaumonarchie Aanduiding voor het Habsburgse Rijk in de 19e en begin 20ste eeuw. De buitenlandse politiek van het rijk kenmerkte zich de hele Donau-cultuur

Dong Son-cultuur Bronscultuur van Achter-Indië (ca. 700-300 v.C.), genoemd naar de vindplaats van overblijfselen in Vietnam. De Dong Son-cultuur Dönges, Theophilus E.

Dönges, Theophilus E. (1898-1968) Zuid-Afrikaans jurist en politicus, o.a. adjunct-hoofdredacteur van Die Burger. Na WO II werd hij minister va

Dönitz, Karl

Dönitz, Karl (1891-1980) Duits admiraal (sinds 1942), opperbevelhebber van de zeestrijdkrachten (sinds 1943). Onder zijn leiding kwam het U-bootwapen Donker Curtius, Dirk

Donker Curtius, Dirk (1792-1864) Nederlands liberaal politicus. Toonde zich reeds vroeg voorstander van een grondwetswijziging in liberale zin (o.Donner, Andreas Matthias

Donner, Andreas Matthias (1918-1992) Nederlands jurist. Donner was van 1945-58 hoogleraar in het staatsrecht aan de VU te Amsterdam, van 1958-don-Pacifico-incident (1850)

don-Pacifico-incident (1850) Conflict tussen Groot-Brittannië en Griekenland n.a.v. de vordering op de Griekse regering van de Moors-joodse zakenman

dooi

dooi Beperkte liberalisatie binnen de maatschappij van de Sovjet-Unie in de tweede helft van de jaren vijftig. In deze periode waarin ook de destalinisatie doopsgezinden

doopsgezinden De doopsgezinden (buiten Nederland meestal mennonieten genaamd) ontlenen hun naam aan hun opvatting over de doop. Bovendien Doorbraak

Doorbraak Politieke beweging, gericht op de doorbreking van de bestaande verzuilde politieke en maatschappelijke verhoudingen in Nederland, met Doorman, Karel

Doorman, Karel (1889-1942) Nederlands marineofficier, werd in 1940 schout-bij-nacht van het eskader in Nederlands-Indië. In 1942 kreeg hij het Doorn, Henri Willem (Harry) van

Doorn, Henri Willem (Harry) van (1915-1992) Nederlands politicus. Van Doorn kwam in 1942 bij de rechterlijke macht en was vlak na de oorlog Dordrecht, synode van

Dordrecht, synode van Nationale synode van de Nederlandse Gereformeerde Kerk, gehouden in 1618 en 1619. De kerkvergadering werd bijeengeroepen

Dorestad

Dorestad Belangrijkste handelsnederzetting in Nederland van de Friezen in de Vroege Middeleeuwen op de splitsing van Rijn en Lek, ontstaan in de Doriërs

Doriërs Indo-Europees volk dat omstreeks 1000 v.C. vanuit het noorden Griekenland binnenviel in de zgn. Dorische volksverhuizing. De Doriërs vestigden Dörpfeld, Wilhelm

Dorp, Arent van (1530-1600) Heer van Teemsche, Maasdam en Middelharnis. Nederlands staatsman, vergaarde als rentmeester van Maximiliaan van Dorrego, Manuel

Dörpfeld, Wilhelm (1853-1940) Duits archeoloog, nam deel aan de opgravingen van Olympia (Griekenland; 1877-1881) en Troje (Turkije; tot 1893 Dorp, Arent van

Dorrego, Manuel (1787-1828) Argentijns staatsman, verzette zich als federalist tegen het centralistische bewind van Pueyrredón. Nadat hij om deze Dos Santos, José Eduardo

Dos Santos, José Eduardo (geb. 1942) Angolees politicus. Tot 1970, toen Dos Santos zich in Angola aansloot bij de onafhankelijkheidsstrijders, Dosfel, Lodewijk

Dosfel, Lodewijk (1881-1925) Belgisch jurist en letterkundige, speelde een grote rol in de Vlaamse studentenbeweging en was hoofdredacteur van Dost Mohammad

Dost Mohammad (1793-1863) Amir (= heerser) van Kabul, die door zijn veroveringen Afghanistan zijn tegenwoordige grenzen bezorgde en voor het Dotrenge, Théodore

Dotrenge, Théodore (1761-1836) Belgisch jurist, staatsman en publicist, sterk beïnvloed door de Verlichting was hij actief in de beweging der Vonckisten Douglas-Home, Alexander Frederick

Douglas-Home, Alexander Frederick (1903-1995) Brits politicus. Douglas-Home, zoon van de 13e graaf van Home, kreeg in 1931 voor de Conservatieven Douma, Jancko

Douma, Jancko (Douwama; 1482-1530) Fries vrijheidsstrijder, kwam in opstand tegen Albrecht van Saksen, die in 1498 Friesland had veroverd. Douma Doumergue, Gaston

Doumergue, Gaston (1883-1937) Frans radicaal-socialistisch politicus, was enkele malen minister, o.a. onder Clemenceau, voor hij president werd Doura-Europos

Doura-Europos Kolonie van Macedonië aan de Midden-Eufraat. Gesticht door Seleucus Nicator (ca. 300 v.C.), ingelijfd bij de Romeinse provincie Downing, George

Downing, George (1623-1684) Engels ambassadeur, o.a. parlementslid tijdens het Protectoraat van Cromwell. Als ambassadeur in de Republiek medeverantwoordelijk doxografen

doxografen Oudste geschiedschrijvers van de (Griekse) filosofie, die de meningen (Grieks: doxa) van de aan hen voorafgaande filosofen opschreven: dragoman

dragoman Tolk in het 17e-eeuwse Osmaanse Rijk, die de diplomatieke contacten met de Europese mogendheden verzorgde. De vaak zeer invloedrijke dragonders

dragonders Ruiterij genoemd naar de draak (Fr: dragon) die oorspronkelijk in het vaandel werd gevoerd. In de 16e eeuw verplaatsten de dragonders dragonnades

dragonnades Inkwartiering van soldaten (dragonders), door de Franse koning Lodewijk XIV aan het einde van de 17e eeuw gebruikt ter intimidatie

Drake, Francis

Drake, Francis (ca. 1540-1596) Engels vlootvoogd en kaper. Zeilde als tweede, na Magalhaes, rond de wereld (1577-1580). Diende in 1587 de Spaanse Drang nach Osten

Drang nach Osten Benaming voor de Duitse kolonisatie en kerstening van Oost-Europa. Vanaf 1200 trokken Duitse boeren en handelaren onder bescherming Drees jr., Willem

Drees jr., Willem (geb. 1922) Nederlands econoom en politicus, buitengewoon hoogleraar openbare financiën aan de NEH te Rotterdam (1963-1971). Drees sr., Willem

Drees sr., Willem (1886-1988) Nederlands politicus, al vóór de Eerste Wereldoorlog actief als lid van de SDAP. Na 1945 werd hij minister van Sociale Drew, George Alexander

Drew, George Alexander (1894-1973) Canadees politicus, leider van de Progressieve Conservatieven van 1948-56.

Dreyfus, Alfred (1859-1935) Frans officier van joodse afkomst, ten onrechte beschuldigd van spionageactiviteiten voor Duitsland. In 1894 veroordeeld Driedaagse Zeeslag

Dreyfus-affaire

Dreyfus-affaire Politiek schandaal in Frankrijk, spelend tussen 1894 en 1899 rondom de joodse legerkapitein Alfred Dreyfus (1859-1935). Op verdenking Dreyfus, Alfred

drie-anti/vijf-anticampagne

drie-anti/vijf-anticampagne (san-fan/woe-fan juun-toeng; sanfan/wufan yundong) Beweging van de jaren 1951-52, een van de meest intensieve massacampa

Driedaagse Zeeslag (28 februari-2 maart 1653) Zeeslag nabij Portland tijdens de Eerste Engelse Oorlog (1652-1654), waarin de Engelsen onder admiraal Driekeizersverbond

Driekeizersverbond Verbond tussen Oostenrijk, Rusland en Duitsland, gesloten in 1873. In geval van een aanval van andere zijde zouden de drie samen driemanschap

driemanschap (triumviraat) College van drie personen met verschillende taken. In het Romeinse Rijk: Tweede Driemanschap (43 v.C.), officieel verbond Driemogendhedenpact

Driemogendhedenpact Verdrag tussen Japan, Duitsland en Italië, ondertekend op 27 september 1940. In het Driemogendhedenpact werd Japan erken

drieslagstelsel

drieslagstelsel (Ook: meerslagstelsel) Landbouwmethode waarbij landbouwgrond wordt opgedeeld in drie gebieden (slagen), waarvan er een wordt drievazallenopstand

drievazallenopstand In 1673, kort na de vestiging van de niet-Chinese Tsj'ing-dynastie (1644-1911), kwamen de leiders van drie Zuid-Chinese vazalstaten Drievoudig Verbond

Drievoudig Verbond Verbond tegen Spanje gesloten op 31 oktober 1596 door Engeland, Frankrijk en de Republiek der Verenigde Nederlanden. De

droit divin

droit divin (Fr: goddelijk recht) Volgens de theorie van het droit divin was de koning rechtstreeks door God aangesteld over zijn onderdanen. Rebellie drost

drost In het feodaal stelsel een door de landsheer benoemde ambtenaar die namens hem in een bepaald gebied de rechtsbedeling en andere bestuurstaken drostendiensten

drostendiensten Verplichting voor landarbeiders tot het verrichten van zekere diensten voor de drost. Deze diensten werden in de Late Middeleeuwen Droysen, Johann Gustav

Droysen, Johann Gustav (1808-1884) Duits historicus en politicus, hoogleraar in o.a. Kiel en Berlijn. Na zijn 'Geschichte des Hellenismus' (1836-Drucker, Wilhelmina Elizabeth

Drucker, Wilhelmina Elizabeth (eig. W.E. Lensing; 1847-1925) Nederlands feministe, oprichtster Vrije Vrouwen Vereeniging (1889) en Vereeniging druïden

druïden (Keltisch: dru-vid = hij die de eik kent) Keltische priesters, leermeesters en rechters. Onderhielden een cultus rond heilige plaatsen (bossen, Drusus

Drusus Familienaam van het Romeinse geslacht der Livii en Claudii. Vertegenwoordigers o.a.: 1. Marcus Livius Drusus (ca. 124-91 v.C.), volkstribuun, Druzen

Druzen Islamitische sekte. De Druzen vormen een afsplitsing van de ismaielija. De beweging ontstond in het begin van de 11de eeuw in Caïro rond Duarte, Dom

Duarte, Dom (1391-1438) Portugees schrijver, zoon van Jan I van Aviz en vanaf 1433 koning van Portugal (Eduard). Was een zeer geletterd man en Duarte, José Napoleon

Duarte, José Napoleon (1925-1990) Salvadoraans politicus. Duarte, opgeleid als ingenieur, behoorde in 1960 tot de oprichters van de christen-democratische Dubbelbesluit

Dubbelbesluit Het in december 1979 door de NAVO genomen besluit haar kernwapens voor de middellange afstand (INF-wapens)) te moderniseren Dubcek, Alexander

Dubcek, Alexander (1921-1992) Tsjecho-Slowaaks politicus. Als eerste secretaris van de Tsjecho-Slowaakse Communistische Partij, sinds 5 januari Dubois, Guillaume

Dubois, Guillaume (Abbé Dubois; 1656-1723) Frans kardinaal en politicus. Verwierf invloedrijke positie als adviseur van Filips de Regent (Philipp

Duby, Georges Michel Claude

Duby, Georges Michel Claude (1919-1996) Frans historicus. Duby was een prominent vertegenwoordiger van de internationaal befaamde Franse Duce

Duce (It: leider) Aanspreektitel van de Italiaanse fascistische dictator Benito Mussolini (1883-1945). De titel leider was gebruikelijk in het fascisme Duclos, Jacques

Duclos, Jacques (1896-1975) Frans communistisch politicus, kamerlid van 1926-58. Duclos had grote invloed op de vorming van de Volksfrontregering Ducommun, Élie

Ducommun, Élie (1833-1906) Zwitsers schrijver, was vanaf 1868 verbonden aan het Internationaal Bureau voor de Vrede te Bern. Deelde in 1902 Ducpétiaux, Antoine Edouard

Ducpétiaux, Antoine Edouard (1804-1868) Belgisch liberaal-katholiek politicus en sociaal hervormer, organisator van de congressen van Mechelen duecento

duecento (It: tweehonderd) De 13e eeuw als cultuurtijdperk in Italië. De term komt van het Italiaans voor 1200: milleduecento.

Dufour, Guillaume-Henri

Dufour, Guillaume-Henri (1787-1875) Zwitsers generaal en topograaf. Versloeg in 1847 als generaal van de liberale regering de in de Sonderbund Duinkerken, Verdrag van

Duinkerken, Verdrag van Verdrag tussen Groot-Brittannië en Frankrijk, getekend op 4 maart 1947, dat voorzag in overleg en gezamenlijke actie in

Duins

Duins (The Downs) Strategisch gelegen ankerplaats aan de Engelse zuidoostkust in het Nauw van Calais. Hier werden twee zeeslagen uitgevochten:

Duisenberg, Willem Frederik

Duisenberg, Willem Frederik (geb. 1935) Nederlands econoom en politicus (PvdA). Duisenberg was staflid van het Internationaal Monetair Fonds Duits Nieuw-Guinea

Duits Nieuw-Guinea Noordoosten van Nieuw-Guinea, door Duitsland in 1884 verworven. De Duitse regering besteedde het bestuur uit aan de Neug

Duits Oost-Afrika

Duits Oost-Afrika Duitse koloniale gebieden in Oost-Afrika (tot WO I). Bestond uit Tanzania, Rwanda en Burundi.

Duitse Beweging

Duitse Beweging Aanduiding voor de bloeitijd van het Duitse geestelijke leven, die ongeveer samenvalt met het leven van Goethe (1749-1832). Zij Duitse Bond

Duitse Bond (1815-1866) Bond van 35 soevereine Duitse vorsten en 4 vrije Duitse steden, opgericht na de napoleontische oorlogen als tegenwicht Duitse Eenheid

Duitse Eenheid Benaming voor het proces dat in 1871 leidde tot de staatkundige eenheid van Duitsland (o.l.v. Pruisen). Na de bloeitijd van het Heilige Duitse Keizerrijk

Duitse Keizerrijk Duitse Rijk tussen 1871 en 1918. Uitgeroepen in Versailles na de Frans-Duitse oorlog. Van 1871 tot 1890 bepaalde Bismarck (1815-Duitse kwestie

Duitse kwestie Benaming voor de vraag op welke wijze moet worden omgegaan met de macht van Duitsland. De Duitse kwestie vindt zijn oorsprong Duitse Orde

Duitse Orde Geestelijke ridderorde, gesticht in 1189 in St.-Jean d'Acre (Akko) in Palestina, enkel toegankelijk voor leden van de Duitse adel. Al snel Duitse vereniging (1990)

Duitse vereniging (1990) Hoewel dat aanvankelijk niet in de bedoeling lag, kwam het in 1949 tot deling van het overwonnen Duitsland in de Bondsre

Duitsland

Duitsland Officiële naam: Bundesrepublik Deutschland Oppervlakte: 356.854 km2 Inwoners: 82.079.000 (1998) Staatsvorm: federale republiek Staatshoofd

duiven (pol.)

duiven (pol.) Benaming voor politici en andere beleidsmakers die een gematigde buitenlandse politiek voorstaan en in het bijzonder gekant zijn tegen Duk-duk genootschap

Duk-duk genootschap Geheim genootschap op het Gazelle-schiereiland (Bismarck Archipel, Papoea-Nieuw-Guinea). Oorspronkelijk diende het voor

Dulles, Allen Welsh

Dulles, Allen Welsh (1893-1969) Amerikaans jurist en diplomaat, directeur van de CIA van 1953-61. In WO II werd D. hoofd van het Office of Strategic Dulles, John Foster

Dulles, John Foster (1888-1959) Amerikaans Republikeins politicus en jurist. Dulles nam deel aan internationaal overleg over herstelbetalingen (Versailles, Dumonceau, Jean Baptiste, graaf van Bergendael

Dumonceau, Jean Baptiste, graaf van Bergendael (1760-1821) Zuidnederlands militair. Nam deel aan de Brabantse Omwenteling (1789) en streed Dumortier, Barthélemy

Dumortier, Barthélemy (1797-1878) Belgisch rooms-katholiek politicus en botanicus, kamerlid van 1831 tot zijn dood. Hij was een fel tegenstander Dumouriez, Charles François

Dumouriez, Charles François (1739-1823) Frans generaal, versloeg in 1792 Pruisen in de slag bij Valmy en in hetzelfde jaar Oostenrijk in de slag Dunant, Jean Henri

Dunant, Jean Henri (1828-1910) Zwitsers zakenman, schrijver en filantroop. Na de slag bij Solferino (1859), waar hij met steun van plaatselijke ar

Duncan I

Duncan I (gest. 1040) Koning van Schotland vanaf 1034. Werd door Macbeth, zijn rivaal voor de troon, vermoord. Macbeth werd in 1041 door Malcolm Dunois, Jean

Dunois, Jean (Jean d'Orléans, graaf van Dunois; ook wel De bastaard van Orléans; 1403-1468) Frans veldheer, die een belangrijke rol speelde in de Dunstan I

Dunstan I (909-988) Angelsaksisch kerkhervormer, in 960 aartsbisschop van Canterbury. Stichtte verscheidene kloosters en voerde een verzoenende Duong Van Minh

Duong Van Minh (geb. 1916) Zuidvietnamees generaal en politicus. Onder president Ngo Dinh Diem leidde hij de strijd tegen enkele boeddhistische Duple Alliantie

Duple Alliantie (Ook: Tweebond) 1. Verdrag tussen Rusland en Frankrijk, tot stand gekomen in de jaren 1892-1894. Beide landen beloofden elkaar Dupleix, Joseph François

Dupleix, Joseph François (1697-1763) Frans koloniaal bestuurder in India, in dienst van de Franse Oostindische Compagnie. Trachtte vanuit handels

Dupong, Pierre

Dupong, Pierre (1885-1953) Luxemburgs politicus en jurist, groot voorstander van de Benelux-gedachte. D. werd premier in 1937; in WO II verbleef Duquesne, Abraham

Duquesne, Abraham (1610-1688) Frans vlootvoogd. Vocht in 1644 tijdens de Dertigjarige oorlog aan Zweedse zijde. In Franse dienst vestigde hij Dur Sjarukin

Dur Sjarukin (Chorsabad) Ruïnenheuvel in Mesopotamië, ten noordoosten van het Iraakse Al-Mawsil (Mosul). Opgravingen in de 19e en 20e eeuw Durand-line

Durand-line Lijn genoemd naar Sir Henry M. Durand, in 1893 getrokken teneinde de Engelse en Afghaanse invloedssferen in het gebied ten westen Durham, Elias van

Durham, Elias van (Elias van Dereham; gest. 1245) Engels prelaat en architect, speelde een belangrijke rol in het religieuze en politieke leven van Durham, John George Lambton

Durham, John George Lambton (1792-1840) Brits liberaal politicus. Werd in 1838 gouverneur-generaal in Canada. Stelde in 1839 het Durham-rapport Dutschke, Rudolf (Rudi)

Dutschke, Rudolf (Rudi) (1940-1979) Duits socioloog, woordvoerder en ideoloog van de links-radicale studentenbeweging. Vluchtte in 1960 uit de Duurzame-Ontwikkelingsverdrag

Duurzame-Ontwikkelingsverdrag Verdrag dat de Nederlandse regering in maart 1994 heeft gesloten met de regeringen van Benin, Bhutan en Costa Duvalier, François

Duvalier, François (1907-1971) Haïtiaans arts en politicus, bijgenaamd Papa Doc. President (1957-1971; in 1964 benoemd voor het leven). Regeerde Duvenvoorde, Johan van

Duvenvoorde, Johan van (bijnaam: 'admiraal van Warmond'; 1547-1610) Nederlands vlootvoogd, nam deel aan de inneming van Den Briel en was Duvenvoorde, Willem van

