Geschiedenis en Staatsinrichting A-H
Aalberse, Petrus Josephus Mattheus (1910-1989) Nederlands politicus. Aalberse studeerde rechten en begon in 1930 aan een loopbaan als advocaat. aanslag van Anagniaanslag van Anagni (september 1303) Aanslag op paus Bonifatius VIII te Anagni (Italië), na zijn dreigement Filips IV van Frankrijk te excommuniceren. AansprekersoproerAansprekersoproer (Ook: biddersoproer) Een oproer van de lagere klassen in Amsterdam op 31 januari en 1 februari 1696 genoemd naar de aansprekers, Aantjes, WillemAantjes, Willem (geb. 1923) Nederlands jurist en politicus. Aantjes was lid van de Tweede Kamer voor ARP (1959-77; fractievoorzitter 1971-77) en aantrekkingsgebiedaantrekkingsgebied Gebied dat een aantal aantrekkelijke kanten heeft waardoor mensen zich er vestigen. Voorbeelden zijn de aanwezigheid van werkgelegenheid, AardappeloproerAardappeloproer Opstand van de Amsterdamse bevolking in 1917, n.a.v. de voedselschaarste tijdens de Eerste Wereldoorlog. De directe aanleiding Aardenne, Gijsbert Michiel Vredenrijk (Gijs) vanAardenne, Gijsbert Michiel Vredenrijk (Gijs) van (1930-1995) Nederlands politicus. Van Aardenne kwam in 1971 voor de VVD in de Tweede Kamer. Aäron
Aäron Oudere broer van Mozes, eerste hogepriester van Israël. Tijdens Mozes' afwezigheid maakte hij een afgodsbeeld in de vorm van een gouden kalf Aarschot, Filips III van Croy, hertog van
Aarschot, Filips III van Croy, hertog van (1526-1595) Rijk Brabants edelman die als tegenstander van Willem van Oranje een hoofdrol tijdens de aartshertog
aartshertog Titel gedragen door leden van de Oostenrijkse tak van het Habsburgse huis van 1156 tot 1918. De titel werd in 1453 door de Duitse keurvorsten ab urbe condita
ab urbe condita (Lat: vanaf de stichting van de stad) 1. Tijdens het Romeinse Rijk geldende kalender waarbij de kroniekschrijvers de gebeurtenissen Abachai
Abacha, Sani (1943-1998) Nigeriaans dictator. Generaal Abacha kwam in 1993 door een staatsgreep aan de macht, waarbij hij de winnaar van de later Abbas de Grote
Abachai (1592-1643) Sinds 1629 vorst van de Mantsjoes, stichter van de Mantsjoe- of Tsj'ing-dynastie van China (tot 1911). Vanuit Mantsjoerije bracht Abacha, Sani
Abbas de Grote (1571-1629) Sjah van Perzië (vanaf 1588); dynastie der Safawiden. Moderniseerde het leger naar Turks voorbeeld. Vergrootte het Abbas Hilmi I
Abbas Hilmi I (1813-1854) Onderkoning van Egypte, keerde zich tegen de moderniseringspolitiek van zijn voorganger (Mohammad Ali) door het terugdringen Abbas Hilmi II
Abbas Hilmi II (1871-1944) Onderkoning van Egypte. Na zijn oproep aan de Egyptenaren bij het uitbreken van WO I om de Duits-Turkse zijde te kiezen, Abbasiden
Abbas, Ferhat (1899-1985) Algerijns politicus, een der oprichters (1946) van de Union Démocratique Manifeste Algérien (UDMA), waarvan hij leider Abbevillien
Abbasiden Kaliefendynastie (750-1258), heersers over het kalifaat van Bagdad. De Abbasiden dankten hun macht aan de Perzen en stonden sterk onder Abbas, Ferhat
Abbevillien (500.000 v.C., ook Chelléen) Vroege cultuurfase van het Paleolithicum. Genoemd naar de vindplaats - de Franse stad Abbeville - en gekenmerkt Abcoude-Gaasbeek, heren van
Abcoude-Gaasbeek, heren van Nederlands ministerialengeslacht (een zijtak van de heren van Zuylen) dat van de 13e tot de 15e eeuw een belangrijke Abd al-Malik
Abd al-Malik (646-705) Kalief uit de Arabische dynastie der Omajjaden (vanaf 685). Veroverde o.a. Mekka in een lange periode van consolidatie van Abd al-Moe'min
Abd al-Moe'min (1094-1163) Kalief, stichter van de dynastie der Almohaden, opvolger van de Berberprofeet Ibn Toemart. Versloeg de Almoraviden Abd al-Rahman I
Abd al-Rahman I (731-788) Stichter van de Omajjadendynastie in Spanje: emiraat van Córdoba (756; vanaf 929 kalifaat). Ontkwam aan de jacht van Abd al-Rahman II
Abd al-Rahman II (792-852) Heerser uit de Spaanse Omajjadendynastie (822). Versloeg Alfonso II van León, dreef de Franken terug en bracht de Abd al-Rahman III
Abd al-Rahman III (889-961) Belangrijkste heerser uit de Spaanse Omajjadendynastie (vanaf 912), kalief in 929. Bracht het land tot rust, reorganiseerde Abd ar-Rahman
Abd ar-Rahman (Abdoerrahman; 1844-1901) Slaagde erin de Britten en de Russen, die beiden invloed wilden in Afghanistan, tegen elkaar uit te sp
Abd el-Kader
Abd el-Kader (1808-1883) Arabisch leider in Algerije tegen de Franse bezettingslegers. Na aanvankelijke successen (in 1837 heerser over een groot Abd el-Krim, Mohammad
Abd el-Krim, Mohammad (1882-1963) Marokkaans vrijheidsstrijder, leider van de Rif-Kabylen tegen de Spaanse overheersing (nederlaag van de Spaa
Abdallah Abderemane, Ahmed
Abdallah Abderemane, Ahmed (1919-1989) Comoriaans politicus. Abdallah verklaarde de 'Comoren' in 1975 onverhoeds onafhankelijk van Frankrijk. Abdoel Aziez
Abdoel Aziez (1830-1876) Turks sultan (vanaf 1861). Voerde hervormingen in westerse zin door, maar kon het verval van het rijk niet tegenhouden. Abdoel Hamied I
Abdoel Hamied I (1725-1789) Turkse (Osmaanse) sultan (1774). Voerde oorlog tegen Rusland en moest bij de vrede van Kütsjük Kainardji de onafhankelijkheid Abdoel Hamied II
Abdoel Hamied II (1842-1918) Turks sultan (1876-1909), tijdens wiens bewind de eerste Turkse grondwet werd afgekondigd, die twee jaar later weer Abdoel Medjied
Abdoel Medjied (1823-1861) Turks sultan (1839). Raakte veel van zijn macht kwijt in Egypte en Syrië. Na de Krimoorlog kwam de Hatt-i Humajoen Abdul Rahman, Tunku
Abdul Rahman, Tunku (1903-1990) Maleisisch politicus. Tunku (= prins) Abdul Rahman was na de Tweede Wereldoorlog medeoprichter van de Abdullah ibn Hussein
Abdullah ibn Hussein (1882-1951) Emir, later koning van Jordanië. Was voor WO I lid van het Turkse parlement. Werd in 1921 emir van het Brits
Abdullah ibn Jasin
Abdullah ibn Jasin (gest. ca. 1059) Rond het jaar 1055 begonnen de islamitische veroveringen van West-Afrika door de Almoraviden, onder leiding Abel
Abe, Shintaro (1924-1991) Japans politicus. Abe begon zijn loopbaan als journalist. Zijn politieke carrière kwam van de grond na zijn huwelijk in Abia(m)
Abel Tweede zoon van het eerste mensenpaar Adam en Eva. Door zijn broer Kaïn gedood (Gen. 4).
Abercromby, Ralph
Abercromby, Ralph (1734-1801) Brits veldheer. Bevelhebber tijdens de Britse terugtocht in Nederland (1794) en in West-Indië (veroverde o.a. Suriname). Aberdeen, George Hamilton Gordon
Aberdeen, George Hamilton Gordon (1784-1860) Vierde graaf van Aberdeen. Brits politicus. Voerde van 1812-14 belangrijke diplomatieke missies Abernathy, Ralph David
Abernathy, Ralph David (1926-1990) Amerikaans burgerrechtenactivist. De zwarte baptistenpredikant Abernathy was jarenlang de rechterhand van Abessijnse veldtocht
Abessijnse veldtocht (1935-1936) Militaire operatie van Italië tegen Ethiopië. Op 3 oktober 1935 viel Italië o.l.v. de fascistische dictator Mussolini Abe, Shintaro
Abia(m) Tweede koning van het Israëlitische deelrijk Juda (reg. ca. 912-910 v.C.), kleinzoon van Salomo (1 Kon. 15:1-8).
Abiola, Moshood K.O.
Abiola, Moshood K.O. (1937-1998) Nigeriaans oppositieleider, die goede contacten onderhield met de religieuze leiders van het land. Studeerde in Abma, Hette Gerrit
Abma, Hette Gerrit (1917-1992) Nederlands politicus. Dominee Abma zat van 1963-81 voor de Staatkundig Gereformeerde Partij in de Tweede Kam
ABM-verdrag
ABM-verdrag (Anti Ballistic Missile) Uit 1972 daterend wapenbeheersingsverdrag tussen de VS en de Sovjet-Unie, deel uitmakend van de SALT-I-Abner
Abner Generaal van Saul, de eerste koning van Israël (reg. ca. 1040-1010 v.C.). Na diens dood door Davids generaal Joab vermoord.
Aboe Bakr
Aboe Bakr (Aboe Bakr as-Siddieq; gest. 634) Opvolger van Mohammed en eerste van de vier rechtgeleide kaliefen, de rasjidoen. Aboe Bakr was een Aboe Kalijar
Aboe Kalijar (gest. 1048; ook: Imad-ad-Din al-Marzuban) De periode tussen 1025-1037, toen de Boewaihiden over Irak heersten (945-1055), werd Aboe Simbel
Aboe Simbel (Abu Sinbil) Plaats in Egypte op de westelijke Nijloever. In de rotsen zijn twee enorme tempels van Ramses II uitgehouwen rond 1250 Aboe Soefjan
Aboe Soefjan (gest. ca. 652) Vader van Moeawija (eerste kalief der Omajjaden, die heersten over de Arabische wereld van 661 tot 750) en tijdgenoot Aboekir
Aboekir (Ook: Abu Qir) Dorp in Egypte aan de Middellandse Zee bij Alexandrië. Bekend krijgsterrein in de oorlogen tussen Groot-Brittannië en Napoleon: Aboe'l-Feda
Aboe'l-Feda (1273-1331) Prins en sultan van Hama, nam aan Syrische kant deel aan de strijd van de moslims tegen de kruisvaarders. Behalve als goed abolitionisme
abolitionisme (Eng: abolition = afschaffing) Anti-slavernijbeweging in de Verenigde Staten en Groot-Brittannië in de 19e eeuw. De belangrijkste le
aboriginals
aboriginals (Australian aborigines of aborigines) Oorspronkelijke bewoners van Australië, die zich daar tussen de 20.000 en 30.000 jaar geleden vestigden. ABP-affaire
ABP-affaire Schandaal, genoemd naar het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds dat zich schuldig maakte aan subsidiefraude. De ABP-affaire begon Abraham
Abraham Aartsvader, die ca. 2000 v.C. op Gods bevel uit Ur (Oer) in Mesopotamië naar Kanaän trok. De slavin Hagar schonk hem de zoon Ismaël, Absalom
Absalom Derde zoon van de Israëlitische koning David. Pleegde een staatsgreep, die echter leidde tot zijn nederlaag en dood door de hand van Davids absolutisme
absolutisme Het principe dat de macht in de staat ondeelbaar is en bij de vorst alleen berust, zoals dat in de 16e en 17e eeuw in Europa in de praktijk Abu Iyad
Abu Iyad (1933-1991) (eig. Salah Khalaf) Palestijns leider. Abu Iyad was de rechterhand van Yasser Arafat. Samen behoorden zij in 1959 tot de oprichters Abu Jihad
Abu Jihad (1935-1988) (eig. Khalil al-Wazir) Palestijns leider. In 1948 uit zijn geboorteplaats verdreven, groeide Abu Jihad op in Gaza. Als middelbaar Abwehr
Abwehr Duitse contraspionage voor en tijdens WO II. Ressorteerde eerst onder de Wehrmacht, na de aanslag op Hitler (1944) onder de SD. Leider Abydos
Abydos 1. Griekse naam van een plaats in Boven-Egypte aan de Nijl. Een van de belangrijkste centra van de Osirisverering. Goed bewaarde tempel Academie (filos.)
Academie (filos.) School gesticht door de Griekse filosoof Plato in 387 v.C., op een plaats even buiten Athene gewijd aan de halfgod Academus. Aanvankelijk Acca Larentia
Acca Larentia Figuur uit de Romeinse mythologie. In een van de verhalen is zij de vrouw van de herder Faustulus en zo de opvoedster van Romulus Acciajuoli
Acciajuoli Italiaans bankiersgeslacht uit Bergamo; vanaf de 12e eeuw in Florence. Financierden o.a. het huis Anjou en de paus. Filiaal op Rhodos. In Achab
Achab Zevende koning van het Israëlitische deelrijk Israël (reg. ca. 874-ca. 852 v.C.), getrouwd met Izebel. Voltooide de bouw en versterking van de Achad Ha-Am
Achad Ha-Am (= Eén van het volk; pseud. van Asjer Hirsch Ginzberg; 1856-1927) Russisch (Hebreeuws) schrijver, die kritisch stond ten opzichte Achaeërs
Achaeërs Oorspronkelijk naam van een of meer Griekse stammen. Homerus gebruikt Achaeërs als verzamelnaam voor de tegen Troje strijdende Grieken. Achaeïsche Bond
Achaeïsche Bond Verbond van een aantal steden van Achaia, opgericht in 280 v.C. In 243 v.C. verdreven zij de Macedoniërs uit Corinthe, daarna Achaemeniden
Achaemeniden Oudperzisch koningsgeslacht (vanaf ca. 700 v.C.), genoemd naar de stamvader Achaemenes. De eerste bekende vorst is Cyrus II de Achaia
Achaia In de Oudheid woongebied der Achaeërs (oudste benaming voor Grieken), m.n. in Noord-Griekenland (A. Phthiotis) en de noordkust van de Achaz
Achaz Twaalfde koning van het Israëlitische deelrijk Juda (reg. 735-727 v.C.). Riep Tiglatpileser III van Assyrië te hulp tegen de Arameeërs en de bewoners Achazja (zoon van Achab)
Achazja (zoon van Achab) (Ahazia) Achtste koning van het Israëlitische deelrijk Israël (reg. ca. 852-851 v.C.; 1 Kon. 22:52 e.v.).
Achazja (zoon van Joram)
Achazja (zoon van Joram) (Ahazia, Joachaz) Zesde koning van het Israëlitische deelrijk Juda (reg. ca. 845 v.C.; 2 Kon. 8:25 e.v.).
Acheampong, Ignatius Kutu
Acheampong, Ignatius Kutu (1931-1979) Ghanees militair en politicus van de stam der Asjanti. Werd staatshoofd na een coup in 1972 en op zijn Acheron
Acheron Historische naam van een rivier in Noord-Griekenland, die over grote afstand ondergronds stroomde. In de Griekse mythologie werd zij zodoende Acheson, Dean Gooderham
Acheson, Dean Gooderham (1893-1971) Amerikaans staatsman (Democraat), in 1933 door Roosevelt benoemd tot onderstaatssecretaris van Financiën. Acheuléen
Acheuléen Cultuurperiode van het Paleolithicum, genoemd naar de Franse plaats Saint-Acheul, bij Amiens, en gekenmerkt door vnl. vuurstenen, amandelvormige Achmad Saif al-Islam
Achmad Saif al-Islam (1891-1962) Imam van Jemen; regeerde vanaf 1948 over Jemen, aanvankelijk met harde hand. Na een staatsgreep in 1955, die
Achnaton
Achnaton (Echnaton; reg. 1379-1364) Egyptisch farao, begon zijn regering als Amenhotep IV, maar veranderde zijn naam toen hij Aton, de zonnegod, Acht Trigrammen-opstand
Acht Trigrammen-opstand In de herfst van 1813 kwam in Noord-China een aantal religieuze gemeenschappen in opstand tegen de heersende Man
achterban
achterban In het leenstelsel: oproepen door de leenheer van de leenmannen (ban) en van de achterleenmannen (achterban). Tegenwoordig: de werkelijke achterleen
Achter-Indië
Achter-Indië Vroeger gebruikelijke naam voor het vasteland van Zuidoost-Azië.
achterleen (subfeudum) In het feodale stelsel een leen dat afhankelijk was van een ander leen en daarom slechts in een indirecte verhouding tot de leenheer achterleenman
achterleenman In het leenstelsel, een leenman van een andere leenman. Hierdoor ontstond een leenpiramide.
Acker, Achiel Honoré van (1898-1975) Belgisch socialistisch politicus. Minister van Arbeid en Soc. Voorzorg (1944-45). Premier (1945; 1945-46; Acker, Frank van
Acker, Frank van (1929-1992) Belgisch politicus. Van Acker studeerde rechten aan de Vrije Universiteit van Brussel. In het voetspoor van zijn vader Acominatus, Nicetas
Ackerman, Frans
Ackerman, Frans (1330-1387) Een van de leiders van de Grote Gentse Opstand (1379-85) tegen Lodewijk van Male en Filips de Stoute. Opperbevelhebber Acker, Achiel Honoré van
Acominatus, Nicetas (Nicetas Choniates; 1140-1213) Byzantijns historicus, vooral bekend door een voor zijn tijd objectieve beschrijving van de desastreuze Acosta, Uriël
Acosta, Uriël (1585-1640; eig. Gabriël da Costa) Joods denker, type van het slachtoffer van religieuze onverdraagzaamheid. Uit joods-christelijke ouders acropolis
acropolis (Grieks: acron = top; polis = stad) In de Griekse Oudheid het hoogste punt van de stad waar het versterkte paleis van de vorst stond en dat ACS-landen
ACS-landen (ACP-landen) Groep landen in Afrika, het Caribisch gebied en de Stille Oceaan (Africa-Caribbean-Pacific: ACP). Voormalige koloniën Act
Act Aanduiding van een besluit van een bestuurslichaam of vergadering in Groot-Brittannië. of de VS, bijv.: Act of Parliament: wet aangenomen door Acta
Acta Latijnse naam voor handelingen en de verslagen daarvan. De Acta Diurna bijv. was een soort Romeinse staatscourant (diurnus=dagelijks), in 59 actiehandel
actiehandel (Ook: windhandel) Handel in actiën (aandelen). De actiehandel is van alle tijden, maar de term is vooral van toepassing op de uitzonderlijke Action Directe
Action Directe Franse extreem-linkse terreurorganisatie, opgericht in 1979. In de jaren tachtig pleegde de groep verschillende aanslagen.
Action française
Action française Franse nationalistische beweging, opgericht in 1899 ten tijde van de Dreyfus-affaire door Charles Maurras. De beweging was monarchistisch, Actium, slag bij
Actium, slag bij (31 v.C.) Beslissende overwinning van Octavianus (keizer Augustus) op Marcus Antonius en Cleopatra in de Romeinse burgeroorlog. Acton, lord
Acton, lord (eig. John Emerich Edward Dalberg; 1834-1902) Brits historicus, beïnvloed door de Duitse methodologie. Tegenstander van het dogma Ada
Ada (ca. 1188-1223) Gravin van Holland, dochter van Dirk VII, gehuwd met Lodewijk van Loon. Streed om de opvolging met haar oom graaf Willem Adab
Adab (nu Bismaja in Irak) Stad in Mesopotamië, waar in 1903/04 opgravingen verricht werden: o.a. ziggoerat en tempel van Isjtar.
Adadnirari
Adadnirari Naam van drie Assyrische koningen: Adadnirari I (reg. 1308-1276 v.C.), breidde het rijk uit ten koste van de Kassieten en Mitanni en bereikte Adalbert
Adalbert Germaanse mannennaam, afgeleid van adel = edel en bert of brecht = stralend. Vormen: Adelbert, Albrecht, Albert. 1. Adalbert (956-997), Adalbold
Adalbold Naam van twee bisschoppen van Utrecht: Adalbold I, bisschop van 866-899. Vertoefde meestal in Deventer vanwege de invallen der Noormannen. Adam van Bremen
Adam van Bremen (gest. ca. 1081) Duits kroniekschrijver, vanaf 1069 hoofd van de kathedraalschool te Bremen. Schreef vanaf 1072 zijn 'Gesta Hammaburgensis Adams, Gerard (Gerry)
Adams, Gerard (Gerry) (geb. 1948) Noord-Iers politicus. Adams was een van de eerste leden van de Northern Ireland Civil Rights Association. Va
Adams, John
Adams, John (1735-1826) Tweede president van de VS (1797-1801). Medeondertekenaar van de Onafhankelijkheidsverklaring (1776). Gezant in Adams, John Quincy
Adams, John Quincy (1767-1848) Zesde president der VS, oudste zoon van John Adams. Na zijn studie in Europa (o.m. Leiden) ging hij in de advocatuur. Adams, Samuel
Adams, Samuel (1722-1803) Amerikaans politicus, leidende figuur in de beginfase van de Amerikaanse Revolutie: een van de aanstichters van de
Adams, Sherman
Adams, Sherman 1899-1986) Amerikaans Republikeins politicus. Na een snelle carrière in het bedrijfsleven werd Adams in 1944 lid van het Huis Addams, Jane
Addams, Jane (1860-1935) Amerikaans sociaal werkster. Stichtte het Hull House in Chicago (1889), dat als sociaal centrum grote bekendheid kreeg, Addington, Henry
Addington, Henry (ook: viscount Sidmouth; 1757-1844) Engels staatsman, vanaf 1789 voorzitter van het Lagerhuis. Volgde in 1801 Pitt op als premier. adel
adel Groep met een bevoorrechte, erfelijke status, komt voor in vrijwel alle culturen. In West-Europa heeft de adel tot het einde van de 18e eeuw de adelantado
adelantado Tijdens de Middeleeuwen vertegenwoordiger van de Spaanse koning in een (grens)district. De a. bezat meestal zowel militaire als juridische Adelheid de Heilige
Adelheid de Heilige (ca. 931-999) Duits keizerin, gemalin van Otto I; daarvoor getrouwd met Lotharius II van Italië. Was vanaf 983 voogdes van Otto Adenauer, Konrad
Adenauer, Konrad (1876-1967) Duits politicus. Voortvarend burgemeester van Keulen (1917-33). Adenauer had geen politieke functie tijdens het Adler, Victor
Adler, Victor (1852-1918) Oostenrijks sociaal-democratisch politicus. Verenigde de Oostenrijkse arbeidersbeweging in de Sociaal-Democratische Partij Adli Pasja
Adli Pasja (1865-1933) Premier van Egypte (1920-1921). Onderhandelde in 1921 in Londen met de Engelsen over de toekomst van Egypte als Brits admiraal-generaal
admiraal-generaal Onder de Bourgondisch-Oostenrijkse vorsten (sinds 1487) functionaris die belast was met het beleid in zeezaken. In de Republiek admiraliteiten
admiraliteiten Colleges tijdens de Republiek der Verenigde Nederlanden, ressorterend onder de Staten-Generaal, die o.a. belast waren met de defensie Adoed ad-Dawla
Adoed ad-Dawla (936-983) Perzisch veldheer die de Boewaihiden tot grote bloei bracht. Versloeg zijn voorganger Bakhtiyar (977, bij al-Ahwaz), Adolf
Adolf Frederik van Zweden (1710-1771) Koning van Zweden van 1751-1771. Zoon van Christiaan August van Holstein-Gottorp. Dank zij Russische Adolf V, graaf van Berg
Adolf Mannennaam, mogelijk afkomstig van het Oudhoogduits: edele wolf; of van het Grieks: Adelphos = broer. 1. Adolf van Egmond (1438-1477) Adolf Frederik van Zweden
Adolf V, graaf van Berg (gest. 1296) Graaf van Berg van 1259-96, maakte na de dood van zijn broer Walram IV in 1279 aanspraak op Limburg. Zijn adoptief-keizers
adoptief-keizers Door de Romeinse keizer geadopteerde zoon en troonopvolger. Marcus Trajanus (reg. 98-117), onder druk van het leger door de bejaarde Adoula, Cyrille
Adoula, Cyrille (1921-1978) Gematigd links Congolees/Zaïrees politicus. Oorspronkelijk vakbondsleider, later leider van de Nationale Vrijheidsbeweging Adrianopel
Adria-kwestie
Adria-kwestie Conflict over de heerschappij in het aan de Adriatische Zee grenzende Balkangebied. Voor de Eerste Wereldoorlog maakten zowel Italië Aduatuci
Adrianopel Oude (Romeinse) naam voor de Turkse stad Edirne.
Adrianopel, vrede van
Adrianopel, vrede van 1. Na de slag bij Adrianopel (1361) moest de Byzantijnse keizer Johannes V de onafhankelijkheid van het Osmaanse rijk er
Aduatuci Gallische stam die tussen de Schelde en de Maas woonde ten tijde van Caesar, die de stam onderwierp en na een opstand bijna uitroeide (57-adventisten
adventisten Het woord adventisten is de verzamelnaam voor groepen gelovigen die, naar het voorbeeld van de in de 19e eeuw ontstane adventistische Adzjoebei, Alexei
Adzjoebei, Alexei (geb. 1924) Sovjetrussisch journalist, moderniseerde de Komsolskaja Pravda (orgaan van de jeugdorganisatie Komsomol) en werd aedilis
aedilis In het oude Rome, ten tijde van de Republiek, een van de lagere ambten. De aedilis was belast met de bevoorrading en het markttoezicht, de Aegis
Aegis Schild van de Griekse oppergod Zeus. In het midden bevond zich het hoofd van Medusa, de randen waren bezet met slangen. Als Zeus het gebruikte, Aehrenthal, Alois Lexa von
Aehrenthal, Alois Lexa von (1854-1912) Oostenrijks diplomaat en politicus, ambassadeur in Petersburg (1899-1906) en minister van Buitenlandse Aelia Capitolina
Aelia Capitolina Romeinse naam voor Jeruzalem na het neerslaan van de opstand van Bar Kochba door keizer Hadrianus (135 n.C.).
Aemilisch geslacht
Aemilisch geslacht Oud Romeins patriciërsgeslacht. Het leverde tijdens de Romeinse Republiek (ca. 500-31 v.C.) en het principaat (31 v.C.-192) v
Aemilius Paullus, Lucius
Aemilius Paullus, Lucius (ca. 228-160 v.C.) Romeins consul in 182 en 168. Versloeg de Macedonische koning Perseus bij Pydna (168) en voerde Aeoliërs
Aeoliërs Naam van de Griekse bewoners van N.W. Klein-Azië en enkele eilanden in het noorden van de Aegeïsche Zee, o.a. Lesbos. Vermoedelijk Aerssen, van
Aerssen, van (Aerssens, d'Aerssen) Nederlands regentengeslacht, vooral belangrijk in de 16e en 17e eeuw. Belangrijkste vertegenwoordigers Cornelis aes grave
aes grave (Lat.: zwaar koper, brons) Omstreeks 269 v.C. door de Romeinen ingevoerde koperen munten (rond en gegoten). Munteenheid was de as. Aethelbert
Aethelbert (reg. 560-616) Koning van het Angelsaksische koninkrijk Kent. Tijdens zijn bewind begon de prediking van het christendom door de monnik Aëtius Flavius
Aëtius Flavius (ca. 390-453) West-Romeins veldheer tijdens het bewind van keizer Valentinianus III. Deze steunde op het diplomatieke talent van Aetolische Bond
Aetolische Bond Stedenbond in Aetolië (Noordwest-Griekenland), opgericht in de 4e eeuw v.C. De bond versloeg in 279 v.C. de binnenvallende Kelten. Afghaanse oorlog
Afghaans-Britse oorlogen (1838-1842, 1878-1881, 1919) Oorlogen die Groot-Brittannië in Afghanistan voerde om het land bij het Britse Rijk in te aflaathandel
Afghaanse oorlog Sinds 1979 gevoerde strijd in Afghanistan tussen het door de Sovjet-Unie gesteunde communistische bewind en het Afghaanse verzet. Afghaans-Britse oorlogen
aflaathandel Handel in aflaatbrieven. In plaats van aflaten te verdienen door aan een kruistocht deel te nemen of een bedevaart naar Rome te maken, Aflaq, Michel
Aflaq, Michel (1910-1989) Syrisch politicus. Aflaq was telg uit een Syrisch-orthodox, christelijk gezin. Tijdens zijn studie in Parijs raakte hij in de AFL-CIO
AFL-CIO (American Federation of Labor - Congress of Industrial Organizations) Overkoepelende organisatie van vakverenigingen in de VS, ontstaan Africa
Africa Oorspronkelijk het Punische gebied in Noord-Afrika dat na de verovering van Carthago (146 v.C.) een Romeinse provincie werd. Ongeveer gelijk African National Congress
African National Congress (ANC) Grootste politieke partij in Zuid-Afrika, voortgekomen uit de oudste zwarte politieke organisatie. Het ANC werd African-American
African-American In de jaren tachtig opgekomen begrip voor Amerikanen met een donkere huidskleur met voorouders afkomstig uit Afrika. In de loop Afrikaans socialisme
Afrika, verdeling van Periode tussen ca. 1880 en 1900, waarin Afrika in hoog tempo door de Europese mogendheden werd gekoloniseerd. Voor 1880
Afrikaans socialisme Streven naar een vorm van socialisme die steunt op de eigen waarden van de Afrikaanse wereld. Door veel Afrikaanse landen Afrikaanse koninkrijken
Afrikaanse koninkrijken Verzamelnaam voor de vele koninkrijken die op het Afrikaanse continent met name in de Middeleeuwen ontstonden. De eerste
Afrikanerbond
Afrikanerbond Politieke beweging in Zuid-Afrika, actief in de periode 1882-1910. De Afrikanerbond werd in 1879 opgericht met als doel een verenigd Afrikaners
Afrikaners Zuid-Afrikaanse term voor dat deel van de blanken in Zuid-Afrika dat het aan het Nederlands verwante Afrikaans spreekt. Synoniem met Afrika, verdeling van
Afro-Aziatische Conferentie
Afro-Aziatische Conferentie (april 1955) Conferentie van 29 Afrikaanse en Aziatische landen te Bandung (Indonesië). De conferentie stelde zich onafh
Afscheiding (godsd.)
Afscheiding (godsd.) Scheuring in de Nederlands Hervormde Kerk in 1834, begon toen ds. Hendrik de Kok (1801-1842) en zijn gemeente zich afsch
Aga Khan III
Aga Khan III (1877-1957; eig.: sultan Sir Mohammad Sjah) Leider der ismaielija's in Brits-Indië (later hoofdzakelijk in Pakistan). Verwierf grote invloed Agalev
Agalev (Anders gaan leven) Vlaamse politieke beweging, gericht op radicale vernieuwing vanuit een ecologische visie. Ontstaan in 1970 rond de jezuïet Agathocles
Agathocles (360-289 v.C.) Tiran van Syracuse (316), later koning (304), laatste vertegenwoordiger van de Griekse ambities in het westelijk deel van Age of Reform
Age of Reform (Lett: periode van hervorming) Benaming voor de eerste helft van de 19e eeuw in Engeland. Met de Industriële Revolutie veranderde ager publicus
ager publicus (Lat.: ager = akker) Al het akkerland dat eigendom was van de Romeinse staat.
Agesilaus
Agesilaus (441-361 v.C.) Koning van Sparta. Agesilaus bevrijdde de Griekse steden in Klein-Azië van het Perzisch gezag, doch gaf later deze politi
aggiornamento
aggiornamento Aggiornamento (aggiornare = bij de tijd brengen) was de naam die paus Johannes XXIII (1881-1963) meegaf aan een programma met Aghlabiden
Aghlabiden (800-909) Eerste in feite zelfstandige moslemdynastie in Noord-Afrika, gesticht door Ibrahiem ibn Aghlab, stadhouder van Haroen al-Rasjied. Agilolfingen
Agilolfingen Oudste vorstengeslacht van Beieren (zeker vanaf 555). Verenigde en kerstende een groot deel van de stammen in Beieren. Tassilo, de laatste Agilulf
Agilulf (gest. 616) Koning der Longobarden van 590-616. Verwierf de troon na huwelijk met Theolinde, weduwe van koning Authari. Agilulf sloot Agis
Agis Naam van enkele Spartaanse koningen. Agis I, zoon van Eurysthenes, grondlegger van de dynastie der Agiaden. Zou de heloten onderworpen hebben. Agnes van Poitou
Agnes van Poitou (ca. 1025-1077) Duits keizerin, vrouw van Hendrik III. Regentes voor haar minderjarige zoon Hendrik IV (1056-62).
Agnew, Spiro Theodore
Agnew, Spiro Theodore (eig. Spiro Theodore Anagnostopoulos; 1918-1996) Amerikaans jurist en politicus. Agnew, zoon van Griekse immigranten, Agobard van Lyon
Agobard van Lyon (gest. 840) Frankisch bisschop. Leider van een stroming binnen de Kerk die de macht van de koning over de Kerk wilde beknotten agora
agora Centraal plein in Griekse steden in de Oudheid waaraan de openbare gebouwen stonden en waar zich het politiek en economisch leven afspeelde. agrarische revolutie
agrarische revolutie Schaalvergrotingsproces in de landbouw. Door de toename van de bevolking was in de 18e eeuw in Europa een stijgende beho
Agreement of the People
Agreement of the People Door de levellers in 1647 gedurende de Engelse burgeroorlog naar voren gebracht revolutionair idee van een toekomstige Agricola, Georgius
Agricola, Georgius (eig. Georg Bauer; 1494-1555) Duits mineraloog en metallurg. Werkzaam in St. Joachimsthal. Zijn hoofdwerk, 'De re metallica' Agricola, Gnaeus Julius
Agricola, Gnaeus Julius (40-93) Romeins magistraat en veldheer, o.a. onderbevelhebber in Aquitanië en stadhouder in Brittannië (76), waar hij ee
Agricola, Rudolf
Agricola, Rudolf (eig. Roelof Huysman; ca. 1443-1485) Vader van het humanisme in Nederland en Duitsland. Hoogleraar in Heidelberg (1484). Kwam Agrippa I
Agrippa I (Julius Agrippa; Herodes (N.T. 2); 10 v.C.-44 n.C.) Door keizer Caligula benoemd tot koning van het noordelijk deel van Transjordanië, welk Agrippa, Marcus Vipsanius
Agrippa, Marcus Vipsanius (ca. 63-12 v.C.) Romeins magistraat en veldheer. Behaalde o.a. overwinningen op Pompeius en als admiraal van Octavianus'
Agrippina, Julia
Agrippina, Julia (Agrippina Minor; 15-59) Romeins keizerin, dochter van Germanicus. Verbannen door haar broer Caligula werd zij teruggeroepen Agrippina, Vipsania
Agrippina, Vipsania (Agrippina Maior; 14 v.C.-33 n.C.) Dochter van M. Vipsanius Agrippa, vrouw van Germanicus, moeder van Caligula. Door kei
Agt, Andreas Antonius Maria (Dries) van
Agt, Andreas Antonius Maria (Dries) van (geb. 1931) Nederlands politicus en jurist. Van Agt was hoogleraar strafrecht en strafprocesrecht te Nijmegen Aguinaldo, Emilio
Aguinaldo, Emilio (1869-1964) Filippijns vrijheidsstrijder. Leidde het verzet tegen de Spanjaarden (1896), koos de zijde van de VS en riep in 1898 Agusta-affaire
Agusta-affaire Belgische politieke affaire. Na de nog steeds onopgeloste moord in 1991 op de minister van Staat André Cools (PS) vermeerderden Ahalya Bai
Ahalya Bai (1735-1795; reg. 1765-1795) Marathenprinses van de Holkar-familie. Ze was getrouwd met Koendi Rao, de enige zoon van Moelkar Rao Ahidjo, Ahmadou
Ahidjo, Ahmadou (1911-1989) Kameroenees politicus. Aan het einde van het Franse koloniale bewind leidde Ahidjo de grootste fractie in de Kameroenese Ahmad Saif al-Islam
Ahmad Saif al-Islam (1891-1962) Imam (geestelijk leider) van Jemen (1948-62). Kreeg o.a. economische steun van de SU en China. Liep aan de leiband Ahmed
Ahmed al-Mansoer (1549-1603) Sultan van Marokko van 1578-1603. A. zocht naar een zelfstandige positie voor Marokko binnen het Osmaanse Ri
Ahmed Naam van Osmaanse (Turkse) sultans. Ahmed I (1590-1617), sultan sinds 1603. Voerde oorlog tegen keizer Rudolf II en moest o.a. Georgië Ahmed al-Mansoer
Ahmed Sjah Doerrani
Ahmed Sjah Doerrani (ook: Ahnad Darrani; ca. 1722-1773) Emir van Afganistan, grondlegger van de Doerranidynastie (1747): het begin van de Af
Ahmeti, Vilson
Ahmeti, Vilson Albanees politicus. Ahmeti, voormalig minister van Voedselvoorziening, was regeringsleider van december 1991 tot april 1992. Na
Ahmose
Ahmose (ook: Amasis) Naam van twee Egyptische farao's. Ahmose I (ca. 1574-1546 v.C.), farao uit de 18e dynastie, begin van het Nieuwe Rijk. Verdreef Ahrensburgcultuur
Ahrensburgcultuur Laatpaleolithische rendierjagerscultuur (ca. 9000 v.C.), genoemd naar de vindplaats Ahrensburg bij Hamburg. Gebruiksvoorwerpen Aibek, Koetb-oed-din
Aibek, Koetb-oed-din (gest. 1210) Indiaas sultan, stichter van de dynastie der Slavenkoningen in Delhi (reg. 1206-90).
Aidid, Mohamed Farah
Aidid, Mohamed Farah (1934?-1996) Somalisch krijgsheer en politicus. Aidid was tot 1992 voorzitter van het regerende Verenigd Somalisch Congr
Aidit, Dipa Nusantara
Aidit, Dipa Nusantara (1923-1965) Indonesisch politicus. Leider van de Partai Kommunis Indonesia (1951-65). Na de staatsgreep van 1965 vermoed
Aigospotamoi, slag bij
Aigospotamoi, slag bij Zeeslag in 405 v.C. tijdens de Peloponnesische oorlog (431-404 v.C.) tussen een Atheense vloot o.l.v. Conon en een Spartaanse Aisja
Aisja (ca. 615-678) Dochter van Mohammeds vriend en opvolger Aboe Bakr, die haar aan hem uithuwelijkte na de dood van Chadiedja. Op zesjarige Aisne, slagen aan de
Aisne, slagen aan de Zware gevechten in beide wereldoorlogen aan de oevers van de strategisch gelegen Aisne (Champagne). Eerste slag: in eerste Aistulf
Aistulf (ook: Astolf; reg. 749-756) Koning der Longobarden. Veroverde Ravenna op Byzantium en bedreigde Rome, waar paus Stephanus II zetelde. Aitzema, Foppe van
Aitzema, Foppe van (ca. 1580-1637) Nederlands diplomaat. Werd in 1617 tot resident van de Republiek bij de Hanzesteden aangesteld. Poogde zowel Aitzema, Lieuwe van
Aitzema, Lieuwe van (1600-1669) Nederlands geschiedschrijver. Was vanaf 1629 resident van de Hanzesteden te Den Haag, onder dekmantel waarva
Aitzinger, Michael von
Aitzinger, Michael von (ca. 1530-1598) Oostenrijks edelman en geschiedschrijver. Woonde lange tijd in de Nederlanden en schreef daarover een ge
Ajayapala
Ajayapala (reg.1172-1176) Koning uit de Tsjaloekya-dynastie. Opvolger van Koemarapala. Onder zijn bewind werden de jaïnisten zwaar vervolgd. Ajjoebiden
Ajjoebiden Koerdische dynastie in Egypte, gesticht door de vizier Saladin (zoon van Ajjoeb) die in 1171 de macht overnam van de sjiietische vorst. Akajev, Askar
Akajev, Askar (geb. 1944) Kirgizisch politicus. In de Sovjet-Unie was Akajev als vooraanstaand wetenschapper voorzitter van de Academie van Wetenschappen Akbar
Akbar (1542-1605) Grootmogol in India, volgde in 1556 zijn vader Hoemayoen op. Veroverde achtereenvolgens Gujarat, Bengalen, Kashmir, Orissa Aken, congres van
Aken, congres van Congres van de mogendheden van de Heilige Alliantie (1818) met als voornaamste doel de bezetting van Frankrijk op te heffen Aken, vrede van
Aken, vrede van 1. (1668) Verdrag waarmee een einde kwam aan de Devolutieoorlog tussen Frankrijk en Spanje om het bezit van de Spaanse Nederlanden. Akiba ben Jozef
Akiba ben Jozef (50-135) Joods rabbi (leraar), die de ordening en bestudering van de mondelinge voorschriften (misjna) op gang bracht, eerste van Akihito
Akihito (geb. 1933) Keizer van Japan, volgde in 1989 zijn vader Hirohito op als 125e 'tenno'. Akihito's regeerperiode wordt 'Heisei' genoemd: 'Vrede Akkad
Akkad Hoofdstad van het Mesopotamische Rijk der Akkadiërs, gesticht door Sargon I (ca. 2334-2279 v.C.) en ca. 2150 v.C. door de Goeteeërs vernietigd. Akkadië
Akkadië Rijk dat in de periode ca. 2350-2150 v.C. heel Mesopotamië omvatte. Op zoek naar grondstoffen (m.n. metalen en hout) onderwierp koning Akkoord van Luxemburg
Akkoord van Luxemburg Gemeenschappelijke verklaring van de lidstaten van de EEG, onder Franse druk tot stand gekomen in januari 1966; maakte Akkoord van Yaoundé
Akkoord van Yaoundé Associatie-overeenkomst tussen de Europese Gemeenschap en de GASM-landen (Geassocieerde Afrikaanse Staten en Madagaskar,
Akropolites, Georgios
Akropolites, Georgios (1217-1282) Byzantijns staatsman en geschiedschrijver. Als afgezant van keizer Michael VIII Paleologus tekende hij in 1274 Akte van Garantie
Akte van Garantie In 1788 tussen de Nederlandse gewesten gesloten wederzijdse overeenkomst met garantie van Engeland en Pruisen, waarbij het Akte van Havana
Akte van Havana Overeenkomst gesloten tijdens een Inter-Amerikaanse Conferentie tussen de delegaties van alle 21 republieken van de pan-Amerikaanse Alamannen
al-Abbas De Abbasiden-familie leidde de succesvolle opstand tegen de Omajjaden-dynastie, die van 661-750 over de Arabische wereld geheerst had. al-Fatah
Alamán, Lucas
Alamán, Lucas (1792-1853) Mexicaans historicus en zeer integer politicus, leider van de conservatieven. Was minister van Buitenlandse zaken (1824-Alamein, El
Alamannen (Ook: Alemannen) Verbond van West-Germaanse stammen van Suevische oorsprong, gevestigd op de oostelijke oever van de Rijn. In
Alamein, El Plaats in Egypte aan de Middellandse Zee ten westen van Alexandrië. Hier behaalden in 1943 de Britse troepen onder Montgomery twee Alanbrooke, Alan Francis Brooke
Alanbrooke, Alan Francis Brooke (1883-1963) Brits veldmaarschalk, chef van de generale staf van het Britse Rijk van 1942-1946. Daarvoor speelde Alanen
Alanen Indo-Germaans nomadenvolk, woonde tussen de Kaukasus en de Don. Ca. 350 onderworpen door de Hunnen. Deel trok met de Hunnen naar Alarik
Alarik Naam van twee koningen der Visigoten. Alarik I (ca. 370-410) veroverde de Balkan en Griekenland, maar werd in 401 gestuit door de West-Romeinse Alawiten
Alawiten 1. Islamitische sjiitische sekte ontstaan in de 19e eeuw, die Ali en niet Aboe Bakr beschouwt als de opvolger van Mohammed. De 'staat der Alba Longa
Alba Longa Moederstad van Rome, zuidoostelijk van de huidige stad. Ze zou gesticht zijn door Ascanius (of Julus), zoon van Aeneas. Omstreeks 600 Albarda, Johan Willem
Albarda, Johan Willem (1877-1957) Nederlands socialistisch politicus. Lid Tweede Kamer (1913-39), vanaf 1925 leider van de SDAP. Werd in 1939
Alberoni, Giulio
Alberoni, Giulio (1664-1752) Spaans kardinaal en politicus, persoonlijk adviseur van Filips V. Trachtte als minister de voormalige Spaanse gebieden Albert I
Albert I (1875-1934) Koning van België van 1909 tot 1934. Was tijdens de Eerste Wereldoorlog opperbevelhebber van de Belgische troepen. Als zodanig Albert II, koning
Albert II, koning Albert Félix Humbert Théodore Christian Eugène Marie (geb. 1934), koning van België, tweede zoon van de vroegere koning Leopold Albert Kasimir
Albert Kasimir (1738-1822) Hertog van Saksen-Teschen. Stadhouder van Hongarije (1765-80) en gouverneur-generaal van de Oostenrijkse Nederlanden Albert l'Ouvrier
Albert l'Ouvrier (eig. Martin, Albert-Alexandre; 1815-1895) Frans politicus, werkte als fabrieksarbeider te Parijs, waar hij zich aansloot bij Louis Blanc. Albert van Saksen
Albert van Saksen (1316-1390) (= Albert van Helmstedt, 1316-1390) Middeleeuws geleerde, vooral bekend als eerste rector van de universiteit van Albert van Saksen-Coburg-Gotha
Albert van Saksen (1828-1902) Koning van Saksen vanaf 1873. Tijdens zijn bewind was Saksen als constitutionele monarchie een voorbeeld voor Albert van Saksen (1316-1390)
Albert van Saksen-Coburg-Gotha (1819-1861) Duits prins, huwde in 1840 met koningin Victoria van Groot-Brittannië. Sinds 1857 officieel prins-Albertine Agnes
Albertine Agnes (1634-1696) Prinses van Oranje, gravin van Nassau. Huwde in 1652 met Willem Frederik, stadhouder van Friesland. Via Albertine Albertini, Luigi
Albertini, Luigi (1871-1941) Italiaans politicus, directeur van het dagblad Corriera della Sera. Onder zijn leiding werd de oorspronkelijk uiterst conservatieve Albertus van Leuven
Albertus van Leuven (ook: Albertus van Luik; 1166-1192) Heilige en martelaar uit het geslacht der Brabantse hertogen. Werd in 1191 door het volk Albertz, Heinrich
Albertz, Heinrich (1915-1993) Duits politicus en predikant. Als lid van de Bekennende Kirche en als socialist werd Albertz door de nazi's diverse malen albigenzen
albigenzen Middeleeuwse kathaarse ketters in Zuid-Frankrijk, genoemd naar een van de belangrijkste centra, de stad Albi. In die streek vond het katharisme Albion
Albion Bijnaam van Engeland. Deze term is waarschijnlijk afgeleid van de Keltische benaming voor Schotland (Alba) en door de Romeinen geïnterpreteerd Alboin
Alboin (gest. 572) Koning der Longobarden, zoon van Audoin en Rodelinda. Na zijn troonsbestijging (ca. 565) veroverde hij Noricum en Pannonië, Albornoz, Aegidius Alvarez Carillo
Albornoz, Aegidius Alvarez Carillo (eig. Albornoz, Gil 'Alvarez Carillo de; 1310-1367) Spaans prelaat, in 1338 benoemd tot aartsbisschop van Toledo Albrecht I
Albrecht I (1255-1308) Rooms-Duits koning vanaf 1298. Hield in 1300 een rijksdag in Nijmegen, maar moest de aftocht blazen. In Zwitserland vermoord Albrecht I de Beer
Albrecht I de Beer (1100-1170) Eerste markgraaf van Brandenburg. Samen met Hendrik de Leeuw van groot belang geweest voor de kerstening en
Albrecht V van Beieren
Albrecht V van Beieren (1528-1579) Hertog van Beieren vanaf 1550. Als streng katholiek bevorderde hij de Contrareformatie na de godsdienstvrede
Albrecht van Beieren
Albrecht van Beieren (1336-1404) Hertog van Beieren, in 1358 ruwaard (regent) voor zijn broer Willem V in Holland, Zeeland en Henegouwen. G
Albrecht van Brandenburg
Albrecht van Brandenburg (1490-1545) Keurvorst en aartsbisschop van Mainz, kardinaal in 1518. Pronkzuchtig vorst, die zijn financiële problemen Albrecht van Hohenzollern
Albrecht van Hohenzollern (1490-1568) Eerste hertog van Pruisen (1525), laatste grootmeester van de Duitse Orde. Zijn overgang tot het protestanti
Albrecht van Oostenrijk
Albrecht van Oostenrijk (1559-1621) Aartshertog van Oostenrijk, onderkoning van Portugal en landvoogd van de Nederlanden (1596). In 1598 gaf Albrecht van Saksen
Albrecht van Saksen (1443-1500) Hertog van Saksen, in 1489 landvoogd in de Nederlanden voor Maximiliaan van Oostenrijk. Sloeg in 1492 opstan
Albret
Albret Landstreek in Zuidwest-Frankrijk, vorstendom dat in 1484 verenigd werd met Navarra en in 1607 als hertogdom toeviel aan de Franse koning. Albright, Madeleine Korbel
Albright, Madeleine Korbel (geb. 1937) Amerikaans politica. Madeleine Albright werd geboren in Tsjecho-Slowakije. Op elfjarige leeftijd emigreerde
Albright, William Foxwell
Albright, William Foxwell (1891-1972) Amerikaans oriëntalist en archeoloog. Vooral bekend door zijn opgravingen in Palestina (1926 e.v.), waarmee
Albuquerque, Alfonso de
Albuquerque, Alfonso de (1453-1515) Portugees zeevaarder, volgde Francesco de Almeida op als onderkoning van India. In die functie veroverde alcabala
alcabala Belasting op de verkoop van goederen in Spaans-Amerika. Aanvankelijk 2% bedragend, werd de alcabala in 1575 in Nieuw-Spanje en in 1591 alchemie
alchemie Alchemie is de geheime leer van kunstgrepen waarmee de alchemisten probeerden onedele metalen (zoals lood en kwik) om te zetten in edele Alcibiades
Alcibiades (ca. 450-404 v.C.) Atheens staatsman en veldheer uit een aanzienlijk geslacht. Opgevoed door Pericles en in zijn jeugd aanhanger van Socrates. Alcinous
Alcinous (Alkinoös) Koning der Phaeaken, gehuwd met Arete, vader van Nausica en Halius. Odysseus en ook de Argonauten werden door Alcinous Alcmaeoniden
Alcmaeoniden Aristocratisch Atheens geslacht in de Griekse Oudheid, genoemd naar de achterkleinzoon van Nestor, de koning van Pylus en de oudste Alcuinus van York
Alcuinus van York (ca. 732-804) Angelsaksisch geleerde, hoofd van de kathedraalschool van York. In 781 trad hij in dienst van Karel de Grote en werd Alcyone en Ceyx (mythol.)
Alcyone en Ceyx (mythol.) Echtpaar uit de Griekse sage. Alcyone was de dochter van de god Aeolus, Ceyx de zoon van Hesperus en Philonus. Hij Alde Biezen
Alde Biezen Landgoed in de Belgisch-Limburgse gemeente Bilzen. 16e-eeuwse commanderij van de Duitse Orde, nu internationaal cultureel centrum.
alderman
alderman Lid van het plaatselijk bestuur in Groot-Brittannië en de VS. De term stamt uit de angelsaksische tijd: de alderman werd door de koning aangesteld Aldobrandini
Aldobrandini Voornaam Florentijns geslacht dat een aantal kardinalen en een paus leverde (Ippolito). De Aldobrandinische bruiloft is een muurschildering Alea iacta est
Alea iacta est (Latijn: 'De teerling is geworpen') Uitspraak van Julius Caesar toen hij in 49 v.C. de rivier de Rubicon overtrok: het begin van de Romeinse Aleida van Poelgeest
Aleida van Poelgeest (ca. 1370-1392) Minnares van de Hollandse graaf Albrecht van Beieren. Werd vermoord door de Hoeken, waardoor de Hoekse Aleidis van Bourgondië
Aleidis van Bourgondië (gest. 1273) Hertogin van Brabant. Huwde ca. 1251 met Hendrik III van Brabant en trad na zijn dood in 1261 als regentes
Aleidis van Holland
Aleidis van Holland (gest. 1284) dochter van Floris IV. Huwde in 1246 met de Henegouwse graaf Jan van Avesnes. Keerde na zijn dood in 1257 n
Aleksej
Aleksej Russische vorm van Alexius. Naam van enkele leden van het huis Romanov. Aleksej Michailovitsj (1629-1676), tsaar van Rusland (vanaf 1645), Alemán Valdés, Miguel
Alemán Valdés, Miguel (1902-1983) President van México (1946-52). Alemán, een jurist, was van 1936-40 gouverneur van Veracruz en van 1940-Alençon, Jan II van
Alençon, Jan II van (1409-1476) Hertog van Alençon. Streed in de Honderdjarige Oorlog aan de zijde van Jeanne d'Arc tegen de Engelsen. Koos later Alesia
Alesia Plaats in het Franse dep. Côte-d'Or bij het huidige Alise-Sainte-Reine. Hier leden de Galliërs onder Vercingetorix de beslissende nederlaag tegen Alexander de Grote
Alexander de Grote (Alexander III, de Grote; 356-323 v. C.) Koning van Macedonië en leider van de Griekse statenbond. Dankt zijn legendarische Alexander I van Joegoslavië
Alexander I van Joegoslavië (1888-1934) Koning der Serviërs, Kroaten en Slovenen (1921-29), later van Joegoslavië (1929-34). Geliefd aanvoerd
Alexander I van Rusland
Alexander I van Rusland (Aleksandr Pavlovitsj Romanov; 1777-1825) Tsaar van Rusland (1801-25), zoon van Paul I. Zijn vooruitstrevende politiek Alexander II van Rusland
Alexander II van Rusland (Aleksandr Nikolajevitsj Romanov; 1818-1881) Tsaar van Rusland (1855-81), zoon van Nicolaas I. Zette binnenlandse Alexander III van Rusland
Alexander III van Rusland (Aleksandr Aleksandrovitsj Romanov; 1845-1894) Tsaar van Rusland (1881-94), zoon van Alexander II. Autocraat, bang Alexander Janneus
Alexander Janneus (geb. ca. 126 v.C.; reg. 103-76 v.C.) Makkabeese koning, zoon van Johannes Hyrcanus I (reg. 135-104 v.C.) en opvolger van zijn Alexander van Ferai
Alexander van Ferai (369-358 v.C.) Tiran van Ferai in Thessalië. Om aan zijn schrikbewind te ontkomen riepen zijn onderdanen Pelopidas om hulp. Alexander van Griekenland
Alexander van Griekenland (1893-1920) Koning van Griekenland (1917-20). Nadat zijn vader Constantijn I was afgezet met hulp van geallieerden Alexander van Schotland
Alexander van Schotland (Alexander I, ca. 1080-1124; Alexander II, 1198-1249; Alexander III, 1241-1286) Koningen van Schotland, laatste twee Alexander VI (Rodrigo Borgia, paus)
Alexander VI (Rodrigo Borgia, paus) (eig. Rodrigo Borgia; ca. 1431-1503) Paus van 1492-1503. Typisch renaissance-vorst, voerde autocratisch bewind. Alexander, Harold Rupert Leofric George
Alexander, Harold Rupert Leofric George (1891-1969) Brits veldmaarschalk. In 1940 belast met de evacuatie van de Britse troepen uit Duinkerken. Alexander, prins van België
Alexander, prins van België Alexander Emmanuel Henry Albert Marie Léopold (geb. 1942), oudste kind en enige zoon van koning Leopold III en Alexandrië, vuurtoren van
Alexandrië, vuurtoren van Omstreeks 280 v.C. door Sostratus van Knidos gebouwde vuurtoren op het eiland Pharos voor de haven van Alexandrië Alexius I Comnenus
Alexius I Comnenus (1048-1118) Keizer van Constantinopel (1081-1118). Bekwaam veldheer en diplomaat, tijdelijk herstel Byzantijnse Rijk. Toenemende Alexius II Comnenus
Alexius II Comnenus (1169-1183) Keizer van Constantinopel (1180-83), onder regentschap van zijn moeder Maria van Antiochië. Opstand van bevo
Alexius III Angelus
Alexius III Angelus (gest. ca. 1211) Keizer van Constantinopel (1195-1203). Opvolger van zijn broer Isaäc II, die hij de ogen liet uitsteken. Zwak bewind. Alexius IV Angelus
Alexius IV Angelus (gest. 1204) Keizer van Constantinopel (1203-04). Riep hulp van kruisvaarders in om de troon van zijn vader Isaäc II te heroveren. Alexius V Dukas
Alexius V Dukas (gest. 1204) Keizer van Constantinopel (1204). Antiwesters; riep zichzelf uit tot keizer, waarop kruisvaarders besloten Constantinopel Alfaro, Eloy
Alfaro, Eloy (1842-1912) Generaal en president van Ecuador (1897-1901; 1906-1911). Kwam aan de macht na een korte burgeroorlog tussen liberalen Alfonsín, Raúl
al-Fatah (Lett.: de overwinning) Eerste en grootste Palestijnse bevrijdingsbeweging, opgericht in 1956. Yasser Arafat, voorzitter van de Palestijnse Amadeus
Alfonsín, Raúl (geb. 1926) Argentijns politicus. Alfonsín trad na zijn rechtenstudie toe tot de Unión Civica Radical (Radicale Partij). In 1973 was hij Alfonso I van Aragón, de Strijdlustige
Alfonso I van Aragón, de Strijdlustige (ca. 1073-1134) Koning van Aragón en Navarra van 1104-34 als opvolger van zijn broer Pedro I. Door zijn Alfonso I van Asturië, de Katholieke
Alfonso I van Asturië, de Katholieke (693-757) Koning van Asturië (739-57). Verdreef de moslims tot aan de Duero en liet het veroverde gebied Alfonso I van Napels
Alfonso I van Napels (Alfonso V van Aragón, de Grootmoedige; 1396-1458) Koning van Aragón en Sicilië (1416-58) en Napels (1442-58). Tijdelijk
Alfonso I van Portugal, de Veroveraar
Alfonso I van Portugal, de Veroveraar (Alfonso Henriquez, ca. 1109-1185) Eerste koning van Portugal en stichter van de Portugese monarchie (1143). Alfonso II Rámon van Aragón
Alfonso II Rámon van Aragón (1152-1196) Koning van Aragón en graaf van Barcelona van 1162-96. Streed tegen de Moren en veroverde o.m. Valencia. Alfonso II van Asturië, de Kuise
Alfonso II van Asturië, de Kuise (ca. 760-842) Koning van Asturië sinds 791, hoewel hij reeds in 783 als zodanig was uitgeroepen. Zijn koningschap Alfonso II van Napels
Alfonso II van Napels (1448-1495) Koning van Napels (1494-95) en graaf van Calabrië (1458-95). Betrokken bij Italiaanse oorlogen. In de strijd om Alfonso II van Portugal, de Dikke
Alfonso II van Portugal, de Dikke (ca. 1185-1223) Alonso was koning van Portugal van 1211 tot 1223. Na zijn huwelijk met de dochter van Alfonso Alfonso III van Aragón, de Liberaal
Alfonso III van Aragón, de Liberaal (1265-1291) Koning van Aragón (1285-91). Onder druk van oorlogsomstandigheden gaf Alfonso privileges aan Alfonso III van Asturië, de Grote
Alfonso III van Asturië, de Grote (ca. 838 - ca. 910) Koning van Asturië van 866 tot 910. In gevechten met de Moren breidde hij zijn domein uit t
Alfonso III van Portugal
Alfonso III van Portugal (ca. 1210-1279) Vierde koning van Portugal, zoon van Alfonso II. Hij regeerde van 1248-79, maar was regent sinds 1245 Alfonso IV van Aragón, de Goedige
Alfonso IV van Aragón, de Goedige (1299-1336) Koning van Aragón van 1327-36, opvolger van Jacobus II van Aragon. Alfonso werd geconfronteerd Alfonso IV van León en Asturië, de Monnik
Alfonso IV van León en Asturië, de Monnik (?-933) Koning van Léon en Asturië van 925-31. Werd opgevolgd door zijn broer Ramiro II, die hem Alfonso IV van Portugal, de Moedige
Alfonso IV van Portugal, de Moedige (ca. 1291-1357) Koning van Portugal van 1325-57. Bij zijn troonsbestijging stond zijn bastaardbroer Alfonso Alfonso IX van León
Alfonso IX van León (1171-1230) Neef van Alfonso VIII van Castilië; koning van León van 1188-1230. Alfonso riep een curia bijeen met vertegenwoordiging Alfonso V van León en Asturië, de Edele
Alfonso V van León en Asturië, de Edele (994-1028) Koning van León en Asturië van 999-1028, tevens de eerste die de titel koning van Castilië Alfonso V van Portugal, de Afrikaan
Alfonso V van Portugal, de Afrikaan (1432-1481) Koning van Portugal (1438-81). Zette ontdekkingsreizen langs Afrikaanse kust voort (Guinee). Alfonso VI van León en Castilië
Alfonso VI van León en Castilië (1040-1109) Koning van León (1065), Castilië (1072) en Galicië (1090). Veroverde Toledo en behaalde successen Alfonso VI van Portugal
Alfonso VI van Portugal (1643-1683) Alfonso was de zoon van koning Joao IV van Portugal en regeerde over dat land van 1656 tot zijn dood, vanaf
Alfonso VII van León en Castilië
Alfonso VII van León en Castilië (1105-1157) Koning van León en Castilië van 1126-57. Door het huwelijk van zijn moeder Urraca met Alfonso Alfonso VIII van Castilië
Alfonso VIII van Castilië (1155-1214) Koning van Castilië (1158-1214). Medeoverwinnaar op de Moren bij Las Navas de Tolosa (1212). Stichtte in Alfonso X van León en Castilië, de Wijze
Alfonso X van León en Castilië, de Wijze (1221-1284) Koning van León en Castilië (1252-84). Gekozen tot Rooms-koning (1257), maar niet gekroond. Alfonso XI van León en Castilië
Alfonso XI van León en Castilië (1311-1350) Koning van Castilië en León van 1312-50. Gedurende zijn minderjarigheid was het koninkrijk opgedeeld Alfonso XII van Spanje
Alfonso XII van Spanje (1857-1885) Koning van Spanje (1874-85). Aan de macht na monarchistische opstand. Grondwet (1876). Zette carlisten het Alfonso XIII van Spanje
Alfonso XIII van Spanje (1886-1941) Koning van Spanje (1902-31). Tijdens zijn regering politieke instabiliteit en corruptie in Spanje. Toen Alfonso Alfred de Grote
Alfred de Grote (ca. 848-899) Koning van Wessex (vanaf 871), een van de Angelsaksische koninkrijken. Versloeg in 878 de Denen, waarna de grens Algeciras, conferentie van
Algeciras, conferentie van Internationale conferentie, gehouden van 16 januari - 6 april 1906 in Algeciras over de status van Marokko. Aanleiding Algemeen Christelijk Vakverbond
Algemeen Christelijk Vakverbond (ACV) Koepel van de christelijke vakbonden (1908-1912: Verbond der Christene Beroepsverenigingen; 1912-Algemeen Christelijk Werkersverbond
Algemeen Christelijk Werkersverbond (ACW) Overkoepelend orgaan van de organisaties van de christelijke arbeidersbeweging (ACV, ziekenfonds, Algemeen Nederlandsch Werklieden Verbond
Algemeen Nederlandsch Werklieden Verbond (ANWV) Eerste organisatie van arbeiders in Nederland, in 1871 opgericht door B.H. Heldt (1841-Algemeen Ouderen Verbond
Algemeen Ouderen Verbond (AOV) Nederlandse politieke partij. Het AOV werd eind 1993 opgericht uit ongenoegen met bezuinigingen op de bejaardenoor
Algemeen Preferentie Stelsel
Algemeen Preferentie Stelsel (APS) In 1971 door de Europese Gemeenschap ingevoerd systeem, dat nog altijd een essentieel bestanddeel is van Algemeene Nederlandsche Diamantbewerkersbond
Algemeene Nederlandsche Diamantbewerkersbond (ANDB) Eerste moderne Nederlandse vakbond (opgericht 1894). Belangrijke leiders: Henri Algemene Centrale van de Liberale Vakbonden van België
Algemene Centrale van de Liberale Vakbonden van België (ACLVB) Liberale vakbond, gegroeid vanuit anti-socialistische kleine initiatieven Algerijnse oorlog
Algerijnse oorlog (1954-1962) Onafhankelijkheidsoorlog van het in 1954 opgerichte Algerijnse Nationale Bevrijdingsfront (FLN) tegen het Franse Ali ibn Aboe Talib
Ali ibn Aboe Talib (gest. 661) Neef en schoonzoon van de profeet Mohammed, vierde rechtgeleide kalief en eerste imam volgens de sjia. Hij trad in Ali Pasja van Janina
Ali Pasja van Janina (1741-1822) Osmaans gouverneur en sedert 1788 pasja van Janina. Zijn gebied omvatte grote delen van Albanië en Noord-Gri
Ali Pasja, Mehemed Emin
Ali Pasja, Mehemed Emin (1815-1871) Turks staatsman, leidend figuur van het Tanzimaat, een 19e-eeuwse hervormingsbeweging in het Osmaans
Alia, Ramiz
Alia, Ramiz (geb. 1925) Albanees politicus. Alia werd in 1943 lid van de communistische partij. Na WO II maakte hij carrière in de Unie van Albanese alijah
alijah Oorspronkelijk bijbelse term voor een pelgrimstocht naar Jeruzalem. Later de emigratie van joden naar Israël. In de geschiedenis zijn er vijf grote Allende Gossens, Salvador
Allende Gossens, Salvador (1908-1973) Chileens arts en politicus. Allende was minister van Gezondheid (1939-41) in de Volksfrontregering van Allerheiligenvloed
Allerheiligenvloed Stormvloed op 1 november (Allerheiligen) 1570 waarbij grote delen van Groningen, Friesland, Noord-Holland en bijna alle Zuid-Allia
Allia Zijrivier van de Tiber. Hier versloegen in 387 v.C. de Galliërs onder Brennus de Romeinen.
alliantie (gesch.)
alliantie (gesch.) Volkenrechtelijke term voor een verbond tussen twee of meer mogendheden, met een defensieve of offensieve bedoeling of met het allodium
allodium In de Middeleeuwen, grond in eigendom en niet, zoals het feodum, in leen. In Frankrijk bestonden ca. 1000 allodia, in Engeland werden ze allonge-pruik
allonge-pruik Lange, tot over de schouders reikende pruik met veel krullen voor mannen. In het midden gescheiden en wit gepoederd. In de mode eind Alltagsgeschichte
Alltagsgeschichte Geschiedenis van het dagelijks leven. Historici op dit gebied zoeken vooral naar de normen en waarden, de culturele regels die ten Almagro, Diego de
Almagro, Diego de (1475-1538) Spaans conquistador, luitenant van Pizarro. Veroverde met deze Perú en ondernam een expeditie naar Chili. Werd Almanach de Gotha
Almanach de Gotha Genealogisch (vroeger ook diplomatiek) jaarboek dat vanaf 1763 bij J. Perthes te Gotha uitgegeven werd, oorspronkelijk alleen Almanzor
Almanzor (al-Mansoer; ca. 939-1002) Moors staatsman en veldheer tijdens het kalifaat van Hisjam II. Was als eerste minister feitelijk alleenheerser. Almeida, Francesco de
Almeida, Francesco de (ca. 1450-1510) Portugees veroveraar, eerste onderkoning van India (1505). Monopoliseerde specerijenhandel.
Almirante, Giorgio
Almirante, Giorgio (1914-1988) Italiaans politicus. Almirante was tijdens zijn studie (filosofie en klassieke literatuurwetenschap) actief in de fascistische Almohaden
Almohaden Berberdynastie die van 1147 tot 1225 over Noord-Afrika en grote delen van Spanje heerste. Hun veroveringen kwamen onder leiding van Almoraviden
Almoraviden Berberdynastie die van ca. 1060 tot 1147 over Noord-Afrika en Spanje heerste. De Almoraviden waren aanhangers van de islamitische Alpertus van Metz
Alp-Arslan (ca. 1030-1072) Sultan van de Seldjoeken in Bagdad, volgde in 1063 Toeghril Beg op. Veroverde Syrië en een deel van Arabië op de dynastie Altamira-grot
Alpertus van Metz (ca. 1000) Kroniekschrijver uit het bisdom Utrecht. Hoofdwerk: het moraliserende 'De diversitate morum', geschiedenisbron voor Alp-Arslan
Altamira-grot Grot nabij Santander in Noord-Spanje, waarin belangrijke rotstekeningen uit de prehistorie zijn gevonden. De voorstellingen, daterend Alteratie van Amsterdam
Alteratie van Amsterdam De politieke omwenteling in Amsterdam op 26 mei 1578, voorbereid in overleg met de Prins van Oranje en ten uitvoer gebra
althing
althing Het IJslandse parlement, het oudste van Europa. De althing kwam in 930 voor het eerst bijeen. Het parlement werd in 1800 onder druk van de Alva
Alva (Fernando Alvarez de Toledo, hertog van Alva; 1507-1582) Spaans veldheer en staatsman, werd na de beeldenstorm (1566) landvoogd in de Nederlanden. Alvarado, Pedro de
Alvarado, Pedro de (ca. 1485-1541) Spaans conquistador, o.a. luitenant van Cortés in Mexico (1519). Eerste bestuurder van Tenochtitlán. Onderwierp Alyattes
Alyattes (reg. ca. 610-560 v.C.) Koning der Lydiërs in Anatolië. Verdreef de Kimmeriërs uit Klein-Azië. Een botsing met Cyaxares van Medië werd al-Abbas
Amadeus (Latijn: godminnend) Mannennaam, o.a. gedragen door enkele vorsten van Savoie: Amadeus V, de Grote (1249-1323), graaf van Savoie, Amadeus I Ferdinand Maria
Amadeus I Ferdinand Maria (1845-1890) Hertog van Aosta, zoon van de Italiaanse koning Victor Emanuel II. Werd in 1870 door de Cortes tot ko
Amalarik
Amalarik (502-531) Koning der Visigoten (522), gehuwd met de dochter van de Frankische koning Clovis. Zijn latere nederlaag tegen de Franken (Amalaswintha
Amalaswintha (gest. 535) Dochter van Theodorik de Grote, koning der Ostrogoten. Regentes voor haar zoon Athalarik. Vermoord door de Gotische Amalia van Solms-Braunfels
Amalia van Solms-Braunfels (1602-1675) Echtgenote van Frederik Hendrik (1625). Oefende samen met Mary Stuart de voogdij uit over haar minderjarige
Amalrik
Amalrik Naam van twee koningen van Jeruzalem: Amalrik I (1135-1174), koning vanaf 1162. Amalrik II (1144-1205), koning van Cyprus (vanaf 1194) Aman-Oellah
Aman-Oellah (1892-1960) Vanaf 1919 emir en vanaf 1926 koning van Afghanistan. Tijdens zijn bewind werd Afghanistan volledig onafhankelijk. Amarna
Amarna (Tell el-Amarna, ook: Achetaten) Religieus centrum in het oude Egypte gesticht door Amenhotep IV (reg. 1365-1349/47 v.C.) als onderdeel Amarna-brieven
Amarna-brieven Aantal kleitabletten in Babylonisch spijkerschrift uit de 14e eeuw v.C., gevonden in 1887 in de Egyptische stad Tell-el-Amarna. De Amato, Guliano
Amato, Guliano (geb. 1938) Italiaans politicus. Amato, die in 1958 lid werd van de Socialistische Partij (PSI), was van 1987 tot 1989 minister van ambacht (gesch.)
ambacht (gesch.) (schoutambacht) Voor 1798 rechtsgebied in Nederland op het platteland. Hier zorgde de schout namens de landsheer voor de rechtsbedeling. ambachtsheerlijkheid Gebied waar grondheren recht mochten spreken in civiele en kleine strafzaken.
Ambiorix
Ambiorix Koning van de Eburonen (Belgische stam in de Ardennen), die in 54 v.C. in opstand kwamen tegen de Romeinen. Julius Caesar vernietigde Ambonezen in Nederland
Ambonezen in Nederland Voormalige bewoners van de Zuid-Molukse eilanden (vooral Ambon), die als ex-KNIL-militairen met hun gezinnen (totaal ambt
ambt (Ook: ambacht, Lat: officium) Officiële positie, verbonden met bepaalde overheidstaken. Van de Middeleeuwen tot het einde van het Ancien Régime ambtenverkoop
ambtenverkoop Verkoop van functies, meestal functies die groot gezag of een adellijke titel met zich meebrachten. Deze praktijk was gebruikelijk Amenemhet
Amenemhet Naam van enkele Egyptische farao's uit de 12e dynastie: 1. Amenemhet I (1991-1962 v.C.), stichter van de dynastie, begin van het Middel-Amenhotep
Amenhotep (Grieks: Amenophis) Naam van enkele Egyptische farao's uit de 18e dynastie: Amenhotep I (ca. 1545-1525 v.C.), breidde het rijk uit ten American Friends Service Committee, The
Amer, Abdoel Hakim (1919-1967) Egyptische veldmaarschalk en vice-president. Kwam naar voren tijdens de oorlog in Palestina (1948). Deed mee
American Friends Service Committee, The In 1917 opgerichte en in Washington gevestigde Amerikaanse quaker-organisatie die zich in het begin Amerikaanse Burgeroorlog
Amerikaanse Burgeroorlog (1861-1865) Conflict tussen de Noordelijke en Zuidelijke staten in de VS. In de loop van de 19e eeuw waren er binnen Amerikaanse prehistorie
Amerikaanse prehistorie Periode in de Amerikaanse geschiedenis waarvan geen schriftelijke bronnen zijn overgebleven. Voor een deel van het Ameri
Amerikaanse Revolutie
Amerikaanse Revolutie Met deze term wordt de strijd aangeduid waarin de Noord-Amerikaanse kolonisten hun onafhankelijkheid bevochten op het Amerikaanse Vrijheidsoorlog
Amerikaanse Vrijheidsoorlog (1775-1783) Het militaire conflict waarmee de Amerikaanse koloniën zich vrij vochten van Engeland. In 1774 sloten Amer, Abdoel Hakim
Amin Dada, Idi
Amin Dada, Idi (geb. circa 1925) Ugandees politicus en militair. Amin was president van 1971 tot 1979. Hij veroverde de macht in een coup tegen Amin, Hafizoellah
Amin, Hafizoellah (1929-1979) Afghaans politicus. Behoorde tot de Khalq-vleugel van de communistische partij en was de sterke man achter president amman (gesch.)
amman (gesch.) (ambtsman, ambachtsman) Door de landsheer benoemde ambtenaar die in een bepaald gebied de rechtsbedeling en andere bestuurstaken Ammianus Marcellinus
Ammianus Marcellinus (ca. 330-ca. 395) Romeins geschiedschrijver, geboren in Antiochië. Schreef het laatste grote geschiedwerk van de klassieke Ammon
Ammon Aan Israël verwant oudoosters volk; tot de 13e eeuw v.C. nomaden, daarna gevestigd als koninkrijk ten oosten van de Jordaan. Hoofdstad: Amnesty International
Amnesty International Onafhankelijke internationale organisatie, opgericht in 1961 ter bescherming van de belangen van politieke gevangenen. De
Amon (joodse koning)
Amon (joodse koning) Vijftiende koning van het Israëlitische deelrijk Juda (reg. ca. 642-ca. 640 v.C.), zoon van Manasse. Vanwege beeldencultus Amorieten
Amorieten Semitisch nomadenvolk, stichters van het eerste Assyrische rijk in Mesopotamië rond 1800 v.C. De belangrijkste vorst was Hammoerabi amortisatiekas
amortisatiekas Al dan niet zelfstandig fonds dat met geld, door de regering jaarlijks of eenmalig ter beschikking gesteld, de staatsschuld diende te delgen amortisatiesyndicaat
amortisatiesyndicaat Nederlandse instelling, in 1822 op initiatief van Willem I (reg. 1815-1840) opgericht om de staatsschuld te delgen en de regering Amritsar-bloedbad
Amritsar-bloedbad (13 april 1919) Agitatie naar aanleiding van de Rowland-Acts en de Khilafat-beweging hadden de situatie in de Punjab (India) Amstel, Gijsbrecht IV van
Amstel, Gijsbrecht IV van (1252-1303) Heer van Amstel, Stichts (Utrechts) edelman. Verbond zich in 1274 met de Kennemer boeren tegen de Hollandse
Amsterdam, aanslag op Mislukte poging van stadhouder Willem II op 29-30 juli 1650 om de macht in Amsterdam te grijpen. Het was het hoogtepunt
Amsterdam, Verdrag van
Amsterdam, Verdrag van In oktober 1997 ondertekend verdrag tussen de lidstaten van de Europese Unie, dat herziening van het Verdrag van Maastri
Amsterdamsche Wisselbank
Amsterdamsche Wisselbank Bank opgericht in 1609. Hield zich aanvankelijk bezig met kassiersactiviteiten en wisselen van valuta. Veel kooplieden Amsterdam, aanslag op
Amundsen, Roald
Amundsen, Roald (1872-1928) Noors ontdekkingsreiziger, ontdekte de noordwestelijke doorvaart via Canada (1903-06). Verloor de race naar de Noordpool Anabasis
Anabasis Boek van de Griekse schrijver Xenophon, waarin de terugtocht van tienduizend Griekse soldaten beschreven wordt, die door Cyrus de Jongere Anacharsis
Anacharsis (ca. 600 v.C.) Scythisch reiziger, aan wie enkele uitvindingen worden toegeschreven (o.a. het anker). Zou in Athene Solon ontmoet hebben. anachronisme
anachronisme (Gr.) Voorstelling in literatuur, film of schilderkunst die indruist tegen de tijdrekening. Feiten, personen, voorwerpen, enz. worden geplaatst anarchisme
anarchisme Politieke leer die een maatschappij-ordening nastreeft waarin alle vormen van gezag zijn verdwenen. Hiervoor in de plaats wil het anarchisme Anastasia Nikolajevna Romanova
Anastasia Nikolajevna Romanova (1901-1918) Jongste dochter van de Russische tsaar Nicolaas II, vermoord in Jekaterinenburg door bolsjevisten. Anatolië
Anatolië (Klein-Azië) Het Aziatisch deel van Turkije tot de Eufraat. Rond 2000 v.C. drongen de Hittieten Oost-Anatolië binnen en stichtten er een rijk Anau
Anau In het Midden-Oosten, tussen Syrië en Afghanistan gelegen beschavingsgebied uit de Oudheid, waar de oudste bewijzen van graanverbouw zijn Anaxagoras van Klazomenai
Anaxagoras van Klazomenai (499 -428 v. C.) Grieks filosoof, behorend tot de jongere natuurfilosofen en als zodanig tot de pre-socraten. Van zijn Anciaux, Victor Jan Frans
Anciaux, Victor Jan Frans (geb. 1931) Vlaams politicus. In 1965 werd Anciaux kamerlid voor de Volksunie voor Brussel, en vanaf 1970 was hij tevens
Ancien Régime
Ancien Régime (Fr: oude regime) Periode in de Franse geschiedenis tussen 1715 en 1789 en meer in het algemeen de gehele Europese politieke en Ancona, Hedwig d' (Hedy)
Ancona, Hedwig d' (Hedy) (geb. 1937) Nederlands politica en feministe. D'Ancona studeerde sociale geografie aan de Universiteit van Amsterdam, Ancus Marcius
Ancus Marcius (reg. 641-616 v.C.) Vierde (legendarische) koning van Rome.
Andalusië
Andalusië Landstreek in Zuid-Spanje. Hoofdstad: Sevilla. Gekoloniseerd door de Foeniciërs rond 1200 v.C. en later overheerst door Carthago, werd Andes-groep
Andes-groep Organisatie opgericht in 1969 (Cartagena-overeenkomst, Andespact) ter bevordering van een vreedzame ontwikkeling door middel van Andrada e Silva, José Bonifacio de
Andrada e Silva, José Bonifacio de (ca. 1763-1838) Braziliaans bioloog, geoloog en staatsman. Kreeg bijnaam 'Patriarch van de Onafhankelijkheid' Andrássy, Gyula (de Jonge)
Andrássy, Gyula (de Jonge) (1860-1929) Hongaars staatsman, o.a. minister van Binnenlandse Zaken (1906-10). Bood als minister van Buitenlandse Andrássy, Gyula (de Oude)
Andrássy, Gyula (de Oude) (1823-1890) Hongaars onafhankelijkheidsstrijder en staatsman. Speelde een belangrijke rol in de opstand van 1848, vlucht
Andreas
Andreas Mannennaam, afkomstig van het Griekse andreios = mannelijk, dapper. Naam van enkele Hongaarse vorsten uit de Arpadendynastie: Andr
Andreotti, Giulio
Andreotti, Giulio (geb. 1919) Italiaans politicus, jurist en publicist. Andreotti, die rechten studeerde en gedurende zijn gehele loopbaan als politicus Andronicus (Byzantijnse Rijk)
Andronicus (Byzantijnse Rijk) Naam van enkele Byzantijnse keizers: Andronicus I Comnenus (ca. 1122-1185), keizer vanaf 1183. Wurgde zijn voorganger Andropov, Jurij Vladimirovitsj
Andropov, Jurij Vladimirovitsj (1914-1984) Sovjetrussisch politicus. Van 1954-1957 ambassadeur in Hongarije. Voorzitter van de staatsveiligheidsdienst
Angelen
Angelen Germaanse volksstam, voor het eerst vermeld door Tacitus, die oorspronkelijk in Sleeswijk-Holstein woonden, maar in de 5e en 6e eeuw samen Angelsaksen
Angelsaksen Verzamelnaam voor de Germaanse stammen (Angelen, Saksen en Juten) die tussen de 5e en 11e eeuw n.C. over Engeland heersten. Het Angelsaksische koninkrijken
Angelsaksische koninkrijken Koninkrijken op de Britse eilanden, in de 5e eeuw ontstaan na de Volksverhuizing. Genoemd naar de Germaanse stammen Angkor Wat
Angkor Wat Tempelcomplex in Cambodja, van de 12e tot 14e eeuw het centrum van het Khmer-rijk. Tijdens de Thaise invallen die een eind maakten anglicaanse Kerk
anglicaanse Kerk Met de term anglicaanse Kerk wordt de Kerk van Engeland (Church of England) aangeduid. Deze Kerk, die zich al in de daaraan Anglo-Bataafs Condominium
Anglo-Bataafs Condominium Het Engels-Hollands bestuur over de Spaanse Nederlanden zoals dat in 1706 tot stand kwam. In de Spaanse Successieoorlog
Angoulême, huis van
Angoulême, huis van Adellijke dynastie, jongste tak van het huis Valois-Orléans. Koning Frans I (1494-1547) verhief het graafschap tot hertogdom. Anhalt
Anhalt Voormalig vorstendom in Noord-Duitsland; hoofdstad Dessau. Anhalt werd onder vorst Hendrik I zelfstandig (ca. 1200); hertogdom onder Napoleon. Anjerrevolutie
Anjerrevolutie Benaming voor de omwenteling in 1974 in Portugal, waarbij het bijna vijftig jaar oude fascistische regime ten val werd gebracht. Een Anjou
Anjou Landstreek in West-Frankrijk, sinds de 14e eeuw hertogdom en vanaf 1480 een apanage van de jongste zoon van de Franse koning, die de titel Anjou, Frans van
Anjou, Frans van (François-Hercule de Valois, hertog van Anjou; 1556-1584). Broer van de Franse koning Hendrik III. Steunde de Oranjes in het Anna Amalia
Anna Amalia (Amalia van Brunswijk-Wolfenbüttel; 1739-1807) Door huwelijk hertogin van Sachsen-Weimar. Regentes (1758-75) voor haar zoon Anna Ivanovna Romanova
Anna Ivanovna Romanova (1693-1740) Tsarina van Rusland vanaf 1730. Haar Duitse volgelingen hadden veel invloed op haar corrupte bestuur.
Anna Paulowna Romanova
Anna Paulowna Romanova (1795-1865) Dochter van de Russische tsaar Paul I, huwde in 1816 met de latere koning Willem II van Nederland.
Anna van Bretagne
Anna van Bretagne (1477-1514) Hertogin van Bretagne. Huwde achtereenvolgens met Maximiliaan van Oostenrijk (1490), de Franse koning Karel
Anna van Buren
Anna van Buren (1533-1558) Gravin van Buren en Egmond. Eerste echtgenote van Willem van Oranje (1551), moeder van Filips Willem en Maria.
Anna van Hannover
Anna van Hannover (1709-1759) Dochter van de Britse koning George II. Huwde in 1734 met stadhouder Willem IV. Regentes voor Willem V (1751
Anna van Kleef
Anna van Kleef (1515-1557) Koningin van Engeland, vierde vrouw van Hendrik VIII, van wie ze na een jaar scheidde.
Anna van Nassau
Anna van Nassau (1563-1588) Oudste dochter van Willem van Oranje en Anna van Saksen. Huwde in 1587 met Willem Lodewijk, stadhouder van Anna van Oostenrijk
Anna van Oostenrijk (1601-1666) Koningin van Frankrijk, gehuwd met Lodewijk XIII (1615). Na diens dood regentes voor Lodewijk XIV (1643-Anna van Saksen
Anna van Saksen (1544-1577) Tweede echtgenote van Willem van Oranje, moeder van prins Maurits. Huwelijk in 1571 ontbonden wegens overspe
annalen
annalen (Lat: jaarboeken) Boeken waarin jaar na jaar de gebeurtenissen werden opgetekend. De eerste Romeinse geschiedschrijvers, onder wie Publius Annales (gesch.)
Annales (gesch.) (Annales: économies, sociétiés, civilisations) Frans historisch tijdschrift opgericht in 1929 uit enthousiasme voor de interdisciplinaire Annam
Annam (Trung Bo) Landstreek aan de oostkust van het huidige Vietnam. Annam was tot 939 Chinees bezit, daarna werd het betwist door verschillende Annan, Kofi
Annan, Kofi (geb. 1938) Ghanees diplomaat. Lid van een familie van vooraanstaande stamhoofden. Annan studeerde economie aan de universiteit v
Annas
Annas (Anan ben Seth) Joods hogepriester van 6-15 n.C., schoonvader van Kajafas, die Jezus veroordeelde, in wiens proces hij ook zelf een rol speelde annaten
annaten In het rooms-katholieke kerkrecht, de gelden die betaald moeten worden aan de paus voor een verleend ambt dat eigen inkomsten met zich Anneessens, Frans
Anneessens, Frans (1660-1719) Brussels ambachts(gilde)deken. Werd door de markies van Prié, de plaatsvervanger van landvoogd Eugenius van
Annemans, Gerolf
Annemans, Gerolf (geb. 1958) Belgisch politicus. Annemans, die rechten studeerde, begon zijn loopbaan als advocaat en publicist. In 1987 werd hij Anno van Keulen
Anno van Keulen (ca. 1010-1075) Aartsbisschop van Keulen (1056). Regent voor de minderjarige koning Hendrik IV (1062). Bevorderde de kloosterhervorming Anschluss
Anschluss De inlijving van Oostenrijk door nazi-Duitsland in 1938. Hitlers belangrijkste doel in de buitenlandse politiek was het streven naar een Groot-Anseele jr., Edward
Anseele jr., Edward (1902-1981) Belgisch socialistisch politicus, zoon van de gelijknamige publicist en minister. Volksvertegenwoordiger voor het Anseele, Edward
Anseele, Edward (1856-1938) Belgisch socialistisch politicus en publicist. Pionier van de coöperatieve beweging ('Vooruit' te Gent, 1880) en medeoprichter Ansgar
Ansgar (ca. 801-865) Frankisch geestelijke, eerste aartsbisschop van Hamburg-Bremen (864). Door Lodewijk de Vrome uitgezonden naar het hof van Antall, József
Antall, József (1932-1993) Hongaars politicus. Antall, de leider van het Hongaars Democratisch Forum (MDF), werd in mei 1990 premier van de eerste Antarctica 1. algemeen
Antarctica 1. algemeen De naam Antarctica is afgeleid van de Griekse woorden: 'anta' en 'arktos'. De letterlijke betekenis van deze woorden is: 'tegenover Antialcidas
Antialcidas (ook: Antalcidas; ca. 400 v.C.) Spartaans diplomaat. Sloot ca. 386 v.C. de naar hem genoemde vrede (ook Koningsvrede) met Perzië, waarbij antichresis
antichresis (Grieks: anti = tegen; chrèsis = gebruiken) Vorm van kredietverlening in de Oudheid. Antichresis bestond uit het zekerheidsrecht van een antiek
Anti-Corn Law League (Eng: Anti-korenwetverbond) Engelse beweging tegen de Corn Laws, invoerheffingen op graan die de binnenlandse graanprijz
antiek In het algemeen aanduiding van goederen, gebruiksvoorwerpen en sieraden die meer dan honderd jaar oud zijn. Antieke kunst noemt men kunst antieke wereld
antieke wereld (Ook: klassieke wereld) De wereld van de Griekse en Romeinse Oudheid van de tijd van Homerus (ca. 800 v.C.) tot aan de ondergang Antigoniden
Antigoniden Dynastie die van 277 v.C. tot 168 v.C. over Macedonië heerste. Een bekende telg is Antigonus III Doson (reg. 229-221 v.C.) die de Griekse Antigonus
Antigonus Naam van enkele diadochenkoningen in Macedonië: Antigonus I (ca. 382-301 v.C.), bevelhebber van Alexander de Grote. Probeerde de antiklerikalisme
antiklerikalisme Houding of politiek die zich verzet tegen inmenging van de geestelijkheid (de clerus) in het openbare leven. Het tegenovergestelde, Antillen
Anti-Kominternpact
Anti-Kominternpact Verdrag tussen Duitsland en Japan gesloten op 15 november 1936. Beide partijen beloofden voor de duur van vijf jaar samen te anti-militarisme
Antillen Eilandengroep die de Caribische Zee omsluit. Men verdeelt ze in de Grote Antillen (Cuba, Jamaica, Hispaniola en Puerto Rico) en de Kleine Antiochië
anti-militarisme Beweging die zich vooral in socialistische kringen manifesteert en wordt gekenmerkt door een sterke afkeer van het leger. Begonnen anti-papisme
Antiochië Het huidige Antakya in Turkije, gesticht door Seleucus I Nicator in 300 v.C. en hoofdstad van het Seleucidenrijk. Onder de Romeinen hoofdstad Antiochus
Antiochus Naam van enkele vorsten uit de Seleucidendynastie: Antiochus I Soter (reg. 281-261 v.C.), stichter van veel Griekse steden. Antiochus II Antipater
anti-papisme Vijandige gezindheid tegen de rooms-katholieke Kerk en haar leden. Deze afkeer is in het algemeen gebaseerd op vooroordelen van niet-anti-semitisme
Antipater (gest. 319 v.C.) Macedonisch veldheer, vanaf 334 stadhouder van Macedonië. Na de dood van Alexander de Grote (323) revolteerde hij met Antirevolutionaire Partij
Antirevolutionaire Partij (ARP) Nederlandse politieke partij. De ARP werd in 1879 opgericht door Abraham Kuyper en geldt als de eerste moderne antisemitisme 2. oudheid
antisemitisme 2. oudheid In de hellenistische tijd (4e eeuw) leefden er joodse minderheden te midden van de polytheïstische (veel goden vererende
antisemitisme 3. Middeleeuwen
antisemitisme 3. Middeleeuwen In de Vroege Middeleeuwen onderhielden joden de schaarse handelsbetrekkingen tussen West-Europa en het Byzantijnse antisemitisme 4. Nieuwe Geschiedenis
antisemitisme 4. Nieuwe Geschiedenis 4. nieuwe geschiedenis In de 16e eeuw luidden de ontdekkingsreizen een handelsexplosie in West-Europa antisemitisme 5. nazi-Duitsland
antisemitisme 5. nazi-Duitsland Een gruwelijke uitwas van het racistische antisemitisme werd bereikt in nazi-Duitsland (1933-1945). Evenals in Frankrijk
antisemitisme 6. na 1945
antisemitisme 6. na 1945 Als gevolg van de massamoord in de Duitse concentratiekampen en de mede daardoor sterk aangemoedigde emigratie na
anti-semitisme Hoewel de term uit de 19e eeuw dateert, is anti-semitisme een verschijnsel van alle tijden. Het heeft vele verschijningsvormen gehad, Anton
antithese (gesch.)
antithese (gesch.) De door de Nederlandse protestantse voorman Abraham Kuyper (1837-1920) geformuleerde tegenstelling tussen de confessione
antitrinitariërs
antitrinitariërs Christelijke groepen die het dogma van de drie-eenheid (triniteit) verwerpen. Bijv. joodse christenen in de 1e eeuw (vanwege hun afkeer Anti-Corn Law League
Anton Mannennaam, van het Latijnse Antonius. Anton van Bourgondië (1384-1415), hertog van Brabant en Limburg, zoon van Filips de Stoute. Steunde Antonescu, Ion
Antonescu, Ion (1882-1946) Roemeens maarschalk en staatsman. Werd in 1940 premier van een met Duitsland collaborerende regering. In 1944 ontslagen Antonijnen
Antonijnen Reeks Romeinse keizers: Antonius Pius (reg. 138-161), Marcus Aurelius (reg. 161-180), Lucius Verus (reg. 161-169) en Commodus (reg. Antoninus Pius
Antoninus Pius (86-161) Romeins keizer vanaf 138, eerste der Antonijnen. Geadopteerd door Hadrianus. Rustige regeerperiode, waarin de Senaat aan Antonius
Antonius (ca. 250-356) Egyptisch kluizenaar die als eerste een leefregel opstelde. Trok nl. veel navolgers, die een enigszins gemeenschappelijk leven Antonius, Marcus
Antonius, Marcus (82-30 v.C.) Romeins staatsman en veldheer. In 44 v.C. samen met Caesar consul. In het bezit van het testament van Caesar hitste antropoiden/prosimiae
antropoiden/prosimiae Termen waarmee in de fysische antropologie en de paleontologie de orde der primaten wordt onderverdeeld. Antropoïden of
antroposofie
antroposofie Antroposofie is een levensbeschouwing die het geestelijke in de mens met de geestelijke grondslagen van het heelal wil verbinden. De Antwerpse Meetingpartij
Antwerpse Meetingpartij Belgische coalitiepartij, opgericht in 1862 uit protest tegen plannen om Antwerpen in te knellen in een verdedigingsgordel. Anual, slag bij
Anual, slag bij Slag op 21 juli 1921 tussen de Spanjaarden o.l.v. generaal Fernandez Silvestre en de Rif Kabylen, o.l.v. Abd el-Krim bij Anual in Spaans Anvil-operatie
Anvil-operatie (Eng.: anvil = aambeeld) Landing van de geallieerden op 15 aug. 1944 op de kust van Zuid-Frankrijk, ten oosten van Marseille.
ANZUS-pact
ANZUS-pact Veiligheidsverdrag tussen Australië (A), Nieuw-Zeeland (NZ) en de Verenigde Staten (US), gesloten in 1951 met als doel 'op te treden Aoun, Michel
Aoun, Michel (geb. 1935) Libanees militair en politicus. Aoun, die zijn militaire opleiding kreeg in Frankrijk en de VS, werd in 1984 opperbevelhebber apadana
apadana Ontvangsthal (zuilenhal met portieken) in de paleizen van de Perzische Achaemeniden-koningen. O.a. te Susa, Pasargadae en Persepolis.
apanage
apanage Deel van een (kroon)gebied of vruchtgebruik daarvan dat werd toegekend aan de zoons of broers van een vorst (vooral in Frankrijk), met apartheid
apartheid Systeem van wetten waarmee in de Republiek van Zuid-Afrika de verhoudingen tussen de verschillende rassen werden geregeld op een wijze apella
apella In Sparta de volksvergadering van alle vrije burgers boven de 30 jaar. Formeel was de apella de hoogste macht in de stadstaat; in de praktijk apologeten
apologeten Christelijke schrijvers in de 2e eeuw n.C., die het christendom verdedigden. Legden de grondslag van de theologie en beschouwden de apostolische Kerken
apostolische Kerken Apostolische Kerken zijn kerkgenootschappen die zijn voortgekomen uit de Katholiek-Apostolische Kerk, een gemeenschap Appeasement
Appeasement Internationale politiek van de Engelse regering in de jaren dertig van de 20ste eeuw, waarbij bij herhaling toegegeven werd aan de eisen Appelius, Jean Henri
Appelius, Jean Henri (1767-1828) Nederlands staatsman en financieel expert. Minister van Financiën onder Lodewijk Napoleon (1809) en koning
Appianus
Appianus Grieks geschiedschrijver uit de 2e eeuw. Vestigde zich als advocaat te Rome, dat hij zeer bewonderde. Schreef zodoende gedeeltelijk bewaarde Appius Claudius Caecus
Appius Claudius Caecus ('de Blinde'; ca. 300 v.C.) Romeins staatsman en redenaar. Legde ca. 312 (tijdens de Samnitische Oorlog) de Via Appia Apriës
Apriës (reg. 588-568 v.C.) Egyptische farao uit de 26e dynastie, opvolger van Psamtik II. Trok ten strijde tegen Neboekadnezar, die Jeruzalem belegerde, Aprilbeweging
Aprilbeweging Protestactie in april 1853 van protestanten, gericht tegen het herstel van de rooms-katholieke hiërarchie in Nederland. De liberale grondwet Aquileia
Aquileia Stadje in Noordoost-Italië in de prov. Udine; 3280 inw. Romeinse kolonie in 181 v.C. Later bloeiende handelsstad. Verwoest door Attila (452). Aquino, Benigno
Aquino, Benigno (1932-1983) Filippijns politicus, zou als kandidaat van de Liberale Partij meedoen aan de presidentsverkiezingen van 1973. De toenmalige Aquino, Corazon
Aquino, Corazon (geb. 1933) Filippijns politica. Aquino huwde in 1954 met de veelbelovende politicus Benigno Aquino. Nadat haar echtgenoot in Ara Pacis Augustae
Ara Pacis Augustae Vredesaltaar, 9 v.C. opgericht door keizer Augustus op het Marsveld in Rome. In 1938 wederom opgericht.
Arabieren
Arabieren Oorspronkelijk de Arabisch sprekende bedoeïenen van het Arabisch schiereiland; tegenwoordig alle Arabisch sprekende volken in het Midden-Arabisch Legioen
Arabisch Legioen Jordaanse legereenheid, opgericht in 1931 door de Britse generaal Glubb Pasja ter bescherming van het zelfstandige Emiraat Transjordanië, Arabische Liga
Arabische Liga Verbond van soevereine Arabische staten, opgericht door zeven landen op 22 maart 1945 in Caïro. Doelstellingen: streven naar onafhankelijkheid Arabische rijken
Arabische rijken Verschillende rijken op het Arabisch schiereiland in de periode vóór de vereniging onder Mohammed in de 7e eeuw. Het oudste rijk Arafat, Yasser
Arafat, Yasser (Mohammed Abed Ar'ouf Arafat, geb. 1929) Palestijns politicus en guerrillaleider. Arafat volgde een ingenieursopleiding in Caïro, en Arai, Hakoeseki
Arai, Hakoeseki (1657-1725) Japans staatsman en confucianistisch historicus. Trachtte als vertrouwensman van de shoguns Ienoboe en Ietsoegoe een Aramburu, Pedro Eugenio
Aramburu, Pedro Eugenio (1903-1970) Argentijns politicus en militair. President (1955-58). Stelde peronistische grondwet buiten werking en voerd
Arbeiders Jeugd Centrale
Arbeiders Jeugd Centrale (AJC; eig. Centrale van Arbeiders Jeugd Verenigingen) Socialistische jeugdorganisatie, opgericht door SDAP en NVV arbeidersbeweging
arbeidersbeweging Aan het eind van de 18e eeuw ontstane organisatie van arbeiders. West-Europa, m.n. Groot-Brittannië, is de bakermat van de arbeidersbeweging, arbeidersraden
arbeidersraden Economische vertegenwoordigingen van arbeiders met een vergaande mate van zelfbestuur in een aantal socialistisch geregeerde staten. arbeiderszelfbestuur
arbeiderszelfbestuur Economisch en politiek bestuurssysteem waarbij beslissingen over de productie, investeringen, werktijden, de hoogte en verdeling Arbeidsdienst
Arbeidsdienst De door de Duitsers in bezet Nederland en België ingestelde dienst om arbeiders te werven voor de Duitse oorlogsindustrie. De Arbeidsdienst Arbeitseinsatz
Arbeitseinsatz Gedwongen tewerkstelling van arbeiders uit de bezette gebieden door Duitsland in de Tweede Wereldoorlog. De grote offensieven aan Arbitragehof
Arbitragehof In 1984 opgericht Belgisch staatsorgaan dat bevoegdheidsconflicten tussen regionale overheden onderling of tussen een regionale en de Arbogastes
Arbogastes (gest. 394) Frankisch legeraanvoerder in Romeinse dienst. Streed met Theodosius I de Grote tegen de Goten en verdedigde het rijk tegen Archaïsche tijd
Archaïsche tijd 1. Periode in de Griekse geschiedenis van ca. 800 tot ca. 500 v.C. Rond 800 v.C. werden de Grieken zich bewust van een gemeenschappelijke Archelaus
Archelaus Koning van Macedonië (413-399 v.C.), zoon van Perdiccas II. Archelaus was voorstander van hellenisme en had aan zijn hof diverse kunstenaars, archeologie
archeologie De archeologie houdt zich bezig met het ontdekken, opgraven en bestuderen van materiële overblijfselen uit het verleden van de mens. archeologische laag
archeologische laag Donkere, vaak zwartgekleurde laag ontstaan door activiteiten van de prehistorische mens, met houtskoolresten, verbrande botten, Archer, Jeffrey
Archer, Jeffrey (Howard; geb. 1940) Britse conservatieve politicus en bestseller-romanschrijver. Na op jeugdige leeftijd fortuin te hebben gemaakt,
Archidamus
Archidamus Naam van enige Spartaanse koningen: Archidamus II (reg. ca. 469-427/6 v.C.), leidde de invallen der Spartanen in Attica (Archidamische archief
archief Geordende verzameling documenten. Men onderscheidt overheids-, semi-overheids en particuliere archieven. De wetenschap die het archiefwezen archonten
archonten Gekozen bestuurders die na het afschaffen van het koningschap in Athene (683 v.C.) de leiding van de stadstaat in handen hadden. Aanvankelijk Ardasjir
Ardasjir (reg. 226-241) Koning van Perzië, grondvester van de dynastie der Sassaniden (tot 651) na Artabanus V, de laatste Parthenkoning, verslagen Ardennen-offensief
Ardennen-offensief De mislukte poging van het Duitse leger aan het einde van de Tweede Wereldoorlog om via de Ardennen Antwerpen te herover
Arenberg
Arenberg (Aremberg) Adellijk geslacht, genoemd naar het gelijknamige dorp aan de Ahr. De leden ervan waren in de 12e en 13e eeuw burggraaf van Arentsburg
Arentsburg Boerderij bij Voorburg (Z.H.), waar in de 19e eeuw de resten van een Romeinse nederzetting werden opgegraven: het Forum Hadriani, Areopagus
Areopagus Hoge raad in het klassieke Athene, van oorsprong het adviserend lichaam van de koning. De Areopagus was vanaf 683 v.C. verantwoordelijk arianisme
arianisme Arianisme is de leer van de Alexandrijnse priester Arius (ca. 255-336), dat aan Christus slechts een ondergeschikte goddelijkheid kan worden Arias Navarro, Carlos
Arias Navarro, Carlos (1908-1989) Spaanse politicus en jurist. Arias was leider van de Spaanse veiligheidsdienst (1957-65), en verwierf als burgemeester Arias Sánchez, Oscar
Arias Sánchez, Oscar (geb. 1941) Costaricaans politicus. Arias doorliep een groot deel van zijn opleiding in Groot-Brittannië (onder andere aan de Ariëns, Alphonse Marie Auguste Joseph
Ariëns, Alphonse Marie Auguste Joseph (1860-1928) Nederlands priester en sociaal pionier. Stichtte als kapelaan in 1889 in Enschede de R.-K. Ariërs
Ariërs (Sanskriet: aryo = edel) Volken van de Indo-Iraanse tak van de Indo-germanen (Voor-Indië en Iran). In de 19e eeuw werd dit pseudo-wetenschappelijke Ariërverklaring
Ariërverklaring Verklaring van niet-joodse afstamming. De Duitse nationaal-socialisten eisten van velerlei groepen de ondertekening van een ariërverklaring Ariovistus
Ariovistus (ca. 58 v.C.) Koning van de Germaanse stam der Sueven. Trok omstreeks 71 over de Rijn en vestigde zich in de Elzas. Julius Caesar, die Aristides (veldheer)
Aristide, Jean-Bertrand (geb. 1953) Haïtiaans politicus. Tot aan zijn verkiezing tot president in 1990, was Aristide een priester met linkse idealen. Aristobulus
Aristides (veldheer) (ca. 530-ca. 467 v.C.) Atheens staatsman en veldheer. Tegenstander van de plannen van Themistocles om de vloot uit te breiden Aristide, Jean-Bertrand
Aristobulus Naam van enkele hogepriesters (vorsten) van Judea, uit het huis der Maccabeeën: Aristobulus I (reg. 104-03 v.C.). Aristobulus II (reg. 67-aristocratie
aristocratie 1. Heerschappij van de 'besten', de 'voornaamsten', in de praktijk vaak de adel. Door de Griekse denkers in de 5e eeuw v.C. werd aristocratie aristotelisme
aristotelisme De op Aristoteles gebaseerde wijze van het bedrijven van de filosofie. Na de eerste generatie van Aristoteles' leerlingen richtte de door Arkwright, Richard
Arkwright, Richard (1732-1792) Brits uitvinder en industrieel. Construeerde een spinmachine, voortbouwend op de uitvindingen van zijn voorgangers: Armada
Armada (Sp: vloot) De 'onoverwinnelijke' Spaanse vloot, bestaande uit 130 schepen, waaronder 34 kolossale galjoenen en 4 galeien, met 30.000 koppen Armagnacs
Armagnacs Partij van vorsten en hoge adel in Frankrijk in de 15e eeuw, genoemd naar hun aanvoerder, de Franse graaf Bernard VII van Armagnac, Armgard, Freiin von Sierstorpff-Cramm
Armgard, Freiin von Sierstorpff-Cramm (1883-1971) Moeder van Bernhard (prins der Nederlanden), oudste zoon uit haar tweede huwelijk met Bernard-Arminius
Arminius (Herman de Cherusker; gest. 19 n.C.) Hoofd van de Germaanse stam der Cherusken. Overviel in 9 n.C. drie Romeinse legioenen onder Varus Arnauten
Arnauten Albanezen in Bulgarije en Turkije. In het algemeen soldaten in het Osmaanse Rijk.
Arnhem, slag om
Arnhem, slag om Mislukt geallieerd offensief (codenaam operatie Market Garden) in WO II (17-26 sept 1944) onder leiding van Montgomery om Arnold II van Hoorne
Arnold II van Hoorne (1339-1389) Bisschop van Utrecht (1371-1378), daarna van Luik. Vaardigde in 1375 de beroemde Landbrief uit, een soort g
Arnold van Brescia
Arnold van Brescia (ca. 1100-1155) Italiaans augustijner monnik. Trad op tegen de secularisering en het stoffelijk bezit van de Kerk. Eiste van de Arnold van Egmond
Arnold van Egmond (1410-1473) Hertog van Gelre en graaf van Zutphen (vanaf 1423). Voerde enkele dure oorlogen tegen Gulik en Berg en moest
Arnoldson, Klas Pontus
Arnoldson, Klas Pontus (1844-1916) Zweeds schrijver en politicus, lid van het Zweedse parlement, overtuigd pacifist. Arnoldson was oprichter va
Arnulf
Arnulf Germaanse mannennaam (betekenis: arend en wolf). Naam van enkele graven van Vlaanderen: Arnulf I de Grote (reg. 918-965), breidde zijn Arnulf van Karinthië
Arnulf van Karinthië (ca. 850-899) Karolingisch koning van Oost-Francië, natuurlijke zoon van Karloman. Versloeg in 891 de Noormannen bij Leu
Arnulf van Metz
Arnulf van Metz (gest. ca. 643) Frankisch edelman, was van 614-629 bisschop van Metz. Had als adviseur grote invloed aan het hof van de Merovingische Arnulfus van Leuven
Arnulfus van Leuven (ca. 1200-1250) Brabants (Latijns) kroniekschrijver, abt van cisterciënzer abdij van Villers. Zijn grote gedicht 'De passione Domini' Arron, Henck Alphonsus Eugène
Arron, Henck Alphonsus Eugène (geb. 1936) Surinaams politicus. Arron begon in 1965 zijn politieke loopbaan als parlementslid. In 1970 werd hij Arrow War
Arrow War Incident in de haven van Kanton, waarbij de onder Britse vlag varende Iorcha Arrow was betrokken, dat Groot-Brittannië in 1856 voldoende Arroyo del Rio, Carlos Alberto
Arroyo del Rio, Carlos Alberto (1893-1969) Ecuadoriaans politicus en jurist. President van 1940-44. De volledige nederlaag tegen Perú, dat in 1941 Arsinoë
Arsinoë Naam van enkele Egyptische koninginnen uit het geslacht der Ptolemaeën. Grote invloed had Arsinoë II (ca. 316-270 v.C.), gehuwd met Lysimachus. Artaxerxes
Artaxerxes Naam van enkele Perzische koningen uit het huis der Achaemeniden: Artaxerxes I Longimanus (reg. 465-424), sloot vrede met de Grieken. Artemisium
Artemisium Aan de godin Artemis gewijde tempel te Efeze, daterend van 6e eeuw v.C. In 357 door brand verwoest, doch daarna in hellenistische stijl artes liberales
artes liberales (vrije kunsten) Term die vanaf de Romeinse tijd gebruikt wordt voor de wetenschappen die een vrijgeboren man waardig waren (in tegenstelling Artevelde, Filips van
Artevelde, Filips van (1340-1382) Gents volksleider, zoon van Jacob van Artevelde. Werd door de Gentse gilden benoemd tot leider van het verzet Artevelde, Jacob van
Artevelde, Jacob van (ca. 1290-1345) Gents lakenkoopman en volksleider. Leidde het Vlaamse verzet tegen de pro-Franse politiek van graaf Lode
Arthur
Arthur Naam van legendarische aanvoerder der Britten (koning Arthur), die vermoedelijk in de 6e eeuw succesvol slag leverde met de Saksen, maar Arthur, Chester Alan
Arthur, Chester Alan (1830-1886) Amerikaans Republikeins politicus, 21e president (1881-1885). Werd vice-president in 1881 en kort daarop pre
Artigas, José Gervasio
Artigas, José Gervasio (1764-1850) Uruguees vrijheidsstrijder, leider van onafhankelijkheidsbeweging in zijn land. In 1827 werd Uruguay een ona
artikelbrief
artikelbrief Reglement waarin vorsten, admiraals en veldheren de rechten en plichten van, en de eventuele sancties tegen hun zeelieden en (huur)soldaten Artois
Artois Voormalige provincie in Noord-Frankrijk, met als hoofdstad Arras (Atrecht). De naam is ontleend aan de Keltische stam van de Artebaten, die Arusha-verdrag
Arusha-verdrag Handelsovereenkomst van de Europese Gemeenschap met Kenya, Tanzania en Uganda. De eerste overeenkomst van Arusha werd Arverniërs
Arverniërs In de naar hen genoemde Franse streek Auvergne gevestigd Keltisch volk. Hun aanvoerder Vercingetorix was leider van de Gallische opstand Arzú Irigoyen, Alvaro Enrique
Arzú Irigoyen, Alvaro Enrique (geb. 1945) Guatemalteeks politicus, zoon van Baskische immigranten. Arzú maakte carrière in het zakenleven alvorens as (munt)
as (munt) Oudste Romeinse munt. Naam afkomstig van aes = koper. Werd ca. 289 v.C. munteenheid: bijv. 1 denarius = 10 assen.
Asa
Asa (reg. ca. 910-ca. 871 v.C.) Zoon van Abia en derde koning van Juda (Zuidrijk). Zuiverde de eredienst. Bedreigd door Basa van Israël (Noordrijk), Ashdown, Paddy
Ashdown, Paddy (geb. 1941) Brits politicus. Na een loopbaan in het leger, de VN en het bedrijfsleven, werd Ashdown in 1983 parlementslid voor Asia
Asia Oorspronkelijk naam van de bekende wereld buiten Europa. In 133 v.C. naam van een Romeinse prov. (Asia Minor = Klein-Azië). Daarna aand
Asia-Pacific Economic Co-operation
Asia-Pacific Economic Co-operation (APEC-forum) Informeel overleg tussen landen aan de zgn. Pacific Rim, vooral over handelspolitiek. Deelnemers: asiento
asiento (Sp: verdrag, vaststelling) Contract dat de Spaanse kroon sloot met buitenlandse kooplieden of staten voor de aanvoer van slaven naar Spaans-Asinius Pollio, Gaius
Asinius Pollio, Gaius (76 v.C.-4 n.C.) Romeins veldheer en literator. Streed tijdens de Burgeroorlog eerst aan de zijde van Caesar, later aan die van Asjanti
Asjanti Volk in Zuid-Ghana; behalve enkele christenen en moslims vooral traditionele godsdienst. Vnl. landbouw (bananen, cacao en yam). In de 17e Asjanti-confederatie
Asjanti-confederatie Oud Afrikaans rijk in het huidige Ghana, ontstaan omstreeks 1700 door samenvoeging van een aantal Akan-vorstendommen. Asjera
Asjera Fenicisch-Kanaänitische vegetatiegodin, in Kanaän vrouw van de vruchtbaarheidsgod Baäl. Symbool: groene boom of paal.
Asjkenazische joden
Asjkenazische joden (Ook: Asjkenazim) De joden die oorspronkelijk in Duitsland en Noord-Frankrijk woonden. De naam is afgeleid van Askenaz,
Asjoka
Asjoka Asjoka was een vrome boeddhistische koning die in de 3e eeuw v. C. over een belangrijk deel van het tegenwoordige India regeerde. In de loop Aspasia
As-mogendheden
As-mogendheden Aanduiding voor de bondgenoten Duitsland en Italië voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog. De Italiaans-Duitse toenadering Atahualpa
Aspasia (Griekse hetaere) Tweede vrouw van de Atheense staatsman Pericles, afkomstig uit Milete, zeer ontwikkeld. Ca. 433 v.C. aangeklaagd wegens Asquith, Herbert Henry
Asquith, Herbert Henry (1852-1928) Brits liberaal staatsman. Minister van Financiën (1905); premier van 1908-1916. Op zijn naam staan o.a. de P
Assad, Hafiz al-
Assad, Hafiz al- (geb. 1930) Syrisch militair en politicus. Nadat de Baathpartij in 1963 de macht veroverd had, maakte Assad snel carrière binnen het Assassijnen
Assassijnen Islamitische sjiietische sekte, ontstaan in de 12e-13e eeuw als afsplitsing van de zgn. 'zeveners', die Ismaiel (gest. 765) als zevende imaam Asscher, Abraham
Asscher, Abraham (1880-1950) Nederlands joods voorman, oorspronkelijk diamantair. Zijn rol als een der voorzitters van de Joodsche Raad in WO Assemblée
assemblée des notables Door de Franse koning bijeengeroepen vergadering van vertegenwoordigers der drie standen. Bekendste assemblee is die Assemblée Législative
Assemblée Législative Eerste Franse wetgevende vergadering tijdens de Franse Revolutie (1791-1792), nadat de Constituante was opgeheven. Zij assignaten
Assemblée Lichaam van vergaderde personen of delegaties, met name de Algemene vergadering van de Verenigde Naties. In Frankrijk volksvertegenwoordiging, assemblée des notables
assignaten Papiergeld uitgegeven door de Franse staat tijdens de Franse Revolutie. In april 1790 werden de assignaten een wettig betaalmiddel. Het assimilado
assimilado Inheemse bewoner van de voormalige Afrikaanse koloniën die sterk assimileerde met de Europese kolonisten. De koloniale politiek van assistent-resident
assistent-resident Europese bestuursambtenaar in een district in het voormalig Nederlands-Indië, direct ondergeschikt aan de resident. De term ontleent associatie-akkoord
associatie-akkoord Overeenkomst tussen de Europese Unie en een derde land waarmee bijzondere banden bestaan. Bij associatie krijgen landen vrijere Association of South-East Asian Nations
Association of South-East Asian Nations (ASEAN) Op 8 aug 1967 gesloten verbond tussen de Zuidoost-Aziatische landen Maleisië, Singapore, Assoer
Assoer Stad op de westoever van de Tigris, tijdens het 2e millennium v.C. hoofdstad van het Assyrische Rijk. In 614 v.C. werd Assoer door de Meden Assoerbanipal
Assoerbanipal (ca. 668-627 v.C.) Koning van Assyrië. Herstelde eenheid van Assyrië door zijn broer in Babylon te verslaan (648 v.C.). Laatste bloeiperiode Assoernasirpal II
Assoernasirpal II (reg. 883-859 v.C.) Koning van Assyrië, eerste belangrijke vorst van Nieuwassyrische tijd (935-612 v.C.), die gekenmerkt werd door Assoer-Oeballit
Assoer-Oeballit Naam van twee Assyrische koningen: Assoer-Oeballit I (ca. 1365-ca. 1330 v.C.), eerste vorst in Middelassyrische tijd na ondergang Assyrië
Assyrië Landstreek aan de middenloop van de Tigris, kerngebied van het Assyrische Rijk (ca. 1400 v.C.-ca. 610 v.C.). Opkomst ca. 1900 v.C. door Assyriërs
Assyriërs Verzamelnaam voor verschillende volken van Semitische afkomst, die van ca. 1400 tot 612 v.C. het Assyrisch wereldrijk in Mesopotamië assyriologie
assyriologie Wetenschap die aanvankelijk vooral de Assyrische en Babylonische taal (spijkerschrift) omvatte, maar nu ook de geschiedenis en cultu
Astor, John Jacob
Astor, John Jacob (1763-1848) Duits-Amerikaans zakenman. Emigreerde naar Engeland, later naar de VS, waar hij in pelzen ging handelen (oprichter Astor, Nancy Witcher
Astor, Nancy Witcher (1879-1964) Brits vrouwelijk politicus, eerste vrouw in het Britse Lagerhuis (1919-1945). Kwam vooral op voor de rechten Astrid, koningin van België
Astrid, koningin van België Astrid Sophia Louisa Thyra (1905-1935). Astrid was koningin van België en prinses van Zweden. Zij huwde in 1926 met Astrid, prinses
Astrid, prinses Astrid Joséphine Charlotte Fabrizia Elisabeth Paola Marie (geb. 1962). Prinses Astrid is het tweede de kind en de enige dochter van Astyages
Astyages (reg. 585-550 v.C.) Koning van Medië. Werd verslagen door de Pers Cyrus, waarna Medië een deel van het Perzische Rijk werd.
Atahualpa (ca. 1500-1533) Laatste Inkaheerser in Perú. Werd na een broederstrijd in 1532 alleenheerser. Jaar daarop gevangen genomen door de Spanjaard Atalja
Atalja (Athalia) Koningin van het Israëlitische deelrijk Juda (zevende vorst; reg. ca. 844-ca. 838 v.C.). Dochter van koning Omri van het deelrijk Israël. Atatürk
Atatürk (Lett: Vader der Turken) Eretitel van de Turkse generaal en staatsman Mustafa Kemal Pasja (1881-1938). Als leider van de Nationale Bevrijdingsbeweging ATBM
ATBM (Anti Tactical Ballistic Missile) Anti-raketraket, geschikt om tactische raketten neer te halen voordat ze hun doel bereikt hebben. Het einde van ateliers nationaux
ateliers nationaux Werkplaatsen voor werklozen, opgericht in Parijs na de revolutie in februari 1848 door Louis Blanc. Blanc propageerde een soort Athaulf
Athaulf (reg. 410-415) Koning der Visigoten, opvolger van Alarik. Huwde dochter van keizer Theodosius I (414). Werd door de Romeinen uit Gallië Athene (geo.)
Athene (geo.) (Gr.: Athina) Hoofdstad van Griekenland; 748.100 inw. (1991). Met de havenstad Piraeus beslaat de Atheense agglomeratie (Groot-Athene) Athene (geschiedenis)
Athene (geschiedenis) Klassieke Oudheid: de stadstaat De oudste geschiedenis van de stad Athene en de omringende landstreek Attica is vervaagd Athis-sur-Orge, vrede van
Athis-sur-Orge, vrede van Vredesverdrag tussen Vlaanderen en Frankrijk (1305). Inlijving van Vlaanderen bij Frankrijk werd ongedaan gemaakt, Athos
Athos (Hagios Oros) Autonome monnikenrepubliek op het Griekse schiereiland Chalkidhiki (Chalcidice), onder Griekse soevereiniteit; 336 km2, 1470 Atjehoorlog
Atjehoorlog (1873-1903) Langdurige en bloedige oorlog tussen het onafhankelijke sultanaat Atjeh, gelegen op de noordpunt van Sumatra aan de straat Atlantic charter
Atlantic charter (Eng: Atlantisch handvest) Verklaring uitgegeven door de Amerikaanse president Franklin D. Roosevelt (1882-1945) en de Britse premier Atlanticisme
Atlanticisme Het streven naar hechte economische, politieke, culturele en militaire samenwerking tussen West-Europa en de Verenigde Staten. Dit Atlantikwall
Atlantikwall Door de Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorlog gebouwde verdedigingswerken langs de Noord-Atlantische kust, de Noordzee en Het Atlantis
Atlantis Legendarisch 'verdwenen' eilandenrijk met een hoge beschaving. De enige schriftelijke bronnen met betrekking tot Atlantis zijn de Timaeus Atlantisch Bondgenootschap
Atlantisch Bondgenootschap Term waarmee de NAVO veelvuldig wordt aangeduid. Tot het Atlantisch Bondgenootschap behoren België, Denemarken, Atrecht, Unie van
Atrecht, Unie van Samengaan van de Staten van Artois en de gedeputeerden van Henegouwen, overeengekomen op 6 januari 1579. Deze Waalse gew
Attali, Jacques
Attali, Jacques (geb. 1943) Frans bankier en politiek adviseur. Attali werd geboren in Algerije en begon zijn loopbaan als mijnbouwkundig ingenieur. Attalus
Attalus Naam van drie koningen van Pergamum in Klein-Azië: Attalus I Soter (reg. 241-197 v.C.), maakte gebruik van de moeilijkheden van Seleucus Attila
Attila (ook: Etzel; gest. ca. 453) Koning der Hunnen (vanaf 434), een volk dat waarschijnlijk onder druk van de Chinese Han-dynastie naar het Westen Attlee, Clement Richard
Attlee, Clement Richard (1883-1967) Brits socialistisch politicus. Van 1935-1955 leider van de Labour Party. Tijdens zijn premierschap (1945-195
Aubuisson, Roberto d'
Aubuisson, Roberto d' (1943-1992) Salvadoraans politicus. Als hoofd van de inlichtingendienst van de Nationale Garde werd de extreem-rechtse D
audiencier
audiencier (Ook: grand audiencier) Hoge ambtenaar op de vorstelijke kanselarij, oorspronkelijk in het Bourgondische Rijk, later ook aan het Franse audiëntie
audiëntie Zitting van de Raad van de graven van Vlaanderen als gerechtshof, zoals die van ca. 1330 tot 1409 om de twee maanden plaatsvond, meestal Augsburgse Confessie
Augsburg, godsdienstvrede van (1555) Vrede tussen de rooms-katholieke en de lutherse vorsten van het Duitse Rijk die elkaar in de Schmalkaldische augures
Augsburgse Confessie (Confessio Augustana, 1530) Belijdenisgeschrift opgesteld door Philip Melanchton (1497-1560) ter verdediging van Maarten
Augsburgse liga
Augsburgse liga Verbond dat een aantal Europese mogendheden op 9 juli 1686 sloot tegen de machtsuitbreiding van de Franse koning Lodewijk XIV Augsburg, godsdienstvrede van
augures Leden van priestercollege in het Romeinse Rijk, dat tot taak had de voortekenen verborgen in de gedragingen van vogels te duiden. Vooral Augusta (naam)
Augusta (naam) Vrouwelijke vorm van Augustus. Titel voor het eerst toegekend aan Livia, vrouw van Augustus. Augusta (1811-1890) is tevens de Augustenburg
Auguste, Joseph Marie (1863-1944) Frans politicus, vele malen minister van Financiën. Groot voorstander van de Frans-Duitse verzoeningspolitie
Augustenburg Van de 17e eeuw daterende zijtak van het Deense koningshuis Oldenburg, beleend met delen van het hertogdom Sleeswijk-Holstein. Auguste, Joseph Marie
augustijnen (godsd.)
augustijnen (godsd.) Kloostermonniken die de richtlijnen van Augustinus (354-430) volgen. Deze zgn. regel van Augustinus werd in de 11e eeuw
Augustinus van Canterbury
Augustinus van Canterbury (gest. ca. 605) Eerste aartsbisschop van Canterbury. Door paus Gregorius de Grote in 596 naar Engeland gezonden om Augustinus, Aurelius 5. augustinisme
Augustinus, Aurelius 5. augustinisme De kerkvader Augustinus (354-430) was een veelzijdig denker. Meestal zette hij zijn gedachten op papier naar Augustus
Augustus (63 v. C. - 14 n. C.) Augustus - letterlijk 'verhevene'; zijn eigen naam was Octavius - was de stichter en eerste keizer van het Romeinse keizerrijk, Augustus I van Polen
Augustus I van Polen (Sigismund (Pools: Zygmunt) II August; 1520-1572) Koning van Polen (vanaf 1548), laatste uit het huis Jagiello. Veroverd
Augustus II van Polen
Augustus II van Polen (bijgenaamd de Sterke; 1670-1733) Keurvorst van Saksen (1694) en koning van Polen (1697). Werd met Russische steun tot Augustus III van Polen
Augustus III van Polen (1696-1763) Keurvorst van Saksen en koning van Polen (1733). Behaalde met Russische militaire steun de overwinning op Aulis
Aulis Oud-Griekse havenstad in Boeotië, waar de Griekse vloot zich inscheepte voor de tocht naar Troje. Agamemnon zou er zijn dochter Iphigenia Aung San Suu Kyi, Daw
Aung San Suu Kyi, Daw (geb. 1945 in Rangoon) Politica, leidster van de mensenrechtenbeweging in Birma en winnares van de Sacharov-prijs voor Aung San U
Aung San U (1915-1947) Birmaans onafhankelijkheidsstrijder. Vader van Aung San Suu Kyi. Secretaris-generaal van de revolutionaire Dobama Asiayone Aurangzeb
Aurangzeb (1618-1707) Grootmogol van India vanaf 1658. Onder Aurangzeb bereikte het rijk zijn grootste omvang. Is de geschiedenis ingegaan als Aurelianus, Lucius Domitius
Aurelianus, Lucius Domitius (214-275) Romeins keizer, in 270 door het leger aan de Donau tot keizer uitgeroepen. Ontruimde Dacië, herstelde het aureus
aureus Romeinse gouden munt, vooral geslagen onder Augustus. 1 aureus is 25 denarii.
Aurich
Aurich Stad in de West-Duitse deelstaat Niedersachsen; ca. 35.000 inw.. Gelegen aan het Ems-Jade-Kanaal. Centrum van het gelijknamige district. In Aurignacien
Aurignacien Prehistorische cultuur uit het midden van de laatste ijstijd, tussen 33.000 en 27.000 jaar geleden. Geografisch was ze verspreid van Noord-Auriol, Vincent
Auriol, Vincent (1884-1966) Frans socialistisch politicus. Parlementslid (1914) en enkele malen minister. Sloot zich in WO II aan bij De Gaulle. Eerste Aus der Fünten, Ferdinand Hugo
Aus der Fünten, Ferdinand Hugo (1909-1989) Duits oorlogsmisdadiger. Aus der Fünten werd in 1931 lid van de NSDAP en kreeg in 1935 een functie Auschwitz
Auschwitz Grootste vernietigingskamp van de nazi's, in mei 1940 als concentratiekamp opgezet in Birkenau, Zuid-Polen. Vanaf september 1941 werd Ausgleich
Ausgleich Overeenkomst in de Donaumonarchie (1867) waarbij de dubbelmonarchie Oostenrijk-Hongarije geschapen werd. Beide delen kregen bep
Austrasië
Austrasië Merovingisch koninkrijk gelegen tussen de Maas en de Rijn, ontstaan bij de verdeling van het Frankische Rijk na de dood van Lotharius austromarxisme
austromarxisme Marxistische school die tussen 1920 en 1935 in Oostenrijk tot bloei kwam. Belangrijkste voormannen waren o.a. Karl Renner (1870-austroslavisme
austroslavisme Het streven van de in Oostenrijk wonende Slaven om binnen het Habsburgse Rijk beperkt zelfbestuur te verwerven. Tijdens de revolutie Ausweis
Ausweis Het door de Duitse bezetter in 1940-1945 ingevoerde persoonsbewijs. Het moest op verzoek getoond worden.
autocefale Kerken
autocefale Kerken Oosterse Kerken, veelal door landsgrenzen afgebakend, die volledig zelfstandig zijn. Aan het hoofd staan een patriarch, een metropoliet autocratie
autocratie Alleenheerschappij. Autokrator (Gr: zelfheerser) was een titel van de Byzantijnse keizer. Vandaar overgenomen door verschillende Slavische autodafe
autodafe Ceremonie rondom de publieke executie van door de Spaanse of Portugese inquisitie veroordeelde groepen ketters. In Spanje en Portugal autonomie (politiek en recht)
autonomie (politiek en recht) Het woord autonomie (Grieks: autos = zelf en nomos = wet) is vaak beter bekend in de betekenis van zelfstandigheid Avaren
Avaren Nomaden- en steppenvolk uit Turkestan, dat in de 6e eeuw n.C. de Germaanse Longobarden verdreef uit de Hongaarse laagvlakte. Met hun Aventinus
Aventinus Een van de zeven heuvels waarop Rome gebouwd is. Onder de Romeinse koningen werd hier een tempel voor Diana gebouwd.
Avesnes, huis van
Avesnes, huis van Middeleeuws adellijk geslacht in het graafschap Henegouwen. Het streed met het geslacht Dampierre in de 13e eeuw om de macht Avesta
Avesta Verzameling heilige geschriften van de godsdienst van Zaratoestra (ca. 600 v.C.). Geschreven in het Avestisch en waarschijnlijk opgetekend Avicebron
Avicebron (ook: Avencebrol, Salomo Ibn Gabirol; 1020-ca. 1070) Eerste joodse filosoof in Spanje. Maakte door zijn geschrift 'Fons vitae' de aristotelische Avignon
Avignon Hoofdstad van het Zuidfranse dep. Vaucluse, aan de Rhône; 91.000 inw. (1992). Fabricage van wijn, meel, zeep, oliën, textiel en leer. Bekend avondland
avondland Middeleeuwse benaming voor de westelijk gelegen landen van Europa, dit ter onderscheiding van het Byzantijnse Oosten dat morgenland Avranches
Avranches Stad in het Noordwestfranse dep. Manche; ca. 9500 inw.. Leerlooierijen, handel in agrarische producten (fruit en cider); visserij. Plantentuin Avvakoem
Avvakoem (ca. 1620-1682) Russisch aartspriester. Verzette zich tegen de hervormingen van de patriarch Nikon en werd de stichter der Oudgelovigen. Awans-en-Waroux-oorlog
Awans-en-Waroux-oorlog (ca. 1297-1335) Een bloedvete tussen twee Haspengouwse ridderfamilies. Het conflict begon met de schaking van een vrouw
Awolowo, Chief Obafemi
Awolowo, Chief Obafemi (1909-1987) Nigeriaans politicus. Awolowo studeerde rechten in Londen en vestigde zich als advocaat in Ibadan (Nigeria).
ayatollah
ayatollah (Arab.: teken van God) Sjiitische benaming voor een vooraanstaand godsdienstgeleerde die een hoge plaats in de hiërarchie inneemt. De term Aylwin Azócar, Patricio
Aylwin Azócar, Patricio (geb. 1918) Chileens politicus. Aylwin studeerde rechten aan de Universiteit van Chili en was enige tijd werkzaam als docent Ayub Khan, Mohammed
Ayub Khan, Mohammed (1907-1974) Pakistaans militair en politicus, opperbevelhebber van het leger in 1950. Na de staatsgreep (1958) kreeg hij Ayuthaya
Ayuthaya (Ajoethia) Stad in Thailand aan de rivier de Menam; ca. 62.000 inw. Was vanaf 1350 hoofdstad van het gelijknamige rijk, dat in 1767 door Azaña, Manuel
Azaña, Manuel (1880-1940) Spaans republikeins politicus en letterkundige. Was links-radicaal en sterk anti-klerikaal. Premier van 1931-33 en van Azarja
Azarja (Uzzia) Tiende koning van het Israëlitische deelrijk Juda (reg. ca. 781-ca. 740 v.C.). Veroverde een groot deel van de Negev, ontwikkelde het Azeglio, Massimo Tapparelli
Azeglio, Massimo Tapparelli (1798-1866) Italiaans schrijver en politicus. Voorganger van Cavour als premier van Sardinië-Piedmont (1849-1852). Azikiwe, Nnamdi
Azikiwe, Nnamdi (1904-1996) Nigeriaans politicus. Azikiwe streefde naar onafhankelijkheid en was oprichter van de National Council of Nigeria and Azil-cultuur
Azil-cultuur Waarschijnlijk van voor 10.000 voor Christus daterende jagerscultuur, waarvan overblijfselen gevonden zijn bij Le Mas d'Azil (Zuid-Fr
Azincourt
Azincourt Dorpje in het Franse dep. Pas-de-Calais. Hier werden op 25 okt. 1415 in de Honderdjarige Oorlog de Fransen door de Engelsen verslagen.
Aziz, Tareq
Aziz, Tareq (geb. 1936) Irakees politicus. Aziz was lange tijd werkzaam als journalist. In 1974 werd hij aangesteld als minister van Informatie. In 1977 Aznar Lopéz, José María
Aznar Lopéz, José María (geb. 1953) Spaans politicus. Na een opleiding aan de Universiteit van Madrid was hij werkzaam in het bedrijfsleven en Azriel ben Menachem
Azriel ben Menachem (Azriel van Gerona; 1160-1238) Een der eerste vertegenwoordigers van de kabbala (joodse getalsmystiek). Leerling van Isa
Azteken
Azteken Indianenvolk dat zich in de 11e eeuw, na de val van het Toltekenrijk, tussen vele andere stammen vestigde in Centraal-Mexico. In de loop azulejos
azulejos Spaanse naam voor muurtegels, versierd met tinglazuur. In de 14e eeuw door de Moren in Spanje geïntroduceerd. Ca. 1550 in Lissabon door azuur
azuur Hemelsblauwe kleur; vgl. azuren hemel. In de heraldiek: blauw.
Ba Maw
Ba Maw (1893-1977) Birmees staatsman, die een grote rol speelde in de onafhankelijkheidsbeweging van Birma en van 1937 tot 1939 premier was. Baäl
Baäl (Semitisch: heer, bezitter) Kanaänitische god van het weer en de plantengroei. Op veel plaatsen vereerd als de god van een stad, een wijngaard, Baalen, Anneke van
Baalen, Anneke van (geb. Anna Catharina Rueb; 1937-1997) Nederlands feministe. Anneke van Baalen studeerde rechten in Leiden, en trad eind baanderheer
baanderheer Middeleeuwse ridder die als erefunctie de vlag of banier mocht dragen. Ook een geheel onafhankelijke edele die een eigen vlag voerde.
baardman
baardman Kruikje van steengoed met dikke buik en smalle hals, waarop het gezicht van een man met baard is afgebeeld. Werd vooral in de omgeving Baath-partij
Baath-partij De eigenlijke naam van deze partij luidt 'Hizb al-ba'th al arabi al-isjtiraki' (Socialistische Partij van de Arabische Herrijzenis). De Baath-Babangida, Ibrahim
Babangida, Ibrahim (geb. 1941) Nigeriaans politicus en militair. Babangida kreeg zijn militaire opleiding in Nigeria en India, en maakte snel carrière Babenberg
Babenberg Oostenrijks geslacht van markgraven en hertogen, genoemd naar de stad Bamberg in Beieren. Regeerde vanaf de 10e eeuw over Frankenland Babeuf, François Noël
Babeuf, François Noël (1760-1797) Frans utopisch socialist, noemde zich Gracchus, naar analogie van de Romeinse hervormers. Eiste in zijn kran
Babington, Anthony
Babington, Anthony (1561-1586) Engels edelman, leidde in 1586 de laatste grote samenzwering tegen Elizabeth ten gunste van Mary Stuart. Het complot babi's
babi's Volgelingen van de Iraniër Sajjid Ali Mohammed (1821-1850). Deze werd beïnvloed door de mystieke sjaichi-beweging in Iran (begin 19de Baboer
Baboer (ook: Babar; 1483-1530) Eerste grootmogol van India, afstammeling van Timoer Lenk. Heerste over een rijkje in Transoxanië, veroverde vervolgens babouvisme
babouvisme De utopisch-socialistische ideeën van de Fransman François Babeuf (1760-1797). Als reactie op de verpaupering van de arbeiders propageerde Babylon
Babylon Stad in Mesopotamië, in de Oudheid diverse malen hoofdstad van een rijk. De eerste Babylonische koning die een rijk stichtte was de Amoritische Babylonische Ballingschap
Babylonisch-Assyrische beschaving
Babylonisch-Assyrische beschaving Aanduiding voor de beschaving van Mesopotamië.
Babylonische Ballingschap Het gedwongen verblijf in Babylonië van de vermogenden en invloedrijken van het Israëlitische rijk Juda, vanaf de verove
Bacauden
Bacauden (Bagauden) Naam van Keltische oorsprong, werd gebruikt voor opstandige boeren in de 3e en 4e eeuw in het Romeinse Gallië en Spanje. Bacchiaden
Bacchiaden Vermogend geslacht dat over Corinthe heerste (ca. 747-657 v.C.). De Bacchiaden stichtten in 734 de koloniën Corcyra (Korfoe) en Syracuse Bachtijar
Bach, Alexander von (1813-1893) Minister van Binnenlandse Zaken van de Donaumonarchie aan wie het Bach-stelsel (1849-60) zijn naam ontleende
Bachtijar (gest. 978) Volgde in 967 zijn vader Moe'izz ad-Dawla op als heerser der Boewaihiden - die van 945 tot 1055 de Arabische wereld regeerden Bach, Alexander von
Backer, Hendrika Maria Rosa (Rika) De
Backer, Hendrika Maria Rosa (Rika) De (De Backer-Van Ocken; geb. 1923) Vlaams politicus, in 1971 provinciaal senator voor de CVP. In de ka
Bacon, Roger
Bacon, Roger (ca. 1214-1294) Engels filosoof en natuurgeleerde. Kort na 1247 toegetreden tot de orde der franciscanen. Voorstander van verstandelijke Bactrië-Sogdiana
Bactrië-Sogdiana Hellenistisch rijk, het latere Afghanistan. Hier vormde zich een rijk onder Griekse vorsten, dat de Seleuciden nooit binnen hun invloedssfeer Badan Persatuan
Badan Persatuan (voluit: Badan Persatuan Rajat Maluku Selatan) Overkoepelende organisatie van Zuid-Molukse of Ambonese groeperingen en organisaties Badari-cultuur
Badari-cultuur Cultuur van de eerste boerennederzettingen in Opper-Egypte (ca. 4500 v.C.). Kenmerkende vondsten: ivoren armbanden, beeldjes, lepels Baden (Duitsl.)
Baden (Duitsl.) Voormalig groothertogdom (1806) in het zuidwesten van Duitsland. Vanaf de 12e eeuw markgraafschap onder de Zähringen. In 1535 Badeni, Kasimir Felix
Baden, Max van (eig. Maximilian Alexander Friedrich Wilhelm; 1867-1929) Duits politicus, prins van Baden. Ging als rijkskanselier (1918) akkoord Badoglio, Pietro
Badeni, Kasimir Felix (1846-1909) Oostenrijks politicus, werd in 1888 stadhouder van Galicië en volgde in 1895 Taaffe op als minister-president Baden-Powell, Robert Stephenson Smyth
Baden-Powell, Robert Stephenson Smyth (1857-1941) Brits generaal, grondlegger van de boy scouts-beweging in Groot-Brittannië (1907). Kreeg Baden, Max van
Badoglio, Pietro (1871-1956) Italiaans maarschalk en politicus, chef van de generale staf van 1919-21, van 1925-28 en van 1933-40. Gouverneur van Badr al-Jamali
Badr al-Jamali (gest. 1094) Armeens generaal. Maakte op resolute wijze een eind aan de onderlinge machtsstrijd tussen een aantal militaire groeperingen, Baeck, Joost
Baeck, Joost (ook Justus B.; 1597-1681). Amsterdams koopman en reder, zoon van Laurens Joosten B., die bevriend was met Vondel. Door zijn huwelijk Baels, Mary Lilian
Baels, Mary Lilian (prinses Liliane; geb. 1916) Mary Lilian Henriette Lucie Josèphe Ghislaine, prinses van België, prinses van Réthy, tweede echtgenote Baetica
Baetica (eig. Hispania Baetica) Zuidwestelijk deel van de Romeinse provincie Hispania Ulterior, ontstaan na de afscheiding van het noordwestelijke Báez, Buenaventura
Báez, Buenaventura (1810-1884) Dominicaans militair en politicus. Was een der leiders bij de totstandkoming van de Dominicaanse Republiek (1843). Baffin, William
Baffin, William (1584-1622) Engels ontdekkingsreiziger, een der velen die zochten naar de noordwestelijke doorvaart naar Indië. Ontdekte in 1616 Bagdad-spoorlijn
Bagdad, kalifaat van Islamitische rijk rondom de hoofdstad Bagdad, gesticht in 750 door de dynastie der Abbasiden. In de 9e eeuw trad het verval bagno
Bagdad-spoorlijn Spoorweg tussen Constantinopel (Istanbul) en Bagdad. In 1903 kreeg Duitsland van de Turken de concessie voor de aanleg van deze Bagdad, kalifaat van
bagno Oorspronkelijk de paleisbaden van de sultan te Istanbul, waarnaast de slavengevangenis lag. In de 18e eeuw naam van gevangenissen voor zware Bagration, Pjotr Ivanovitsj
Bagration, Pjotr Ivanovitsj (1765-1812) Russisch prins en generaal. Onderscheidde zich in Poolse veldtocht van 1794; werd in 1805 bij Austerlitz Bagyidaw
Bagyidaw Koning van Birma (1819-1837), voerde een expansionistische politiek, veroverde Manipoer en Assan (1822) en trok in 1824 Kachar binnen. Bahadoer Sjah I
Baha-d-Dawla (gest. 1012) Volgde in 989 Sharaf ad-Dawla op als heerser der Boewaihiden, die van 945-1055 over de Arabische wereld heersten. Hij Bahman Sjah
Bahadoer Sjah I (1643-1712; reg. 1707-1712) Indiase grootmogol. Moeghal-keizer, tweede zoon van Aurangzeb. Was in 1699 door zijn vader tot Bahadoer Sjah II
Bahadoer Sjah II (1775-1862; reg. 1837-1858) Indiase grootmogol. Laatste der Moeghal-keizers. Bezat tijdens zijn regeringsperiode geen werkelijke Baha-d-Dawla
Bahman Sjah (reg. 1347-1348) Eerste koning van de Bahmani-dynastie. De dynastie werd gesticht door tegen Mohammed ibn Toeghloek in opstand Bahmani-rijk
Bahmani-rijk Gebied onder de Bahmaniden, een Indische moslim-dynastie die heerste van 1347-1526. In 1347 verklaarden de islamitische heersers Bahro, Rudolf
Bahr, Egon (geb. 1922) Duits journalist en politicus. Bahr werkte in de jaren vijftig als journalist voor Die Neue Zeitung en de Duitse Radio in de Amerikaanse Baibars I
Bahro, Rudolf (1935-1997) Duits dissident. Bahro werd in 1954 lid van de Sozialistische Einheitspartei Deutschlands (SED) in de toenmalige DDR, Bahr, Egon
Baibars I (ca. 1223-1277) Beroemd sultan in het rijk der Egyptische Mamloeken. Streed tegen de laatste Damiate-kruistocht van Lodewijk IX de He
Bailli, Renon le
Bailli, Renon le (1547-1644) Zuid-Nederlands jurist en diplomaat. Was raadsheer in de Grote Raad van Mechelen en werd in 1613 gezant van de aartshertogen Bailly, Jean-Sylvain
Bailly, Jean-Sylvain (1736-1793) Frans letterkundige, astronoom en politicus. Speelde belangrijke rol in het begin van de Franse Revolutie. Als voorzitter Bairam Chan
Bairam Chan (ca. 1524-1561) Werd in 1556 tot voogd van Akbar benoemd, toen deze op dertienjarige leeftijd zijn vader als Mogol-keizer opvolgde. Bajezied I
Bajezied I (ca. 1360-1403) Turks sultan. Onderwierp opstandige vazallen in Anatolië. In 1397/98 veroverde hij de vorstendommen Karamanoglu en Bajezied II
Bajezied II (ca. 1447-1512) Turks sultan, die veel belangstelling koesterde voor literatuur en mystiek. Een voorname militaire activiteit onder zijn bewind Baker, James, III
Baker, James, III (geb. 1930) Amerikaans jurist en politicus. Baker studeerde aan Harvard University en University of Texas Law School. Lange tijd Bakhtiar, Shapour
Bakhtiar, Shapour (1916-1991) Iraans politicus. Bakhtiar studeerde rechten in Parijs en begon in Iran een advocatenpraktijk. Hij werd een der leiders Bakhuizen van den Brink, Reinier Cornelis
Bakhuizen van den Brink, Reinier Cornelis (1810-1865) Nederlands historicus en essayist. Studeerde theologie en letteren. Verrichtte in het buitenland Bakker, Jan de
Bakker, Jan de (ook: Johannes Pistorius; 1499-1525) Eerste martelaar van de Reformatie in de Noordelijke Nederlanden. Was pastoor te Jacobswoude Bakker, Marcus
Bakker, Marcus (geb. 1923) Nederlands communistisch politicus en journalist. Bakker begon zijn loopbaan als journalist bij De Waarheid, waar hij Bakoenin, Michaïl Aleksandrovitsj
Bakoenin, Michaïl Aleksandrovitsj (1814-1876) Russisch revolutionair en anarchistisch organisator. Werd wegens activiteiten in Duitsland (1849) Bakongo-rijk
Bakongo-rijk Oud Afrikaans rijk van de stam der Bakongo, ontstaan in de 13e eeuw in een gebied ten noorden van het huidige Angola. In 1487 zocht Bakr, Ahmad Hasan al-
Bakr, Ahmad Hasan al- (1914-1982) Irakees politicus en generaal. Na de staatsgreep van 1968 eerst premier en later president. Droeg in 1979 de macht Baladhoeri, al-
Baladhoeri, al- (ca. 820-ca. 892) Historicus te Bagdad, bekend om zijn verslag van de islamitische veroveringen, gerangschikt per provincie. Dit begint Balaguer Ricardo, Joaquín
Balaguer Ricardo, Joaquín (geb. 1907) Dominicaans politicus. Enkele malen minister, president van 1960 en van 1966-78. Wist door allerhande Balaklava
Balaklava Stad in Oekraïne, op de Krim; bekend van de Krimoorlog (1854-56). De slag bij Balaklava (1854) betekende wel een overwinning van de Balas
Balas (reg. 483-485) Koning uit de dynastie der Sassaniden. Onder zijn bewind kregen de christenen aanzienlijk meer vrijheden.