Duvenvoorde, Willem van (eig. Willem Snickerieme; ca. 1290-1353) Gelegitimeerde bastaardzoon uit Nederlands adellijk geslacht, raadsman van Duvieusart, Jean

Duvieusart, Jean (1900-1977) Belgisch katholiek politicus, minister van Economische Zaken (1947-1950, 1952-1954). Na twee maanden premier

Duyck, Anthonis

Duyck, Anthonis (1560-1629) Nederlands jurist en staatsman, advocaat-fiscaal van de Raad van State (1589), griffier van het Hof van Holland en raadpensionaris Duymaer van Twist, Albertus Jacobus

Duymaer van Twist, Albertus Jacobus (1809-1887) Nederlands liberaal politicus, lid Tweede Kamer (1843-1851, 1858-1862; voorzitter 1850-1851). Duyn van Maasdam, Adam François Jules Armand van der

Duyn van Maasdam, Adam François Jules Armand van der (1771-1848) Nederlands jurist en staatsman. Werd verbonden aan het hof van de er

Duyn, Roeland Hugo Gerrit (Roel) van

Duyn, Roeland Hugo Gerrit (Roel) van (geb. 1943) Nederlands anarchist en publicist. Van Duyn was actief in de Provo-beweging; hij kwam in 1969 Duys, Jan Eliza Wilhelm

Duys, Jan Eliza Wilhelm (1877-1941) Nederlands politicus en jurist, werd op jonge leeftijd lid van de SDAP, waarvoor hij in 1909 in de Tweede Ka

dwarsbalk

dwarsbalk (balk, faas) Herautstuk bestaande uit twee horizontale evenwijdige lijnen; deelt het wapenschild in twee gelijke delen. Een verticale balk Dwaze moeders van Plaza de Mayo

Dwaze moeders van Plaza de Mayo Groep Argentijnse vrouwen die eind jaren zeventig en begin jaren tachtig in Buenos Aires demonstreerde tegen dynastieke cyclus

dynastieke cyclus Het proces van opkomst en bloei tot neergang en versplintering van het Chinese Keizerrijk zoals dat onder verschillende dynastieën dynastieke oorlogen

dynastieke oorlogen De grote oorlogen die Europa in de 16e eeuw teisterden. Aan het eind van de 15e en het begin van de 16e eeuw ontstonden in Dynter, Edmond van

Dynter, Edmond van (ca. 1370-ca. 1449 (Brabants kroniekschrijver, vertrouwensman van verschillende hertogen (o.a. Filips de Goede). Zijn 'Chro

Dzjerzjinski, Felix Edmoendovitsj

Dzjerzjinski, Felix Edmoendovitsj (1877-1926) Sovjetrussisch politicus van Poolse afkomst, in 1895 lid van de sociaal-democratische partij in Litouwen, D-day

Eagleton, Thomas Francis (geb. 1929) Amerikaans jurist en politicus (Democraat). Als senator (sinds 1968) kreeg hij grote bekendheid door zijn earl

earl Oorspronkelijk de algemene Engelse benaming voor edelman. Na de verovering van Engeland door de Normandiërs in 1066 raakten zij hun posities Eban, Abba

Eban, Abba (eig. Aubrey Solomon; geb. 1915) Israëlisch politicus, arabist en publicist. Als gedelegeerde van de Jewish Agency bij de VN speelde Ebert, Friedrich

Ebert, Friedrich (1871-1925) Duits sociaal-democratisch politicus, lid Rijksdag (1912), voorzitter SPD (1913). Na de val van de monarchie in 1918 Ebla

Ebla (Tell Mardich) Syrische stad waarvan tot 1975 alleen bekend was dat zij ca. 2250 v.C. verwoest werd. Sinds 1964 opgravingen o.l.v. Paolo Matthiae. Ebroïn

Ebroïn (gest. ca. 681) Machtig Frankisch hofmeier, beoogde de Neustrische overheersing van Austrasië en Bourgondië. Door de opvolging van Clotarius Eburones

Eburones Stam der Belgae in het noordelijk Ardennengebied. Kwam in 54 v.C. o.l.v. Ambiorix in opstand tegen de Romeinen, vernietigde een leger, ecclesia

ecclesia 1. Volksvergadering in de Griekse stadstaten. In Athene regelde de ecclesia vanaf de 6e eeuw v.C. de buitenlandse politiek, besliste zij over Ecevit, Bülent

Ecevit, Bülent (geb. 1925) Turks letterkundige en politicus, leider van de linkervleugel in de Republikeinse Volkspartij (CHP). Lid van het parlement Echandi-Menez, Mario

Echandi-Menez, Mario (geb. 1915) Costa-Ricaans staatsman, was ambassadeur in Washington (1950) en minister van Buitenlandse Zaken in 1951. Echenique, José Rufino

Echenique, José Rufino (1808-1879) Peruaans politicus, werd in 1851 tot president gekozen. Tijdens E.'s bewind werd veel aandacht besteed aan economische geschiedenis

economische geschiedenis Onderdeel van de geschiedwetenschap die zich bezighoudt met zowel afzonderlijke sectoren van de economie (handel, Ecuadoriaanse affaire

Ecuadoriaanse affaire Een langademig conflict tussen Ecuador en Perú over de beheersing van een deel van het stroomgebied van de Amazone. In Eden, Robert Anthony

Eden, Robert Anthony (1897-1977) Brits conservatief politicus, in 1923 lid van het Lagerhuis. Minister van Buitenlandse Zaken (1935-38; 1940-45; Edgar de Vreedzame

Edgar de Vreedzame (ca. 944-975; reg. 959-975) Angelsaksisch koning. Versterkte de eenheid door bestuurs- en kerkhervormingen (aartsbisscho

Edirne

Edirne (Adrianopel) Stad in het Europese deel van Turkije, aan de samenvloeiing van de Marcia en de Tunca; ca. 116.000 inw. Vervaardiging van parfum, Edom

Edom Landstreek op het Arabisch schiereiland tussen de Dode Zee en de Golf van Akaba. In de Oudheid bewoond door de Edomieten. Middelen van Edward de Belijder

Edward de Belijder (1003-1066; reg. 1042-66) Koning van de Angelsaksen. Tijdens zijn regering veel invloed van Normandiërs en Denen. Beloof

Edward de Oudere

Edward de Oudere (gest. 924; reg. 899-924) Koning van Engeland, zoon van Alfred de Grote. Edward de Oudere breidde zijn gezag over bijna heel Edward I (Engeland)

Edward I (Engeland) (1239-1307; reg. 1272-1307) koning van Engeland, huis Plantagenet. Versterkte positie kroon, o.a. door inperking privileges Edward II (Engeland)

Edward II (Engeland) (1284-1327; reg. 1307-27) koning van Engeland, huis Plantagenet. Zwak koning, gedomineerd door baronnen. Afgezet door

Edward III (Engeland)

Edward III (Engeland) (1312-1377; reg. 1327-77) koning van Engeland, huis Plantagenet. Vocht tegen Frankrijk in Honderdjarige Oorlog, riep zic

Edward IV (Engeland)

Edward IV (Engeland) (1442-1483; reg. 1461-70, 71-83) koning van Engeland, huis York. Zijn regeringsperiode werd overheerst door oorlogen tus

Edward V

Edward V (1470-1483; reg. 9 april-26 juni 1483) Koning van Engeland. Geraakte na de dood van zijn vader, Edward IV, in handen van de regent, zijn Edward van Woodstock

Edward van Woodstock (1330-1376) Prins van Wales, bijnaam de Zwarte Prins. Won tijdens de Honderdjarige Oorlog de slag bij Poitiers (1356), Edward VI (Engeland)

Edward VI (Engeland) (1537-1553; reg. 1547-53) Koning van Engeland en Ierland vanaf 1547, was de enige wettige zoon van Hendrik VIII. Zijn Edward VII (Engeland)

Edward VII (Engeland) (1841-1910) Brits vorst, volgde koningin Victoria op als soeverein. In veel opzichten verschilde hij sterk van zijn moeder. Edward VIII (Engeland)

Edward VIII (Engeland) (1894-1972; reg. 1936) koning van Groot-Brittannië en Noord-Ierland, keizer van India, huis Windsor. Moest aftreden vanw

eed in de kaatsbaan

eed in de kaatsbaan Eed afgelegd op 20 juni 1789 door de vertegenwoordigers van de derde stand, om niet uiteen te gaan voordat zij als nationale Eedgenootschap

Eedgenootschap Benaming voor het bondgenootschap (Eeuwig Covenant) van drie Zwitserse kantons (de Waldstätte) die de basis legden voor de Eeghen, Isabella Henriëtte van

Eeghen, Isabella Henriëtte van (1913-1996) Nederlands historica. Isabella Henriëtte van Eeghen studeerde geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam

Eekelen, Willem Frederik van

Eekelen, Willem Frederik van (geb. 1931) Nederlands politicus. Van Eekelen, die promoveerde in de rechtsgeleerdheid, werkte van 1955 tot 1977 Eenheidswet

Eenheidswet (Eenheidswet voor economische expansie, sociale vooruitgang en financieel herstel) Wet in België, ingediend door de regering-Eyskens eerste feministische golf

eerste feministische golf Benaming voor de eerste georganiseerde vorm van de vrouwenbeweging, in de tweede helft van de 19e eeuw ontstaan in Eerste Keizerrijk

Eerste Keizerrijk Het Franse rijk van Napoleon I Bonaparte, vanaf zijn kroning tot keizer in 1804 tot zijn verbanning naar Elba in 1814. In 1812 omvatte Eerste Republiek

Eerste Republiek Franse republiek vanaf de afschaffing van de monarchie in september 1792 tot de kroning van Napoleon I tot keizer in 1804. De Eerste Wereldoorlog

Eerste Wereldoorlog (1914-1918) Oorlog in Europa tussen de Centralen (Duitsland, Oostenrijk-Hongarije, Bulgarije en Turkije) en de geallieerden Eeuwig Edict

Eeuwig Edict 1. Verdrag uit 1577 tussen de door Filips II gezonden landvoogd Don Juan van Oostenrijk en de Staten-Generaal van de Nederlanden, efemeriden (lit.)

efemeriden (lit.) (Gr.: ephemeris = dagboek) Dagboeken van een koning of hooggeplaatste personen in de Oudheid. De efemeriden van Alexander de Efeze

Efeze (Ephesus) In de Oudheid oorspronkelijk een Carische nederzetting op de westkust van Klein-Azië, sedert de 12e eeuw v.C. bewoond door Griekse eforen

eforen De gezags- en rechtshandhavers in Sparta in de Griekse Oudheid. Zij waren afkomstig uit de aristocratie en werden voor een periode van één Egbert van Wessex

Egbert van Wessex (reg. 802-839) Koning van Wessex (genoemd naar de westelijke Saksen), een der koninkrijkjes van de Angelsaksische heptarchie Eggert, Willem Jansz.

Eggert, Willem Jansz. (ca. 1360-1417) Amsterdams wisselaar, werd in 1410 voor financiële hulp aan graaf Willem VI beleend met de heerlijkheid

Egmond, abdij van

Egmond, abdij van Benedictijnenabdij in de Nederlandse gemeente Egmond, gebouwd in 1935 (architect Kropholler). De eerste abdij werd ca. 930 Egmond, geslacht van

Egmond, geslacht van (ook: Egmont) Hollands adellijk geslacht, voortgekomen uit de voogden van de abdij van Egmond. Was in het bezit van de Egmontpact

Egmontpact (Ook: Gemeenschapspact) Akkoord over de Staatshervorming in België, gesloten op 25 mei 1977 in het Egmontpaleis tussen christen-Egyptische Rijk

Egyptische Rijk Hoogontwikkeld rijk, van ca. 5000 tot 525 v.C. gevestigd in de vallei en delta van de Nijl. De Egyptenaren ontwikkelden het hiërogliefenschrift, egyptologie

egyptologie Hulpwetenschap van de geschiedenis die zich bezighoudt met de bestudering van het oude Egypte van ongeveer 4000 v.C. tot enkele eeuwen Eichmann, Adolf

Eichmann, Adolf (1906-1962) Duits oorlogsmisdadiger, SS. Obersturmbannführer en werkzaam bij de Sicherheitsdienst in WO II. Belast met de 'E

eigenkerken

eigenkerken (Eigenkirche) Kerken door leken op het platteland gesticht. Deze kerken waren hun eigendom, zij stelden de geestelijken aan en incasseerden Einaudi, Luigi Numa Lorenzo

Einaudi, Luigi Numa Lorenzo (1874-1961) Italiaans econoom en politicus, hoogleraar openbare financiën te Turijn (1902-48). Bestreed als senator Einhard

Einhard (ook: Eginhard; ca 770-840) Geestelijke en biograaf van Karel de Grote, schreef 'Vita Caroli Magni' (Het leven van Karel de Grote) naar een Einkreisung

Einkreisung Begrip dat rijkskanselier Bismarck (1815-1898) van Duitsland gebruikte om de omsingeling van Duitsland door een bondgenootschap Einsatz-Gruppen

Einsatz-Gruppen Duitse gewapende eenheden ressorterend onder de SS, die in Oost-Europa achter de oprukkende troepen aantrokken om op grote Einthoven, Louis

Einthoven, Louis (1896-1979) Nederlands politicus, richtte samen met J. de Quay en J. Linthorst Homan in 1940 de omstreden Nederlandsche Unie Eisen und Blut

Eisen und Blut (IJzer en bloed) Woordverbinding die door Bismarck gevleugeld is geworden. In 1862 zei Bismarck in het Huis van Afgevaardigden: Eisenhower-doctrine

Eisenhower, Dwight David (1890-1969) Amerikaans generaal en Republikeins president. In de Tweede Wereloorlog was Eisenhower opperbevelhebber Eisenhower, Milton

Eisenhower, Milton (geb. 1899) Amerikaans diplomaat, was adviseur van zijn broer Dwight tijdens diens eerste presidentschap (1953-57). Als zijn Eisner, Kurt

Eisenhower-doctrine Beleid genoemd naar de Amerikaanse president Eisenhower, die in een toespraak tot het Congres (5 januari 1957) verklaarde Eisenhower, Dwight David

Eisner, Kurt (1867-1919) Duits journalist en socialistisch politicus van joodse afkomst. Had aandeel in de staking van de wapenindustrie in München Ekkehart IV

Ekkehart IV (ca. 980-ca. 1060) Duits (Latijns) geschiedschrijver. Hij was monnik van het klooster te Sankt Gallen, waar hij les gaf aan de kloosterschool. El Alamein, slag bij

El Alamein, slag bij Een van de keerpunten in de Tweede Wereldoorlog, die de Duitse nederlaag in Noord-Afrika inluidde. De opmars van de Duit

El Argar

El Argar Voorhistorisch Spaans dorp, bakermat van de El Argar-cultuur. Deze kenmerkte zich door rijke productie van brons, zilver en goud en wel El Dorado

El Dorado (Sp: de vergulde) Legendarisch oord rijk aan goud en andere kostbaarheden, dat ergens in het binnenland van Zuid-Amerika zou liggen. Ela

Ela (reg. ca. 888-ca. 886 v.C.) Vierde koning van Israël (Noordrijk), zoon van Basa. Door zijn commandant Zimri vermoord en opgevolgd (1 Kon. 16:Elamieten

Elamieten Kaukasisch volk, in de Oudheid woonachtig in het huidige West-Iran. De Elamieten stichtten het koninkrijk Elam (ca. 2500-639 v.C.), een Elcano, Juan Sebastían

Elcano, Juan Sebastían (ca. 1476-1526) Spaans zeevaarder, nam deel aan de expeditie van Magalhaes (1519), na wiens dood (1521) hij het commando

Elderen, Jan Lodewijk

Elderen, Jan Lodewijk (1620-1694) Prins-bisschop van Luik (1688-94). Trachtte in de oorlog tussen de Nederlanden en Frankrijk (1689-97) neutra

Eldjarn, Kristjan

Eldjarn, Kristjan (1916-1982) IJslands politicus, archeoloog en letterkundige, sinds 1968 president. Kreeg nationale bekendheid als conservator van Eleonora van Aquitanië

Eleonora van Aquitanië (ook: Eleonora van Poitou; 1122-1204) Dochter van Willem X van Aquitanië. Huwde in 1137 Lodewijk VII van Frankrijk, Elephantine

Elephantine Griekse naam voor een door de Egyptenaren Jeb (= olifant) genoemd eilandje in de Nijl. Garnizoensplaats gesticht ten tijde van het Oude Eleusinische mysteriën

Eleusinische mysteriën Cultus uit de Oudheid, gevierd te Eleusis (bij Athene) ter ere van de Griekse graangodin Demeter. De geheime riten, alleen Elgin and Kincardine, James Bruce

Elgin and Kincardine, James Bruce (1811-1863) Brits staatsman, zoon van Thomas Bruce Elgin. Bekleedde het gouverneurschap van Jamaica (1842) Eli

Eli Laatste richter van Israël (11e eeuw v.C.). Priester te Silo en opvoeder van de profeet Samuël.

Elia

Elia (9e eeuw v.C.) Israëlitisch profeet, bestreed koning Achab en de Baälverering van diens vrouw Izebel. Niet gestorven, maar ten hemel gevaren (Elias, Hendrik Jozef

Elias, Hendrik Jozef (1902-1973) Belgisch politicus en historicus. Volksvertegenwoordiger van het Vlaams Nationaal Verbond (sinds 1932), volg

Eligius

Eligius (Sint-Eloy; ca. 588-660) Heilige, oorspronkelijk goudsmid, bisschop van Doornik-Noyon (ca. 640). Patroon van de goudsmeden. Populair v

Elío, Francisco Xavier de (1767-1822) Spaans generaal, die in de napoleontische oorlog (1808-14) met succes de Franse troepen bestreed. Minder Elis

Eliot, John

Eliot, John (1592-1632) Engels puriteins politicus, voorvechter van de rechten van het parlement en aldaar fel oppositie voerend tegen de absolutistische Elío, Francisco Xavier de

Elis In de Oudheid landstreek in het noordwesten van het Griekse schiereiland Peloponnesos, befaamd door paardefokkerijen. De stad Elis bekleedde Elisa

Elisa ('God helpt'; 9e eeuw v.C.) Israëlitische profeet, leerling en opvolger van Elia, werkzaam in diens geest. Bewerkte de val van de dynastie van Omri.

Elisabeth Farnese

Elisabeth Farnese (1692-1766) Koningin van Spanje, tweede vrouw van Filips V (1714), dochter van de hertog van Parma. Verkreeg voor haar zoons Elisabeth Petrovna

Elisabeth Petrovna (1709-1762) Keizerin van Rusland (vanaf 1741), dochter van Peter de Grote. Bracht Pruisen op de rand van de nederlaag in de Elisabeth van Hongarije

Elisabeth van Hongarije (Erzsébet; Elisabeth van Thüringen; 1207-1231) Dochter van Andreas II van Hongarije, uitgehuwelijkt aan Lodewijk IV, Elisabeth van Valois

Elisabeth van Valois (1545-1568) Koningin van Spanje, echtgenote van Filips II. Huwelijk was bezegeling van het verdrag van Cateau Cambrésis

Elisabeth, keizerin van Oostenrijk

Elisabeth, keizerin van Oostenrijk (Elisabeth Amalie Eugenie, 'Sissy'; 1837-1898) Echtgenote van keizer Frans Jozef I. Vermoord in Genève.