Balban
Balban (1207-1287; reg. 1266-1287) Een van de Veertig, de persoonlijke slaven van sultan Iltoetmisj van Delhi, die gezamenlijk het sultanaat bestuurden. Balboa, Vasco Nuñez de
Balbo, Italo
Balbo, Italo (1896-1940) Italiaans vliegenier en fascistisch politicus, een der leiders van de squadristi (knokploegen). Werd in 1923 lid van het viermanschap Balderik
Balboa, Vasco Nuñez de (ca. 1475-1517) Spaans conquistador. Stak als eerste Europeaan de landengte van Panamá over en ontdekte de Grote Oceaan,
Balderik (918-976) Bisschop van Utrecht, zetelde lange tijd in Deventer uit vrees voor de Noormannen, maar kon met steun van zijn vader Ricfried Balderik II
Balderik II (gest. 1018) Bisschop van Luik (1008-18). Leverde zware strijd tegen graaf Lambrecht van Leuven (leed bij Hoegaarde in 1013 de nederlaag) Baldrige, Malcolm
Baldrige, Malcolm (1922-1987) Amerikaans politicus. Na een jeugd op een ranch, een studie op Yale en een carrière als zakenman werd Baldrige in Baldwin, Stanley
Baldwin, Stanley (1867-1947) Brits conservatief politicus, driemaal premier (1923-1924; 1924-1929; 1935-1937). In zijn laatste ambtsperiode speelde Balewa, Abubakr Tafawa
Balewa, Abubakr Tafawa (1912-1966) Nigeriaans politicus, als leider van de noordelijke Congress Party de eerste premier van Nigeria (1957). In
Balfour, Arthur James (1848-1930) Brits politicus. Werd in 1887 minister voor Ierland in het kabinet van zijn oom, Salisbury, die hij opvolgde als balije
Balfour-declaration
Balfour-declaration Britse verklaring omtrent de toekomst van Palestina, vervat in een schrijven van 2 november 1917 van Arthur Balfour, de Britse Balfour, Arthur James
balije Onderafdeling van een geestelijke ridderorde. De johannieters bijv. waren georganiseerd in 8 linguae (taalprovincies), die elk weer onderverde
baljuw
baljuw (Fr: bailli, Eng: bailiff) Door de landsheer benoemde ambtenaar die in een bepaald gebied namens hem de rechtsbedeling en ander bestuurstaken Balkanisering
Balkanisering Proces van desintegratie in de Balkan rond de Eerste Wereldoorlog, waarbij het Osmaanse Rijk en het Habsburgse Rijk grote delen van Balkannationalisme
Balkannationalisme Het nationalisme dat in de 19e en 20ste eeuw grote instabiliteit op de Balkan veroorzaakte. Het nationalisme kwam in de 19e Balkanoorlogen
Balkanoorlogen Een tweetal oorlogen op de Balkan in de jaren 1912-1913. Inzet van beide oorlogen waren de Europese gebieden van het uiteenvallende Balladur, Edouard
Ball, John (gest. 1381) Engels priester, een van de leiders van de Engelse boerenopstand (1381). Leidde de mars van de ontevreden boeren naar Londen Balta, José
Balladur, Edouard (geb. 1929) Frans politicus. Na een loopbaan in de diplomatieke dienst begon Balladur zijn politieke carrière bij de gaullistische Ballance, John
Ballance, John (1839-1893) Nieuw-Zeelands staatsman, geëmigreerd vanuit Birmingham (Engeland) in 1865. In 1875 lid van het parlement, minister ballista
ballista (carroballista) Romeins belegeringswerktuig voor het werpen van stenen en andere projectielen. De constructie is vergelijkbaar met die van Ballivián, Adolfo
Ballivián, Adolfo (1831-1874) President van Bolivia (1873-74) B., militair en zoon van José Ballivián, nam van jongs af deel aan de politieke strijd Ballivián, José
Ballivián, José (1804-1852) President van Bolivia (1842-47). B. oogstte in de jaren voor 1842 militaire roem. Hij vocht in de strijd voor de onafhankelijkheid Ball, John
Balta, José (1816-1872) President van Perú (1868-72). B., een ambitieuze, partijloze politicus en militair, bemachtigde in 1868, na een opstand, het Baltimore-incident
Baltimore-incident Incident met de Amerikaanse kruiser Baltimore in de haven van de Chileense stad Valparaíso (16 oktober 1891). Een Chileense Bambara-koninkrijken
Bambara-koninkrijken Twee Soedanese koninkrijken in Afrika: in Segu, tussen de Senegal en de Niger, ontstaan rond 1600, en in Kaarta, Middenbamboe-
bamboe-gordijn Benaming voor de grenzen van de Volksrepubliek China, die vooral in de jaren vijftig en zestig angstvallig gesloten werden gehouden. ban
ban 1. Plechtige afkondiging door de overheid van een gebod of verbod onder dreiging van straf (vogelvrijverklaring, verbanning). Kreeg als rechtsterm banaat
banaat Oorspronkelijk de zuidelijke grensgebieden van Hongarije, bestuurd door een ban (landvoogd). Na de beëindiging van de Turkse heerschappij Bancroft, George
Bancroft, George (1800-1891) Amerikaans historicus en Democratisch politicus, minister van Marine onder Polk en ambassadeur in Londen (1846-Bandaranaike, Sirimavo
Banda, Hastings Kamuzu (1906-1997) Malawisch politicus. Banda studeerde medicijnen in Edinburgh en de VS, en keerde in 1958 terug naar Nyasalan
Bandaranaike, Sirimavo (geb. 1916) Politica in Sri Lanka. Volgde in 1960 haar man Solomon R.W.D. Bandaranaike (1899-1959) op als premier van Banda, Hastings Kamuzu
bandeirantes
bandeirantes Avonturiers, van Indiaans-Portugese afkomst, die in de 17e en 18e eeuw vanuit São Paulo het Zuidamerikaanse binnenland introkken. Bandoeng-conferentie
Bandoeng-conferentie Conferentie van 29 onafhankelijke, niet gebonden Afro-Aziatische staten, gehouden in 1955 in Bandoeng (Indonesië) onder
Bang, Nina Henriette Wendelina
Bang, Nina Henriette Wendelina (1866-1928) Deens historica en sociaal-democratisch politica, lid van het Hogerhuis van 1918-24. Zij aanvaarde Banks, Joseph
Banks, Joseph (1743-1820) Brits natuurvorser, nam deel aan de eerste reis om de wereld van James Cook (1768-1771). Speelde vanaf 1778 als voorzitter Banna, Hasan al-
Banna, Hasan al- (1906-1949) Egyptisch onderwijzer, die in 1928 de Moslim Broederschap oprichtte en zou uitgroeien tot de charismatische leider Banning, Emile
Banning, Emile (1836-1898)Belgisch diplomaat en schrijver. Bekleedde verschillende hoge posten op het ministerie van Buitenlandse Zaken en was Bannock
Bannock Indianenstam in de VS, waarvan nog een kleine groep leden in het Fort Hall Reservaat (Wyoming) leven. Traditioneel waren het op het Great Bantam
Bantam (Banten) Indonesisch rijk op Noordwest-Jawa, eerste ontmoetingspunt van de Nederlanders met de Archipel (1596). De Engelsen vestigden Bánzer Suarez, Hugo
Bánzer Suarez, Hugo (geb. 1926) Boliviaans militair en politicus. Werd in 1971 na een staatsgreep president, met steun van de fascistische Falang
Bao Dai
Bao Dai (eig. Vinh Thuy; 1913-1997) Keizer van Annam. Bao Dai was de laatste telg uit de Nguyen-dynastie, die vier eeuwen lang heerste over Annam, Baptista, Mariano
Baptista, Mariano (ca. 1832-1907) Boliviaans conservatief politicus, president van 1892-96. Hij sloot o.m. een overeenkomst met Chili, waarbij Bolivia baptisten
baptisten Het baptisme is een kerkelijke beweging waarbinnen de gemeente van bewuste en daadwerkelijke gelovigen centraal staat. Baptisten stellen Baquerizo Moreno, Alfredo
Baquerizo Moreno, Alfredo (1859-1950) President van Ecuador (1916-20). Het belangrijkste resultaat van het liberale presidentschap van B. was Bar Kochba
Bar Kochba (eig. Simon ben Koseva; gest. 135 n.C.) Generaal in de tweede joodse opstand tegen de Romeinen (132-135 n.C.), door rabbi Akiba en Barabbas
Bara, Jules (1835-1900) Belgisch liberaal politicus, voerde als volksvertegenwoordiger (1862-94) en als minister van Justitie (1865-70; 1878-84) een barbaren
Barabbas Joods opstandeling of rover, die door de Romeinse gouverneur Pilatus werd vrijgelaten, omdat het volk aan hem de voorkeur gaf boven Jezus Barakzai-dynastie
Barakzai-dynastie Dynastie in Afghanistan in de 19e en 20e eeuw. De stichter ervan, Dost Mohammad Chan, had in 1837 zijn broer, met wie hij in Bara, Jules
barbaren Naam uit de klassieke Oudheid, gebruikt door Grieken en Romeinen ter aanduiding van niet-Grieken en niet-Romeinen. De Grieken vonden Barbarije
Barbarije Verbastering van Berberije, land van de Berbers (Noordwest-Afrika), mogelijk door associatie met het woord barbaren.
Barbarijse zeerovers
Barbarijse zeerovers De zeerovers van de Corso in de Middellandse Zee, opererend vanuit Algiers, Tunis, Tripoli en Marokko. Gedurende de 17e
Barbarossa, operatie
Barbarossa, operatie Codenaam voor de operatie waarin de Duitse aanval op de Sovjet-Unie gepland was (1940-1941).
Barbie, Klaus
Barbie, Klaus (1913-1991) Duits oorlogsmisdadiger. Als hoofd van de Gestapo in Lyon tijdens de Tweede Wereldoorlog. kreeg Barbie de bijnaam Barbosa, Rui
Barbosa, Rui (1849-1923) Braziliaans jurist, journalist, schrijver en politicus. Vooraanstaand verdediger van de mensen- en burgerrechten. Voerde Barclay de Tolly, Michail Andrejevitsj
Barclay de Tolly, Michail Andrejevitsj (ook: Michail Bogdanovitsj; 1761-1818) Russisch generaal van Schotse afkomst, commandant in Finland (Barebone Parliament
Barebone Parliament Engelse wetgevende vergadering, bijeen van 4 juli tot 12 december 1653, o.l.v. de leerhandelaar Praise-God Barebone. De meeste Barentsz, Willem
Barentsz, Willem (ca. 1550 - 20 juni 1597 op zee gestorven) Nederlandse zeeman en ontdekkingsreiziger. Willem Barentsz is beroemd geworden door Barillas, Manuel Lisandro
Barillas, Manuel Lisandro (1844-1907) President van Guatemala (1885-92). B. werd president nadat Justo Rufino Barrios in de slag bij Chalchuapa Barkjaroek
Barkjaroek (gest. ca. 1105) B. volgde Malik Sjah op als heerser over het rijk der tot de islam bekeerde Turkse Seldjoeken (die van 1055-ca. 1150 over Barmakiden
Barmakiden Perzisch adellijk geslacht, gesticht door een boeddhistisch priester uit Balkh (Bactië). De Barmakiden bekleedden enkele decennia het Barnabas
Barnabas Medewerker van de apostel Paulus bij diens zendingswerk op Cyprus en in Klein-Azië. De 'Brief van Barnabas' is niet door hem geschreven. barok
barok Met het begrip 'barok' werd aanvankelijk een bouwkundige stijl in de beeldende kunst van de 17e en de eerste helft van de 18e eeuw aangeduid. baronet
baronet Adellijke titel in Groot-Brittannië, in 1611 ingesteld door Jacobus I van Engeland. Behoort tot de lage adel (predikaat Sir).
Baronius, Caesar
Baronius, Caesar (1538-1607) Italiaans kerkhistoricus, kardinaal en vanaf 1597 bibliothecaris van het Vaticaan. Voornaamste werk: 'Annales ecclesiastici' Barras, Paul François de
Barras, Paul François de (1755-1829) Frans politicus, was tijdens de Franse Revolutie lid van het Directoire. Boze tongen beweren dat Napoleon Barreiro, Cándido
Barre, Mohammad Siyad
Barre, Mohammad Siyad (1919-1995) Somalisch politicus, president (van 1969 tot 1991) en leider van de Somalische Revolutionaire Socialistische
Barre, Raymond
Barre, Raymond (geb. 1924) Frans policus, studeerde rechten, economie en politieke wetenschappen. Doceerde economie (Caen, Parijs) en was directeur Barrientos Ortuño, René
Barreiro, Cándido President van Paraguay (1878-80) in de periode van herstel na de ongelukkig verlopen oorlog tegen Argentinië, Brazilië en Uraguay Barrère, Camille
Barrère, Camille (1851-1940) Frans diplomaat, befaamd door zijn ambassadeurschap in Rome (1897-1924). B. zorgde in 1902 voor een toenadering Barrès, Maurice
Barrès, Maurice (1862-1923) Frans nationalistisch politicus en schrijver, kamerlid 1889-93. Geïrriteerd door vele regeringswisselingen in de Derde
Barrientos Ortuño, René (1919-1969) Boliviaans juntaleider, kwam in 1964 aan de macht na een staatsgreep tegen president Paz Estenssoro. Geliefd
Barrièretraktaat
Barrièretraktaat Tweetal verdragen handelend over de legering van troepen van de Republiek in Zuid-Nederlandse steden (zgn. barrièresteden) als Barrios de Chamorro, Violeta
Barrios de Chamorro, Violeta (geb. 1939) Nicaraguaans politica. Chamorro, die directeur was van het familiebedrijf La Prensa (een krant die een Barrios, Gerardo
Barrios, Gerardo (1813-1865) Generaal en liberaal staatsman van El Salvador. Aanhanger van de Centraalamerikaanse eenheidsgedachte van Francisco Barros, Joao de
Barros, Joao de (1496-1570) Portugees geschiedschrijver. Ontving zijn opvoeding aan het hof van Manuel I en verwierf erkenning door zijn ridderroman Barrot, Camille Hyacinthe
Barrot, Camille Hyacinthe (ook: Odilon Barrot; 1791-1873) Frans politicus, medeoprichter van de Juli-monarchie (1830). Voerde een actieve oppositi
barsjtsjina
barsjtsjina Vorm van herendienst in Rusland vóór de opheffing van de lijfeigenschap in 1861. Onder dit systeem werd een gedeelte van een landgoed Bartholomeüsnacht
Bart, Jean (1651-1702) Frans zeeheld, bekendste Duinkerker kaper. Diende aanvankelijk op de Nederlandse vloot, maar na het uitbreken van de oorlog Baruch
Bartholomeüsnacht (Ook: Parijse bloedbruiloft) Benaming voor de nacht van 23 op 24 augustus 1572 toen in Parijs duizenden hugenoten door katholieken Barthou, Jean-Louis
Barthou, Jean-Louis (1862-1934) Frans gematigd conservatief politicus, letterkundige en jurist. Vervulde vele ministerschappen (Justitie, Buitenlandse Bartimeüs
Bartimeüs Door Jezus genezen blinde die bij Jericho zat te bedelen (Marc. 10:46 vv).
Bartolomeüs
Bartolomeüs Een van de twaalf leerlingen (discipelen) van Jezus. In het Evangelie van Johannes wordt in zijn plaats de naam Natanaël genoemd. Bartolomeüs Barton, Edmund
Barton, Edmund (1849-1920) Australisch staatsman die een belangrijke rol speelde in de Australische federatiebeweging. Hij gaf vorm aan het ontwerp Bart, Jean
Baruch Medewerker van de oudtestamentische profeet Jeremia (ca. 645-587 v.C.). Het apocriefe boek Baruch, waarin de situatie van de joden in de Baruch-plan
Baruch-plan Voorstel van de Verenigde Staten in 1946 voor een mondiaal verbod op de productie en het gebruik van nucleaire wapens en voor het Barzani, Idriss
Barzani, Idriss (Geboortejaar onbekend-1987) Iraaks Koerdenleider. Barzani was een zoon van de legendarische Koerdenleider Mustafa Barzini. Na Barzani, Moellah Moestafa
Barzani, Moellah Moestafa (1903-1979) Leider van de Koerden, leidde opstanden tegen Irak (o.a. 1943) en werd bevelhebber van de troepen van Basa
Basa (Baësa; reg. ca. 902-ca. 888 v.C.) Derde koning van het noordelijke deelrijk Israël. Vermoordde zijn voorganger Nadab en de rest van de dynastie Basasiri, al-
Basasiri, al- (vermoord 1060) Iraaks veldheer die in de 11e eeuw vergeefs poogde te verhinderen dat de gevreesde Turkse Seldjoeken onder leiding basileus
basileus (Grieks: koning) Na het verval van het koningschap in Athene (ca. 10e eeuw v.C.) droeg een der negen archonten (stadstaatsbestuurders) deze Basilius (Byzantijnse Rijk)
Basilius (Byzantijnse Rijk) Naam van twee Byzantijnse keizers: Basilius I (827-886), was de stichter van de Macedonische dynastie. Zijn bewind betek
Bassani, Giovanni Battista
Bassani, Giovanni Battista (1657?-1716) Italiaans organist en componist. Bassani was van 1677-82 organist en van 1683-1712 muzikaal leider der Bassenge, Jean Nicolas
Bassenge, Jean Nicolas (1758-1811) Belgisch politicus en schrijver. Bereidde de revolutie te Luik voor en werd in 1789 een van de bestuurders v
Bastarnen
Bastarnen Oost-Germaanse stam, die zich ca. 200 v.C. aan de benedenloop van de Donau vestigde. De Bastarnen werden door de Romeinen gebruikt Bastid, Paul
Bastid, Paul (1892 - 1974) Frans jurist, historicus en politicus; was hoogleraar rechtswetenschappen te Parijs en minister van handel in het eerste kabinet-Bastille
Bastille Middeleeuws vestingwerk in Parijs met acht ronde torens (basteien) en een weergang, als dekking voor de Porte St. Antoine. De Bastille we
Bataafs legioen
Bataafs legioen Een in 1792 in Frankrijk o.l.v. Daendels opgerichte legerafdeling met een kern van uitgeweken Nederlandse patriotten, die deelnam Bataafse Omwenteling
Bataafse Omwenteling In januari 1795 door het zegevierende Franse revolutieleger o.l.v. Pichegru met steun van uitgeweken en inheemse patriotten Bataafse Republiek
Bataafse Republiek De Nederlandse staat tussen 1795 en 1806. In 1795 werd Nederland veroverd door een Frans leger o.l.v. Pichegru. De patriotten Bataafse Vrijheid
Bataafse Vrijheid De door de Provisionele Representanten van het Volk van Holland op 31 januari 1795 bekend gemaakte 'Verklaring van de rechten Bataan
Bataan Filippijns schiereiland op het eiland Luzon; strategisch van belang voor de beheersing van de Golf van Manila. In WO II trokken de Amerikaans-Bataklanden
Bataklanden Gedeelte van de Nederlands-Indische residentie Tapannuli (Sumatra). De B. werden in de periode 1832-1907 onder Nederlands gezag Bataven
Bataven (Ook: Batavieren) Germaanse volksstam die zich waarschijnlijk na de komst van Julius Caesar in de Nederlanden (57 v.C.), in de huidige Betuwe Batavia
Batavia Tot de overdracht van de soevereiniteit aan Indonesië (1949) de officiële naam van Jakarta.
Báthory
Báthory (ook: Batory) Hongaars vorstengeslacht uit Zevenburgen. István (1522-1586) was vanaf 1575 koning van Polen. Vocht o.a. tegen de Turken. batig slot-politiek
batig slot-politiek Aanduiding voor de tijdens het cultuurstelsel (1830-1870) gevoerde financiële politiek ten aanzien van Nederlands-Indië, waarbij Batista y Zaldívar, Fulgencio
Batista y Zaldívar, Fulgencio (1901-1973) Cubaans militair en politicus. Werd de sterke man na de val van Machado y Morales in 1933. Was president Batlle, Lorenzo
Batlle, Lorenzo (1812-1875) Uruguayaans militair en politicus. Tijdens de burgeroorlog (1839-51) leidde hij de verdediging van Montevideo onder Batoe
Batoe (gest. 1255) Mongools heerser, kleinzoon van Djengiz Chan. Stichter van het rijk der Gouden Horde, dat zich uitstrekte van de Ob (Siberië) tot Batseba
Batseba Vrouw met wie de Israëlitische koning David overspel pleegde, waarna hij haar man, generaal Uria, in de oorlog zo opstelde dat hij sneuvelde. Battenberg
Battenberg Naam van Duits geslacht, dat stamt uit het morganatisch huwelijk van prins Alexander van Hessen en gravin Julie von Haucke (1851). Bau Loa
Bau Loa Vietnamese prins uit het keizerlijk geslacht. Hij voerde op de conferentie van Genève over Vietnam in 1954 onderhandelingen namens keizer Baudri van Bourgeuil
Baud, Jean Chrétien (1789-1859) Nederlands staatsman, koloniaal expert die het cultuurstelsel sterk voorstond. Begon als secretaris en raadsman Bauer, Bruno
Baudri van Bourgeuil (1046-1130) Frans (Latijns) historicus en dichter, aartsbisschop van Dol (Bretagne). Zijn hoofdwerk is 'Historiae Hierosolymitanae', Baud, Jean Chrétien
Bauer, Bruno (1809-1882) Duits theoloog en historicus, jong-hegeliaan uit de kring van Feuerbach en Marx in Berlijn. Schreef uiterst kritisch over Bauer, Gustav
Bauer, Gustav (1870-1944) Duits vakbondsleider en politicus (sociaal-democraat), werd in 1919 minister van Arbeid en later in dat jaar rijkskanselier. Bauer, Otto
Bauer, Otto (1881-1938) Oostenrijks sociaal-democratisch politicus en publicist. Eerste Oostenrijkse minister van Buitenlandse Zaken (1918-1919). Baunsgaard, Hilmar
Baunsgaard, Hilmar (geb. 1920) Deens radicaal-liberaal politicus. B. was minister van Handel (1961-64) en premier (1968-71). De toenemende inflatie Bavo
Bavo (Allowinus; gest. ca. 653) Belgisch heilige, monnik in Gent; missie in Vlaanderen. Patroon van de bisdommen Gent en Haarlem. Afgebeeld als Bawit
Bawit Dorp in Egypte aan de Nijl. Apa Apollo-klooster vindplaats van o.a. muurschilderingen van de christelijke sekte der Kopten.
Bayan
Bayan (14e eeuw) Mongoolse minister met onbeperkte politieke macht van de laatste keizer der Mongoolse Jwan-dynastie over China. B. wilde het Bayard, Pierre Terrail, seigneur de
Bayar, Mahmud Celâl (1883-1986) Turks politicus, minister van Economische Zaken (1932-1937) en premier (1937-1939). Als leider van de Democr
Bayard, Pierre Terrail, seigneur de (bijgenaamd le chevalier sans peur et sans reproche: de ridder zonder vrees of blaam; 1475-1542) Frans veldheer, Bayar, Mahmud Celâl
Bayin Naung
Bayin Naung Koning van Birma (1551-1581), bracht d.m.v. langdurige expedities Ava en het Thai-koninkrijk van Chiang Mai onder zijn gezag. De
Bazard, Armand
Bazard, Armand (1791-1832) Leerling van Saint-Simon, schreef met Prosper Enfantin 'Exposition de la doctrine de Saint-Simon' (1828-1830). Zij Bazargan, Mehdi
Bazargan, Mehdi (1907-1995) Iraans politicus Bazargan studeerde thermodynamica in Parijs en doceerde vanaf 1937 aan de universiteit van Teheran. Beard, Charles Austin
Beard, Charles Austin (1874-1948) Amerikaans historicus, een van de 'New Historians'. Dezen beklemtoonden tegenover de heersende politieke ges
beatniks
beatniks Verzamelterm voor de spontane beweging van ongeorganiseerde jeugd (voornamelijk uit het arbeidersmilieu), ontstaan rond het midden van Beatrix, koningin
Beatrix, koningin Beatrix Wilhelmina Armgard (geb. 1938), koningin der Nederlanden, prinses van Oranje-Nassau, prinses van Lippe-Biesterfeld. Beatrix Beatty, David
Beatty, David (1871-1936) Brits admiraal, leverde tijdens de WO I met wisselend succes slag tegen de Duitse vloot bij Helgoland (1914), de Doggersbank Beaufort, Henry
Beaufort, Henry (ca. 1374-1447) Engels kardinaal en staatsman, zoon van Jan van Gent en halfbroer van Hendrik IV. Speelde als bisschop van Lincoln, Beaufort, Willem Hendrik de
Beaufort, Willem Hendrik de (1845-1918) Nederlands liberaal politicus, historicus en jurist. Verzette zich als Tweede-Kamerlid (1877-1883) tegen Beauharnais, familie
Beauharnais, familie Franse adellijke familie: 1. Eugène de Beauharnais (1781-1824), zoon van Alexandre (1760-1794) en Joséphine, de latere vrouw Beaverbrook, lord
Beaverbrook, lord (eig. William Maxwell Aitken; 1879-1964) Canadees-Brits conservatief politicus en krantenmagnaat. Lid van het Lagerhuis (1910-Bebel, Ferdinand August
Bebel, Ferdinand August (1840-1913) Duits sociaal-democraat, politiek leider en schrijver. Vriend van Wilhelm Liebknecht en baanbreker van de Bech, Joseph
Bech, Joseph (1887-1975) Luxemburgs politicus. Kamerlid voor de christensocialistische partij in 1914. Premier van 1926-1937 en van 1953-1958 Beckers, Ria
Beck, Ludwig (1880-1944) Duits generaal, chef van de generale staf (1935-1938). Verzette zich in geschriften tegen de agressiepolitiek van Hitler en Beda Venerabilis
Beckers, Ria (geb. 1938) Nederlands politica. Na een studie klassieke letteren aan de Rijksuniversiteit Utrecht en een docentschap van enige jaren aan Becket, Thomas
Becket, Thomas (ca. 1118-1170) Engels theoloog en staatsman, aartsbisschop van Canterbury (1162-1170). Ofschoon hij als kanselier van koning Beckman, Manuel
Beckman, Manuel (1630-1685) Leider van een opstand in Maranhão (Brazilië) in 1684. B., geboren in Lissabon, maakte in Brazilië fortuin. In 1684 Beck, Ludwig
Beda Venerabilis (De Eerbiedwaardige; ca. 673-735) Engels benedictijn, theoloog en geschiedschrijver. Afkomstig uit het Angelsaksische koninkrijk bede
bede Oude West-Europese vorm van belasting. Oorspronkelijk was een bede het belastinggeld dat op verzoek van de vorst bijeengebracht werd door Beeckman, Guillaume de
Beeckman, Guillaume de (gest. 1631) Zuid-Nederlands staatsman. Vervulde in 1605 een missie bij de Noord-Nederlandse StatenGeneraal. Was vanaf Beekman, Anton Albert
Beek, Aurelius Louis (Relus) ter
Beek, Aurelius Louis (Relus) ter (geb. 1944) Nederlands politicus. Ter Beek studeerde politieke en sociale wetenschappen aan de Universiteit van Beelaerts van Blokland, Frans
Beekman, Anton Albert (1854-1947) Nederlands geograaf, publiceerde o.a. aantal werken over de ontwikkeling van de waterstaat in Nederland. Hie
Beel, Louis Joseph Maria (1902-1977) Nederlands katholiek politicus en jurist. Minister van Binnenlandse Zaken (1945-46) en premier (1946-48; Beernaert, August Marie François
Beelaerts van Blokland, Frans (1872-1956) Nederlands diplomaat en politicus, deskundige op buitenlands terrein. Na een gezantschap in Peking Beeldenstorm
Beeldenstorm Grootscheepse vernieling van kerken en kloosters in de Nederlanden (vanaf 10 aug 1566) en andere landen van Europa, waar het opkomend Beel, Louis Joseph Maria
Beernaert, August Marie François (1829-1912) Belgisch katholiek politicus en jurist. Als minister van Openbare Werken (1873-1878; 1884) uiterst Beernink, Hendrik Karel Jan
Beernink, Hendrik Karel Jan (1910-1979) Nederlands jurist en politicus, prominent figuur in de CHU. Lid Tweede Kamer van 1946-67 (fractieleider begarden
begarden (Ook: bogarden) Mannen die religieuze gemeenschappen vormden zonder zich te binden aan monastieke regels. Ze leidden een vroom leven begijnen
begijnen Vrome vrouwen die in gemeenschappen zonder kloosterregels (begijnhoven) een semi-religieus leven leidden. Het begijnwezen ontstond i
Begin, Menachem
Begin, Menachem (1913-1992) Israëlisch politicus, studeerde rechten in Warschau en werd in 1929 actief in de radicale zionistenbeweging. Hij verloor begum
begum Vrouwelijke vorm van het Turkse beg (bei). Titel voor vrouwen uit hoge islamitische adellijke families, bijv. de vrouw van de Aga Khan.
bei
bei (Ook: beg, bey; Turks: heer) Titel in het Osmaanse rijk voor hoge ambtenaren en officieren die zich verdienstelijk hadden gemaakt. Bekend is o.Beierse Boerenbond
Beierse Boerenbond Partij in 1895 ontstaan uit het verzet van boeren tegen de verlaging van invoerrechten op graan. Kanselier Leo von Caprivi wilde Beierse successie-oorlog
Beierse successie-oorlog (1778-1779) Oorlog tussen Pruisen en Oostenrijk om een deel van Beieren dat Karel-Theodoor van Sultzbach (1724-1799), Beka, Johannes de
Beka, Johannes de Nederlands kroniekschrijver uit de 14e eeuw, van wie weinig bekend is. Zijn 'Chronicon episcoporum Trajectensium' behandelt Beka'avallei
Beka'avallei Vlakte in Libanon. De Beka'avallei, een vruchtbaar landbouwgebied, kwam in 1997 in het nieuws door de zgn. hongeropstand. In juli Bekennende Kirche
Bekennende Kirche (Du: Bekenntnis = belijdenis) Afsplitsing van de protestantse Kerk in Duitsland die zich verzette tegen het nationaal-socialisme. bekerculturen
bekerculturen Oude Europese culturen die naar de vorm van hun aardewerk worden genoemd, zoals de klokbekercultuur en de standvoetbekercultuur.
Bekjaren
Bekjaren Roversbenden in de 17e eeuw in de landen van de Balkan. Soms verhuurden de b. zich ook als soldaten.
Bekker, Balthasar
Bekker, Balthasar (1634-1698) Nederlands protestants theoloog. Bestrijder van bijgeloof en onjuiste denkbeelden over kometen. Werk o.a. 'Onderzoek Béla I
Béla I (reg. 1060-1063) Hongaars koning uit de dynastie der Arpaden, achterneef van Stefan de Heilige. Kreeg van zijn broer Andreas I een groot deel Béla II de Blinde
Béla II de Blinde (reg. 1131-1141) Hongaars koning uit de dynastie der Arpaden, achterkleinzoon van Béla I. Als kind werd hij, samen met zijn vader Béla III
Béla III (reg. 1173-1196) Hongaars koning uit de dynastie der Arpaden, opvolger van Stefanus III en kleinzoon van Béla II. Opgevoed aan het hof van Béla IV
Béla IV (1206-1270; reg. 1235-70) Hongaars koning uit de dynastie der Arpaden, kleinzoon van Béla III en zoon van Andreas II, wiens bestuur veel belastingpachters
belastingpachters Particulieren die van de overheid het recht pachtten om belasting te innen. De belastingpachters probeerden uiteraard meer belasting Belaúnde Terry, Fernando
Belaúnde Terry, Fernando (geb. 1912) Peruaans politicus, president van 1963-1968, afgezet door generaal Juan Velasco Alvarado. Opnieuw president
beleg van Petersburg
beleg van Petersburg Beslissende strijd in de Amerikaanse Burgeroorlog rond de stad Petersburg (Virginia). Op 15 juni 1864 begon het beleg van Belgae
Belgae (Ook: Belgen) Keltische stam, die in de 6e eeuw v.C. vanuit het gebied tussen de Moezel en de Donau onder druk van opdringende Germaanse Belgica
Belgica 1. Deel van Gallië dat in de Romeinse tijd bewoond werd door de Belgae (tegenw. Noord-Frankrijk, België en Zuid-Nederland). Onder Augustus Belgioiso, Cristina di Trivulzio
Belgioiso, Cristina di Trivulzio (1808-71) Italiaans patriotte en politica, was korte tijd gehuwd met prins Emilio di Barbiano di Belgioiso d'Este. Steun
Belgisch Kongo
Belgisch Kongo Naam van de Belgische kolonie in equatoriaal Afrika tussen 1885 tot 1960, het huidige Congo (Zaïre). Tijdens de Middeleeuwen kwamen Belgische Revolutie
Belgische Revolutie (Ook: Belgische Opstand) Opstand in 1830-1831 in de Zuidelijke Nederlanden, die leidde tot het ontstaan van twee aparte koninkrijken Belgische Socialistische Partij
Belgische Socialistische Partij (BSP) Belgische politieke partij, clandestien gevormd tijdens WO II als opvolgster van de in 1940 ontbonden Belgische Belgische Werklieden Partij
Belgische Werklieden Partij (BWP) Socialistische partij in België, opgericht in 1885. Steunde oproer in 1886 (m.n. Waals industriebekken) en werd Belgrano, Manuel
Belgrano, Manuel (1770-1820) Argentijns liberaal jurist en militair. In 1810 lid van de militaire junta van Buenos Aires die de onafhankelijkheid van Belisarius
Belisarius (504-565) Generaal van het Oostromeinse Rijk. In dienst van keizer Justinianus heroverde hij Noord-Afrika op de Vandalen en versloeg Belkassim, Krim
Belkassim, Krim (1774-1842) Schots fysioloog en chirurg, deed belangrijke ontdekkingen op het gebied van de anatomie en functie van het zenuws
Bellarminus, Robertus Franciscus Romulus
Bellarminus, Robertus Franciscus Romulus (1542-1621) Italiaans jezuïet en theoloog; priester (1570), rector Collegium Romanum (1592) en kardinaal Bellingshausen, Fabian Gottlieb von
Bellingshausen, Fabian Gottlieb von (1778-1852) Russisch zeeofficier en ontdekkingsreiziger. Maakte de eerste Russische reis om de wereld mee. Bellovaci
Bellovaci (Bellovaken) Gallische stam die in het huidige Franse dep. Oise (bij Beauvais) woonde en in 52 v.C. definitief door Julius Caesar onderworpen Belo, Carlos Filipe Ximenes
Belo, Carlos Filipe Ximenes (geb. 1948) Bisschop van Oost-Timor. Belo kreeg in 1996 samen met José Ramos Horta de Nobelprijs voor de vrede Belsazar
Belsazar Vuurwerk waaraan stoffen zijn toegevoegd die de vlammen intens kleuren, bijv. zouten van natrium (geel), kalium (paars), strontium (rood), Belzú, Manuel Isidro
Belzú, Manuel Isidro (1889-1943) Amerikaans dichter en schrijver, vooral bekend geworden door zijn grote epische gedicht 'John Brown's body' (1928) Bem, Józef
Bem, Józef (1794-1850) Pools militair. Vocht in 1812 onder Napoleon tegen Rusland, nam evenwel in 1815 als officier dienst in het Russische leger Ben Barka, Mahdi
Ben Barka, Mahdi (1920-1965) Marokkaans nationalistisch politicus. Behoorde tot de linkervleugel van de Istiqlal. In 1959 splitste de linkervleugel Ben Bella, Mohammed Ahmed
Ben Bella, Mohammed Ahmed (geb. 1916) Algerijns politicus. Ben Bella onderscheidde zich in het Franse leger tijdens WO II. Hij was medeoprichter Ben Hadad
Ben Hadad Naam van twee koningen van Damascus: Ben Hadad I (reg. 880-842 v.C.), wordt in de Bijbel genoemd als bestrijder van Noord-Israël, Ben Zwi, Yitzhak
Ben Zwi, Yitzhak (1884-1963) Tweede president van Israël (vanaf 1952) en pionier van de zionistische beweging. Ging in 1907 naar Palestina, was Benavides, Oscar
Benavides, Oscar (Prospero Lorenzo Lambertini; 1675-1758) Paus van 1740-1758. Geleerde, schreef klassieke verhandeling over de heiligverklaring Bende van Vier
Bende van Vier Aanduiding voor 4 radicale leden van de Chinese communistische partij, die in de eerste helft van de jaren zeventig de politiek domineerden, benden van ordonnantie
benden van ordonnantie Huurlingenlegers die in 1471 door de Bourgondische vorst Karel de Stoute (reg. 1465-1477) werden opgericht ter vervangin
Benedek, Ludwig August
Benedek, Ludwig August (1804-1881) Oostenrijks veldmaarschalk, chef van de Generale Staf (1860). Werd tegen zijn zin opperbevelhebber van de Benedetti, Vincent
Benedetti, Vincent (1817-1900) Frans diplomaat, ambassadeur in Berlijn (1864-1870). Wilde van de Pruisische koning Wilhelm I een officiële bevestiging benedictijnen
benedictijnen Kloosterlingen die leven volgens de regel van Benedictus. Benedictus van Nursia (480-ca. 547) bracht zijn volgelingen samen in een Benedictus van Aniane
Benedictus van Aniane (ca. 750-821) Benedictijn, stichter van een klooster te Aniane (779; Aquitanië, Zuidwest-Frankrijk), dat het centrum van een Benedictus XIV
Benedictus XIV (Prospero Lorenzo Lambertini; 1675-1758) Paus van 1740-1758. Geleerde, schreef klassieke verhandeling over de heiligverklaring beneficium
beneficium (Lat: gunst, weldaad) Bron van inkomsten (land of een ambt) door de Frankische koning Karel Martel (reg. 714-741) in leen gegeven aan Beneluxmemorandum
Beneluxmemorandum Memorandum uit 1955 van de ministers van Buitenlandse Zaken van Nederland (J.W. Beyen), België (P.H. Spaak) en Luxemburg
Benes, Edvard
Benes, Edvard (1884-1948) Tjechoslowaaks jurist en politicus, met Masaryk de belangrijkste grondlegger van de nieuwe republiek Tsjechoslowakije Bennett, Richard Bedford
Ben-Goerion, David
Ben-Goerion, David (eig. David Gruen; 1886-1973) Israëlisch staatsman, geboren in Polen. Oprichter van de zionistisch-socialistische partij in Warschau Beowulf
Bennett, Richard Bedford (1870-1947) Canadees politicus, vanaf 1927 leider van de Conservatieve Partij. Voerde als premier (1930-1935) een sterk
Bennigsen, Rudolf von
Bennigsen, Rudolf von (1824-1902) Duits liberaal politicus, voorzitter van de Nationalverein (1859-1867) en voorstander van de Duitse eenwordi
Bentheim, gravenhuis van
Bentheim, gravenhuis van West-Faalse zijlinie van het Hollandse Huis, afstammend van Otto, de tweede zoon van graaf Dirk VI van Holland (1122-Bentinck, Hans Willem
Bentinck, Hans Willem (1649-1709) Nederlands-Engels officier en diplomaat, eerste graaf van Portland. Vertrouweling van stadhouder-koning Will
Bentinck, Willem Gustaaf Frederik
Bentinck, Willem Gustaaf Frederik (1762-1835) Nederlands staatsman. Kreeg in 1785 zitting in de Hollandse ridderschap en kwam tijdens het hoogtepunt Bentinck, William
Bentinck, William (eig. Henry Cavendish; 1774-1839) Engels officier en staatsman. Vocht onder York in de Nederlanden (1794) en onder Soeworo
Beowulf Een van de belangrijkste gedichten van de Engelse literatuur (7e - 9e eeuw). Het verhaal speelt zich af in de tijd dat de Germaanse stammen Beran, Josef
Beran, Josef (1888-1969) Aartsbisschop van Praag. Van 1949-1963 door de communistische regering geïnterneerd. Na langdurige onderhandelingen Berbeo, Juan Francisco de
Berbeo, Juan Francisco de (Gest. 1782) Een van de leiders van de Comunero-opstand in Nieuw-Granada (Columbia), onder meer gericht tegen de Berchtold, Leopold von
Berchtold, Leopold von (1863-1942) Oostenrijks-Hongaars diplomaat en politicus, ambassadeur in Petersburg (1906-1911). Hield zich als minister
Berckel, Engelbert François van
Berckel, Engelbert François van (1726-1796) Nederlands staatsman, pensionaris van Amsterdam (1762-1787). Trad op als leider van de Amsterdamse Bérégovoy, Pierre
Bérégovoy, Pierre (1925-1993) Frans politicus. Afkomstig uit een eenvoudig milieu, wist Bérégovoy zich door veel zelfstudie op te werken tot een Berengarius
Berengarius Naam van twee koningen van Italië. 1. Berengarius I (gest. 924), markgraaf van Friaul, kleinzoon van Lodewijk de Vrome. Werd in 888 Berenguer, Dámaso
Berenguer, Dámaso (1873-1953) Spaans militair en politicus. In 1918 werd hij minister van Oorlog. In 1930 werd B. door Alfonso XIII na de val Berenice (gesch.)
Berenice (gesch.) 1. Naam van enkele vrouwen uit het Egyptische koningsgeslacht der Ptolemaeën: Berenice I (gest. 279 v.C.), lievelingsvrouw van Beresford, William Carr
Beresford, William Carr (1768-1854) Brits veldheer. Bevrijdde in 1808 Portugal van de Fransen. Reorganiseerde het Portugese leger en vocht onder
Berezina
Berezina Rivier in Witrusland, zijrivier van de Dnjepr; ca. 600 km. Toen Napoleon zich in 1812 uit Rusland moest terugtrekken, kwamen hier bij de Berg
Berg Voormalig Duits hertogdom met Düsseldorf als hoofdstad. In 1380 werd het van graafschap tot hertogdom verheven, in 1423 werd het verenigd Bergen op Zoom (markgraafschap)
Bergen op Zoom (markgraafschap) Graafschap ontstaan in 1287 als gevolg van een twist om de heerlijkheid Breda, waarvan Gerard van Wesemael Bergen-Belsen
Bergen, Jan IV van Glymes (1528-1567) Nederlands staatsman. Werd in 1559 stadhouder van Henegouwen en schaarde zich in 1562 achter de door Bergh, Johan van den
Bergen-Belsen Duits concentratiekamp, in oktober 1943 opgezet op de Lünenburger Heide. Bergen-Belsen functioneerde als doorgangskamp voor Bergen, Jan IV van Glymes
Bergh, Johan van den (1664-1755) Nederlands staatsman, vele malen burgemeester van Leiden en vanaf 1704 lid van de Raad van State. Speelde Bergh, Land van den
Bergh, Land van den Voormalige banheerlijkheid in de Gelderse Achterhoek, van begin 12e eeuw tot 1416 in het bezit van het geslacht Van den Bergh. Bergh, Willem IV van den
Bergh, Willem IV van den (1537-1586) Nederlands staatsman. Steunde zijn zwager Willem van Oranje in de strijd tegen Spanje. Werd in 1581 stadhoud
Beria, Lavrenti Pavlovitsj
Beria, Lavrenti Pavlovitsj (1899-1953) Sovjetrussisch politicus. Bekleedde vanaf 1921 functies in de veiligheidsdienst; in 1938 leider van het Volk
Bering, Vitus Jonassen
Bering, Vitus Jonassen (1681-1741) Deens zeevaarder en ontdekkingsreiziger. Kreeg in 1725 van tsaar Peter de Grote opdracht de kuststreken van
Berisha, Sali
Berisha, Sali (geb. 1944) Albanees politicus. Bij de verkiezing van 1992, de tweede vrije verkiezingen in Albanië na de ineenstorting van het communistische Berlaymont, Charles van
Berlaymont, Charles van (1510-1578) Zuid-Nederlands staatsman, stadhouder van Namen (1558). Voorvechter van het absolutisme en van de rooms-Berlichingen, Götz von
Berlichingen, Götz von (1480-1562) Duits ridder uit Zwaben. Nam deel aan talloze militaire expedities, waarbij hij een paar keer gevangengenome
Berlijn, conferentie van
Berlijn, conferentie van (1884-1885) Conferentie van vrijwel alle Europese landen en de Verenigde Staten, bijeengeroepen door de Duitse kanselier
Berlijn, congres van
Berlijn, congres van Internationale bespreking in 1878 om de door de Russisch-Turkse oorlog ontstane gebiedswijziging op de Balkan aan te passen. Berlinguer, Enrico
Berlijnse blokkade
Berlijnse blokkade Blokkade van alle toegangswegen naar de westelijke bezettingszones in Berlijn door de Sovjet-Unie van juni 1948 tot mei 1949. Berlijnse crisis
Berlijnse crisis Tweede crisis rond Berlijn (de blokkade van 1948-1949 was de eerste), toen de Sovjet-Unie in november 1958 onder meer eiste dat Berlijnse Muur
Berlijnse Muur Afscheiding tussen de westelijke (Amerikaanse, Britse en Franse) sectoren van Berlijn van het tot het grondgebied van de DDR behorende Berlijnse opstand
Berlijnse opstand Oproer in juni 1953 van Oost-Berlijnse bouwvakkers tegen verhoogde productienormen, uitgroeiend tot volksopstand tegen het
Berlin, Isaiah (1909-1997) Brits filosoof. Berlin, die in Letland werd geboren en na de Russische Revolutie met zijn ouders naar Groot-Brittannië kwam, Berlusconi, Silvio
Berlinguer, Enrico (1922-1984) Italiaans politicus, werd in 1945 lid van het Centrale Comité van de Communistische Partij. Van 1949-56 was Berlinguer Berlin, Isaiah
Berlusconi, Silvio (geb. 1936) Italiaans politicus. Berlusconi, eigenaar van het enorme Finivest (o.a. bioscopen, tv-stations, AC Milan), stichtte in 1993 Bernadotte, Jean-Baptiste
Bernadotte, Jean-Baptiste (1763-1844) Frans veldheer, maarschalk van Napoleon. In 1810 door de Zweedse Rijksdag aangewezen als opvolger van Bernardes, Arthur da Silva
Bernardes, Arthur da Silva (1875-1955) Braziliaans conservatief politicus, president van 1922-26. B. trachtte de financiële chaos, ontstaan onder Bernardino van Siena
Bernardino van Siena (1380-1444) Italiaans heilige. Franciscaan, voorstander van observantie (handhaving van de orderegel) en invloedrijk boeteprediker. Bernardus van Clairvaux
Bernardus van Clairvaux (1090-1153) Cisterciënzer monnik, stichter en eerste abt van het klooster te Clairvaux, spoedig het geestelijk centrum van Bernhard van Saksen-Weimar
Bernhard van Saksen-Weimar (1604-1639) Duits veldheer, streed in de Dertigjarige Oorlog aan de zijde van Gustaaf II Adolf. Verloor zijn positie Bernhard, prins
Bernhard, prins (zoon van Margriet) Bernhard Lucas Emmanuel (geb. 1969), prins van Oranje-Nassau, van Vollenhoven, tweede zoon van prinses Bernlef
Bernhard, prins Bernhard Leopold Frederik Eberhart Julius Coert Karel Godfried Pieter (geb. 1911), prins der Nederlanden, prins van Lippe-Biesterfeld. Bernhard, prins (zoon van Margriet)
Bernlef (8e eeuw) Blinde Friese zanger (bard), die rondtrekkend epische verhalen voordroeg. Volgens 'Vita Liudgeri' van de monnik Altfried werd Bernlef Bernold
Bernold (Bernulphus; reg. 1027-1054) Bisschop van Utrecht. Naar zijn ontwerp werden rond de Dom in Utrecht vier kapittelkerken gebouwd in een Bernstein, Eduard
Bernstein, Eduard (1850-1932) Duits socialistisch politicus en publicist. Redigeerde in Zürich in de periode der socialistenwetten het tijdschrift 'Der Bernstorff, Andreas Peter von
Bernstorff, Andreas Peter von (1735-1797) Telg van een Mecklenburgs geslacht, vervulde na 1758 belangrijke functies in Deense dienst. Voerde Bernstorff, Johann-Heinrich von
Bernstorff, Johann-Heinrich von (1862-1939) Duits diplomaat. Maande als ambassadeur in Washington (1908-1917) zijn regering tevergeefs de duikbotenoorlo
Berreta, Tomás
Berreta, Tomás (1871-1947) President van Uruguay (1946-47). B., een liberaal, diende onder Juan José Amezaga als minister van Publieke Werken. Berry, Charles Ferdinand de Bourbon, duc de
Berry, Charles Ferdinand de Bourbon, duc de (1778-1820) Lid van het Franse koningshuis der Bourbons, tweede zoon van Karel X en gehuwd bersiap
bersiap Periode waarin (extreem) nationalistische Indonesische jongeren, die na de eenzijdige uitroeping van de Indonesische onafhankelijkheid in Berthier, Louis-Alexandre
Berthier, Louis-Alexandre (1753-1815) Frans maarschalk, rechterhand van Napoleon. Minister van Oorlog (1799-1807) en na 1805 chef van de staf Bertrand, Alfred
Bertrand, Alfred (geb. 1913) Belgisch katholiek politicus, was lange tijd actief in het Algemeen Christelijk Werkersverbond. B. was minister van Verkeer Bertrand, Francisco
Bertrand, Francisco President van Honduras (1913-20). B., een conservatief, diende als waarnemend president in 1912 en als vice-president onder Bertrand, Louis
Bertrand, Louis (1856-1943) Belgisch socialistisch politicus en publicist. Behoorde in 1885 tot de oprichters van het socialistische dagblad Le Peuple, Berufsverbote
Berufsverbote De omstreden verbodsbepalingen op de uitoefening van openbare ambten door politieke extremisten in de Duitse Bondsrepubliek. De Bérulle, Pierre de
Bérulle, Pierre de (1575-1629) Frans rooms-katholiek geestelijke; priester (1599) en kardinaal (1627). Richtte zich op kerkhervorming, o.a. van de Besant, Walter
Besant, Walter (1836-1901) Engels maatschappijhervormer, geschied- en romanschrijver. Doceerde aan de universiteit op Mauritius. Resultaat van besogne
besogne Statencommissie tijdens de Republiek der Verenigde Nederlanden. Wisselende samenstelling; slechts de raadpensionaris was permanent li
Besogne, Groot
Besogne, Groot Tweetal vergaderingen van het Nederlandse wetgevend lichaam, de ministers, de staatsraad en raadpensionaris Schimmelpenninck Besogne, Secreet
Besogne, Secreet (Ook: geheim besogne) Speciale commissie tijdens de Republiek der Verenigde Nederlanden, doorgaans met veel geheimhoudin
Bessus
Bessus (gest. 329 v.C.) Satraap van Bactrië onder de Perzische koning Darius III. Darius vluchtte naar Bactrië nadat hij een zware nederlaag had geleden Betancourt, Rómulo
Betancourt, Rómulo (1908-1981) President van Venezuela (1959-64). Betancourt, die in Caracas een juridische opleiding volgde, kwam al vroeg in Betanië
Betanië (al-Azarya: 'plaats van Lazarus') Klein dorp aan de weg van Jeruzalem naar Jericho, woonplaats van Jezus' vrienden Maria, Martha en de door Bethlen, Gábor
Bethlen, Gábor (1580-1629) Hongaars vorst, prins van Zevenburgen (Transsylvanië, vanaf 1613) en koning van Hongarije (1620-1621). Steunde Frederik Bethlen, István
Bethlen, István (1874-1947) Hongaars conservatief politicus, o.a. lid van de voorlopige regering van 1919. Premier van 1921-1931. Tijdens zijn regeringsperiode Bethmann Hollweg, Theobald von
Bethmann Hollweg, Theobald von (1856-1921) Duits politicus, van 1909-1917 rijkskanselier en Pruisisch minister-president. Mislukte pogingen Betuwelijn
Betuwelijn Naam voor een nieuwe goederenspoorlijn, die het Rotterdamse havengebied moet gaan verbinden met het Duitse achterland. In 1992 sloten Beukelszoon van Leiden, Jan
Beukelszoon van Leiden, Jan (Jan van Leiden; 1509-1536) Leider van de doopsgezinden die Münster bezet hielden, na de dood van Jan Matthijsz. Beukelszoon, Willem
Beukelszoon, Willem Visser uit Biervliet in Zeeuwsch-Vlaanderen. In 1312 wordt hij als schepen vermeld. Beukelszoon heeft legendarische faam Beuningen, Coenraad van
Beuningen, Coenraad van (1622-1693) Nederlands staatsman. Werkzaam als secretaris, pensionaris, vroedschapslid en (zesmaal) burgemeester van Bevan, Aneurin
Bevan, Aneurin (1897-1960) Brits politicus. Als jong mijnwerker in Wales actief in vakbeweging en politiek. In 1929 tot volksvertegenwooriger gekozen, Beveren, Edmond van
Beveren, Edmond van (1852-1897) Belgisch socialistisch politicus, medeoprichter van de Vlaamse Socialistische Partij (1877), waarvoor hij een Beverningk, Hieronymus van
Beverningk, Hieronymus van Toekomstige Europese munt. De euro zal ingevoerd worden in het kader van de Economische en Monetaire Unie (EMU), Bevervoorde, Adriaan van
Bevervoorde, Adriaan van (geb. 1918) Zuid-Afrikaans politicus. Mandela studeerde rechten en opende te Johannesburg het eerste advocatenkantoor Bevesier, slag bij
Bevesier, slag bij (Ook slag bij Beachy Head; 1 juli 1690) Zeeslag in de Negenjarige Oorlog tussen een Nederlandse vloot onder Cornelis Evertsen Bevin, Ernest
Bevin, Ernest (geb. 1933) Nederlands politicus. Bolkestein studeerde rechten en filosofie aan de Universiteit van Amsterdam en was lange tijd werkzaam bevrijdingstheologie
bevrijdingstheologie Beweging binnen de christelijke kerken, die niet alleen theologisch bevrijding uit zonde en schuld wil bewerkstelligen, maar Beyen-plan
Beyen-plan Plan uit 1952 van de Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken Johan Willem Beyen, waarin hij suggereerde te komen tot één grote Beyma, Coert Lambertus van
Beyma, Coert Lambertus van (1753-1820) Nederlands staatsman. Trad ondanks zijn achtergrond van regent op als leider van de democratische patriotten
Bezetting, de
Bezetting, de Benaming voor de oorlogsperiode in België (1940-1944) en Nederland (1940-1945), waarin beide landen door nazi-Duitsland bezet werden Bhimadeva I
Bhimadeva I (reg. 1022-1062) Koning uit de Tsjaloekya-dyn
Bhoemaka
Bhoemaka (reg. ca. 70 n.C.) Onder zijn heerschappij vestigden de Sakas zich definitief in het noordwesten van de Dekkan.
Bhoemibol, Aduljadej
Bhoemibol, Aduljadej (ook: Adunyadet Phumiphon; geb. 1927) Koning van Thailand, volgde in 1946 zijn vermoorde broer Ananda Mahidol op als Bhoetto, Zoelfikar Ali
Bhoetto, Zoelfikar Ali (1928-1979) Pakistaans jurist en politicus. Oprichter van de Pakistan People's Party (1966), die een islamitisch socialisme propageerde. Biafra
Bia, Lucien
Bia, Lucien (1852-1892) Belgisch koloniaal pionier. Trad in 1887 in dienst van de onafhankelijke Congostaat en leidde in 1891 de expeditie ter verkenning Bicker
Biafra Voormalige staat in het oostelijk deel van Nigeria, onafhankelijk tussen 1967 en 1970. Na een kortstondige heerschappij over Nigeria van een Bianchi, Michele
Bianchi, Michele (1883-1930) Italiaans politicus, aanvankelijk aanhanger van het revolutionair syndicalisme. Sloot zich in 1918 aan bij Mussolini
Bicker Amsterdams regentengeslacht. Andries Bicker (1586-1652) was tienmaal burgemeester van Amsterdam. Samen met zijn broer Cornelis Bicker Bidault, Georges
Bidault, Georges (1899-1983) Frans rooms-katholiek politicus, actief in het verzet tijdens WO II en vooraanstaand minister in de Vierde Republiek. biedermeier
biedermeier Stroming in de beeldende kunst en literatuur, toonaangevend voor de periode 1815-1848, vooral in Duitsland en Oostenrijk. Reactie op Bielecki, Jan Krzysztof
Bielecki, Jan Krzysztof (geb. 1951) Pools politicus. Bielecki werd opgeleid tot econoom en was in die hoedanigheid enige jaren werkzaam. In 1991
Bierut, Boleslaw
Bierut, Boleslaw (1892-1956) Pools communistisch staatsman, leider van de Poolse regering in ballingschap in Moskou. Trok direct na de Russische Biesheuvel, Barend Willem
Biesheuvel, Barend Willem (geb. 1920) Nederlands Antirevolutionair politicus en jurist. Biesheuvel bekleedde een groot aantal politieke functies:
bijltjes
bijltjes Bijnaam van de Oranjegezinde scheepstimmerlieden die in Amsterdam op de werven van Kattenburg werkten. Hun bijnaam werd ontleend aan bijltjesdag
bijltjesdag Benaming uit de Tweede Wereldoorlog van de dag waarop het Nederlandse volk met de collaborateurs zou afrekenen. Een echte bijltjesdag Bijsterveld, Gerrit Cornelis van
Bijsterveld, Gerrit Cornelis van (Geboortejaar onbekend-1987) (pseudoniem West, Cor) Nederlands verzetsman. Bijsterveld was tot 1939 koopvaardij-Biko, Steve
Biko, Steve (1947-1977) Zuid-Afrikaans zwart leider, oprichter van o.a. de South African Students' Organisation (1968). Werd gedwongen medicijnenstudie Bilbao, Francisco
Bilbao, Francisco (1823-1865) Chileens schrijver en politiek activist, wiens 'Sociabilidad chilena' van 1844 in Chili reeds veel opschudding veroorzaakte, Bilderberg-conferentie
Bilderberg-conferentie Particuliere internationale organisatie die jaarlijks een honderdtal vooraanstaande personen uitnodigt voor een vertrouwelijke Bildt, Carl
Bildt, Carl (geb. 1949) Zweeds politicus. Na actief te zijn geweest in de lokale politiek werd Bildt in 1979 lid van het Zweedse parlement voor de conservatieve bill
bill Engels woord voor wetsontwerp of wissel (bill of exchange). De Engelse Bill of Rights (1689) bevatte o.a. een regeling van de troonopvolging (stadhouder-Bill of Attainder
Bill of Attainder Besluit van de beide huizen van het Engelse Parlement en bekrachtigd door de koning, waarbij een politieke misdadiger werd veroordeeld, Billaud-Varenne, Jean-Nicolas
Billaud-Varenne, Jean-Nicolas (1756-1819) Frans jurist en revolutionair politicus, medeverantwoordelijk voor de omverwerping van de monarchie Billinghurst, Guillermo Enrique
Billinghurst, Guillermo Enrique (1851-1915) President van Perú (1912-14). B. was de zoon van een Engelse vader en een Peruaanse moeder. Hij huldigde, Billoux, François
Billoux, François (1903-1978) Frans politicus, speelde een belangrijke rol in de communistische partij sinds haar oprichting in 1920. In 1926 werd Billy the Kid
Billy the Kid (1859-1881) Een van de laatste en beroemdste desperado's in de VS (New Mexico). Hij noemde zichzelf William H. Bonney (voor de Bilsen, Jozef (Jef) van
Bilsen, Jozef (Jef) van (1913-1996) Vlaams jurist. Tijdens zijn rechtenstudie in Leuven sloot Van Bilsen zich aan bij het Verdinaso, maar brak hiermee Binckes, Jacob
Binckes, Jacob (gest. 1677) Nederlands vlootvoogd, vocht in de jaren 1673-77 (Derde Engelse Oorlog) zeer succesvol in West-Indië. Veroverde Sint-Binford, Lewis
Binford, Lewis (geb. 1930) Amerikaans prehistorisch archeoloog. Belangrijk vertegenwoordiger van de zgn. nieuwe archeologie die ook een grote invloed Bingham, George Caleb
Bingham, George Caleb (1811-1879) Amerikaans schilder en politicus, leerling van o.a. Benjamin West; verbleef enige jaren in Duitsland waar hi
Binnenlandse Strijdkrachten
Binnenlandse Strijdkrachten (BS, oorspronkelijk NBS, Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten) Organisatie van Nederlandse verzetsstrijders uit Binnenlandse Veiligheidsdienst
Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD) Rijksdienst, ressorterend onder het ministerie van Binnenlandse Zaken, die op grond van de Wet op de inlichtingen-
Binnen-Mongolië
Binnen-Mongolië (Neimenggu Zizhiqu) Autonoom Chinees gebiedsdeel, grenzend aan Mongolië en Rusland; 1.183.000 km2, 22.070.000 inw. (1992). biografie
biografie (Gr.: bios = leven) Levensbeschrijving door een ander op schrift gesteld. Vanaf de Oudheid heeft men beseft dat het belangrijk was dat de
Birendra Bir Bikram Shah Deva
Birendra Bir Bikram Shah Deva (geb. 1945) Koning van Nepal (sinds 1972), volgde zijn vader Mahendra op. Officieel gekroond in 1975.
Birma-spoorweg
Birma-spoorweg Tijdens de Tweede Wereldoorlog door Japanse krijgsgevangenen en koelies aangelegde spoorlijn tussen Moulein in Birma en Bangkok Birma-veldtocht
Birma-veldtocht Offensief van Japan tegen Birma tijdens WO II. Vanuit Thailand bereikten de Japanners op 8 maart 1942 Rangoon en op 1 mei viel Birma-weg
Birma-weg Verbinding tussen Lashio (Noordoost-Birma) en de Chinese provincie Juun-nan. De weg werd aangelegd door China na de Japanse opmars Birnbaum, Nathan
Birnbaum, Nathan (1864-1937) Joods schrijver, introduceerde de term zionisme. Werkte aanvankelijk samen met Theodor Herzl, grondlegger van Biroeni, al-
Biroeni, al- (Arab.: Aboe'r-Raihan Mohammad ibn Ahmad; 973-ca. 1048) Arabisch geleerde. Zijn werk 'Tarih al-Hind' is een beschrijving en geschiedenis Biron, Ernst Johann
Biron, Ernst Johann (1690-1772) Gunsteling van de Russische tsarina Anna Ivanovna (reg. 1730-1740), in feite heerser over Rusland. Biron werd Bishara al-Choeri
Bishara al-Choeri (Bechara el-Qoury; 1890-1964) President van Libanon (1943-52). Christelijk (maroniet) leider en een van de voornaamste organisatoren Bishop, Maurice
Bishop, Maurice (1944-1983) Grenadaans politicus, vestigde zich na zijn studie in Groot-Brittannië als advocaat op Grenada en ging in de politiek. Bishr ibn al-Moetamir
Bishr ibn al-Moetamir (gest. 825) Een van de stichters van de Moetazila, een school voor rationele theologie in Baghdad, die grote politieke invloed Bismarck, Otto von
Bismarck, Otto von (1815-1898) Duits staatsman. Was enige jaren ambtenaar. Kwam in de Ver. Landdag. Vanaf 1851 vertegenwoordigde hij Pruise
Bissing, Moritz Ferdinand von
Bissing, Moritz Ferdinand von (1844-1917) Duits generaal, gouverneur-generaal van België (dec. 1914-1917). Bevorderde het Vlaams activisme Bisutun
Bisutun (Behistan) Plaats in Iran, 30 km ten oosten van Kermanshah, bekend door het reliëf van de Perzische koning Darius I (521-486 v.C.), met daaronder Bithynië
Bithynië Landstreek in het noorden van Klein-Azië bij de Bosporus. Werd ca. 650 v.C. bezet door Thraciërs. Ingelijfd door de Perzische koning Cyrus Bitter, Pieter de
Bitter, Pieter de (gest. 1666) Nederlands vlootvoogd, vocht in de Eerste Engelse Oorlog en vervolgens van ca. 1654-64 in dienst van de VOC in Indië. Biya, Paul
Biya, Paul (geb. 1933) Kameroens politicus. Biya studeerde o.a. rechten in Parijs en werkte vanaf 1962 bij de overheid in Kameroen. Hij was onder Black Muslims
Black Muslims Moslimse sociale beweging van zwarte Amerikanen in de Verenigde Staten. De politisering van de zwarte gemeenschap begon daar Black Panthers
Black Panthers Radicale negerpartij in de VS, opgericht in 1966 door Bobby Seale en Huey Newton. De Black Panthers vormden een radicale groep Black Power
Black Power Benaming voor een ideologie, ontstaan in de jaren zestig onder de negerbevolking van de VS. Kern van de ideologie was de politieke, Bladelin, Pieter
Bladelin, Pieter (de Leestmakere; ca. 1410-1472) Koopman en financier te Brugge, werd in 1440 door Filips de Goede aangesteld tot rentmeester-generaal Blaine, James Gillespie
Blaine, James Gillespie (1830-1893) Amerikaans republikeins politicus, verloor in 1884 met zeer gering verschil de strijd om het presidentschap
Blair, Anthony Charles Lynton (Tony)
Blair, Anthony Charles Lynton (Tony) (Anthony Charles Lynton Blair; geb. 1953) Brits politicus. Zoon van een conservatief jurist in de mijnstreek Blake, Robert
Blake, Robert (1599-1657) Engels admiraal. Studeerde in Oxford en ging aanvankelijk in de handel. Onderscheidde zich in de burgeroorlog tegen Blanche van Castilië
Blanc, Louis (1811-1882) Frans politicus en geschiedkundige. Wilde sociaal onrecht bestrijden door het kapitalisme te vervangen door een coöperatief, Blankaerden en Kolneren
Blanche van Castilië (ca. 1187-1252) Frans koningin, dochter van Alfonso VIII, koning van Castilië. Huwde in 1200 met de Franse prins en latere Blanc, Louis
Blankaerden en Kolneren Twee geslachten die te Leuven van de 13e tot de 15e eeuw om de plaatselijke macht en ambten streden.
Blanqui, Louis Auguste (1805-1881) Frans revolutionair. Vocht in de revolutie van 1830 en nam vervolgens deel aan nagenoeg alle revolutionaire
Blanquisme
Blanquisme Franse politieke stroming van geringe omvang in de 19e eeuw, genoemd naar Louis Auguste Blanqui (1805-1881). Blanqui was een socialistisch Blanqui, Louis Auguste
Blaskowitz, Johannes Albrecht
Blaskowitz, Johannes Albrecht (1883-1948) Duits generaal, ondertekende de capitulatie van de Duitse troepen in Nederland in aanwezigheid van Blauwe Divisie
Blauw, Jacobus (1756-1829) Nederlands staatsman. Behoorde tot de democratische patriotten die in 1787 uitweken, doch spoedig terugkeerden om Blavatsky, Helena Petrovna
Blauwe Divisie Spaanse legereenheid, geïncorporeerd in het VIII-ste Duitse Leger. De Blauwe divisie werd in de zomer van 1941 georganiseerd en Blauwhelmen
Blauwhelmen Bijnaam voor de militairen die ten dienste staan van de Verenigde Naties. Deze met blauwe helmen getooide soldaten worden ingezet Blauwvoeterij
Blauwvoeterij Vlaamse jeugdbeweging, gesticht door A. Rodenbach en Pol de Mont in Roeselare (1875). De beweging werd genoemd naar de stormvogels Blauw, Jacobus
Blavatsky, Helena Petrovna (1831-1891) Uit Rusland afkomstige stichteres van de Theosophical Society (New York, 1875; samen met H.S. Olcott). Blavotins en Ingherkins
Blavotins en Ingherkins Twee adellijke groeperingen die gedurende de 12e en 13e eeuw in Vlaanderen in een strijd op leven en dood verwikkeld war
Blaxland, Gregory
Blaxland, Gregory (1778-1853) Samen met zijn broer John een van de eerste niet-veroordeelde Engelse emigranten naar Australië. Was via zijn broer blazoenering
blazoenering Term uit de wapenkunde (heraldiek): het technisch correct en volledig beschrijven van een wapen (blazoen).