Elisabeth, koningin van België

Elisabeth, koningin van België (Elisabeth Gabrielle Valerie Marie; 1876-1965) Echtgenote van Albert I, koning van België. Van Beierse afkomst. Elizabeth I Tudor

Elizabeth I Tudor (1533-1603) Koningin van Engeland van 1558 tot 1603, afkomstig uit het huis Tudor. In die periode heersten op het Europese vasteland Elizabeth II

Elizabeth II (Elizabeth Alexandra Mary; geb. 1926) Huis Windsor, koningin van Groot-Brittannië en Noord-Ierland sinds 1952, hoofd van het Brits Ellenborough, Edward Law

Ellenborough, Edward Law (1790-1871) Engels staatsman. Was viermaal president van het regeringsdepartement dat de supervisie had over het bestuur

Ellsberg, Daniel

Ellsberg, Daniel (geb. 1931) Amerikaans politicoloog, kwam in 1959 in dienst van de Rand Corporation, de 'denktank' van de Amerikaanse regering. Elmina

Elmina Handelsfort, in 1482 door de Portugezen gebouwd aan de zogenaamde Goudkust, het huidige Ghana. Elmina werd gebruikt voor de goud- en Elout van Soeterwoude, jhr. Pieter Jacob

Elout van Soeterwoude, jhr. Pieter Jacob (1805-1893) Als aanhanger van Groen van Prinsterer en lid van de Tweede Kamer (1853-62) nam E. fel Elout, Cornelis Theodorus

Elout, Cornelis Theodorus (1767-1861) Nederlands patriot en staatsman. E. studeerde rechten in Leiden. In 1808 werd hij lid van de Raad van State

Elst, Frans van der

Elst, Frans van der (1920-1997) Belgisch (Vlaams) politicus. Van der Elst studeerde rechten in Leuven. Na de oorlog verdedigde hij als advocaat Elten en Tudderen

Elten en Tudderen Twee gemeenten in de Bondsrepubliek Duitsland, bij 's-Heerenberg (Gld.); na WO II aan Nederland afgestaan, in 1963 teruggegeven.

Élysée

Élysée Paleis van de president van de Franse Republiek sinds 1873. Gebouwd in 1718 op de hoek van de Rue du Faubourg-Saint-Honoré en de avenue Elzas-Lotharingen

Elzas-Lotharingen Landstreek in Noord-Oost Frankrijk. Elzas en Lotharingen waren oorspronkelijk onderdeel van het Heilige Roomse Rijk maar werden emancipatie

emancipatie (Lett: vrijmaking) Het proces waarbij achtergestelde sociale groeperingen een volwaardige plaats in de maatschappij verwerven. Het woord Emancipatiecommissie

Emancipatie, Akte van Afschaffing van de horigheid in Oostenrijk (1848) en Rusland (1861). De Akte van Emancipatie in de Donaumonarchie was Emancipation Act

Emancipatiecommissie Nederlandse instelling, in 1974 voor 5 jaar opgericht in het kader van het Jaar van de Vrouw. Voorzitster was Paula Wass

Emancipatieraad

Emancipatieraad Adviesorgaan van de regering inzake het emancipatiebeleid. De Emancipatieraad werd in 1981 ingesteld en in 1997 weer opgeheven. Emancipatie, Akte van

Emancipation Act In 1829 in Groot-Brittannië uitgevaardigde wet, waardoor katholieken weer in het parlement konden worden opgenomen. Deze mogelijkheid Emanuel I de Grote

Emanuel I de Grote (Manuel I de Gelukkige; 1469-1521) Koning van Portugal vanaf 1495. Tijdens zijn regering werden de joden verdreven, ontstond Emanuel Philibert

Emanuel Philibert (1528-1580) Hertog van Savoye (vanaf 1553). Vocht aan de zijde van Karel V tegen Frans I, die zijn vader van zijn erflanden ha

Emin Pasja, Mehemed

Emin Pasja, Mehemed (eig. Eduard Schnitzer; 1840-1892) Duits arts en ontdekkingsreiziger, aanvankelijk in dienst van de Turkse sultan. Vanaf 1875 emir

emir (lett: heerser, bevelhebber) Titel van Arabische vorsten en legeraanvoerders. Het woord emir komt behalve als zelfstandig begrip voor in de titels Emiraat van Córdoba

Emiraat van Córdoba Islamitisch vorstendom in Spanje rond de hoofdstad Cordoba, in 756 gesticht door de Omajjaden-prins Abd al-Rahmaan I (re

Emma, koningin

Emma, koningin (1858-1934) Koningin van Nederland, geboren als Adelheid Emma Wilhelmina Theresia van Waldeck-Pyrmont. Trouwde in 1879 Emmius, Ubbo

Emmius, Ubbo (eig. Ubbo van Emden; 1547-1625) Nederlands geschiedschrijver, eerste rector magnificus en hoogleraar geschiedenis en Grieks aan Empedocles van Agrigentum

Empedocles van Agrigentum (ca. 490-ca. 430 v. C.) Grieks filosoof en arts, die wordt gerekend tot de jongere natuurfilosofen (pre-socraten). Hij empire

empire (Lat.: imperium = (keizer)rijk) In Frankrijk en Groot-Brittannië de benaming voor een groot rijk, meestal een keizerrijk. Bijv. het British Empire Emser Depesche

Emser Depesche Telegram van de Pruisische koning Wilhelm I op 13 juli 1870 verzonden aan bondskanselier Bismarck (1815-1898), dat de aanleiding Emser Punctatio

Emser Punctatio Verklaring in Bad Ems, op 25 augustus 1786 door de vertegenwoordigers van de aartsbisschoppen van Mainz, Trier, Keulen en Salzburg enclosure

enclosure Het omheinen en in particulier bezit nemen van gemeenschappelijke woeste grond door grootgrondbezitters en ook andere vormen van samenvoeging encomienda

encomienda (Sp: overdracht) Toewijzing van een stuk land inclusief de Indiaanse bewoners, zoals de Spaanse kroon die deed aan de kolonisten van Endlösung

Endlösung (Du: definitieve oplossing) Hitlers besluit tijdens de Tweede Wereldoorlog om alle Europese joden uit te roeien. Oplossing waarvoor gekozen Endor

Endor Oud-Israëlitische plaats, ten zuiden van de berg Tabor. Koning Saul (10e eeuw v.C.) bracht daar een bezoek aan een spiritistisch medium, dat Energie Handvest

Energie Handvest Geheel van afspraken en protocollen, in december 1991 ondertekend door 47 landen en de EG (de OESO-landen, de voormalige

Engeland, Slag om (Battle of Britain) Strijd tussen de Duitse en de Britse luchtmacht (juni-oktober 1940) als voorbereiding op een Duitse invasie Engelbrecht I graaf van Nassau

Engelandvaarders

Engelandvaarders Nederlanders die tijdens de Duitse bezetting (1940-1945) Engeland wisten te bereiken en in dienst traden bij het leger of de regering Engeland, Slag om

Engelbrecht I graaf van Nassau (ca. 1370-1442) Zoon van graaf Jan I van Nassau-Dillenburg. Door zijn huwelijk met Johanna van Polanen, erfdochter Engelbrecht II van Nassau

Engelbrecht II van Nassau (1451-1504) Graaf van Nassau, Vianden, heer van Breda en de Lek, kleinzoon van Engelbrecht I en oudste zoon van Jan Engelbrechtsson, Engelbrecht

Engelbrechtsson, Engelbrecht (Engelbrekt Engelbrektsson; ca. 1395-1436) Zweeds vrijheidsstrijder, die in 1434 een opstand tegen Erik XIII, koning Engelschman, Niek

Engels, Wilhelm Friedrich (1820-1895) Duits filosoof en socialistisch theoreticus. Stond aanvankelijk onder invloed van Feuerbach en Hegel. Beïnvl

Engels-Afghaanse Oorlogen

Engels-Afghaanse Oorlogen Drietal oorlogen waarbij de Engelsen zich trachtten te verzekeren van een overheersende invloed in Afghanistan. De Engels-Birmaanse Oorlogen

Engels-Birmaanse Oorlogen Drietal oorlogen, in eerste instantie het gevolg van het botsende Engelse en Birmaanse imperialisme in Assam, later Engels-Perzische overeenkomst

Engelschman, Niek (1913-1988) (pseud. Bob Angelo) Nederlands acteur, oprichter van het COC. Reeds vlak voor de oorlog kondigde Engelschman

Engelse oorlogen

Engelse oorlogen Verzamelnaam voor de vier zee-oorlogen tussen Engeland en de Republiek der Verenigde Nederlanden, gevoerd tussen 1652 en

Engels-Perzische overeenkomst In 1949 sloot Groot-Brittannië met de Iraanse regering een overeenkomst betreffende de exploitatie van de Perzische Engels, Wilhelm Friedrich

Enghien, Louis Antoine Henri van Bourbon-Condé

Enghien, Louis Antoine Henri van Bourbon-Condé (1772-1804) Frans edelman (de laatste Condé), streed in emigrantenleger tegen de revolutie. England-Spiel

England-Spiel Duitse manipulatie van het contact tussen het Nederlandse verzet en Engeland in de jaren 1942-1943. Nadat een uit Engeland overgevlogen Enlil

Enlil (Ellil) God bij de Soemeriërs en later bij de Assyriërs en Babyloniërs. Bij de Soemeriërs was Enlil het hoofd van het Pantheon; hij werd vereerd

Enosis

Enosis (Gr.: eenwording) Grieks-Cypriotische vrijheidsbeweging, die vanaf de 19e eeuw streefde naar vereniging van het eiland Cyprus met Griekenland. enragés

enragés (Fr: razenden) Links-radicale beweging in Frankrijk tijdens de Franse Revolutie. De enragés o.l.v. Jacques Roux en Varlet eisten uitgebreide Entebbe-actie

Entebbe-actie Spectaculaire Israëlische militaire operatie op het Oegandese vliegveld Entebbe in de nacht van 3 op 4 juli 1976. Op 27 juni kaapte een Entens van Mentheda tot Middelstum, Dorema en Engelboort, Barthold

Entens van Mentheda tot Middelstum, Dorema en Engelboort, Barthold (1539-1580) Nederlands edelman en krijgsman, sloot zich in 1566 aan Entente

Entente (Fr: verstandhouding, eensgezindheid) Benaming voor de geallieerde staten die in de Eerste Wereldoorlog tegen de centrale mogendheden Entente Cordiale

Entente Cordiale Het bondgenootschap tussen Engeland en Frankrijk gesloten in 1904. Met deze overeenkomst kreeg Frankrijk de vrije hand in haar Entente Raad

Entente Raad (Union Sahel-Benin) Samenwerkingsverband tussen Opper-Volta, Benin, Ivoorkust en Niger, opgericht in 1959 met het praktische doel Enver Bei

Enver Bei (ook: Enver Pasja; 1881-1922) Turks officier en staatsman, een van de leiders van de opstand in Saloniki (1908) tegen sultan Abdoel Hamied eohominide

eohominide Wetenschappelijke term voor de eerste mensachtige wezens in de ontwikkeling van het leven op aarde.

EOKA

EOKA (Ethniki Organosis Kypriokou Agonos: Nationale Organisatie van Cypriotische Strijders) Militante onafhankelijkheidsbeweging op Cyprus, Epaminondas

Epaminondas (ca. 420-362 v.C.) Thebaans veldheer. Introduceerde een nieuwe gevechtsmethode voor het voetvolk: de schuine falanx (versterkte linkerkant eparchie

eparchie Oud-Griekse benaming voor een gewest dat door een landvoogd (eparchos) werd bestuurd. In de oosterse, rooms-katholieke en anglicaanse Ephialtes van Athene

Ephialtes van Athene (gest. 462/461 v.C.) Democratisch staatsman in Athene. Gaf eerste aanzet tot de vervolmaking van het democratisch staatsbestel, Ephialtes van Trachis

Ephialtes van Trachis Thessaliër die de Perzen o.l.v. Xerxes tijdens de slag bij Thermopylae (480 v.C.) de weg wees, waardoor zij een Grieks leger Ephorus van Cyme

Ephorus van Cyme (ca. 405-330 v.C.) Grieks geschiedschrijver, leerling van Isocrates. Schreef over de periode van de inval der Doriërs (terugkeer epicurisme

epicurisme Levenshouding, genoemd naar Epicurus, waarbij men ernaar streeft zoveel mogelijk persoonlijke genietingen te smaken. Een belangrijk epigrafiek

epigrafiek Wetenschap die zich bezighoudt met de bestudering van teksten vastgelegd op duurzaam materiaal, zoals steen, metaal, hout, keramiek. Hoewel equites

equites (ordo equester) Stand in het Romeinse Rijk (na senatoren), oorspronkelijk degenen die op grond van hun vermogen te paard in het leger moesten Erbakan, Necmettin

Erbakan, Necmettin (geb. 1926) Turks ingenieur en politicus. Erbakan studeerde aan de Technische Universiteiten van Istanbul en Aken; in Istanbul erfgooier

erfgooier Bezitter van het gebruiksrecht van de gemeenschappelijke weidegebieden van het Gooi. Dit recht stamde uit de 14e eeuw. De erfgooiers waren Erfüllungspolitik

Erfüllungspolitik De Duitse politiek van vervulling (Erfüllung) van de voorwaarden van het Verdrag van Versailles, geïntroduceerd door kanselier J. Erfurt, congres van

Erfurt, congres van Tweede ontmoeting tussen tsaar Alexander I en Napoleon (27 september-14 oktober 1808). Napoleon wenste het bondgenootsch

Erhard, Ludwig

Erhard, Ludwig (1897-1977) Wes-Duits christendemocratisch politicus, minister van Economische Zaken (vanaf 1949). De economische bloei na WO Eridoe

Eridoe Een van de oudste Soemerische steden in Neder-Mesopotamië, thans de ruïnestad Aboe Sjarhein. Cultusplaats van de god Ea. Tempels en keramiek Erik de Rode

Erik (Denemarken) 1. Erik I (bijnaam: Ejegod = de Goedhartige; 1056-1103) Koning van Denemarken (1095-1103), maakte in 1098 een pelgrimsto

Erik (Noorwegen)

Erik (Noorwegen) 1. Erik I (bijnaam: Blodöks = de Bloedbijl; 895-954), koning van 933-35. Verwierf alleenheerschappij door het doden van zijn b

Erik (Zweden)

Erik (Zweden) 1. Erik VII (bijnaam: Segersäll = de Overwinnaar; gest. ca. 995) Veroverde Denemarken door koning Svein Forkbeard te verslaan. 2. Eriksen, Erik

Erik de Rode (eig. Erik Thorvaldsson; ca. 950-ca. 1007) Noors ontdekkingsreiziger, ontdekte Groenland (981) en stichtte er een nederzetting (986).

Erik II Magnusson van Noorwegen

Erik II Magnusson van Noorwegen (bijg. Priesterhater; gest. 1299) Koning van Noorwegen (1280-99), beperkte de macht van de geestelijkheid en Erik (Denemarken)

Eriksen, Erik (1902-1972) Deens politicus en landbouwdeskundige, werd in 1935 kamerlid voor de liberale Venstre-Parti. Minister van Landbouw Eritrese Volksbevrijdingsfront

Eritrese Volksbevrijdingsfront (Ook: EPLF) Marxistische beweging in Ethiopië die strijdt voor een onafhankelijk Eritrea (Noord-Ethiopië). Het grotendee

Erlander, Tage Fritiof

Erlander, Tage Fritiof (1901-1985) Zweeds politicus, kwam in 1933 als sociaal-democraat in het parlement. Na de oorlog werd hij minister van On

Erler, Fritz

Erler, Fritz (1913-67) West-Duits politicus, vooraanstaand lid van de SPD sinds 1931. Ging in verzet tegen het nationaal-socialisme, in 1939 tot 10 Ermanarik

Ermanarik (gest. 375) Machtig Ostrogotisch koning van een rijk in Zuid-Rusland, pleegde zelfmoord bij de inval der Hunnen. Komt in een aantal sagen Ernestijnse tak

Ernestijnse tak Linie van het huis Wettin, ontstaan door boedelscheiding bij het verdrag van Leipzig tussen keurvorst Ernst en zijn broer Albrecht Ernst August

Ernst August (1771-1851) Hertog van Cumberland, zoon van George III. Na de dood van zijn broer Willem IV (1837) volgde Victoria op in Groot-Ernst Casimir

Ernst Casimir (1573-1632) Graaf van Nassau-Dietz, vergezelde zijn broer Willem Lodewijk op veldtochten tegen Coevorden en Groningen. Volgde Ernst II

Ernst II (1818-1893) Hertog van Saksen-Coburg-Gotha vanaf 1844. Voerde liberale politiek, steunde eenheidsstreven Pruisen, maar was aanvankelijk Ernst van Beieren

Ernst van Beieren (1554-1612) Prins-bisschop van Luik (1581) en aartsbisschop en keurvorst van Keulen (1583). Onbekwaam voor zijn ambt; feitelijke Ernst van Oostenrijk

Ernst van Oostenrijk (1553-1595) Aartshertog van Oostenrijk als zoon van keizer Maximiliaan II. Onderscheidde zich in de oorlog tegen de Turken. Errázuriz Zanartu, Federico

Errázuriz Zanartu, Federico (1825-1877) Chileens staatsman, werd in 1849 lid van het Congres. Voor zijn aandeel aan de opstand van 1851 werd Ershad, Hussein Mohammed

Ershad, Hussein Mohammed (geb. 1930) Bengalees militair en politicus. Ershad werd opgeleid tot militair en was jarenlang gestationeerd in West-Erzberger, Matthias

Erzberger, Matthias (1875-1921) Duits journalist en politicus, lid Rijksdag (1903) voor de linkervleugel van de Centrumpartij. Uitte scherpe kritiek Esarhaddon

Esarhaddon (ook: Assarhaddon; 7e eeuw v.C.) Koning van Assyrië (680-669 v.C.). Liet Babel, dat door zijn vader Sanherib verwoest was, herbouwen. Escorial, El

Escorial, El (eig. San Lorenzo de El Escorial) Klooster en paleis in het gelijknamige dorp, 47 km ten noordwesten van Madrid op de zuidhelling van Esjkol, Levi

Esjkol, Levi (eig. Levi Schkolnik; 1895-1969) Israëlisch socialistisch politicus. Emigreerde in 1913 vanuit Rusland naar Israël. Stichtte een der eerste Esjmoen

Esjmoen Genezend god, vereerd in Fenicië. Zijn eredienst werd later overgebracht naar Carthago. Nog weer later werd hij gelijkgesteld met de Griekse Esjnoenna

Esjnoenna (nu: Tall al-Asmar) Oud-Mesopotamische stad ten noordoosten van Bagdad, blootgelegd tussen 1930-36. Kort voor Hammoerabi stelde Espaillat, Ulises Francisco

Espaillat, Ulises Francisco (1823-1878) Schrijver en politicus van de Dominicaanse Republiek, voor wier onafhankelijkheid hij zich inzette. In 1876

España, José María

España, José María (1761-1799) Venezolaans patriot; E. leidde in 1797 in Venezuela een - mislukte - opstand van creolen en mestiezen tegen het Espartero, Joaquin Baldomero Fernandéz Alvarez

Espartero, Joaquin Baldomero Fernandéz Alvarez (1792-1879) Spaans veldheer en staatsman, vorst van Luchana en Vergara. Koos in de opvolgingsoorlog Esquilinus

Esquilinus (Esquilijn) Een van de zeven heuvels waarop Rome gebouwd is.

Esquivel, Adolfo Perez

Esquivel, Adolfo Perez (geb. 1931) Argentijns beeldhouwer en architect. Tot 1974 was Esquivel docent architectuur aan de Universiteit La Plata in Esquivel, Manuel

Esquivel, Manuel (geb. 1940) Beliziaans politicus. Esquivel is medeoprichter van de conservatieve United Democratic Party (UDP, opgericht in 1973) Essad Pasja

Essad Pasja (1863-1920) Albanees militair en politicus. Streed in 1912 voor de onafhankelijkheid en werd in het gevormde koninkrijk o.l.v. Wilhelm Essed, Franklin Edgar

Essed, Franklin Edgar (1919-1988) Surinaams politicus. In de jaren zestig en zeventig was Dr Ing. Frank Essed jarenlang minister van Opbouw vo

Essen, Jan van (gest. 1523) Augustijner monnik in Antwerpen. Met Hendrik Voes in Brussel verbrand vanwege evangelische gezindheid: de eerste Essex, Robert Devereux

Essenen

Essenen Aanhangers van een streng wettische joodse stroming in Palestina tussen 140 v.C. en 70 n.C. De naam is afgeleid van chassidiem = vromen. Essen, Jan van

Essex, Robert Devereux (1566-1601) Engels legeraanvoerder, berucht en beroemd om zijn verhouding met Elizabeth I. Vergezelde zijn stiefvader Este

Este Italiaans vorstengeslacht, afkomstig uit de gelijknamige stad in de buurt van Padua. Begin 12e eeuw in twee takken gesplitst. Van Guelfo, beleend Esterházy (van Galantá), familie

Esterházy (van Galantá), familie Rijk adellijk Hongaars geslacht, bekend door zijn stimulerende invloed op het Hongaars/Oostenrijkse muziekleven. Estimé, Dumarsais

Estimé, Dumarsais (1900-1953) Haïtiaans staatsman, werd in 1946 tot president gekozen. Het belangrijkste punt van zijn regeerprogram was de verbetering Estournelles de Constant, Paul Henri Benjamin Balluet d'

Estournelles de Constant, Paul Henri Benjamin Balluet d' (1852-1924) Frans senator, stichter en voorzitter van de Groupe parlementaire de l'arbitrage Estrada Cabrera, Manuel

Estrada Cabrera, Manuel (1857-1924) Guatemalaans staatsman, werd president na de moord op Reyna Barrios (1898). E., die het presidentschap Estrididen

Estrididen Deens koningshuis, regerend van 1035 tot 1412.

Estrup, Jacob Brønnum Scavenius (1825-1913) Deens conservatief politicus, minister van Binnenlandse Zaken (1865-69). Beheerste de Deense ETA

Estrup, Jacob BrYnnum Scavenius

Estrup, Jacob BrYnnum Scavenius (1825-1913) Deens conservatief politicus, minister van Binnenlandse Zaken (1865-69). Beheerste de Deense Estrup, Jacob Brønnum Scavenius

ETA (Euzkadi Ta Azkatasuna) Militante afscheidingsbeweging in het Noord-Spaanse Baskenland. De ETA poogt met terreuraanslagen het herstel af etatisme

etatisme (Fr: état = staat) Denkwijze die het toekennen van grote macht aan de centrale overheid voorstaat. Sommige politieke ideologieën propageren États Généraux

États Généraux (Fr: Staten-Generaal) Nationale vertegenwoordiging in Frankrijk, waarin drie standen zitting hadden: geestelijkheid, adel en burgerij Ethiopisch keizerrijk

Ethiopisch keizerrijk Keizerrijk in Oost-Afrika, gesticht vóór het begin van onze jaartelling door de dynastie der Aksoemieten. Dit machtig handelsrijk ethische politiek

ethische politiek Door Nederland vanaf 1904 gevoerd beleid t.a.v. Nederlands-Indië. Tegenover de vroegere opvatting van Indië als wingewest werden ethnarch

ethnarch (Grieks: ethnarchès = vorst voor het volk) Titel die in het begin van de christelijke jaartelling werd verleend aan van Rome afhankelijke vorsten ethnohistory

ethnohistory Studie van de geschiedenis van volken die geen schrift kenden. De ethnohistory kwam op in de jaren veertig van deze eeuw en is sterk etnarch

etnarch (Gr.: ethnarchès = vorst voor het volk) Titel in het begin van de christelijke jaartelling gegeven aan van Rome afhankelijke vorsten in Syrië etnische zuivering

etnische zuivering Het met geweld uit een dorp, stad of regio verwijderen van mensen die tot een bepaald ras, geloof of politieke overtuiging behoren; etnocentrisme

etnocentrisme Neiging om op basis van normen en waarden van de eigen (sub)cultuur andere (sub)culturen te beoordelen. Etnocentrisme kan de groepssolidariteit etnografische analogie

etnografische analogie Archeologische methode, waarbij men het leven van vroegere bewoners van een bepaald gebied tracht te reconstrueren uit Etrusken

Etrusken (Ook: Etruriërs) Volk dat van ca. 700-300 v.C. het huidige Noord- en Midden-Italië bewoonde. De Etrusken waren waarschijnlijk afkomstig Eudocia

Eu, graaf van

Eu, graaf van (1842-1922) Schoonzoon van de Braziliaanse keizer, Pedro II, speelde een belangrijke rol in de oorlog tegen Paraguay (1865-70). Nadat evangelische Kerken

Eudocia (Eudoxia) Naam van enkele keizerinnen en prinsessen in het Oost-Romeinse en Byzantijnse Keizerrijk, o.a.: 1. Eudocia Aelia (gest. 404), vrouw Eugénie María de Montijo y de Guzmán

Eugénie María de Montijo y de Guzmán (1826-1920) Keizerin der Fransen, van Spaans-Schotse afkomst, getrouwd met Napoleon III (1853). Streefde Eugenius, Frans

Eugenius, Frans (1663-1736) Oostenrijks veldheer en staatsman, prins van Savoie-Carignan. Zeer succesvol in de Spaanse Successieoorlog, o.a. bij Eulenburg, Philipp zu

Eulenburg, Philipp zu (1847-1921) Duits dichter, componist en diplomaat, ambassadeur in Wenen (1894-1902). Werd in 1900 vorst van Eulenburg Eumenes

Eumenes Naam van twee hellenistische koningen van Pergamum in Klein-Azië uit het geslacht der Attaliden: 1. Eumenes I (reg. 263-241 v.C.), ma

eunuch

eunuch Man met eunuchisme. In de loop der eeuwen hebben gecastreerde mannen dienst gedaan als dienaar en beschermer van vooraanstaande vrouwen Eunus

Eunus Syrische slaaf die aan het hoofd stond van de slavenopstand in Sicilië (136-132 v.C.). Verslagen door de Romeinen.

eupatriden

eupatriden Adellijke grootgrondbezitters in Athene in de Griekse Oudheid. Zij hadden de macht in handen van ca. 900 tot ca. 600 v. C. en bezaten Eupen, Pieter Jan Simon van

Eupen, Pieter Jan Simon van (1744-1804) Vlaams geestelijke en politicus. Als vicaris van het bisdom Antwerpen en vurig statist voerde E. actie Eurik

Eurik (ca. 420-484) Spaans Visigotisch koning, reg. 466-84. Verwierf de troon door moord op zijn broer Theodorik II van Toulouse; regeerde over eurocentrisme

Euro-Arabische dialoog Sluimerende speciale relatie tussen de lidstaten van de Europese Gemeenschap en de landen aangesloten bij de Arabische Eurybiades

eurocentrisme (Ook: europacentrisme) Denkwijze die Europa beschouwt als toonaangevend in de wereld. In de 19e en het begin van de 20ste eeuw eurocommunisme

eurocommunisme Benaming voor de door enkele West-Europese communistische partijen bepleite democratische weg naar het communisme. Deze

Europa-akkoorden

Europa-akkoorden Na de omwentelingen in Oost-Europa (1989-1990) besloot de Europese Unie de betrekkingen met Oost-Europa te intensiveren

Europees Concert

Europees Concert Aanduiding van de samenwerking van de vijf grote Europese mogendheden, Engeland, Rusland, Oostenrijk, Pruisen en Frankri

Europees Parlement

Europees Parlement (EP) Parlement van de Europese Unie, in 1958 voor het eerst bijeengekomen als de Vergadering van de Europese Gemeenschap

Europees Sociaal Fonds

Europees Sociaal Fonds (ESF) Financieel instrument van het werkgelegenheidsbeleid van de Europese Unie. Bedoeld om de nadelige sociaal-economis

Europese Defensie Gemeenschap

Europese Defensie Gemeenschap (EDG) Nooit in werking getreden gemeenschap voor defensieaangelegenheden. Wel werd een verdrag voor de Europese Gemeenschap

Europese Gemeenschap (EG) 1. Sinds 1993 benaming voor de voormalige Europese Economische Gemeenschap (EEG), opgericht in 1957 door Europese Investeringsbank

Europese Investeringsbank (EIB) Bij het Verdrag van Rome (1957) ingesteld financieel instrument van de Europese Gemeenschappen met rechtspersoonli

Europese kernmacht

Europese kernmacht In 1957 werden verkennende gesprekken op ministerieel niveau gevoerd door Frankrijk, West-Duitsland en Italië (de drie grote Europese Ontwapenings Conferentie

Europese Ontwapenings Conferentie (EOC; officieel: Conferentie over Veiligheid- en Vertrouwenbevorderende Maatregelen en Ontwapening in Europese Politieke Gemeenschap

Europese Politieke Gemeenschap (EPG) Nooit tot stand gekomen gemeenschap voor politieke aangelegenheden. In de discussie over de Europese Europese Politieke Samenwerking

Europese Politieke Samenwerking (EPS) In 1987 geïnstitutionaliseerd samenwerkingsverband op het gebied van de buitenlandse politiek tussen Europese Politieke Unie

Europese Politieke Unie (EPU) Hoofdelelement van de Europese Unie. De EPU omvat de nieuwe politieke beleidsterreinen van de Europese Unie, Europese Unie

Europese Unie (EU) Opgericht bij het Verdrag van Maastricht; in werking getreden op 1 november 1993 na ratificatie door de lidstaten van de Unie. Europese Volkspartij

Europese Volkspartij (EVP) Politieke organisatie op Europees niveau van de christen-democratische partijen uit alle lidstaten van de Europese Unie Euro-Arabische dialoog

Eurybiades Spartaans vlootvoogd. Versloeg de Perzen o.l.v. koning Xerxes bij Artemisium en Salamis in 480 v.C.

evangelische Kerken Aanduiding van verschillende protestantse kerkgenootschappen. De Nederlandse Evangelische Kerken, zoals de Evangelische

Evangelische Volkspartij

Evangelische Volkspartij (EVP) Nederlandse politieke partij. De EVP werd in 1981 opgericht uit onvrede met het te weinig vooruitstrevende karakte

Evans, Arthur John

Evans, Arthur John (1851-1941) Brits archeoloog, buitengewoon hoogleraar te Oxford (1909-25). Ontdekte rond 1900 het labyrintachtige paleizencomplex evenementiële geschiedenis

evenementiële geschiedenis De geschiedenis van gebeurtenissen. Deze term ontstond omstreeks 1900 als negatieve aanduiding van de op feiten

evenwichtspolitiek

evenwichtspolitiek Politiek gericht op het creëren en handhaven van een politiek, economisch en militair evenwicht in de internationale verhoudingen. Everaerts, Nicolaas

Everaerts, Nicolaas (ook: Klaas Everts; 1462-1532) Zuid-Nederlands vroeg-humanistisch jurist, hoogleraar Romeins Recht te Leuven (1492-96).

Everhard van der Marck

Everhard van der Marck (ook: Eberhard; 1472-1538) Prins-bisschop van Luik (1505-38). Streefde naar neutraliteit, maar koos in 1518 de zijde van

Evertsen, familie

Evertsen, familie Zeeuws geslacht van vlootvoogden, dat vanaf het begin van de Tachtigjarige Oorlog tot in de 18e eeuw bekwame gezagvoerders leverde Evren, Kenan

Evren, Kenan (geb. 1918) Turks militair en politicus. Evren richtte zich in 1969 namens de krijgsmacht tot president Korotürk om de politieke partijen exarch

exarch Gouverneur van een afgelegen provincie van het Byzantijnse Rijk. De Exarch van Ravenna heerste van 584 tot 751 vanuit Ravenna over Byzantijns exchequer

exchequer (Oudfrans: eschequier = schaakbord, geblokt kleed waarop uitbetalingen werden verricht). Sinds de 12e eeuw in Engeland bestaand schatkistambt; excommunicatie

excommunicatie (kerkban) Strafmiddel van de Kerk: ontneming van bepaalde rechten, bijv. deelneming aan de eucharistie (met behoud van lidmaatschap). Exloo, halssnoer van

Exloo, halssnoer van Kralensnoer uit de midden bronstijd (1400-1000 v.C.), gevonden in 1881 in Exloo (Drenthe). Getuigt van verre handelsbetrekkingen exodus

exodus In het verhaal van de exodus, de uittocht van het joodse volk uit Egypte, vinden wij de neerslag van een historisch gebeuren dat waarschijnlijk expansiepolitiek

expansiepolitiek Uitbreiding van de invloedssfeer van een land. Er kan onderscheid gemaakt worden tussen territoriale, economische, geestelijke en explicit

explicit (Lat.) Slotwoord van een (oud) handschrift. Oude boeken kennen geen titelpagina, wel een begin (incipit) en een eind (explicit). Hier een voorbeeld exploitatiekolonie

exploitatiekolonie Koloniale vestigingen, zoals forten en handelsposten, bemand door handelaren, militairen, ambtenaren en missionarissen, wier verblijf expunctie

expunctie Het uitkrabben of onduidelijk maken van schrijf- en tekenfouten in middeleeuwse manuscripten.

extremisme, islamitisch

extremisme, islamitisch Term om die islamitische groepen te omschrijven die geweld gebruiken om hun politieke doel - een islamitische staat - te Eylau, slag bij

Eylau, slag bij In 1807 in voormalig Oost-Pruisen geleverd gevecht tussen Frankrijk onder Napoleon en Pruisen en Rusland anderzijds. Gewonnen Eylenbosch, Gustaaf

Eylenbosch, Gustaaf (1856-1939) Vlaams journalist en politicus. Richtte in 1887 het eerste christelijke vakverbond op in Gent en werd in 1912 voorzitter Eynden, Jacob van den

Eynde, Theophile Joris (Jos) van

Eynde, Theophile Joris (Jos) van (1907-1992) Belgisch politicus. Van Eynde studeerde af als onderwijzer, maar werd journalist bij de socialistische Eyre, Edward John

Eynden, Jacob van den (ca. 1515-1570) Noord-Nederlands staatsman. In 1544 werd E. pensionaris van Delft en in 1560 landsadvocaat van Holland.

Eyre, Edward John (1815-1901) Brits ontdekkingsreiziger en koloniaal bestuurder. Maakte verscheidene tochten in Zuid-Australië, waar hij o.m. het Eyschen, Paul

Eyschen, Paul (1841-1915) Luxemburgs staatsman, minister van Justitie (1876-88) en premier (1888-1915). Bracht eerste sociale wetten tot stand Eyskens, Gaston

Eyskens, Gaston (1905-1988) Vlaams politicus. Van 1939 tot 1973 was Eyskens CVP-parlementslid (vanaf 1965 senator) en een van de invloedrijkste Eyskens, Mark Frans

Eyskens, Mark Frans (geb. 1933) Belgisch econoom en politicus. Eyskens werd vanaf 1962 vaak gevraagd als adviseur inzake openbare financiën.

Ezra

Ezra (5e eeuw v.C.) Joods ambtenaar aan het Perzische hof, belast met de zaken van de joodse gemeente. Waarschijnlijk ca. 400 v.C. naar Palestina Ezzelino III da Romano

Ezzelino III da Romano (1194-1259) Italiaans machthebber in Verona, Padua, Vicenza en Treviso, aanvoerder van de keizersgezinde Ghibellijnen. Fabian Society

Fabian Society Britse socialistische groepering die streefde naar geleidelijke veranderingen langs parlementaire weg. De Fabian Society werd in 1883 Fabiola, koningin

Fabiola, koningin (Fabiola Fernanda María de las Victorias Antonia Adelaida de Mora y Aragón, geb. 1928) Fabiola was koningin der Belgen. Zij Fabius

Fabius Geslacht van Romeinse patriciërs. Leden o.a.: Quintus Fabius Maximus Verrucosus (ca. 280-203 v.C.) Bijnaam Cunctator (= talmer). Vijfma

Fabius, Laurent

Fabius, Laurent (geb. 1946) Frans politicus. In 1978 werd Fabius lid van het Franse parlement voor de Socialistische Partij (PS). Van 1984 tot 1986 faciliteitengemeenten

faciliteitengemeenten Gemeenten rond Brussel en langs de taalgrens die na de vaststelling van de taalgebieden in 1963 tegemoetkomingen kregen.

Facta, Luigi

Facta, Luigi (1861-1930) Italiaans liberaal politicus. Werd na de Mars op Rome (okt. 1922) door Mussolini gedwongen zijn sinds februari beklede Fagel, François

Fagel, François (1659-1746) Nederlands rechtsgeleerde en staatsman, griffier van de Staten-Generaal (1690-1744). Groot aanzien in binnen- en buitenland, Fagel, François Nicolaas

Fagel, François Nicolaas (1655-1718) Nederlands veldheer, vocht in Negenjarige Oorlog (1688-97) en in de Spaanse Successieoorlog (1702-13). Fagel, Gaspar

Fagel, Gaspar (1634-1688) Nederlands staatsman, pensionaris van Haarlem (1663), griffier van de Staten-Generaal (1670), volgde Johan de Witt op Fagel, Hendrik

Fagel, Hendrik (1765-1838) Nederlands-Brits staatsman, griffier van de Staten-Generaal (1790). In 1794 buitengewoon gezant in Londen om de houding Fagerholm, Karl-August

Fagerholm, Karl-August (1901-1984) Fins politicus en vakbondsleider, gedurende enkele decennia een leidende figuur in de Finse Sociaal-Democrat

Fahd ibn Abdoel al-Aziez, koning

Fahd ibn Abdoel al-Aziez, koning (geb. 1923), koning van Saudi-Arabië sinds 1982, zoon van Abdoel Aziez ibn Saoed. Fahd werd in 1952 minister Faider, Charles

Faider, Charles (1811-1893) Belgisch magistraat en staatsman (liberaal), advocaat-generaal bij het Hof van Cassatie en minister van Justitie (1852-Faidherbe, Louis Léon César

Faidherbe, Louis Léon César (1818-1889) Frans militair en koloniaal bestuurder, gouverneur-generaal van Frans West-Afrika (1854-61; 1863-65), Fair Deal

Fair Deal Sociaal-economisch programma, gelanceerd door de Amerikaanse president Truman, dat moest aansluiten op de New Deal van zijn voorganger. Fairfax, Thomas

Fairfax, Thomas (1612-1671) Engels generaal, vocht onder Karel I tegen Schotten, liep in de burgeroorlog over naar het Parlement. Versloeg Karel Faisal Ibn Abdoel Aziez

Faisal Ibn Abdoel Aziez (ca. 1907-1975) Koning van Saudi-Arabië (1964-75) door opzij zetten van zijn broer Saoed Ibn Abdoel Aziez. Hij vergroott

Faisal II

Faisal II (Feisal; 1935-1958) Laatste koning van Irak. Volgde zijn vader Ghazi op (1939), tot 1953 onder regentschap. In 1958 bij de staatsgreep van Falange

Falange Spaanse fascistische beweging, in oktober 1933 opgericht door José António Primo de Rivera, zoon van de Spaanse dictator Miguel Primo falanx

falanx (Gr.: phalanx = balk, slagorde) In de Oudheid door de Grieken gebruikte opstelling van zwaarbewapende krijgers (hoplieten). Deze stonden beschermd Falck, Anton Reinhard

Falck, Anton Reinhard (1777-1843) Nederlands staatsman, was onder Lodewijk Napoleon afdelingschef op Buitenlandse Zaken en secretaris-generaal

Falcón, Juan C.

Falcón, Juan C. (1820-1870) Venezolaans generaal en staatsman, stond aan het hoofd van de liberalen tijdens de regering van Castro, maar moest Falerii

Falerii Stad in Zuid-Etrurië (bij tegenwoordige Cività Castellana) bewoond door Faliski. Sinds 8e eeuw v.C. onder politieke en culturele invloed van Falieri, Marino

Falieri, Marino (1274-1355) Doge van Venetië (sinds 1354). De nederlaag van de vloot tegen Genua veroorzaakte ontevredenheid bij patriciërs. Falieri Falkenhausen, Alexander Ernst von

Falkenhausen, Alexander Ernst von (1878-1966) Duits generaal. Onderdrukte Bokseropstand in China (1901), vocht in WO I, was militair adviseur Falkenhayn, Erich von

Falkenhayn, Erich von (1861-1922) Duits generaal, chef generale staf (1914). In 1916 vervangen door Von Hindenburg na nederlaag bij Verdun. Da

Falkland-oorlog

Falkland-oorlog Korte, niet-verklaarde oorlog tussen Argentinië en Groot-Brittannië om de zeggenschap over de Britse Falklandeilanden in het zuiden Fälldin, Nils Olof Thorbjörn

Fälldin, Nils Olof Thorbjörn (geb. 1926) Zweeds politicus. Fälldin was parlementslid voor de Centrumpartij van 1958-64 en sinds 1968. Van 1976-Fallières, Clément Armand

Fallières, Clément Armand (1841-1931) Frans links-republikeins politicus. Eén maand premier in 1883, vele malen minister. Voorzitter van de Senaat

Falloux, Alfred Frédéric Pierre, graaf van

Falloux, Alfred Frédéric Pierre, graaf van (1811-1886) Frans r.-k. staatsman en schrijver. Onder president Lodewijk Napoleon in 1848 belast met Fama

Fama Gevleugelde Romeinse godin van het gerucht, dochter van Tellus. Bezat evenveel monden, oren en ogen als veren.