Bleeker, Claas Jouco
Bleeker, Claas Jouco (1898-1983) Nederlands Hervormd theoloog; hoogleraar godsdienstwetenschap te Amsterdam (1946-68). Bleeker bestudeerde Bleiswijk, Diederik van
Bleiswijk, Diederik van (1711-1763) Nederlands regent, maakte vanaf 1734 als vroedschapslid, schepen of burgemeester deel uit van de stedelijke
Bleiswijk, Pieter van
Bleiswijk, Pieter van (1724-1790) Nederlands staatsman, pensionaris van Delft (1752-1771) en raadpensionaris van Holland (1771-1787). Liep eer
Bligh, William
Bligh, William (1754-1817) Brits zeevaarder, begeleidde Cook op zijn tweede reis (1772-1774). In 1787 zeilde hij met de Bounty naar Tahiti om zaad Blijde Inkomste
Blijde Inkomste (Fr: Joyeuse Entrée) Sinds de Middeleeuwen het eerste bezoek van een vorst aan een belangrijke stad in zijn rijk. Steden maakten van Blink, Hendrik
Blink, Hendrik (1852-1931) Nederlands geograaf, doceerde te Leiden, Wageningen en Rotterdam. Oprichter van de Nederlandsche Vereeniging voor Bloch, Marc
Bloch, Marc (1886-1944) Frans historicus, een der oprichters van het historisch tijdschrift 'Annales d'histoire économique et sociale' (1929), samen Bloedartikelen
Bloedartikelen Zes wetsartikelen uitgevaardigd in 1539 door Hendrik VIII, waarbij ieder die de transsubstantiatieleer, de mis, de biecht en het celibaat bloedbad van Cataví
bloedbad van Cataví Bloedbad in 1942 door het regeringsleger aangericht onder stakende Indiaanse mijnwerkers in Bolivia. De mijnwerkers ware
bloedbad van Glencoe
bloedbad van Glencoe Op bevel van de regering door soldaten o.l.v. Archibald Campbell uitgevoerde verraderlijke aanslag in de nacht van 12/13-bloedvlag
bloedvlag Oorspronkelijk rode seinvlag op oorlogsschepen, later ook op piratenschepen. In het laatste geval werd de bloedvlag gehesen om het aangevallen Bloemenhove-bezetting
Bloemenhove-bezetting Bezetting van de abortuskliniek Bloemenhove in Heemstede door actievoerders in mei 1976 met als doel een justitieel ingr
Bloemfontein, conferentie van
Bloemfontein, conferentie van Conferentie tussen de Zuid-Afrikaanse Republiek en de Kaapkolonie (1899). Het was een laatste poging de bestaande Blois, Jan van Châtillon
Blois, Jan van Châtillon (ca. 1330-1381) Nederlands staatsman, erfde in Holland en Zeeland (Gouda, Schoonhoven, Texel en Tholen) en Frankrijk blokboek
Blok, Petrus Johannes (1855-1929) Nederlands historicus. Studeerde te Leiden klassieke letteren, promoveerde in 1879 en werd in 1884 hoogleraa
blokboek Boek gedrukt met een houtblok waarop de tekst en illustratie voor één pagina was gesneden. Deze methode van drukken was gebruikelijk Blok, Petrus Johannes
Blomhoff, Jan Cock
Blomhoff, Jan Cock (1779-1853) Nederlands koloniaal bestuurder, in 1809 aangesteld tot pakhuismeester van de Nederlandse factorij te Desjima en Bloody Mary
Bloody Mary Bijnaam van de Schotse koningin Mary Tudor vanwege haar bloedige vervolging van de protestanten tijdens haar bewind (reg. 1553-Bloys van Treslong, Willem
Bloys van Treslong, Willem (ca. 1529-1594) Nederlands verzetsstrijder en vlootvoogd. Behoorde tot de calvinistische lagere adel die deelnam aan
Blücher, Gebhard Leberecht von
Blücher, Gebhard Leberecht von (1742-1819) Pruisisch veldmaarschalk, begon zijn loopbaan in de Zevenjarige Oorlog (1756-1763). Generaal in Blum, Léon
Blum, Léon (1872-1950) Frans socialistisch politicus en schrijver, oprichter van het dagblad l'Humanité (met Jaurès, 1904). Bewerkte als parlementslid Blussé van Oud-Alblas, Pieter
Blussé van Oud-Alblas, Pieter (1812-1887) Nederlands liberaal politicus, aanhanger van Thorbecke en lid van de Tweede Kamer vanaf 1850, minister Blut und Boden
Blut und Boden Ideologische term van het nationaal-socialisme, ter aanduiding van de 'stamverbondenheid' en 'bodemverbondenheid' van de Duitse Boabdil
Boabdil (Aboe Abd Allah Mohammad; ca. 1460 - ca. 1526) Laatste moorse koning van Granada (1482-92). Hij kwam aan de macht na een opstand bobby
bobby Populaire benaming voor de Engelse politieman, genoemd naar Sir Robert (Bobby) Peel (1788-1850), die in Londen een professionele burgerlijke Boche
Boche Scheldnaam van de Fransen voor de Duitsers, vooral in WO I.
Bock, Fedor von
Bock, Fedor von (1880-1945) Duits veldmaarschalk, fanatiek dienaar van Hitler. Voerde het bevel over de troepen die in 1938 Oostenrijk binnenvielen Bodawpaya
Bodawpaya (1781-1819) Koning van Birma, veroverde in 1784 het koninkrijk Arakan, waarna Birma aan Brits-Indië grensde. Nadat zijn veroveringsexpedie Bodelschwingh, Friedrich Christian Carl von
Bodelschwingh, Friedrich Christian Carl von (1831-1910) Duits protestants prediker; belangrijk vertegenwoordiger uit de Innere Mission-beweging. Bodin, Jean
Bodin, Jean (ca. 1530-1596) Frans politiek filosoof. Bodin gebruikte zijn schrijverstalent voor drie soorten onderwerpen: staatsrecht, economie en Boecharin, Nikolaj Ivanovitsj
Boecharin, Nikolaj Ivanovitsj (1888-1938) Russisch marxistisch ideoloog en econoom, medewerker van Lenin en leider van de 3e Internationale (Boeddhagoepta
Boeddhagoepta (reg. ca. 480-510) Een der laatste heersers van de Goepta-dynastie. Onder zijn bewind raakte het rijk in verval ten gevolge van onderlinge Boedi Oetomo
Boedi Oetomo (lett. Schoon Streven) Inheemse vereniging op Jawa; tot verheffing van de bevolking opgericht in 1908. Aanvankelijk vooral gericht Boehloel Lodi
Boehloel Lodi (reg. 1451-1489) Afghaans vorst, stichter van de Lodi-dynastie. Onder zijn bewind beleefde het koninkrijk Delhi een kortstondige bloei. Boejiden
Boejiden (ook: Boewaihiden) Iraanse dynastie, afkomstig uit Dailem bij de Kaspische Zee, die in de eerste helft van de 10e eeuw een vorstendom in Boekaniers
Boekaniers Oorspronkelijk Franse avonturiers, die zich sinds de 16e eeuw op eilanden in de Caribische Zee hadden gevestigd. Later werd de term gebruikt boekdrukkunst
boekdrukkunst Het staat vrijwel vast dat in Europa de boekdrukkunst d.w.z. het drukken met losse letters (daarvoor kende men reeds het blokboek, Boekovski, Vladimir
Boekovski, Vladimir (geb. 1943) Sovjetrussisch dissident. Berichtte in 1971 aan het Westen dat in de SU op grote schaal dissidenten in psychiatrische Boelganin, Nikolaj Aleksandrovitsj
Boelganin, Nikolaj Aleksandrovitsj (1895-1975) Sovjetrussische politicus. Wegens zijn organisatorisch talent tijdens WO II in 1947 tot maarschalk Boeotische Bond
Boeotische Bond Omstreeks 477 v.C. had de stad Thebe het landschap Boeotië, in het oosten van Midden-Griekenland, onder haar heerschappij gebracht. Boerenbond (België)
Boeren, de Benaming in de 19e en 20ste eeuw voor de Afrikaans sprekenden in Zuid-Afrika, en met name de bevolking van de onafhankelijke Boer
Boerenbond (België) Grootste Belgische belangenorganisatie van land- en tuinbouwers, die via haar socio-culturele, coöperatieve en andere takken Boerenkrijg
Boerenkrijg (1798) Gewapende opstand van Vlaamse boeren (brigands) tegen de Franse bezetters. De rebellie was geïnspireerd door afkeer van de boerenoorlogen
boerenoorlogen (1880-1881; 1899-1902) De oorlogen tussen de Boeren en Groot-Brittannië in Zuid-Afrika. Het verzet van de Boerenrepubliek Transvaal boerenopstanden
boerenopstanden Boerenopstanden kwamen in Europa met name voor van de 14e tot de 16e eeuw omdat hongersnoden, epidemieën en oorlogen spe
Boerenpartij
Boerenpartij (BP) Nederlandse politieke partij. De Boerenpartij (1959) kwam voort uit de Vereniging voor Bedrijfsvrijheid in de Landbouw (BVL) boerenstand
boerenstand Men spreekt van boeren als groep sinds de mens ca. 10.000 jaar geleden overging van voedsel verzamelen op systematisch verbouwen Boeren, de
Boeriden-dynastie
Boeriden-dynastie (1103 - 1154) Dynastie in 1103 gesticht door Seldjoeken-aanvoerder Toeghtoegin, gevestigd in Damascus. Gedurende de 12e eeuw Boersma, Jaap
Boersma, Jaap (geb. 1929) Nederlands Antirevolutionair politicus en econoom. Boersma was lid van de Tweede Kamer (1964-71; 1978) en het Europees Boetros Ghali
Boetros Ghali (gestorven in 1910) In 1907 vond in Egypte het eerste Nationale Congres plaats, een platform van fel islamitische en nationalistische Boetzelaer, Gideon, baron van den
Boetzelaer, Gideon, baron van den (1569-1634) Heer van Langerak. Werd in 1614 door Van Oldenbarnevelt benoemd tot gezant van de Verenigde Boetzelaer, Rutger van den
Boetzelaer, Rutger van den (1534-1604) Hollands edelman, heer van Langerak, Asperen en Karnisse. Na voor prins Willem van Oranje met een missie Boeynants, Paul Emile François Henri Vanden
Boeynants, Paul Emile François Henri Vanden (geb. 1919) Belgisch (Brussels) katholiek politicus en industrieel. Vanden Boeynants was lid van Boghazköy
Boghazköy (ook: Bogazkoy; Chattoesas) Dorp in Midden-Turkije, waar in 1906 opgravingen werden verricht die licht wierpen op de Hittitische beschaving. bogomilen
bogomilen Ketterbeweging, genoemd naar de Bulgaarse priester Bogomil, die zich sedert de 10e eeuw in het Byzantijnse Rijk verspreidde. De leer Bogomolov, Aleksej Jefremovitsj
Bogomolov, Aleksej Jefremovitsj (1900-1969) Sovjetdiplomaat, werd na een carrière in het Rode Leger en aan academische instellingen benoemd Bogotá, conferentie van
Bogotá, conferentie van Negende pan-Amerikaanse conferentie, gehouden in maart 1948. Op deze conferentie werd het handvest opgesteld van de Bográn, Luis
Bográn, Luis President van Honduras (1883-91). B., een generaal, steunde het streven van Justo Rufino Barrios van Guatemala, de staten van Midden-Bohemen
Bohemen Voormalig koninkrijk dat tussen het Bijzantijnse Rijk en het Frankische Rijk lag. Aaanvankelijk bewoond door Slavische stammen, werd Bohemond van Tarente
Bohemond van Tarente (ca. 1065-1111) Zoon van Robert de Guiscard, onder wie hij vocht tegen de Byzantijnen. Bohemond van Tarente was gehuwd Bohlen, Charles Eustis
Bohlen, Charles Eustis (1904-1974) Amerikaans diplomaat, ontwikkelde zich gedurende de jaren veertig door zijn kennis van de Russische taal en
Boii
Boii Keltische stam, die vanuit Gallië de Alpen overtrok en zich in de Povlakte vestigde met Bononia als residentie. In 193 v.C. door de Romeinen verslagen, Boisot, Charles de
Boisot, Charles de (1530-1575) Broer van Louis, was een zeer verdienstelijk krijgsman die van 1665-66 lid was van het Compromis der Edelen. Bij Boisot, Louis de
Boisot, Louis de (ca. 1530-1576) Nederlandse vlootvoogd, werd in 1568 helper van Willem van Oranje, in 1573 aanvoerder van de watergeuzen en bojaren
bojaren Russische grootgrondbezittende adel. De bojaren bestuurden tot de intrede van het tsarisme in de 16e eeuw middels een Raad het land. De op Bokassa, Jean Bédel
Bokassa, Jean Bédel (1921-1996) Centraal-Afrikaans dictator. Na een carrière in het Franse leger werd Bokassa in 1963 chef-staf van het leger van bokkerijders
bokkerijders Volgens het volksgeloof in de Kempen en Limburg luchtgeesten die op een bok door de lucht vliegen. De naam werd overgenomen door Bokseropstand
Bokseropstand (1900-1901) Chinese opstand gericht tegen de westerse mogendheden. De nationalistische opstand barstte uit in de noordoostelijke Boleslav
Boleslav Naam van verschillende Poolse en Boheemse heersers. 1. Boleslav I, de Dappere (reg. 992-1025), Pools hertog; volgde zijn vader Mieszko Boleyn, Anna
Boleyn, Anna (1507-1536) Koningin van Engeland, huwde in het geheim met Hendrik VIII (1533). Moeder van Elizabeth I. Onthoofd na beschuldiging Bolingbroke, Henry Saint John
Bolingbroke, Henry Saint John (1678-1751) Engels conservatief politicus en publicist. Invloedrijk Tory, minister van Buitenlandse Zaken (1704-Bolívar, Simón
Bolívar, Simón (1783-1830) Staatsman en militair, een van de belangrijkste leiders van het Latijns-Amerikaanse verzet tegen de Spaanse koloniale Bolkestein, Frederik (Frits)
Bolkestein, Frederik (Frits) (geb. 1933) Nederlands politicus. Bolkestein studeerde rechten en filosofie aan de Universiteit van Amsterdam en was Bollandisten
Bollandisten Jezuïeten die zich bezighouden met de hagiografie, de levensbeschrijving van heiligen, genoemd naar de Antwerpse jezuïet en kerkhistoricus bolsjewiki
bolsjewiki (Lett: meerderheid) Factie binnen de Russische Sociaal-Democratische Arbeiderspartij, ontstaan in 1903 toen Lenin (1870-1924) en zijn
bom (schip)
bom (schip) Grote platboomde schuit, die in de 17e en 18e eeuw werd gebruikt voor de haringvisserij op de Noordzee. Bekend om de kleurige beschildering.
Bommel, Cornelius Richardus Antonius van
Bommel, Cornelius Richardus Antonius van (1790-1852) Vooraanstaand geestelijke, bisschop van Luik van 1829 tot zijn dood. Stichtte in 1817 Bonampak
Bonampak Ruïnenstad in de Mexicaanse deelstaat Chiapas. Dit belangrijkste Maya-centrum werd in 1946 in het oerwoud ontdekt. Best bewaarde voorbeeld Bonaparte
Bonaparte Frans geslacht van Corsicaanse afkomst, beroemd geworden door zijn lid Napoleon I. 1. Carlo Bonaparte (1746-1785), vader van Napoleon. bonapartisme
bonapartisme 1. Steun voor de aanspraken van de nakomelingen van Napoleon III (1808-1873) op de Franse troon. Sinds het einde van de 19e eeuw Bondgenotenoorlog
Bondgenotenoorlog 1. (357-355 v.C.) Oorlog tussen Athene en enkele voormalige bondgenoten uit de Tweede Attische Zeebond, die een hernieuw
bondsdag
bondsdag (Bundestag) Hoogste orgaan van de Duitse Bond (1815-1866), dat in Frankfurt bijeenkwam onder voorzitterschap van de Oostenrijkse gezant. bondspresident (hist.)
bondspresident (hist.) Titel voor de Pruisische koning na de oprichting van de Noord-Duitse Bond (1867), welke alle Duitse staten of delen daarvan Bongaais traktaat
Bongaais traktaat Werd in 1667 tussen Speelman en Hassanoedin, de vorst van Gowa, gesloten. Het verdrag, dat later ook door andere inheemse vorsten Bongo, Albert-Bernard (Omar)
Bongo, Albert-Bernard (Omar) (geb. 1935) Gabonees politicus, president sinds 1967. Onderhoudt nauwe betrekkingen met Frankrijk en zorgde ervoor Bonifatius
Bonifatius (eig. Wynfrith; 680-754) Engels zendeling in Friesland (716) en - met meer succes - in Beieren en Thüringen (vanaf 719). Velde de eik van Bonifatius van Montferrat
Bonifatius (Rome) (gest. 432 n.C.) Romeins veldheer, gouverneur van de provincie Africa. Viel in ongenade in Rome. B. weigerde echter zijn positie Bonilla, Manuel
Bonifatius van Montferrat (1150-1207) Markgraaf van Montferrat (Noord-Italië) 1187, aanvoerder van de vierde kruistocht (vanaf 1202-1204) na Bonifatius VIII
Bonifatius VIII (eig. Benedictus Gaetani; ca. 1234-1303) Paus van 1294-1303. Al spoedig in conflict met Filips de Schone van Frankrijk wegens het Bonifatius (Rome)
Bonilla, Manuel (1849-1913) President van Honduras (1903-07; 1911-13) B., een conservatief generaal, maakte in 1903 een eind aan het bestaande Bonilla, Policarpo
Bonilla, Policarpo President van Honduras (1894-99). B. verwierf het presidentschap van Honduras in 1894 met de hulp van José Santos Zelaya van Bonivard, François
Bonivard, François (1493-1570) Frans humanist, prior van St.-Victor te Genève. Sloot zich aan bij de Hervorming en vocht aan de zijde van de patriotten Bonnet, Georges Étienne
Bonnet, Georges Étienne (1889-1973) Frans radicaal-socialistisch politicus, minister van Buitenlandse Zaken (1938-39) in het kabinet-Daladier. Bonomi, Ivanoe
Bono, Emilio de (1866-1944) Italiaans maarschalk, streed in Eritrea (1887) en Libië (1912-13). Nam deel aan de 'Mars naar Rome' welke Mussolini Bontekoe, Willem IJsbrantsz.
Bonomi, Ivanoe (1873-1951) Italiaans politicus. Kwam via het onderwijs en de journalistiek in de politiek. B. werd lid van de socialistische partij; Bono, Emilio de
Bontekoe, Willem IJsbrantsz. (1587-ca.1630) Nederlands zeevaarder, vertrok als kapitein van de Nieuhoorn naar Indië (1618), leed schipbreuk in Bontemantel, Hans
Bontemantel, Hans (1613-1688) Amsterdams regent en koopman, was in 1672 president-schepen en waarnemend schout. Als aanhanger van Johan Boodt, August de
Boodt, August de (1895-1986) Belgisch politicus. Was van 1950 tot 1952 minister van Wederopbouw in het CVP-kabinet Pholien. De Boodt beha
Boorne
Boorne Riviertje in Friesland, dat ontspringt bij Bakkeveen - voor een deel Koningsdiep genoemd - en langs Aldeboarn en Akkrum loopt, tot de Nieuwe bootvluchtelingen
bootvluchtelingen Term voor de Vietnamezen die sinds de communistische, Noord-Vietnamese overwinning op Zuid-Vietnam in 1975 met kleine Bordaberry, Juan María
Bór, generaal (eig.: Tadeusz Komorowski; 1895-1966) Pools verzetsleider en militair. Tijdens WO II werd hij beroemd als organisator en leider van Bosch Gavino, Juan
Bordaberry, Juan María (geb. 1928) Uruguees politicus. Bordaberry was lid van de Senaat van 1962 tot 1964 en minister van Landbouw van 1969 Bordas Valdés, José
Bordas Valdés, José President van de Dominicaanse Republiek (1913-14). B. werd in 1913 door het congres van de Dominicaanse Republiek gekoze
Borden, Robert Laird
Borden, Robert Laird (1854-1937) Canadees politicus, vanaf 1901 leider van de conservatieve partij. Speelde als premier (1911-1920) een beslisse
Borghese
Borghese Aanzienlijk Italiaans geslacht afkomstig uit Siena, waar de Borghese's een vooraanstaande plaats innamen als juristen, magistraten en diplomaten. Borgia
Borgia Aanzienlijk Spaans-Italiaans geslacht, dat een belangrijke rol speelde in de Noord-Italiaanse steden tijdens de 14e, 15e en 16e eeuw. Ook bracht Borginon, Hendrik
Borginon, Hendrik (1890-1985) Vlaams nationalist, soldaat tijdens WO I en een van de stichters van de Vlaamse Frontbeweging, waaruit later het Boris en Gljeb
Boris en Gljeb (gest. 1015) Russische prinsen, eerste martelaren en heiligen van de Russische Kerk. Zij worden na de dood van hun vader vorst Vladimir Boris I
Boris I (gest. 907) Tsaar van Bulgarije (852-888). Na zijn doop in 864 werd Bulgarije gekerstend. Boris I stichtte een zelfstandige Bulgaarse landskerk. Boris II
Boris II (ca. 949-979) Tsaar van Bulgarije (969-972), zoon van Peter I. Opgevoed aan het Byzantijnse hof. In 970 werd zijn land veroverd door de grootvorst Boris III
Boris III (1894-1943) Koning van Bulgarije (1918-1943), zoon van Ferdinand Maximiliaan en Marie-Louise van Bourbon-Parma, vader van Simeon Bormann, Martin
Bormann, Martin (1900-1945) Duits nationaal-socialist, werd in 1933 leider van de staf van Rudolf Hess en volgde deze in 1941 op na diens vlucht Borms, August
Borms, August (1878-1946) Vlaams filoloog en activist, voorstander van de vernederlandsing van de Gentse universiteit. Werkte tijdens WO I samen Borno, Louis
Borno, Louis (1865-1942) Haïtiaans politicus, president van 1922-30 in de periode dat de VS het land bezet hielden. Vanaf 1919 was B. lid van het Borobudur
Borobudur (Boroboedoer) Boeddhistisch heiligdom op Jawa Tengah (Midden-Java). In stoepavorm om een heuvel gebouwd. Bestaat uit zes vierkante Borodino
Borodin, Michail Markovitsj (eig.: Gruzenberg; 1884-1951) Sovjetrussisch politicus, adviseur van de Chinese partij Kwoh-min-tang (1923), die volgens
Borodino Russisch dorp ten westen van Moskou. In de slag bij Borodino behaalde Napoleon een Pyrrhusoverwinning op de Russen onder Koetoezov Borodin, Michail Markovitsj
borough
borough In Groot-Brittannië vroeger aanduiding van erkende steden met bepaalde privileges of een district met het recht een parlementslid te kiezen. Borret, Eduard Joseph Hubert
Borret, Eduard Joseph Hubert (1816-1867) Nederlands jurist en politicus. Als medestander van Thorbecke had B. zitting in de Tweede Kamer voor Borselen
Borselen (Ook: Bors(s)ele) Aanzienlijk Zeeuws geslacht, opgekomen in de 13e eeuw, dat goederen bezat bij Borssele en Veers. De stamvader was Borsippa
Borsippa (Het huidige Birs Nimroed) Oude Babylonische stad en een belangrijk religieus centrum. Hammoerapi (reg. ca. 1792-1750 v.C.) bouwde Borten, Per
Bort, Balthasar (1625-1684) Nederlands bestuurder in Indië. Onderhandelde in Atjeh over de tinhandel en trachtte vergeefs de handel met China te Bór, generaal
Borten, Per (geb. 1913) Noors politicus en landbouwingenieur, toonaangevend figuur in de Boerenpartij (sinds 1959 Centrumpartij). Borten was premier Bort, Balthasar
Bos, Dirk (1862-1916) Nederlands politicus, vanaf 1901 lid van de Tweede Kamer voor de Vrijzinnig-Democratische Bond. Had als lid van de pacificatiecommissie Bos, Pieter Roelof
Bos, Pieter Roelof (1847-1902) Nederlands geograaf, o.a. leraar aardrijkskunde. Vooral bekend door zijn atlas voor het onderwijs: Grote Bosatlas Botha, Louis
Bosch Gavino, Juan (geb. 1909) Dominicaans politicus, eerste grondwettelijk gekozen president (december 1962). Reeds in september 1963 afgezet Bosch Kemper, Jeltje de
Bosch Kemper, Jeltje de (1836-1916) Nederlands adellijk feministe (jonkvrouw), een van de oprichtsters van de Vereeniging Tesselschade, die het
Bosch van Rosenthal, Lodewijk Hendrik Nicolaas
Bosch van Rosenthal, Lodewijk Hendrik Nicolaas (1884-1953) Nederlands jurist en politicus. B. was achtereenvolgens burgemeester van Brummen Bosch, Johannes van den
Bosch, Johannes van den (1780-1844) Nederlands staatsman. Van 1830-1834 gouverneur-generaal van Nederlands-Indië, met als opdracht de productie
Bose, Soebhas Chandra
Bose, Soebhas Chandra (1909-1991) Oostenrijks violist en dirigent. Boskovsky studeerde te Wenen aan de Akademie für Musik, waar hij in 1935 bosgeuzen
bosgeuzen Rebellen tegen het Spaanse bewind over de Nederlanden tijdens de Opstand in de 16e eeuw, die leefden van overvallen op kloosters en Boskop-schedel
Boskop-schedel Benaming voor een fossiele schedel die in de Transvaal (Zuid-Afrika) gevonden is. Hij dateert vermoedelijk uit het Pleistoceen.
Bosnië en Herzegovina
Bosnië en Herzegovina Officiële naam: Bosna i Hercegovina Oppervlakte: 51.129 km2 Inwoners: 3.365.000 (1998) Staatsvorm: republiek Staatsh
Boso van Arelate
Boso van Arelate (gest. 887) Graaf van Vienne, stichter en koning van Provence (Arelate) en Neder-Bourgondië (879-87). Kreeg invloed als zwager Bossche, Luc van den
Bossche, Luc van den (geb. 1947) Belgisch politicus. Van den Bossche, die in 1970 promoveerde tot doctor in de rechten, was tot 1982 docent aan Bossche, Pieter van den
Bossche, Pieter van den (ca. 1340-1387) Als hoofdman van het ambacht der Gentse schippers was hij, samen met Filips van Artevelde, een der leide
Bosse, Peter Philip van
Bosse, Peter Philip van (1809-1879) Nederlands staatsman en financier, zesmaal minister, o.a. viermaal van Financiën. Verantwoordelijk voor de Bossi, Umberto
Bossi, Umberto (geb. 1941) Italiaans politicus. Bossi, die studeerde aan de Universiteit van Pavia, is de leider van de nieuwe rechtse partij Lega Nord. Bossuet, Jacques Bénigne
Bossuet, Jacques Bénigne (1627-1704) Frans geestelijke, hofprediker, groot redenaar, vanaf 1681 bisschop te Meaux. Toonaangevend denker van Boston massacre
Boston massacre (bloedbad van Boston) Treffen tussen Britse troepen en mensenmassa in Boston op 5 maart 1770. Aanleiding waren de nieuwe belastingmaatregelen Boston Tea Party
Boston Tea Party Een incident uit december 1773 in de haven van de Amerikaanse stad Boston. Als Indianen verklede blanke kolonisten gooiden Bos, Dirk
Both, Pieter (ca. 1550-1615) Eerste gouverneur-generaal van Nederlands-Indië (1610-1614). Hield zich vooral bezig met de Molukken, voor de VOC Bouchard van Avesnes
Botha, Louis (1862-1919) Boeren-generaal en politicus, lid van de Transvaalse Volksraad (1897). Versloeg de Britten bij Colenso (1899) en werd het Botha, Pieter Willem
Botha, Pieter Willem (geb. 1916) Zuid-Afrikaans politicus en jurist. Botha was vanaf 1948 lid van het parlement voor de Nasionale Party. Hij bekleedde Botha, Roelof Frederik (Pik)
Botha, Roelof Frederik (Pik) (geb. 1932) Zuid-Afrikaans diplomaat, politicus en jurist. Pik Botha verdedigde jarenlang voor het Internationaal Gerech
Bothwell, James Hepburn
Bothwell, James Hepburn (ca. 1535-1578) Engels edelman, die in 1567 trouwde met de Schotse koningin Mary Stuart. Het is niet zeker of hij de Both, Pieter
Bouchard van Avesnes (ca. 1170-ca. 1244) Zoon van Jacob van Avesnes, huwde in 1212 met de tien jaar oude Margaretha van Constantinopel, een Boudewijn de Valse (Vlaanderen)
Boudewijn (Jeruzalem) 1. Boudewijn I van Boulogne (ca. 1058-1118; reg. 1100-1118) jongste broer van Godfried van Bouillon. Nam deel aan de Boudewijn, koning
Boudewijn de Valse (Vlaanderen) Pseudo-graaf van Vlaanderen. Hij was een kluizenaar, die zich in 1225 uitgaf voor de uit het Midden-Oosten teruggekeerde
Boudewijn I met de IJzeren Arm (Vlaanderen)
Boudewijn I met de IJzeren Arm (Vlaanderen) (reg. 864-879) Eerste graaf van Vlaanderen. Boudewijn werd door Karel de Kale beleend met grondgebied Boudewijn II de Kale (Vlaanderen)
Boudewijn II (Henegouwen) (ca. 1064-1098) Graaf van Henegouwen, zoon van Boudewijn I en van Richildis van Henegouwen. Zijn moeder was Boudewijn III (Henegouwen)
Boudewijn II de Kale (Vlaanderen) (gest. 918; reg. 879-918) Graaf van Vlaanderen, zoon van Boudewijn I. Tijdens de invallen van de Noormannen Boudewijn II (Henegouwen)
Boudewijn III (Henegouwen) (gest. 1120; reg. 1098-1120) Graaf van Henegouwen, zoon van Boudewijn II en Ida van Leuven. Evenals zijn vader Boudewijn III (Vlaanderen)
Boudewijn III (Vlaanderen) (gest. 962) Was vanaf 958 medegraaf van zijn vader Arnulf I. Na de dood van Boudewijn hernam Arnulf I het gehele bestuur
Boudewijn IV de Bouwer (Henegouwen)
Boudewijn IV de Bouwer (Henegouwen) (ook: Boudewijn de Bouwer; ca. 1109-1171). Graaf van Henegouwen, zoon van Boudewijn III en Yolande Boudewijn IV met de Schone Baard (Vlaanderen)
Boudewijn IV met de Schone Baard (Vlaanderen) (reg. 988-1035) Graaf van Vlaanderen, volgde zijn vader Arnulf II op. Voerde oorlog tegen Hendrik Boudewijn IX (Vlaanderen)
Boudewijn IX (Vlaanderen) (= Boudewijn VI van Henegouwen = Boudewijn I van Constantinopel; 1171-1205), graaf van Vlaanderen, zoon van Boudewijn Boudewijn V (Vlaanderen)
Boudewijn V (Vlaanderen) (gest. 1067) Graaf van Vlaanderen, zoon van Boudewijn IV, die hij in 1035 opvolgde. Door Duitse keizer beleend met Boudewijn van Avesnes
Boudewijn van Avesnes (1219-1289) Tweede zoon van Bourchard van Avesnes en Margaretha van Vlaanderen. In het conflict tussen de Avesnes Boudewijn VI (Vlaanderen)
Boudewijn VI (Vlaanderen) (1039-1070) Graaf van Vlaanderen (1067-1070) en graaf van Henegouwen (1051-1070; als Boudewijn I), zoon van B
Boudewijn VII met de Bijl (Vlaanderen)
Boudewijn VII met de Bijl (Vlaanderen) (ook Boudewijn Hapkin; 1093-1119) Graaf van Vlaanderen, zoon van Robrecht II van Vlaanderen en Clementia Boudewijn VIII (Vlaanderen)
Boudewijn VIII (Vlaanderen) (ca. 1150-1195) Graaf van Vlaanderen van 1191-1194. Boudewijn was zwager en tevens opvolger van Filips van Elzas. Boudewijn (Jeruzalem)
Boudewijn, koning (1930-1993) Koning der Belgen. Boudewijn nam in 1950, toen na de terugkeer van koning Leopold III in België een burgeroorlog Boudiaf, Mohammed
Boudiaf, Mohammed (1919-1992) Algerijns politicus. Boudiaf werd na de Tweede Wereldoorlog een van de leiders van het verzet tegen de Fransen Boulainvilliers, Henri de
Boulainvilliers, Henri de (1658-1722) Graaf van Saint-Saire; Frans historicus, politiek filosoof en statisticus. Ontwikkelde een theorie voor vergelijkend Boulanger, Georges
Boulanger, Georges (1837-1891) Frans generaal en politicus, bezield door de revanchegedachte na 1870. Werd in 1886 - mede door invloed van Clemenceau Boulangisme
Boulangisme Franse politieke beweging gebaseerd op de reactionaire en autoritaire plannen van generaal Georges Boulanger (1837-1891), waarbij bouleuterion
bouleuterion Raadhuis waar in de Griekse en hellenistische steden de Boulè of Senaat vergaderde; de zitplaatsen waren amfitheatersgewijze gebouwd.
Bouman, Pieter Jan
Bouman, Pieter Jan (1902-1977) Nederlands socioloog, econoom en historicus, hoogleraar sociologie te Groningen (1946-1967) en als zodanig een Boumédienne, Houari
Boumédienne, Houari (eig. Muhammad bin Ibrahim; ca. 1925-1978) Algerijns politicus, prominent figuur in de onafhankelijkheidsstrijd. Minister Boun Oum
Boun Oum Prins van Champassac (Bassac) in Zuid-Laos. Gesteund door de CIA pleegde hij in 1960 een staatsgreep nadat hij Vientiane had laten bombarden Bourbon (Frankrijk)
Bourbon (Frankrijk) Adellijk geslacht waaruit vele koningen in Europa zijn voortgekomen. De naam is afkomstig van het gelijknamige kasteel in Midden-Bourbon (Italië)
Bourbon (Italië) Tak van de Bourbon-dynastie, voortgekomen uit de Spaanse. De Bourbon Filips van Anjou (1683-1746), koning van Spanje, werd Bourbon (Spanje)
Bourbon (Spanje) Tak van de Bourbon-dynastie, heerste van 1713 tot 1931 over Spanje. Deze heerschappij werd onderbroken in de napoleontische Bourbons familieverdrag
Bourbon, Karel van
Bourbon, Karel van (connétable de Bourbon; 1490-1527) Graaf van Montpesier, Forez, Mercoeur en Clermont, hertog van Bourbon en Auvergne. Bourbon, prins Alfonso de
Bourbon, prins Alfonso de (1936-1989) Spaans/Frans troonpretendent. Prins Alfonso was een verre nazaat van de Franse koning Louis XVI en een bourgeoisie
Bourbons familieverdrag Verdrag gesloten op 15 augustus 1761 tussen Karel III van Spanje en Lodewijk XV. De Bourbons garandeerden elkaar onderli
Bourgeois, Léon Victor Auguste (1851-1925) Frans politicus, vurig voorstander van internationale samenwerking. Delegatieleider naar de Haagse Bourgès-Manoury, Maurice
bourgeoisie Burgerij, middenstand, bezittende klasse. In de Middeleeuwen stond de term bourgeoisie in Frankrijk voor de autonome stadsbewoners, Bourgeois, Léon Victor Auguste
Bourgès-Manoury, Maurice (geb. 1914) Frans socialistisch politicus, actief in het verzet tijdens WO II. Na de oorlog was hij herhaardelijk minister, Bourgogne, Nicolas de
Bourgogne, Nicolas de (ook Burgundius; 1586-1649) Zuid-Nederlands rechtsgeleerde, geschiedschrijver en letterkundige. Raadsman van Maximiliaan
Bourgondië
Bourgondië (Fr.: Bourgogne) Landstreek in het oosten van Midden-Frankrijk, van veel belang voor de geschiedenis van Frankrijk. In de 5e eeuw n.Bourgondië (hertogdom)
Bourgondië (hertogdom) Tijdens de invallen van de Noormannen (9e en 10e eeuw) nam Richard le Justicier, graaf van Autun, de titel hertog van Bo
Bourgondiërs
Bourgondiërs Germaans volk, afkomstig van het Oostzee-eiland Burgundazholm (Bornholm). In de 1e eeuw n.C. vestigden de Bourgondiërs zich als Bourgondische cultuur
Bourgondische cultuur Culturele uitingen van de Bourgondiërs. De relatieve welvaart van de Nederlanden vormde de basis van een opvallende cult
Bourgondische Kreits
Bourgondische Kreits Bestuurlijke eenheid binnen het Heilige Roomse Rijk, geschapen tijdens de rijksdag van Augsburg in 1548. Bepaald werd da
Bourgondische Rijk
Bourgondische Rijk Met Bourgondische Rijk of Bourgondische Staat wordt het rijk aangeduid dat in de 14e en 15e eeuw tot bloei kwam in 'de Ned
Bourguiba, Habib Ben Ali
Bourguiba, Habib Ben Ali (geb. 1903) Tunesisch politicus. Bourguiba richtte na zijn rechtenstudie in Frankrijk de Néo-Destour Partij op (1934) en
Bourguignons
Bourguignons Aanhangers van de Franse hertog van Bourgondië Jan zonder Vrees, die tijdens de Honderjarige oorlog een partijstrijd met de Armagnacs Bourke, Richard
Bourke, Richard (1777-1855) Brits legerofficier, o.a. actief in Montevideo, Portugal en Galicië, en de Kaapkolonie. Van 1831-37 gouverneur van Boussu, Maximilien de Hénin-Liétard, graaf van
Boussu, Maximilien de Hénin-Liétard, graaf van (ook: Bossu; 1542-1578) Nederlands staats- en krijgsman, vanaf 1556 lid van de Raad van State. Bouterse, Desire Delano (Desi)
Bouterse, Desire Delano (Desi) (geb. 1945) Surinaams militair en politicus. Bouterse doorliep de Koninklijke Militaire School te Weert (Nederland) Boutros Ghali, Boutros
Boutros Ghali, Boutros (geb. 1922) Egyptisch politicus. Boutros Ghali studeerde in Caïro en Parijs en was van 1949 tot 1977 als hoogleraar Internationaal Bovaradet
Bovaradet Siamees vorst, die in 1933 een opstand van een groep aristocraten tegen het door een staatsgreep aan de macht gekomen zijnde bewind van Boyd Orr, John
Boyd Orr, John (1880-1971) Brits voedseldeskundige, o.m. verantwoordelijk voor de voedseldistributie in Groot-Brittannië in WO II. Directeur-generaal Boyen, Hermann von
Boyen, Hermann von (1771-1848) Pruisisch generaal, kreeg grote bekendheid door zijn reorganisatie van het leger na de vrede van Tilsit (1807). In Boyer-Bazelais
Boyer-Bazelais (gest. 1883) Liberaal leider op Haïti, die in de periode 1870-83 tegen diverse presidenten oppositie voerde; aanvankelijk tegen de (Boyne, slag aan de
Boyne, slag aan de Veldslag (11 juli 1690) bij de rivier de Boyne in Ierland, waarin de Engelse katholieke koning Jacobus II (reg. 1685-1689) werd Brabant (hertogdom)
Brabant (hertogdom) Nederlands hertogdom, genoemd naar de 9e-eeuwse gouw Brabant. Godfried I van Leuven (gest. 1140) werd in 1106 de eerste
Brabantse omwenteling
Brabantse omwenteling Afzetting van keizer Jozef II (1741-1790) als vorst over de Zuidelijke Nederlanden, geproclameerd op 14 augustus 1789. Bradley, Omar Nelson
Bradley, Omar Nelson (1893-1981) Amerikaans generaal, o.a. bevelhebber van de grootste Amerikaanse legergroep in West-Europa na de invasie Braganza
Braganza Portugees koningshuis dat van 1640 tot 1910 heerste over Portugal en van 1822 tot 1889 over Brazilië. De eerste koning van het huis Braganza Brain Trust
Brain Trust Min of meer informele groep adviseurs van de Amerikaanse president Franklin D. Roosevelt tijdens de New Deal (jaren dertig), vnl. bestaande Brakel, Jan van
Brakel, Jan van (1618-1690) Nederlands vlootvoogd, had een groot aandeel in tal van zeeslagen, o.a. de tocht naar Chatham (1667) en de slag bij Solebay Braks, Gerardus Johannes Maria (Gerrit)
Braks, Gerardus Johannes Maria (Gerrit) (geb. 1933) Nederlands politicus. Braks, die een studie voltooide aan de Landbouwhogeschool Wageningen, Brandanus
Brand, Johannes Henricus (1823-1888) Zuid-Afrikaans jurist en politicus. President van Oranje Vrystaat (vanaf 1864). Voerde een politiek van vred
Brandanus (Brendan, St.-Brandaan; ca. 480-ca. 578) Iers heilige, een van de 'twaalf apostelen van Ierland'. Stichtte het klooster Cluain Ferta in het Brandenburg (vorstendom)
Brande, Luc van den (geb. 1945) Belgisch politicus. Van den Brande studeerde rechten en werd in 1970 beëdigd als advocaat. In 1977 werd hij CVP-Brandi, Karl
Brandenburg (vorstendom) Vanaf de 13e eeuw een van de zeven keurvorstendommen van het Heilige Roomse Rijk. Tevens kerngebied van de Duitse Brande, Luc van den
Brandi, Karl (1868-1946) Duits historicus, stichter van het Archiv für Urkundenforschung. Gespecialiseerd op het gebied van de Italiaanse renaissance brandkuil
brandkuil Door de prehistorische mens gegraven kuil waarin vuur werd gestookt. Waarschijnlijk om zo het vuur tegen te sterke wind te beschermen. Brandsma, Anno Sjoerd
Brandsma, Anno Sjoerd (kloosternaam: Titus; 1881-1942) Nederlands karmeliet, hoogleraar filosofie en mystieke theologie te Nijmegen (uitgave Brandt, Willy
Brandt, Willy (eig. Herbert Ernst Karl Frahm; 1913-1992) Duits politicus. Vanwege zijn socialistische opvattingen vluchtte Brandt in 1933 naar Noorwegen. Brand, Johannes Henricus
Brankovic
Brankovic Servisch vorstengeslacht, dat zich regelmatig verzette tegen de Turkse overheersing na de slag bij Kosovo Polje (1389). De Turken kenden Branting, Karl Hjalmar
Branting, Karl Hjalmar (1860-1925) Zweeds socialistisch politicus, studeerde natuurkunde en richtte in 1885 het dagblad Social-Demokraten op. In
Brants, Victor
Brants, Victor (1856-1917) Belgisch socioloog en historicus, hoogleraar geschiedenis en economie te Leuven en lid van de Commissie voor de Oude Brasidas
Brasidas (gest. 422 v.C.) Spartaans generaal in de eerste jaren van de Peloponnesische oorlog (431-04 v.C.). Na een overwinning op de Athener Cleon Bratelli, Trygve
Bratelli, Trygve (geb. 1910) Noors sociaal-democratisch politicus, was minister van Financiën (1951-55; 1957-60) en van Verkeer (1960-63) en premier Bratteli, Trygve Martin
Bratteli, Trygve Martin (1910-1984) Noors sociaal-democratisch politicus. Minister van Financiën (1951-1955; 1957-1960) en premier van twee mind
Brauchitsch, Heinrich Alfred Hermann Walter von
Brauchitsch, Heinrich Alfred Hermann Walter von (1881-1948) Duits generaal-veldmaarschalk, in 1938 benoemd tot opperbevelhebber van het Braudel, Fernand
Braudel, Fernand (1902-1985) Frans historicus, bepaalde het gezicht van de Annales-school met zijn hoofdwerk 'La Mediterranée et le monde mediterranéen Braunschweig (hertogdom)
Braun, Emile (1848-1927) Belgisch politicus. Gemeenteraadslid en burgemeester van Gent (1895-1921). Nam het initiatief tot modernisering en restauratie Braun, Eva
Braun, Eva (1910-1945) Maîtresse van Adolf Hitler, trouwde met hem op 29 april 1945 en pleegde de dag daarop samen met hem zelfmoord.
Braun, Otto
Braun, Otto (1872-1955) Duits sociaal-democratisch politicus, werd in 1913 lid van het Pruisische Huis van Afgevaardigden. In 1919 trad hij toe tot Brauw, Maurits Louis de
Braunschweig (hertogdom) (Brunswijk) Voormalig Noord-Duits hertogdom. Het gebied behoorde tot de bezittingen der Welfen. Otto van Brunswijk, Braun, Emile
Brauw, Maurits Louis de (1925-1984) Nederlands politicus, aanvankelijk werkzaam in het bedrijfsleven. In 1971-1972 minister zonder Portefeuille
bravo
bravo (Ital.: dapper) Aanvankelijk aanduiding van de volgelingen van voorname Italiaanse families. In de 17e eeuw werden de door voorname personen Bravo, Nicolás
Bravo, Nicolás (ca. 1786-1854) Mexicaans militair en politicus. Speelde een belangrijke rol als militair leider in de onafhankelijkheidsstrijd tegen Spanje Braz, Wenceslão
Braz, Wenceslão (ca. 1868-1966) Braziliaans politicus, president van 1914-18. Onder zijn bewind, tijdens WO I, werd de export van grondstoffen Brede Maatschappelijke Discussie
Brede Maatschappelijke Discussie (BMD) Inspraakprocedure over kernenergie gehouden van 1981 tot 1984 op initiatief van de Nederlandse regering. Brederode
Brederode Hollands adellijk geslacht, waarvan het stamslot als ruïne in Santpoort (NH) staat. Stamvader Dirk (ca. 1230). Belangrijkste vertegenwoordigers: Brederode, Hendrik van
Brederode, Hendrik van (1531-1568) Hollands edelman, een der leiders van de Opstand. Maakte deel uit van de Liga der hoge edelen en was tevens
Brehon laws
Brehon laws (Gaelic: Breitheamh = rechter) Het Iers-Keltisch gewoonterecht, opgetekend tussen de 8e en 13e eeuw.
Brennus
Brennus Aanvoerder van de Gallische stam der Senonen. Versloeg in 387 v.C. de Romeinen bij de Allia, nam Rome in behalve het Capitool (ganzen Brentano, Heinrich von
Brentano, Heinrich von (1904-1964) Duits jurist en politicus, een der oprichters van de Christlich-Demokratische Union (CDU). Brentano werd in
Bresjko-Bresjkovskaja, Jekaterina Konstantinovna
Bresjko-Bresjkovskaja, Jekaterina Konstantinovna (1844-1934) Russisch revolutionaire van Poolse adellijke afkomst, bijgenaamd 'grootmoeder Brest-Litovsk, vrede van
Brest-Litovsk, vrede van Vredesverdrag tussen Rusland en Duitsland, gesloten op 3 maart 1918, waarbij de bolsjewiki, om de eigen revolutie veilig
Bretislav I
Bretislav I (1037-1055) Hertog van Bohemen uit het geslacht der Premysliden. Versloeg de Magyaren en voltooide de herovering van Moravië op Polen. Bretislav II
Bretislav II (1092-1110) Hertog van Bohemen uit het geslacht der Premysliden. Schafte de verering van heidense heiligdommen voorgoed af en verving Bretton Woods, stelsel van
Bretton Woods, stelsel van Wisselkoersmechanisme dat de internationale monetaire betrekkingen van na de Tweede Wereldoorlog tot aan de jaren Breuil, Henri Édouard Prosper (abbé)
Breuil, Henri Édouard Prosper (abbé) (1877-1961) Frans prehistoricus. Bestudeerde paleolithische kunst. Kenner van de rotsschilderkunst: onderzocht breuk (heraldiek)
breuk (heraldiek) Breken van het wapenschild. Werd vanaf de Late Middeleeuwen gedaan door jongere zoons en bastaarden om hun wapenschild t
Breydel, Jan
Breydel, Jan (ca. 1264-ca. 1328) Vlaams opstandelingenleider in de strijd tegen de Fransen. Altijd genoemd naast Pieter de Coninck. Algemeen bes
Breysig, Kurt
Breysig, Kurt (1866-1940) Duits geschiedfilosoof, leerling van Gustav Schmoller. Vatte in zijn 'Der Stufenbau und die Gesetze der Weltgeschichte' Breytenbach, Breyten
Breytenbach, Breyten (geb. 1939) Zuid-Afrikaans dichter en beeldend kunstenaar. Verbleef in ballingschap in Europa (1959-1975) - hoofdzakelij
Brezjnjev, Leonid Iljitsj (1906-1982) Sovjetrussisch politicus. Brezjnjev was als eerste secretaris van de Russische Communistische Partij, na de val Briand-Kellogg-verdrag
Brezjnjev-doctrine
Brezjnjev-doctrine (Ook: doctrine van beperkte soevereiniteit of doctrine van socialistisch interventionisme) Westerse benaming voor de door de Sovjetleider Brezjnjev, Leonid Iljitsj
Briand, Aristide
Briand, Aristide (1862-1932) Frans politicus, vanaf 1902 volksvertegenwoordiger (socialist en anti-klerikaal). Voor de eerste maal premier van 1909-Brienen van de Groote Lindt, Willem Joseph
Briand-Kellogg-verdrag (Ook: Pact van Parijs) Verdrag, opgesteld door de Franse minister van Buitenlandse Zaken Aristide Briand en zijn Amerika
Brienen van de Groote Lindt, Willem Joseph (1760-1839) Nederlands koopman en politicus, was zeer vermogend en stond bekend om zijn vrijgevigheid. brieven van Kew
brieven van Kew (declaratie van Kew) Declaratie genoemd naar de plaats waar stadhouder Willem V zich vestigde, toen hij in 1795 was uitgeweken Brigantes
Brigantes Volksstam in Midden-Engeland, tussen 48 en 70 n.C. onderworpen door de Romeinen. Belangrijkste vestigingsplaats was Isurium, het huidige Briggs-plan
Briggs-plan Plan uit 1950 van de Britse luitenant-generaal Briggs in Malacca. Het had ten doel de communistische rebellie op het Maleise schiereiland Bright, John
Bright, John (1811-1889) Brits politicus, met Richard Cobden een van de oprichters van de Anti-Corn Law League. Deze bereikte in 1846 de afschaffing brinkmanship
Brinkman, Leendert Cornelis (Elco) (geb. 1948) Nederlands politicus. Brinkman studeerde sociologie en rechten aan de Universiteit van Amsterdam. Brissot, Jacques Pierre
brinkmanship (Eng: brink = rand) Dreiging met een nucleaire aanval om de tegenstander tot concessies te bewegen. Volgens de Amerikaanse minister Brinkman, Leendert Cornelis (Elco)
Brissot, Jacques Pierre (1754-1793) Frans revolutionair, een van de Girondijnen. Voorstander van een soort federale republiek. Medeverantwoordel
Britannicus, Tiberius Claudius Caesar
Britannicus, Tiberius Claudius Caesar (41- 55 n.Chr.) Zoon van de Romeinse keizer Claudius en Valeria Messalina. Britannicus heette aanvankelijk BRITE
BRITE (Basic Research in Industrial Technologies for Europe) Een programma van de Europese Unie voor onderzoek, ontwikkeling en toepassing van Brits Gemenebest
Brits Gemenebest (British Commonwealth) Vrij losse associatie van Groot-Brittannië met het overgrote deel van zijn vroegere koloniën, met name Brits Indië
Brits Indië Benaming voor India en Birma onder Brits bestuur. India werd in de 18e eeuw gekoloniseerd door de Britten en ging in de 19e eeuw volledig Britse Wereldrijk
Britse Wereldrijk Het wereldwijde koloniale rijk waarover Groot-Brittannië van de 18e tot de 20ste eeuw heerste. De basis voor het British Empire Brits-Indië
Brits-Indië Benaming voor India en Birma onder Brits bestuur. India werd in de 18e eeuw gekoloniseerd door de Britten en ging in de 19e eeuw volledig Brittenburg
Brittenburg In de Noordzee verdronken vesting ten noorden van Katwijk. Tot in de 18e eeuw bij laag water te zien. Vermoedelijk gebouwd in de 4e Brockdorff-Rantzau, Ulrich von
Brockdorff-Rantzau, Ulrich von (1869-1928) Duits diplomaat en politicus, werd in 1912 gezant te Kopenhagen en in 1919 minister van Buitenlandse Broecke, Pieter van den
Broecke, Pieter van den (1585-1640) Nederlands koloniaal bestuurder, koopman en auteur, sinds 1613 in dienst van de Verenigde Oostindische Compa
Broederbond, Afrikaner
Broederbond, Afrikaner Organisatie van vooraanstaande Afrikaners, in 1919 opgericht om een tegenwicht te vormen voor de Britse taal en cultuur
Broederlam, Melchior
Broederlam, Melchior (14e eeuw) Vlaams schilder, sinds 1384 hofschilder van Filips de Stoute. Verbleef te Parijs. Van hem bewaard zijn de buitenluiken Broek, Hans van den
Broek, Hans van den (geb. 1936) Nederlands politicus. Na zijn studie rechten was Van de Broek enige tijd werkzaam als advocaat en procureur, en Broglie, familie
Broglie, familie Franse adellijke familie, afkomstig uit Piemont; kwam in 1643 naar Frankrijk. Eerste graaf van Broglie was François-Marie. Belangrijkste Bronkhorsten
Bronkhorsten Een van de partijen tijdens de middeleeuwse partijtwisten in Gelderland, genoemd naar Gijsbrecht van Bronkhorst. Na de dood van d
bronnen
bronnen In de geschiedwetenschap de technische term voor alle sporen die het verleden heeft achtergelaten: teksten, voorwerpen, herinneringen, gewoonten. bronnenkritiek
bronnenkritiek Term uit de historische wetenschap voor onderzoek van de waarde van historische bronnen. Men onderscheidt externe kritiek, onderzoek bronsijzertijd
bronsijzertijd Overgangsperiode tussen bronstijd en ijzertijd, waarin brons en ijzer naast elkaar werden gebruikt. Brons was gemakkelijker bewerkbaar bronstijd
bronstijd Periode in een cultuur gekenmerkt door het overwegend gebruik van brons voor de vervaardiging van werktuigen. Er is geen duidelijk gemarkeerde brood en spelen
brood en spelen (Vertaling uit het Latijn: panem et circenses) Volksvermaak aangeboden door de machthebbers om het volk kalm en volgzaam te Brooke, sir James
Brooke, sir James (1803-1868) Engels koloniaal bestuurder, aanvanklijk in dienst van de East India Company. In 1841 werd hij radja van Sarawak Broqueville, Charles de
Broqueville, Charles de (1860-1940) Belgisch katholiek staatsman, volksvertegenwoordiger voor Turnhout (1892-1919). Tijdens zijn premierschap Brosio, Manlio
Brosio, Manlio (1897-1980) Italiaans liberaal politicus, was voor en tijdens WO II actief in het verzet tegen het fascisme. Speelde na de val van Mussolini Brouchoven, Jan van, graaf van Bergeyck
Brouchoven, Jan van, graaf van Bergeyck (bijgenaamd: de Belgische Colbert; 1644-1725) Zuid-Nederlands staatsman, kreeg als thesaurier-generaal Brouckère, Charles Marie Joseph Ghislain de
Brouckère, Charles Marie Joseph Ghislain de (1796-1860) Belgisch staatsman, een van de leiders van de liberale oppositie tegen Willem I, bijv. Brouckère, Henri de
Brouckère, Henri de (1801-1891) Belgisch liberaal politicus, o.a. secretaris van het Nationaal Congres (1831) en gezant bij de Heilige Stoel. Vormde Brouckère, Louis de
Brouckère, Louis de (1870-1951) Belgisch socialistisch politicus, o.a. senator (1925-1932). Een van de leiders van de Belgische Werkliedenpartij Brouwer, Hendrik
Brouwer, Hendrik (ca. 1582-1643) Nederlands zeevaarder en koloniaal bewindsman. Ontdekte een alternatieve route naar Indië: van Kaap de Goede Brown, Dee
Brown, Dee Amerikaans drukker, geschiedkundige en romanschrijver. Contacten met een Indiaanse jeugdvriend waren oorzaak van zijn interesse voor Brown, George Alfred
Brown, George Alfred (geb. 1914) Brits Labour-politicus, werd in 1964 minister van Economische Zaken in het kabinet-Wilson. Brown versterkte
Brown, John
Brown, John (1800-1859) Amerikaans abolitionist. Martelaar voor de zaak van de afschaffing der slavernij, nadat hij gedood was bij een opstand van Brown, Ron
Brown, Ron (1941-1996) Amerikaans politicus. De bij een vliegtuigongeluk omgekomen Brown was een van de meest succesvolle Afro-Amerikanen. Bruce, James
Bruce, James (1730-94) Schots ontdekkingsreiziger. Bruce was in 1770 de eerste Europeaan die de Blauwe Nijl identificeerde als als de bron van Bruce, Robert
Bruce, Robert (1274-1329) Schots koning, die zijn geslacht in 1306 op de troon bracht. In 1314 versloeg hij de Engelsen verpletterend in de slag bij Bructeren
Bructeren Germaanse volksstam, oorspronkelijk woonachtig aan de Duitse rivier de Ems. Nam deel aan de slag van Arminius tegen de Romeinse veldheer Brugghen, Justinus Jacob Leonard van der
Brugghen, Justinus Jacob Leonard van der (1804-1863) Nederlands staatsman, o.a. leider van het ministerie-Van der Brugghen (1856-58). Zijn Brugmans, Hajo
Brugman, Johannes
Brugman, Johannes (ca. 1400-1473) Nederlands volksprediker, schreef o.a. geestelijke liederen (bijv. 'Ik heb gejaagd mijn leven lang') en een heiligenleven Brugse Metten
Brugmans, Hajo (1868-1939) Nederlands historicus, hoogleraar te Amsterdam (1904-1938). Publiceerde o.a. 'Geschiedenis van Amsterdam' (1930-Brugmans, Hendrik
Brugmans, Hendrik (1906-1997) Nederlands politicus en romanist. Brugmans studeerde Franse taal- en letterkunde in Amsterdam en promoveerde
Brugse Metten Opstand in de nacht van 17 op 18 mei 1302 in Brugge waarin de gilden de macht grepen door de Fransgezinde patriciërs en de Franse Brugse Vrije
Brugse Vrije Oude kasselrij (burggraafschap) van Brugge, ontstaan in het begin van de 13e eeuw. Het was de belangrijkste kasselrij in het Graafschap Brühl, Heinrich von
Brühl, Heinrich von (1700-1763) Saksisch politicus, vanaf 1746 premier onder Augustus III, koning van Polen en keurvorst van Saksen. Brühl overheerste Bruins Slot, Jan Albertus Hendrik Johan Sieuwert
Bruins Slot, Jan Albertus Hendrik Johan Sieuwert (1906-1972) Nederlands politicus voor de ARP, jurist en journalist. Actief in het verzet tijden
Brum, Baltasar
Brum, Baltasar (1883-1933) Uruguayaans politicus, was onder Batlle y Ordóñez o.a. minister van Onderwijs (1913-15) en minister van Buitenlandse Brundtland, Gro Harlem
Bruma, Eddy (geb. 1925) Surinaams politicus, die tijdens de oorlog enige tijd gevangen zat voor nationalistische activiteiten, studeerde daarna rechten Brummell, George Bryan
brumaire
brumaire (Fr: nevelmaand) Tweede maand op de kalender van de Franse Revolutie, lopend van 22, 23 of 24 oktober tot 20, 21 of 22 november. Op Bruma, Eddy
Brummell, George Bryan (Beau Brummell; 1778-1840) Bekende Britse dandy, trendsetter op het gebied van mode in het begin van de 19e eeuw. Bevrie
Brundtland, Gro Harlem (geb. 1939) Noors politica. Brundtland, die medicijnen heeft gestudeerd, was al op jonge leeftijd lid van de Noorse Arbeiders Brunel, Olivier
Brune, Guillaume-Marie-Anne (1763-1815) Frans maarschalk, leidde expeditie tegen Zwitserland en proclameerde de Helvetische Republiek (1798). Brunhilde van Austrasië
Brunel, Olivier (16e eeuw) Nederlands ontdekkingsreiziger, opende ca. 1550 de handel met Rusland. In dienst van het invloedrijke koopmansgeslacht Brune, Guillaume-Marie-Anne
Brunhilde van Austrasië (gest. ca. 613) Frankisch koningin, gemalin van Sigebert van Austrasië. Haar zuster Galeswintha was getrouwd met Chilper
Brüning, Heinrich
Brüning, Heinrich (1885-1970) Duits politicus, werd in 1924 lid van de Rijksdag (centrum). Vormde in 1930 een coalitie-kabinet. Regeerde vnl. via Bruno de Kartuizer
Bruno de Kartuizer (ca. 1035-1101) Duits heilige, stichter van de orde der kartuizers. O.a. docent in Reims met als leerlingen de latere paus Urbanus Bruno van Keulen
Bruno van Keulen (925-965) Aartsbisschop van Keulen (vanaf 953), jongste broer van Otto I. Benoemd tot hertog van Lotharingen. Steunde zijn broer Brunonen
Brunonen Duits gravengeslacht, genoemd naar Bruno, graaf van Brunswijk (gest. 1016). Traden in de 11e eeuw ook op als graaf van Friesland: Bruno, Brunswijk-Wolfenbüttel, Lodewijk Ernst van
Brunswijk, Karel Willem Ferdinand van (1735-1806) Hertog van Brunswijk, commandant van de Pruisische troepen die in 1787 het gezag van de Brunswijk, Ronnie
Brunswijk, Ronnie (geb. 1962) Surinaams verzetsstrijder, leider van het Jungle Commando. Brunswijk klom in het Surinaamse leger op tot sergeant Brussel, mars op
Brunswijk-Wolfenbüttel, Lodewijk Ernst van (1718-1788) Hertog van Brunswijk, veldmaarschalk in Oostenrijkse, later in Nederlandse dienst (1750). Brunswijk, Karel Willem Ferdinand van
Brussel, mars op Tweetal marsen naar Brussel (22 okt. 1961 en 14 okt. 1962), georganiseerd door het Vlaams Comité voor Brussel en Taalgrens. Met Brussel, Verdrag van
Brussel, Verdrag van Op 17 maart 1948 door België, Frankrijk, Groot-Brittannië, Luxemburg en Nederland gesloten verdrag waarin de verdragspar
Brutus Albinus, Decimus Junius
Brutus Albinus, Decimus Junius (ca. 81-43 v.C.) Romeins senator, aanvankelijk medestander van Julius Caesar en door hem aangesteld als stadhouder Brutus, Lucius Junius
Brutus, Lucius Junius (6e eeuw v.C.) Romeins magistraat, verdreef volgens de legende de laatste koning, Tarquinius Superbus, en werd als eerste consul Brutus, Marcus Junius
Brutus, Marcus Junius (85-42 v.C.) Romeins magistraat en legeraanvoerder. Met zijn zwager Cassius een van de samenzweerders tegen en moordenaa
Bruyne, Edgar de
Bruyne, Edgar de (1898-1959) Belgisch politicus en filosoof, hoogleraar te Leuven van 1925-58. B. was voor WO II een leidende figuur in de Katholieke Bryan, William Jennings
Bryan, William Jennings (1860-1925) Amerikaans Democratisch politicus, werd bij de presidentsverkiezingen driemaal verslagen. Minister van Buite
Brzezinski, Zbigniew Kazimiez (Zbig)
Brzezinski, Zbigniew Kazimiez (Zbig) (geb. 1928) Pools-Amerikaans politicoloog. Brzezinski was de belangrijkste adviseur van president Carter Buat, Henri de Fleury de Coulau
Buat, Henri de Fleury de Coulau (gest. 1666) Frans edelman, ritmeester onder Willem II, later in de hofhouding van Willem III. Voerde tijdens de Bucaram Ortiz, Abdalá
Bucaram Ortiz, Abdalá (geb. 1952) Ecuadoriaans politicus, zoon van Libanese immigranten. Bucaram was enkele jaren burgemeester van Guayaquil.
Bucareli, conferentie van
Bucareli, conferentie van Serie conferenties, gehouden in 1923 in Mexico, tussen onderhandelaars uit Mexico en de VS. Onderwerp van gesprek waren
Buchan, John
Buchan, John (1875-1940) Schots advocaat, regeringsfunctionaris, uitgever en schrijver van historische en spionageromans. Zijn eerste boek 'Sir Quixote Buchara
Buchanan, George
Buchanan, George (1506-1582) Schots dichter, historicus en humanist. Hij was een veelzijdig, productief publicist van o.a. lyrisch-didactische poëzie, Buchanan, James
Buchanan, James (1791-1868) Amerikaans Democratisch politicus, vijftiende president van de VS (1857-61), aan de vooravond van de Amerikaa
Buchara 1. Voormalig rijk (chanaat) in West-Toerkestan (Zuid-Siberië), dat zijn grootste bloei kende in de 14e en 15e eeuw. In 1369 werd Timoer Buchenwald
Buchenwald Naam van een concentratiekamp, door de nazi's in 1937 bij Weimar opgericht. Na de Kristallnacht (november 1938) werden in Buchenwald Buchez, Philippe Joseph Benjamin
Buchez, Philippe Joseph Benjamin (1796-1865) Frans christensocialist, aanhanger van het 'nieuwe christendom' van Saint-Simon, dat op communistische Buckingham, George Villiers, hertog van
Buckingham, George Villiers, hertog van (1592-1628) Engels policitus, uiterst invloedrijk gunsteling van de vorsten Jacobus I en Karel I. Zijn onbekwaamheid, Buckle, Henry Thomas
Buckle, Henry Thomas (1821-1862) Brits historicus, deed in zijn 'History of civilisation of England' (1857) een dappere poging de geschiedenis wetenschappelijk bufferstaat
bufferstaat Kleine staat gelegen tussen grote, elkaar vijandige staten. Voorbeelden van bufferstaten zijn de Oost-Europese staten, ontstaan na de Eerste Buffon, Georges Louis Leclerc, comte de
Buffon, Georges Louis Leclerc, comte de (1707-1788) Frans natuuronderzoeker, studeerde rechten te Dijon en genees-, plant- en wiskunde te Angers. Buhl, Vilhelm
Buhl, Vilhelm (1881-1954) Deens sociaal-democratisch politicus, volgde in 1942 de overleden Stauning op als premier. Door de Duitse bezetters na buikfles
buikfles Fles met een dikke buik. Vooral in de 17e en 18e eeuw gebruikt voor opslag en vervoer van vloeistoffen. Opvolger van de kruiken van aardewerk Buitengewesten
Buitengewesten Aanduiding voor alle Nederlandse bestuursgebieden in Nederlands-Indië, buiten Java. In het kader van de onthoudingspolitiek zag Bukman, Pieter (Piet)
Bukman, Pieter (Piet) (geb. 1934) Nederlands politicus. Na zijn doctoraal sociale geografie was Bukman lange tijd werkzaam bij de Christelijke Boeren- Bulgaarse Rijken
Bulgaarse Rijken Tweetal rijken onder Bulgaars bestuur, van de 9e tot de 11e eeuw en van de 12e tot de 14e eeuw. Het Eerste Bulgaarse Rijk omvatte Bull, John
Bull, John (ca. 1562-1628) Engels componist. In 1582 werd Bull organist te Hereford, in 1585 lid van de hofkapel en in 1591 werd hij tot hoforganist Bulnes, Manuel
Bulnes, Manuel (1799-1866) President van Chili (1841-51). B. vocht onder San Martín voor de bevrijding van Chili. Hij was opperbevelhebber van Bülow
Bülow Duits adellijk geslacht uit Mecklenburg-Pruisen. Voor het eerst vermeld in 1154. Belangrijkstevertegenwoordigers: 1. Heinrich, Freiherr von Bunche, Ralph Johnson
Bunche, Ralph Johnson (1904-1971) Amerikaans diplomaat. Als bemiddelaar voor de VN slaagde hij erin Israël en de afzonderlijke Arabische state
Burckhardt, Carl Jacob
Burckhardt, Carl Jacob (1891-1974) Zwitsers historicus en diplomaat, o.a. president van het internationale Rode Kruis (1944-1948). Werken o.a.
Burckhardt, Jacob Cristoph
Burckhardt, Jacob Cristoph (1818-1897) Zwitsers (cultuur)historicus, leerling van Leopold von Ranke. Een van de weinige 19e-eeuwse historici burden sharing
burden sharing Vraagstuk van de eerlijke verdeling van defensielasten over de verschillende NAVO-lidstaten. Binnen de Verenigde Staten bestaat Buren, heerlijkheid van
Buren, heerlijkheid van Voormalig graafschap in Gelderland. Eerste heer van Buren genoemd ca. 1125. Geslacht Van Buren werd in 1435 verdreven burger
burger Vanaf de 11e eeuw een mannelijk lid van een stad die zowel drager als genieter van het stadsrecht was. Toen de bevolking in de steden ging burgerij
Burger, Jacob Albertus Wilhelmus (Jaap) (1904-1986) Nederlands politicus. Advocaat en procureur te Dordrecht (1930-1943). Sinds 1923 lid van burggraaf
burgerij Stedelingen als groep of stand. In de Middeleeuwen vormde de burgerij een stand waarvan de afbakening juridisch was vastgelegd. In de Nederlandse burgerwacht
burgerwacht Gewapend vrijwilligerskorps uit de burgerij dat in tijden van onrust door bijv. de burgemeester of de regering kan worden opgeroepen Burger, Jacob Albertus Wilhelmus (Jaap)
burggraaf In de Middeleeuwen een ondergeschikte van de graaf, die vanuit een burcht in zijn naam rechterlijke en militaire macht uitoefende; zijn ambtsgebied Burián von Rajecz, Stephan
Burián von Rajecz, Stephan (1851-1922) Oostenrijks politicus, was van 1903-12 en van 1916-18 minister van Financiën, van 1915-16 en in 1918 Burke, Edmund
Burke, Edmund (1729-1797) Brits politicus. Grondlegger en de belangrijkste ideoloog van het conservatisme. Dertig jaar lang voerde hij, als Ier, he
Burlet, Jules de
Burlet, Jules de (1844-1897) Belgisch katholiek politicus, minister van Binnenlandse Zaken van 1891-94 in het kabinet-Beernaert. Bij diens aftreden Burns, John
Burns, John (1858-1943) Brits vakbondsleider, organiseerde o.a. de Londense havenstaking van 1889. Lid van het Lagerhuis (1892-1918) en eerste Burrus, Sextus Afranius
Burrus, Sextus Afranius (gest. 62 n.C.) Commandant van de keizerlijke lijfwacht (praefectus praetorio) onder Claudius en Nero. Na
Burschenschaften
Burschenschaften Naam van de in 1815 opgerichte Duitse studentenverenigingen die liberale ideeën hadden en zich inzetten voor de nationale eenheid Busbecq, Ogier Ghislain de
Bus, François du
Bus, François du (1791-1873) Belgisch katholiek politicus, werkte na de onafhankelijkheid (1830) mee aan het opstellen van de Grondwet en was Buthelezi, Gatsha Mangosuth
Busbecq, Ogier Ghislain de (1522-1592) Zuid-Nederlands humanist en diplomaat, zond als gezant van keizer Ferdinand I bij de sultan van Turkije Busby, James
Busby, James (1801-1871) Brits resident in Nieuw-Zeeland van 1833-40. Gezonden vanuit Sydney vanwege berichten over schandalig optreden van Busch, Germán
Busch, Germán (1904-1939) President van Bolivia (1937/38-39). B., zoon van een Duitse vader en een Boliviaanse moeder, doorliep een militaire Buset, Max
Buset, Max (1896-1959) Belgisch socialistisch politicus en econoom. Buset werd kamerlid in 1932, verdedigde het Plan van de Arbeid en werd voorzitter Bush, George Herbert Walker
Bush, George Herbert Walker (geb. 1924) Amerikaans politicus en diplomaat, behorend tot de Republikeinse partij. Bush was van 1970 tot 1976 busing
busing (VS) Het in bussen vervoeren van negerkinderen naar scholen in andere, betere buurten om meer raciaal evenwicht te brengen in de scholen. Busleiden, Hiëronymus
Busleiden, Hiëronymus (1470-1517) Zuid-Nederlands humanist en diplomaat, o.a. raadsheer bij de Grote Raad van Mechelen (vanaf 1504) en gezant
Buthelezi, Gatsha Mangosuth (geb. 1928) Afrikaans politicus en leider der Zoeloes. Buthelezi verzette zich tegen de apartheid en wees de thuislanden
Butler, Nicholas Murray
Butler, Nicholas Murray (1862-1947) Amerikaans Republikeins politicus en pedagoog, hoogleraar (1890-1902) en president van de Columbia Universit
Butler, Richard Austen
Butler, Richard Austen (1902-1982) Brits conservatief politicus, van 1929-1965 lid van het Lagerhuis. Bekend is de Butler Act op het gebied van buurschappen
buurschappen Van de Middeleeuwen tot het einde van het Ancien Régime, organisaties van eigenerfde boeren die op het platteland binnen hun gebied Buyskes, Arnold Adriaan
Buys, Paulus (1531-1594) Nederlands staatsman en rechtsgeleerde, bekleedde tal van bestuurlijke functies. De door hem gevolgde politieke lijn was Byblos
Buyskes, Arnold Adriaan (1771-1838) Nederlands vlootvoogd, nam na de vrede van Amiens (1802) in de Molukken het gezag over van de Britten. Buys, Paulus
Byblos (Hebreeuws: Gebal) In de vroege Oudheid belangrijke handels- en havenstad in Fenicië. Reeds bewoond ca. 4000 v.C. en rond 2700 centrum Bylandt, Lodewijk van
Bylandt, Lodewijk van (1718-1793) Nederlands zeeofficier, wiens maritieme loopbaan niet zonder strubbelingen is verlopen. Hij werd in 1777 naa
Byrd, Richard Evelyn
Byrd, Richard Evelyn (1888-1957) Amerikaans poolonderzoeker. Vloog in 1926 in 15½ uur van Spitsbergen naar de noordpool en terug. Stichtte in
Byrnes, James Francis
Byrnes, James Francis (1879-1972) Amerikaans democratisch politicus en jurist, steunde als senator de New-Deal-politiek van Roosevelt. Organis
Byron, John
Byron, John (1723-1786) Brits zuidpoolreiziger, grootvader van de dichter Byron. Zeilde tussen 1764 en 1766 om de wereld op zoek naar het onbekende Byvanck, Alexander Willem
Byvanck, Alexander Willem (1884-1970) Nederlands archeoloog en kunsthistoricus, werd in 1922 hoogleraar in de oude geschiedenis en archeologie Byzantijnse Rijk
Byzantijnse Rijk Deel van het Romeinse Rijk, ontstaan in 395 n.C. Het Westen van het Romeinse Rijk viel weldra ten prooi aan de Germanen, maar Byzantium
Byzantium Oorspronkelijke naam van het Turkse Istanbul aan de Bosporus. Gesticht ca. 660 v.C. als Griekse kolonie. Ca. 350 v.C. onafhankelijk, in Byzas
Byzas Legendarische Griek, die in de 7e eeuw v.C. het gebied rond Istanbul veroverde op Thracische stammen, die er veeteelt bedreven, en die er de Caamaño, José María Placido
Caamaño, José María Placido (1838-1901) President van Ecuador (1884-88). C. leidde in 1883 een opstand tegen de antiklerikale dictator Veint
Caballero, Bernardino
Caballero, Bernardino (1831-1892) President van Paraguay (1880/82-86). C. onderscheidde zich als generaal in de Paraguayaanse Oorlog (1865-70)
Cabalministerie
Cabalministerie (Eng. cabal=kuiperij, kliek; 1667-1673) Bijnaam van een berucht Engels ministerie, genoemd naar de beginletters van de leden: Clifford, Cabeljau, Jacob
Cabeljau, Jacob (ook Cabiliau; gest. 1574) Nederlands krijgsman, heer van Mullem. Had een groot aandeel in de verovering van Den Briel (1572). Cabet, Étienne
Cabet, Étienne (1788-1856) Frans sociaal-revolutionair. Speelde een belangrijke rol in de Charbonnerie, een geheim revolutionair genootschap. Moest Cabeza de Vaca, Alvar Nuñez
Cabeza de Vaca, Alvar Nuñez (ca. 1490-ca. 1557) Spaans ontdekkingsreiziger in Centraal- en Zuid-Amerika. Een van de vier overlevenden van de cabildo
cabildo Soort gemeenteraad ten tijde van de Spaanse overheersing in Latijns Amerika. Een cabildo bestond meestal uit een klein aantal door de Spanjaarden Cabochiens
Cabochiens Naam van de groep aanhangers van de Bourgondische factie te Parijs in de 15e eeuw. Genoemd naar de vilder Simon Caboche. De opstand Caboto, Giovanni
Caboto, Giovanni (John Cabot; ca. 1450-ca. 1499) Italiaans zeevaarder in Engelse dienst, werd door de Engelse koning Hendrik VII gemachtigd op Caboto, Sebastiano
Caboto, Sebastiano (Sebastian Cabot; ca. 1476-1557) Zeevaarder in Engelse en Spaanse dienst, zoon van Giovanni Caboto. Ondernam een mislukt
Cabral, Amilcar Lopes
Cabral, Amilcar Lopes (1924-1973) Afrikaans nationalistisch politicus, geboren op de Kaapverdische Eilanden. Oprichter en secretaris-generaal van Cabral, José María
Cabral, José María Generaal en president van de Dominicaanse Republiek (1865). C. had een belangrijk aandeel aan de verdrijving van de Haïtiaanse Cabral, Luis de Almeida
Cabral, Luis de Almeida (geb. 1931) Afrikaans verzetsstrijder, evenals zijn broer Amilcar afkomstig van de Kaapverdische Eilanden en mede-oprich
Cabral, Pedro Alvares
Cabral, Pedro Alvares (ca. 1460-1526) Portugees zeevaarder, ondernam in 1500 een reis naar India en ontdekte bij toeval Brazilië, dat hij als Tierra Cáceres, Andrés Avelino
Cáceres, Andrés Avelino (1838-1923) President van Perú (1886-90; 1894-95). C. volgde een militaire loopbaan. Hij ondercheidde zich in de Pacific
Cáceres, Ramón
Cáceres, Ramón (1868-1911) President van de Dominicaanse Republiek (1906-11). C. nam deel aan de samenzwering tegen het ontaarde bewind
Cacos
Cacos 1. Bergbevolking op Haïti. Kwam tijdens bezetting door de VS (1915-34) in opstand tegen Amerikaanse dwangarbeid. 2. Benaming van de liberale Cadamosto, Alvise
Cadamosto, Alvise (ook: Ca'da'Mosto; 1432-1488) Venetiaans ontdekkingsreiziger, maakte in opdracht van Hendrik de Zeevaarder als een der eersten Cade, John
Cade, John (gest. 1450) Leider van de Engelse boerenopstand in Kent. Trok in 1450 aan het hoofd van ca. 30.000 man naar Londen om hervormingen Cadorna, Luigi
Cadorna, Luigi (1850-1928) Italiaans maarschalk, opperbevelhebber van de Italiaanse strijdkrachten tijdens WO I. Reorganiseerde het leger en behaalde Caelius
Caelius (It.: Monte Célio) Een van de zeven heuvels waarop Rome gebouwd is.