Fan Wen-tsj'eng

Fan Wen-tsj'eng (Fan Wencheng; 1597-1666) Telg uit een vooraanstaande Chinese ambtenarenfamilie, die in de nadagen van de Ming-dynastie (1368-Fanarioten

Fanarioten Turksgezinde Grieken in Constantinopel in de 17e-19e eeuw. Zij ontleenden hun naam aan de Griekse wijk Fanar in Constantinopel. Ze Fanfani, Amintore

Fanfani, Amintore (geb. 1908) Italiaans politicus, studeerde wiskunde en economie en werd hoogleraar economische politiek te Milaan (1936) en Rome Farah Diba

Farah Diba (geb. 1938) Ex-keizerin van Iran (Perzië), behoort tot vooraanstaand Perzisch geslacht. Trouwde in 1959 met shah Mohammed Reza Pahlawi, farao

farao Naam van de koning in het Oude Egypte. De farao werd gezien als een god, verantwoordelijk voor de handhaving van de wereldorde en de welvaart Fariaux, Jacques de

Fariaux, Jacques de (1627-1695) Zuid-Nederlands krijgsman. Voor de Tachtigjarige Oorlog in Spaanse dienst, nadien in dienst van Republiek, o.Farina, Giuseppe la

Farina, Giuseppe la (1815-1863) Italiaans revolutionair politicus en schrijver. Zijn geschriften over en voor de Risorgimento, de Italiaanse eenheidsbeweging farizeeën

farizeeën Leden van een joodse sekte rond het begin van onze jaartelling die de mondelinge overlevering even belangrijk achtte als de geschreven wetten. Farnese

Farnese Italiaans adellijk geslacht stammend uit de 11e eeuw. Allessandro Farnese werd in 1534 paus Paulus III en creëerde het hertogdom Parma Faroeq

Faroeq (Faroek; 1920-1965) Koning van Egypte (1936-52). Regeerde als absoluut vorst, hield systematisch de populaire Wafd-partij buiten regering. Farrell, Edelmiro

Farrell, Edelmiro (1887-1980) Argentijns generaal en politicus, volgde in 1844 de door Juan Domingo Perón verdreven Ramírez op. In 1945 werd fasces

fasces Roedenbundel met bijl, in het Romeinse Rijk een symbool van autoriteit, gedragen door de lictoren die de magistraten altijd begeleidden. Het Fasci Italiani di Combattimento

Fasci Italiani di Combattimento Anti-socialistische knokploegen opgericht in Milaan in 1919, genoemd naar het Romeinse symbool van autoriteit, fascisme

fascisme Politieke beweging, ontstaan na de Eerste Wereldoorlog in Italië met de oprichting van de Fasci italiani di combattimento of Italiaanse strijdbonden, Fasjoda-incident

Fasjoda-incident Frans-Brits conflict rondom de ontmoeting in september 1898 tussen het Brits-Egyptisch leger onder Lord Kitchener en een Frans Fasti

Fasti (volledig: dies fasti) Dagen waarop behandeling van politieke en burgerlijke aangelegenheden in het oude Rome geoorloofd was. In het Keizerrijk Fatimah

Fatimah Dochter van Mohammed en Chadiedja, die trouwde met Mohammeds neef Ali ibn Aboe Talib, de vierde rechtgeleide kalief. Ze was de moeder Fatimiden

Fatimiden Islamitische sjiietische dynastie in Noord-Afrika (909-1171). De Fatimiden beschouwden zich als afstammelingen van Fatimah en Ali, respectievelijk Faulhaber, Michael von

Faulhaber, Michael von (1869-1952) R.-k. theoloog, aartsbisschop van München-Freising, kardinaal (1921). Fel tegenstander van het nazi-bewind.

Faulkner, Brian

Faulkner, Brian (1921-1977) Noord-Iers politicus, voorzitter Unionistische Partij (1971- 76) en als zodanig premier. Geroutineerd politicus; slaagde Faure, Edgar Jean

Faure, Edgar Jean (1908-1988) Frans politicus. Faure vestigde zich op 21-jarige leeftijd als advocaat. Tijdens de Tweede Wereldoorlog voegde hij Faure, François Félix

Faure, François Félix (1841-1899) Frans staatsman, president van 1895 tot 1899, tijdens welke periode het bondgenootschap met Rusland werd ver

Favre, Gabriel Claude Jules (Jules)

Favre, Gabriel Claude Jules (Jules) (1809-1880) Frans jurist en republikeins politicus, tegenstander van Napoleon III. Gekant tegen Frans-Duitse Fawkes, Guy

Fawkes, Guy (1570-1606) Een der leiders van het Gunpowder Plot (Buskruitverraad), een samenzwering van Engelse katholieken om op 5 november Fayat, Hendrik

Fayat, Hendrik (1908-1997) Belgisch (Vlaams) politicus. Fayat studeerde rechten aan de VUB in Brussel, waar hij later hoogleraar internationale politiek Feber, Louis Jean Marie

Feber, Louis Jean Marie (1885-1964) Nederlands schrijver en politicus, studeerde te Delft, was van 1909-20 als waterbouwkundig ingenieur werkzaa

febronianisme

febronianisme Beweging in de rooms-katholieke Kerk in het Duitse Rijk in de 18e eeuw, die de invloed van paus en curie wilde terugdringen en het Februaristaking

Februari-revolutie (Frankrijk)

Februari-revolutie (Frankrijk) Opstand in Parijs in februari 1848 die een einde maakte aan het 'burgerkoningschap' van Louis Philippe van Orléans Februari-revolutie (Rusland)

Februari-revolutie (Rusland) (Maart-revolutie volgens de westerse tijdrekening) Revolutie in Rusland in februari 1917 tegen het autocratische bewind

Februaristaking Staking op 25 en 26 februari 1941 in Amsterdam, uitgeroepen door de sinds 1940 illegale Communistische Partij uit protest tegen

Febvre, Lucien

Febvre, Lucien (1878-1956) Frans historicus, hoogleraar in Dijon, Straatsburg en Parijs. Stichtte met Marc Bloch in 1929 het tijdschrift 'Annales d'histoire fedayeen

fedayeen Palestijnse strijders onder leiding van de grootmoefti, de islamitische religieuze leider die tot 1936 in Jeruzalem zetelde. Direct na het uitroepen Federal Bureau of Investigation

Federal Bureau of Investigation (FBI) Amerikaanse opsporingsdienst, opgericht in 1908. Tot zijn taak behoort o.m. het opsporen van misdaden en federalisme

federalisme 1. Het idee van en het streven naar een staat waarin twee of meer politieke eenheden samengaan met behoud van een zekere mate van zelfstandigheid. federalisten

federalisten Rechtervleugel van de patriotten die ten tijde van de Bataafse Republiek het politieke bestel zo veel mogelijk bij het oude wilde laten en Federatie van de Andes

Federatie van de Andes Plan van Simón Bolívar om te komen tot een federatie van Groot-Colombia (d.i. Colombia, Venezuela, Panamá en Ecuador), Federatie van Liberale en Democratische Partijen in de Europese Unie

Federatie van Liberale en Democratische Partijen in de Europese Unie (ELD) Politieke organisatie op Europees niveau, opgericht in 1976, waarbij Federatie van Socialistische partijen in de Europese Unie

Federatie van Socialistische partijen in de Europese Unie Politieke organisatie op Europees niveau, opgericht in 1974, waarbij een groot aantal Federmann, Nikolaus

Federmann, Nikolaus (ca. 1505-1542) Duits ontdekkingsreiziger in Venezuela en Colombia; handelsagent in dienst van de Welsers (bankiersfamil

Fehrenbach, Konstantin

Fehrenbach, Konstantin (1852-1926) Duits politicus, van 1885-87 en 1901-13 lid van de Tweede Kamer in Baden voor de katholieke Centrumpartij. Feijó, Diego Antonio

Feijó, Diego Antonio (1784-1843) Braziliaans priester, politicus en regent van Brazilië tijdens de minderjarigheid van Pedro II. Door zijn starheid fellow traveller

fellow traveller Iemand die sympathiseert met het communisme en de voormalige Sovjet-Unie zonder lid te zijn van de communistische partij. De term felonie

felonie Het verbreken van de eed van trouw tussen vazal en heer of het niet nakomen van zijn verplichtingen door een van beide partijen. Als de vazal Feministisch-socialistisch Platform

Feministisch-socialistisch Platform In het begin van de jaren zeventig opgerichte Nederlandse beweging van feministisch-socialistische huize. Het Feng Kwee-fen

Feng- en Sjan-offers (Feng/Shan) Plechtige Chinese staatsoffers met grote politieke betekenis, die alleen door een deugdzame keizer (een 'Vredevorst') Feng-ju-siang

Feng Kwee-fen (Feng Guifen; 1809-1874) Vooraanstaand Chinees geleerde en ambtenaar onder de Tsj'ing-dynastie (1636-1911), die de belangrijkste Feng- en Sjan-offers

Feng-ju-siang (1882-1948) Chinees militair en politicus. Een van de 'warlords' die van 1912 tot 1930 het gezag voerden over delen van China. Aanvankelijk Fenians

Fenians Nationalistische organisatie van Ierse emigranten in de Verenigde Staten, in 1858 opgericht door John O'Mahony (1816-1877). De naam is Fenicië

Fenicië (Phoenicië; 'purperland'?) In de Oudheid de benaming voor het door Feniciërs bewoonde oostelijke kustgebied van de Middellandse Zee, ruwweg Feniciërs

Feniciërs Volk dat vanaf ca. 3000 v.C. het huidige Libanon bewoonde. Rond 1200 v.C. begon hun eigenlijke beschaving die gebaseerd was op uitgebreide Fenicische cultuur

Fenicische cultuur Cultuur van een volk dat in de Oudheid leefde in een gebied dat grofweg overeenkwam met het huidige Libanon. Een van de eerste feodalisme

feodalisme (Lat: feodum of feudum = leen) Begrip dat vaak gebruikt wordt voor de economische en maatschappelijke orde die met het leenstelsel gepaard Ferdinand I de Grote (Castilië en León)

Ferdinand (Napels)

Ferdinand (Napels) 1. Ferdinand I (1423-1494), koning van Napels (1458). Bastaardzoon van Alfonso V van Aragón, na verzet paus en adel toch tot fermiers généraux

Ferdinand I (Duitse Rijk)

Ferdinand I (Duitse Rijk) (1503-1564), keizer van het Duitse Rijk (1556-64), voordien Rooms-Koning (1531) en koning van Bohemen (1526). Jon

Ferdinand I de Grote (Castilië en León) (gest. 1065), koning van Castilië (1035-65). Veroverde León en Coimbra en maakte de koningen van Toledo Ferdinand I de Rechtvaardige (Aragón)

Ferdinand I de Rechtvaardige (Aragón) (1373-1416) Koning van Aragón en Sicilië (1412-16), was redelijk succesvol in de strijd tegen de Moren Ferdinand I de Wijze

Ferdinand I de Wijze (1345-1383) Koning van Portugal (1367-1383). Na de dood van Pedro de Wrede (1369) van Castilië was hij een van de preten

Ferdinand II (Duitse Rijk) (1578-1637), keizer van het Duitse Rijk (1619-37), als zodanig koning van Bohemen en Hongarije. Onverdraagzaam katholiek

Ferdinand II de Katholieke (Aragon)

Ferdinand II de Katholieke (Aragon) (1452-1516), koning van Aragón (1479) en van Sicilië (1471). Door huwelijk met Isabella van Castilië vereniging Ferdinand II van Léon

Ferdinand II van Léon (ca. 1137-1188) Koning van Léon, Asturië en Galicië (1157-1188); zijn oudere broer Sancho kreeg de kroon van Castilië. F

Ferdinand II van Portugal

Ferdinand II van Portugal (Ferdinand II van Saksen-Coburg-Kohary; 1816-1885) Koning van Portugal vanaf 1837. Hij huwde in 1836 met Maria Ferdinand II (Duitse Rijk)

Ferdinand III (Duitse Rijk) (1608-1657), keizer van het Duitse Rijk (1637-57), koning van Bohemen (1627) en van Hongarije (1626) tijdens het keizers

Ferdinand III de Heilige (Castilië en León)

Ferdinand III de Heilige (Castilië en León) (1199-1252), koning van Castilië (1217) en León (1230). Veroverde o.a. Murcia, Córdoba en Sevilla Ferdinand III (Duitse Rijk)

Ferdinand IV (Castilië en León)

Ferdinand IV (Castilië en León) (1285-1312) Koning van Castilië en León (1295-1312). Streed succesvol tegen Aragón en Portugal.

Ferdinand van Beieren

Ferdinand van Beieren (1577-1650) Prinsbisschop van Luik, aartsbisschop en keurvorst van Keulen, bisschop van Hildesheim, Münster en Paderborn

Ferdinand van Oostenrijk

Ferdinand van Oostenrijk (1609-1641) Landvoogd der Spaanse Nederlanden (1634), tijdens zijn bestuur verovering van Breda (1637) door Frederik Ferdinand VII van Spanje

Ferdinand VII van Spanje (1784-1833) Koning van Spanje in 1808 (afgezet door Napoleon) en na 1814. Zijn afschaffing van de Salische wet betreffen

fermiers généraux Franse belastingpachters die vanaf het eind van de Middeleeuwen tot de Franse Revolutie de meeste belastingen inden, met name Fernández Alonso, Severo

Fernández Alonso, Severo (1849-1925) Boliviaans staatsman, werd president in 1896. Toen hij voorstelde de residentie Sucre tot hoofdstad te verhe

Fernández Reyna, Leonel Antonio

Fernández Reyna, Leonel Antonio (geb. 1953) Politicus uit de Dominicaanse Republiek. Fernández groeide op in New York. Hij studeerde rechten Ferrand van Portugal

Ferrand van Portugal (1188-1233) Graaf van Vlaanderen en Henegouwen, zoon van koning Sancho I van Portugal. Huwde in 1212 met Johanna, dochte

Ferraris, Jozef de

Ferraris, Jozef de (1726-1814) Belgisch militair en cartograaf. Generaal van de artillerie in buitenlandse dienst. Maakte de eerste topografische kaart Ferreira da Veiga, Evaristo

Ferreira da Veiga, Evaristo (1799-1837) Braziliaans politicus, werd in 1830 liberaal afgevaardigde van Minas Gerais in de Kamer van Afgevaardigden.

Ferrer Guardia, Francisco

Ferrer Guardia, Francisco (1859-1909) Spaans pedagoog en revolutionair. In 1901 stichtte Ferrer Guardia de Escuela Moderna in Barcelona. In 1906 Ferrier, Johan Henri Eliza

Ferrier, Johan Henri Eliza (geb. 1910) Surinaams politicus, lid van de Staten van Suriname (1946- 48), directeur van onderwijs (1951-55) en premier

Ferry de Clugny

Ferry de Clugny (gest. 1483) Bisschop van Doornik, vertrouwensman van de Bourgondiërs en rechtsgeleerde. Werd in 1473 door Karel de Stoute tot Ferry, Jules François Camille

Ferry, Jules François Camille (1832-1893) Frans gematigd-liberaal staatsman. Als minister van Onderwijs (1879-80) voerde hij een antiklerikale Fersen, Hans Axel von

Fersen, Hans Axel von (1755-1810) Zweeds diplomaat, werd in 1789 gezant in Frankrijk. Zijn vriendschap met koningin Marie Antoinette gaf stof

Fesch, Joseph

Fesch, Joseph (1763-1839) Frans kardinaal, aartsbisschop van Lyon (1802). Stond oorspronkelijk op goede voet met zijn neef (oomzegger) Napoleon; feuillants

feuillants Politieke groepering in de Franse Revolutie, opgericht in 1791 als afsplitsing van de radicale republikeinen, de Jacobijnen. Zij ontleende Fez, verdrag van

Fez, verdrag van Verdrag tussen Frankrijk en de Marokkaanse sultan, gesloten op 30 maart 1912, waarbij de sultan een Frans protectoraat over Marokko fianna

Fianna Fáil (Iers: soldaten van het lot) Ierse nationalistische partij, in 1926 opgericht door Eamon de Valera (1882-1975) als gematigde afsplitsing Ficker, Julius von

fianna In de cultuur van de Kelten een aparte groep edelen, bestaande uit georganiseerde groepen jongemannen, die wegtrokken om buiten hun land Fianna Fáil

Ficker, Julius von (1826-1902) Oostenrijks jurist en historicus, gespecialiseerd in de oorkondeleer en rechtsgeschiedenis van de Middeleeuwen. We

Fidelis van Sigmaringen

Fidelis van Sigmaringen (eig. Markus Roy; 1577/78-1622) Duits heilige; jurist, kapucijn. Eerste missionaris van de, ter wille van de Contrareformatie Fieandt, Rainer von

Fieandt, Rainer von (geb. 1890) Fins politicus en financieel deskundige, president van de Nationale Bank van Finland (1955-57). In 1957 werd hij Fiennes, Ghislain de

Fiennes, Ghislain de (Lumbres; gest. ca. 1580) Heer van Lumbres, Zuid-Nederlands staats- en krijgsman, was een der ondertekenaars van het Com

Figl, Leopold

Figl, Leopold (1902-1965) Oostenrijks politicus, werd na WO II staatssecretaris en Landeshauptmann van Neder-Oostenrijk. Medeoprichter van de Figner, Vera Nikolajevna

Figner, Vera Nikolajevna (1852-1942) Russisch revolutionaire, betrokken bij moord op tsaar Alexander II (1881). Verbleef tot 1906 in gevangenscha

Figueroa Alcorta, José

Figueroa Alcorta, José (1860-1931) Argentijns politicus en advocaat, volgde in 1906 Quintana op als president. Tijdens zijn ambtsperiode duurde

Filaret

Filaret (eig. Fjodor Nikititsj Romanov; ca. 1554-1633) Russisch-orthodox patriarch. Vader van Michaël, de eerste tsaar der Romanovs, tijdens wiens Filemon

Filemon Een van de eerste christenen in Klein-Azië (Colosse?), bekend door de kortste brief van de apostel Paulus, de 'brief aan Filemon' (61 n.C.?). filhellenisme

filhellenisme Europese beweging die de Griekse opstand tegen het Turks gezag (1821- 1829) steunde met geld, wapens en vrijwilligers. Het filhellenisme filibustering

filibustering Het tegenhouden van een wet in de Amerikaanse Senaat door een minderheid middels lange redevoeringen. Filibustering kan aanhouden filibustiers

filibustiers (flibustiers; naar het Ned. vrijbuiters) Avonturiers die van de 17e tot het eind der 19e eeuw de kusten van West-Indië en Zuid-Amerika onveilig filippica

Filip, prins (Filip Leopold Louis Marie; geb. 1960) Prins van België. Filip is de oudste zoon van koning Albert en koningin Paola. Bij zijn opleiding Filisola, Vicente

filippica Boze toespraak, genoemd naar de drie redevoeringen die de Griekse staatsman Demosthenes (384-322 v.C.) hield tegen Philippus van Macedonië. Filippus

Filippus Een van de twaalf leerlingen van Jezus, mogelijk van niet-joodse afkomst. De 'Handelingen der apostelen' berichten over zijn missionaire werkzaamheid Filips de Grootmoedige

Filips (België) (Filips Eugène Ferdinand Marie Clement Baudouin Leopold Georges; 1837- 1905) Derde zoon van Leopold I van België, weigerde Filip, prins

Filips de Grootmoedige (1504-1567) Landgraaf van Hessen-Kassel, werd door Melanchton voor de hervorming gewonnen. Zijn voornaamste doel Filips de Regent

Filips de Regent (Philippe d'Orléans; 1674-1723) Regent voor de Franse koning Lodewijk XV (1715-23). Voerde kostbare hofhuishouding.

Filips I (Frankrijk) (1052-1108; reg. vanaf 1060) Nadat zijn vader Hendrik I in 1060 overleed, volgde Filips I hem op onder regentschap van zijn moeder Filips II Augustus (Frankrijk)

Filips I le Noble van Namen

Filips I le Noble van Namen (reg. 1196-1216) Was de tweede zoon van Boudewijn V van Henegouwen, die hij in 1196 na diens overlijden opvolgde Filips I (Frankrijk)

Filips II (Spanje)

Filips II (Spanje) (1527-98) Spaanse koning, hier vooral bekend als de grote onderdrukker van de vrijheidsstrijd in de Nederlanden. In werkelijkheid Filips III de Goede (Bourgondië)

Filips II Augustus (Frankrijk) (1165-1223), koning van Frankrijk vanaf 1180, zoon van Lodewijk VII. Versterkte centrale gezag, maakte koningschap Filips II de Stoute (Bourgondië)

Filips II de Stoute (Bourgondië) (1342-1404), hertog van Bourgondië, jongste zoon van Jan II de Goede van Frankrijk; kreeg Bourgondië als apanage. Filips II van Courtenay

Filips II van Courtenay Zoon van Peter van Courtenay en Jolande van Henegouwen. Na het overlijden van zijn vader in 1216 kreeg F. zowel het graa

Filips III (Spanje) (1578-1621), koning van Spanje vanaf 1598. Liet bestuur over aan de hertog van Lerma, die een verzoenende politiek voerde: o.Filips IV de Schone (Bourgondië)

Filips III de Goede (Bourgondië) (1396-1467), hertog van Bourgondië, Franche-Comté, Vlaanderen, Artois (1419), enige zoon van Jan zonder Vrees. Filips III de Stoute (Frankrijk)

Filips III de Stoute (Frankrijk) (1245-1285), koning van Frankrijk vanaf 1270, zoon van Lodewijk IX. Weinig zelfstandig vorst, stond o.a. sterk onder Filips III van Namen

Filips III van Namen Zoon van Jan I en Maria Artois. F. leidde een zeer avontuurlijk leven en bestuurde slechts van 1336 tot 1337 het graafschap Namen, Filips III (Spanje)

Filips IV (Spanje) (1605-1665), koning van Spanje vanaf 1621. Liet bestuur over aan Olivarez, die streed tegen kardinaal Richelieu. Afbrokkeling r

Filips IV de Schone (Bourgondië) (1478-1506; Filips I van Spanje), hertog van Bourgondië (1494), aartshertog van Oostenrijk. Getrouwd met Johanna Filips IV de Schone (Frankrijk)

Filips IV de Schone (Frankrijk) (1268-1314), koning van Frankrijk vanaf 1285. Huwde zijn dochter Isabella uit aan Edward II van Engeland. Problemen Filips IV (Spanje)

Filips V (Spanje) (1683-1746), koning van Spanje vanaf 1713. Kleinzoon van Lodewijk XIV, die voor hem de opvolging in Spanje regelde (Vrede Filips van Bourgondië

Filips V de Lange (Frankrijk)

Filips V de Lange (Frankrijk) (1291-1322) Was de derde zoon van Filips IV de Schone. Na het overlijden van zijn broer Lodewijk X in 1316 werd Filips V (Spanje)

Filips van Bourgondië (1464-1524) Buitenechtelijke zoon van hertog Filips de Goede van Bourgondië en Margaretha Post. F. diende in het Bourgon

Filips van de Elzas

Filips van de Elzas (1142-1191) Graaf van Vlaanderen (1168). Stichtte nieuwe steden (o.a. Nieuwpoort), stelde bezoldigde ambtenaren aan, bevorderde Filips van Leiden

Filips van Leiden (ca. 1320-1382) Rechtsgeleerde, stammend uit een aanzienlijke Leidse familie. In dienst van de graaf van Holland als een soort adviseur Filips van St.-Pol

Filips van St.-Pol (1404-1430) Hertog van Brabant (1427). Opgevolgd door zijn oom Filips de Goede van Bourgondië.

Filips van Zwaben

Filips van Zwaben (ca. 1180-1208) Koning van Duitsland, uit geslacht der Hohenstaufen. In 1198 gekozen tot Rooms-Koning door de Staufische factie, Filips VI (Frankrijk)

Filips VI (Frankrijk) (1293-1350), koning van Frankrijk vanaf 1328, eerste uit Valois-dynastie. Onder zijn bewind begin Honderdjarige Oorlog, o.a. Filips Willem, prins van Oranje

Filips Willem, prins van Oranje (1554-1618) Oudste zoon van Willem van Oranje en Anna van Buren. Studerend te Leuven werd Filips 16 februari Filips (België)

Filisola, Vicente (1785-1850) Mexicaans generaal, werd in 1822 naar het huidige Honduras en El Salvador gestuurd om deze gebieden voor de Mexicaanse Filistijnen

Filistijnen Zeevolk dat eind 13e eeuw v.C. Filistea in bezit nam, de kuststrook tussen Jaffa en Gaza in Palestina. Hun belangrijkste steden waren Gaza, Fillmore, Millard

Fillmore, Millard (1800-1874) Amerikaans politicus, lid van het Congres (1833-35; 1837-43) voor de Whig-partij. Werd in 1849 vice-president onder Filmer, Robert

Filmer, Robert (1588-1653) Engels schrijver, koningsgezind en exponent van de droit divin-theorie. Werk: 'The necessity of the absolute power of Fimmen, Edo C.

Fimmen, Edo C. (1881-1942) Nederlands vakbondsleider, in 1915 secretaris van het NVV, in 1919 secretaris van het IVV. F. was een voorstander Fin de siècle

Fin de siècle (Fr: einde van de eeuw) Franse benaming voor het culturele klimaat en de mentaliteit van de laatste tien jaar van de 19e en de eerste tien Fine Gael

Fine Gael Een der twee grote politieke partijen van Ierland, opgericht in 1921. Behoudender dan de Fianna Fáil en meer gericht op verzoening met finlandisering

finlandisering Aanduiding van de beperking van de vrijheid van handelen in vooral de buitenlandse politiek van een land. Ondanks zijn formeel onafhankelijke Fins-Russische oorlog

Fins-Russische oorlog (1939-1940; ook: Winteroorlog) Teneinde zich zo snel mogelijk te verzekeren van de haar, bij het Molotov-Ribbentroppact,

Firoez Toeghloek

Firoez Toeghloek (1307/8-1388) Volgde in 1351 Mohammad ben Toeghloek op als Sultan van Delhi (India), nadat hij al tijdens diens regeringsperiode First Australian Federal Convention

First Australian Federal Convention Congres in 1891 gehouden om te komen tot een grondwetsontwerp voor een verenigd federalistisch Australië. FIS (pol.)

FIS (pol.) Het Front Islamique du Salut of Islamitisch Heilsfront (FIS) is de belangrijkste vertegenwoordiger van de Algerijnse fundamentalistische Fischböck, Hans

Fischböck, Hans (1895-1967) Oostenrijks financier, commissaris-generaal voor Financiën en Economie in Nederland tijdens de Bezetting. Kreeg in Fischer-controverse

Fischer, Franz (1901-1989) Duits oorlogsmisdadiger. Fischer maakte tijdens de Duitse bezetting deel uit van de Sicherheitspolizei en de Sicherheitsdienst Fisher-kabinet

Fischer-controverse Historisch debat in de jaren zestig tussen Duitse historici over de Eerste Wereldoorlog n.a.v. de these van de historicus Fritz Fischer Fischer, Franz

Fisher, John Arbuthnot (1841-1920) Brits admiraal en First Sea Lord (1904-10; 1914-15), voerde de Dreadnought in. Trad in 1915 af omdat hij teg

Fisher-kabinet Labor-kabinet onder Andrew Fisher (1862-1928) dat van 1908-15 Australië bestuurde. Ondanks kleine meerderheid in het Lagerhuis Fisher, John Arbuthnot

Fitzroy, Robert

Fitzroy, Robert (1805-1865) Brits zeeofficier en meteoroloog, gezagvoerder van de Beagle, waarmee Darwin zijn reis om de wereld maakte (1831-36). Fjodor

Fjodor (Feodor) Naam van enige tsaren van Rusland: Fjodor I (1557-1598), tsaar vanaf 1584, laatste uit het geslacht Roerik, zoon van Ivan IV de Verschrikkelijke. Fjodorovna, Aleksandra

Fjodorovna, Aleksandra (1872-1918) Prinses Alice van Hessen, keizerin van Rusland, gehuwd met tsaar Nicolaas II. Stond onder invloed van de flagellanten

flagellanten (Geselaars) Personen die psalmen biddend, liederen zingend en zichzelf geselend door het land trokken om de straffen van het naderend flaminganten

flaminganten Benaming voor overtuigde aanhangers van de Vlaamse Beweging. De aanduiding is afgeleid van het onderscheid in het graafschap Vlaanderen Flamininus, Titus Quinctius

Flamininus, Titus Quinctius (ca. 228-174 v.C.) Romeins veldheer uit het geslacht der Quinctii. Versloeg als consul in de Tweede Macedonische Oorlog

Flaminius, Gaius

Flaminius, Gaius (gest. 217 v.C.) Romeins staatsman uit het plebejische geslacht der Flaminii. Als volkstribuun (232) stelde hij een Akkerwet op, waardoor Flandin, Pierre-Étienne

Flandin, Pierre-Étienne (1889-1958) Frans jurist en politicus, leider van de gematigd rechtse Alliance Démocratique. Flandin was premier (1934-3

Flavius Josephus

Flavius Josephus (ca. 37-ca. 100) Joods historicus. In 66 leider in de opstand tegen de Romeinen, maar later op goede voet met de keizers Vespasianus Flavius, geslacht

Flavius, geslacht Romeins geslacht van plebejers, invloedrijk in de Keizertijd. Tot de eerste Flavische dynastie behoren Vespasianus, Titus en Domitianus; Fleury, André Hercule de

Fleury, André Hercule de (1653-1743) Frans kardinaal en staatsman, werd in 1726 kardinaal en premier onder Lodewijk XV. Voerde de eerste jaren Flevo

Flevo (Flevum) In de Romeinse tijd de naam voor het binnenmeer waaruit, door stormen en watervloeden verbreed, in de 13e eeuw de Zuiderzee ontstond. Flinders, Matthew

Flinders, Matthew (1774-1814) Brits ontdekkingsreiziger, ondernam van 1795-1803 enkele reizen naar Australië. Hij wordt beschouwd als de belangrijkste Florence

Florence (Firenze) Stad in Italië, gelegen in het dal van de Arno, aan de voet van de Etruskische Apenijnen; ca. 383.000 inw. Hoofdstad van de regio Flores, Juan José

Flores, Juan José (1808-1864) Ecuadoriaans generaal en staatsman, streed met Bolívar voor de onafhankelijkheid van Gran Colombia. Nadat deze Flores, Venancio

Flores, Venancio (1809-1868) Uruguayaans militair en staatsman, steunde Rivera in diens opstand tegen Oribe (1836) en in diens oorlog tegen Argentinië Floris de Voogd

Floris de Voogd (gest. 1258) Broer van Willem II, graaf van Holland-Zeeland en Rooms-Koning, die hij tijdens zijn verblijf in Duitsland verving. Floris I (Holland)

Floris I (Holland) (gest. 1061) Graaf van Holland (1049-61), broer en opvolger van Dirk IV. De uitbreiding naar het zuiden, zoals die was ingezet door Floris II de Vette (Holland)

Floris II de Vette (Holland) (gest. 1122), graaf van Holland vanaf 1091 als opvolger van zijn vader Dirk V. Maakte door voorgangers veroverde gebiede

Floris III (Holland)

Floris III (Holland) (gest. 1190), graaf van Holland vanaf 1157 als opvolger van zijn vader Dirk VI. Trouw volgeling van keizer Frederik Barbarossa, Floris IV (Holland)

Floris IV (Holland) (1210-1234) Graaf van Holland, zoon en opvolger van Willem I. Slaagde er niet in Zeeland van Vlaanderen los te maken en ook Floris V (Holland)

Floris V (Holland) (1254-1296), graaf van Holland en Zeeland (1256) als opvolger van Rooms-Koning Willem II. Vergrootte gebied, verkreeg het Nedersticht Florisz, Pieter

Floris, prins (Floris Frederik Martijn; geb. 1975) Prins van Oranje-Nassau, van Vollenhoven; vierde zoon van prinses Margriet en Pieter van Vollenhoven.

Florisz, Pieter (1608-1658) Nederlands vlootvoogd. Leidde met Witte de With, na Tromps sneuvelen, de manoeuvres in de slag bij Ter Heyde (1653) Floris, prins

FNLA

FNLA (Nationaal Front voor de Bevrijding van Angola) Verzetsbeweging in Angola, opgericht in 1958 (als Unie van de Volken van Angola) door Holden Foch, Ferdinand

Foch, Ferdinand (1851-1929) Frans militair. Voor WO I werkzaam bij het hoger militair onderwijs. In WO I achtereenvolgens commandant 20e legerkorps Fock, Dirk

Fock, Dirk (1858-1941) Nederlands politicus en jurist, lid Tweede Kamer (1901-05; 1913-21) en Eerste Kamer (1929-35) voor de Liberale Unie. In Fock, Jenö

Fock, Jenö (geb. 1916) Hongaars premier (1967-75), groot economisch deskundige. Versterkte de handelsbetrekkingen met het Westen.

Foeaad

Foeaad (Fuad; 1868-1936) Sultan (1917) en koning van Egypte (1922). Aanvankelijk constitutioneel vorst, maar sinds 1928 regerend zonder parlement. Foead Mehmed Pasja

Foead Mehmed Pasja (1815-1869) Turks staatsman. Meest Europees gezinde politicus van de Tanzimat (Nieuwe Orde), een hervormingsbeweging foederati

foederati Germanen die werden opgenomen in het Romeinse Rijk en in ruil voor landbouwgrond de grenzen verdedigden.

Foedjiwara

Foedjiwara Mitjinaga (reg. 966-1028) Machtigste heerser van de Japanse Foedjiwara-clan. Tijdens zijn regentschap bereikte de Japanse klassieke literatuur Foedjiwara Mototsoene

Foedjiwara Mototsoene (836-891) Eerste kampakoe in Japan (hoogste raadgever van de keizer). Op deze post, die tot in de 12e eeuw voorbehouden

Foedjiwara Periode genoemd naar befaamd adellijk geslacht in Japan, dat tussen de 9e en 12e eeuw vrijwel de gehele staatsmacht in handen had. De Foedjiwara Mitjinaga

Foedjiwara Tadahira

Foedjiwara Tadahira (880-949) Japans staatsman uit de Foedjiwara-clan, regent in 930 en kampakoe in 941. Tijdens zijn bewind braken in de provincies Foedjiwara Tokihira

Foedjiwara Tokihira (871-909) Japans staatsman die de pogingen van keizer Oeda om de macht van de Foedjiwara-clan te breken verijdelde. Hij nam Foere, Leo de

Foe-lin (lit.) Sedert het midden van de 6e eeuw n.C. vinden we in de Chinese teksten de term F. (Fulin) als aanduiding voor het Byzantijnse Rijk en Fogel, Robert William

Foere, Leo de (1787-1851) Vlaams priester, politicus en journalist. Richtte in 1815 'Le Spectateur Belge' op, een strijdblad tegen de Franse invloed Foe-lin (lit.)

Fogel, Robert William (geb. 1926) Amerikaans econoom en historicus, hoogleraar aan de University of Chicago (1965-75 en sinds 1981) en aan Har

Fokin, Vitold

Fokin, Vitold (geb. 1929) Oekraïens politicus. Fokin werd in 1990 regeringsleider. Voor de oprichting van de republiek Oekraïne (1991) werd hij beschouwd Folkunger

Folkunger (Folkungen) Zweeds adellijk geslacht, regeerde als koningen over Zweden (1250-1387), Noorwegen (1319-87) en Denemarken (1375-87). Fonseca, Hermes Rodrígues da

Fonseca, Hermes Rodrígues da (1855-1923) Braziliaans maarschalk en staatsman, had een aandeel in de revolutie van 1889. Tijdens het bewind Fonseca, Juan Rodríguez de

Fonseca, Juan Rodríguez de (gest. 1524) Spaans bisschop en minister van Indische Zaken (1493-1503), werd als zodanig aangesteld tijdens de voorbere

Fonseca, Manuel Deodoro da

Fonseca, Manuel Deodoro da (1827-1892) Braziliaans generaal en staatsman. Werd na val van het Keizerrijk eerste president van de republiek (1889-Fontainebleau-conferentie

Fontainebleau-conferentie Conferentie tussen de Franse regering en vertegenwoordigers van de Vietminh (1946). De voorlopige regering van de Vietmi

Fontanes, Louis de

Fontanes, Louis de (1757-1821) Frans schrijver en staatsman. Hij was een liberaal patriot, die de gewelddadigheden tijdens de revolutie afkeurde Fontenoy, slag bij

Fontenoy, slag bij Franse overwinning onder Maurits van Saksen op het coalitieleger van Cumberland nabij Fontenoy (Henegouwen) tijdens de Oostenrijkse fool

fool (Eng.) In de Middeleeuwen de (bij)naam voor de hofnar wiens relativerend-wijsgerige kwinkslagen soms van grote invloed waren op de houding Foot, Michael Mackintosh

Foot, Michael Mackintosh (geb. 1913) Brits historicus, journalist en politicus. Vanaf 1945 (onderbreking 1955-60) lid Lagerhuis voor de Labour Pa

Forbes, George William

Forbes, George William (1869-1947) Nieuw-Zeelands liberaal-conservatief politicus. Werd als premier (1930-35) geconfronteerd met de diepe econo

Ford, Gerald Rudolph, Jr.