Caesar
Caesar Bijnaam van de beroemdste familie uit de Romeinse gens (geslacht) Iulia, reeds bekend ca. 300 v.C. Octavianus, de geadopteerde zoon van Caesarea
Caesar, Gaius Julius (100-44 v. C.) Romeins veldheer en staatsman, een van de grootste persoonlijkheden uit de Romeinse geschiedenis. Als generaal Caetano, Marcello José das Neves Alves
Caesarea Naam van een aantal Romeinse steden, genoemd naar de keizer (Caesar). De belangrijkste zijn: Caesarea (huidige Kayseri), hoofdstad van Caesarion
Caesarion (eig.Ptolemaeus Caesar; ca. 47-30 v.C.) Vermoedelijke zoon van Julius Caesar en Cleopatra, werd in 34 door Marcus Antonius uitgeroepen caesaropapisme
caesaropapisme Vereniging van het hoogste wereldlijke en geestelijke gezag. Deze situatie, waarin de absolute vorst tevens invloed had op kerkelijk Caesar, Gaius Julius
Caetano, Marcello José das Neves Alves (1906-1980) Portugees politicus, volgde in 1968 Salazar op als premier. Ontwierp voor de laatste de corporatieve Cagliostro, Alexander, graaf van
Cagliostro, Alexander, graaf van (eig. Giuseppe Balsamo; 1743-1795) Italiaans alchemist en avonturier. Reisde samen met zijn vrouw Lorenza Feliciani Cagoulards
Cagoulards (Fr: cagoule = boetekleed met een kap waarin twee ooggaten zitten) Leden van de Franse organisatie Comité secret d'action révolutiona
cahiers de doléance
cahiers de doléance Lijst met klachten, opgesteld door elke stand in ieder Frans district voor de bijeenkomst van de Etats Généraux in 1789, aan de Caillaux, Joseph Marie Auguste
Caillaux, Joseph Marie Auguste (1863-1944) Frans politicus, vele malen minister van Financiën. Groot voorstander van de Frans-Duitse verzoeningspolitie
cairn
cairn (Gaelisch: carn = steenhoop) Prehistorisch monument uit het Neolithicum (of later) in Ierland en Schotland, bestaande uit een hoop opgeworpen Cairo's document
Cairo's document (Damascusdocument, Cairo Document of Covenanters, CDC) Aan de Dode-Zeerollen verwante handschriften uit de 10e of 11e ee
Cajetanus
Cajetanus (eig. Thomas Jacob de Vio; 1469-1534) Italiaans dominicaan, generaal van de orde van 1508-18, bisschop van Gaeta en kardinaal. Bepleitte Cajetanus van Thiene
Cajetanus van Thiene (1480-1547) Italiaans priester en heilige (feestdag 7 aug). Stichtte samen met Pietro Caraffa (paus Paulus IV) in 1524 de congregatie Calatrava, Orde van
Calatrava, Orde van Geestelijke ridderorde, genoemd naar het kasteel Calatrava in Midden-Spanje (1164) en gericht op de herovering van Spanje Calderari
Calderari (Italiaans: ketellappers) Beweging in Zuid-Italië die zich verzette tegen de nationalistische Carbonari. De leden wilden een verdeeld Italië Calderón Guardia, Rafael Angel
Calderón Guardia, Rafael Angel (1900-1971) Politicus uit Costa Rica. Achtereenvolgens vice-president (1935-37) en president (1938-39) van het Caledonia
Caledonia Door de Romeinse geschiedschrijver Tacitus ingevoerde naam voor het noordelijk deel van Groot-Brittannië, vnl. Schotland. Caledonia werd Calewaert, Willy
Calewaert, Willy (1916-1993) Belgisch jurist en politicus. Calewaert was advocaat in Antwerpen en doceerde aan de Rijksuniversiteit te Gent, de Vrije Caligula
Caligula (Lat.: Soldatenlaarsje; 12-41) Bijnaam van de Romeinse keizer Gaius Julius Caesar Germanicus. Volgde in 37 Tiberius op als keizer. Had door Callaghan, Leonard James
Callaghan, Leonard James (geb. 1912) Brits socialistisch politicus. Callaghan was lid van het Lagerhuis sinds 1945. In de eerste regering-Wilson
Callejas Romero, Rafael Leonardo
Callejas Romero, Rafael Leonardo (geb. 1943) Hondurees politicus. Callejas studeerde aan de Universiteit van Mississippi landbouweconomie. Callenburgh, Gerard
Callenburgh, Gerard (1642-1722) Nederlands vlootvoogd, nam als vlaggekapitein deel aan de tocht naar Martinique (1674). In de slag bij de Etna Calles, Plutarco Elias
Calles, Plutarco Elias (1877-1945) Zeer invloedrijk Mexicaans staatsman en leider in de revolutie tegen de dictator Porfiro Díaz. Voerde tijdens zijn Calley-proces
Calley-proces De Amerikaanse luitenant William L. Calley werd op 5 april 1971 veroordeeld tot 20 jaar dwangarbeid wegens moord op 22 burgers Callistratus
Callistratus (Grieks: Kallistratos; 4e eeuw v.C.) Atheens politicus, financier en redenaar, vervulde na 378 diverse malen de functie van strateeg. C. had Cals, Jozef Maria Laurens Theo
Cals, Jozef Maria Laurens Theo (1914-1971) Nederlands katholiek politicus en jurist. Lid Tweede Kamer van 1948-50 en 1963-65; Cals was staatssecretaris
calvinisme
calvinisme De leer van de Franse theoloog en rechtsgeleerde Johannes Calvijn (1509-1564), bekend als de hervormer van Genève. Hij behoort tot de Camacho, Eliodoro
Camacho, Eliodoro (Tweede helft 19e eeuw) Boliviaans generaal en politiek leider. C. onderscheidde zich in de Pacifico-oorlog (1879-83), leidde Câmara, Hélder Pessôa
Câmara, Hélder Pessôa (geb. 1909) Braziliaans geestelijke (titel: Dom), aartsbisschop van Olinda en Recife (1964-1984). Câmara verwierf intern
Cambier, Ernest François
Cambier, Ernest François (1844-1909) Belgisch militair en kolonist, werd in 1877 door de Belgische afdeling van de Internationale Afrikaanse Vere
Cambon, Jules-Martin
Cambon, Jules-Martin (1845-1935) Frans diplomaat, broer van Pierre-Paul. Hij was o.m. gouverneur-generaal van Algerije (1891-97) en ambassade
Cambon, Pierre-Paul
Cambon, Pierre-Paul (1843-1924) Frans politicus en diplomaat, broer van Jules-Martin, diende o.m. in Tunesië, dat hij onder protectoraat bracht. Cambyses
Cambyses (ca. 555-522 v.C.) Koning van Perzië, zoon van Cyrus II de Grote, die hij ca. 529 opvolgde. Versloeg in de slag bij Pelusium Egypte en Camisards
Camisards Protestantse boeren in de Franse Cévennes die in 1702 o.l.v. Jean Cavalier in opstand kwamen tegen Lodewijk XIV, die de protestanten Camorra
Camorra (Spaans = strijd) Geheim genootschap in het voormalige koninkrijk Napels. De Camorra, vermoedelijk van Spaanse oorsprong, ontstond a
Camp David-akkoord
Camp David-akkoord In september 1978 bereikt akkoord tussen de Egyptische president Muhammad Anwar al-Sadat en de Israëlische premier Menac
Campaign for Nuclear Disarmament
Campaign for Nuclear Disarmament (Ook: CND) Britse vredesbeweging opgericht in 1958 en vooral actief tot 1961. De CND organiseerde grote Campbell-Bannerman, Henry
Campbell-Bannerman, Henry (1836-1908) Brits politicus, vormde als leider van de liberalen (sinds 1899) in 1905 een kabinet met o.a. Edward Grey Camperduin
Camperduin Dorp in de Nederlandse gemeente Schoorl (Noord-Holland). Op 11 oktober 1797 vond hier de zeeslag bij Camperduin plaats: de vloot Campero, Narcisco
Campero, Narcisco (1813-1896) Boliviaans conservatief politicus en militair, minister van Oorlog (1872-80) en president (1880-84) tijdens de voor Campoformio
Campoformio Dorp in de Italiaanse prov. Udine. Bekend van de vrede van Campoformio (1797) tussen Frankrijk en Oostenrijk na de overwinningen Campos Sales, Manuel Ferras de
Campos Sales, Manuel Ferras de (1841-1913) Braziliaans staatsman, president van 1898 tot 1902. Voorkwam met behulp van een lening van £ Canaris, Wilhelm
Canaris, Wilhelm (1887-1945) Duits admiraal, werd in 1938 leider van de Duitse militaire inlichtingendienst (Abwehr). Onzeker is of hij het verzet Candische oorlog
Candische oorlog (Italiaans: Candia = Kreta) Oorlog tussen Venetië en Turkije rond de stad Candia (Iráklion) op Kreta, dat in 1204 door de Venetianen Canina, Luigi
Canina, Luigi (1795-1856) Italiaans architect en archeoloog, meer onderzoeker dan scheppend kunstenaar. Uit zijn bouwkundige werk (zoals de heraanleg Cannae
Cannae (thans: Canne) In de Oudheid stad in de Italiaanse streek Apulië. Bekend van de slag bij Cannae (216 v.C.), waarin de Carthaagse veldheer Cannae, slag bij
Cannae, slag bij (216 v.C.) Veldslag tijdens de Tweede Punische oorlog (218-201 v.C.), waarin de Carthaagse veldheer Hannibal een Romeins leger Canneman, Elias
Canneman, Elias (1777-1861) Nederlands staatsman, was gedurende de Franse tijd direct betrokken bij het financiële beheer der Nederlanden. Onder Canning, Charles John
Canning, Charles John (1812-1862) Brits politicus, zoon van George C. Als gouverneur-generaal van India onderscheidde hij zich door gematigd Canning, George
Canning, George (1770-1827) Brits liberaal politicus, aanhanger van Pitt. Minister van Buitenlandse Zaken onder Portland (1807-1809) en onder canopen
canopen Vier Oudegyptische urnen, bestemd om de ingewanden van gemummificeerde lijken in te bewaren. De deksels hebben de vorm van een mensenhoofd, Canossa
Canossa Kasteel in Noord-Italië, bij Reggio nell'Emilia, o.a. eigendom van gravin Mathilda van Toscane. Gedurende de investituurstrijd had de Duitse Canossa, gang naar
Canossa, gang naar Boetedoening van Hendrik IV, keizer van het Heilige Roomse Rijk, voor paus Gregorius VII. In de investituurstrijd had de Duitse Cánovas del Castillo, Antonio
Cánovas del Castillo, Antonio (1828-1897) Spaans politicus, historicus, jurist en letterkundige. Aanvankelijk behoorde hij tot de Unión Liberal, later
Canrobert, Certain
Canrobert, Certain (François Certain Canrobert; 1809-1895) Frans maarschalk, streed in Algerije tegen emir Abd al-Qadir (1847) en nam deel aan Cant, Reynier
Cant, Reynier (1536-1595) Nederlands staatsman en burgemeester van Amsterdam. C. was een der eerste en voornaamste aanhangers van burgerlijke caoutchoucartikel
caoutchoucartikel (caoutchouc = rubber; kapstokartikel) Een wettelijke bepaling, die zo elastisch is geformuleerd dat men er alle kanten mee uit kan. Capellen tot den Pol, Joan Derk van der
Capellen tot den Pol, Joan Derk van der (1741-1784) Nederlands edelman, afkomstig uit Overijssel, een van de belangrijkste leiders van de patriotten Capellen, Alexander van der
Capellen, Alexander van der (1592-1656) Heer van Aertsbergen, Boedelhof, Mervelt, enz. Nederlands edelman, lid van de Raad van State en van Capellen, Theodorus Frederik van
Capellen, Theodorus Frederik van (1762-1824) Nederlands marineofficier. Ontpopte zich als orangist tijdens de Bataafse Republiek en werd na deelname Capetingers
Capetingers (Lat: cappa = mantel) Na de Merovingers en de Karolingers het derde Franse koningsgeslacht, dat regeerde van 987 (Hugo Capet) tot Capitolinus
Capitolinus (Capitool) Een van de zeven heuvels waarop Rome gebouwd is; in de Oudheid stond hier een driedelige tempel gewijd aan Jupiter, Juno capitularia
capitularia (Lat: capitulum = kapittel, hoofdstuk) In het Latijn gestelde bestuurlijke en wetgevende verordeningen van de Frankische koningen, zo g
capitulatie van Rustenburg
capitulatie van Rustenburg Capitulatie op 16 september 1795 van het Hollandse garnizoen van de Kaapkolonie aan de Britse admiraal George Elphinston
capitulaties (Turkse)
capitulaties (Turkse) Staatsverdragen, afgesloten door de Turkse sultan met andere soevereine vorsten, waarin de status werd geregeld van buitenlandse Capodistrias, Joannis Antonius
Capodistrias, Joannis Antonius (1776-1831) Grieks staatsman, o.a. adviseur van Tsaar Alexander I tijdens het Congres van Wenen. Steunde in de Capone, Alphonse (Al)
Capone, Alphonse (Al) (1899-1947) Amerikaans bendeleider, geboren te Napels. Controleerde in de jaren twintig tijdens de drooglegging de gehel
Caprivi, Georg Leo von
Caprivi, Georg Leo von (1831-1899) Graaf van Caprivi, Duits militair en staatsman. O.a. chef van de generale staf van het 10e legerkorps (1870) en Capua
Capua In de Oudheid de belangrijkste stad van de Italiaanse landstreek Campania, ca. 800 v.C. gesticht door de Etrusken. Later in handen van de Samnieten Caracalla
Caracalla (186-217) Romeins keizer (vanaf 211), heette oorspronkelijk Bassianus, maar liet zich in 198 Marcus Aurelius Severus Antoninus noemen. Caracas Compagnie
Caracas Compagnie (Guipúzcoa Compagnie) Verkreeg in 1728 van de Spaanse koning het monopolie op de handel tussen Spanje en (de Spaanse Caramurú
Caramurú (werkelijke naam: Diogo Álvarez; gest. 1557) Portugees zeeman en avonturier. Caramurú leed ca. 1510 voor de kust van Zuid-Amerika schipbreuk. Carausius, Marcus Aurelius
Carausius, Marcus Aurelius (reg. 286-293) Romeins keizer, van geboorte Menapiër (Belgisch-Gallische stam). Moest in opdracht van keizer Maximianus
Carbonari
Carbonari Geheime nationalistische revolutionaire beweging, ontstaan in Zuid-Italië in het begin van de 19e eeuw. Zij probeerde de koninkrijken die Cárdenas, Lázaro
Cárdenas, Lázaro (1895-1970) Mexicaans generaal en politicus, trachtte als president (1934-1940) de sociaal-economische doeleinden van de revolutie Cardijn, Jozef Leo
Cardijn, Jozef Leo (1882-1967) Belgisch rooms-katholiek geestelijke en sociaal leider. Stichtte in 1924 als onderpastoor te Laken de KAJ (Katholieke Cariás Andino, Tiburcio
Cariás Andino, Tiburcio (1876-1969) Hondurees conservatief politicus en militair, aanvoerder van de Nationale Partij tijdens de burgeroorlog van Carleton, Dudley
Carleton, Dudley (1573-1632) Engels humanist en diplomaat, o.a. ambassadeur bij de Republiek en als zodanig lid van de Raad van State (1616-1627). carlisten
carlisten Aanhangers van Don Carlos (1788-1855), de broer van de Spaanse koning Ferdinand VII, en zijn nazaten. De aanspraken van Don Carlos, Carlos I
Carlos I (Karel I van Portugal; 1863-1908) Koning van Portugal van 1889-1908 als opvolger van Lodewijk I. Zijn regering kenmerkte zich door ernstige Carlos, Don
Carlos, Don 1. (1545-1568) Spaans kroonprins, zoon van Filips II en Maria van Portugal, die beiden Johanna de Waanzinnige als grootmoeder hadden. Carlota
Carlota (1840-1927) Enige dochter van koning Leopold I van België, trouwde met Maximiliaan, een Oostenrijkse prins, die van Napoleon III de Mexicaanse Carlyle, Thomas
Carlyle, Thomas (1795-1881) Brits geschiedschrijver. Studeerde theologie en wiskunde, werd in 1865 rector van de universiteit van Edinburgh. Zijn Carmichael, Stokeley
Carmichael, Stokeley (geb. 1941) Amerikaanse zwarte leider, o.a. van de Student Nonviolent Coordinating Committee (1965-1967). Emancipatie Carmona, Antonio Oscar de Fragosa
Carmona, Antonio Oscar de Fragosa (1869-1951) Portugees maarschalk en politicus, wierp samen met Mendes Cabeçadas in 1926 het bestaande Carnot, Lazare Nicolas Marguérite
Carnot, Lazare Nicolas Marguérite (1753-1823) Frans krijgskundige en politicus, o.a. lid van de Wetgevende Vergadering (1791) en de Conventie Carolina van Oranje-Nassau
Caro, Miguel Antonio (1843-1909) Conservatief Colombiaans staatsman, letterkundige en dichter. Na een politieke carrière (presidentschap 1894-9
Caro, Rodrigo
Caro, Rodrigo (1573-1647) Spaans schrijver. Hij werd tot priester gewijd, maar was tevens praktizerend advocaat. Zijn eigenlijke belangstelling ging carpetbaggers
Carolina van Oranje-Nassau (1743-1787) Dochter van stadhouder Willem IV, gehuwd met Karel Christiaan van Nassau-Weilburg. Had grote invloed Caroline Amelia Elizabeth
Caroline Amelia Elizabeth (1768-1821) Koningin van Groot-Brittannië, gehuwd met George IV (1795) en dochter van de hertog van Brunswijk-Wolfenbütt
Caron, François
Caron, François (1600-1673) Nederlands ambtenaar in dienst van de VOC. Begonnen als koksmaat werd hij al spoedig (1629) opperhoofd van de Caron, Noël de
Caron, Noël de (ca. 1550-1624) Heer van Schoonewal, Zuid-Nederlands staatsman en diplomaat. De Caron vervulde enkele diplomatieke missies tijdens Caro, Miguel Antonio
carpetbaggers In de VS de naam voor radicalen uit de Noordelijke staten, die na de Amerikaanse Burgeroorlog (1861-1865) voor de Zuidelijke staten Carrera, José Miguel
Carr, Edward Hallett (1892-1982) Brits historicus, van 1936-1947 docent in de internationale politiek aan de universiteit van Wales. Werk o.m. studies Carson, Edward Henry
Carrera, José Miguel (1785-1821) Chileens onafhankelijkheidsstrijder tegen Spanje. Riep zichzelf tot eerste president van Chili uit (1811), maar werd Carrero Blanco, Luis
Carrero Blanco, Luis (1903-1973) Spaans militair en politicus. Vice-voorzitter van de Cortes (sinds 1943) en vertrouweling van Franco. Carrero Blanco Carrington, Lord Peter
Carrington, Lord Peter (geb. 1919) Brits politicus. Carrington volgde een opleiding aan Royal Military College Sandhurst. Hij speelde een zeer belangrijke Carr, Edward Hallett
Carson, Edward Henry (1854-1935) Politicus en jurist, leider van het protestantse verzet tegen 'home rule' van Ierland. In 1892 werd hij Unionistisch Carstensz, Jan
Carstens, Karl (1914-1992) Duits politicus. Als lid van de CDU was Carstens achtereenvolgens staatssecretaris van Buitenlandse Zaken (1960-66) Carteret, Philip
Carstensz, Jan (ca. 1590-na 1635) Nederlands zeevaarder, voer in opdracht van J.P. Coen naar Nieuw-Guinea om na te gaan of dit verbonden was Carstens, Karl
Carter, Howard (1873-1939) Brits egyptoloog, deed o.a. opgravingen o.l.v. Flinders Petrie bij Tell el Amarna (1892). Ontdekte samen met Carnarvon Carter, James Earl (Jimmy)
Carter, James Earl (Jimmy) (geb. 1924) Negenendertigste president van de VS. Maakte carrière bij de marine, waar hij een opleiding volgde tot kernf
Carteret, Philip (gest. 1796) Engels zeevaarder, maakte van 1766 tot 1769 met Samuel Wallis een reis naar de zuidelijke Grote Oceaan. In de Straat Carter, Howard
Carthago
Carthago Stad aan de noordkust van Afrika (vlakbij het huidige Tunis), gesticht in 814 v.C. door de Feniciërs. Vanaf 650 v.C. bouwde Carthago, rijk Cartier, Jacques
Cartier, Jacques (1491-1557) Frans zeevaarder, probeerde - in opdracht van Frans I - de noordwestelijke doorvaart te vinden en ontdekte daarbij de cartografie, historische
cartografie, historische Studie van de geschiedenis van geografische kaarten. De historische cartografie geeft inzicht in zowel het veranderende wereldbeeld Carton de Wiart, Henri
Carton de Wiart, Henri (1869-1951) Belgisch rooms-katholiek politicus en letterkundige. Was een der oprichters van de 'Ligue Nationale du Suffr
Cartouche (gesch.)
Cartouche (gesch.) (eig. Louis Dominique Bourguignon; 1693-1721) Frans bandiet, die vanaf zijn 24e jaar als leider van een dievenbende Parijs onveilig Cartwright, Edmund
Cartwright, Edmund (1743-1823) Brits uitvinder, aanvankelijk anglicaans geestelijke. Kreeg in 1785 patent op zijn power loom (mechanisch weeftoestel) Carvalho, Otelo Saraivo de
Carvalho, Otelo Saraivo de (geb. 1936) Portugees militair en politicus. Speelde een grote rol in de Beweging der Strijdkrachten (MFA), die op 25 Casablanca-affaire
Casablanca-affaire Incident in de Marokkaanse stad Casablanca in 1908, dat de slechte verhouding tussen Frankrijk en Duitsland tijdens de eerste Casanova, Laurent
Casanova, Laurent (geb. 1906) Frans communistenleider, die in de naoorlogse jaren verantwoordelijk was voor culturele zaken en de betrekkingen Casembroot, Leonard van
Casembroot, Leonard van (ca. 1522-1604) Zuid-Nederlands staatsman, tijdens de Beeldenstorm burgemeester van Brugge. Week in 1573 uit naar Casement, Roger David
Casement, Roger David (1864-1916) Iers vrijheidsstrijder en koloniaal ambtenaar voor Groot-Brittannië, o.a. consul in de Vrijstaat Kongo (1901
Casey, Richard G.C.
Casey, Richard G.C. (1890-1976) Australisch politicus, werd in 1931 lid van het Gemenebestparlement. In de eerste jaren van WO II was C. ambassadeur Casey, William Joseph
Casey, William Joseph (1913-1987) Amerikaans jurist en politicus. Casey vergaarde in de jaren vlak voor de Tweede Wereldoorlog en in de naoorl
Casimir-Périer, Jean Paul Pierre
Casimir-Périer, Jean Paul Pierre (1847-1907) Frans staatsman, sinds 1876 afgevaardige (linker-centrum) in de Kamer; minister-president van 1893-Cassander
Cassander (ca. 355-ca. 297 v.C.) Diadochenvorst in Macedonië, misschien de moordenaar van Alexander de Grote. Vermoordde in de strijd om de Cassin, René
Cassin, René (1887-1976) Frans jurist, hoogleraar te Lille en Parijs en aan de Academie voor Internationaal Recht te Den Haag. Was o.m. afgevaar
Cassius Longinus, Gaius
Cassius Longinus, Gaius (gest. 42 v.C.) Romeins magistraat en legeraanvoerder, samen met zijn zwager Brutus leider van de moordenaars van Caesar
Castaneda Castro, Salvador
Castaneda Castro, Salvador (ca. 1888 - 1965) President van El Salvador (1945-48). Doorliep een militaire loopbaan en was minister van binnenlandse
Castanheda, Fernao Lopes de
Castanheda, Fernao Lopes de (ca. 1500-1559) Portugees kroniekschrijver. Hij was de zoon van een ambtenaar en volgde zijn vader in 1528 naar Castelar y Ripoll, Emilio
Castelar y Ripoll, Emilio (1832 - 1899) Spaans politicus, historicus, schrijver en redenaar. Als hoogleraar werd hij om politieke redenen ontslagen. castellum
Castellum Flevum Romeinse vesting bij de zuidpunt van het Flevomeer, rond 12 na Chr. gebouwd door Nero Claudius Drusus voor de verkenning
castellum Romeins fort of legerkamp voor een troepenmacht kleiner dan een legioen, met hetzelfde grondplan als een castra. Castella werden langs Castellum Flevum
Castilië, koninkrijk van
Castilië, koninkrijk van Spaans koninkrijk ontstaan in de 9e eeuw n.C. Het omvatte toen een gebied ten oosten en zuidoosten van het koninkrijk Lé
Castillo Armas, Carlos
Castillo Armas, Carlos (1914 - 1957) President van Guatemala van 1954 tot 1957. Ontving een militaire opleiding. In 1949 betrokken bij een misl
Castle, Barbara (1910 -1990) Engels politica, actief in de Labour Party sinds 1929. In WO II leidde ze het ministerie van voedselvoorziening. In 1945 castra
Castlereagh, Robert Stewart
Castlereagh, Robert Stewart (1769-1822) Markies van Londonderry, Brits staatsman, o.a. lid van Lagerhuis (1801-1822). Speelde als minister van Castle, Barbara
castra Romeins legerkamp voor een of meer legioenen (1 legioen was ca. 5000 man). Meestal rechthoekig grondplan, met de tent van de bevelhebber Castra Vetera
Castra Vetera Romeins legerkamp op de linkeroever van de Rijn, ten zuiden van Xanten. Gesticht ca. 12 v.C. door Nero Claudius Drusus; diende ter Castries, Christian Marie Fernand Comte de La Croix de
Castries, Christian Marie Fernand Comte de La Croix de (1902-1991) Frans generaal. Comte de La Croix de Castries stamde uit een familie van Castro Ruz, Fidel
Castro Ruz, Fidel (geb. 1927) Cubaans politicus en jurist. Castro kreeg 15 jaar gevangenisstraf na een mislukte staatsgreep in juli 1953. Nadat hem castroïsme
castroïsme Een stroming binnen het communisme genoemd naar de Cubaanse leider Fidel Castro (geb. 1927). Het castroïsme vormt geen in detail catacomben
catacomben In de Oudheid een terrein in Rome aan de Via Appia, mogelijk genoemd naar natuurlijke grotten aldaar. Vanaf de 3e eeuw werd de term Catalaunische Velden
Catalaunische Velden Vlakte rondom de Gallische stad Catalauni (het huidige Franse Châlons-sur-Marne), waar de Hunnen onder Attila verslagen
Catalaunische Velden, slag bij de
Catalaunische Velden, slag bij de (451 n.C.) Slag bij het huidige Châlons-sur-Marne in Frankrijk, waarin de Romeinen, gesteund door de Visigoten Cateau-Cambrésis
Cateau-Cambrésis Vroeger de naam van de Franse stad Le Cateau in het dep. Nord. De vrede van Cateau-Cambrésis (3 april 1559) beëindigde de Catharina de Médicis
Catharina de Médicis (1519-1589) Koningin van Frankrijk. Na de onverwachte dood van Hendrik II in 1559 begon in Frankrijk een periode van bur
Catharina I (Rusland)
Catharina I (Rusland) (eig. Martha Skavronska; 1684-1727) Keizerin van Rusland (1725-1727), van lage afkomst, maar intelligent en energiek. Al
Catharina II de Grote (Rusland)
Catharina II de Grote (Rusland) (1729-1796) Russisch tsarina. Na de dood van Peter de Grote werd Rusland geregeerd door een aantal onbelangrijke Catharina van Aragón (Engeland)
Catharina van Aragón (Engeland) (1485-1536) Koningin van Engeland, eerste vrouw van Hendrik VIII (1509), dochter van Ferdinand II van Aragón Cathelineau, Jacques
Cathelineau, Jacques (1759-1793) Een der leiders van de royalistische opstand in de Vendée. C. genoot groot aanzien door de verovering van vele Catilina, Lucius Sergius
Catilina, Lucius Sergius (ca. 108-62 v.C.) Romeins magistraat uit een verarmd patricisch geslacht, kwam in financiële moeilijkheden en trachtte, vanwege Cato Maior, Marcus Porcius
Cato Maior, Marcus Porcius (234-149 v.C.) Romeins staatsman, legeraanvoerder en schrijver. Was een fel bestrijder van de invloed der Griekse cultuu
Cato Minor, Marcus Porcius
Cato Minor, Marcus Porcius (de Jongere; 95-46 v.C.) Romeins magistraat (bijg. Uticensis), achterkleinzoon van Cato Maior. Cato Minor was een Cato Street conspiracy
Cato Street conspiracy Complot van een aantal Londense arbeiders o.l.v. de revolutionair Arthur Thistlewood (1774-1820) om op 23 februari 182
Catulus, Quintus Lutatius de Jonge
Catulus, Quintus Lutatius de Jonge (gest. 61 v.C.) Romeins consul, zoon van Catulus de Oude. Koos na de dood van Sulla (87 v.C.) de zijde van Catulus, Quintus Lutatius de Oude
Catulus, Quintus Lutatius de Oude (gest. 87 v.C.) Romeins veldheer en consul, behaalde met Gaius Marius de beslissende overwinning op de Kimbren Cauchie, Alfred
Cauchie, Alfred (1860-1922) Belgisch priester en kerkhistoricus, o.a. hoogleraar in de kerkgeschiedenis te Leuven. Oprichter van de Revue d'Histoire Caudillo
Caudillo (Sp: aanvoerder) Titel waarmee de Spaanse generaal Franco zich vanaf 1936 tooide, als een soort equivalent van het Duitse Führer en het Italiaanse Caudium
Caudium In de Oudheid stad in Italië, in Campania, aan de Via Appia. Hier liepen de Romeinse legioenen in 321 v.C. in een hinderlaag en moesten Cauwelaert, Frans van
Cauwelaert, Frans van (1880-1961) Belgisch rooms-katholiek politicus, broer van August van Cauwelaert. Parlementslid voor Antwerpen (1910-1961
Cauwelaert, Karel Emiel Antoon van
Cauwelaert, Karel Emiel Antoon van (1905-1987) Vlaams journalist en politicus. Cauwelaert studeerde rechten te Leuven en was tot 1945 ambtenaar Cavell, Edith Louisa
Cavell, Edith Louisa (1865-1915) Brits verpleegster, onderscheidde zich door hulp aan geallieerde soldaten in WO I. Directrice van de eerste school Cavendish, Thomas
Cavendish, Thomas (1560-1592) Engels ontdekkingsreiziger, de derde die om de aarde voer. In 1585 vergezelde hij R. Grenville en W. Raleigh op Cavour, Camillo Benso di
Cavour, Camillo Benso di (1810-1861) Italiaans liberaal-nationalistisch staatsman, richtte samen met Cesare Balbo het blad 'Il Risorgimento' (De
Caxias, Luis Alves de Lima e Silva
Caxias, Luis Alves de Lima e Silva (1803-1880) Braziliaans militair en conservatief politicus. Sloeg separatistische opstanden neer in de jaren 1841-Ceausescu, Elena
Ceausescu, Elena (1919-1989) Roemeens politica. Elena Ceausescu werd opgeleid als scheikundige maar was vooral bekend als echtgenote van de Ceausescu, Nicolae
Ceausescu, Nicolae (1918-1989) Roemeens politicus. Actief in de communistische jeugdbeweging in de jaren dertig, volksvertegenwoordiger in 1946. Cecil, Robert
Cecil, Robert (1864-1958) Brits politicus, vanaf 1923 1e viscount Cecil of Chelwood. Afgevaardigde naar de vredesconferentie van Parijs (1919), waar Cecil, William
Cecil, William (lord Burghley; 1521-1598) Engels staatsman, o.a. secretaris van Edward VI en Mary Stuart. Werd door Elizabeth in 1558 benoemd celt
celt Stenen bijl of beitel, die gebruikt werd door mensen uit het Neolithicum. In tegenstelling tot oudere bijlen kon de celt aan een houten handvat bevestigd cenotaaf
cenotaaf In het oude Egypte een leeg praalgraf, meestal voor een vorst. In de klassieke Oudheid een graf voor iemand wiens lijk ontbrak. Tegenwoordig censor
censor Functionaris in het oude Rome, belast met het opstellen van de lijst van burgers en de schatting van hun vermogen (de census), ten behoeve census
census (Ned: cijns) Oorspronkelijk een bepaalde grondrente die men aan een feodale heer verschuldigd was. Later de mate van welstand vereist voor Centraal Comité
Centraal Comité Het Centraal Comité van de communistische partij was in de Sovjet-Unie en in Oost-Europa formeel het bestuur van de regerende Central Treaty Organization
Central Treaty Organization (CENTO; Centrale Verdragsorganisatie, CENVO) Verdrag gericht op militaire, politieke en economische samenwerking centrale mogendheden
centrale mogendheden (Ook: Centralen) Benaming voor Duitsland en Oostenrijk-Hongarije en hun bondgenoten Turkije en Bulgarije tijdens de Eers
Centrumdemocraten
Centrumdemocraten (CD) Nederlandse politieke partij. De Centrumdemocraten (1984) waren een afsplitsing van de uit 1980 daterende extreem-r
Centrumpartij
Centrumpartij Nederlandse politieke partij met ultrarechtse en racistische doelstellingen, opgericht in 1980. De Centrumpartij behaalde in 1982 één centuria
centuria Militaire en politieke afdeling van Romeinse burgers, ingesteld door koning Servius Tullius en oorspronkelijk 100 man omvattend. De aanvoerder cesaropapisme
cesaropapisme Vermenging van wereldlijke en kerkelijke macht, in het bijzonder de situatie waarin de keizer (caesar) tevens het hoofd van de Kerk Céspedes, Carlos Manuel de (de Oudere)
Céspedes, Carlos Manuel de (de Oudere) (1819-ca. 1874) Cubaans strijder voor de onafhankelijkheid. Zette de eerste opstand tegen de Spaanse Ceterum censeo Carthaginem esse delendam
Ceterum censeo Carthaginem esse delendam (Lat: Overigens ben ik van mening dat Carthago verwoest moet worden) Uitspraak van de Romei
Cetywayo
Cetywayo (Ketschwayo; ca. 1826-1884) Koning der Zoeloes (1873-79). Verzette zich tegen de Britten en kwam met hen in oorlog in 1879. C. behaalde Cévennes-opstand
Cévennes-opstand Opstand van de 'camisards' in de Cévennes (1702-10), het bergachtig gebied in het zuidoosten van Frankrijk (Languedoc), n.a.Chacón, Lázaro
Chacón, Lázaro (1873-1931) Guatemalaans militair en politicus, president van 1926-30. Eind 1930 werd hij door de coup van generaal Manuel Orellana Chaco-oorlog
Chaco-oorlog (1932-1935) Oorlog tussen Bolivia en Paraguay over de Gran Chaco. Bolivia, dat in de Pacifico-oorlog (1879-1884) zijn toegang tot Chadli, Bendjedid
Chadli, Bendjedid (geb. 1929) Algerijns politicus. Chadli begon zijn loopbaan als militair toen hij zich in 1955 aansloot bij de Algerijnse onafhankelijkheidsstrijders. Chaeronea
Chaeronea (Gr.: Chaironeia) In de Oudheid stad in de Griekse landstreek Boeotia, waar in 338 v.C. Philippus II van Macedonië een beslissende overwinning Chalcedon
Chalcedon (huidige Turkse Kadiköy) In de Oudheid belangrijke stad op de Kleinaziatische oever van de Bosporus, gesticht 685 v.C. door Megara. Chaldeeën
Chaldeeën Aramees volk dat rond 1000 v.C. Babylonië binnendrong en mede verantwoordelijk was voor de val van het Assyrische rijk. Omstreeks Chalid ibn Abdoel Aziez
Chalid ibn Abdoel Aziez (1913-1982; reg. 1975-1982) Koning van Saudi-Arabië, een der halfbroers van de vroegere koningen Saoed en Faisal. Hij Chalid ibn al-Walied
Chalid ibn al-Walied (gest. ca. 642) Arabisch veldheer tijdens de Omajjadendynastie, keerde zich eerst fel tegen de profeet Mohammad, maar werd Chalon
Chalon Frans adellijk geslacht, dat afstamde van de graven van Bourgondië. Verwierf in de 14e eeuw door vererving het prinsdom Orange (Oranje). Cham
Cham (Tsjam) Volk in Centraal-Vietnam en Cambodja. Afstammelingen van het oude Champa-rijk in Vietnam. De huidige Cham bedrijven landbouw, chamberlain
chamberlain Hooggeplaatst lid van het Britse hof. De functie stamt uit de 11e eeuw. Oorspronkelijk hield de chamberlain zich bezig met de koninklijke Chamberlain, Arthur Neville
Chamberlain, Arthur Neville (1869-1940) Brits conservatief politicus, zoon van Joseph Chamberlain. Aantal malen minister, o.a. van Financiën (1931-Chamberlain, Austen
Chamberlain, Austen (1863-1937) Brits conservatief politicus, oudste zoon van Joseph Chamberlain. O.a. minister van Financiën (1903-1905) en Chamberlain, Houston Stewart
Chamberlain, Houston Stewart (1855-1927) Brits-Duits schrijver, schoonzoon van Richard Wagner. Ontwikkelde in 'Die Grundlagen des 19. Jahrhunderts' Chamberlain, Joseph
Chamberlain, Joseph (1836-1914) Brits conservatief politicus, zoon van een schoenenfabrikant in Birmingham. Later krachtig burgemeester van deze Chambord, Henri Charles
Chambord, Henri Charles (1820-1883) Graaf van Chamdord, hertog van Bordeaux, Frans troonpretendent uit het geslacht der Bourbons. Chambord Chambre introuvable
Chambre introuvable Ultra-royalistische Franse kamer van gedeputeerden in het begin van de Restauratie (zitting 7 okt. 1815 - 29 april 1816). Deze chambres de réunion
chambres de réunion (Fr: kamers van hereniging) Colleges van juristen, door Lodewijk XIV in 1680 in enige Franse grensplaatsen ingesteld. Deze Chamorro, Diego Manuel
Chamorro, Diego Manuel President van Nicaragua (1921-23). C., een verwant van Emiliano C., was evenals deze een conservatief. Tijdens zijn bewi
Chamorro, Emiliano
Chamorro, Emiliano (1871-1966) Generaal, diplomaat en politicus uit Nicaragua. Tekende als gezant in de VS (1913-16) het Bryan-Chamorro-ver
Chamoun, Camille
Chamoun, Camille (1900-1987) Libanees politicus. Chamoun was een van de belangrijkste politieke leiders sinds de onafhankelijkheid, en van 1952 Champaigne, Philippe de
Champaigne, Philippe de (1602-1674) Frans schilder van Vlaamse afkomst. Ging in 1621 naar Parijs en werd daar leerling van Nicolas Poussin. Schi
Champlain, Samuel de
Champlain, Samuel de (1567-1635) Frans ontdekkingsreiziger, aanschouwde als eerste Europeaan het Huronmeer en exploreerde het Noord-Amerikaan
Champollion, Jean François
Champollion, Jean François (1790-1832) Frans archeoloog, o.a. hoogleraar geschiedenis in Grenoble. Bestudeerde de 'steen van Rosette', die tijdens
chan
chan (khan) Turkse vorstelijke titel, oorspronkelijk hoofd van een Mongoolse stam. Aan het hoofd van de Mongoolse stammenfederatie stond de groot-Chanis, Daniel
Chanis, Daniel President van Panamá na de dood van Domingo Díaz in augustus 1949. Hij werd enkele maanden later weer afgezet door het hoofd
Chanteries
Chanteries Het zingen van protestantse liederen op straat in verschillende steden van de Zuidelijke Nederlanden, m.n. Doornik, als protest tegen het Chapelier, Isaac-René-Guy le
Chapelier, Isaac-René-Guy le (1754-1794) Frans politicus, oprichter van de Bretonse club (voorloper van de jakobijnen). Hij werd voorzitter van Chapultepec
Chapultepec (in het Nahuatl, een Indiaanse taal, betekent dit: heuvel van de sprinkhaan) Ca. 60 m hoge heuvel ten westen van Mexico-Stad, vanaf Charbonnerie
Charbonnerie Revolutionaire geheime genootschappen in Frankrijk, geïnspireerd door de Italiaanse Carbonari. Vooral actief tijdens de periode van Charette de la Contrie, François de
Charette de la Contrie, François de (1763-1796) Leider van de royalistische opstand in de Vendée (1793-96). In februari 1795 gaf hij zich over (charidjieten
charidjieten (Arab.: afgescheidenen) Groep die zich afscheidde van Ali ibn Aboe Talib na de onbesliste slag bij Siffien tegen Moeawija (657). Volgens Charles d'Orléans
Charles d'Orléans (1394-1465) Zoon van hertog Louis d'Orléans. Werd tijdens de slag bij Azincourt (1415) gevangengenomen en bleef gedwonge
Charles, prins
Charles, prins (Charles Philip Arthur George; geb. 1948) Kroonprins van Groot-Brittannië als oudste zoon van Elizabeth II en prins Philip. Prins van Charlotte Aldegonde Elisabeth Maria Wilhelmina
charleston (dans)
charleston (dans) Oorspronkelijk een negerdans uit het zuiden van de Verenigde Staten. Werd in de jaren twintig populair in Europa.
Charlotte Aldegonde Elisabeth Maria Wilhelmina (1896-1985) Groothertogin van Luxemburg, dochter van hertog Willem IV van Nassau. Trouwde Charlotte Augusta
Charlotte Augusta (1796-1817) Dochter van de latere Britse koning George IV en Carolina van Brunswijk. Trouwde in 1816 met de latere koning Charlotte Brabantina
Charlotte Brabantina (1580-1631) Gravin van Nassau, vijfde dochter van Willem van Oranje en Charlotte van Bourbon, gehuwd met de protestantse
Charlotte de Bourbon
Charlotte de Bourbon (1546-1582) Derde vrouw van Willem van Oranje (1575). Verpleegde haar man na de aanslag van Jean Jaureguy (1582), een Charlotte Flandrina van Nassau
Charlotte Flandrina van Nassau (1579-1640) Dochter van Willem van Oranje en Charlotte van Bourbon. Katholiek opgevoed en later abdis in Poitiers.
Charta '77
Charta '77 Mensenrechten- en dissidentenbeweging in Tsjecho-Slowakije, opgericht op 1 januari 1977 toen 241 prominente Tsjechen het manifest chartisme
chartisme Britse arbeidersbeweging die van 1830 tot 1848 actie voerde voor democratisering van het parlement en sociale hervormingen. In 1838 stelde Chartreuse, La Grande
Chartreuse, La Grande Klooster bij Grenoble, oudste klooster van de orde der kartuizers, gesticht door de Heilige Bruno (1084). Herbouwd na de
Chasboelatov, Roeslan Imranovitsj
Chasboelatov, Roeslan Imranovitsj (geb. 1942) Russisch politicus. Chasboelatov werkte reeds op 14-jarige leeftijd als industrieel arbeider. Nadat Chassé, David Hendrik, baron van
Chassé, David Hendrik, baron van (1765-1849) Nederlands generaal, ging in 1814 als luitenant-generaal in Franse dienst over in Nederlandse dienst. chassidisme
chassidisme Het chassidisme is een joodse religieuze en sociale beweging, ontstaan op basis van de leer van Israël Baäl Sjem Tov in West-Rusland.
Chastellain, Georges
Chastellain, Georges (gest. 1475) Bourgondisch diplomaat en kroniekschrijver, geboren in het Land van Aalst. Eerste officiële kroniekschrijver in Chatten
Chatten Invloedrijke Germaanse stam, woonachtig in het gebied tussen de rivieren de Main, Lahn en Fulda. Volgens Tacitus behoorden de Bataven Chauken
Chauken Germaanse stam, woonachtig tussen Eems en Elbe. Sloten zich niet aan bij de opstand der Cherusken tegen de Romeinen. Onafhankelijk toen Chaumette, Pierre Gaspard
Chaumette, Pierre Gaspard (1763-1794) Frans revolutionair politicus, had grote invloed op de inrichting van het schrikbewind (1792-1794). Lid Chauri Chaura-affaire
Chauri Chaura-affaire Op 5 februari 1922 stak een woedende menigte nationalisten het politiebureau in het dorp C. (Verenigde Provincies, nu Uttar Chautemps, Camille
Chautemps, Camille (1885-1963) Frans radicaal-socialistisch politicus. Viermaal premier, o.a. na de val van het kabinet-Blum; hij slaagde niet in Chaves, Federico
Chaves, Federico President van Paraguay (1950-54). C. doorliep een lange politieke carrière, waarbij hij onder meer voorzitter van de Kamer van Chawalit Yonchaiyudh
Chawalit Yonchaiyudh Thais militair en politicus. Chawalit ging in 1990 met pensioen uit het leger en richtte zich vervolgens volledig op zijn polit
chef-president Ambtstitel in de Zuidelijke Nederlanden (ca. 1540-ca. 1789). Na versmelting der functies (1540) van chef en president van de Geheime Cheir al-Dien Barbarossa
Chefren
Chefren (Egypt.: Khafre) Egyptische farao uit de 4e dynastie (ca. 2500 v.C.), bouwde een piramide die iets kleiner is dan die van zijn vader Cheops, chef-president
Cheir al-Dien Barbarossa (1483-1546) Turks admiraal van Griekse afkomst, trad in 1516 in Turkse dienst en werd benoemd tot groot-admiraal (kapoed
Chemin des Dames
Chemin des Dames Strategische route van ca. 30 km over een bergkam in de Champagne, gelegen tussen de valleien van de Aisne en de Ailette. Vooral Chen Yun
Chen Yun (1905-1995) Chinees politicus. Chen sloot zich in 1925 aan bij de Communistische Partij, werd in 1931 lid van het Centraal Comité en nam Cheney, Richard (Dick)
Cheney, Richard (Dick) (geb. 1941) Amerikaanse politicus. Cheney werkte enige tijd als financieel adviseur, voordat hij in 1974 werd benoemd to
Cheops
Cheops (Egypt.: Khufu) Egyptisch farao uit de 4e dynastie (ca. 2500 v.C.), bouwer van de grootste piramide ter wereld, in Gizeh. De basis van de piramide Chersonesus
Chersonesus In de Oudheid benaming van verscheidene schiereilanden zoals de Thracische Chersonesus (het Turkse Gallipoli) en de Taurische Chersonesus Cherusken
Cherusken Germaanse stam, woonachtig in het stroomgebied van de Wezer, vooral bekend door hun verzet tegen de Romeinen in de 1e eeuw n.C. Chervenkov, Voelko
Chervenkov, Voelko (geb. 1900) Bulgaars politicus, verbleef van 1929-44 in de SU. Hij werd premier van Bulgarije in 1950 m.b.v. Stalin. Zijn invloed Chesterfield, Philip Dormer Stanhope
Chesterfield, Philip Dormer Stanhope (1694-1773) Brits staatsman, diplomaat en schrijver. Had vanaf 1715 zitting in het Lagerhuis en vanaf 1726 Chevènement, Jean-Pierre
Chevènement, Jean-Pierre (geb 1939) Frans politicus. Chevènement, die in 1964 lid werd van de Socialistische Partij (PS), werkte van 1965 tot chevron
chevron (Fr.: o.a. streep op mouw; keper) In de heraldiek een wapenfiguur, die lijkt op de nok van een huis. Ook rangonderscheidingsteken voor onderofficieren Chiang Ching-kuo
Chiang Ching-kuo (1910-1988) Chinees politicus. Chiang is de zoon van de Chinese nationalistische leider Chiang Kai-shek (Tsjiang Kai-sjek). Hij Chiari, Roberto Francisco
Chiari, Roberto Francisco (1905-1981) President van Panamá (1960-64). C., een zoon van Rodolfo C., behoorde tot de liberale partij. In 1960 werd Chiari, Rodolfo
Chiari, Rodolfo (1870-1937) President van Panamá (1924-28). C. onderdrukte de befaamde opstand van de (Cuna-)Indianen van San Blas van 1925. Chibca
Chibca (Muisca) Indianenvolk dat voor de komst van de Spanjaarden het hoogland van Bogotá (Colombia) beheerste. Bestond uit drie staten: die van Chichén Itza
Chichén Itza Ruïnenstad van de Maya's op het Mexicaanse schiereiland Yucatán. Werd gesticht in het begin van de 6e eeuw en kwam na 1000 onder Chichester-Clark, James
Chichester-Clark, James (geb. 1923) Premier van Noord-Ierland van 1969 tot 1971. C. kwam in conflict met rechtse protestanten, daar hij de posit
Childe, Vere Gordon
Childe, Vere Gordon (1892-1957) Zeer invloedrijk Brits prehistoricus en antropoloog. Childe bedreef archeologie vanuit een sociaal-wetenschappelijke Chilperik
Childebert
Childebert Germaanse mannennaam, afgeleid van 'hild' = strijd en 'bert' = glanzend. Gedragen door enkele Frankische koningen uit het huis der Merovingers: Childerik
Childerik Germaanse mannennaam, afgeleid van 'hild' = strijd en 'rik' = rijk, machtig. Gedragen door enkele Frankische koningen uit het huis der Merovingers:
Chilperik Germaanse mannennaam afgeleid van 'hilp' (van helpen) en 'rik' = rijk, machtig. Gedragen door enkele Frankische koningen uit het huis der Chimú
Chimú Machtig Indiaans koninkrijk aan de noordkust van Peru met als hoofdstad Chan Chan. Bloeitijd rond 1400 met een hoogontwikkelde cultuur. Chinees-Japanse oorlog
Chinees-Japanse oorlog 1. (1894-1895) Oorlog tussen Japan en China, uitgebroken na een opstand in Korea, waarbij zowel China als Japan troepen
Chinese Keizerrijk
Chinese Keizerrijk Periode van 221 v.C. tot 1911, waarin China vrijwel continu door dynastieën werd geregeerd. De Tsjin-dynastie (221-206 v. C.) Chinese Muur
Chinese Muur Ca. 2450 km lang verdedigingsbouwwerk in Noord-China, gebouwd als bescherming tegen nomadenstammen uit het noorden. De C
Chinese Revolutie
Chinese Revolutie (1923-1949) Strijd van de Chinese communisten tegen de Nationalisten om de heerschappij over China. De Nationalisten, veren
Chirac, Jacques René
Chirac, Jacques René (geb. 1932) Frans politicus, prominent figuur in de gaullistische beweging. Hij was enkele malen staatssecretaris, vervolgens Chiroux en Grignoux
Chiroux en Grignoux Scheldnamen voor twee politieke facties in Luik in de 17e eeuw. De Chiroux (zwaluwen in streek-Waals) waren de conservat
Chissano, Joaquim Alberto
Chissano, Joaquim Alberto (geb. 1930) Mozambiquaans politicus. Chissano was als een van de oprichters van het Bevrijdingsfront (Frelimo) een Chlotilde
Chlotilde (Clotilde) Frankisch koningin, vrouw van Clovis I. Bekeerde haar echtgenoot tot het rooms-katholiek geloof en leidde na diens dood een leven Choiseul, Étienne François
Choiseul, Étienne François (1719-1785) Hertog van Choiseul-Amboise, markies de Stainville; Frans staatsman, gunsteling van Madame de Pompadour. choppers
choppers Primitieve hakwerktuigen uit het Vroeg Paleolithicum; het waren stenen waarvan aan de zijkant in een of twee richtingen stukken waren Chosen
Chosen Nadat Korea sedert 1905 een Japans protectoraat was geweest, werd het in augustus 1910 door Japan geannexeerd. De nieuwe Japanse kolonie Chosroes
Chosroes Naam van twee koningen uit de Perzische dynastie der Sassaniden: 1. Chosroes I (Anoesjirwan de Rechtvaardige; reg. 531-579), beroemdste Chouans
Chouans (Bretons: kerkuilen) Koningsgezinde Franse boeren uit Bretagne, Maine en Normandië die in 1792 in opstand kwamen tegen de Franse Republiek. Chrispijn sr., Louis Henry
Chrispijn sr., Louis Henry (1854-1926) Nederlands toneelspeler en regisseur. Werkte bij vele gezelschappen en was aanvankelijk jarenlang de jeune-Christelijke Volkspartij
Christelijke Volkspartij (CVP) Belgische politieke partij, opgericht in 1945. De CVP droeg, behalve van 1954-58, steeds regeringsverantwoordelijk
Christelijk-Historische Unie
Christelijk-Historische Unie (CHU) Nederlandse politieke partij. De CHU ontstond in 1908, maar had haar wortels in de scheuring in de ARP naar christelijk-sociale beweging
christelijk-sociale beweging Politiek-religieuze beweging, opgekomen in het begin van de 19e eeuw als reactie op de sociale problemen die de Industri
christen-democratie Stroming in het politiek, sociaal en economisch denken gebaseerd op de christelijk-sociale leer. De christen-democratie, opgekomen Christen-Democratisch Appèl
Christen-Democratisch Appèl (CDA) Nederlandse politieke partij. Het ontstaan van het CDA was een duidelijk gevolg van de ontzuiling en de ontkerkeli
Christene Volkspartij
Christene Volkspartij Belgische politieke partij, in 1893 opgericht door de priester Adolf Daens en diens broer Pieter. Christensociaal en Vlaamsgezind Christenen voor het Socialisme
Christenen voor het Socialisme (CvS) Internationale beweging van christenen die het socialisme voorstaan. Moderne variant van het religieus socialisme,
christenvervolging
christenvervolging Het christendom stuitte in de eerste eeuwen van zijn bestaan op weerstanden bij de niet-christelijke omgeving. De weigering van christen-democratie
Christiaan I
Christiaan I (1426-1481) Koning van Denemarken, stichter van de Oldenburgse dynastie (1448-1863). In 1450 werd hij gekozen tot koning van Noorwegen, Christiaan II
Christiaan II (1481-1559) Koning van Denemarken, kleinzoon van Christiaan I. In 1513 werd hij door de Rijksraden tot koning gekozen van Denemarken, Christiaan III
Christiaan III (1503-1559) Koning van Denemarken en Noorwegen. Na de dood van zijn vader, Frederik I, werd hij wel ingehuldigd in Sleeswijk-Holstein Christiaan IV
Christiaan IV (1577-1648), koning van Denemarken en Noorwegen vanaf 1588. Christiaan IV wilde de geprivilegieerde standen dwingen hun bevoorrechte Christiaan IX
Christiaan IX (1818-1906) Koning van Denemarken vanaf 1863. Bij het zgn. Londense Protocol (1852) was hij tot troonopvolger benoemd, hoewel Christiaan V
Christiaan V (1646-1699) Koning van Denemarken en Noorwegen. In 1670 volgde hij zijn vader Frederik III op, die het absolutisme ingevoerd had Christiaan VI
Christiaan VI (1699-1746; reg. 1730-1746) Koning van Denemarken en Noorwegen. Hij was schuw, nauwgezet, onaantrekkelijk en devoot van aard Christiaan VII
Christiaan VII (1749-1808; reg. 1766-1784) Koning van Denemarken en Noorwegen. Christiaan VII was al vroeg geestesziek en daardoor onberekenbaar. Christiaan VIII
Christiaan VIII (1786-1848) Koning van Denemarken vanaf 1839, in 1814 tijdelijk koning van Noorwegen. Zette zich in voor het behoud van Noorwegen Christiaan X
Christiaan X (1870-1947) Koning van Denemarken sinds 1912 en IJsland (1918-1944), zoon van Frederik VIII. Christiaan maakte IJsland tot een o
Christian Science
Christian Science Christian Science, in Nederland ook wel de Christelijke Wetenschap genoemd, is een religieuze levensovertuiging, waarvan de Amerikaanse Christina van Zweden
Christina van Zweden (1626-1689) Koningin van Zweden. Na de dood van haar vader, Gustaaf II, in 1632 werd de regering waargenomen door een Christina, prinses
Christina, prinses (geb. 1947) Maria Christina, prinses der Nederlanden, prinses van Oranje-Nassau, prinses van Lippe-Biesterfeld. Christina is de Christlich-Demokratische Union
Christlich-Demokratische Union (CDU) Christelijk-democratische partij in Duitsland, opgericht in 1945. Haar zusterpartij in Beieren is de Christlich-Christoffel I
Christoffel I (ca. 1219-1259) Koning van Denemarken, wiens regering gekenmerkt werd door strijd met de adel en de geestelijkheid. Met de adel kwam Christoffel II
Christoffel II (1276-1332) Koning van Denemarken. Toen hij zijn broer Erik IV Menved opvolgde, had hij een 'handvest' moeten ondertekenen met Christoffel III
Christoffel III (1418-1448) Koning van Denemarken (sinds de afzetting van zijn oom Erik van Pommeren in 1439), van Zweden (1441) en van Noorwegen Christopher, Warren
Christopher, Warren (geb. 1925) Amerikaans jurist en politicus (Democraat). Christopher, die studeerde aan de University of Southern California Christus
Christus Griekse vertaling van het joodse begrip messias (gezalfde). Titel van Jezus, waarmee zijn messiasschap en zijn zalving met de Heilige Geest Chroesjtsjov, Nikita Sergejevitsj
Chroesjtsjov, Nikita Sergejevitsj (1894-1971) Sovjetrussisch staatsman. Chroesjtsjov was tien jaar lang de sterke man in de Sovjet-Unie. Hij heeft chroniqueur
chroniqueur (Fr.) Kroniekschrijver.