Ford, Gerald Rudolph, Jr. (geb. 1913) Amerikaans Republikeins politicus, de 38e president van de Verenigde Staten (1974-1976). Ford werd president

Ford, Henry

Ford, Henry (1863-1947) Amerikaans industrieel die eigenhandig een auto en een raceauto maakte en daarna de Ford Motor Company stichtte (1903) Foresters, Ancient Order of

Foresters, Ancient Order of (AOF) Humanitaire vereniging, opgericht in 1834 in Leeds (Eng.), die zowel onderling als aan derden bijstand verleent. forestiers

forestiers Twee legendarische gouwgraven van het graafschap Vlaanderen in de vroeg-Karolingische tijd, t.w. Liderik of Diederik en Ingelram. Volgens Forrestal, James Vincent

Forrestal, James Vincent (1892-1949) Amerikaans bankier en politicus. Steunde als voorzitter van een bankorganisatie de New Deal-politiek van forum

forum (Lat.: markt, plaats) In de Oudheid het marktplein, centrum van het openbare, politieke, economische en religieuze leven van een stad. In grot

Forum Hadriani

Forum Hadriani Romeinse nederzetting, hoofdplaats van de civitas der Caninefates, gelegen in de huidige gemeente Voorburg. Hadrianus verleende fossiel

fossiel Herkenbare organische restanten of sporen daarvan, door natuurlijke processen geconserveerd. Onder uitzonderlijke omstandigheden kan een fossiele apen

fossiele apen Wetenschappelijke aanduiding voor de vooral in Afrika gevonden resten van prehistorische apen (onder andere de pliocene gibbon Pliopithecus). Foucauld, Charles Eugène de

Foucauld, Charles Eugène de (1858-1916) Frans kluizenaar. Behoorde aanvankelijk tot de trappistenorde (1886-96), trok zich als kluizenaar terug Fouché, Jacobus Johannes (Jim)

Fouché, Jacobus Johannes (Jim) (1898-1980) Zuid-Afrikaans staatsman, minister van Defensie (1959-66) en president van de Republiek (1968-Fouché, Joseph

Fouché, Joseph (1759-1820) Frans staatsman. Behoorde in de Nationale Conventie tot de régicides; bewerkte de val van Robespierre (1795). Verwisselde Foulkes, Charles

Foulkes, Charles (1903-1969) Canadees generaal. Nam in WO II o.a. deel aan invasie in Normandië. Speelde vanaf maart 1945 een belangrijke rol Founding Fathers

Founding Fathers Bijnaam van de vier personen die als grondleggers van de Amerikaanse republiek worden beschouwd: George Washington (1732

Fouquier-Tinville, Antoine-Quentin

Fouquier-Tinville, Antoine-Quentin (1746-1795) Frans revolutionair politicus, openbaar aanklager tijdens het Schrikbewind (1793/94). Kreeg de Fourquet-plan

Fourquet-plan In 1969 geformuleerde Franse strategische doctrine, opvolger van de défense tous azimuts. Direct na het aftreden van president De Gaulle Fox, Charles James

Fox, Charles James (1749-1806) Brits staatsman, lid Lagerhuis (1768), verschillende malen minister van Buitenlandse Zaken. Aanvankelijk koningsgezind, Francesca da Rimini

Francesca da Rimini (gest. ca. 1284) Dochter van Guido da Polenta, heer van Ravenna, die haar uithuwelijkte aan de mismaakte Gianciotto Malatesta, Franchet d'Esperey, Louis Félix

Franchet d'Esperey, Louis Félix (1856-1942) Frans militair, maarschalk (sinds 1921). Maakte verschillende koloniale oorlogen mee (o.a. Marokko-Francia, José Gaspar Tomás Rodríguez de

Francia, José Gaspar Tomás Rodríguez de (1766-1840) Dictator van Paraguay (1814). Vanaf de onafhankelijkheid (1811) lid van de regering, Franckenberg, Johann Heinrich Ferdinand von

Franck, Louis (1868-1937) Vlaams jurist en staatsman, liberaal volksvertegenwoordiger (1906-26). Stichtte als minister van Koloniën (1918-24) de Franco y Bahamonde, Francisco

Franckenberg, Johann Heinrich Ferdinand von (1726-1804) Aartsbisschop van Mechelen (1759) en kardinaal (1778). Verzette zich tegen de antiklerikale Franck, Louis

Franco y Bahamonde, Francisco (1892-1975; bijnaam Caudillo = leider) Spaans militair, staatshoofd en dictator (1939-75). Na een snelle militaire François-Poncet, André

Franco, Rafael (geb. 1896) Paraguayaans militair en staatsman, had een actief aandeel in de Chaco-oorlog, waarin hij grote populariteit verwierf. In Francqui, Lucien Joseph Émile

François-Poncet, André (1887-1978) Frans diplomaat, politicus en auteur. Gedelegeerde bij de Volkenbond, ambassadeur te Berlijn (1932-38) en Franco, Rafael

Francqui, Lucien Joseph Émile (1863-1935) Belgisch financier en staatsman, werd in 1896 consul in China. Na WO I had Francqui een belangrijk francs-tireurs

francs-tireurs (Fr.: vrijschutters, partizanen) Burgerstrijders die alleen of in groepsverband aan een oorlog deelnamen, maar van overheidswege niet Frangipani

Frangipani Adellijke familie in Rome, invloedrijk in de 11e en 12e eeuw, merendeels aan de zijde van de pausen, wier opvolging zij vaak beïnvloedden. Franjieh, Suleiman

Franjieh, Suleiman (1910-1992) Libanees politicus. Na een aantal ministersposten te hebben bekleed, werd Franjieh in 1970 tot president gekozen. Franken

Frank, Hans (1900-1946) Duits jurist en politicus. Nam deel aan mislukte Hitlerputsch (1923). Beiers minister van Justitie (1933), rijksminister zonder Frans Ferdinand

Franken Westgermaans volk, oorspronkelijk woonachtig ten noorden van de Neder-Rijn. De Franken trokken aan het eind van de 3e eeuw als deel van Frankenland

Frankenland (Du.: Franken) Landstreek in de Bondsrepubliek Duitsland, aan weerszijden van de Main, behorend tot Beieren. F. werd in 840 onder Frankfort, Henri

Frankfort, Henri (1897-1954) Nederlands archeoloog, gespecialiseerd in Egypte en Mesopotamië, hoogleraar in Amsterdam, Chicago en Londen. Leidde Frankfurter Parlement

Frankfurter Parlement Nationale vergadering die van mei 1848 tot juni 1849 bijeenkwam om de Duitse eenheid te realiseren, maar daar niet in slaagde. Frankfurter Schule

Frankfurter Schule Verzamelnaam voor een groep filosofen en sociologen rondom Horkheimer en Adorno. Sinds de jaren dertig hebben zij een ma

Frankische Rijk

Frankische Rijk Rijk gesticht door de Franken in de 5e eeuw door koning Clovis (465- 511). Hij veroverde een groot rijk op de Romeinen en Germanen. Franklin, Benjamin

Franklin, Benjamin (1706-1790) Amerikaans drukker, schrijver, natuurkundige en diplomaat. Werkte sinds 1723 als drukker in Philadelphia, werd Frank, Hans

Frans Ferdinand (1863-1914) Oostenrijks troonopvolger, neef van keizer Frans Jozef I. Werd op 28 juni 1914 samen met zijn vrouw Sophia Chotek Frans I Januarius Jozef

Frans I Januarius Jozef (1777-1830) Koning van de Beide Siciliën (1825). Zoon van Ferdinand I van Oostenrijk, stond als diens plaatsvervanger Frans I Stephanus

Frans I Stephanus (1708-1765) Hertog van Lotharingen (1729-35), Duits keizer (1745-65). Sinds 1736 gehuwd met Maria Theresia van Oostenrij

Frans I van Frankrijk

Frans I van Frankrijk (1494-1547) Koning van Frankrijk van 1515-1547. Tijdens de regering van Frans I onderging de politieke structuur van Frankrijk Frans II van Assisi Maria Leopold

Frans II (Duitse Rijk)

Frans II (Duitse Rijk) (Josef Karel; 1768-1835) Duits keizer (1792-1806), volgde zijn vader Leopold II op. Verloor door oorlogen tegen Frankrijk Frans Jozef I (Oostenrijk)

Frans II van Assisi Maria Leopold (1836-1894) Koning van de Beide Siliciën, de laatste van het geslacht Bourbon van Napels. In 1859 koning geworden Frans II van Frankrijk

Frans II van Frankrijk (1544-1560) Koning van Frankrijk (1559) op minderjarige leeftijd; zoon van Hendrik II. Regentes was Catharina de Médicis

Frans Jozef I (Oostenrijk) (1830-1916) Keizer van Oostenrijk (1848-1916) en via de Ausgleich koning van Hongarije (1867-1916; ontstaan dubbelmonarc

Frans van Assisi Maria Ferdinand

Frans van Assisi Maria Ferdinand (1822-1902) Koning van Spanje, kreeg zijn titel toen hij huwde met zijn nicht koningin Isabella II (1846).

Frans West-Afrika

Frans West-Afrika (Afrique Occidentale Française) Federatie van koloniale gebieden onder Frans bestuur (1895-1958). Omvatte de huidige staten Franse furie

Frans-Duits Vriendschapsverdrag

Frans-Duits Vriendschapsverdrag Verdrag van Frans-Duitse vriendschap, op 23 januari 1963 in Parijs ondertekend door de Duitse bondskanselier Frans-Duitse Oorlog

Frans-Duitse Oorlog (1870-1871) Oorlog tussen Frankrijk en Pruisen. Achtergrond van de oorlog was de rivaliteit tussen Frankrijk en het steeds machtiger Franz Josef II, Fürst von und zu Liechtenstein

Franse furie Benaming voor de poging in 1583 van de hertog van Anjou, die de Zuidelijke Nederlanden steunde tegen de Noordelijke Nederlanden, Franse koloniale rijk

Franse koloniale rijk Uitgestrekt koloniaal rijk dat Frankrijk in met name Indochina en Afrika opbouwde. Na zich in de 18e en begin 19e eeuw invloed Franse Revolutie

Franse Revolutie Politieke en sociale omwenteling in Frankrijk begonnen in 1789, die een einde maakte aan het Ancien Régime, waardoor standenstaat Franse tijd

Franse tijd Periode waarin de Nederlanden bezet waren door Frankrijk; voor de Zuidelijke Nederlanden van 1792 tot 1815 en voor het Noorden van Fransen van de Putte, Isaac Dignus

Fransen van de Putte, Isaac Dignus (1822-1902) Nederlands liberaal politicus, lid Eerste Kamer (1880-1902). Minister van Koloniën (1863-66) franskiljons

franskiljons Franssprekende Vlamingen die zich inzetten voor verfransing van taal en cultuur. Tegenstanders van de flaminganten.

Franz Josef II, Fürst von und zu Liechtenstein (1906-1989) Vorst van Liechtenstein. In 1938 volgde Franz Josef zijn oudoom op en werd daarmee Fraser, Malcolm

Fraser, Malcolm (geb. 1930) Australisch politicus, sinds 1955 lid van het Lagerhuis voor de Liberal County Party. Behoort tot de rechtervleugel van Fredegarius

Fredegarius Een uit de 7e eeuw stammende anonieme Merovingische kroniek, vermoedelijk door meer dan één auteur geschreven. De naam Fredegarius Fredegonde

Fredegonde (543-597) Frankisch vorstin van lage afkomst. Vermoordde haar echtgenoot Chilperik I van Neustrië en Galeswintha, de zuster van Brunhilde, Fredericq, Paul

Fredericq, Paul (1850-1920) Belgisch (Vlaams) historicus en journalist, vanaf 1879 hoogleraar te Luik en vanaf 1883 te Gent, hoofdbestuurslid van Frederik Augustus I de Rechtvaardige (Saksen)

Frederik Augustus I de Rechtvaardige (Saksen) (1750-1827) Als Frederik Augustus III keurvorst (1768), later koning van Saksen (1806-27). Hij Frederik Augustus II (Saksen)

Frederik Augustus II (Saksen) (1797-1854) Koning van 1836 tot 1854, sinds 1830 mederegent met zijn oom, Anton. Na diens dood regeerde hij a

Frederik Augustus III (Saksen)

Frederik Augustus III (Saksen) (1865-1932) Koning van 1904 tot 1918, zeer autocratisch vorst. Na de Duitse nederlaag in WO I deed hij afstand Frederik Hendrik (Nederland)

Frederik Hendrik (Nederland) (1584-1647) Zoon van Willem van Oranje, die in 1625 zijn halfbroer Maurits opvolgde als stadhouder van Holland, Frederik I Barbarossa (Duitse Rijk)

Frederik I (Denemarken) (1471-1533) Koning van Denemarken en Noorwegen vanaf 1523, voerde een prolutheraanse politiek. Zijn dood was aanleiding

Frederik I (Zweden)

Frederik I (Zweden) (Frederik van Hessen-Kassel; 1676-1751) Koning van Zweden (1720-51), gehuwd met Ulrika Eleonora (zuster van Karel XII),

Frederik I Barbarossa (Duitse Rijk) (ca. 1123-1190) Rooms-Koning (1152-90) en keizer (1155-90), geslacht Hohenstaufen, zoon van Frederik II Frederik I (Denemarken)

Frederik II (Denemarken) (1534-1588) Koning van Denemarken en Noorwegen vanaf 1559, zoon van Christiaan III. Een poging de unie van Kalmar Frederik II (Duitse Rijk)

Frederik II (Duitse Rijk) (1194-1250) Koning van Sicilië (1197-1250), Rooms-Koning (1212-50) en keizer (1221-50), geslacht Hohenstaufen, zoon Frederik III de Schone

Frederik II de Grote (Pruisen)

Frederik II de Grote (Pruisen) (1712-1786) Pruisisch vorst uit het huis Hohenzollern. Frederik II, bijgenaamd de Grote, regeerde van 1740-1789. Frederik II (Denemarken)

Frederik III (Denemarken) (1609-1670) Koning van Denemarken en Noorwegen vanaf 1648, zoon van Christiaan IV. Verloor land aan Karel X Gustaaf Frederik III (Duitse Rijk)

Frederik III (Duitse Rijk) (1415-1493) Rooms-Koning (1440-93), keizer (1452-93), geslacht Habsburg, zoon van Ernst, hertog van Stiermarken. Laatste

Frederik III de Schone (ca. 1286-1330) Tegenkoning uit het Habsburge huis, zoon van de Rooms-Duitse koning Albrecht I van Habsburg. Na de dood

Frederik III de Wijze (Saksen)

Frederik III de Wijze (Saksen) (1463-1525) Keurvorst van Saksen (1486), stichter van de universiteit van Wittenberg (1502), waar Luther zou doceren. Frederik III van Blankenheim

Frederik III van Blankenheim (gest. 1423) Bisschop van Straatsburg (tot 1393), bisschop van Utrecht (na 1393), stamde uit adellijk Duits geslacht. Frederik III (Denemarken)

Frederik III, keurvorst van de Palts

Frederik III, keurvorst van de Palts (bijg. de Vrome; 1515-1576) Keurvorst van 1559 tot 1576, was eerst lutheraan, maar ging in 1556 over tot het Frederik IV (Denemarken)

Frederik IV (Denemarken) (1671-1730) Koning van Denemarken en Noorwegen vanaf 1699, zoon van Christiaan V. Regering in teken van Grote Frederik IX (Denemarken)

Frederik IX (Denemarken) (Christiaan Frederik Frans Michael Karel Waldemar George; 1899- 1972) Koning van Denemarken vanaf 1947, zoon van Frederik V keurvorst van de Palts

Frederik V (Denemarken) (1723-1766) Koning van Denemarken en Noorwegen (1746), zoon van Christiaan VI. Voerde neutrale politiek. Bloeiperiode Frederik VI (Denemarken)

Frederik V keurvorst van de Palts (1596-1632) Keurvorst van de Palts (1610-20), koning van Bohemen (1619- 20), bijgenaamd de 'Winterkoning'. Frederik V (Denemarken)

Frederik VI (Denemarken) (1768-1839) Koning van Denemarken vanaf 1808 en Noorwegen (1808-14), zoon van Christiaan VII. Stond aan de kant Frederik VII (Denemarken)

Frederik VII (Denemarken) (1808-1863) Koning van Denemarken vanaf 1848, zoon van Christiaan VIII. Voor het eerst regerend met een grondwet Frederik VIII (Denemarken)

Frederik VIII (Denemarken) (1843-1912) Koning van Denemarken (1906-12). Tijdens zijn regering werd het parlementaire stelsel in Denemarken Frederik Willem George, prins van Oranje

Frederik Willem (Pruisen) (de Grote Keurvorst; 1620-1688) Keurvorst van Brandenburg (1640-88), grondlegger van de Pruisische staat. Stelde een freeze-beweging

Frederik Willem George, prins van Oranje (Willem George Frederik; 1774-1799) Nederlands veldheer, tweede zoon van stadhouder Willem V. Naar Frederik Willem I (Pruisen)

Frederik Willem I (Pruisen) ('Soldatenkoning'; 1688-1740) Koning in Pruisen (1713-40), zoon van Frederik I. Verwierf Voor-Pommeren. Hervormde Frederik Willem II (Pruisen)

Frederik Willem II (Pruisen) (1744-1797) Koning van Pruisen (1786-97), opvolger van Frederik de Grote. Ambitieus, maar karakterloos vorst, die Frederik Willem III (Pruisen)

Frederik Willem III (Pruisen) (1770-1840) Koning van Pruisen (1797-1840). Rechtschapen, maar onbeduidend vorst, die zich in het begin van zijn Frederik Willem Karel, prins der Nederlanden

Frederik Willem Karel, prins der Nederlanden (Willem Frederik Karel; 1797-1881) Tweede zoon van Koning Willem I en van Wilhelmina van Pruisen. Frederik Willem (Pruisen)

freeze-beweging Beweging in de Verenigde Staten die zich begin jaren tachtig inzette voor wederzijdse bevriezing van kernwapenarsenalen. De be

Fregellae

Fregellae Oorspronkelijk een Oscische nederzetting, in 328 v.C. een Romeinse kolonie. F. (bij het huidige Ceprano) lag op de kruising van de rivier Frei Montalva, Eduardo Nicanor

Frei Montalva, Eduardo Nicanor (1911-1982) Chileens jurist en christen-democratisch politicus; president (1964-70). Zijn gematigde hervormingspolitiek

Freie Demokratische Partei

Freie Demokratische Partei (FDP) Liberale partij in de Duitsland, opgericht in 1948. De FDP leverde de eerste bondspresident, Th. Heuss (1949-Freire, Ramón

Freire, Ramón (1787-1851) Chileens generaal en staatsman, dictator (1823-26). Stond een federale staatsvorm voor, werd in 1827 herkozen maar trad Frelimo

Frelimo (Frente de Libertaçao de Moçambique) Grootste politieke partij van Mozambique. Frelimo werd in 1962 opgericht als overkoepelende organisatie Frémont, John Charles

Frémont, John Charles (1813-1890) Amerikaans ontdekkingsreiziger en politicus. Onderzocht tussen 1841 en 1854 het gebied van de Mississippi Frenay, Henri

Frenay, Henri (1905-1988) Frans verzetsman. Frenay ontving zijn opleiding aan de militaire academie Saint-Cyr. In 1940 vocht hij tegen de Duitse French, John Denton Pinkstone

French, John Denton Pinkstone (1852-1925) Brits veldmaarschalk (vanaf 1913). Nam deel aan de boerenoorlog (1899-1902), was bevelhebber van Frère-Orban, Hubert Joseph Walthère

Frere, Henry Bartle Edward (1815-1884) Brits politicus en koloniaal bestuurder. Diende ruim 30 jaar in Indië, o.a. als gouverneur van Bombay. Tijde

Frère-Orban, Hubert Joseph Walthère (1812-1896) Belgisch liberaal, in de tweede helft van de 19e eeuw als leider van de 'doctrinaire' liberalen Frere, Henry Bartle Edward

Fretilin

Fretilin Revolutionair Front van Oost-Timor. Links georiënteerde verzetsbeweging in Oost-Timor, een voormalige kolonie van Portugal en thans een Freycinet, Charles-Louis de Saulses de

Freycinet, Charles-Louis de Saulses de (1828-1923) Frans ingenieur en politicus, neef van Louis-Claude. F. was senator van 1876-1920 en viermaal Frías, Tomás

Frías, Tomás (1805-1884) Boliviaans politicus, president van 1872 tot 1873 en van 1874 tot 1876. Hij werd opgevolgd door generaal Hilarión Daza.