chronologie
chronologie (Tijdrekenkunde) De wetenschap van het meten en berekenen van de tijd. De historische chronologie verschaft de kennis om dateringen Chun Doo Hwan
Chun Doo Hwan (geb. 1931) Zuid-Koreaans generaal en politicus. Chun studeerde aan de Technische Hogeschool en de Militaire Academie te Taegu, Churchill, Winston Leonard Spencer
Churchill, Winston Leonard Spencer (1874-1965) Een van de belangrijkste politici in Engeland in de eerste helft van de 20e eeuw. Internationaal CIA
CIA (Central Intelligence Agency) De in 1947 opgerichte Amerikaanse centrale inlichtingendienst die tot doel had de werkzaamheden van de verschillende Ciano, Galeazzo
Ciano, Galeazzo (1903-1944) Graaf van Cortelazzo, Italiaans politicus en diplomaat ten tijde van Mussolini. Trouwde in 1930 met Mussolini's dochter Cid, El
Cid, El (Arab.: sidi = heer), bijnaam van Roderigo Diaz de Vivar, Spaans edelman en strijder tegen de Moren (ca. 1040-1100). Hij werd bezongen in Cilicië
Cilicië Historische landstreek in het zuidoosten van Klein-Azië. Het westelijk deel is bergachtig (Cilicische Poort), het oostelijk deel een vruchtbare Cimmeriërs
Cimmeriërs Indo-Germaans nomadisch ruitervolk, waarschijnlijk afkomstig uit Zuid-Rusland. Omstreeks 750 v.C. vielen ze Anatolië binnen, waar Cimon
Cimon (ca. 510-450 v.C.) Atheens staatsman en veldheer, zoon van Miltiades. Tamelijk antidemocratisch, pro-Sparta en fel anti-Perzisch. Werd zeer Cimoszewicz, Wlodzimierz
Cimoszewicz, Wlodzimierz (geb. 1950) Pools politicus. Tot 1985 was Cimoszewicz werkzaam als wetenschappelijk medewerker aan het Instituut Cincinnatus, Lucius Quinctius
Cincinnatus, Lucius Quinctius (5e eeuw v.C.) Romeins magistraat, o.a. consul in 460. Toen Rome in de strijd tegen de Etruriërs door de Aequi bedreigd
Cinna, Lucius Cornelius
Cinna, Lucius Cornelius (130-84 v.C.) Romeins magistraat, leider van de volkspartij tijdens de burgeroorlog. Voerde als consul (87) een schrikbewind cinquecento
Cinq-Mars, Henri Coiffier de Ruzé (markies van C.; 1620-1642) Gunsteling van Lodewijk XIII in de functie van opperstalmeester. Richelieu trachtte circensische spelen
cinquecento (Ital.: vijfhonderd; eig. mille cinquecento) Aanduiding in de kunstgeschiedenis voor de 16e eeuw. Als stijlbegrip gebruikt voor de Hoog- Cinq-Mars, Henri Coiffier de Ruzé
circensische spelen Spelen die in het oude Rome in een circus (langwerpige renbaan) werden gehouden. Het grootste circus was het Circus Maximus. Cisalpijnse republiek
Cisalpijnse republiek Noord-Italiaanse republiek, in 1797 door Napoleon in Lombardije gesticht. Vanaf 1802 werd de Cisalpijnse republiek Italiaanse Cisleithanië
Cisleithanië Het Oostenrijkse deel van de dubbelmonarchie, die in 1867 werd geschapen bij de Ausgleich. De Donaumonarchie werd op aandringen
cisterciënzers
cisterciënzers Cisterciënzers zijn de stichters van het klooster Cistercium of Cîteaux en hun volgelingen. De stichters van Cîteaux verlieten hun klooster ciscis-
citoyen (Fr: burger) Aanspreektitel tijdens de Franse Revolutie. Het impliceerde gelijkheid van allen en een afkeer van adellijke en geestelijke titels, Citrine, Walter
Citrine, Walter (1887-1938) Brits vakbondsleider. Secretaris-generaal van het Trade Unions Congress van 1926-46. In die hoedanigheid leider van Citters, Aernout van
Citters, Aernout van (1633-1696) Nederlands jurist en diplomaat, was aanvankelijk secretaris van Middelburg en lid van de Hoge Raad. Van 1680
Civil Rights-beweging
Civil Rights-beweging (Lett: burgerrechtenbeweging) Beweging in de VS die streefde naar gelijke burgerrechten voor de zwarte bevolking. Hoewel
civitas
civitas Het burgerrecht in het Romeinse Rijk omvatte o.a. het recht van handel, huwelijk, stemrecht in de volksvergadering en toegang tot de ambten. Claes, Lode
Claes, Lode (1913-1997) Belgisch (Vlaams) politicus. Claes studeerde rechten in Leuven en vestigde zich als advocaat in Antwerpen. Onder de Duitse Claes, Willy
Claes, Willy (geb. 1938) Belgisch socialistisch politicus, vanaf 1968 volksvertegenwoordiger voor het district Hasselt. Werd in 1971 gekozen met 20.000 Clarendon, Edward Hyde, graaf van
Clarendon, Edward Hyde, graaf van (1609-1674) Engels staatsman en historicus. Poogde tijdens de Engelse burgeroorlog tevergeefs de breuk tussen Clarendon, George William Frederick Villiers, graaf van
Clarendon, George William Frederick Villiers, graaf van (1800-1870) Engels liberaal staatsman en diplomaat. Als gezant te Madrid (1833-39) steunde clarissen
clarissen Kloosterorde, vrouwelijke tak der franciscanerorde, gesticht rond 1212 door Clara van Assisi (Clara Sciffi: 1194-1253). De clarissen volgden Clark, Mark Wayne
Clark, Mark Wayne (1896-1984) Amerikaans generaal. Bevelhebber van alle Amerikaanse landstrijdkrachten in Groot-Brittannië (1942), bevelhebber Claudius Civilis
Claudius Civilis (Gaius Julius Civilis; 1e eeuw n.C.) Aanvoerder van de Bataafse hulptroepen, kwam in 69/70 in opstand tegen de Romeinen en werd Claudius I
Claudius I (ook: Tiberius Claudius Nero Germanicus; 10 v.C.-54 n.C.) Claudius I had te kampen met loop- en spraakproblemen. Werd na de dood van Claudius II
Claudius II (ook: Marcus Aurelius Claudius Goticus; 214-270 n.C.) Romeins keizer van 268-270. Onder keizer Gallienus was hij legercommandant Claudius, Appius Caecus
Claudius, Appius Caecus (Lat.: caecus = blind; gest. ca. 275 v.C.) Vooruitstrevend Romeins politicus, enkele malen consul en in 312 v.C. aangest
Claudius, geslacht
Claudius, geslacht Naam van een Romeins patriciërsgeslacht, de gens Claudia, dat tijdens de Republiek een belangrijke rol speelde in Rome. De plebeïsche Clausewitz, Carl Philipp Gottfried von
Claus, prins (geb. 1926) Claus George Willem Otto Frederik Geert, prins der Nederlanden, jonkheer van Amsberg, sinds 1966 gehuwd met koningin Clay, Henry
Clausewitz, Carl Philipp Gottfried von (1780-1831) Duits generaal en krijgskundige. O.a. directeur van de Militaire Academie (1818). Bekendste Claustre, Françoise
Claustre, Françoise Als gevolg van een dramatisch interview voor de Franse tv bekend geworden Franse archeologe. In 1974 werd zij door een links-Claus, prins
Clay, Henry (1777-1852) Amerikaans staatsman, leider van de oorlogspartij tegen Groot-Brittannië (tot 1812). Aantal jaren senator (1806-1810; 1831-Cleaver, Leroy Eldridge
Cleaver, Leroy Eldridge (1935-1998) Amerikaanse zwarte activist en schrijver, zat lange tijd in de gevangenis wegens handel in marihuana en pogi
Clemenceau, Georges Eugène Benjamin
Clemenceau, Georges Eugène Benjamin (1841-1929) Frans republikeins politicus, arts en letterkundige; had zeer grote invloed tijdens de Derde Clemens I
Clemens I (Clemens Romanus; 1e eeuw n.C.) Waarschijnlijk derde opvolger van Petrus als bisschop van Rome ('paus' van 88-89). Behoort tot de zgn. Clemens van Alexandrië
Clemens van Alexandrië (ca. 150-ca. 214) Vroeg-christelijk theoloog en wijsgeer. Als leider van de Alexandrijnse School speelde hij een belangrijke Clementine Albertine Marie Leopoldine
Clementine Albertine Marie Leopoldine (1872-1955) Belgisch prinses, dochter van Leopold II. Uit haar huwelijk met prins Napoleon Victor Bonaparte Clementis, Vladimir
Clementis, Vladimir (1902-1952) Tsjecho-Slowaaks jurist en politicus, in WO II lid van de voorlopige regering in Londen, tevens commentator van
Cleomenes I
Cleomenes I (reg. ca. 520-488 v.C.) Spartaans koning, leidde enkele tochten tegen Athene met het doel de aristocratische stroming aldaar te steunen. Cleomenes III
Cleomenes III (ca. 260-219), werd koning na de dood van Agis IV (235). Versloeg de Achaeïsche Bond en greep de macht in Sparta (ca. 227). Hervormde Cleon
Cleon (gest. 422 v.C.) Atheens democratisch staatsman, 'waakhond van het volk'. Stond in de Peloponnesische Oorlog tegenover Nicias, voorstander Cleopatra VII
Cleopatra VII (69-30 v.C.) Egyptisch koningin uit het geslacht der Ptolemaeën, regeerde samen met haar broer-gemaal Ptolemaeus XIII (51). Werd Clercq, Gilles le
Clercq, Gilles le (geb. ca. 1530) Rechtsgeleerde te Doornik en secretaris van Lodewijk van Nassau. Trad op als bemiddelaar voor het Compromis der Clercq, Staf de
Clercq, Staf de (1884-1942) Belgisch nationalistisch politicus, oprichter van het Vlaams Nationaal Verbond (1933) als opvolger van de Frontpartij. Clercq, Willy Clarisse Elvire Hector de
Clercq, Willy Clarisse Elvire Hector de (geb. 1927) Belgisch liberaal politicus (PVV), sinds 1958 volksvertegenwoordiger. Vice-premier en minister Cleveland, Stephen Grover
Cleveland, Stephen Grover (1837-1908) Amerikaans Democratisch politicus, o.a. gouverneur van New York. Won in 1884 de presidentsverkiezingen Clifford, Clark McAdams
Clifford, Clark McAdams (geb. 1906) Amerikaans jurist en politicus (Democraat). Was advocaat van verschillende grote firma's, een bezigheid die
Clifford, Thomas
Clifford, Thomas (1630-1673) Engels staatsman. Sinds de Restauratie lid van het Lagerhuis. Behoorde tot het beruchte Cabalministerie (1667-73) en Clinton, William Jefferson (Bill)
Clinton, William Jefferson (Bill) (geb. 1946) Amerikaans politicus. Geboren als William Jefferson Blythe III, naar zijn vader die voor zijn geboorte Clio
Clio (Ook: Kleio) Eerste van de negen muzen in de Griekse mythologie. Zij was de beschermster van de geschiedschrijving en het heldendicht en wordt cliometrie
cliometrie (geschiedmeting) Amerikaanse tak van de kwantitatieve geschiedenis. Grondleggers van de cliometrie waren New Historians als Frederick Clisthenes
Clisthenes (Gr.: Kleisthenes; 6e eeuw v.C.) Grieks staatsman, grondlegger van de Atheense democratie, nadat in 508 de volkspartij had gezegevierd. Clive, Robert
Clive, Robert (1725-1774) Brits militair en koloniaal bewindsman, vertegenwoordiger van de Britse Oostindische Compagnie en stichter van het Britse cloaca (riool)
cloaca (riool) (Latijn: riool) Afvoerkanaal, reeds in de 5e eeuw v.C. bekend in de Mesopotamische en Assyrische cultuur. In Athene gebruikte men Cloots, Anacharsis
Cloots, Anacharsis (eig. Jean-Baptiste du Val-de-Grâce, baron van Cloots; 1755-1794) Pruisisch filosoof, journalist en revolutionair van Nederlandse Clovis
Clovis (Chlodovechus, Chlodwig) Naam van een aantal Frankische koningen uit het huis der Merovingers: 1. Clovis I (ca. 465-511), hoofd van de Sa
Clovis-cultuur
Clovis-cultuur Oude Paleo-Indiaanse cultuur op de hoogvlakte van Arizona, New Mexico en Texas in de VS, die van ca. 10.000 voor Christus dateert. Club der Cordeliers
Club der Cordeliers (eig. société des droits de l'homme et du citoyen) Vereniging van Parijse republikeinen, opgericht in 1790 en gevestigd in het Cluny
Cluny Benedictijnerklooster in Bourgondië, gesticht in 910, middelpunt van een machtige kloosterhervormingsbeweging. De cluniacenzers wilden, coalitieverbod
Coalitie-oorlogen Benaming voor de zeven oorlogen van de Europese staten tegen de Franse Republiek en het Eerste Keizerrijk onder Napoleon Bonaparte Coates, Joseph Gordon
coalitieverbod Verbod op het vormen van belangenorganisaties door arbeiders of werkgevers. Dit verbod werd in Frankrijk ingesteld tijdens de Franse Coalitie-oorlogen
Coates, Joseph Gordon (1878-1943) Nieuw-Zeelands staatsman, kwam uit de boerenbeweging voor de Reformpartij in het parlement (1911). Vanaf Cobden-verdrag
Cobden, Richard (1804-1865) Brits liberaal politicus en industrieel, een van de leiders van de Anti-Corn Law League (1839), die afschaffing van de Cobenzl, Karl Philipp Johann von
Cobden-verdrag Handelsverdrag tussen Frankrijk en Engeland, gesloten in 1860, waarmee invoerrechten werden verlaagd en invoerverboden afgeschaft. Cobden, Richard
Cobenzl, Karl Philipp Johann von (1712-1770) Oostenrijks diplomaat, sinds 1753 gevolmachtigd minister in de Oostenrijkse Nederlanden. Mede Cochin
Cochin Havenstad in de Zuid-Indiase deelstaat Kerala, aan de Arabische Zee; 582.600 inw. (1991). Export van kopra, kokosvezels, thee, rijst en aar
Cochin-China
Cochin-China (Nam Bo) Het Mekong-deltagebied in het zuiden van het huidige Vietnam; de belangrijkste steden zijn Ho Chi Minh-Stad, Can Tho, Cochise
Cochise (gest. 1874) Apache-opperhoofd, die een belangrijke rol speelde in het Indiaanse verzet tegen de blanken. Na een aanvankelijk vreedzaam Cochrane, Thomas Alexander
Cochrane, Thomas Alexander (1775-1860) Brits zeeheld, graaf van Dundonald, onderscheidde zich bij de Britse marine in de napoleontische oorlogen. Cock Blomhoff, Jan
Cock Blomhoff, Jan (1779-1853) Nederlands koloniaal bestuurder, werd in 1817 leider van het door de Japanners aan de Nederlanders toegewezen Cockerell, Charles Robert
Cockerell, Charles Robert (1788-1863) Engels architect en archeoloog. Leerde het vak van zijn vader Samuel Pepys C. (1754-1827) en maakte als Cockerill, John
Cockerill, John (1789-1840) Belgisch grootindustrieel, geboren in het Engelse graafschap Lancashire, zoon van William Cockerill. Verwierf in 1817 Cockerill, William
Cockerill, William (1759-1832) Brits-Belgisch industrieel, deskundige op het gebied van spintechnieken. Vestigde zich in 1799 in Verviers, waar hij CoCom
CoCom (Coordinating Committee) Instantie van westerse landen die tussen 1949 en 1994 toezag op de export van technologisch-geavanceerde militaire code Napoléon
code Napoléon (Ook: code civil) Frans wetboek ontstaan in 1804 onder Napoleon. De code Napoléon is een codificatie van het burgerlijk procesrecht, codex
codex (Lat.) Oudste vorm van het boek, ontstaan in de 2e eeuw v.C.. Aanvankelijk bestond het uit twee wastafeltjes, de zgn. diptychon, vervolgens codicologie
codicologie (Handschriftkunde) Wetenschap die het geschreven boek bestudeert. De codicologie heeft zich in de 19e eeuw van de paleografie losgemaakt Codreanu, Corneliu Zelea
Codreanu, Corneliu Zelea (1899-1938) Roemeens fascistisch politicus, stichter van het Legioen van de aartsengel Michael (1927), de latere anti-se
Coelho, Duarte
Coelho, Duarte (?-1554) Portugees ontdekkingsreiziger, stichtte Pernambuco (Brazilië). Als beloning voor zijn reizen in Azië, Afrika en Europa kreeg Coëme, Guy
Coëme, Guy (geb. 1946) Belgisch-Waals politicus. Coëme begon zijn politieke loopbaan als loco-burgemeester van Waremme (1971-74, 1982-87). Coens, Daniël
Coen, Jan Pieterszoon (1587-1629) Nederlands koloniaal bestuurder, grondlegger van het handelskoloniale rijk van Nederland in de Indische arch
Coens, Daniël (1938-1992) Belgisch politicus. Na zijn studie Politieke en Sociale Wetenschappen aan de Katholieke Universiteit van Leuven was Coens Coen, Jan Pieterszoon
cohabitation
cohabitation (lett.: het samenwonen) Term voor de periode waarin een Franse president moet samenwerken met een regering van een andere signatuur, Cohen, David
Cohen, David (1882-1967) Nederlands historicus, hoogleraar oude geschiedenis te Amsterdam (1926). Tijdens WO II samen met A. Asscher voorzitter Cohn-Bendit, Daniel
Cohn-Bendit, Daniel (geb. 1945) Frans-Duits studentenleider, belangrijkste woordvoerder tijdens de mei-revolte (1968) in Parijs. Nadat zijn verblijfsvergunning cohors praetoria
cohors praetoria Oorspronkelijk een bewakingsdetachement van een Romeinse legerplaats. Keizer Augustus (gest. 14 n.C.) vormde uit deze soldaten Colbert, Jean-Baptiste
Colbert, Jean-Baptiste (1619-1683) Frans staatsman, minister van Financiën onder Lodewijk XIV (1661) en later tevens van Marine (1669). Grondle
Colebunders, Gaston
Colebunders, Gaston (1920-1988) Belgisch ambtenaar. Na zijn studie in de wiskunde aan de Rijksuniversiteit te Gent stapte Colebunders in het onderwijs. Colenbrander, Herman Theodoor
Colenbrander, Herman Theodoor (1871-1945) Nederlands historicus, hoogleraar te Leiden. Hoofdwerk: 'Gedenkstukken der algemeene geschiedenis Coligny, Gaspard II de
Coligny, Gaspard II de (1519-1572) Seigneur de Châtillon, Frans generaal en staatsman. Werd in 1557 calvinist en een van de leiders van de huge
Colijn, Hendrikus
Colijn, Hendrikus (1869-1944) Nederlands staatsman. In de moeilijke jaren van de economische depressie trad in Nederland de antirevolutionair Colijn collaboratie
Colla, Marcel
Colla, Marcel (geb. 1943) Belgisch politicus. Colla studeerde sociale wetenschappen en was als hoogleraar verbonden aan het Rijksuniversitaire Centrum collectivisatie
collaboratie Samenwerking met de vijand in oorlogstijd. De term raakte in Frankrijk tijdens de Tweede Wereldoorlog in zwang en wordt sindsdien Collard, Léo
Collard, Léo (1902-1981) Belgisch socialistisch politicus. Minister van Onderwijs in het kabinet-Spaak (1946) en in het kabinet-Van Acker (1954-58). Collaterale Raden
Collaterale Raden Raden die de landvoogdes vanaf 1531 terzijde stonden in het bestuur van de Zeventien Verenigde Nederlanden. Ingesteld door
Colle, Armand Isidore (geb. 1910) Belgisch vakbondsleider, afgestudeerd als technisch ingenieur. Werd in 1959 gekozen tot voorzitter van de Algemene Collignon, Léon Maxime
collectivisatie Vergemeenschappelijking van eigendom, m.n. in de landbouw. Collectivisatie heeft in de 20ste eeuw in een aantal socialistische staten Colle, Armand Isidore
Collignon, Léon Maxime (1849-1917) Frans archeoloog die veel onderzoek deed in Griekenland. Professor aan de faculteit der letteren aan de univ
Collins, Michael
Collins, Michael (1890-1922) Iers politicus, nam deel aan de Paasopstand van Sinn Féin (1916). Sloot samen met een andere Ierse leider, Griffith, tegen Collor de Mello, Fernando
Collor de Mello, Fernando (geb. 1950) Braziliaans politicus. Collor de Mello studeerde economie aan de Universiteit van Brasilia. Hij begon zijn Collot d'Herbois, Jean-Marie
Collot d'Herbois, Jean-Marie (1749-1796) Frans revolutionair politicus, afgevaardigde in de Nationale Conventie (1792) en lid van het Comité du Colombo, Emilio
Colombo, Emilio (geb. 1920) Italiaans christen-democratisch politicus, kamerlid sinds 1946. In de jaren vijftig en zestig minister op verschillende departementen. Colonna
Colonna Romeins adellijk geslacht, genoemd naar de plaats La Colonna in de Albaanse Bergen. Kwam op ca. 1100 in het graafschap Tusculum. Leefde colons
colons Franse kolonisten, in het bijzonder de Fransen in Algerije die zich in de jaren zestig langdurig verzetten tegen de Algerijnse onafhankelijkheid Colossus van Rhodos
Colossus van Rhodos Ruim 30 m hoog bronzen beeld van de Griekse zonnegod Helius, in 290 v.C. vervaardigd door Chares van Lindus, nadat Rhodo
Columbanus
Columbanus 1. (Columba; ca. 521-597) Iers heilige, edelman uit het koningsgeslacht der O'Neills. Werd monnik en stichtte in Ierland verscheidene Columbus, Christophorus
Columbus, Christophorus (1451-1506) Italiaans ontdekkingsreiziger in Spaanse dienst. Columbus zette als eerste voet op Amerikaanse bodem. Zijn Columbus, Diego
Columbus, Diego (1479/80-1526) Enige wettige zoon van Christophorus Columbus. Na diens dood (1506) trachtte hij zijn vaders voorrechten in West-Combes, Justin-Louis-Émile
Combes, Justin-Louis-Émile (1835-1921) Frans republikeins politicus, ontwikkelde zich na zijn opleiding aan het seminarie tot militant anti-klerika
COMECON
COMECON (Raad voor Wederzijdse Economische Bijstand) Organisatie die de economische, wetenschappelijke en technische samenwerking van de Comenius, Johan Amos
Comenius, Johan Amos (eig. Jan Amos Komensky; 1592-1670) Tsjechisch theoloog en pedagoog. Was werkzaam als priester, ging in 1628 naar Comité de Salut Public
Comité de Salut Public (Fr: comité van algemeen welzijn) Orgaan belast met uitvoerende en wetgevende macht in Frankrijk, opgericht in 1793 door
comitia
comitia Volksvergadering waaraan de koning van Rome tijdens de Koningstijd (753-ca. 510 v.C.) zijn macht ontleende. De koning was opperbevelhebber, commanderij
commanderij Onderafdeling van een geestelijke ridderorde. Een aantal commanderijen vormt een balije. Als onderdeel van de johannieterorde werd commedia dell'arte
commedia dell'arte Aanduiding van het geïmproviseerde Italiaanse volkstoneel, zoals zich dat omstreeks 1550 heeft ontwikkeld. Op basis van vaste commissaris-generaal
commissaris-generaal Bestuursambtenaar die met buitengewone volmachten naar Nederlands-Indië werd gestuurd en aldaar boven de gouverneur-commissie-generaal
commissie-generaal Commissie onder voorzitterschap van W. Schermerhorn (1894-1977), welke vanaf september 1946, uit naam van de Nederlandse
commissie-Kefauver
commissie-Kefauver Amerikaanse Senaatscommissie genoemd naar de Amerikaanse senator E. Kefauver, die in 1950-51 een grootscheeps onderzoek
commissie-Peel
commissie-Peel Britse regeringscommissie o.l.v. Lord Peel, in 1936 ingesteld om de toestand in Palestina (toen Brits mandaatgebied) te onderzoeken. Commodus Antoninus, Marcus Aurelius
Commodus Antoninus, Marcus Aurelius (161-192) Romeins keizer (vanaf 180), niet als adoptiefkeizer, maar als zoon van de vorige, Marcus Aurelius. common law
common law Term die in Engelstalige gebieden gebruikt wordt voor het Engels-Amerikaans recht ter onderscheiding van de op het Romeinse recht Commune van Parijs
Commune van Parijs Revolutionair bewind dat van 18 maart tot 28 mei 1871 Parijs bestuurde en de stad onafhankelijk verklaarde van de rest van
communisme
communisme Economisch stelsel of de politieke leer die hieraan ten grondslag ligt. Het communisme is gebaseerd op het ideaal van gelijkheid in een Communistische Partij van Nederland
Communistische Partij van Nederland (CPN) Nederlandse politieke partij. De CPN was een voortzetting (1935) van de Communistische Partij Holland Commynes, Philippe de
Commynes, Philippe de (ook: Comines; ca. 1447-1511) Zuid-Nederlands diplomaat en kroniekschrijver, aanvankelijk in Bourgondische dienst (Karel
Comnena, Anna
Comnena, Anna (1083-ca. 1148) Byzantijns geschiedschrijfster, dochter van keizer Alexius I. Had een archaïserende, gekunstelde schrijftrant. Haar Comnenen
Comnenen Byzantijns adellijk geslacht, dat van 1081 tot 1185 over Byzantium regeerde. Belangrijkste vertegenwoordigers: Alexius I (1081-1118), Comonfort, Ignacio
Comonfort, Ignacio (1812-1863) Mexicaans jurist, politicus en militiekolonel, die zich aansloot bij de liberale opstand van o.a. Juan Alvarez tegen Compagnie des Indes Orientales
Compagnie des Indes Orientales (opgericht 1664) Franse tegenstrever van de English East India Company. Op het hoogtepunt van haar macht waren Compromis der Edelen
CompLex resultatenlijst
Compromis der Edelen (Ook: Compromis, Verbond van Edelen, Eedverbond der Edelen) Verbond van een twintigtal leden van de lage adel in de Compromis des Belges
Compromis des Belges Belgisch manifest, gepubliceerd op 13 maart 1929 door de Vlaming Camille Huysmans en de Waal J.Destrée. Zij bepleitten Compton, Henry
Compton, Henry (1632-1713) Engels bisschop en staatsman, bisschop van Londen. Streed als puritein tegen katholieke tendensen in de anglicaanse Comuneros-beweging
Comuneros-beweging Opstand in Nieuw-Granada (Colombia) in 1781, gericht tegen verhoogde belastingen en enkele staatsmonopolies. De opstande
Comunidade de Paises de Lingua Portuguesa
Comunidade de Paises de Lingua Portuguesa (CPLP, Portugees Gemenebest) In 1996 opgerichte organisatie, gericht op het waarborgen van het concentratiekampen
concentratiekampen Kampen waarin mensen met afwijkende politieke ideeën of ongewenst geachte personen door de staat gevangen worden gezet.
Concha, José Vicente
Concha, José Vicente (1867-1929) President van Colombia (1914-18). Concha diende voor 1914 zijn land reeds in enkele belangrijke functies - o
conciliarisme
conciliarisme De opvatting dat een oecumenisch concilie de hoogste autoriteit in de (rooms-katholieke) Kerk is, waaraan ook de paus gehoorzaamheid concordaat
concordaat (Quasi-)volkenrechtelijk verdrag, waarin de betrekkingen geregeld worden tussen de rooms-katholieke Kerk (Heilige Stoel) en een staat. Condé, familie
Condé, familie Frans adellijk geslacht, zijtak van het huis Bourbon. Belangrijkste vertegenwoordigers: Louis I (1530-1569), stichter van de dynastie, condominium
condominium Gemeenschappelijk bestuur van een bepaald gebied door twee of meer staten. Bijvoorbeeld het condominium over Maastricht (1284-condottieri
condottieri Leiders van de huurlingenlegertjes die in de 15e en 16e eeuw vochten in dienst van verschillende Italiaanse staten. Beroemde condotierri Confederate States
Confederate States (Geconfedereerde staten) Naam van het verbond dat de Zuidelijke staten in de VS vormden nadat zij aan het begin van de Burgeroorlog Confederatie van de social profit ondernemingen
Confederatie van de social profit ondernemingen (CSPO) In 1995 formeel opgerichte Belgische groepering van werkgevers van de gezondheids-, Conferentie over Internationale Economische Samenwerking
Conferentie over Internationale Economische Samenwerking (CIES) Ook Noord-Zuiddialoog genoemd. In het kader van de Verenigde Naties conferentie van...
conferentie van... Voor de conferentie van... kijke men bij de plaats van handeling.
confessionele politiek
confessionele politiek Politiek gebaseerd op uitgangspunten van religieus-levensbeschouwelijke aard (doorgaans christelijke vormen van godsdien
confucianisme
confucianisme Confucianisme is de westerse benaming van de officiële staatsleer van het Chinese Keizerrijk. Begonnen als een van de vele gedachtenstromingen Congo-verdrag
Congo-verdrag Verdrag, op 12 mei 1894 gesloten tussen Engeland en de onafhankelijke staat Congo, een persoonlijk bezit van Leopold II van België, Congregaciones (Indiaanse)
Congregaciones (Indiaanse) Naam gegeven aan steden of dorpen waarin de Latijns-Amerikaan in het door de Spanjaarden gekoloniseerde gebied Coninck, Pieter de
Coninck, Pieter de (ca. 1255-ca. 1332) Volksleider in Brugge, deken van het weversgilde. Onder zijn leiding verdreven de Bruggenaren in de ocht
connétable
connétable (Lat: comes stabuli = stalmeester) De opperstalmeester van de Frankische koningen en aanvoerder van de cavalerie. Het ambt werd na de Conon
Conon (ca. 444-ca. 392 v.C.) Atheens admiraal, door de Spartanen verslagen in de slag bij Mytilene (406) en gevangen genomen, maar na de overwinning conquistadores
conquistadores (Sp: veroveraars) De 16e-eeuwse Spaanse avonturiers die, al dan niet in opdracht van hun regering, grote delen van Zuid-Amerika Conrad von Hötzendorf, Franz
Conrad von Hötzendorf, Franz (1852-1925) Oostenrijks veldmaarschalk, o.a. chef van de generale staf (1906-1911 en 1912-1917). Leidde de Oostenrijkse
Consalvi, Ercole
Consalvi, Ercole (1757-1824) Italiaans kardinaal en staatsman. Secretaris van het conclaaf in Venetië, waarbij zijn vriend Chiaramonti als paus Pius conscriptie
conscriptie (Lat.: conscriptio = optekening) Inschrijving van alle jongemannen voor het vervullen van de dienstplicht; voor het eerst tijdens de Franse conservatisme
conservatisme Levenshouding en politieke stroming gericht op behoud van het bestaande. Als politieke stroming kwam het conservatisme eind 18e Conservative Party
Conservative Party Conservatieve politieke partij in Groot-Brittannië, rond 1830 voortgekomen uit de Tory-beweging. Stond in de 19e eeuw pal tegenover consignatiestelsel
consignatiestelsel Systeem waarbij producten van het cultuurstelsel door de Nederlandse regering aan de Nederlandsche Handel-Maatschappij in consignatie Constance
Constance (1154-1198) Dochter van Rogier II de Grote, koning van Sicilië, trouwde in 1186 met Hendrik VI, zoon van de Duitse keizer Frederik Barbarossa. Constans
Constans Naam van enkele Romeinse (Byzantijnse) keizers: 1. Constans I (Flavius Julius; 320-350), jongste zoon van Constantijn de Grote. Werd Constantijn
Constantijn I (Griekenland) (1868-1923) Koning van Griekenland, als kroonprins opperbevelhebber van de Griekse troepen in de Eerste Balkanoorlog Constantijn II (Griekenland)
Constantijn II (Griekenland) (geb. 1940) Koning van Griekenland vanaf 1964, gehuwd met prinses Anne-Marie van Denemarken. Ontsloeg in 1965 Constantijn van Preslav
Constantijn Mannennaam, afgeleid van het Latijnse 'constans' = volhardend. Naam van enkele Romeinse en Byzantijnse keizers: 1. Constantijn I de Constantijn I (Griekenland)
Constantijn van Preslav (9e eeuw) Bisschop van Preslav, centrum der Oudbulgaarse cultuur. Leerling uit de school van Cyrillus en Methodius, schr
Constantijn, groothertog
Constantijn, groothertog (Konstantin Pavlovitsj; 1779-1831) Tweede zoon van de Russische tsaar Paul I. Werd door zijn broer, tsaar Alexander I, Constantijn, prins
Constantijn, prins (Constantijn Christof Frederik Aschwin; geb. 1969) Prins der Nederlanden, prins van Oranje-Nassau, jonkheer van Amsberg, jongste Constantinescu, Emil
Constantinescu, Emil (geb. 1939) Roemeens politicus. Constantinescu studeerde rechten en geologie en maakte vervolgens carrière in de universitaire Constantinopel
Constantinopel Het huidige Istanbul, gesticht door Constantijn de Grote door herbouw van Byzantium (326, in 330 gewijd als nieuwe rijkshoofdstad). Constantius
Constantius Naam van drie Romeinse keizers: 1. Constantius I Chlorus (ca. 250-306), werd in 293 benoemd tot caesar en bestuurde Gallië en Brittannië, Constituante
Constituante In het bijzonder de grondwetgevende vergadering in Frankrijk aan het begin van de Franse Revolutie. Deze Assemblée Nationale Constituante constitutie van Radom
constitutie van Radom (Constitutio Nihil Novi) Charter dat in 1505 door de Poolse koning Alexander I Jagiello werd uitgevaardigd. Hierbij werd constitution civile du clergé
constitution civile du clergé Decreet, tijdens de Franse Revolutie aangenomen op 12 juli 1790, dat voorzag in een nieuwe, geheel door de staat geleide
constitutionele monarchie
constitutionele monarchie Staatsbestel waarin de monarch is onderworpen aan de grondwet, hetgeen meestal een strenge inperking van zijn macht consul
consul In het oude Rome, ten tijde van de Republiek, de hoogste ambtsdrager. Het consulaat werd steeds gelijktijdig door twee personen waargenomen, Consulaat, Het (gesch.)
Consulaat, Het (gesch.) Regering van Frankrijk tussen 1799 en 1804. Het Consulaat werd door Napoleon I Bonaparte (1769-1821) ingesteld nadat Consulentschap, Akte van
Consulentschap, Akte van Overeenkomst gesloten in mei 1766 tussen stadhouder Willem V en de hertog van Brunswijk-Wolfenbüttel, volgens welke Contadora-groep
Contadora-groep Samenwerkingsverband van Mexico, Venezuela, Panamá en Colombia, die, op initiatief van Mexico, sinds 5 januari 1983 regelm
containment-politiek
containment-politiek (Lett: indammingspolitiek) Het streven van de Verenigde Staten een halt toe te roepen aan wat gezien werd als expansionisme contemporaine geschiedenis
contemporaine geschiedenis (Ook: Nieuwste Tijd) Periode in de geschiedenis die loopt van ca. 1870 tot heden en die direct volgt op de Nieuwe Tijd.
continentaal stelsel
continentaal stelsel Complex van economische maatregelen door Napoleon (1769-1821) ingesteld met het doel de handel van Engeland te vernietig
contingentenstelsel
contingentenstelsel Handelssysteem dat de Verenigde Oostindische Compagnie (VOC) in de 17e en 18e eeuw hanteerde, waarbij zij verdragen sloo
contract, sociaal (Fr: contrat social) Politiek begrip, waarbij de burgers een overeenkomst sluiten met hun regering; in ruil voor behartiging van het Contrareformatie
contracten van correspondentie
contracten van correspondentie Overeenkomsten waarbij groepen regenten de ambten onder elkaar verdeelden. Deze werden veel gesloten in de contract, sociaal
Contrareformatie De Contrareformatie is de rooms-katholieke reactie op de Reformatie in de 16e en 17e eeuw en tevens een hervormingsbeweging contraremonstranten
contraremonstranten (Ook: gomaristen, preciezen) Nederlandse calvinisten die in de 17e eeuw de opvattingen van de Leidse theoloog Franciscus Gomarus contra's
contra's Nicaraguaanse guerrillastrijders van het Nationaal Democratisch Front (NDF) dat in de jaren tachtig vanuit Honduras de regering van de sandinisten conventie van Londen
conventie van Londen Verdrag tussen Transvaal en Engeland, getekend op 27 februari 1884. De Pretoria-conventie van 1881, getekend na de Eerst
conventie van Madrid
conventie van Madrid Een op 3 juli 1880 ondertekende overeenkomst als resultaat van een internationale conferentie over de status van Marokko. conventie van T'ièn-tjin
conventie van T'ièn-tjin (conventie van Tianjin) Een incident, waarbij een onder Britse vlag varend Chinees schip was betrokken (de 'Arrow'), vormde Convention Nationale
Convention Nationale (1792-1795) Wetgevende vergadering tijdens de Franse Revolutie, bestaande uit 749 afgevaardigden gekozen met algemeen Cook, James
Cook, James (1728-1779) Engels zeeman, astronoom en ontdekkingsreiziger, maakte in de jaren 1768 tot 1779 drie grote reizen, voornamelijk in de Coolidge, John Calvin
Coolidge, John Calvin (1872-1933) Amerikaans Republikeins politicus en jurist. Als gouverneur van Massachusetts kreeg hij nationale bekendheid
Cools, André Hubert Pierre
Cools, André Hubert Pierre (1927-1991) Belgisch politicus. Cools kwam uit een socialistisch arbeidersgezin. Na middelbaar onderwijs te hebben Cooper, Alfred Duff
Cooper, Alfred Duff (1890-1954) Brits conservatief politicus en historicus, getrouwd met de actrice Diana Manners. Werd in 1924 parlementslid, in Cooper, John Sherman
Cooper, John Sherman (geb. 1901) Amerikaans politicus (partijloos), jurist en diplomaat. Was 'county judge' en districtsrechter in Kentucky, waar Cooreman, Gerard
Cooreman, Gerard (1852-1926) Belgisch katholiek politicus en jurist. Voorzitter van de Kamer van Volksvertegenwoordigers (1908-1912) en premier copernicaanse omwenteling
copernicaanse omwenteling De wetenschappelijke revolutie ontketend door de vervanging van het traditionele geocentrische wereldbeeld van Ptolemaeu
Coppelstock, Jan Pieterszoon
Coppelstock, Jan Pieterszoon (gest. 1599) Veerman van Den Briel, die op 1 april 1572 in naam van de watergeuzen opening van de stadspoort eiste.
Coppenholle, Jan van
Coppenholle, Jan van (gest. 1492) Vlaams volksleider, leidde de opstand van Gent (1483-1485 en 1488-1492) tegen Maximiliaan van Oostenrijk, Coppieters, Maurits
Coppieters, Maurits (geb. 1920) Belgisch politicus. Na zijn studie geschiedenis werkte Coppieters als docent aan verschillende onderwijsinstellingen Coquilhat, Camille Aimé
Coquilhat, Camille Aimé (1853-1891) Belgisch militair, ontdekkingsreiziger en koloniaal bestuurder. Vocht aan Franse zijde in de Frans-Duitse Oo
Corbeels, Pieter
Corbeels, Pieter (1755-1799) Vlaams opstandelingenleider en drukker te Leuven. De Fransen hielden hem aan op grond van zijn anti-Franse pamfletten. Corbulo, Gnaeus Domitius
Corbulo, Gnaeus Domitius (gest. 67 n.C.) Romeins veldheer tijdens het keizerschap van Claudius en Nero. Onderwierp de Friezen en de Chauken Corday d'Armont, Charlotte de
Corday d'Armont, Charlotte de (1768-1793) Aanhangster van de girondijnen tijdens de Franse Revolutie. Vermoordde Marat in zijn bad uit wraak Cordeliers, Club der
Cordeliers, Club der (Eig: société des droits de l'homme et du citoyen) Politieke groepering tijdens de Franse Revolutie van Parijse radicale republi
Córdoba, Gonzalo Fernández de (1453-1515) Spaans veldheer, bijgenaamd El Gran Capitán. Streed o.a. tegen de Moren (Granada, 1492) en verdreef Córdoba, Jorge
Córdoba, Jorge (1822-1861) President van Bolivia van 1855-57. C. was de schoonzoon van Manuel Isidore Belzu, wiens bewind een tijdperk van cordon sanitaire
Córdoba-liga
Córdoba-liga Verbond dat in de tweede helft van de 19e eeuw een belangrijke rol speelde in de strijd in Argentinië tussen de centralisten van Buenos Córdoba, Gonzalo Fernández de
cordon sanitaire (Lett: lijn van wachtposten tussen zieke en gezonde streken om infectie te voorkomen) Historische benaming voor het cordon van Coremans, Edward
Coremans, Edward (1835-1910) Belgisch katholiek politicus, een van de oprichters van het Nederlandsch Verbond (1861). Kwam in 1868 in de Kamer Corinthische Bond
Corinthische Bond Stedenbond van alle Griekse steden, opgericht in 337 v.C. door Philippus II van Macedonië (reg. 359-336 v.C.). Hij wilde hiermee Coriolanus
Coriolanus (Gnaeus Marcius; 5e eeuw v.C.) Legendarisch Romeins veldheer, veroverde in 493 Corioli, stad der Volsci. Werd als voorman van de patriciërs Cornelia
Cornelia (2e eeuw v.C.) Dochter van de Romein Scipio Africanus Maior en moeder van de beide Gracchen. Zij hield zich intensief bezig met de opvoeding Cornelissen, Christiaan
Cornelissen, Christiaan (1864-1942) Nederlands socialist, o.a. redacteur van Recht voor Allen, onder hoofdredactie van Domela Nieuwenhuis. Hij Cornelius
Cornelius Romeins patricisch geslacht, het grootste en meest vertakte (gens Cornelia). De Cornelii vormden met de Aemilii, Claudii, Fabii en Valerii Coronado, Francisco Vásquez de
Coronado, Francisco Vásquez de (1510-1554) Spaans ontdekkingsreiziger. Ging vanuit Mexico op zoek naar de grote rijkdommen van de Indianen Corporation Act
Corporation Act Naam van verschillende Engelse wetten. Die van 1661 sloot de dissenters uit van gemeenteambten (afgeschaft in 1828). Die van 1835 corporatisme
corporatisme Sociaal-politieke leer die de maatschappij wil opbouwen uit beroepsstanden of corporaties, waarin zowel werknemers als werkgevers Corpus Inscriptionum
Corpus Inscriptionum Boek met inschriften (inscripties) op regionale basis: het Corpus Inscriptionum Graecarum is een verzameling Griekse inscripties. Corpus Iuris Civilis
Corpus Iuris Civilis Benaming die achteraf gegeven is aan het geheel van de onder keizer Justinianus tot stand gekomen rechtsboeken (Romeins recht). Correia, Gaspar
Correia, Gaspar (1495-1563) Portugees geschiedschrijver. In 1512 ging hij naar Indië en bracht daar en in het Verre Oosten de rest van zijn leven Corrigan, Mairead
Corrigan, Mairead (geb. 1944) Noord-Iers strijdster voor de vrede in haar land. Ze was al jong actief in het rooms-katholieke welvaartswerk, bezocht Corso
Corso Vorm van zeeroof, die zich in de Middeleeuwen in de Middellandse Zee ontwikkelde, en naast de normale zeeroverij en kaapvaart voorkwam. Cort van der Linden, Pieter Willem Adriaan
Cort van der Linden, Pieter Willem Adriaan (1846-1935) Nederlands liberaal politicus en jurist. Vormde in 1913 een extraparlementair kabinet, Cortes
Cort, Henry (1740-1800) Engels industrieel en uitvinder. Ontwikkelde het puddelproces, waardoor voor het eerst smeedstaal op industriële schaal beschikbaar Corvalan (López of Lepe), Luis
Cortes De in de 13e eeuw in de Spaanse koninkrijken Castilië en Aragón ontstane standenvergadering. De vorsten waren op deze vergaderingen aangewezen Cortés, Hernán
Cortés, Hernán (1485-1547) Spaans conquistador, ondernam in 1519 een expeditie naar Mexico, waar men El Dorado vermoedde. Stichtte op de plaats Cortines, Adolfo Ruiz
Cortines, Adolfo Ruiz (geb. 1891) Mexicaans politicus. Was gouverneur van de bondsstaat Veracruz (1944-48), minister van Buitenlandse Zaken (Cort, Henry
Corvalan (López of Lepe), Luis (geb. 1916) Chileens communistenleider. Werkte aanvankelijk als onderwijzer (ontslagen op grond van zijn politieke Cosgrave, William Thomas
Cosgrave, William Thomas (1880-1965) Iers politicus, eerste president van de Ierse Vrijstaat. Nam o.a. deel aan de Paasopstand (1916). Werd in Cosmas en Damianus
Cosmas en Damianus (gest. 303) Heiligen, reeds vereerd vanaf ca. 400. Mogelijk Syrische slachtoffers van de christenvervolging van Diocletianus. Cosmas van Praag
Cosmas van Praag (ca. 1045-1125) Tsjechisch geschiedschrijver, auteur van 'Chronica Boëmorum', het oudste bekende geschiedkundige werk ov
Cossiga, Francesco
Cossiga, Francesco (geb. 1929) Italiaans politicus. Cossiga, die enige tijd werkzaam was als hoogleraar in het staatsrecht, werd in 1945 lid van de
Costa e Silva, Artur da
Costa e Silva, Artur da (1902-1969) President van Brazilië (1967-1969). Hij was de tweede president na de militaire machtsovername in Brazilië i
Costa y Martínez, Joaquín
Costa y Martínez, Joaquín (1844-1911) Spaans schrijver en politicus. Costa was één der leiders van het 'regeneracionismo', een beweging die ontsto
Coster, Katelijne de (ca. 1300-1360) Echtgenote van Jacob van Artevelde (Gents hoofdman), moeder van Filips van Artevelde. Zij was politiek erg Coty, René Jules Gustave
Costermans, Paul
Costermans, Paul (1860-1905) Belgisch koloniaal bewindsman. Verbeterde de verdediging van Belgisch Kongo, o.a. door versterking van Leopoldstad Coster, Katelijne de
Coty, René Jules Gustave (1882-1962) Frans staatsman, kamerlid in 1923 (links-Republikein) en na een korte tijd als staatssecretaris van Binnenla
Coudenhove-Kalergi, Richard Nicolaus graaf von
Coudenhove-Kalergi, Richard Nicolaus graaf von (1894-1972) Stichter en leider van de voor-oorlogse Paneuropa beweging, opgericht in 1923. Court, Pieter de la
Court, Pieter de la (1618-1685) Nederlands publicist, lakenfabrikant te Leiden. Toonde zich in 'Interest van Holland' (1662) een voorstander van vrijhandel, Cousins, Frank
Cousins, Frank (1904-1986) Brits vakbondsleider en politicus, sinds 1956 secretaris-generaal van de Transport and General Workers' Union. Van Couthereel, Pieter
Couthereel, Pieter (ca. 1320-ca. 1373) Leider van de weversopstand (1360) te Leuven in het conflict tussen gilden en patriciërs. C. voerde een stadsbestuur Couve de Murville, Maurice
Couve de Murville, Maurice (geb. 1907) Frans diplomaat en politicus, werd in WO II aanhanger van De Gaulle en was na de oorlog o.a. ambassadeur Coxinga
Coxinga (Tsjeng Tsjeng-koeng; ca. 1626-1664) Chinees Ming-loyalist en piraat, leidde na de val van de Ming-dynastie (1644) het verzet tegen de Mantsjoe-Coyett, Frederik
Coyett, Frederik (1615-na 1675) Nederlands koloniaal bewindsman, werd in 1656 gouverneur van Formosa. Verwachtte een aanval van de Chinese Cranmer, Thomas
Cranmer, Thomas (1489-1556) Engels theoloog, adviseur van Hendrik VIII, o.a. in de echtscheidingskwestie met Catharina van Aragón. In 1533 benoemd Crassus, Marcus Licinius
Crassus, Marcus Licinius (115-53 v.C.) Romeins financier, magistraat en legeraanvoerder. Sloeg in 71 de opstand van Spartacus neer en werd een Craxi, Bettino
Craxi, Bettino (geb. 1934) Italiaans politicus. Craxi, die geschiedenis studeerde, werd in 1968 parlementslid voor de Socialistische Partij (PSI). Hij Crazy Horse
Crazy Horse (eig. Ta-Sunko-Witko; ca. 1842-1877) Opperhoofd van de Oglala-Indianen. Belangrijk leider in de strijd tegen de blanken. Samen met Creesers
Creesers (creesen = krijsen) Radicale groepering van opstandelingen in Gent tegen Karel V (1539-40). De Creesers waren de armsten in de stad; hun Cremer, Jacob Theodoor
Cremer, Jacob Theodoor (1847-1923) Nederlands ondernemer, koloniaal bewindsman en liberaal politicus. Werd in 1871 administrateur van de Deli Cremer, William Randal
Cremer, William Randal (1838-1908) Brits vakbondsleider en pacifist, o.a. secretaris van de Workmen's Peace Association. Lid van het Lagerhuis
Crerar, Henry Duncan Graham
Crerar, Henry Duncan Graham (1888-1965) Canadees generaal, bevelhebber van het Canadese 1e leger, waarin tijdelijk ook de Nederlandse Irene-Crescenzi
Crescenzi (Ook: Crescentius) Adellijk Italiaans geslacht dat met tussenpozen grote macht uitoefende in Rome. Zij speelden een belangrijke rol in de Crespo, Joaquín
Crespo, Joaquín (1845-1898) Venezolaans president en dictator (1884-86; 1892-94; 1894-98). Vocht aan de zijde van de liberalen in de burgeroorlog Cresson, Edith
Cresson, Edith (geb. 1934) Frans politica. Na enige tijd als bedrijfsadviseur te hebben gewerkt, ontwikkelde Cresson zich in de jaren zeventig als een Crijnssen, Abraham
Crijnssen, Abraham (gest. 1669) Zeeuws vlootvoogd, in dienst van de admiraliteit van Zeeland. Veroverde in 1667 Suriname, dat bij de vrede van Cripps, Richard Stafford
Cripps, Richard Stafford (1889-1952) Brits politicus, parlementslid voor Labour in 1931. Voorstander van een regering met de communisten, daarom
Crispi, Francesco
Crispi, Francesco (1819-1901) Italiaans politicus, haalde Garibaldi over met zijn 'duizend roodhemden' Sicilië binnen te vallen en werd na de Italiaanse Critias
Critias (ca. 460-403 v.C.) Atheens staatsman en filosoof, een der dertig tirannen. Gesneuveld in de strijd tegen de democraten onder Thrasybulus. Een Crockett, David (Davy)
Crockett, David (Davy) (1786-1836) Amerikaans pionier en politicus, maakte o.a. naam in de oorlog tegen de Creek Indianen (1813-1814). Had tw
Croes, Gilberto François (Betico) (1938-1986) Antilliaans politicus, werd in de jaren zestig lid van de Arubaanse Volkspartij en richtte in 1971 de Croij, Karel Filips van
Croesus
Croesus (6e eeuw v.C.) Laatste koning van Lydië (560-547). Onderwierp het grootste deel van Anatolië, waaronder de Griekse kuststeden. Gold als Croes, Gilberto François (Betico)
Croij, Karel Filips van (1549-1613) Zuid-Nederlands staatsman, halfbroer van Filips III van C. Diende het Spaanse gezag tot 1576 en koos vervolg
Croij, Karel van
Croij, Karel van (1560-1612) Zuid-Nederlands staatsman, enige zoon van Filips III van Croij. Zijn huwelijk met Maria van Brimeu bracht hem aan Croix-de-feu
Croix-de-feu Organisatie van Franse oud-strijders, opgericht in 1927. Door zijn semi-fascistische, anti-parlementaire en nationalistische houding vormde Crokaert, Paul G.C.
Crokaert, Paul G.C. (1875-1955) Belgisch katholiek politicus en jurist. Hij kreeg voor WO II grote bekendheid door zijn stellingname tegen het rexisme Cromer, Evelyn Baring, 1st earl
Cro-Magnon-mens In 1868 in een grot bij Cro-Magnon (Frankrijk) opgegraven restanten van een mens, die als de eerst gevonden vertegenwoordiger Crumpipen, Joseph-Ambroise, baron de
Cromer, Evelyn Baring, 1st earl (1841-1917) Brits diplomaat, die 24 jaar namens Engeland Egypte bestuurde. Dit land was in 1882 bezet, nadat een cromlech
cromlech (Keltisch: crom = gebogen; lech = steen) Megalithisch grafmonument, bestaande uit een cirkel van rechtopstaande grote stenen, soms met Cromwell, Oliver
Cromwell, Oliver (1599-1658) Engels puriteins staatsman en legeraanvoerder, parlementslid vanaf 1628. Speelde als aanvoerder van de Ironsides (strak Cromwell, Thomas
Cromwell, Thomas (1485-1540) Graaf van Essex, Engels staatsman, adviseur van Hendrik VIII. Vertaalde diens persoonlijk conflict met de paus in crónicas
crónicas De Portugese historische kronieken waarin in de Late Middeleeuwen de regeringen der diverse koningen, met alles wat zich in hun tijd binnenslands Cronjé, Petrus Arnoldus
Cronjé, Petrus Arnoldus (ca. 1835-1911) Boerengeneraal in Zuid-Afrika, speelde een grote rol in de eerste boerenoorlog (1880-1881) en behaalde Croo, Herman De
Croo, Herman De (geb. 1937) Belgisch politicus, sinds 1973 buitengewoon hoogleraar aan de rechtsfaculteit van de VUB. Zijn politieke carrière begon Crossman, Richard Howard Stafford
Crossman, Richard Howard Stafford (1907-1974) Brits politicus en journalist. C. was van 1938-19 adjunct-hoofdredacteur van de New Statesman Crowder, Enoch Herbert
Crowder, Enoch Herbert (1859-1932) Amerikaans militair en diplomaat. Diende als militair waarnemer in de Russisch-Japanse oorlog en stond aan Croy
Croy (ook: Crouy) Frans adellijk geslacht uit Picardië (dep. Somme), dat van de 15e tot de 17e eeuw een belangrijke rol speelde in de Nederlanden. Cro-Magnon-mens
Crumpipen, Joseph-Ambroise, baron de (1737-1809) Zuid-Nederlands staatsman, bekleedde van 1762-89 verschillende functies in de Raad van Crystal Palace
Crystal Palace Voormalig tentoonstellingsgebouw in Londen, bestaande uit gietijzeren elementen en grote glasplaten. Gebouwd door Joseph Paxton Ctesias van Cnidus
Ctesias van Cnidus Grieks arts en geschiedschrijver uit de 4e eeuw v.C. Hij was werkzaam aan het Perzische hof en lijfarts van Artaxerxes II. Na zijn Cubaanse loterij
Cubaanse loterij Nationale loterij op Cuba die rond 1925 een van de belangrijkste bronnen vormde waaruit politici op Cuba zich verrijkten en gelden Cubaanse revolutie
Cubaanse revolutie Verdrijving van dictator Fulgencio Batista (1901-1973) door Cubaanse rebellen onder leiding van Fidel Castro (geb. 1927) in Cuba-crisis
Cuba-crisis Conflict tussen de VS en de SU, dat zich in 1962 afspeelde rondom het eiland Cuba. Toen Fidel Castro (geb. 1927) aan de macht kwam Cúcuta, congres van
Cúcuta, congres van Grondwetgevende vergadering gehouden in 1821 te Cúcuta in Groot-Colombia. Voor deze pas gevormde staat, die het huidige
Cucuteni
Cucuteni Neolithisch dorp bij Jassy (Roemenië) waarnaar de Cucuteni-cultuur is genoemd, die haar hoogtepunt omstreeks 3000 v.C. had en verbreid Cuestas, Juan Lindolfo
Cuestas, Juan Lindolfo (1837-1905) President van Uraguay (1899-1903). Bekleedde vanaf 1880 verschillende ministersposten in Uruguay. Na de Cuitlahuac
Cuitlahuac (of: Quetlavaca; gest. 1520) Leider der Azteken, broer en opvolger (in juni 1520) van Moctezuma II. C. zette de strijd tegen de Spanjaarden cuius regio, eius religio
cuius regio, eius religio (Lat: wiens gebied, diens godsdienst) Het principe dat de godsdienst van een gebied bepaald wordt door de landsheer. Dit
Culturele Revolutie
Culturele Revolutie (1966-1969; Grote Proletarische Culturele Revolutie) Campagne van het maoïstische bewind om het maoïstische revolutionaire cultuurgemeenschap (België)
cultuurgemeenschap (België) Sinds 1970 een grondwettelijk erkende Nederlandse, Duitse en Franse gemeenschap in België, samenvallend met de cultuurgeschiedenis
cultuurgeschiedenis Deelgebied van de geschiedwetenschap dat de ontwikkeling van beschavingen bestudeert. Voltaire (1694-1778) wordt vaak al
Cultuurpact
Cultuurpact Overeenkomst uit 1971 tussen bijna alle Belgische politieke partijen om discriminatie op ideologische gronden in de cultuurraden te voorkomen. cultuurpessimisme
cultuurpessimisme Verwachting van achteruitgang of verval van de eigen, als waardevol ervaren cultuur. In het bijzonder de na de Eerste Wereldoorlog cultuurraad (België)
cultuurraad (België) Tot 1980 orgaan van de Nederlandse en Franse cultuurgemeenschappen in België. De cultuurraden bestonden uit de leden van
cultuurstelsel
cultuurstelsel In 1830 door gouverneur-generaal J. van den Bosch (1780-1844), met name op Java ingevoerd landbouwstelsel, waarbij de boer verplicht Cumae
Cumae Oudste Griekse kolonie in Italië, bij Napels, gesticht ca. 750 v.C. door kolonisten uit Chalcis. Omstreeks 421 v.C. veroverd door de Samnieten Cumont, Franz Valéry Marie
Cumont, Franz Valéry Marie (1868-1947) Belgisch filoloog en archeoloog, hoogleraar te Gent (1892-1910) en conservator van het Koninklijk Museum Cunhal, Alvaro
Cunhal, Alvaro (geb. 1913) Portugees communistisch politicus, werd in 1939 secretaris-generaal van de Portugese Communistische Partij en organiseerde Cunningham of Hyndhope, Andrew Browne
Cunningham of Hyndhope, Andrew Browne (1883-1963) Brits admiraal, vanaf 1939 opperbevelhebber van de Britse zeestrijdkrachten in het Middellandse-Cuno, Wilhelm
Cuno, Wilhelm (1876-1933) Duits reder en politicus, volgde in 1922 Wirth op als rijkskanselier. Slaagde er niet in de Fransen te vermurwen hun eisen curia
curia Eén van de 30 afdelingen waarin de bevolking van het oude Rome oorspronkelijk op grond van verwantschap of nabuurschap was verdeeld. Tevens Curtius Rufus, Quintus
Curtius Rufus, Quintus Romeins geschiedschrijver over wie geen historische gegevens bekend zijn. Hij is de schrijver van een tiendelige 'Historiae Curtius, Ernst
Curtius, Ernst (1814-1896) Duits archeoloog, hoogleraar in Göttingen en Berlijn. Begon in 1875 met de opgraving van Olympia op de Peloponnesos, curulische magistraten
curulische magistraten In het oude Rome hoge ambtenaren die recht hadden op een sella curulis, met ivoor ingelegde ambtszetel, aanvankelijk van
Curzon, George Nathaniel (1859-1925) 1e marquess Curzon of Kedleston; Brits conservatief staatsman, o.a. onderkoning van India (1898-1905). CVSE
Curzon-linie
Curzon-linie De grens tussen Polen en de Sovjet-Unie zoals voorgesteld na de Eerste Wereldoorlog door Lord George Curzon, de Britse minister van Curzon, George Nathaniel
CVSE (Conferentie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa) Een opeenvolging van bijeenkomsten, waarin de ontspanning tussen Oost en West Cyaxares
Cyaxares (reg. 625-585 v.C.) Koning van Medië, stichter van het Medische Rijk. Als bondgenoot van Nabopolassar II van Babylonië verwoestte hij Cyprus-kwestie
Cyprus-kwestie Geschil n.a.v. de status van de Turkse (18 %) en Griekse (80 %) bevolkingsgroepen op de voormalige Britse kroonkolonie Cyprus. Cyrankiewicz, Józef
Cyrankiewicz, Józef (1911-1989) Pools politicus. Cyrankiewicz was zoon van een vooraanstaand Pools ondernemer en vocht tijdens de Tweede Wer
Cyrenaica
Cyrenaica Landstreek in Libië. Klimaat en bodem zeer geschikt voor landbouw. Rond 600 voor Chr. stichtten de Grieken hier vijf steden, waarvan cyrillisch schrift
cyrillisch schrift Naar de apostel der Slaven Cyrillus (825-869) genoemd alfabet, dat niet door hem, doch naar men aanneemt door zijn leerling Kliment Cyrus
Cyrus (Kores) Naam van enkele Perzische koningen uit het geslacht der Achaemeniden: 1. Cyrus I (7e eeuw v.C.), koning over een deel van Perzië.
Cyzicus
Cyzicus In de Oudheid een stad in Frygië aan de Propontis (Zee van Marmara), thans ruïnes nabij de Turkse havenstad Erdek. C. werd omstreeks 675 Czartoryski
Czartoryski Pools vorstelijk geslacht, dat afstamde van de dynastie der Jagiellonen in Litouwen en dat in de 18e en 19e eeuw een belangrijke rol speelde Czartoryski, Adam Jerzy
Czartoryski, Adam Jerzy (1770-1861) Pools staatsman en voorvechter van de onafhankelijkheid. Voor van zijn deelneming aan het verzet tegen de
Czernin von und zu Chudenitz, Ottokar
Czernin von und zu Chudenitz, Ottokar (1872-1932) Oostenrijks diplomaat, werd in 1913 gezant te Boekarest en in 1916 minister van Buitenlandse Daalen, Gottfried Coenraad Ernst van
Daalen, Gottfried Coenraad Ernst van (1863-1930) Nederlands generaal, vanaf 1910 commandant van de troepen in Nederlands-Indië. Beroemd Dachau
Dachau Stad bij München, waar de nazi's in 1933 het eerste concentratiekamp bouwden. Dachau stond model voor latere concentratiekampen. Van Dacië
Dacië Landstreek in het huidige Roemenië, oorspronkelijk bewoond door de Thraciërs die zich daar rond 2000 v.C. vestigden. Omstreeks 700 v.C. Dacko, David
Dacko, David (geb. 1930) Politicus uit Centraal Afrika, premier en president van 1960-1965. Afgezet bij coup van zijn neef Bokassa (december 1965); Daele, Gerard van den
Daele, Gerard van den (geb. 1908) Belgisch katholiek politicus en jurist, kwam na een carrière in het Algemeen Christelijk Vakverbond in de Kamer Daels, Paul
Daels, Paul (1921-1989) Vlaams voorman. Hij studeerde rechten te Gent en notariaat te Leuven. In 1962 werd hij tot notaris benoemd in Mechelen. Daendels, Herman Willem
Daendels, Herman Willem (1762-1818) Nederlands generaal en koloniaal bewindsman; vurig patriot, die met Pichegru Nederland binnenrukte (1794-daensisme
Daens, Adolf (1839-1907) Belgisch (Vlaams) priester en christensocialistisch voorman, richtte in 1893 samen met zijn broer Pieter Daens (1842-1918) Dagobert
daensisme Politieke beweging in België genoemd naar de gebroeders Daens: priester Adolf Daens (1839-1907) en drukker/journalist Pieter Daens Daens, Adolf
Dagobert Naam van drie Frankische koningen uit het Merovingische huis: 1. Dagobert I (602-639), koning van Austrasië (623-628) en vanaf 629 koning dagvaart
dagvaart In de standenstaat een vergadering van edelen en vertegenwoordigers van steden bijeengeroepen door een koning. Oorspronkelijk de oproep Dahanayake, Wijayananda
Dahanayake, Wijayananda (geb. 1902) Politicus uit Sri Lanka, werd in WO II door de Engelsen gearresteerd. Hij werd in 1944 in de Wetgevende Dahlmann, Friedrich Christoph
Dahlmann, Friedrich Christoph (1785-1860) Duits historicus en politicus, hoogleraar te Kiel, Göttingen en Bonn. Dahlmann was een vooraanstaand Dailamiten
Dailamiten Verzamelnaam voor een aantal stammen in het gebied ten zuidwesten van de Kaspische Zee, waaruit de dynastie der Boewaihiden ontstaan Daily Telegraph-incident
d'Ailly, Arnold Jan (1902-1967) Burgemeester van Amsterdam van 1946 tot 1957 (PvdA) Verwierf de bijnaam 'vliegende burgemeester' door zijn v
Daily Telegraph-incident Geschil ontstaan door een gesprek van de Duitse keizer Wilhelm II met een aantal Britse vrienden, waarvan later een vers
daimio
daimio (Jap: grote naam) Japanse leenheer uit de feodale tijd. De daimio's, grootgrondbezitters vanaf de 10e eeuw, raakten in de Tokoegawa-periode Dajan Khan
Dajan Khan (ca. 1464-ca. 1532) Een van de belangrijkste Mongoolse vorsten ten tijde van de Chinese Ming-dynastie (1368-1644). Hij slaagde erin Dál Riada
Dál Riada Keltisch koninkrijk in het noordoosten van Ulster, van waaruit ca. 450-500 een kolonie gesticht werd op de westkust van Schotland. De Daladier, Édouard
Daladier, Édouard (1884-1970) Frans radicaal-socialistisch politicus, driemaal premier (1933, 1934 en 1938-1940). Tekende in 1938 mede het verdrag dalai lama
dalai lama (Lett: `de lama die gelijk is aan de oceaan') Titel van de voornaamste leider van de geelmutsen, een van de sekten van de Tibetaanse lamaïsten, Dales, Ien
Dales, Ien (1931-1994) Nederlands politica. Ien Dales begon haar bestuurlijke loopbaan als directeur van de stichting Kerk en Wereld (1968-74) en Dalhousie, James Andrew Broun-Ramsay, markies van
Dalhousie, James Andrew Broun-Ramsay, markies van (1812-1860) Brits koloniaal bewindsman, gouverneur-generaal van India (1848-1856). Damaskinos
Dam, Marcel Parcival Arthur (Marcel) van (geb. 1938) Nederlands politicus. Van Dam studeerde in Utrecht sociologie. Daarna was hij werkzaam
Damaskinos (1891-1949) Grieks geestelijke en politicus. In 1937 werd D. aartsbisschop van Athene. De dictator Metaxas belette hem echter het uitoefenen Damasus I
Damasus I (ca. 304-384) Paus van 366-84. Gaf zijn secretaris, Hiëronymus, de opdracht tot revisie van de bijbeltekst, waarvan de Vulgaat-vertaling Dampierre
Dampier, William (1652-1715) Engels boekanier en ontdekkingsreiziger, jarenlang piraat in de Grote Oceaan (1678-1691). Maakte een ontdekkingsreis Dam, Marcel Parcival Arthur (Marcel) van
Dampierre Middeleeuws adellijk geslacht in de Zuidelijke Nederlanden, in strijd met de Henegouwse Avesnes om het graafschap Vlaanderen. Dit conflict Dampier, William
Dan no Oera, slag bij
Dan no Oera, slag bij (1185) De beslissende confrontatie in de zgn. Gempei-oorlog (1180-85) die de Japanse Taira- en de Minamoto-clan met elka
Dandolo, Enrico
Dandolo, Enrico (gest. 1205) Doge van Venetië (vanaf 1192). Dwong de deelnemers aan de vierde kruistocht, die hun overtocht op Venetiaanse schepen Danebrog-orde
Danebrog-orde Orde van het Deense vaandel, ingesteld door koning Waldemar II in 1219. In dat jaar daalde volgens de legende een rood vaandel met danegeld
danegeld Belasting die vooral na 990 in het Angelsaksische Engeland werd geheven om de Noormannen (Denen) die regelmatig het land binnenvielen, Danelaw
Danelaw Gebied in Engeland dat in de 9e en 10e eeuw door de Deense Vikingen werd beheerst. Na hun eerste inval in 835 bij de Theems veroverden Daniël
d'Anethan, Jules Joseph baron
d'Anethan, Jules Joseph baron (1803-88) Belgisch politicus. Minister van Justitie onder Nothomb (1843-45), Van de Weyer (1845-46) en De Theux d'Estrades, Godefroi-Louis graaf
Daniël (Beltesassar) Bijbels figuur, naar wie het bijbelboek Daniël genoemd is. Adellijk Israëlitische balling aan het hof van Neboekadnezar in Babel Daniel-Rops, Henri
Daniel-Rops, Henri (eig. Henri Jules Charles Petiot; 1901-1965) Frans historicus en schrijver. Debuteerde met essays en romans waarin hij een beeld Danilo I
Danilo I (1826-1860) Vladika (prins-bisschop) van Montenegro, schafte in 1851 dit ambt af en werd de eerste wereldlijke heerser. Zijn pogingen om Dankert, Pieter (Piet)
Dankert, Pieter (Piet) (geb. 1934) Nederlands politicus. Dankert was directeur van het Koos Vorrinkinstituut (1965-71). Tevens was hij internationaal Danquah, Joseph B.
Danquah, Joseph B. (1895-1965) Ghanees nationalistisch politicus. Richtte in 1947 de United Gold Coast Convention (UGCC) op, die vooral steunde Danton, Georges Jacques
Danton, Georges Jacques (1759-1794) Frans staatsman, een van de leiders van de Club der Cordeliers (1790). Als minister van Justitie in het Voor
Danzig-kwestie
Danzig-kwestie De crisis rondom de Duitse aanspraak op Danzig (Gdansk) in 1939, aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog. Na de Eerste Daphnis en Chloë
Daphnis en Chloë Herdersroman van de Griekse schrijver Longus van Lesbos (3e eeuw n.C.). Het is het in fraaie stijl geschreven verhaal van twee Dardanellenkwestie
Dardanellenkwestie Probleem rond de doorvaart van koopvaardij- en oorlogsschepen door de Dardanellen, de zeestraat tussen de Zee van Marmar
Darius (Perzië)
Darius (Perzië) Naam van enkele Perzische koningen uit de dynastie van de Achaemeniden: 1. Darius I de Grote (550-486 v.C.), koning vanaf 522 Darlan, Jean Louis Xavier François
Darlan, Jean Louis Xavier François (1881-1942) Frans admiraal en politicus, o.a. commandant van de Franse vloot (1939-1940) en in Vichy-Frankrijk Darling, Ralph
Darling, Ralph (1775-1858) Brits gouverneur van New South Wales (1825-31). Hij was de eerste gouverneur die, mede door zijn conservatief militaire Darnley, Henry Stuart
Darnley, Henry Stuart (1545-1567) Schots edelman, trouwde in 1565 met zijn nicht Mary Stuart, koningin van Schotland. De geboorte van hun zoon
Dartiguenave, Philippe Sudré
Dartiguenave, Philippe Sudré (1863-?) President van Haïti van 1915-22, een periode waarin de VS begonnen politieke en economische controle over Das, Chitta R.
Das, Chitta R. (1870-1925) Indiaas advocaat en nationalistisch politicus, leider van de Swaradzj-partij in Bengalen. Onder zijn voorzitterschap besloot Date Masamoene
Date Masamoene (1565-1636) Japanse notabele (daimio); stuurde in 1613 een gezantschap naar de paus, dat daar via Kaap de Goede Hoop en Lissabon datering
datering Ouderdomsbepaling, in het bijzonder van archeologische vondsten. Men onderscheidt twee vormen van archeologische datering. De relatieve Dathenus, Petrus
Dathenus, Petrus (ca. 1531-1588) Vlaams predikant, o.a. werkzaam in de Nederlandse vluchtelingengemeente in Frankfurt am Main. Werkte mee Dauphin
Dauphin Titel van de kroonprins van Frankrijk van 1349 tot 1830 (met een enkele onderbreking). Oorspronkelijk de bijnaam (= dolfijn) en later de David I
David I (ca. 1082-1153; reg. 1124-1153) Koning van Schotland, zoon van Malcolm III. Versterkte de eenheid van zijn rijk en breidde het sterk uit. Liet David van Bourgondië
David van Bourgondië (1425-1496) Bisschop van Utrecht, natuurlijke zoon van Filips de Goede van Bourgondië. Werd in 1456 bisschop, nadat Gijs
David, Jan Baptist (1801-1866) Belgisch geestelijke, historicus en letterkundige. Was hoogleraar te Leuven (1836-65) en kanunnik te Mechelen. M
David, koning
David, koning (reg. ca. 1000-ca. 960 v. C.) Koning van Israël. Naar karakter en politieke betekenis was hij onbetwist de stralendste figuur uit het Oude Davignon-rapport
Davidsfonds
Davidsfonds Vlaamse katholieke vereniging, opgericht door J.B. David in 1875 en bedoeld als tegenhanger van het meer vrijzinnige Willemsfonds. David, Jan Baptist
Davignon-rapport (Ook: Rapport van Luxemburg) Rapport uit 1970, genoemd naar de Belgische voorzitter van het comité dat een rapport opstelde Dávila Espinoza, Carlos Guillermo
Dávila Espinoza, Carlos Guillermo (1885-1955) Chileens politicus. In 1932 nam hij deel aan de beweging tegen het bewind van president Montero Davis, Angela Yvonne
Davis, Angela Yvonne (geb. 1944) Vooraanstaand Amerikaans negeractiviste en lid van de communistische partij. Studeerde Franse letteren en filosofie Davis, Jefferson
Davis, Jefferson (1808-1889) Amerikaans politicus, o.a. senator (1857-1861). Werd in feb. 1861 gekozen tot president van de Confederate States tijdens Davis, John
Davis, John (ca. 1550-1605) Engels zeevaarder, een van de velen die de noordwestelijke doorvaart naar Indië probeerden te vinden. Zeilde westelijk Dawes-plan
Dawes, Charles Gates (1865-1951) Diplomaat (Republikein) en financieel deskundige. Ontwikkelde als Amerikaans vertegenwoordiger in de commiss
Dawes-plan In 1924 getroffen regeling voor de Duitse herstelbetalingen na de Eerste Wereldoorlog. Het Dawes-plan, genoemd naar de initiatiefnemer Dawes, Charles Gates
Dawson, Thomas Cleland
Dawson, Thomas Cleland (1865-1912) Vooraanstaand Amerikaans diplomaat; bekleedde vele functies in Latijns-Amerika. In 1904 was D. betrokken Dayan, Moshe
Dayan, Moshe (1915-1981) Israëlisch generaal en politicus, o.a. chef van de generale staf (1953-58) en opperbevelhebber tijdens de zevendaagse Sinaï-Daza, Hilarión Grozolé
Daza, Hilarión Grozolé (1840-1894) Dictator van Bolivia (1876-79). Droeg op onverantwoordelijke wijze bij tot het ontstaan van de Pacifico-oorl
D-day (Decision-day) De dag die het geallieerde opperbevel tijdens de Tweede Wereldoorlog had bestemd voor de invasie op het Europese continent. d'Ailly, Arnold Jan
DDR
DDR (Deutsche Demokratische Republik) Voormalige republiek in Midden-Europa, 108.333 km2, ca. 16,5 miljoen inwoners in 1990. De DDR ontwikkelde De la Madrid Hurtado, Miguel
De la Madrid Hurtado, Miguel (geb. 1934) Mexicaans politicus. De la Madrid was in 1982 kandidaat van de regeringspartij PRI (Partido Revolucionario De Pascendi dominici gregis
De Pascendi dominici gregis Encycliek van 8 september 1907, waarin Pius X antwoord gaf op 'Dogme et critique', een boek van Edouard Le Roy Deakin, Alfred
Deák, Ferencz (1803-1876) Hongaars politicus, stond samen met Széchenyi aan het hoofd van de gematigde vleugel van de nationalisten en bepleitte Dean, John W.
Deakin, Alfred (1856-1919) Australisch politicus, die als parlementslid van Victoria een grote rol speelde in de Australische federatiebeweging. Hij Deák, Ferencz
Dean, John W. (geb. 1938) Voormalig juridisch adviseur van president Nixon. Sleutelgetuige in het Watergate-proces. Hoewel zelf betrokken bij het Debora
Debora Israëlitische profetes uit de tijd van de zgn. richters (volksleiders in de periode tussen de inneming van het land en de eerste koning, ca. 1050 Debray, Régis
Debray, Régis (geb. 1941) Frans filosoof en schrijver, bevriend met Fidel Castro en Che Guevara. Zijn 'Révolution dans la révolution' (1967) gaf een Debré, Michel Jean-Pierre
Debré, Michel Jean-Pierre (1912-1996) Frans politicus. De gaullist Debré werd in 1958 onder president de Gaulle minister van Justitie en was van Debs, Eugene Victor
Debs, Eugene Victor (1855-1926) Amerikaans vakbondsleider en presidentskandidaat (vijfmaal) voor de Socialistische Partij. Hij organiseerde bijv. decade
decade (Gr.: deka = tien) In de Oudheid een aantal van tien, bijv. in het leger of een reeks van tien dagen op de kalender. Tijdens de Franse Revolutie Decebalus
Decebalus (gest. 106 n.C.) Laatste koning van Dacië (nu Roemenië), die er in slaagde de Dacische stammen weer te verenigen. Zijn machtsuitbreiding Decembermoorden
Decembermoorden Moord op 15 Surinaamse opposanten uit politieke en journalistieke kring, gepleegd op 8 december 1982 onder verantwoordelijkheid decembristen
decembristen Deelnemers aan de staatsgreep van 2 december 1851 o.l.v. de Franse president Lodewijk Napoleon, het begin van het Tweede Keizerrijk.
decemviri
decemviri (Lat.: tienmannen) In het oude Rome elke officiële commissie van tien personen. Het bekendst zijn de decemviri legibus scribundis, die op Dechamps, Adolphe
Dechamps, Adolphe (1807-1875) Belgisch rooms-katholiek politicus en publicist. Als kamerlid (1834-57; 1859-64) was hij aanvankelijk unionist, Dechamps, Victor August
Dechamps, Victor August (1810-1883) Belgisch kardinaal, broer van Adolphe. Werd in 1865 bisschop van Namen, in 1867 bisschop van Mechele
Decima
Decima (Deshima) Kunstmatig eilandje in de Baai van Nagasaki in Japan, waar Nederland als enig Europees land van 1641 tot 1857 een factorij had. decimeren
decimeren (Lat.: decimo = elke tiende man straffen) In het oude Rome het straffen van elke tiende man in geval van muiterij in het leger. Om de schande Decius, Gaius Messius Quintus Trajanus
Decius, Gaius Messius Quintus Trajanus (190/200-251) Romeins keizer vanaf 249. Kreeg in 249 van keizer Philippus Arabs het bevel over de troepen Decken, Karl Klaus von der
Decken, Karl Klaus von der (1833-1865) Duits ontdekkingsreiziger, ondernam een aantal reizen in Oost-Afrika, waarbij hij het gebied rondom het Decker, Pieter Jacobus Frans de
Decker, Pieter Jacobus Frans de (1812-1891) Belgisch unionistisch politicus, vormde in 1855 een kabinet op een ogenblik dat de conservatieve declaratie van Panamá
declaratie van Panamá Declaratie opgesteld op de conferentie van Amerikaanse staten, gehouden in september en oktober 1939 in Panamá-City, ond
declaratie van Santiago
declaratie van Santiago In 1959 werd door de ministers van Buitenlandse Zaken van 21 Amerikaanse landen de d. getekend. Deze veroordeelde zowel
Déclaration des droits de l'homme et du citoyen
Déclaration des droits de l'homme et du citoyen Verklaring van de rechten van de mens en van de burger, door de Franse revolutionairen Lafayette Declaration of Independence
Declaration of Independence (Onafhankelijkheidsverklaring) Document waarin de dertien Britse koloniën in Noord-Amerika op 4 juli 1776 de band Declerck, Richard
Declerck, Richard (1899-1986) Belgisch politicus en publicist. Was van 1945 tot 1966 gouverneur van de provincie Antwerpen. Hij studeerde rechten deconfessionalisering
deconfessionalisering In de Nederlandse politiek de vermindering van de invloed van de religieuze overtuiging op de politieke stellingname. Tot de decretalen
decretalen Pauselijke beslissingen in rechtskwesties, meestal in de vorm van een brief, die voor de vroeg-christelijke Kerk en gedurende de Middeleeuwen Deens West-Indië
Deens West-Indië Vroegere Deense bezittingen in het Caribisch gebied, door de Deense West-Indische Compagnie verworven. Deze compagnie wa
Deense rijk
Deense rijk Het rijk van de Deense vorsten in de Middeleeuwen. Het Deense rijk werd vanaf de 9e eeuw opgebouwd door veroveringen in Engeland Deetman, Willem Joost (Wim)
Deetman, Willem Joost (Wim) (geb. 1945) Nederlands politicus. Deetman werkte voor het ministerie van Onderwijs en werd in 1978 lid van de Tweede Defacqz, Henri Eugène Marie
Defacqz, Henri Eugène Marie (1797-1871) Belgisch rechtsgeleerde en staatsman. Na de Belgische Revolutie werd hij lid van het Nationaal Congres defaitisme
defaitisme (Frans: défaite = nederlaag) Term voor de houding van de Fransen in de Eerste Wereldoorlog die twijfelden aan de goede afloop ervan voor defenestratie van Praag
defenestratie van Praag (Lat: uit het venster werping) In mei 1618 werden in Praag twee keizerlijke stadhouders en een ambtenaar uit een raam ge
défense tous azimuts
défense tous azimuts In 1967 door generaal Ailleret geformuleerde Franse nucleaire afschrikkingsdoctrine. Met de défense tous azimuts (verdediging Defferre, Gaston Paul Charles
Defferre, Gaston Paul Charles (1910-1986) Frans burgemeester. Speelde bijna een halve eeuw een vooraanstaande rol in de Franse politiek. Als burgemees
Defosset, Léon
Defosset, Léon (1925-1991) Belgisch politicus. Defosset werd in 1949 advocaat in Brussel. Hij was in 1961 medeoprichter van het Mouvement Populaire Degrelle, Léon
Degrelle, Léon (1906-94) Waals politicus. In 1935 richtte Degrelle de Rex-beweging op, de basis van de latere Rex-partij, waarmee hij een fascistische Dehaene, Jean-Luc
Dehaene, Jean-Luc (geb. 1940) Belgisch politicus. Dehaene begon zijn politieke carrière bij het ACW (1965-72). Van 1972-81 was hij werkzaam Dehler, Thomas
Dehler, Thomas (1897-1967) West-Duits jurist en politicus. Medeoprichter van de anti-fascistische organisatie Reichsbanner (1924), fel tegenstander dei
dei (dey) Turkse titel, oorspronkelijk gegeven aan geëerde bejaarde mannen, later door de janitsaren (soldaten in het Turkse leger) aan hoge officieren. Deinze
Deinze Gemeente en stad aan de Leie in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen; 75,53 km2, 26.857 inw. (1997). Klein industriecentrum: diverse industrieën, deïsme
deïsme Deïsme is een stroming in de theologie en de filosofie die erkent dat God de wereld heeft geschapen, maar meent dat hij sindsdien niet meer dekabristen
dekabristen (decembristen) Russische adellijke officieren, die in dec. (Russisch: dekabr) 1825 vergeefs probeerden door een coup Rusland in een p
dekabristenoproer
dekabristenoproer (Ru: dekabr = december) Opstand in december 1825 van hervormingsgezinde Russische officieren tegen tsaar Nicolaas I (reg. 1825-Deken, Willem
Deken, Willem (1272-1328) Vlaams opstandelingenleider, schepen en later burgemeester van Brugge en verschillende malen gezant in Engeland. Deken dekolonisatie
dekolonisatie Proces waarin koloniën onafhankelijk worden van het moederland. Vond op grote schaal plaats na 1945, toen ook in de Westerse mogendheden Delacroix, Léon
Delacroix, Léon (1867-1929) Belgisch rooms-katholiek politicus, was tweemaal premier van een Nationale-Unieregering (1918-1919 en 1919-1920), Delcassé, Théophile
Delcassé, Théophile (1852-1923) Frans politicus, begon zijn carrière als journalist; werd in 1889 kamerlid, in 1894 minister van Koloniën (tot 1895) Delcommune, Alexander
Delcommune, Alexander (1855-1922) Belgisch ontdekkingsreiziger, vertrok in 1873 naar Centraal-Afrika, waar hij de bevaarbaarheid van een aanta
Delcroix, Leo
Delcroix, Leo (geb. 1949) Belgisch politicus. Delcroix studeerde rechten en filosofie. Hij was tot 1979 als docent verbonden aan verscheidene instellingen Delft, zoen van
Delft, zoen van Verdrag uit 1428 tussen de Hollandse gravin Jacoba van Beieren en Filips de Goede, hertog van Bourgondië. Bepaald werd dat Jacoba Delgado Chalbaud, Carlos
Delgado Chalbaud, Carlos (gest. 1950) Venezolaans militair en leider van een junta (1948-50). D. diende als minister van Defensie onder Rómulo Delgado, Humberto de Silva
Delgado, Humberto de Silva (1906-1965) Portugees militair en politicus. Aanvankelijk aanhanger van Salazar, doorliep alle militaire rangen, generaa
Deli
Deli Landstreek en voormalig sultanaat aan de oostkust van de Indonesische prov. Sumatera. In 1862 erkende Deli de soevereiniteit van Nederland en Delisch-Attische Zeebond
Delisch-Attische Zeebond Verbond van Griekse stadstaten en eilanden, opgericht op Delos in 477 v.C. toen Sparta zich uit de oorlog tegen Perzië Delmas, Jacques Michel Pierre
Delmas, Jacques Michel Pierre (Chaban-Delmas - verzetsnaam Chaban; geb. 1915) Frans gaullistisch politicus, actief in WO II, o.a. als lid militaire Delors, Jacques
Delors, Jacques (geb. 1925) Frans politicus. Delors studeerde economie aan de Universiteit van Parijs en werkte vanaf 1945 voor de Banque de France. Delos
Delos (Gr.: Dhílos) Grieks eiland in de Egeïsche Zee, behorend tot de Cycladen; ca. 3,5 km2, vrijwel onbewoond. In de Oudheid was Delos een centrum Delphi
Delphi (Gr.: Dhelfoí) Plaats in Griekenland aan de voet van het Parnassósgebergte. In de Oudheid verwierf Delphi zich als orakelplaats grote roem en demagogie
demagogie (Gr.: kunst om het volk te leiden) In het oude Griekenland was een demagoog een retorisch begaafd volksleider. Later kreeg het woord Demeester, Wivina
Demeester, Wivina (Wivina Demeester-De Meyer, geb 1943) Demeester was tussen 1967 en 1974 onder andere werkzaam als docente en directrice
Demetrius
Demetrius Griekse mannennaam ('zoon van Demeter'), naam van enkele vorsten uit de dynastieën der Seleuciden en Antigoniden.