Frick, Wilhelm

Frick, Wilhelm (1877-1946) Duits nationaal-socialistisch politicus, lid Rijksdag (1924), voorzitter fractie NSDAP (1928-30). Minister van Binnenlandse Frieden, Pierre

Fried, Alfred Hermann (1864-1921) Oostenrijks journalist en vooraanstaand pacifist, beïnvloed door Bertha von Suttner. Oprichter van 'Die Friedenswarte' Friends Service Council, The

Frieden, Pierre (1892-1959) Luxemburgs politicus, gedurende WO II in een Duits concentratiekamp. Na de oorlog werd hij minister van Onderwijs Fried, Alfred Hermann

Friends Service Council, The In 1647 opgerichte en in Londen gevestigde quaker-organisatie die in 1947 samen met haar Amerikaanse tegenhanger Friese Beweging

Friese Beweging Beweging gericht op het behoud van de Friese taal en cultuur. Onder invloed van de Romantiek werd in 1827 het Fries genootschap Friezen

Friezen Germaanse volksstam uit het Nederlands kustgebied. Naast het beoefenen van veeteelt en visserij handelden zij in graan, laken en slaven. Dorestad Frischlin, Philipp Nikodemus

Frischlin, Philipp Nikodemus (1547-1590) Duits schrijver. De predikantszoon Frischlin studeerde filologie, poëzie en theologie in Tübingen, waar Fritsch, Werner Thomas Ludwig von

Fritsch, Werner Thomas Ludwig von (1880-1939) Duits generaal, opperbevelhebber van het leger sinds 1934. Behoudend en voorzichtig en daardoor Frobisher, Martin

Frobisher, Martin (ca. 1535-1594) Engels noordpoolreiziger. Ontdekte op zoek naar de noordwestpassage naar Indië de zuidelijke kust van Groenland Froenze, Michail Vasiljevitsj

Froenze, Michail Vasiljevitsj (1885-1925) Sovjetrussisch militair. Versloeg als opperbevelhebber van het Rode Leger de Witte troepen van Koltsjak Froissart, Jean

Froissart, Jean (1337-1410) Frans dichter en geschiedschrijver. Vertoefde aan het Engelse hof, maar bezocht ook Vlaanderen en bereisde heel Frankrijk. Fronde

Fronde Benaming voor de rebellie van de Franse adel en leden van het Parijse parlement in de jaren 1648-1653 tegen de zware belastingdruk, de macht Frondizi, Arturo

Frondizi, Arturo (geb. 1908) Argentijns politicus, met steun van peronisten en communisten gekozen tot president (1958). Afgezet tijdens een staatsgreep Front de Libération Nationale

Front de Libération Nationale (FLN) Algerijnse bevrijdingsbeweging, opgericht in 1954, guerrilla voerend tijdens de vrijheidsoorlog tegen het Franse Front Démocratique des Bruxellois Francophones

Front Démocratique des Bruxellois Francophones (FDF) Belgische gewestelijke politieke partij, opgericht op 11 mei 1964, die vooral actief is

Frontbeweging

Frontbeweging Vlaamse nationalistische beweging, ontstaan onder Vlaamse soldaten gelegerd achter de rivier de IJzer, in het kleine stukje België dat frontier

frontier (Lett: grens) In de Amerikaanse geschiedschrijving slaat het begrip frontier op de periode 1775-1850, waarin ondernemende lieden vanuit het frontlijnstaten

frontlijnstaten Benaming in de jaren zestig en zeventig voor de onafhankelijke staten in zuidelijk Afrika die betrokken waren bij de strijd tegen de blanke Frontpartij

Frontpartij Vlaamse nationalistische partij in 1919 in België opgericht en voortgekomen uit de Frontbeweging, een actie van een de IJzer gelegerde Fructidor

Fructidor (Fr.: vruchtmaand) Twaalfde maand van de kalender van de Franse Revolutie (18 aug-17 sept). De staatsgreep van de 18e Fructidor (4 september Fruin, Robert Jacobus

Fruin, Robert Jacobus (1823-1899) Nederlands historicus, geldt als de grondlegger van de academische studie der geschiedenis in Nederland. Van

Frygiërs

Frygiërs Indo-europees volk dat rond 1200-800 v.C. vanaf de Balkan Anatolië binnentrok en zich vestigde rond de rivier Sangarius en de bovenloop Fuchs, Vivian Ernest

Fuchs, Vivian Ernest (geb. 1908) Brits geoloog en ontdekkingsreiziger. Nam deel aan verscheidene expedities, o.a. naar Groenland (1929). Leidde Fuentes, Pedro Enríquez de Acevedo de

Fuentes, Pedro Enríquez de Acevedo de (1535-1610) Spaans veldheer, door Filips II in 1591 naar de Nederlanden gestuurd om Parma te vervangen. fueros

fueros De rechten en vrijheden van verschillende Spaanse standen, steden en landsdelen, zoals die tussen de 8e en de 16e eeuw werden opgetekend. Fugger

Fugger Augsburgs koopmans- en bankiersgeslacht; zeer invloedrijk in de 15e en 16e eeuw, financiers van de Duitse keizers. Bezat het kopermonopolie Führer

Führer (Du: leider) Aanduiding van Adolf Hitler (1889-1945) als hoofd van de NSDAP, de Duitse nazi-partij, en vanaf 1934 zijn officiële titel als leider Fujimori, Alberto

Fujimori, Alberto (geb. 1939) Peruaans politicus. Fujimori werd opgeleid tot landbouwkundig ingenieur en was rector van de Landbouwkundige Universiteit Fukuda, Takeo

Fukuda, Takeo (1905-1995) Japans politicus. Fukuda was van 1965 tot 1966 minister van Financiën en van 1966 tot 1968 secretaris-generaal en president Fulbright, James William

Fulbright, James William (1905-1995) Amerikaans politicus. Fulbright was van 1945 tot 1974 senator en van 1959 tot 1974 voorzitter van de Senaats

Fulton Speech

Fulton Speech Toespraak gehouden door Winston Churchill op 5 maart 1946 te Fulton, Missouri (VS). Hierin zette hij de twee hoofdthema's van zijn Fulton, Robert

Fulton, Robert (1765-1815) Amerikaans uitvinder, construeerde de eerste stoomboot, waarmee een geslaagde vaart op de Seine werd gemaakt (1802), Fürstner, Johannes Theodorus

Fürstner, Johannes Theodorus (1887-1970) Nederlands admiraal. Ontkwam in 1940 met een deel van zijn staf naar Engeland, leidde de Nederlandse Furtwängler, Adolf

Furtwängler, Adolf (1853-1907) Duits archeoloog die deel nam aan opgravingen te Olympia; was van 1880 tot 1894 werkzaam in het Antiquarium

G-8 (Groep van Acht) Jaarlijkse bijeenkomst van de zeven belangrijkste westerse industrielanden, sinds 1997 aangevuld met Rusland. Deze topconferentie Haags Verdrag

Gaay Fortman, Bastiaan (Bas) de

Gaay Fortman, Bastiaan (Bas) de (geb. 1937) Nederlands politicus, zoon van Wilhelm Friedrich, studeerde rechten en economie. Van 1967-71 hoofd Gaay Fortman, Wilhelm Friedrich de

Gaay Fortman, Wilhelm Friedrich de (1911-1997) Nederlands politicus en jurist. De Gaay Fortman studeerde rechten aan de Vrije Universiteit in gabelle

gabelle Oorspronkelijk een Franse indirecte belasting, later een zoutaccijns. De koning van Frankrijk verkreeg in de 13e eeuw het recht tot heffing van Gabriëls, Jaak

Gabriëls, Jaak (geb. 1943) Belgisch politicus. Gabriëls was na zijn studies filosofie en geschiedenis (KU Leuven) gedurende twaalf jaar werkzaam Gachard, Louis-Prosper

Gachard, Louis-Prosper (1800-1885) Belgisch historicus en rijksarchivaris (1831). Organiseerde het archiefwezen en verzorgde talrijke bronnenui

Gadsden

Gadsden Stad in het noordoosten van de Amerikaanse staat Alabama aan de Coosa River; 47.565 inw. Industrie op basis van in de omgeving aangetroffen Gadsden-purchase

Gadsden-purchase (Gadsden-koop) Aankoop door de VS van een stuk Noord-Mexicaans grondgebied, genoemd naar de Amerikaanse onderhandelaar Gagern, Hans Christoph Ernst von

Gagern, Hans Christoph Ernst von (1766-1852) Duits staatsman; vertegenwoordigde op het Wener Congres (1815) o.a. koning Willem I van Nederland. Gagern, Heinrich Wilhelm August

Gagern, Heinrich Wilhelm August (1799-1880) Duits liberaal staatsman, voorzitter van het Frankfurter Parlement (1848) en voorman van de Klei

Gaillard, Félix

Gaillard, Félix (1919-1970) Frans politicus, een der laatste premiers (november 1957-april 1958) van de Vierde Republiek. Tijdens WO II actief in Gainza, Gabino

Gainza, Gabino (1750-1822) Spaans generaal, riep na de successen van Iturbide in México (1821) in Guatemala-Stad een vergadering bijeen en overtuigde Gaitskell, Hugh Todd Naylor

Gaitskell, Hugh Todd Naylor (1906-1963) Brits econoom en politicus, Labourleider van 1955-63. Gaitskell behoorde tot de gematigde, pragmatische Gajo- en Alaslanden

Gajo- en Alaslanden Gebied in het noorden van het Indonesische eiland Sumatera, dat tijdens de Atjeh-oorlog in opstand kwam en door de expeditie Galaten

Galaten Keltische stam die in de 3e eeuw v.C. Anatolië binnentrok na eerst plunderend door Griekenland te zijn gegaan. De Galaten vestigden zich Galba, Servius Sulpicius

Galba, Servius Sulpicius (3 v.C.-69 n.C.) Romeins keizer (68-69), eerste keizer van het Vierkeizerjaar (69). Naar voren geschoven door zijn troep

Galen, Christoph Bernard van (1606-1678; bijnaam Bommenberend) Vorstbisschop van Münster (1650-78). Veroverde in 1665 Overijssel op de Galen, Jan van

Galen, Jan van (1604-1653) Nederlands vlootvoogd. Onderscheidde zich in de slag bij Duins (1639) en in de strijd tegen de Duinkerker en Barbarijse Galerius

galenisme

galenisme Medische wetenschap genoemd naar Galenus (130-210 n.C.), een van de grootste geneesheren van de Oudheid. Hij verklaarde het leven Galen, Christoph Bernard van

Galerius (Gaius Galerius Valerius Maximianus; ca. 250-311) Romeins keizer (305- 311) als opvolger van Diocletianus; van 293 tot 305 diens onderkeizer Galicië-Volhynië

Galicië-Volhynië Historische benaming van een gebied ten noorden van de Karpaten, nu gesplitst in een Pools en een Oekraïens gedeelte met de rivier Galinski, Heinz

Galinski, Heinz (1912-1992) Voorman joodse gemeenschap Duitsland. Galinski was sinds 1949 hoofd van de joodse gemeenschap in Berlijn en werd Galla Placidia

Galla Placidia (ca. 390-450) Dochter van de Romeinse keizer Theodosius I de Grote. Trouwde in 415 met de Visigoot Atalf ter verbetering van de Gallegos, Rómulo

Gallegos, Rómulo (1884-1968) Venezolaans (Spaans) schrijver en politicus. President 1947- 48; verbleef tot 1958 in ballingschap. Zijn naturalistische Galley Hill-mens

Galley Hill-mens Benaming voor een in een grindlaag bij de Theems bij Galley Hill (Kent, Engeland) gevonden fossiele schedel van een eohominide. Gallia Cisalpina

Gallia Cisalpina Romeinse benaming voor Gallië aan 'deze' (= Romeinse) zijde van de Alpen. In 191 v.C. werd dit gebied, met als kern de Po-vlakte, Gallia Transalpina

Gallia Transalpina Romeinse benaming voor Gallië boven de Alpen, het huidige Frankrijk en België. In 120 v.C. vestigden de Romeinen zich in het gallicanisme

gallicanisme Het geheel van doctrines en praktijken die een zekere onafhankelijkheid inhielden van de Franse Kerk ten opzichte van de paus. De 'gallicaanse Gallieni, Joseph Simon

Gallieni, Joseph Simon (1849-1916) Frans generaal. Maakte een eind aan de Hova-dynastie in Madagascar, onderwierp het eiland en werd gouverneur

Gallienus, Publius Licinius Egnatius

Gallienus, Publius Licinius Egnatius (ca. 218-268) Romeins keizer (253-68), mederegent (253-60) van zijn vader Valerianus. Hervormde het leger: Galliërs

Galliërs Kelten woonachtig op het Europese vasteland (uitgezonderd derhalve de Kelten op de Britse eilanden). Munt, geslagen ca. 44 v. C. ter viering

Gallipoli

Gallipoli (Turks: Gelibolu) Turkse stad op het gelijknamige schiereiland, aan de Dardanellen; 14.721 inw. In 1915 mislukte hier een geallieerde invasiepoging, Galopin, Alexandre

Galopin, Alexandre (1879-1944) Belgisch industrieel en bankier, van origine mijningenieur. Na een hoge post te hebben bekleed bij de Fabrique Nationale Galtieri, Leopoldo Fortunato

Galtieri, Leopoldo Fortunato (geb. 1926) Argentijns militair en politicus. Galtieri werd in 1981 president als opvolger van generaal Viola, maar moes

Galvao, Henrique

Galvao, Henrique (geb. 1895) Portugees militair en politicus, beroemd door zijn kaping van het passagiersschip Santa Maria (1961). Diende in de Galvez, Juan Manuel

Galvez, Juan Manuel (1887-1955) G. werd in 1948 tot president van Honduras gekozen op grond van een program van economische ontwikkeling Gamaliël

Gama, Vasco da

Gama, Vasco da (ca. 1468-1524) Portugees zeevaarder en ontdekkingsreiziger. De eerste Europeaan die om Afrika (Kaap de Goede Hoop) naar Azië Gambetta, Léon Michel

Gamaliël Naam van drie joodse rabbijnen (tannaiem) in de eerste drie eeuwen. Het bekendst is Gamaliël de Oude (1e eeuw), de leermeester van de apostel Gamarra, Agustín

Gamarra, Agustín (1785-1841) Peruaans militair en staatsman, behoorde met La Mar en Santa Cruz tot de 'maarschalken van Ayacucho', die in de

Gambetta, Léon Michel (1838-1882) Frans jurist en gematigd republikeins staatsman. Riep met anderen na de val van Napoleon III de Derde Republ

Gambrinus

Gambrinus Legendarische figuur, patroon der brouwers. Naam komt voor het eerst in de Nederlanden voor in 1574. Is willekeurig in verband gebracht Gamelin, Maurice-Gustave

Gamelin, Maurice-Gustave (1872-1958) Frans generaal, bevelhebber der Frans-Britse troepen bij het begin van WO II. G. werd verrast door de Duitse

Gamsachoerdia, Zviad

Gamsachoerdia, Zviad (1939-1993) Georgisch politicus. Gamsachoerdia zat als dissident twee jaar gevangen, maar wist zich pas na 1989 door zij

Gandhara

Gandhara Oud-Indiase naam voor de vlakte van Peshawar. Gedurende ongeveer duizend jaar was hier intensief contact tussen India, Perzië en Griekenland. Gandhi, Indira

Gandhi, Indira (eig. Indira Nehru; 1917-1984) Indisch politica, dochter van Jawaharlal Nehru en weduwe van F. Gandhi (gest. 1960). Speelde grote Gandhi, Mohandas Karamsjand

Gandhi, Mohandas Karamsjand (erenaam: Mahatma=man van verheven ziel; 1869-1948) Grote geestelijke leider van de Indiase onafhankelijkheidsbeweging Gandhi, Rajiv

Gandhi, Rajiv (1944-1991) Indiaas politicus. Rajiv Gandhi was een kleinzoon van Jawaharlal Nehroe (premier van 1947-1964) en een zoon van Indira Ganev, Dimitri

Ganev, Dimitri (1898-1964) Bulgaars politicus, werd in 1931 lid van het centrale comité van de comm. partij, tevens actief in de Roemeense comm. Gansen, Emmanuel Jozef van

Gansen, Emmanuel Jozef van (1766-1842) Vlaams strijder, nam deel aan de Brabantse omwenteling (1789), was leider van de Boerenkrijg (1798), Ganshof, Franz Marie Arthur Lodewijk

Ganshof, Franz Marie Arthur Lodewijk (1895-1980) Belgisch (Vlaams) historicus, hoogleraar in Gent (1932-61). Gespecialiseerd in de vroeg-middeleeuwse gaon

gaon Hoofd van joodse academie in Babylonië tussen 600 en 1050 (de zgn. gaonitische periode, volgend op die van de saboraiem). In later tijd werden Gapon, Georgi Apollonovitsj

Gapon, Georgi Apollonovitsj (1870-1906) Russisch orthodox priester en sociaal werker. Werkte vanaf 1902 samen met de geheime politie bij de vorming

Garaudy, Roger

Garaudy, Roger (geb. 1913) Frans politicus en publicist, studeerde letteren en filosofie. Direct na WO II werd hij voor de communistische partij (PCF) Garay, Juan de

Garay, Juan de (ca. 1527-1583) Spaans conquistador, pacificeerde het stroomgebied van de Río del Plato door een expeditie van Asuncíon naar Sante García Calderón jr., Francisco

García Calderón jr., Francisco (1883-1953) Peruaans essayist en diplomaat, zoon van Francisco G.C. sr., broer van Ventura G.C. Hij studeerde aan García Calderón sr., Francisco

García Calderón sr., Francisco (1834-1905) Peruaans politicus en advocaat, voorlopig president in 1881. Vader van Francisco en Ventura.

García Calderón, Ventura

García Calderón, Ventura (1885-1959) Peruaans schrijver en diplomaat, zoon van Francisco G.C. sr., broer van Francisco G.C. jr. Hij studeerde aan

García Granados, Miguel

García Granados, Miguel (1809-1878) Guatemalaans staatsman, werd in 1871 na een staatsgreep president. De machtigste man in de regering was García Moreno, Gabriel

García Moreno, Gabriel (1821-1875) Ecuatoriaans staatsman, stond na zijn verkiezing tot senator (1858) bekend als fel opponent van de regering.

García Perez, Alan Gabriël

García Perez, Alan Gabriël (geb. 1949) Peruaans politicus. García werd in 1978 de jongste gedeputeerde van de centrum-linkse politieke partij APRA

García Robles, Alfonso

García Robles, Alfonso (1911-1991) Mexicaans diplomaat. García ontving in 1982, samen met de Zweedse politica Alva Myrdal, de Nobelprijs voor García, Carlos Polestico

García, Carlos Polestico (1896-1971) Filippijns politicus en dichter, gekozen tot senator in 1940. In WO II was G. actief in het verzet tegen de Japanse Gardiner, Stephen

Gardiner, Stephen (1482-1555) Engels bisschop en staatsman; steunde als bisschop van Winchester en als secretaris van Hendrik VIII diens anti-pauselijke Garfield, James Abram

Garfield, James Abram (1831-1881) Amerikaans Republikeins politicus, lid van het Huis van Afgevaardigden van 1862-80. In 1881 werd hij met Garibaldi, Giuseppe

Garibaldi, Giuseppe (1807-1882) Italiaans vrijheidsstrijder, streefde naar Italiaanse eenwording met een republikeinse staatsvorm. Vocht aan de kant Garnier, Francis

Garnier, Francis (eig. Marie Joseph François G.; 1839-1873) Frans marineofficier en ontdekkingsreiziger, speelde een belangrijke rol in de kolonia

Garrison, William Lloyd

Garrison, William Lloyd (1805-1875) Amerikaans journalist, tegenstander van de slavernij. Uitgever in Boston, Mass. van het blad 'Liberator' (1831-Gasca, Pedro de la

Gasca, Pedro de la (1485-1567) Spaans geestelijke en politicus, werd door Karel V aangewezen om de situatie in Perú tot bedaren te brengen, nadat Gasperi, Alcide de

Gasperi, Alcide de (1881-1954) Italiaans christen-democratisch politicus. Lid parlement (1921), tegenstander van het fascisme. Tien dagen president Gassendi, Pierre

Gassendi, Pierre (1592-1655) Frans wis- en natuurkundige. Hoogleraar te Aix (1617-23). Tegenstander van de leer van Aristoteles en Descartes. Aanhanger gastarbeiders

gastarbeiders Buitenlandse werknemers die te werk worden gesteld in beroepen waarvoor het eigen ; binnenlandse ; aanbod van arbeidskrachten onvoldoende Gatti de Gamond, Isabelle

Gatti de Gamond, Isabelle (1839-1905) Belgisch strijdster voor de rechten van de vrouw, eerste leidster van de vrouwenbeweging in België. G. gaf Gaulle, Charles André Joseph Marie de

Gaulle, Charles André Joseph Marie de (1890-1970) Frans militair en politicus. De Gaulle geniet vooral bekendheid als stichter en eerste president gaullisme

gaullisme Franse politieke beweging gebaseerd op de ideeën en regeringsstijl van Charles de Gaulle (1890-1970). De Gaulle, verzetsleider in de Tweede Gavin, James Maurice

Gavin, James Maurice (1907-1990) Amerikaans generaal. Gavin nam in 1943 deel aan de geallieerde invasie van Sicilië en in 1944 aan die van No

Gaviría Trujillo, César

Gaviría Trujillo, César (geb. 1947) Colombiaans politicus. Gaviría, van oorsprong econoom, was in de periode 1986-89 minister van Financiën en Gaza

Gaza (Ghazzah, Ghazze) Stad in Palestina, aan de Middellandse Zee, bestuurd door de Palestijnse Nationale Autoriteit; ca. 300.000 inwoners. De stedelijke Gazastrook

Gazastrook Smal gebied tussen Israël en Egypte, ca. 45 km lang en tussen de 6 en 12 km breed (378 km2, 1.054.000 inwoners (1998). Geschiedenis

geallieerde bestuursraad

geallieerde bestuursraad Het hoogste machtsorgaan van de vier geallieerde mogendheden (Frankrijk, Engeland, VS en SU) die Duitsland bezet hielden

geallieerden