Demetrius I Poliorcetes
Demetrius I Poliorcetes (Grieks: stedendwinger; ca. 336-283 v.C.) Koning van Macedonië, zoon van Antigonus I. Demetrius was een van de belangrij
Demetrius I Soter
Demetrius I Soter (Grieks: redder; 187-150 v.C.) Koning van Syrië, volgde in 162 v.C. zijn broer Antiochus IV Epifanes op, nadat hij diens zoon Antiochus Demetrius II
Demetrius II (ca. 278-229 v.C.) Koning van Macedonië, kleinzoon van Demetrius I. Zijn hele regering stond in het teken van de strijd met de Aetolische Demetrius II Nicator
Demetrius II Nicator (Grieks: overwinnaar; ca. 161-126 v.C.) Koning van Syrië, zoon van Demetrius I Soter. Demetrius versloeg de usurpator Alexander Demetrius III Eukairos
Demetrius III Eukairos (Grieks: op tijd gekomen; reg. 95-87 v.C.) Koning van een deel van Syrië, zoon van Antiochus VIII. Demetrius regeerde sa
Demetrius van Phaleron
Demetrius van Phaleron (ca. 350-283 v.C.) Atheens staatsman en wijsgeer. Werd door Cassander van Macedonië aangesteld als gouverneur van Athene
Demirel, Süleyman
Demirel, Süleyman (geb. 1924) Turks politicus, leider van de conservatieve Gerechtigheidspartij. Was viermaal premier: 1965-1971, 1975-juni 1977, Democraten '66
Democraten '66 (D66, oorspr. D'66) Nederlandse politieke partij. D66 werd opgericht uit onvrede met het verzuilde politieke bestel. De partij streefde Democratic Party
Democratic Party Overkoepelende politieke partij in de VS, opgericht in 1828. Vergeleken met de Republican Party is zij hervormingsgezind, verd
democratie
democratie Bestuursvorm, gebaseerd op zelfbestuur door de individuele burgers. Het Athene van de 6e en 5e eeuw v.C. kende een vorm van directe Democratisch Socialisten '70
Democratisch Socialisten '70 (DS'70) Nederlandse politieke partij. DS'70 werd in april 1970 opgericht door een aantal verontruste leden van de PvdA Democratische Beweging
Democratische Beweging Protestbeweging in China, bestaande uit studenten en jonge arbeiders die in de jaren 1978-1980 aandrongen op politieke democratisering
democratisering Proces waarbij macht gelijkmatiger wordt verdeeld over de betrokkenen, een gedachte die in de westerse wereld vooral ingang vond demografie
demografie Wetenschap die de oorzaken en gevolgen van verandering in omvang en samenstelling van de bevolking bestudeert. Daarbij richt men zich demografie, historische
demografie, historische Hulpwetenschap van de geschiedwetenschap die zich bezighoudt met de omvang en samenstelling van bevolkingen in het Demosthenes
Demosthenes (384-322 v.C.) Grieks redenaar, de bekendste der tien Attische oratoren. Studeerde welsprekendheid, overwon zijn spraakgebrek en Demtjoekdonggroeb
Demtjoekdonggroeb (geb. 1902) Mongools vorst, die sedert de jaren twintig de leider was van een beweging voor de autonomie van Binnen-Mong
denazificatie
denazificatie Verwijdering van nationaal-socialistische elementen uit Duitsland na de Tweede Wereldoorlog. De denazificatie was een grote zuiveringsactie Deng Xiaoping
Deng Xiaoping (1904-1997) Chinees politicus. Deng trad in 1924 toe tot de Chinese Communistische Partij (CCP) en nam in 1934-1935 met Mao Denijs, Geraard
Denijs, Geraard (1290-1349) Leider van het machtige Gentse weversgilde. Steunde Jacob van Artevelde o.m. bij het beleg van Doornik. In 1345 kwam Denikin, Anton Ivanovitsj
Denikin, Anton Ivanovitsj (1872-1947) Russisch generaal, na de Russische Revolutie opperbevelhebber van de Witte strijdkrachten in Zuid-Rusland. Denktash, Rauf
Denktash, Rauf (geb. 1924) Turks-Cypriotisch politicus. In 1973 werd Denktash vice-president van Cyprus. Toen het conflict tussen de Grieks-Cyprioten Denon, Dominique Vivant
Denon, Dominique Vivant (1747-1825) Frans tekenaar en graveur, van beroep diplomaat. Hij maakte Napoleons expeditie naar Egypte mee, een reis Deprez, Gérard Marie Joseph
Deprez, Gérard Marie Joseph (geb. 1943) Belgisch politicus en socioloog. Voorzitter van de Franstalige Parti Socialiste Chrétien (PSC) en Europarlem
Derby, Edward Geoffry Smith-Stanley
Derby, Edward Geoffry Smith-Stanley (1799-1869) 14e graaf van Derby; Brits staatsman, leider van de conservatieven (1846-1868). Derby was driemaal Derde Republiek
Derde Republiek In 1870 in Frankrijk uitgeroepen republiek, die tot 1940 bleef voortbestaan. Na de nederlaag in de Frans-Duitse oorlog koos het Franse Derde Rijk
Derde Rijk Aanduiding van het nationaal-socialistische Duitsland onder leiding van dictator Adolf Hitler (1933-1945). De term Derde Rijk werd door derde stand
derde stand De groep der burgers, d.w.z. allen die niet bij de adel of geestelijkheid behoorden, in de standenstaat.
Derde Weg
Derde Weg 1. Een uit het begin van de jaren vijftig stammende Nederlandse politieke beweging die een vreedzame oplossing van de Koude Oorlog Derine, Raymond
Derine, Raymond (1926-1987) Vlaams jurist en politicus. Na zijn studie in de rechten te Leuven werd Derine achtereenvolgens hoogleraar aan de Déroulède, Paul
Déroulède, Paul (1846-1914) Frans schrijver en politicus. Hij diende in de Frans-Duitse Oorlog en schreef naar aanleiding daarvan 'Chants du soldat' Derqui, Santiago
Derqui, Santiago (ca. 1805-1862) President van de Argentijnse Federatie van 1860-61. D. werd na de val van Juan Manuel de Rosas (1852) gekozen dertien koloniën
dertien koloniën De Engelse koloniën in Noord-Amerika, die zich in de Amerikaanse Vrijheidsoorlog losmaakten van Engeland: New Hampshire, Dertig Tirannen
Dertig Tirannen Oligarchisch regime van 30 mannen in het klassieke Athene, ingesteld door Sparta in 404 v.C. na afloop van de Peloponnesische oorlog Dertigjarige oorlog
Dertigjarige oorlog (1618-1648) Oorlog, voornamelijk uitgevochten in Duitsland, van de protestantse Duitse vorsten en naties tegen het Heilige Roomse Derycke, Eric
Derycke, Eric (geb. 1949) Belgisch politicus. Derycke, die rechten studeerde in Gent en werkzaam is geweest als advocaat, werd na een loopbaan binnen Desai, Morarji Ranchhodji
Desai, Morarji Ranchhodji (1896-1995) Indiaas politicus. Desai trad in 1930 toe tot de Congrespartij van Mahatma Gandhi en steunde diens burge
descamisados
descamisados (Sp: havelozen, bedelaars) 1. Volgelingen van de Argentijnse dictator Péron (1895-1974). 2. De naam die de conservatieven in Span
Descamps, Edouard Eugène François
Descamps, Edouard Eugène François (1847-1933) Belgisch jurist en katholiek politicus, vanaf 1872 hoogleraar internationaal recht in Leuven. Desert Storm
Desert Storm Codenaam voor de internationale militaire operatie in Koeweit en Irak in 1991. Nadat Irak op 2 augustus 1990 Koeweit had bezet en Desiderius
Desiderius (reg. 757-774) Hertog van Toscane, laatste koning der Longobarden. Werd met pauselijke en Frankische steun opvolger van Aistulf. Karel Désirée
Désirée (1777-1860) Désirée Eugénie Bernadine Clary, dochter van een zijdehandelaar uit Marseille. Schoonzuster van Napoleon, die haar in 1798 Desmoulins, Camille
Desmoulins, Camille (1760-1794) Frans revolutionair, een van de aanstichters van de bestorming van de Bastille (14 juli 1789). Later een van de leiders Desnica, Vladan
Desnica, Vladan (1905-1967) Kroatisch schrijver van realistische verhalen en romans, gekenmerkt door een intellectuele analyse van universele psychologische despotie
despotie Heerschappij van willekeur. De Grieken noemden de Perzische koning een despoot, omdat hij over zijn onderdanen heerste als over rechteloze despotisme
despotisme Staatsvorm met een heerser (despoot) die met onbeperkte macht en willekeur regeert. De absolutistische vorsten uit de 18e eeuw waren Dessalines, Jean-Jacques
Dessalines, Jean-Jacques (ca. 1758-1806) Haïtiaans opstandelingenleider, als slaaf overgebracht uit West-Afrika. Verzette zich tegen de Franse destalinisatie
destalinisatie Proces dat na de dood van Sovjetleider en dictator Jozef Stalin (1879-1953) op gang kwam waarbij de excessen van het stalinisme werden Destrée, Jules Olivier
d'Estrades, Godefroi-Louis graaf (1607-1686) Frans diplomaat. d'Estrades begon zijn loopbaan als militair, o.a. in de Noord-Nederlandse Republiek. D'Hondt, Paula
Destrée, Jules Olivier (1863-1936) Belgisch socialistisch politicus en publicist. Publiceerde in 1912 zijn pamflet 'Lettre au Roi', waarin hij de scheiding detente
detente (Lett: ontspanning) Benaming voor het proces van vermindering van spanning in de sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog vijandige Detiège, Leona
Detiège, Leona (geb. 1942) Belgisch politica. Detiège, die toegepaste economische wetenschappen studeerden aan de Antwerpse Rijkshandelhogeschool, Detroitse rellen
Detroitse rellen Van 23-30 juli 1967 werd de stad Detroit (Michigan) geteisterd door de ernstigste raciale onlusten sinds WO II. President Johnson Deutsche Fortschrittspartei
Deutsch, Niklaus Manuel
Deutsch, Niklaus Manuel (eig. Niklaus Manuel, ca. 1484-1530) Zwitsers schilder, schrijver en politicus. Begon als glasschilder, maar was vanaf 1
Deutsche Fortschrittspartei Duitse partij, in 1861 in het Pruisische Abgeordnetenhaus ontstaan uit de linkervleugel van de oud-liberale fractie-Vinc
Deutsche Vaterlandspartei
Deutsche Vaterlandspartei Duitse partij, in 1917 in Koningsbergen door W. Kapp opgericht. De D., die later o.l.v. Albrecht zu Mecklenburg en admir
Deutscher, Isaac
Deutscher, Isaac (1907-1967) Pools-Brits geschiedkundige en politiek auteur. In zijn jeugd zionist en vertaler van Hebreeuwse poëzie in het Pools. Deutsches Afrika Korps
Deutsches Afrika Korps (DAK) Duits expeditieleger, uitgezonden vanaf februari 1941 om de Italianen te steunen in de woestijnoorlog tegen de Bri
Devanampiya Tissa
Devanampiya Tissa (reg. ca. 247-207 v.C.) Ceylonse koning uit de Sinhala-dynastie. Werd door Mihinda, de zoon van Asjoka, tot het boeddhisme Devaux, Paul Louis Isidor
Devaux, Paul Louis Isidor (1801-1880) Belgisch liberaal politicus, aanvankelijk unionist. Een van de ontwerpers van de Grondwet (1830) en afgevaar
Deve Gowda, H.D.
Deve Gowda, H.D. (geb. 1933) Indiaas politicus. Ondanks de relatief hoge kaste van zijn ouders groeide Hardanahalli Doddagowda Deve Gowda op Devèze, Albert Jules Hubert
Devèze, Albert Jules Hubert (1881-1959) Belgisch liberaal politicus, vanaf 1912 lid van de Kamer. Enkele malen minister van Landsverdediging Devlin, Bernadette
Devlin, Bernadette (geb. 1947) Noord-Iers politica, parlementslid voor Ulster (1969-1974). Vooral in het begin van de jaren zeventig vurig voorvechtster Devolutieoorlog
Devolutieoorlog (1667-1668) Oorlog tussen Frankrijk en Spanje om het bezit van de Zuidelijke Nederlanden. Toen Filips VI van Spanje overleed eiste Dewael, Patrick
Dewael, Patrick (geb. 1955) Belgisch politicus. Dewael, die rechten studeerde, was ten tijde van het kabinet-Martens III kabinetsattaché van Vanderpoorten, Dewey, Thomas Edmund
Dewey, Thomas Edmund (1902-1971) Amerikaans Republikeins politicus, vanaf 1942 gouverneur van de staat New York. Verloor tweemaal de p
Dewinter, Filip
Dewinter, Filip (geb. 1962) Belgisch politicus. Dewinter studeerde journalistiek aan de Hogere Handelsschool Erasmus te Antwerpen en was van 1983 Dhanis, Francis Ernest Joseph Marie
Dhanis, Francis Ernest Joseph Marie (1861-1909) Belgisch ontdekkingsreiziger en koloniaal bestuursambtenaar. In dienst van de onafhankelijke Di Michelis, Gianni
D'Hondt, Paula (geb. 1926) Belgisch politica. Na een korte loopbaan als maatschappelijk werkster werd D'Hondt achtereenvolgens gemeenteraadslid d'Ivoi, Paul
Di Michelis, Gianni (geb. 1940) Italiaans politicus. Di Michelis studeerde scheikunde en was enige tijd werkzaam als docent (o.a. aan de Universiteit diadochen
diadochen (Gr: opvolgers) Macedonische generaals die na de dood van Alexander de Grote (323 v.C.) gedurende ruim 40 jaar (323-280 v.C.) om de dialectiek
dialectiek Term met verschillende betekenissen. Oorspronkelijk stond hij voor een vorm van debatteerkunst. Hegel en Marx gaven het begrip een andere dialectisch materialisme
dialectisch materialisme Het puur filosofische deel van het marxisme. Het dialectisch materialisme ziet de geschiedenis als bepaald door materiële Diana van Frankrijk
Diana van Frankrijk (1538-1619) Natuurlijke dochter van de Franse koning Hendrik II, door deze gewettigd in 1547. Bekend om haar schoonheid
Diana van Poitiers
Diana van Poitiers (1499-1566) Maîtresse van de Franse koning Hendrik II. Regeerde feitelijk als koningin (1531-1559) en drong de echte koningin, Diana, prinses
Diana, prinses (1961-1997) Diana Frances Spencer, prinses van Wales, dochter van de achtste graaf Spencer. Lady Diana Spencer trad in 1981 in het Diara
Diara Dynastie, gevestigd in West-Afrika in de tweede helft van de achttiende eeuw door N'golo Diara van Segu.
diaspora
diaspora (Gr: verstrooiing) Verspreiding van de joden over de landen buiten Palestina. In de Oudheid verspreidden de joden zich over het gehele Middellandse-Díaz de Vivar, Rodrigo
Díaz de Vivar, Rodrigo (ca. 1040-1099) Spaans historisch figuur, wiens belevenissen, waar of verzonnen, onderwerp zijn van vele middeleeuwse ep
Diaz, Bartholomeu
Diaz, Bartholomeu (?-1500) Portugees zeevaarder, ontdekte in 1487 Kaap de Goede Hoop. Zijn tocht paste in het kader van systematisch opgezette Díaz, Domingo
Díaz, Domingo (gest. 1949) President van Panamá van 1948-49. Dong in 1936 vergeefs naar het presidentschap: de zege van zijn tegenstander bij deze Díaz, Félix
Díaz, Félix (1868-1945) Neef van Porfirio Díaz en tijdens diens bewind onder meer hoofd van de Mexicaanse politie. In 1912 leidde D. een opstand Díaz, Porfirio
Díaz, Porfirio (1830-1915) Mexicaans generaal en staatsman, bestuurde Mexico lange tijd als dictator (1877-1911), behalve 1880-1884, toen hij Manuel dictator
dictator In het oude Rome een magistraat die in tijden van nood op voorstel van een consul met imperium (macht) bekleed werd. Oorspronkelijk was dictatuur
dictatuur (Latijn: dictare = voorschrijven) Absolute machtsuitoefening door een persoon of groep (partij, leger, klasse). In het oude Rome was de dictator dictatuur van het proletariaat
dictatuur van het proletariaat In het marxisme de fase tussen de communistische revolutie en het ontstaan van de communistische, klasseloze maatschappi
Diefenbaker, John George
Diefenbaker, John George (1895-1979) Canadees conservatief politicus. Vormde in 1957 een kabinet na een verkiezingsoverwinning op de liberalen. Diemen, Anthony van
Diem, Ngo Dinh
Diem, Ngo Dinh (1901-1963) Vietnamees politicus, afkomstig uit een voorname familie en exponent van de invloedrijke elite van rooms-katholieken. Dien Bien Phu
Diemen, Anthony van (1593-1645) Nederlands koopman en koloniaal bestuurder. Tijdens zijn bewind als gouverneur-generaal van Indië (1636-1645
Dien Bien Phu Plaats in het noorden van Vietnam, waar het Franse koloniale leger op 7 mei 1954 een beslissende nederlaag leed in de strijd tegen Diepenhorst, Isaac Arend
Diepenhorst, Isaac Arend (geb. 1916) Nederlands jurist en Antirevolutionair politicus; hoogleraar in het straf- en strafprocesrecht (1945-1965) en Dierckx, Octave
Dierckx, Octave (1882-1955) Belgisch liberaal politicus, minister van Verkeer (1934-35), van Binnenlandse Zaken (1937-38) en van Onderwijs (1938-Diets
Diets (Duits) Aanduiding van de taal die in de Middeleeuwen in de Nederlanden werd gesproken, behalve in Friesland en de streken ten oosten van Dietse beweging
Dietse beweging Beweging uit de 19e eeuw, onderdeel van de Vlaamse beweging, die streefde naar de culturele eenheid van het Nederlandse en Neder-Dievoet, Emile Josse van
Dievoet, Emile Josse van (1886-1967) Belgisch jurist en rooms-katholiek politicus, hoogleraar in Leuven (1919-1954) en kamerlid (1919-1936).
diggers
diggers Radicale politieke beweging in Engeland, gesticht in de 17e eeuw door Gerrard Winstanley (1609-1660) en John Lilburne (1614-1657). De dijkgraaf
dijkgraaf De voorzitter van het waterschapsbestuur in Nederland of het polderbestuur in België. De functie is te vergelijken met die van een burgemeester Dillenburg
Dillenburg Stad in de West-Duitse deelstaat Hessen, aan de Dill; ca. 30.000 inw.. O.a. ijzer- en staal-, chemische en textielindustrie. Middeleeuwse Dillon-ronde
Dillon-ronde Tussen 1960 en 1962 in het kader van de GATT gehouden tariefronde. De onderhandelingen omvatten vooral het treffen van compenserende Dimitri
Dimitri (Dmitri) Russische vorm van Demetrius. 1. Dimitri Donskoj (1350-1389), ook Dmitri Ivanovitsj, grootvorst van Moskovië. Versloeg in de slag Dimitrov, Georgi Michailovic
Dimitrov, Georgi Michailovic (1882-1949) Bulgaars communistisch politicus, emigreerde in 1923 naar de SU, waar hij werkzaam was in de Komintern. Dina
Dina Enige in de Bijbel met name genoemde dochter van de aartsvader Jakob en zijn vrouw Lea (Gen. 30 en 34).
ding
ding Bij de Germaanse stammen een volksvergadering waarin rechtszaken werden behandeld. Een gekozen rechter, later vaak een door de koning aangestelde Dingaan
Dingaan (gest. 1840) Koning van de Zoeloes in zuidelijk Afrika. Liet zijn halfbroer Tsjaka vermoorden. Sloot met de Voortrekkers o.l.v. Piet Retief Dinnyes, Lajos
Dinnyes, Lajos (1901-1961) Hongaars staatsman, was in WO II actief tegen de fascistische regering. Na de oorlog werd hij minister van Defensie en Dinsjavi-affaire
Dinsjavi-affaire (Denshawi-affaire) Incident in 1906 tussen inwoners van het Egyptische deltadorpje Dinsjavi en Engelse officieren, die daar een jachtpartij Dio Cassius
Dio Cassius (Cassius Dio Cocceianus; ca. 155-235) Grieks geschiedschrijver, die onder een aantal Romeinse keizers hoge posten bekleedde; wijdde Diocletianus, Gaius Aurelius Valerius
Diocletianus, Gaius Aurelius Valerius (243-316) Romeins keizer van 284 tot 305. De stichter van het dominaat, het absolute en totalitaire keizerschap Dioikismos
Dioikismos De om politiek-militaire redenen gedwongen verdeling van een stad in meerdere zelfstandige gemeenten. D. is het tegendeel van Synoikismos, Dion van Syracuse
Dion van Syracuse (409-354 v.C.) Syracusaans staatsman en veldheer, schoonvader van Dionysius II. Trachtte als groot bewonderaar van Plato diens Dionysische mysteriën
Dionysische mysteriën Religieuze cultus uit de Oudheid, gewijd aan de Griekse wijn- en vruchtbaarheidsgod Dionysus. De riten waren geheim en Dionysius
Dionysius Griekse mannennaam, betekent 'tot Dionysus behorend' (Dionysus was de Griekse god van de wijn). Gedragen door o.a. twee heersers van Dionysius van Halicarnassus
Dionysius van Halicarnassus Grieks geschiedschrijver, die van 30-8 v.C. te Rome werkzaam was en een Griekse geschiedenis van de Romeinen schreef: diplomatiek
diplomatiek (Oorkondenleer) Wetenschap die zich bezighoudt met de bestudering van oorkonden. De diplomatiek houdt zich in de eerste plaats bezig Diponegoro
Diponegoro (ca. 1785-1855) Javaans prins, beschouwde zichzelf als Javaans-islamitisch messias. Aanstichter van de Java-oorlog (1825-1830), die gericht direct rule
direct rule Het principe van koloniaal bestuur rechtstreeks vanuit het moederland. Dit was bijvoorbeeld het geval met de Franse koloniën in Afrika. Directoire
Directoire (Ook: directorium) Franse regering van 1795 tot 1799, ingesteld na het einde van het schrikbewind (Terreur) van Robespierre. Het Directoire Dirk
Dirk Germaanse mannennaam, afgeleid van Diederik, o.a. gedragen door een aantal graven van Holland: 1. Dirk I (reg. 922-ca. 939), zoon van Gerulf. discipel
discipel (Lat.: leerling) In het N.T. gebruikte benaming van 'leerlingen' van Johannes de Doper en van Jezus, vaak letterlijk volgelingen. Tot de engere displaced persons
displaced persons (Ook: DP's) Mensen die in de jaren rond de Tweede Wereldoorlog verdreven werden uit hun land of het zelf ontvluchtten. In Europa Disraeli, Benjamin
Disraeli, Benjamin (1804-1881) 1e Earl of Beaconsfield (vanaf 1876), Brits conservatief staatsman en schrijver. Werd in 1837 parlementslid voor de dissenters
dissenters (Ook: non-conformists) Andersdenkenden, Engelse protestanten die zich niet conformeerden aan de leer en de eredienst van de anglicaanse dissidenten
dissidenten (Lat.: dissidere = niet overeenstemmen) Term voor de intellectuelen in de Oostbloklanden die zich actief hebben verzet tegen het gebrek
Divaeus, Petrus
Divaeus, Petrus (Peter van Dieve; gest. 1581) Zuid-Nederlands humanist en geschiedschrijver. Schreef o.a. 'De antiquitatibus Galliae Belgicae' (1566 divide et impera
divide et impera (Lat: verdeel en heers) Spreuk: zaai verdeeldheid onder tegenstanders en domineer ze. Toegeschreven aan Philippus van Macedonië diwan
d'Ivoi, Paul (eig. Paul Philippe Deleutre d'Ivoi; 1856-1915) Frans schrijver van avonturenromans naar het voorbeeld van Jules Verne en waarvoor hij Eagleton, Thomas Francis
diwan In de islamitische wereld, vanaf de tijd der kaliefen, naam van een register, bijv. dat van de soldaten voor het uitkeren van soldij. In het Osmaanse Djahangir
Djahangir (Jahangir; 1569-1627) Grootmogol van India vanaf 1605, opvolger van Akbar. Slaagde erin het rijk verder uit te breiden en was de eerste Djama'aat al-Islamijja, al-
Djama'aat al-Islamijja, al- Egyptische islamistische oppositiegroepering. Aanhangers van de Djama'aat streven ernaar Egypte om te vormen tot een Djengiz Chan
Djengiz Chan (Almachtige Chan; eig. Temoedsjin; ca. 1162-1227) Mongools heerser, werd in 1206 door de koeriltai (vergadering van chans) tot opperste djihaad
djihaad Inspanning voor het geloof, vroeger door sommigen wel als de zesde zuil van de islam beschouwd. Het woord djihaad betekent letterlijk `moeite Djijoeto
Djijoeto Vrijheidspartij, werd in 1881 in Japan opgericht als een beweging van de middenklasse en streefde op de eerste plaats naar de oprichting van Djilas, Milovan
Djilas, Milovan (1911-1995) Joegoslavisch dissident. Als naaste medewerker van Tito speelde Djilas een belangrijke rol in het conflict met Moskou Djimmoe Tenno
Djimmoe Tenno (Jimmu) In de Japanse mythologie de eerste keizer van heel Japan (660 v.C.). Stamde af van de zonnegodin Amaterasoe. De titel Tenno Djoser
Djoser (ca. 2700 v.C.) Egyptisch farao, waarschijnlijk de eerste vorst van de 3e dynastie. Wordt beschouwd als de grondlegger van het Oude Rijk. Zijn Djuanda Kartawidjaja
Djuanda Kartawidjaja (1911-1963) Indonesisch ingenieur en gematigd nationalistisch politicus. Vervulde verschillende adviesfuncties onder Soekarno Dlugosz, Jan
Dlugosz, Jan (Latijn: Longinus 1415-1480) Pools diplomaat, tevens een bekend historicus. In zijn hoofdwerk 'Historiae Polonicae' behandelt hij in Dmowski, Roman
Dmowski, Roman (1864-1939) Pools politicus, was een leider in de strijd voor de onafhankelijkheid van Polen. In tegenstelling tot Pilsudksi was hij Dobi, István
Dobi, István (1898-1968) Hongaars politicus, actief in de republiek van Béla Kun en verzetsstrijder in WO II. Premier van 1948-1952, president van doctrinairen
doctrinairen Mensen die strikt vasthouden aan leerstellingen. In Frankrijk was het ten tijde van de Restauratie (1815-1830) de naam van een kleine Dodona
Dodona Plaats in Noord-Griekenland, in Epirus, waar in de Oudheid het orakel van Zeus beroemd was. Uit het ruisen van de aan Zeus gewijde heilige Doedajev, Dzjochar
Doedajev, Dzjochar (geb. 1944-1996) Tsjetsjeens militair en politicus. Generaal Doedajev, die een opleiding volgde aan de militaire luchtvaartschool, Doeff, Hendrik
Doeff, Hendrik (1777-1835) Nederlands koopman en koloniaal bestuurder, werd door Batavia naar Dedjima gestuurd om de administratie te organiseren Doelistenbeweging
Doelistenbeweging (ca. 1748) Nederlandse democratische protestbeweging tegen belastingverpachting en ambtenverkoop. De beweging ontleende
doema
doema (Ru: vertegenwoordigend lichaam) Nadat een eerste voorstel in 1809 ter oprichting van doema's door tsaar Alexander I (reg. 1801-1825) verworpen Doerani-dynastie
Doerani-dynastie Afghaanse dynastie, in 1747 gesticht door generaal Ahmed Sjah Abdali, onder wiens bewind (1747 - 1773) grote delen van Perzië Does, Johan van der
Does, Johan van der (ook: Janus Dousa; 1545-1604) Nederlands humanist, historicus, letterkundige en verzetsman. Sloot zich na studies te Leuven, Dogali, slag bij
Dogali, slag bij Slag tussen keizer Johannes IV van Ethiopië en de Italianen, die hun postie aan de Rode Zee wilden versterken (25 januari 1887). De doge
doge De hoogste magistraat in de stadsrepublieken Venetië (vanaf 697) en Genua (vanaf 1339). De grote macht van de doge van Venetië werd sterk Doggersbank, slag bij
Doggersbank, slag bij Door schout-bij-nacht Zoutman op 5 augustus 1781 tijdens de Vierde Engelse Oorlog met zeven oorlogsschepen bevochten Dohmen, Frans Stanislaus
Dohmen, Frans Stanislaus (1910-1991) Nederlands mijnwerkersleider. Al op zestienjarige leeftijd ging Dohmen in de mijnen werken. Daarnaast Dokio
Dokio (8e eeuw) Japans boeddhistisch monnik, minnaar van keizerin Koken. Dokio wist, door haar tot grootkanselier benoemd (764), grote invloed
Dole, Robert J. (Bob) (1923) Amerikaans politicus, uit de staat Kansas. Dole was van 1960 tot 1968 lid van het Huis van Afgevaardigden en van 1969 Dole, Sanford Ballard
Dole, Sanford Ballard (1844-1926) Eerste president van de Republiek Hawaii (1894-1900). Geboren in de VS behoorde hij tot de zakenlieden die Dolgoroeki
Doleantie
Doleantie Scheuring in de Nederlandse Hervormde Kerk in 1886, toen een aantal kerkenraadsleden in Amsterdam onder leiding van Abraham Kuyper Dole, Robert J. (Bob)
Dolgoroeki (Russ.: lange arm) Russisch vorstengeslacht, stamvader Roerik, belangrijkste vertegenwoordigers: 1. Joeri Dolgoroeki (1090-1157), genoemd Dolhain, Adrien de Berghes
Dolhain, Adrien de Berghes (Adrien de Berghes d'Olhain; 1535-1572) Heer van St.-Winoksbergen. Watergeus afkomstig uit Vlaanderen. Ondersteunde dolkstootlegende
dolkstootlegende Volgens deze complottheorie, ontstaan na het verdrag van Versailles (1919), was er geen sprake geweest van een militaire Duitse dollardiplomatie
dollardiplomatie De buitenlandse politiek van de VS, speciaal met betrekking tot Midden-Amerika in de eerste decennia van de 20ste eeuw. De Amerikaanse Dolle Dinsdag
Dolle Dinsdag Door een SS-journalist bedachte, inmiddels algemeen aanvaarde aanduiding van dinsdag 5 september 1944, toen men in Nederland Dolle Mina
Dolle Mina Radicale feministische actiegroep, opgericht in 1969, die vooral bekend werd door haar spectaculaire acties: roze linten om urinoirs binden, Dollfuss, Engelbert
Dollfuss, Engelbert (1892-1934) Oostenrijks christelijk socialistisch politicus, bondskanselier (1932-1934). Kreeg een lening van de Volkenbond, Dolman, Dirk
Dolman, Dirk (geb. 1935) Nederlands politicus (PvdA). Dolman promoveerde te Amsterdam in de economie (1964) op het proefschrift 'Subsidies en dolmen
dolmen (Keltisch: dol = tafel; men = steen) Grafkamer bestaande uit in een kring geplaatste stenen met één of meer dekstenen. Dolmens komen voor Domela Nieuwenhuis, Ferdinand
Domela Nieuwenhuis, Ferdinand (1846-1919) Nederlands socialistisch politicus. Een van de weinige Nederlandse revolutionairen in de 19e eeuw. Domesday book
Domesday book (Lett: boek van het Laatste Oordeel) Inventarisatie van de bewoners en hun bezittingen in het 11e-eeuwse Engeland. Het tweedelige domesticatie
domesticatie Het 'onder controle brengen' van de natuur via landbouw en veeteelt. De eerste sporen van domesticatie zijn gevonden in prehistorische dominaat
dominaat (284-476) Benaming voor de periode in de geschiedenis van het Romeinse Rijk waarin de keizers als alleenheersers optraden. Waren keizer dominicanen
dominicanen (Ook: Orde der predikers) Kloosterorde gesticht door de Spanjaard Dominicus de Guzmàn (ca. 1170-1221) ter bestrijding van de ketterij. dominion
dominion Autonoom gebied van het Britse wereldrijk. De status van dominion werd in de 19e eeuw ingevoerd voor een aantal blanke koloniën van dominotheorie
dominotheorie De sinds de Tweede Wereldoorlog met name in de Verenigde Staten herhaaldelijk uitgesproken verwachting dat het aan de macht komen Domitianus, Titus Flavius
Domitianus, Titus Flavius (51-96) Romeins keizer, volgde in 81 zijn broer Titus op. Tot 88 veel aandacht voor bestrijding van corruptie, beveiligi
domschool
domschool In de Middeleeuwen een aan een dom of kathedraal verbonden school. De domschool, ontstaan in de 5e eeuw, verzorgde oorspronkelijk donatio Constantini
donatio Constantini (Lat: Constantijnse schenking) Vervalst document in de vorm van een oorkonde, waarbij keizer Constantijn (306-337) aan de donatio Pippini
donatio Pippini (Lat: Pepijnse of Pippijnse schenking) Schenking in 756 door de Frankische koning Pepijn II de Korte van een deel van het door hem donatisten
donatisten Groep christenen in Noord-Afrika, in de 4e eeuw geleid door Donatus (270-360). Zij weigerden te accepteren dat priesters die tijdens de Donaumonarchie
Donau-cultuur (Ook: Bandkeramische cultuur) Neolithische landbouwcultuur (ca. 5000-3000 v.C.) in Midden- en West-Europa. Deze eerste Midden-Dong Son-cultuur
Donaumonarchie Aanduiding voor het Habsburgse Rijk in de 19e en begin 20ste eeuw. De buitenlandse politiek van het rijk kenmerkte zich de hele Donau-cultuur
Dong Son-cultuur Bronscultuur van Achter-Indië (ca. 700-300 v.C.), genoemd naar de vindplaats van overblijfselen in Vietnam. De Dong Son-cultuur Dönges, Theophilus E.
Dönges, Theophilus E. (1898-1968) Zuid-Afrikaans jurist en politicus, o.a. adjunct-hoofdredacteur van Die Burger. Na WO II werd hij minister va
Dönitz, Karl
Dönitz, Karl (1891-1980) Duits admiraal (sinds 1942), opperbevelhebber van de zeestrijdkrachten (sinds 1943). Onder zijn leiding kwam het U-bootwapen Donker Curtius, Dirk
Donker Curtius, Dirk (1792-1864) Nederlands liberaal politicus. Toonde zich reeds vroeg voorstander van een grondwetswijziging in liberale zin (o.Donner, Andreas Matthias
Donner, Andreas Matthias (1918-1992) Nederlands jurist. Donner was van 1945-58 hoogleraar in het staatsrecht aan de VU te Amsterdam, van 1958-don-Pacifico-incident (1850)
don-Pacifico-incident (1850) Conflict tussen Groot-Brittannië en Griekenland n.a.v. de vordering op de Griekse regering van de Moors-joodse zakenman
dooi
dooi Beperkte liberalisatie binnen de maatschappij van de Sovjet-Unie in de tweede helft van de jaren vijftig. In deze periode waarin ook de destalinisatie doopsgezinden
doopsgezinden De doopsgezinden (buiten Nederland meestal mennonieten genaamd) ontlenen hun naam aan hun opvatting over de doop. Bovendien Doorbraak
Doorbraak Politieke beweging, gericht op de doorbreking van de bestaande verzuilde politieke en maatschappelijke verhoudingen in Nederland, met Doorman, Karel
Doorman, Karel (1889-1942) Nederlands marineofficier, werd in 1940 schout-bij-nacht van het eskader in Nederlands-Indië. In 1942 kreeg hij het Doorn, Henri Willem (Harry) van
Doorn, Henri Willem (Harry) van (1915-1992) Nederlands politicus. Van Doorn kwam in 1942 bij de rechterlijke macht en was vlak na de oorlog Dordrecht, synode van
Dordrecht, synode van Nationale synode van de Nederlandse Gereformeerde Kerk, gehouden in 1618 en 1619. De kerkvergadering werd bijeengeroepen
Dorestad
Dorestad Belangrijkste handelsnederzetting in Nederland van de Friezen in de Vroege Middeleeuwen op de splitsing van Rijn en Lek, ontstaan in de Doriërs
Doriërs Indo-Europees volk dat omstreeks 1000 v.C. vanuit het noorden Griekenland binnenviel in de zgn. Dorische volksverhuizing. De Doriërs vestigden Dörpfeld, Wilhelm
Dorp, Arent van (1530-1600) Heer van Teemsche, Maasdam en Middelharnis. Nederlands staatsman, vergaarde als rentmeester van Maximiliaan van Dorrego, Manuel
Dörpfeld, Wilhelm (1853-1940) Duits archeoloog, nam deel aan de opgravingen van Olympia (Griekenland; 1877-1881) en Troje (Turkije; tot 1893 Dorp, Arent van
Dorrego, Manuel (1787-1828) Argentijns staatsman, verzette zich als federalist tegen het centralistische bewind van Pueyrredón. Nadat hij om deze Dos Santos, José Eduardo
Dos Santos, José Eduardo (geb. 1942) Angolees politicus. Tot 1970, toen Dos Santos zich in Angola aansloot bij de onafhankelijkheidsstrijders, Dosfel, Lodewijk
Dosfel, Lodewijk (1881-1925) Belgisch jurist en letterkundige, speelde een grote rol in de Vlaamse studentenbeweging en was hoofdredacteur van Dost Mohammad
Dost Mohammad (1793-1863) Amir (= heerser) van Kabul, die door zijn veroveringen Afghanistan zijn tegenwoordige grenzen bezorgde en voor het Dotrenge, Théodore
Dotrenge, Théodore (1761-1836) Belgisch jurist, staatsman en publicist, sterk beïnvloed door de Verlichting was hij actief in de beweging der Vonckisten Douglas-Home, Alexander Frederick
Douglas-Home, Alexander Frederick (1903-1995) Brits politicus. Douglas-Home, zoon van de 13e graaf van Home, kreeg in 1931 voor de Conservatieven Douma, Jancko
Douma, Jancko (Douwama; 1482-1530) Fries vrijheidsstrijder, kwam in opstand tegen Albrecht van Saksen, die in 1498 Friesland had veroverd. Douma Doumergue, Gaston
Doumergue, Gaston (1883-1937) Frans radicaal-socialistisch politicus, was enkele malen minister, o.a. onder Clemenceau, voor hij president werd Doura-Europos
Doura-Europos Kolonie van Macedonië aan de Midden-Eufraat. Gesticht door Seleucus Nicator (ca. 300 v.C.), ingelijfd bij de Romeinse provincie Downing, George
Downing, George (1623-1684) Engels ambassadeur, o.a. parlementslid tijdens het Protectoraat van Cromwell. Als ambassadeur in de Republiek medeverantwoordelijk doxografen
doxografen Oudste geschiedschrijvers van de (Griekse) filosofie, die de meningen (Grieks: doxa) van de aan hen voorafgaande filosofen opschreven: dragoman
dragoman Tolk in het 17e-eeuwse Osmaanse Rijk, die de diplomatieke contacten met de Europese mogendheden verzorgde. De vaak zeer invloedrijke dragonders
dragonders Ruiterij genoemd naar de draak (Fr: dragon) die oorspronkelijk in het vaandel werd gevoerd. In de 16e eeuw verplaatsten de dragonders dragonnades
dragonnades Inkwartiering van soldaten (dragonders), door de Franse koning Lodewijk XIV aan het einde van de 17e eeuw gebruikt ter intimidatie
Drake, Francis
Drake, Francis (ca. 1540-1596) Engels vlootvoogd en kaper. Zeilde als tweede, na Magalhaes, rond de wereld (1577-1580). Diende in 1587 de Spaanse Drang nach Osten
Drang nach Osten Benaming voor de Duitse kolonisatie en kerstening van Oost-Europa. Vanaf 1200 trokken Duitse boeren en handelaren onder bescherming Drees jr., Willem
Drees jr., Willem (geb. 1922) Nederlands econoom en politicus, buitengewoon hoogleraar openbare financiën aan de NEH te Rotterdam (1963-1971). Drees sr., Willem
Drees sr., Willem (1886-1988) Nederlands politicus, al vóór de Eerste Wereldoorlog actief als lid van de SDAP. Na 1945 werd hij minister van Sociale Drew, George Alexander
Drew, George Alexander (1894-1973) Canadees politicus, leider van de Progressieve Conservatieven van 1948-56.
Dreyfus, Alfred (1859-1935) Frans officier van joodse afkomst, ten onrechte beschuldigd van spionageactiviteiten voor Duitsland. In 1894 veroordeeld Driedaagse Zeeslag
Dreyfus-affaire
Dreyfus-affaire Politiek schandaal in Frankrijk, spelend tussen 1894 en 1899 rondom de joodse legerkapitein Alfred Dreyfus (1859-1935). Op verdenking Dreyfus, Alfred
drie-anti/vijf-anticampagne
drie-anti/vijf-anticampagne (san-fan/woe-fan juun-toeng; sanfan/wufan yundong) Beweging van de jaren 1951-52, een van de meest intensieve massacampa
Driedaagse Zeeslag (28 februari-2 maart 1653) Zeeslag nabij Portland tijdens de Eerste Engelse Oorlog (1652-1654), waarin de Engelsen onder admiraal Driekeizersverbond
Driekeizersverbond Verbond tussen Oostenrijk, Rusland en Duitsland, gesloten in 1873. In geval van een aanval van andere zijde zouden de drie samen driemanschap
driemanschap (triumviraat) College van drie personen met verschillende taken. In het Romeinse Rijk: Tweede Driemanschap (43 v.C.), officieel verbond Driemogendhedenpact
Driemogendhedenpact Verdrag tussen Japan, Duitsland en Italië, ondertekend op 27 september 1940. In het Driemogendhedenpact werd Japan erken
drieslagstelsel
drieslagstelsel (Ook: meerslagstelsel) Landbouwmethode waarbij landbouwgrond wordt opgedeeld in drie gebieden (slagen), waarvan er een wordt drievazallenopstand
drievazallenopstand In 1673, kort na de vestiging van de niet-Chinese Tsj'ing-dynastie (1644-1911), kwamen de leiders van drie Zuid-Chinese vazalstaten Drievoudig Verbond
Drievoudig Verbond Verbond tegen Spanje gesloten op 31 oktober 1596 door Engeland, Frankrijk en de Republiek der Verenigde Nederlanden. De
droit divin
droit divin (Fr: goddelijk recht) Volgens de theorie van het droit divin was de koning rechtstreeks door God aangesteld over zijn onderdanen. Rebellie drost
drost In het feodaal stelsel een door de landsheer benoemde ambtenaar die namens hem in een bepaald gebied de rechtsbedeling en andere bestuurstaken drostendiensten
drostendiensten Verplichting voor landarbeiders tot het verrichten van zekere diensten voor de drost. Deze diensten werden in de Late Middeleeuwen Droysen, Johann Gustav
Droysen, Johann Gustav (1808-1884) Duits historicus en politicus, hoogleraar in o.a. Kiel en Berlijn. Na zijn 'Geschichte des Hellenismus' (1836-Drucker, Wilhelmina Elizabeth
Drucker, Wilhelmina Elizabeth (eig. W.E. Lensing; 1847-1925) Nederlands feministe, oprichtster Vrije Vrouwen Vereeniging (1889) en Vereeniging druïden
druïden (Keltisch: dru-vid = hij die de eik kent) Keltische priesters, leermeesters en rechters. Onderhielden een cultus rond heilige plaatsen (bossen, Drusus
Drusus Familienaam van het Romeinse geslacht der Livii en Claudii. Vertegenwoordigers o.a.: 1. Marcus Livius Drusus (ca. 124-91 v.C.), volkstribuun, Druzen
Druzen Islamitische sekte. De Druzen vormen een afsplitsing van de ismaielija. De beweging ontstond in het begin van de 11de eeuw in Caïro rond Duarte, Dom
Duarte, Dom (1391-1438) Portugees schrijver, zoon van Jan I van Aviz en vanaf 1433 koning van Portugal (Eduard). Was een zeer geletterd man en Duarte, José Napoleon
Duarte, José Napoleon (1925-1990) Salvadoraans politicus. Duarte, opgeleid als ingenieur, behoorde in 1960 tot de oprichters van de christen-democratische Dubbelbesluit
Dubbelbesluit Het in december 1979 door de NAVO genomen besluit haar kernwapens voor de middellange afstand (INF-wapens)) te moderniseren Dubcek, Alexander
Dubcek, Alexander (1921-1992) Tsjecho-Slowaaks politicus. Als eerste secretaris van de Tsjecho-Slowaakse Communistische Partij, sinds 5 januari Dubois, Guillaume
Dubois, Guillaume (Abbé Dubois; 1656-1723) Frans kardinaal en politicus. Verwierf invloedrijke positie als adviseur van Filips de Regent (Philipp
Duby, Georges Michel Claude
Duby, Georges Michel Claude (1919-1996) Frans historicus. Duby was een prominent vertegenwoordiger van de internationaal befaamde Franse Duce
Duce (It: leider) Aanspreektitel van de Italiaanse fascistische dictator Benito Mussolini (1883-1945). De titel leider was gebruikelijk in het fascisme Duclos, Jacques
Duclos, Jacques (1896-1975) Frans communistisch politicus, kamerlid van 1926-58. Duclos had grote invloed op de vorming van de Volksfrontregering Ducommun, Élie
Ducommun, Élie (1833-1906) Zwitsers schrijver, was vanaf 1868 verbonden aan het Internationaal Bureau voor de Vrede te Bern. Deelde in 1902 Ducpétiaux, Antoine Edouard
Ducpétiaux, Antoine Edouard (1804-1868) Belgisch liberaal-katholiek politicus en sociaal hervormer, organisator van de congressen van Mechelen duecento
duecento (It: tweehonderd) De 13e eeuw als cultuurtijdperk in Italië. De term komt van het Italiaans voor 1200: milleduecento.
Dufour, Guillaume-Henri
Dufour, Guillaume-Henri (1787-1875) Zwitsers generaal en topograaf. Versloeg in 1847 als generaal van de liberale regering de in de Sonderbund Duinkerken, Verdrag van
Duinkerken, Verdrag van Verdrag tussen Groot-Brittannië en Frankrijk, getekend op 4 maart 1947, dat voorzag in overleg en gezamenlijke actie in
Duins
Duins (The Downs) Strategisch gelegen ankerplaats aan de Engelse zuidoostkust in het Nauw van Calais. Hier werden twee zeeslagen uitgevochten:
Duisenberg, Willem Frederik
Duisenberg, Willem Frederik (geb. 1935) Nederlands econoom en politicus (PvdA). Duisenberg was staflid van het Internationaal Monetair Fonds Duits Nieuw-Guinea
Duits Nieuw-Guinea Noordoosten van Nieuw-Guinea, door Duitsland in 1884 verworven. De Duitse regering besteedde het bestuur uit aan de Neug
Duits Oost-Afrika
Duits Oost-Afrika Duitse koloniale gebieden in Oost-Afrika (tot WO I). Bestond uit Tanzania, Rwanda en Burundi.
Duitse Beweging
Duitse Beweging Aanduiding voor de bloeitijd van het Duitse geestelijke leven, die ongeveer samenvalt met het leven van Goethe (1749-1832). Zij Duitse Bond
Duitse Bond (1815-1866) Bond van 35 soevereine Duitse vorsten en 4 vrije Duitse steden, opgericht na de napoleontische oorlogen als tegenwicht Duitse Eenheid
Duitse Eenheid Benaming voor het proces dat in 1871 leidde tot de staatkundige eenheid van Duitsland (o.l.v. Pruisen). Na de bloeitijd van het Heilige Duitse Keizerrijk
Duitse Keizerrijk Duitse Rijk tussen 1871 en 1918. Uitgeroepen in Versailles na de Frans-Duitse oorlog. Van 1871 tot 1890 bepaalde Bismarck (1815-Duitse kwestie
Duitse kwestie Benaming voor de vraag op welke wijze moet worden omgegaan met de macht van Duitsland. De Duitse kwestie vindt zijn oorsprong Duitse Orde
Duitse Orde Geestelijke ridderorde, gesticht in 1189 in St.-Jean d'Acre (Akko) in Palestina, enkel toegankelijk voor leden van de Duitse adel. Al snel Duitse vereniging (1990)
Duitse vereniging (1990) Hoewel dat aanvankelijk niet in de bedoeling lag, kwam het in 1949 tot deling van het overwonnen Duitsland in de Bondsre
Duitsland
Duitsland Officiële naam: Bundesrepublik Deutschland Oppervlakte: 356.854 km2 Inwoners: 82.079.000 (1998) Staatsvorm: federale republiek Staatshoofd
duiven (pol.)
duiven (pol.) Benaming voor politici en andere beleidsmakers die een gematigde buitenlandse politiek voorstaan en in het bijzonder gekant zijn tegen Duk-duk genootschap
Duk-duk genootschap Geheim genootschap op het Gazelle-schiereiland (Bismarck Archipel, Papoea-Nieuw-Guinea). Oorspronkelijk diende het voor
Dulles, Allen Welsh
Dulles, Allen Welsh (1893-1969) Amerikaans jurist en diplomaat, directeur van de CIA van 1953-61. In WO II werd D. hoofd van het Office of Strategic Dulles, John Foster
Dulles, John Foster (1888-1959) Amerikaans Republikeins politicus en jurist. Dulles nam deel aan internationaal overleg over herstelbetalingen (Versailles, Dumonceau, Jean Baptiste, graaf van Bergendael
Dumonceau, Jean Baptiste, graaf van Bergendael (1760-1821) Zuidnederlands militair. Nam deel aan de Brabantse Omwenteling (1789) en streed Dumortier, Barthélemy
Dumortier, Barthélemy (1797-1878) Belgisch rooms-katholiek politicus en botanicus, kamerlid van 1831 tot zijn dood. Hij was een fel tegenstander Dumouriez, Charles François
Dumouriez, Charles François (1739-1823) Frans generaal, versloeg in 1792 Pruisen in de slag bij Valmy en in hetzelfde jaar Oostenrijk in de slag Dunant, Jean Henri
Dunant, Jean Henri (1828-1910) Zwitsers zakenman, schrijver en filantroop. Na de slag bij Solferino (1859), waar hij met steun van plaatselijke ar
Duncan I
Duncan I (gest. 1040) Koning van Schotland vanaf 1034. Werd door Macbeth, zijn rivaal voor de troon, vermoord. Macbeth werd in 1041 door Malcolm Dunois, Jean
Dunois, Jean (Jean d'Orléans, graaf van Dunois; ook wel De bastaard van Orléans; 1403-1468) Frans veldheer, die een belangrijke rol speelde in de Dunstan I
Dunstan I (909-988) Angelsaksisch kerkhervormer, in 960 aartsbisschop van Canterbury. Stichtte verscheidene kloosters en voerde een verzoenende Duong Van Minh
Duong Van Minh (geb. 1916) Zuidvietnamees generaal en politicus. Onder president Ngo Dinh Diem leidde hij de strijd tegen enkele boeddhistische Duple Alliantie
Duple Alliantie (Ook: Tweebond) 1. Verdrag tussen Rusland en Frankrijk, tot stand gekomen in de jaren 1892-1894. Beide landen beloofden elkaar Dupleix, Joseph François
Dupleix, Joseph François (1697-1763) Frans koloniaal bestuurder in India, in dienst van de Franse Oostindische Compagnie. Trachtte vanuit handels
Dupong, Pierre
Dupong, Pierre (1885-1953) Luxemburgs politicus en jurist, groot voorstander van de Benelux-gedachte. D. werd premier in 1937; in WO II verbleef Duquesne, Abraham
Duquesne, Abraham (1610-1688) Frans vlootvoogd. Vocht in 1644 tijdens de Dertigjarige oorlog aan Zweedse zijde. In Franse dienst vestigde hij Dur Sjarukin
Dur Sjarukin (Chorsabad) Ruïnenheuvel in Mesopotamië, ten noordoosten van het Iraakse Al-Mawsil (Mosul). Opgravingen in de 19e en 20e eeuw Durand-line
Durand-line Lijn genoemd naar Sir Henry M. Durand, in 1893 getrokken teneinde de Engelse en Afghaanse invloedssferen in het gebied ten westen Durham, Elias van
Durham, Elias van (Elias van Dereham; gest. 1245) Engels prelaat en architect, speelde een belangrijke rol in het religieuze en politieke leven van Durham, John George Lambton
Durham, John George Lambton (1792-1840) Brits liberaal politicus. Werd in 1838 gouverneur-generaal in Canada. Stelde in 1839 het Durham-rapport Dutschke, Rudolf (Rudi)
Dutschke, Rudolf (Rudi) (1940-1979) Duits socioloog, woordvoerder en ideoloog van de links-radicale studentenbeweging. Vluchtte in 1960 uit de Duurzame-Ontwikkelingsverdrag
Duurzame-Ontwikkelingsverdrag Verdrag dat de Nederlandse regering in maart 1994 heeft gesloten met de regeringen van Benin, Bhutan en Costa Duvalier, François
Duvalier, François (1907-1971) Haïtiaans arts en politicus, bijgenaamd Papa Doc. President (1957-1971; in 1964 benoemd voor het leven). Regeerde Duvenvoorde, Johan van
Duvenvoorde, Johan van (bijnaam: 'admiraal van Warmond'; 1547-1610) Nederlands vlootvoogd, nam deel aan de inneming van Den Briel en was Duvenvoorde, Willem van
Duvenvoorde, Willem van (eig. Willem Snickerieme; ca. 1290-1353) Gelegitimeerde bastaardzoon uit Nederlands adellijk geslacht, raadsman van Duvieusart, Jean
Duvieusart, Jean (1900-1977) Belgisch katholiek politicus, minister van Economische Zaken (1947-1950, 1952-1954). Na twee maanden premier
Duyck, Anthonis
Duyck, Anthonis (1560-1629) Nederlands jurist en staatsman, advocaat-fiscaal van de Raad van State (1589), griffier van het Hof van Holland en raadpensionaris Duymaer van Twist, Albertus Jacobus
Duymaer van Twist, Albertus Jacobus (1809-1887) Nederlands liberaal politicus, lid Tweede Kamer (1843-1851, 1858-1862; voorzitter 1850-1851). Duyn van Maasdam, Adam François Jules Armand van der
Duyn van Maasdam, Adam François Jules Armand van der (1771-1848) Nederlands jurist en staatsman. Werd verbonden aan het hof van de er
Duyn, Roeland Hugo Gerrit (Roel) van
Duyn, Roeland Hugo Gerrit (Roel) van (geb. 1943) Nederlands anarchist en publicist. Van Duyn was actief in de Provo-beweging; hij kwam in 1969 Duys, Jan Eliza Wilhelm
Duys, Jan Eliza Wilhelm (1877-1941) Nederlands politicus en jurist, werd op jonge leeftijd lid van de SDAP, waarvoor hij in 1909 in de Tweede Ka
dwarsbalk
dwarsbalk (balk, faas) Herautstuk bestaande uit twee horizontale evenwijdige lijnen; deelt het wapenschild in twee gelijke delen. Een verticale balk Dwaze moeders van Plaza de Mayo
Dwaze moeders van Plaza de Mayo Groep Argentijnse vrouwen die eind jaren zeventig en begin jaren tachtig in Buenos Aires demonstreerde tegen dynastieke cyclus
dynastieke cyclus Het proces van opkomst en bloei tot neergang en versplintering van het Chinese Keizerrijk zoals dat onder verschillende dynastieën dynastieke oorlogen
dynastieke oorlogen De grote oorlogen die Europa in de 16e eeuw teisterden. Aan het eind van de 15e en het begin van de 16e eeuw ontstonden in Dynter, Edmond van
Dynter, Edmond van (ca. 1370-ca. 1449 (Brabants kroniekschrijver, vertrouwensman van verschillende hertogen (o.a. Filips de Goede). Zijn 'Chro
Dzjerzjinski, Felix Edmoendovitsj
Dzjerzjinski, Felix Edmoendovitsj (1877-1926) Sovjetrussisch politicus van Poolse afkomst, in 1895 lid van de sociaal-democratische partij in Litouwen, D-day
Eagleton, Thomas Francis (geb. 1929) Amerikaans jurist en politicus (Democraat). Als senator (sinds 1968) kreeg hij grote bekendheid door zijn earl
earl Oorspronkelijk de algemene Engelse benaming voor edelman. Na de verovering van Engeland door de Normandiërs in 1066 raakten zij hun posities Eban, Abba
Eban, Abba (eig. Aubrey Solomon; geb. 1915) Israëlisch politicus, arabist en publicist. Als gedelegeerde van de Jewish Agency bij de VN speelde Ebert, Friedrich
Ebert, Friedrich (1871-1925) Duits sociaal-democratisch politicus, lid Rijksdag (1912), voorzitter SPD (1913). Na de val van de monarchie in 1918 Ebla
Ebla (Tell Mardich) Syrische stad waarvan tot 1975 alleen bekend was dat zij ca. 2250 v.C. verwoest werd. Sinds 1964 opgravingen o.l.v. Paolo Matthiae. Ebroïn
Ebroïn (gest. ca. 681) Machtig Frankisch hofmeier, beoogde de Neustrische overheersing van Austrasië en Bourgondië. Door de opvolging van Clotarius Eburones
Eburones Stam der Belgae in het noordelijk Ardennengebied. Kwam in 54 v.C. o.l.v. Ambiorix in opstand tegen de Romeinen, vernietigde een leger, ecclesia
ecclesia 1. Volksvergadering in de Griekse stadstaten. In Athene regelde de ecclesia vanaf de 6e eeuw v.C. de buitenlandse politiek, besliste zij over Ecevit, Bülent
Ecevit, Bülent (geb. 1925) Turks letterkundige en politicus, leider van de linkervleugel in de Republikeinse Volkspartij (CHP). Lid van het parlement Echandi-Menez, Mario
Echandi-Menez, Mario (geb. 1915) Costa-Ricaans staatsman, was ambassadeur in Washington (1950) en minister van Buitenlandse Zaken in 1951. Echenique, José Rufino
Echenique, José Rufino (1808-1879) Peruaans politicus, werd in 1851 tot president gekozen. Tijdens E.'s bewind werd veel aandacht besteed aan economische geschiedenis
economische geschiedenis Onderdeel van de geschiedwetenschap die zich bezighoudt met zowel afzonderlijke sectoren van de economie (handel, Ecuadoriaanse affaire
Ecuadoriaanse affaire Een langademig conflict tussen Ecuador en Perú over de beheersing van een deel van het stroomgebied van de Amazone. In Eden, Robert Anthony
Eden, Robert Anthony (1897-1977) Brits conservatief politicus, in 1923 lid van het Lagerhuis. Minister van Buitenlandse Zaken (1935-38; 1940-45; Edgar de Vreedzame
Edgar de Vreedzame (ca. 944-975; reg. 959-975) Angelsaksisch koning. Versterkte de eenheid door bestuurs- en kerkhervormingen (aartsbisscho
Edirne
Edirne (Adrianopel) Stad in het Europese deel van Turkije, aan de samenvloeiing van de Marcia en de Tunca; ca. 116.000 inw. Vervaardiging van parfum, Edom
Edom Landstreek op het Arabisch schiereiland tussen de Dode Zee en de Golf van Akaba. In de Oudheid bewoond door de Edomieten. Middelen van Edward de Belijder
Edward de Belijder (1003-1066; reg. 1042-66) Koning van de Angelsaksen. Tijdens zijn regering veel invloed van Normandiërs en Denen. Beloof
Edward de Oudere
Edward de Oudere (gest. 924; reg. 899-924) Koning van Engeland, zoon van Alfred de Grote. Edward de Oudere breidde zijn gezag over bijna heel Edward I (Engeland)
Edward I (Engeland) (1239-1307; reg. 1272-1307) koning van Engeland, huis Plantagenet. Versterkte positie kroon, o.a. door inperking privileges Edward II (Engeland)
Edward II (Engeland) (1284-1327; reg. 1307-27) koning van Engeland, huis Plantagenet. Zwak koning, gedomineerd door baronnen. Afgezet door
Edward III (Engeland)
Edward III (Engeland) (1312-1377; reg. 1327-77) koning van Engeland, huis Plantagenet. Vocht tegen Frankrijk in Honderdjarige Oorlog, riep zic
Edward IV (Engeland)
Edward IV (Engeland) (1442-1483; reg. 1461-70, 71-83) koning van Engeland, huis York. Zijn regeringsperiode werd overheerst door oorlogen tus
Edward V
Edward V (1470-1483; reg. 9 april-26 juni 1483) Koning van Engeland. Geraakte na de dood van zijn vader, Edward IV, in handen van de regent, zijn Edward van Woodstock
Edward van Woodstock (1330-1376) Prins van Wales, bijnaam de Zwarte Prins. Won tijdens de Honderdjarige Oorlog de slag bij Poitiers (1356), Edward VI (Engeland)
Edward VI (Engeland) (1537-1553; reg. 1547-53) Koning van Engeland en Ierland vanaf 1547, was de enige wettige zoon van Hendrik VIII. Zijn Edward VII (Engeland)
Edward VII (Engeland) (1841-1910) Brits vorst, volgde koningin Victoria op als soeverein. In veel opzichten verschilde hij sterk van zijn moeder. Edward VIII (Engeland)
Edward VIII (Engeland) (1894-1972; reg. 1936) koning van Groot-Brittannië en Noord-Ierland, keizer van India, huis Windsor. Moest aftreden vanw
eed in de kaatsbaan
eed in de kaatsbaan Eed afgelegd op 20 juni 1789 door de vertegenwoordigers van de derde stand, om niet uiteen te gaan voordat zij als nationale Eedgenootschap
Eedgenootschap Benaming voor het bondgenootschap (Eeuwig Covenant) van drie Zwitserse kantons (de Waldstätte) die de basis legden voor de Eeghen, Isabella Henriëtte van
Eeghen, Isabella Henriëtte van (1913-1996) Nederlands historica. Isabella Henriëtte van Eeghen studeerde geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam
Eekelen, Willem Frederik van
Eekelen, Willem Frederik van (geb. 1931) Nederlands politicus. Van Eekelen, die promoveerde in de rechtsgeleerdheid, werkte van 1955 tot 1977 Eenheidswet
Eenheidswet (Eenheidswet voor economische expansie, sociale vooruitgang en financieel herstel) Wet in België, ingediend door de regering-Eyskens eerste feministische golf
eerste feministische golf Benaming voor de eerste georganiseerde vorm van de vrouwenbeweging, in de tweede helft van de 19e eeuw ontstaan in Eerste Keizerrijk
Eerste Keizerrijk Het Franse rijk van Napoleon I Bonaparte, vanaf zijn kroning tot keizer in 1804 tot zijn verbanning naar Elba in 1814. In 1812 omvatte Eerste Republiek
Eerste Republiek Franse republiek vanaf de afschaffing van de monarchie in september 1792 tot de kroning van Napoleon I tot keizer in 1804. De Eerste Wereldoorlog
Eerste Wereldoorlog (1914-1918) Oorlog in Europa tussen de Centralen (Duitsland, Oostenrijk-Hongarije, Bulgarije en Turkije) en de geallieerden Eeuwig Edict
Eeuwig Edict 1. Verdrag uit 1577 tussen de door Filips II gezonden landvoogd Don Juan van Oostenrijk en de Staten-Generaal van de Nederlanden, efemeriden (lit.)
efemeriden (lit.) (Gr.: ephemeris = dagboek) Dagboeken van een koning of hooggeplaatste personen in de Oudheid. De efemeriden van Alexander de Efeze
Efeze (Ephesus) In de Oudheid oorspronkelijk een Carische nederzetting op de westkust van Klein-Azië, sedert de 12e eeuw v.C. bewoond door Griekse eforen
eforen De gezags- en rechtshandhavers in Sparta in de Griekse Oudheid. Zij waren afkomstig uit de aristocratie en werden voor een periode van één Egbert van Wessex
Egbert van Wessex (reg. 802-839) Koning van Wessex (genoemd naar de westelijke Saksen), een der koninkrijkjes van de Angelsaksische heptarchie Eggert, Willem Jansz.
Eggert, Willem Jansz. (ca. 1360-1417) Amsterdams wisselaar, werd in 1410 voor financiële hulp aan graaf Willem VI beleend met de heerlijkheid
Egmond, abdij van
Egmond, abdij van Benedictijnenabdij in de Nederlandse gemeente Egmond, gebouwd in 1935 (architect Kropholler). De eerste abdij werd ca. 930 Egmond, geslacht van
Egmond, geslacht van (ook: Egmont) Hollands adellijk geslacht, voortgekomen uit de voogden van de abdij van Egmond. Was in het bezit van de Egmontpact
Egmontpact (Ook: Gemeenschapspact) Akkoord over de Staatshervorming in België, gesloten op 25 mei 1977 in het Egmontpaleis tussen christen-Egyptische Rijk
Egyptische Rijk Hoogontwikkeld rijk, van ca. 5000 tot 525 v.C. gevestigd in de vallei en delta van de Nijl. De Egyptenaren ontwikkelden het hiërogliefenschrift, egyptologie
egyptologie Hulpwetenschap van de geschiedenis die zich bezighoudt met de bestudering van het oude Egypte van ongeveer 4000 v.C. tot enkele eeuwen Eichmann, Adolf
Eichmann, Adolf (1906-1962) Duits oorlogsmisdadiger, SS. Obersturmbannführer en werkzaam bij de Sicherheitsdienst in WO II. Belast met de 'E
eigenkerken
eigenkerken (Eigenkirche) Kerken door leken op het platteland gesticht. Deze kerken waren hun eigendom, zij stelden de geestelijken aan en incasseerden Einaudi, Luigi Numa Lorenzo
Einaudi, Luigi Numa Lorenzo (1874-1961) Italiaans econoom en politicus, hoogleraar openbare financiën te Turijn (1902-48). Bestreed als senator Einhard
Einhard (ook: Eginhard; ca 770-840) Geestelijke en biograaf van Karel de Grote, schreef 'Vita Caroli Magni' (Het leven van Karel de Grote) naar een Einkreisung
Einkreisung Begrip dat rijkskanselier Bismarck (1815-1898) van Duitsland gebruikte om de omsingeling van Duitsland door een bondgenootschap Einsatz-Gruppen
Einsatz-Gruppen Duitse gewapende eenheden ressorterend onder de SS, die in Oost-Europa achter de oprukkende troepen aantrokken om op grote Einthoven, Louis
Einthoven, Louis (1896-1979) Nederlands politicus, richtte samen met J. de Quay en J. Linthorst Homan in 1940 de omstreden Nederlandsche Unie Eisen und Blut
Eisen und Blut (IJzer en bloed) Woordverbinding die door Bismarck gevleugeld is geworden. In 1862 zei Bismarck in het Huis van Afgevaardigden: Eisenhower-doctrine
Eisenhower, Dwight David (1890-1969) Amerikaans generaal en Republikeins president. In de Tweede Wereloorlog was Eisenhower opperbevelhebber Eisenhower, Milton
Eisenhower, Milton (geb. 1899) Amerikaans diplomaat, was adviseur van zijn broer Dwight tijdens diens eerste presidentschap (1953-57). Als zijn Eisner, Kurt
Eisenhower-doctrine Beleid genoemd naar de Amerikaanse president Eisenhower, die in een toespraak tot het Congres (5 januari 1957) verklaarde Eisenhower, Dwight David
Eisner, Kurt (1867-1919) Duits journalist en socialistisch politicus van joodse afkomst. Had aandeel in de staking van de wapenindustrie in München Ekkehart IV
Ekkehart IV (ca. 980-ca. 1060) Duits (Latijns) geschiedschrijver. Hij was monnik van het klooster te Sankt Gallen, waar hij les gaf aan de kloosterschool. El Alamein, slag bij
El Alamein, slag bij Een van de keerpunten in de Tweede Wereldoorlog, die de Duitse nederlaag in Noord-Afrika inluidde. De opmars van de Duit
El Argar
El Argar Voorhistorisch Spaans dorp, bakermat van de El Argar-cultuur. Deze kenmerkte zich door rijke productie van brons, zilver en goud en wel El Dorado
El Dorado (Sp: de vergulde) Legendarisch oord rijk aan goud en andere kostbaarheden, dat ergens in het binnenland van Zuid-Amerika zou liggen. Ela
Ela (reg. ca. 888-ca. 886 v.C.) Vierde koning van Israël (Noordrijk), zoon van Basa. Door zijn commandant Zimri vermoord en opgevolgd (1 Kon. 16:Elamieten
Elamieten Kaukasisch volk, in de Oudheid woonachtig in het huidige West-Iran. De Elamieten stichtten het koninkrijk Elam (ca. 2500-639 v.C.), een Elcano, Juan Sebastían
Elcano, Juan Sebastían (ca. 1476-1526) Spaans zeevaarder, nam deel aan de expeditie van Magalhaes (1519), na wiens dood (1521) hij het commando
Elderen, Jan Lodewijk
Elderen, Jan Lodewijk (1620-1694) Prins-bisschop van Luik (1688-94). Trachtte in de oorlog tussen de Nederlanden en Frankrijk (1689-97) neutra
Eldjarn, Kristjan
Eldjarn, Kristjan (1916-1982) IJslands politicus, archeoloog en letterkundige, sinds 1968 president. Kreeg nationale bekendheid als conservator van Eleonora van Aquitanië
Eleonora van Aquitanië (ook: Eleonora van Poitou; 1122-1204) Dochter van Willem X van Aquitanië. Huwde in 1137 Lodewijk VII van Frankrijk, Elephantine
Elephantine Griekse naam voor een door de Egyptenaren Jeb (= olifant) genoemd eilandje in de Nijl. Garnizoensplaats gesticht ten tijde van het Oude Eleusinische mysteriën
Eleusinische mysteriën Cultus uit de Oudheid, gevierd te Eleusis (bij Athene) ter ere van de Griekse graangodin Demeter. De geheime riten, alleen Elgin and Kincardine, James Bruce
Elgin and Kincardine, James Bruce (1811-1863) Brits staatsman, zoon van Thomas Bruce Elgin. Bekleedde het gouverneurschap van Jamaica (1842) Eli
Eli Laatste richter van Israël (11e eeuw v.C.). Priester te Silo en opvoeder van de profeet Samuël.
Elia
Elia (9e eeuw v.C.) Israëlitisch profeet, bestreed koning Achab en de Baälverering van diens vrouw Izebel. Niet gestorven, maar ten hemel gevaren (Elias, Hendrik Jozef
Elias, Hendrik Jozef (1902-1973) Belgisch politicus en historicus. Volksvertegenwoordiger van het Vlaams Nationaal Verbond (sinds 1932), volg
Eligius
Eligius (Sint-Eloy; ca. 588-660) Heilige, oorspronkelijk goudsmid, bisschop van Doornik-Noyon (ca. 640). Patroon van de goudsmeden. Populair v
Elío, Francisco Xavier de (1767-1822) Spaans generaal, die in de napoleontische oorlog (1808-14) met succes de Franse troepen bestreed. Minder Elis
Eliot, John
Eliot, John (1592-1632) Engels puriteins politicus, voorvechter van de rechten van het parlement en aldaar fel oppositie voerend tegen de absolutistische Elío, Francisco Xavier de
Elis In de Oudheid landstreek in het noordwesten van het Griekse schiereiland Peloponnesos, befaamd door paardefokkerijen. De stad Elis bekleedde Elisa
Elisa ('God helpt'; 9e eeuw v.C.) Israëlitische profeet, leerling en opvolger van Elia, werkzaam in diens geest. Bewerkte de val van de dynastie van Omri.
Elisabeth Farnese
Elisabeth Farnese (1692-1766) Koningin van Spanje, tweede vrouw van Filips V (1714), dochter van de hertog van Parma. Verkreeg voor haar zoons Elisabeth Petrovna
Elisabeth Petrovna (1709-1762) Keizerin van Rusland (vanaf 1741), dochter van Peter de Grote. Bracht Pruisen op de rand van de nederlaag in de Elisabeth van Hongarije
Elisabeth van Hongarije (Erzsébet; Elisabeth van Thüringen; 1207-1231) Dochter van Andreas II van Hongarije, uitgehuwelijkt aan Lodewijk IV, Elisabeth van Valois
Elisabeth van Valois (1545-1568) Koningin van Spanje, echtgenote van Filips II. Huwelijk was bezegeling van het verdrag van Cateau Cambrésis
Elisabeth, keizerin van Oostenrijk
Elisabeth, keizerin van Oostenrijk (Elisabeth Amalie Eugenie, 'Sissy'; 1837-1898) Echtgenote van keizer Frans Jozef I. Vermoord in Genève.
Elisabeth, koningin van België
Elisabeth, koningin van België (Elisabeth Gabrielle Valerie Marie; 1876-1965) Echtgenote van Albert I, koning van België. Van Beierse afkomst. Elizabeth I Tudor
Elizabeth I Tudor (1533-1603) Koningin van Engeland van 1558 tot 1603, afkomstig uit het huis Tudor. In die periode heersten op het Europese vasteland Elizabeth II
Elizabeth II (Elizabeth Alexandra Mary; geb. 1926) Huis Windsor, koningin van Groot-Brittannië en Noord-Ierland sinds 1952, hoofd van het Brits Ellenborough, Edward Law
Ellenborough, Edward Law (1790-1871) Engels staatsman. Was viermaal president van het regeringsdepartement dat de supervisie had over het bestuur
Ellsberg, Daniel
Ellsberg, Daniel (geb. 1931) Amerikaans politicoloog, kwam in 1959 in dienst van de Rand Corporation, de 'denktank' van de Amerikaanse regering. Elmina
Elmina Handelsfort, in 1482 door de Portugezen gebouwd aan de zogenaamde Goudkust, het huidige Ghana. Elmina werd gebruikt voor de goud- en Elout van Soeterwoude, jhr. Pieter Jacob
Elout van Soeterwoude, jhr. Pieter Jacob (1805-1893) Als aanhanger van Groen van Prinsterer en lid van de Tweede Kamer (1853-62) nam E. fel Elout, Cornelis Theodorus
Elout, Cornelis Theodorus (1767-1861) Nederlands patriot en staatsman. E. studeerde rechten in Leiden. In 1808 werd hij lid van de Raad van State
Elst, Frans van der
Elst, Frans van der (1920-1997) Belgisch (Vlaams) politicus. Van der Elst studeerde rechten in Leuven. Na de oorlog verdedigde hij als advocaat Elten en Tudderen
Elten en Tudderen Twee gemeenten in de Bondsrepubliek Duitsland, bij 's-Heerenberg (Gld.); na WO II aan Nederland afgestaan, in 1963 teruggegeven.
Élysée
Élysée Paleis van de president van de Franse Republiek sinds 1873. Gebouwd in 1718 op de hoek van de Rue du Faubourg-Saint-Honoré en de avenue Elzas-Lotharingen
Elzas-Lotharingen Landstreek in Noord-Oost Frankrijk. Elzas en Lotharingen waren oorspronkelijk onderdeel van het Heilige Roomse Rijk maar werden emancipatie
emancipatie (Lett: vrijmaking) Het proces waarbij achtergestelde sociale groeperingen een volwaardige plaats in de maatschappij verwerven. Het woord Emancipatiecommissie
Emancipatie, Akte van Afschaffing van de horigheid in Oostenrijk (1848) en Rusland (1861). De Akte van Emancipatie in de Donaumonarchie was Emancipation Act
Emancipatiecommissie Nederlandse instelling, in 1974 voor 5 jaar opgericht in het kader van het Jaar van de Vrouw. Voorzitster was Paula Wass
Emancipatieraad
Emancipatieraad Adviesorgaan van de regering inzake het emancipatiebeleid. De Emancipatieraad werd in 1981 ingesteld en in 1997 weer opgeheven. Emancipatie, Akte van
Emancipation Act In 1829 in Groot-Brittannië uitgevaardigde wet, waardoor katholieken weer in het parlement konden worden opgenomen. Deze mogelijkheid Emanuel I de Grote
Emanuel I de Grote (Manuel I de Gelukkige; 1469-1521) Koning van Portugal vanaf 1495. Tijdens zijn regering werden de joden verdreven, ontstond Emanuel Philibert
Emanuel Philibert (1528-1580) Hertog van Savoye (vanaf 1553). Vocht aan de zijde van Karel V tegen Frans I, die zijn vader van zijn erflanden ha
Emin Pasja, Mehemed
Emin Pasja, Mehemed (eig. Eduard Schnitzer; 1840-1892) Duits arts en ontdekkingsreiziger, aanvankelijk in dienst van de Turkse sultan. Vanaf 1875 emir
emir (lett: heerser, bevelhebber) Titel van Arabische vorsten en legeraanvoerders. Het woord emir komt behalve als zelfstandig begrip voor in de titels Emiraat van Córdoba
Emiraat van Córdoba Islamitisch vorstendom in Spanje rond de hoofdstad Cordoba, in 756 gesticht door de Omajjaden-prins Abd al-Rahmaan I (re
Emma, koningin
Emma, koningin (1858-1934) Koningin van Nederland, geboren als Adelheid Emma Wilhelmina Theresia van Waldeck-Pyrmont. Trouwde in 1879 Emmius, Ubbo
Emmius, Ubbo (eig. Ubbo van Emden; 1547-1625) Nederlands geschiedschrijver, eerste rector magnificus en hoogleraar geschiedenis en Grieks aan Empedocles van Agrigentum
Empedocles van Agrigentum (ca. 490-ca. 430 v. C.) Grieks filosoof en arts, die wordt gerekend tot de jongere natuurfilosofen (pre-socraten). Hij empire
empire (Lat.: imperium = (keizer)rijk) In Frankrijk en Groot-Brittannië de benaming voor een groot rijk, meestal een keizerrijk. Bijv. het British Empire Emser Depesche
Emser Depesche Telegram van de Pruisische koning Wilhelm I op 13 juli 1870 verzonden aan bondskanselier Bismarck (1815-1898), dat de aanleiding Emser Punctatio
Emser Punctatio Verklaring in Bad Ems, op 25 augustus 1786 door de vertegenwoordigers van de aartsbisschoppen van Mainz, Trier, Keulen en Salzburg enclosure
enclosure Het omheinen en in particulier bezit nemen van gemeenschappelijke woeste grond door grootgrondbezitters en ook andere vormen van samenvoeging encomienda
encomienda (Sp: overdracht) Toewijzing van een stuk land inclusief de Indiaanse bewoners, zoals de Spaanse kroon die deed aan de kolonisten van Endlösung
Endlösung (Du: definitieve oplossing) Hitlers besluit tijdens de Tweede Wereldoorlog om alle Europese joden uit te roeien. Oplossing waarvoor gekozen Endor
Endor Oud-Israëlitische plaats, ten zuiden van de berg Tabor. Koning Saul (10e eeuw v.C.) bracht daar een bezoek aan een spiritistisch medium, dat Energie Handvest
Energie Handvest Geheel van afspraken en protocollen, in december 1991 ondertekend door 47 landen en de EG (de OESO-landen, de voormalige
Engeland, Slag om (Battle of Britain) Strijd tussen de Duitse en de Britse luchtmacht (juni-oktober 1940) als voorbereiding op een Duitse invasie Engelbrecht I graaf van Nassau
Engelandvaarders
Engelandvaarders Nederlanders die tijdens de Duitse bezetting (1940-1945) Engeland wisten te bereiken en in dienst traden bij het leger of de regering Engeland, Slag om
Engelbrecht I graaf van Nassau (ca. 1370-1442) Zoon van graaf Jan I van Nassau-Dillenburg. Door zijn huwelijk met Johanna van Polanen, erfdochter Engelbrecht II van Nassau
Engelbrecht II van Nassau (1451-1504) Graaf van Nassau, Vianden, heer van Breda en de Lek, kleinzoon van Engelbrecht I en oudste zoon van Jan Engelbrechtsson, Engelbrecht
Engelbrechtsson, Engelbrecht (Engelbrekt Engelbrektsson; ca. 1395-1436) Zweeds vrijheidsstrijder, die in 1434 een opstand tegen Erik XIII, koning Engelschman, Niek
Engels, Wilhelm Friedrich (1820-1895) Duits filosoof en socialistisch theoreticus. Stond aanvankelijk onder invloed van Feuerbach en Hegel. Beïnvl
Engels-Afghaanse Oorlogen
Engels-Afghaanse Oorlogen Drietal oorlogen waarbij de Engelsen zich trachtten te verzekeren van een overheersende invloed in Afghanistan. De Engels-Birmaanse Oorlogen
Engels-Birmaanse Oorlogen Drietal oorlogen, in eerste instantie het gevolg van het botsende Engelse en Birmaanse imperialisme in Assam, later Engels-Perzische overeenkomst
Engelschman, Niek (1913-1988) (pseud. Bob Angelo) Nederlands acteur, oprichter van het COC. Reeds vlak voor de oorlog kondigde Engelschman
Engelse oorlogen
Engelse oorlogen Verzamelnaam voor de vier zee-oorlogen tussen Engeland en de Republiek der Verenigde Nederlanden, gevoerd tussen 1652 en
Engels-Perzische overeenkomst In 1949 sloot Groot-Brittannië met de Iraanse regering een overeenkomst betreffende de exploitatie van de Perzische Engels, Wilhelm Friedrich
Enghien, Louis Antoine Henri van Bourbon-Condé
Enghien, Louis Antoine Henri van Bourbon-Condé (1772-1804) Frans edelman (de laatste Condé), streed in emigrantenleger tegen de revolutie. England-Spiel
England-Spiel Duitse manipulatie van het contact tussen het Nederlandse verzet en Engeland in de jaren 1942-1943. Nadat een uit Engeland overgevlogen Enlil
Enlil (Ellil) God bij de Soemeriërs en later bij de Assyriërs en Babyloniërs. Bij de Soemeriërs was Enlil het hoofd van het Pantheon; hij werd vereerd
Enosis
Enosis (Gr.: eenwording) Grieks-Cypriotische vrijheidsbeweging, die vanaf de 19e eeuw streefde naar vereniging van het eiland Cyprus met Griekenland. enragés
enragés (Fr: razenden) Links-radicale beweging in Frankrijk tijdens de Franse Revolutie. De enragés o.l.v. Jacques Roux en Varlet eisten uitgebreide Entebbe-actie
Entebbe-actie Spectaculaire Israëlische militaire operatie op het Oegandese vliegveld Entebbe in de nacht van 3 op 4 juli 1976. Op 27 juni kaapte een Entens van Mentheda tot Middelstum, Dorema en Engelboort, Barthold
Entens van Mentheda tot Middelstum, Dorema en Engelboort, Barthold (1539-1580) Nederlands edelman en krijgsman, sloot zich in 1566 aan Entente
Entente (Fr: verstandhouding, eensgezindheid) Benaming voor de geallieerde staten die in de Eerste Wereldoorlog tegen de centrale mogendheden Entente Cordiale
Entente Cordiale Het bondgenootschap tussen Engeland en Frankrijk gesloten in 1904. Met deze overeenkomst kreeg Frankrijk de vrije hand in haar Entente Raad
Entente Raad (Union Sahel-Benin) Samenwerkingsverband tussen Opper-Volta, Benin, Ivoorkust en Niger, opgericht in 1959 met het praktische doel Enver Bei
Enver Bei (ook: Enver Pasja; 1881-1922) Turks officier en staatsman, een van de leiders van de opstand in Saloniki (1908) tegen sultan Abdoel Hamied eohominide
eohominide Wetenschappelijke term voor de eerste mensachtige wezens in de ontwikkeling van het leven op aarde.
EOKA
EOKA (Ethniki Organosis Kypriokou Agonos: Nationale Organisatie van Cypriotische Strijders) Militante onafhankelijkheidsbeweging op Cyprus, Epaminondas
Epaminondas (ca. 420-362 v.C.) Thebaans veldheer. Introduceerde een nieuwe gevechtsmethode voor het voetvolk: de schuine falanx (versterkte linkerkant eparchie
eparchie Oud-Griekse benaming voor een gewest dat door een landvoogd (eparchos) werd bestuurd. In de oosterse, rooms-katholieke en anglicaanse Ephialtes van Athene
Ephialtes van Athene (gest. 462/461 v.C.) Democratisch staatsman in Athene. Gaf eerste aanzet tot de vervolmaking van het democratisch staatsbestel, Ephialtes van Trachis
Ephialtes van Trachis Thessaliër die de Perzen o.l.v. Xerxes tijdens de slag bij Thermopylae (480 v.C.) de weg wees, waardoor zij een Grieks leger Ephorus van Cyme
Ephorus van Cyme (ca. 405-330 v.C.) Grieks geschiedschrijver, leerling van Isocrates. Schreef over de periode van de inval der Doriërs (terugkeer epicurisme
epicurisme Levenshouding, genoemd naar Epicurus, waarbij men ernaar streeft zoveel mogelijk persoonlijke genietingen te smaken. Een belangrijk epigrafiek
epigrafiek Wetenschap die zich bezighoudt met de bestudering van teksten vastgelegd op duurzaam materiaal, zoals steen, metaal, hout, keramiek. Hoewel equites
equites (ordo equester) Stand in het Romeinse Rijk (na senatoren), oorspronkelijk degenen die op grond van hun vermogen te paard in het leger moesten Erbakan, Necmettin
Erbakan, Necmettin (geb. 1926) Turks ingenieur en politicus. Erbakan studeerde aan de Technische Universiteiten van Istanbul en Aken; in Istanbul erfgooier
erfgooier Bezitter van het gebruiksrecht van de gemeenschappelijke weidegebieden van het Gooi. Dit recht stamde uit de 14e eeuw. De erfgooiers waren Erfüllungspolitik
Erfüllungspolitik De Duitse politiek van vervulling (Erfüllung) van de voorwaarden van het Verdrag van Versailles, geïntroduceerd door kanselier J. Erfurt, congres van
Erfurt, congres van Tweede ontmoeting tussen tsaar Alexander I en Napoleon (27 september-14 oktober 1808). Napoleon wenste het bondgenootsch
Erhard, Ludwig
Erhard, Ludwig (1897-1977) Wes-Duits christendemocratisch politicus, minister van Economische Zaken (vanaf 1949). De economische bloei na WO Eridoe
Eridoe Een van de oudste Soemerische steden in Neder-Mesopotamië, thans de ruïnestad Aboe Sjarhein. Cultusplaats van de god Ea. Tempels en keramiek Erik de Rode
Erik (Denemarken) 1. Erik I (bijnaam: Ejegod = de Goedhartige; 1056-1103) Koning van Denemarken (1095-1103), maakte in 1098 een pelgrimsto
Erik (Noorwegen)
Erik (Noorwegen) 1. Erik I (bijnaam: Blodöks = de Bloedbijl; 895-954), koning van 933-35. Verwierf alleenheerschappij door het doden van zijn b
Erik (Zweden)
Erik (Zweden) 1. Erik VII (bijnaam: Segersäll = de Overwinnaar; gest. ca. 995) Veroverde Denemarken door koning Svein Forkbeard te verslaan. 2. Eriksen, Erik
Erik de Rode (eig. Erik Thorvaldsson; ca. 950-ca. 1007) Noors ontdekkingsreiziger, ontdekte Groenland (981) en stichtte er een nederzetting (986).
Erik II Magnusson van Noorwegen
Erik II Magnusson van Noorwegen (bijg. Priesterhater; gest. 1299) Koning van Noorwegen (1280-99), beperkte de macht van de geestelijkheid en Erik (Denemarken)
Eriksen, Erik (1902-1972) Deens politicus en landbouwdeskundige, werd in 1935 kamerlid voor de liberale Venstre-Parti. Minister van Landbouw Eritrese Volksbevrijdingsfront
Eritrese Volksbevrijdingsfront (Ook: EPLF) Marxistische beweging in Ethiopië die strijdt voor een onafhankelijk Eritrea (Noord-Ethiopië). Het grotendee
Erlander, Tage Fritiof
Erlander, Tage Fritiof (1901-1985) Zweeds politicus, kwam in 1933 als sociaal-democraat in het parlement. Na de oorlog werd hij minister van On
Erler, Fritz
Erler, Fritz (1913-67) West-Duits politicus, vooraanstaand lid van de SPD sinds 1931. Ging in verzet tegen het nationaal-socialisme, in 1939 tot 10 Ermanarik
Ermanarik (gest. 375) Machtig Ostrogotisch koning van een rijk in Zuid-Rusland, pleegde zelfmoord bij de inval der Hunnen. Komt in een aantal sagen Ernestijnse tak
Ernestijnse tak Linie van het huis Wettin, ontstaan door boedelscheiding bij het verdrag van Leipzig tussen keurvorst Ernst en zijn broer Albrecht Ernst August
Ernst August (1771-1851) Hertog van Cumberland, zoon van George III. Na de dood van zijn broer Willem IV (1837) volgde Victoria op in Groot-Ernst Casimir
Ernst Casimir (1573-1632) Graaf van Nassau-Dietz, vergezelde zijn broer Willem Lodewijk op veldtochten tegen Coevorden en Groningen. Volgde Ernst II
Ernst II (1818-1893) Hertog van Saksen-Coburg-Gotha vanaf 1844. Voerde liberale politiek, steunde eenheidsstreven Pruisen, maar was aanvankelijk Ernst van Beieren
Ernst van Beieren (1554-1612) Prins-bisschop van Luik (1581) en aartsbisschop en keurvorst van Keulen (1583). Onbekwaam voor zijn ambt; feitelijke Ernst van Oostenrijk
Ernst van Oostenrijk (1553-1595) Aartshertog van Oostenrijk als zoon van keizer Maximiliaan II. Onderscheidde zich in de oorlog tegen de Turken. Errázuriz Zanartu, Federico
Errázuriz Zanartu, Federico (1825-1877) Chileens staatsman, werd in 1849 lid van het Congres. Voor zijn aandeel aan de opstand van 1851 werd Ershad, Hussein Mohammed
Ershad, Hussein Mohammed (geb. 1930) Bengalees militair en politicus. Ershad werd opgeleid tot militair en was jarenlang gestationeerd in West-Erzberger, Matthias
Erzberger, Matthias (1875-1921) Duits journalist en politicus, lid Rijksdag (1903) voor de linkervleugel van de Centrumpartij. Uitte scherpe kritiek Esarhaddon
Esarhaddon (ook: Assarhaddon; 7e eeuw v.C.) Koning van Assyrië (680-669 v.C.). Liet Babel, dat door zijn vader Sanherib verwoest was, herbouwen. Escorial, El
Escorial, El (eig. San Lorenzo de El Escorial) Klooster en paleis in het gelijknamige dorp, 47 km ten noordwesten van Madrid op de zuidhelling van Esjkol, Levi
Esjkol, Levi (eig. Levi Schkolnik; 1895-1969) Israëlisch socialistisch politicus. Emigreerde in 1913 vanuit Rusland naar Israël. Stichtte een der eerste Esjmoen
Esjmoen Genezend god, vereerd in Fenicië. Zijn eredienst werd later overgebracht naar Carthago. Nog weer later werd hij gelijkgesteld met de Griekse Esjnoenna
Esjnoenna (nu: Tall al-Asmar) Oud-Mesopotamische stad ten noordoosten van Bagdad, blootgelegd tussen 1930-36. Kort voor Hammoerabi stelde Espaillat, Ulises Francisco
Espaillat, Ulises Francisco (1823-1878) Schrijver en politicus van de Dominicaanse Republiek, voor wier onafhankelijkheid hij zich inzette. In 1876
España, José María
España, José María (1761-1799) Venezolaans patriot; E. leidde in 1797 in Venezuela een - mislukte - opstand van creolen en mestiezen tegen het Espartero, Joaquin Baldomero Fernandéz Alvarez
Espartero, Joaquin Baldomero Fernandéz Alvarez (1792-1879) Spaans veldheer en staatsman, vorst van Luchana en Vergara. Koos in de opvolgingsoorlog Esquilinus
Esquilinus (Esquilijn) Een van de zeven heuvels waarop Rome gebouwd is.
Esquivel, Adolfo Perez
Esquivel, Adolfo Perez (geb. 1931) Argentijns beeldhouwer en architect. Tot 1974 was Esquivel docent architectuur aan de Universiteit La Plata in Esquivel, Manuel
Esquivel, Manuel (geb. 1940) Beliziaans politicus. Esquivel is medeoprichter van de conservatieve United Democratic Party (UDP, opgericht in 1973) Essad Pasja
Essad Pasja (1863-1920) Albanees militair en politicus. Streed in 1912 voor de onafhankelijkheid en werd in het gevormde koninkrijk o.l.v. Wilhelm Essed, Franklin Edgar
Essed, Franklin Edgar (1919-1988) Surinaams politicus. In de jaren zestig en zeventig was Dr Ing. Frank Essed jarenlang minister van Opbouw vo
Essen, Jan van (gest. 1523) Augustijner monnik in Antwerpen. Met Hendrik Voes in Brussel verbrand vanwege evangelische gezindheid: de eerste Essex, Robert Devereux
Essenen
Essenen Aanhangers van een streng wettische joodse stroming in Palestina tussen 140 v.C. en 70 n.C. De naam is afgeleid van chassidiem = vromen. Essen, Jan van
Essex, Robert Devereux (1566-1601) Engels legeraanvoerder, berucht en beroemd om zijn verhouding met Elizabeth I. Vergezelde zijn stiefvader Este
Este Italiaans vorstengeslacht, afkomstig uit de gelijknamige stad in de buurt van Padua. Begin 12e eeuw in twee takken gesplitst. Van Guelfo, beleend Esterházy (van Galantá), familie
Esterházy (van Galantá), familie Rijk adellijk Hongaars geslacht, bekend door zijn stimulerende invloed op het Hongaars/Oostenrijkse muziekleven. Estimé, Dumarsais
Estimé, Dumarsais (1900-1953) Haïtiaans staatsman, werd in 1946 tot president gekozen. Het belangrijkste punt van zijn regeerprogram was de verbetering Estournelles de Constant, Paul Henri Benjamin Balluet d'
Estournelles de Constant, Paul Henri Benjamin Balluet d' (1852-1924) Frans senator, stichter en voorzitter van de Groupe parlementaire de l'arbitrage Estrada Cabrera, Manuel
Estrada Cabrera, Manuel (1857-1924) Guatemalaans staatsman, werd president na de moord op Reyna Barrios (1898). E., die het presidentschap Estrididen
Estrididen Deens koningshuis, regerend van 1035 tot 1412.
Estrup, Jacob Brønnum Scavenius (1825-1913) Deens conservatief politicus, minister van Binnenlandse Zaken (1865-69). Beheerste de Deense ETA
Estrup, Jacob BrYnnum Scavenius
Estrup, Jacob BrYnnum Scavenius (1825-1913) Deens conservatief politicus, minister van Binnenlandse Zaken (1865-69). Beheerste de Deense Estrup, Jacob Brønnum Scavenius
ETA (Euzkadi Ta Azkatasuna) Militante afscheidingsbeweging in het Noord-Spaanse Baskenland. De ETA poogt met terreuraanslagen het herstel af etatisme
etatisme (Fr: état = staat) Denkwijze die het toekennen van grote macht aan de centrale overheid voorstaat. Sommige politieke ideologieën propageren États Généraux
États Généraux (Fr: Staten-Generaal) Nationale vertegenwoordiging in Frankrijk, waarin drie standen zitting hadden: geestelijkheid, adel en burgerij Ethiopisch keizerrijk
Ethiopisch keizerrijk Keizerrijk in Oost-Afrika, gesticht vóór het begin van onze jaartelling door de dynastie der Aksoemieten. Dit machtig handelsrijk ethische politiek
ethische politiek Door Nederland vanaf 1904 gevoerd beleid t.a.v. Nederlands-Indië. Tegenover de vroegere opvatting van Indië als wingewest werden ethnarch
ethnarch (Grieks: ethnarchès = vorst voor het volk) Titel die in het begin van de christelijke jaartelling werd verleend aan van Rome afhankelijke vorsten ethnohistory
ethnohistory Studie van de geschiedenis van volken die geen schrift kenden. De ethnohistory kwam op in de jaren veertig van deze eeuw en is sterk etnarch
etnarch (Gr.: ethnarchès = vorst voor het volk) Titel in het begin van de christelijke jaartelling gegeven aan van Rome afhankelijke vorsten in Syrië etnische zuivering
etnische zuivering Het met geweld uit een dorp, stad of regio verwijderen van mensen die tot een bepaald ras, geloof of politieke overtuiging behoren; etnocentrisme
etnocentrisme Neiging om op basis van normen en waarden van de eigen (sub)cultuur andere (sub)culturen te beoordelen. Etnocentrisme kan de groepssolidariteit etnografische analogie
etnografische analogie Archeologische methode, waarbij men het leven van vroegere bewoners van een bepaald gebied tracht te reconstrueren uit Etrusken
Etrusken (Ook: Etruriërs) Volk dat van ca. 700-300 v.C. het huidige Noord- en Midden-Italië bewoonde. De Etrusken waren waarschijnlijk afkomstig Eudocia
Eu, graaf van
Eu, graaf van (1842-1922) Schoonzoon van de Braziliaanse keizer, Pedro II, speelde een belangrijke rol in de oorlog tegen Paraguay (1865-70). Nadat evangelische Kerken
Eudocia (Eudoxia) Naam van enkele keizerinnen en prinsessen in het Oost-Romeinse en Byzantijnse Keizerrijk, o.a.: 1. Eudocia Aelia (gest. 404), vrouw Eugénie María de Montijo y de Guzmán
Eugénie María de Montijo y de Guzmán (1826-1920) Keizerin der Fransen, van Spaans-Schotse afkomst, getrouwd met Napoleon III (1853). Streefde Eugenius, Frans
Eugenius, Frans (1663-1736) Oostenrijks veldheer en staatsman, prins van Savoie-Carignan. Zeer succesvol in de Spaanse Successieoorlog, o.a. bij Eulenburg, Philipp zu
Eulenburg, Philipp zu (1847-1921) Duits dichter, componist en diplomaat, ambassadeur in Wenen (1894-1902). Werd in 1900 vorst van Eulenburg Eumenes
Eumenes Naam van twee hellenistische koningen van Pergamum in Klein-Azië uit het geslacht der Attaliden: 1. Eumenes I (reg. 263-241 v.C.), ma
eunuch
eunuch Man met eunuchisme. In de loop der eeuwen hebben gecastreerde mannen dienst gedaan als dienaar en beschermer van vooraanstaande vrouwen Eunus
Eunus Syrische slaaf die aan het hoofd stond van de slavenopstand in Sicilië (136-132 v.C.). Verslagen door de Romeinen.
eupatriden
eupatriden Adellijke grootgrondbezitters in Athene in de Griekse Oudheid. Zij hadden de macht in handen van ca. 900 tot ca. 600 v. C. en bezaten Eupen, Pieter Jan Simon van
Eupen, Pieter Jan Simon van (1744-1804) Vlaams geestelijke en politicus. Als vicaris van het bisdom Antwerpen en vurig statist voerde E. actie Eurik
Eurik (ca. 420-484) Spaans Visigotisch koning, reg. 466-84. Verwierf de troon door moord op zijn broer Theodorik II van Toulouse; regeerde over eurocentrisme
Euro-Arabische dialoog Sluimerende speciale relatie tussen de lidstaten van de Europese Gemeenschap en de landen aangesloten bij de Arabische Eurybiades
eurocentrisme (Ook: europacentrisme) Denkwijze die Europa beschouwt als toonaangevend in de wereld. In de 19e en het begin van de 20ste eeuw eurocommunisme
eurocommunisme Benaming voor de door enkele West-Europese communistische partijen bepleite democratische weg naar het communisme. Deze
Europa-akkoorden
Europa-akkoorden Na de omwentelingen in Oost-Europa (1989-1990) besloot de Europese Unie de betrekkingen met Oost-Europa te intensiveren
Europees Concert
Europees Concert Aanduiding van de samenwerking van de vijf grote Europese mogendheden, Engeland, Rusland, Oostenrijk, Pruisen en Frankri
Europees Parlement
Europees Parlement (EP) Parlement van de Europese Unie, in 1958 voor het eerst bijeengekomen als de Vergadering van de Europese Gemeenschap
Europees Sociaal Fonds
Europees Sociaal Fonds (ESF) Financieel instrument van het werkgelegenheidsbeleid van de Europese Unie. Bedoeld om de nadelige sociaal-economis
Europese Defensie Gemeenschap
Europese Defensie Gemeenschap (EDG) Nooit in werking getreden gemeenschap voor defensieaangelegenheden. Wel werd een verdrag voor de Europese Gemeenschap
Europese Gemeenschap (EG) 1. Sinds 1993 benaming voor de voormalige Europese Economische Gemeenschap (EEG), opgericht in 1957 door Europese Investeringsbank
Europese Investeringsbank (EIB) Bij het Verdrag van Rome (1957) ingesteld financieel instrument van de Europese Gemeenschappen met rechtspersoonli
Europese kernmacht
Europese kernmacht In 1957 werden verkennende gesprekken op ministerieel niveau gevoerd door Frankrijk, West-Duitsland en Italië (de drie grote Europese Ontwapenings Conferentie
Europese Ontwapenings Conferentie (EOC; officieel: Conferentie over Veiligheid- en Vertrouwenbevorderende Maatregelen en Ontwapening in Europese Politieke Gemeenschap
Europese Politieke Gemeenschap (EPG) Nooit tot stand gekomen gemeenschap voor politieke aangelegenheden. In de discussie over de Europese Europese Politieke Samenwerking
Europese Politieke Samenwerking (EPS) In 1987 geïnstitutionaliseerd samenwerkingsverband op het gebied van de buitenlandse politiek tussen Europese Politieke Unie
Europese Politieke Unie (EPU) Hoofdelelement van de Europese Unie. De EPU omvat de nieuwe politieke beleidsterreinen van de Europese Unie, Europese Unie
Europese Unie (EU) Opgericht bij het Verdrag van Maastricht; in werking getreden op 1 november 1993 na ratificatie door de lidstaten van de Unie. Europese Volkspartij
Europese Volkspartij (EVP) Politieke organisatie op Europees niveau van de christen-democratische partijen uit alle lidstaten van de Europese Unie Euro-Arabische dialoog
Eurybiades Spartaans vlootvoogd. Versloeg de Perzen o.l.v. koning Xerxes bij Artemisium en Salamis in 480 v.C.
evangelische Kerken Aanduiding van verschillende protestantse kerkgenootschappen. De Nederlandse Evangelische Kerken, zoals de Evangelische
Evangelische Volkspartij
Evangelische Volkspartij (EVP) Nederlandse politieke partij. De EVP werd in 1981 opgericht uit onvrede met het te weinig vooruitstrevende karakte
Evans, Arthur John
Evans, Arthur John (1851-1941) Brits archeoloog, buitengewoon hoogleraar te Oxford (1909-25). Ontdekte rond 1900 het labyrintachtige paleizencomplex evenementiële geschiedenis
evenementiële geschiedenis De geschiedenis van gebeurtenissen. Deze term ontstond omstreeks 1900 als negatieve aanduiding van de op feiten
evenwichtspolitiek
evenwichtspolitiek Politiek gericht op het creëren en handhaven van een politiek, economisch en militair evenwicht in de internationale verhoudingen. Everaerts, Nicolaas
Everaerts, Nicolaas (ook: Klaas Everts; 1462-1532) Zuid-Nederlands vroeg-humanistisch jurist, hoogleraar Romeins Recht te Leuven (1492-96).
Everhard van der Marck
Everhard van der Marck (ook: Eberhard; 1472-1538) Prins-bisschop van Luik (1505-38). Streefde naar neutraliteit, maar koos in 1518 de zijde van
Evertsen, familie
Evertsen, familie Zeeuws geslacht van vlootvoogden, dat vanaf het begin van de Tachtigjarige Oorlog tot in de 18e eeuw bekwame gezagvoerders leverde Evren, Kenan
Evren, Kenan (geb. 1918) Turks militair en politicus. Evren richtte zich in 1969 namens de krijgsmacht tot president Korotürk om de politieke partijen exarch
exarch Gouverneur van een afgelegen provincie van het Byzantijnse Rijk. De Exarch van Ravenna heerste van 584 tot 751 vanuit Ravenna over Byzantijns exchequer
exchequer (Oudfrans: eschequier = schaakbord, geblokt kleed waarop uitbetalingen werden verricht). Sinds de 12e eeuw in Engeland bestaand schatkistambt; excommunicatie
excommunicatie (kerkban) Strafmiddel van de Kerk: ontneming van bepaalde rechten, bijv. deelneming aan de eucharistie (met behoud van lidmaatschap). Exloo, halssnoer van
Exloo, halssnoer van Kralensnoer uit de midden bronstijd (1400-1000 v.C.), gevonden in 1881 in Exloo (Drenthe). Getuigt van verre handelsbetrekkingen exodus
exodus In het verhaal van de exodus, de uittocht van het joodse volk uit Egypte, vinden wij de neerslag van een historisch gebeuren dat waarschijnlijk expansiepolitiek
expansiepolitiek Uitbreiding van de invloedssfeer van een land. Er kan onderscheid gemaakt worden tussen territoriale, economische, geestelijke en explicit
explicit (Lat.) Slotwoord van een (oud) handschrift. Oude boeken kennen geen titelpagina, wel een begin (incipit) en een eind (explicit). Hier een voorbeeld exploitatiekolonie
exploitatiekolonie Koloniale vestigingen, zoals forten en handelsposten, bemand door handelaren, militairen, ambtenaren en missionarissen, wier verblijf expunctie
expunctie Het uitkrabben of onduidelijk maken van schrijf- en tekenfouten in middeleeuwse manuscripten.
extremisme, islamitisch
extremisme, islamitisch Term om die islamitische groepen te omschrijven die geweld gebruiken om hun politieke doel - een islamitische staat - te Eylau, slag bij
Eylau, slag bij In 1807 in voormalig Oost-Pruisen geleverd gevecht tussen Frankrijk onder Napoleon en Pruisen en Rusland anderzijds. Gewonnen Eylenbosch, Gustaaf
Eylenbosch, Gustaaf (1856-1939) Vlaams journalist en politicus. Richtte in 1887 het eerste christelijke vakverbond op in Gent en werd in 1912 voorzitter Eynden, Jacob van den
Eynde, Theophile Joris (Jos) van
Eynde, Theophile Joris (Jos) van (1907-1992) Belgisch politicus. Van Eynde studeerde af als onderwijzer, maar werd journalist bij de socialistische Eyre, Edward John
Eynden, Jacob van den (ca. 1515-1570) Noord-Nederlands staatsman. In 1544 werd E. pensionaris van Delft en in 1560 landsadvocaat van Holland.
Eyre, Edward John (1815-1901) Brits ontdekkingsreiziger en koloniaal bestuurder. Maakte verscheidene tochten in Zuid-Australië, waar hij o.m. het Eyschen, Paul
Eyschen, Paul (1841-1915) Luxemburgs staatsman, minister van Justitie (1876-88) en premier (1888-1915). Bracht eerste sociale wetten tot stand Eyskens, Gaston
Eyskens, Gaston (1905-1988) Vlaams politicus. Van 1939 tot 1973 was Eyskens CVP-parlementslid (vanaf 1965 senator) en een van de invloedrijkste Eyskens, Mark Frans
Eyskens, Mark Frans (geb. 1933) Belgisch econoom en politicus. Eyskens werd vanaf 1962 vaak gevraagd als adviseur inzake openbare financiën.
Ezra
Ezra (5e eeuw v.C.) Joods ambtenaar aan het Perzische hof, belast met de zaken van de joodse gemeente. Waarschijnlijk ca. 400 v.C. naar Palestina Ezzelino III da Romano
Ezzelino III da Romano (1194-1259) Italiaans machthebber in Verona, Padua, Vicenza en Treviso, aanvoerder van de keizersgezinde Ghibellijnen. Fabian Society
Fabian Society Britse socialistische groepering die streefde naar geleidelijke veranderingen langs parlementaire weg. De Fabian Society werd in 1883 Fabiola, koningin
Fabiola, koningin (Fabiola Fernanda María de las Victorias Antonia Adelaida de Mora y Aragón, geb. 1928) Fabiola was koningin der Belgen. Zij Fabius
Fabius Geslacht van Romeinse patriciërs. Leden o.a.: Quintus Fabius Maximus Verrucosus (ca. 280-203 v.C.) Bijnaam Cunctator (= talmer). Vijfma
Fabius, Laurent
Fabius, Laurent (geb. 1946) Frans politicus. In 1978 werd Fabius lid van het Franse parlement voor de Socialistische Partij (PS). Van 1984 tot 1986 faciliteitengemeenten
faciliteitengemeenten Gemeenten rond Brussel en langs de taalgrens die na de vaststelling van de taalgebieden in 1963 tegemoetkomingen kregen.
Facta, Luigi
Facta, Luigi (1861-1930) Italiaans liberaal politicus. Werd na de Mars op Rome (okt. 1922) door Mussolini gedwongen zijn sinds februari beklede Fagel, François
Fagel, François (1659-1746) Nederlands rechtsgeleerde en staatsman, griffier van de Staten-Generaal (1690-1744). Groot aanzien in binnen- en buitenland, Fagel, François Nicolaas
Fagel, François Nicolaas (1655-1718) Nederlands veldheer, vocht in Negenjarige Oorlog (1688-97) en in de Spaanse Successieoorlog (1702-13). Fagel, Gaspar
Fagel, Gaspar (1634-1688) Nederlands staatsman, pensionaris van Haarlem (1663), griffier van de Staten-Generaal (1670), volgde Johan de Witt op Fagel, Hendrik
Fagel, Hendrik (1765-1838) Nederlands-Brits staatsman, griffier van de Staten-Generaal (1790). In 1794 buitengewoon gezant in Londen om de houding Fagerholm, Karl-August
Fagerholm, Karl-August (1901-1984) Fins politicus en vakbondsleider, gedurende enkele decennia een leidende figuur in de Finse Sociaal-Democrat
Fahd ibn Abdoel al-Aziez, koning
Fahd ibn Abdoel al-Aziez, koning (geb. 1923), koning van Saudi-Arabië sinds 1982, zoon van Abdoel Aziez ibn Saoed. Fahd werd in 1952 minister Faider, Charles
Faider, Charles (1811-1893) Belgisch magistraat en staatsman (liberaal), advocaat-generaal bij het Hof van Cassatie en minister van Justitie (1852-Faidherbe, Louis Léon César
Faidherbe, Louis Léon César (1818-1889) Frans militair en koloniaal bestuurder, gouverneur-generaal van Frans West-Afrika (1854-61; 1863-65), Fair Deal
Fair Deal Sociaal-economisch programma, gelanceerd door de Amerikaanse president Truman, dat moest aansluiten op de New Deal van zijn voorganger. Fairfax, Thomas
Fairfax, Thomas (1612-1671) Engels generaal, vocht onder Karel I tegen Schotten, liep in de burgeroorlog over naar het Parlement. Versloeg Karel Faisal Ibn Abdoel Aziez
Faisal Ibn Abdoel Aziez (ca. 1907-1975) Koning van Saudi-Arabië (1964-75) door opzij zetten van zijn broer Saoed Ibn Abdoel Aziez. Hij vergroott
Faisal II
Faisal II (Feisal; 1935-1958) Laatste koning van Irak. Volgde zijn vader Ghazi op (1939), tot 1953 onder regentschap. In 1958 bij de staatsgreep van Falange
Falange Spaanse fascistische beweging, in oktober 1933 opgericht door José António Primo de Rivera, zoon van de Spaanse dictator Miguel Primo falanx
falanx (Gr.: phalanx = balk, slagorde) In de Oudheid door de Grieken gebruikte opstelling van zwaarbewapende krijgers (hoplieten). Deze stonden beschermd Falck, Anton Reinhard
Falck, Anton Reinhard (1777-1843) Nederlands staatsman, was onder Lodewijk Napoleon afdelingschef op Buitenlandse Zaken en secretaris-generaal
Falcón, Juan C.
Falcón, Juan C. (1820-1870) Venezolaans generaal en staatsman, stond aan het hoofd van de liberalen tijdens de regering van Castro, maar moest Falerii
Falerii Stad in Zuid-Etrurië (bij tegenwoordige Cività Castellana) bewoond door Faliski. Sinds 8e eeuw v.C. onder politieke en culturele invloed van Falieri, Marino
Falieri, Marino (1274-1355) Doge van Venetië (sinds 1354). De nederlaag van de vloot tegen Genua veroorzaakte ontevredenheid bij patriciërs. Falieri Falkenhausen, Alexander Ernst von
Falkenhausen, Alexander Ernst von (1878-1966) Duits generaal. Onderdrukte Bokseropstand in China (1901), vocht in WO I, was militair adviseur Falkenhayn, Erich von
Falkenhayn, Erich von (1861-1922) Duits generaal, chef generale staf (1914). In 1916 vervangen door Von Hindenburg na nederlaag bij Verdun. Da
Falkland-oorlog
Falkland-oorlog Korte, niet-verklaarde oorlog tussen Argentinië en Groot-Brittannië om de zeggenschap over de Britse Falklandeilanden in het zuiden Fälldin, Nils Olof Thorbjörn
Fälldin, Nils Olof Thorbjörn (geb. 1926) Zweeds politicus. Fälldin was parlementslid voor de Centrumpartij van 1958-64 en sinds 1968. Van 1976-Fallières, Clément Armand
Fallières, Clément Armand (1841-1931) Frans links-republikeins politicus. Eén maand premier in 1883, vele malen minister. Voorzitter van de Senaat
Falloux, Alfred Frédéric Pierre, graaf van
Falloux, Alfred Frédéric Pierre, graaf van (1811-1886) Frans r.-k. staatsman en schrijver. Onder president Lodewijk Napoleon in 1848 belast met Fama
Fama Gevleugelde Romeinse godin van het gerucht, dochter van Tellus. Bezat evenveel monden, oren en ogen als veren.
Fan Wen-tsj'eng
Fan Wen-tsj'eng (Fan Wencheng; 1597-1666) Telg uit een vooraanstaande Chinese ambtenarenfamilie, die in de nadagen van de Ming-dynastie (1368-Fanarioten
Fanarioten Turksgezinde Grieken in Constantinopel in de 17e-19e eeuw. Zij ontleenden hun naam aan de Griekse wijk Fanar in Constantinopel. Ze Fanfani, Amintore
Fanfani, Amintore (geb. 1908) Italiaans politicus, studeerde wiskunde en economie en werd hoogleraar economische politiek te Milaan (1936) en Rome Farah Diba
Farah Diba (geb. 1938) Ex-keizerin van Iran (Perzië), behoort tot vooraanstaand Perzisch geslacht. Trouwde in 1959 met shah Mohammed Reza Pahlawi, farao
farao Naam van de koning in het Oude Egypte. De farao werd gezien als een god, verantwoordelijk voor de handhaving van de wereldorde en de welvaart Fariaux, Jacques de
Fariaux, Jacques de (1627-1695) Zuid-Nederlands krijgsman. Voor de Tachtigjarige Oorlog in Spaanse dienst, nadien in dienst van Republiek, o.Farina, Giuseppe la
Farina, Giuseppe la (1815-1863) Italiaans revolutionair politicus en schrijver. Zijn geschriften over en voor de Risorgimento, de Italiaanse eenheidsbeweging farizeeën
farizeeën Leden van een joodse sekte rond het begin van onze jaartelling die de mondelinge overlevering even belangrijk achtte als de geschreven wetten. Farnese
Farnese Italiaans adellijk geslacht stammend uit de 11e eeuw. Allessandro Farnese werd in 1534 paus Paulus III en creëerde het hertogdom Parma Faroeq
Faroeq (Faroek; 1920-1965) Koning van Egypte (1936-52). Regeerde als absoluut vorst, hield systematisch de populaire Wafd-partij buiten regering. Farrell, Edelmiro
Farrell, Edelmiro (1887-1980) Argentijns generaal en politicus, volgde in 1844 de door Juan Domingo Perón verdreven Ramírez op. In 1945 werd fasces
fasces Roedenbundel met bijl, in het Romeinse Rijk een symbool van autoriteit, gedragen door de lictoren die de magistraten altijd begeleidden. Het Fasci Italiani di Combattimento
Fasci Italiani di Combattimento Anti-socialistische knokploegen opgericht in Milaan in 1919, genoemd naar het Romeinse symbool van autoriteit, fascisme
fascisme Politieke beweging, ontstaan na de Eerste Wereldoorlog in Italië met de oprichting van de Fasci italiani di combattimento of Italiaanse strijdbonden, Fasjoda-incident
Fasjoda-incident Frans-Brits conflict rondom de ontmoeting in september 1898 tussen het Brits-Egyptisch leger onder Lord Kitchener en een Frans Fasti
Fasti (volledig: dies fasti) Dagen waarop behandeling van politieke en burgerlijke aangelegenheden in het oude Rome geoorloofd was. In het Keizerrijk Fatimah
Fatimah Dochter van Mohammed en Chadiedja, die trouwde met Mohammeds neef Ali ibn Aboe Talib, de vierde rechtgeleide kalief. Ze was de moeder Fatimiden
Fatimiden Islamitische sjiietische dynastie in Noord-Afrika (909-1171). De Fatimiden beschouwden zich als afstammelingen van Fatimah en Ali, respectievelijk Faulhaber, Michael von
Faulhaber, Michael von (1869-1952) R.-k. theoloog, aartsbisschop van München-Freising, kardinaal (1921). Fel tegenstander van het nazi-bewind.
Faulkner, Brian
Faulkner, Brian (1921-1977) Noord-Iers politicus, voorzitter Unionistische Partij (1971- 76) en als zodanig premier. Geroutineerd politicus; slaagde Faure, Edgar Jean
Faure, Edgar Jean (1908-1988) Frans politicus. Faure vestigde zich op 21-jarige leeftijd als advocaat. Tijdens de Tweede Wereldoorlog voegde hij Faure, François Félix
Faure, François Félix (1841-1899) Frans staatsman, president van 1895 tot 1899, tijdens welke periode het bondgenootschap met Rusland werd ver
Favre, Gabriel Claude Jules (Jules)
Favre, Gabriel Claude Jules (Jules) (1809-1880) Frans jurist en republikeins politicus, tegenstander van Napoleon III. Gekant tegen Frans-Duitse Fawkes, Guy
Fawkes, Guy (1570-1606) Een der leiders van het Gunpowder Plot (Buskruitverraad), een samenzwering van Engelse katholieken om op 5 november Fayat, Hendrik
Fayat, Hendrik (1908-1997) Belgisch (Vlaams) politicus. Fayat studeerde rechten aan de VUB in Brussel, waar hij later hoogleraar internationale politiek Feber, Louis Jean Marie
Feber, Louis Jean Marie (1885-1964) Nederlands schrijver en politicus, studeerde te Delft, was van 1909-20 als waterbouwkundig ingenieur werkzaa
febronianisme
febronianisme Beweging in de rooms-katholieke Kerk in het Duitse Rijk in de 18e eeuw, die de invloed van paus en curie wilde terugdringen en het Februaristaking
Februari-revolutie (Frankrijk)
Februari-revolutie (Frankrijk) Opstand in Parijs in februari 1848 die een einde maakte aan het 'burgerkoningschap' van Louis Philippe van Orléans Februari-revolutie (Rusland)
Februari-revolutie (Rusland) (Maart-revolutie volgens de westerse tijdrekening) Revolutie in Rusland in februari 1917 tegen het autocratische bewind
Februaristaking Staking op 25 en 26 februari 1941 in Amsterdam, uitgeroepen door de sinds 1940 illegale Communistische Partij uit protest tegen
Febvre, Lucien
Febvre, Lucien (1878-1956) Frans historicus, hoogleraar in Dijon, Straatsburg en Parijs. Stichtte met Marc Bloch in 1929 het tijdschrift 'Annales d'histoire fedayeen
fedayeen Palestijnse strijders onder leiding van de grootmoefti, de islamitische religieuze leider die tot 1936 in Jeruzalem zetelde. Direct na het uitroepen Federal Bureau of Investigation
Federal Bureau of Investigation (FBI) Amerikaanse opsporingsdienst, opgericht in 1908. Tot zijn taak behoort o.m. het opsporen van misdaden en federalisme
federalisme 1. Het idee van en het streven naar een staat waarin twee of meer politieke eenheden samengaan met behoud van een zekere mate van zelfstandigheid. federalisten
federalisten Rechtervleugel van de patriotten die ten tijde van de Bataafse Republiek het politieke bestel zo veel mogelijk bij het oude wilde laten en Federatie van de Andes
Federatie van de Andes Plan van Simón Bolívar om te komen tot een federatie van Groot-Colombia (d.i. Colombia, Venezuela, Panamá en Ecuador), Federatie van Liberale en Democratische Partijen in de Europese Unie
Federatie van Liberale en Democratische Partijen in de Europese Unie (ELD) Politieke organisatie op Europees niveau, opgericht in 1976, waarbij Federatie van Socialistische partijen in de Europese Unie
Federatie van Socialistische partijen in de Europese Unie Politieke organisatie op Europees niveau, opgericht in 1974, waarbij een groot aantal Federmann, Nikolaus
Federmann, Nikolaus (ca. 1505-1542) Duits ontdekkingsreiziger in Venezuela en Colombia; handelsagent in dienst van de Welsers (bankiersfamil
Fehrenbach, Konstantin
Fehrenbach, Konstantin (1852-1926) Duits politicus, van 1885-87 en 1901-13 lid van de Tweede Kamer in Baden voor de katholieke Centrumpartij. Feijó, Diego Antonio
Feijó, Diego Antonio (1784-1843) Braziliaans priester, politicus en regent van Brazilië tijdens de minderjarigheid van Pedro II. Door zijn starheid fellow traveller
fellow traveller Iemand die sympathiseert met het communisme en de voormalige Sovjet-Unie zonder lid te zijn van de communistische partij. De term felonie
felonie Het verbreken van de eed van trouw tussen vazal en heer of het niet nakomen van zijn verplichtingen door een van beide partijen. Als de vazal Feministisch-socialistisch Platform
Feministisch-socialistisch Platform In het begin van de jaren zeventig opgerichte Nederlandse beweging van feministisch-socialistische huize. Het Feng Kwee-fen
Feng- en Sjan-offers (Feng/Shan) Plechtige Chinese staatsoffers met grote politieke betekenis, die alleen door een deugdzame keizer (een 'Vredevorst') Feng-ju-siang
Feng Kwee-fen (Feng Guifen; 1809-1874) Vooraanstaand Chinees geleerde en ambtenaar onder de Tsj'ing-dynastie (1636-1911), die de belangrijkste Feng- en Sjan-offers
Feng-ju-siang (1882-1948) Chinees militair en politicus. Een van de 'warlords' die van 1912 tot 1930 het gezag voerden over delen van China. Aanvankelijk Fenians
Fenians Nationalistische organisatie van Ierse emigranten in de Verenigde Staten, in 1858 opgericht door John O'Mahony (1816-1877). De naam is Fenicië
Fenicië (Phoenicië; 'purperland'?) In de Oudheid de benaming voor het door Feniciërs bewoonde oostelijke kustgebied van de Middellandse Zee, ruwweg Feniciërs
Feniciërs Volk dat vanaf ca. 3000 v.C. het huidige Libanon bewoonde. Rond 1200 v.C. begon hun eigenlijke beschaving die gebaseerd was op uitgebreide Fenicische cultuur
Fenicische cultuur Cultuur van een volk dat in de Oudheid leefde in een gebied dat grofweg overeenkwam met het huidige Libanon. Een van de eerste feodalisme
feodalisme (Lat: feodum of feudum = leen) Begrip dat vaak gebruikt wordt voor de economische en maatschappelijke orde die met het leenstelsel gepaard Ferdinand I de Grote (Castilië en León)
Ferdinand (Napels)
Ferdinand (Napels) 1. Ferdinand I (1423-1494), koning van Napels (1458). Bastaardzoon van Alfonso V van Aragón, na verzet paus en adel toch tot fermiers généraux
Ferdinand I (Duitse Rijk)
Ferdinand I (Duitse Rijk) (1503-1564), keizer van het Duitse Rijk (1556-64), voordien Rooms-Koning (1531) en koning van Bohemen (1526). Jon
Ferdinand I de Grote (Castilië en León) (gest. 1065), koning van Castilië (1035-65). Veroverde León en Coimbra en maakte de koningen van Toledo Ferdinand I de Rechtvaardige (Aragón)
Ferdinand I de Rechtvaardige (Aragón) (1373-1416) Koning van Aragón en Sicilië (1412-16), was redelijk succesvol in de strijd tegen de Moren Ferdinand I de Wijze
Ferdinand I de Wijze (1345-1383) Koning van Portugal (1367-1383). Na de dood van Pedro de Wrede (1369) van Castilië was hij een van de preten
Ferdinand II (Duitse Rijk) (1578-1637), keizer van het Duitse Rijk (1619-37), als zodanig koning van Bohemen en Hongarije. Onverdraagzaam katholiek
Ferdinand II de Katholieke (Aragon)
Ferdinand II de Katholieke (Aragon) (1452-1516), koning van Aragón (1479) en van Sicilië (1471). Door huwelijk met Isabella van Castilië vereniging Ferdinand II van Léon
Ferdinand II van Léon (ca. 1137-1188) Koning van Léon, Asturië en Galicië (1157-1188); zijn oudere broer Sancho kreeg de kroon van Castilië. F
Ferdinand II van Portugal
Ferdinand II van Portugal (Ferdinand II van Saksen-Coburg-Kohary; 1816-1885) Koning van Portugal vanaf 1837. Hij huwde in 1836 met Maria Ferdinand II (Duitse Rijk)
Ferdinand III (Duitse Rijk) (1608-1657), keizer van het Duitse Rijk (1637-57), koning van Bohemen (1627) en van Hongarije (1626) tijdens het keizers
Ferdinand III de Heilige (Castilië en León)
Ferdinand III de Heilige (Castilië en León) (1199-1252), koning van Castilië (1217) en León (1230). Veroverde o.a. Murcia, Córdoba en Sevilla Ferdinand III (Duitse Rijk)
Ferdinand IV (Castilië en León)
Ferdinand IV (Castilië en León) (1285-1312) Koning van Castilië en León (1295-1312). Streed succesvol tegen Aragón en Portugal.
Ferdinand van Beieren
Ferdinand van Beieren (1577-1650) Prinsbisschop van Luik, aartsbisschop en keurvorst van Keulen, bisschop van Hildesheim, Münster en Paderborn
Ferdinand van Oostenrijk
Ferdinand van Oostenrijk (1609-1641) Landvoogd der Spaanse Nederlanden (1634), tijdens zijn bestuur verovering van Breda (1637) door Frederik Ferdinand VII van Spanje
Ferdinand VII van Spanje (1784-1833) Koning van Spanje in 1808 (afgezet door Napoleon) en na 1814. Zijn afschaffing van de Salische wet betreffen
fermiers généraux Franse belastingpachters die vanaf het eind van de Middeleeuwen tot de Franse Revolutie de meeste belastingen inden, met name Fernández Alonso, Severo
Fernández Alonso, Severo (1849-1925) Boliviaans staatsman, werd president in 1896. Toen hij voorstelde de residentie Sucre tot hoofdstad te verhe
Fernández Reyna, Leonel Antonio
Fernández Reyna, Leonel Antonio (geb. 1953) Politicus uit de Dominicaanse Republiek. Fernández groeide op in New York. Hij studeerde rechten Ferrand van Portugal
Ferrand van Portugal (1188-1233) Graaf van Vlaanderen en Henegouwen, zoon van koning Sancho I van Portugal. Huwde in 1212 met Johanna, dochte
Ferraris, Jozef de
Ferraris, Jozef de (1726-1814) Belgisch militair en cartograaf. Generaal van de artillerie in buitenlandse dienst. Maakte de eerste topografische kaart Ferreira da Veiga, Evaristo
Ferreira da Veiga, Evaristo (1799-1837) Braziliaans politicus, werd in 1830 liberaal afgevaardigde van Minas Gerais in de Kamer van Afgevaardigden.
Ferrer Guardia, Francisco
Ferrer Guardia, Francisco (1859-1909) Spaans pedagoog en revolutionair. In 1901 stichtte Ferrer Guardia de Escuela Moderna in Barcelona. In 1906 Ferrier, Johan Henri Eliza
Ferrier, Johan Henri Eliza (geb. 1910) Surinaams politicus, lid van de Staten van Suriname (1946- 48), directeur van onderwijs (1951-55) en premier
Ferry de Clugny
Ferry de Clugny (gest. 1483) Bisschop van Doornik, vertrouwensman van de Bourgondiërs en rechtsgeleerde. Werd in 1473 door Karel de Stoute tot Ferry, Jules François Camille
Ferry, Jules François Camille (1832-1893) Frans gematigd-liberaal staatsman. Als minister van Onderwijs (1879-80) voerde hij een antiklerikale Fersen, Hans Axel von
Fersen, Hans Axel von (1755-1810) Zweeds diplomaat, werd in 1789 gezant in Frankrijk. Zijn vriendschap met koningin Marie Antoinette gaf stof
Fesch, Joseph
Fesch, Joseph (1763-1839) Frans kardinaal, aartsbisschop van Lyon (1802). Stond oorspronkelijk op goede voet met zijn neef (oomzegger) Napoleon; feuillants
feuillants Politieke groepering in de Franse Revolutie, opgericht in 1791 als afsplitsing van de radicale republikeinen, de Jacobijnen. Zij ontleende Fez, verdrag van
Fez, verdrag van Verdrag tussen Frankrijk en de Marokkaanse sultan, gesloten op 30 maart 1912, waarbij de sultan een Frans protectoraat over Marokko fianna
Fianna Fáil (Iers: soldaten van het lot) Ierse nationalistische partij, in 1926 opgericht door Eamon de Valera (1882-1975) als gematigde afsplitsing Ficker, Julius von
fianna In de cultuur van de Kelten een aparte groep edelen, bestaande uit georganiseerde groepen jongemannen, die wegtrokken om buiten hun land Fianna Fáil
Ficker, Julius von (1826-1902) Oostenrijks jurist en historicus, gespecialiseerd in de oorkondeleer en rechtsgeschiedenis van de Middeleeuwen. We
Fidelis van Sigmaringen
Fidelis van Sigmaringen (eig. Markus Roy; 1577/78-1622) Duits heilige; jurist, kapucijn. Eerste missionaris van de, ter wille van de Contrareformatie Fieandt, Rainer von
Fieandt, Rainer von (geb. 1890) Fins politicus en financieel deskundige, president van de Nationale Bank van Finland (1955-57). In 1957 werd hij Fiennes, Ghislain de
Fiennes, Ghislain de (Lumbres; gest. ca. 1580) Heer van Lumbres, Zuid-Nederlands staats- en krijgsman, was een der ondertekenaars van het Com
Figl, Leopold
Figl, Leopold (1902-1965) Oostenrijks politicus, werd na WO II staatssecretaris en Landeshauptmann van Neder-Oostenrijk. Medeoprichter van de Figner, Vera Nikolajevna
Figner, Vera Nikolajevna (1852-1942) Russisch revolutionaire, betrokken bij moord op tsaar Alexander II (1881). Verbleef tot 1906 in gevangenscha
Figueroa Alcorta, José
Figueroa Alcorta, José (1860-1931) Argentijns politicus en advocaat, volgde in 1906 Quintana op als president. Tijdens zijn ambtsperiode duurde
Filaret
Filaret (eig. Fjodor Nikititsj Romanov; ca. 1554-1633) Russisch-orthodox patriarch. Vader van Michaël, de eerste tsaar der Romanovs, tijdens wiens Filemon
Filemon Een van de eerste christenen in Klein-Azië (Colosse?), bekend door de kortste brief van de apostel Paulus, de 'brief aan Filemon' (61 n.C.?). filhellenisme
filhellenisme Europese beweging die de Griekse opstand tegen het Turks gezag (1821- 1829) steunde met geld, wapens en vrijwilligers. Het filhellenisme filibustering
filibustering Het tegenhouden van een wet in de Amerikaanse Senaat door een minderheid middels lange redevoeringen. Filibustering kan aanhouden filibustiers
filibustiers (flibustiers; naar het Ned. vrijbuiters) Avonturiers die van de 17e tot het eind der 19e eeuw de kusten van West-Indië en Zuid-Amerika onveilig filippica
Filip, prins (Filip Leopold Louis Marie; geb. 1960) Prins van België. Filip is de oudste zoon van koning Albert en koningin Paola. Bij zijn opleiding Filisola, Vicente
filippica Boze toespraak, genoemd naar de drie redevoeringen die de Griekse staatsman Demosthenes (384-322 v.C.) hield tegen Philippus van Macedonië. Filippus
Filippus Een van de twaalf leerlingen van Jezus, mogelijk van niet-joodse afkomst. De 'Handelingen der apostelen' berichten over zijn missionaire werkzaamheid Filips de Grootmoedige
Filips (België) (Filips Eugène Ferdinand Marie Clement Baudouin Leopold Georges; 1837- 1905) Derde zoon van Leopold I van België, weigerde Filip, prins
Filips de Grootmoedige (1504-1567) Landgraaf van Hessen-Kassel, werd door Melanchton voor de hervorming gewonnen. Zijn voornaamste doel Filips de Regent
Filips de Regent (Philippe d'Orléans; 1674-1723) Regent voor de Franse koning Lodewijk XV (1715-23). Voerde kostbare hofhuishouding.
Filips I (Frankrijk) (1052-1108; reg. vanaf 1060) Nadat zijn vader Hendrik I in 1060 overleed, volgde Filips I hem op onder regentschap van zijn moeder Filips II Augustus (Frankrijk)
Filips I le Noble van Namen
Filips I le Noble van Namen (reg. 1196-1216) Was de tweede zoon van Boudewijn V van Henegouwen, die hij in 1196 na diens overlijden opvolgde Filips I (Frankrijk)
Filips II (Spanje)
Filips II (Spanje) (1527-98) Spaanse koning, hier vooral bekend als de grote onderdrukker van de vrijheidsstrijd in de Nederlanden. In werkelijkheid Filips III de Goede (Bourgondië)
Filips II Augustus (Frankrijk) (1165-1223), koning van Frankrijk vanaf 1180, zoon van Lodewijk VII. Versterkte centrale gezag, maakte koningschap Filips II de Stoute (Bourgondië)
Filips II de Stoute (Bourgondië) (1342-1404), hertog van Bourgondië, jongste zoon van Jan II de Goede van Frankrijk; kreeg Bourgondië als apanage. Filips II van Courtenay
Filips II van Courtenay Zoon van Peter van Courtenay en Jolande van Henegouwen. Na het overlijden van zijn vader in 1216 kreeg F. zowel het graa
Filips III (Spanje) (1578-1621), koning van Spanje vanaf 1598. Liet bestuur over aan de hertog van Lerma, die een verzoenende politiek voerde: o.Filips IV de Schone (Bourgondië)
Filips III de Goede (Bourgondië) (1396-1467), hertog van Bourgondië, Franche-Comté, Vlaanderen, Artois (1419), enige zoon van Jan zonder Vrees. Filips III de Stoute (Frankrijk)
Filips III de Stoute (Frankrijk) (1245-1285), koning van Frankrijk vanaf 1270, zoon van Lodewijk IX. Weinig zelfstandig vorst, stond o.a. sterk onder Filips III van Namen
Filips III van Namen Zoon van Jan I en Maria Artois. F. leidde een zeer avontuurlijk leven en bestuurde slechts van 1336 tot 1337 het graafschap Namen, Filips III (Spanje)
Filips IV (Spanje) (1605-1665), koning van Spanje vanaf 1621. Liet bestuur over aan Olivarez, die streed tegen kardinaal Richelieu. Afbrokkeling r
Filips IV de Schone (Bourgondië) (1478-1506; Filips I van Spanje), hertog van Bourgondië (1494), aartshertog van Oostenrijk. Getrouwd met Johanna Filips IV de Schone (Frankrijk)
Filips IV de Schone (Frankrijk) (1268-1314), koning van Frankrijk vanaf 1285. Huwde zijn dochter Isabella uit aan Edward II van Engeland. Problemen Filips IV (Spanje)
Filips V (Spanje) (1683-1746), koning van Spanje vanaf 1713. Kleinzoon van Lodewijk XIV, die voor hem de opvolging in Spanje regelde (Vrede Filips van Bourgondië
Filips V de Lange (Frankrijk)
Filips V de Lange (Frankrijk) (1291-1322) Was de derde zoon van Filips IV de Schone. Na het overlijden van zijn broer Lodewijk X in 1316 werd Filips V (Spanje)
Filips van Bourgondië (1464-1524) Buitenechtelijke zoon van hertog Filips de Goede van Bourgondië en Margaretha Post. F. diende in het Bourgon
Filips van de Elzas
Filips van de Elzas (1142-1191) Graaf van Vlaanderen (1168). Stichtte nieuwe steden (o.a. Nieuwpoort), stelde bezoldigde ambtenaren aan, bevorderde Filips van Leiden
Filips van Leiden (ca. 1320-1382) Rechtsgeleerde, stammend uit een aanzienlijke Leidse familie. In dienst van de graaf van Holland als een soort adviseur Filips van St.-Pol
Filips van St.-Pol (1404-1430) Hertog van Brabant (1427). Opgevolgd door zijn oom Filips de Goede van Bourgondië.
Filips van Zwaben
Filips van Zwaben (ca. 1180-1208) Koning van Duitsland, uit geslacht der Hohenstaufen. In 1198 gekozen tot Rooms-Koning door de Staufische factie, Filips VI (Frankrijk)
Filips VI (Frankrijk) (1293-1350), koning van Frankrijk vanaf 1328, eerste uit Valois-dynastie. Onder zijn bewind begin Honderdjarige Oorlog, o.a. Filips Willem, prins van Oranje
Filips Willem, prins van Oranje (1554-1618) Oudste zoon van Willem van Oranje en Anna van Buren. Studerend te Leuven werd Filips 16 februari Filips (België)
Filisola, Vicente (1785-1850) Mexicaans generaal, werd in 1822 naar het huidige Honduras en El Salvador gestuurd om deze gebieden voor de Mexicaanse Filistijnen
Filistijnen Zeevolk dat eind 13e eeuw v.C. Filistea in bezit nam, de kuststrook tussen Jaffa en Gaza in Palestina. Hun belangrijkste steden waren Gaza, Fillmore, Millard
Fillmore, Millard (1800-1874) Amerikaans politicus, lid van het Congres (1833-35; 1837-43) voor de Whig-partij. Werd in 1849 vice-president onder Filmer, Robert
Filmer, Robert (1588-1653) Engels schrijver, koningsgezind en exponent van de droit divin-theorie. Werk: 'The necessity of the absolute power of Fimmen, Edo C.
Fimmen, Edo C. (1881-1942) Nederlands vakbondsleider, in 1915 secretaris van het NVV, in 1919 secretaris van het IVV. F. was een voorstander Fin de siècle
Fin de siècle (Fr: einde van de eeuw) Franse benaming voor het culturele klimaat en de mentaliteit van de laatste tien jaar van de 19e en de eerste tien Fine Gael
Fine Gael Een der twee grote politieke partijen van Ierland, opgericht in 1921. Behoudender dan de Fianna Fáil en meer gericht op verzoening met finlandisering
finlandisering Aanduiding van de beperking van de vrijheid van handelen in vooral de buitenlandse politiek van een land. Ondanks zijn formeel onafhankelijke Fins-Russische oorlog
Fins-Russische oorlog (1939-1940; ook: Winteroorlog) Teneinde zich zo snel mogelijk te verzekeren van de haar, bij het Molotov-Ribbentroppact,
Firoez Toeghloek
Firoez Toeghloek (1307/8-1388) Volgde in 1351 Mohammad ben Toeghloek op als Sultan van Delhi (India), nadat hij al tijdens diens regeringsperiode First Australian Federal Convention
First Australian Federal Convention Congres in 1891 gehouden om te komen tot een grondwetsontwerp voor een verenigd federalistisch Australië. FIS (pol.)
FIS (pol.) Het Front Islamique du Salut of Islamitisch Heilsfront (FIS) is de belangrijkste vertegenwoordiger van de Algerijnse fundamentalistische Fischböck, Hans
Fischböck, Hans (1895-1967) Oostenrijks financier, commissaris-generaal voor Financiën en Economie in Nederland tijdens de Bezetting. Kreeg in Fischer-controverse
Fischer, Franz (1901-1989) Duits oorlogsmisdadiger. Fischer maakte tijdens de Duitse bezetting deel uit van de Sicherheitspolizei en de Sicherheitsdienst Fisher-kabinet
Fischer-controverse Historisch debat in de jaren zestig tussen Duitse historici over de Eerste Wereldoorlog n.a.v. de these van de historicus Fritz Fischer Fischer, Franz
Fisher, John Arbuthnot (1841-1920) Brits admiraal en First Sea Lord (1904-10; 1914-15), voerde de Dreadnought in. Trad in 1915 af omdat hij teg
Fisher-kabinet Labor-kabinet onder Andrew Fisher (1862-1928) dat van 1908-15 Australië bestuurde. Ondanks kleine meerderheid in het Lagerhuis Fisher, John Arbuthnot
Fitzroy, Robert
Fitzroy, Robert (1805-1865) Brits zeeofficier en meteoroloog, gezagvoerder van de Beagle, waarmee Darwin zijn reis om de wereld maakte (1831-36). Fjodor
Fjodor (Feodor) Naam van enige tsaren van Rusland: Fjodor I (1557-1598), tsaar vanaf 1584, laatste uit het geslacht Roerik, zoon van Ivan IV de Verschrikkelijke. Fjodorovna, Aleksandra
Fjodorovna, Aleksandra (1872-1918) Prinses Alice van Hessen, keizerin van Rusland, gehuwd met tsaar Nicolaas II. Stond onder invloed van de flagellanten
flagellanten (Geselaars) Personen die psalmen biddend, liederen zingend en zichzelf geselend door het land trokken om de straffen van het naderend flaminganten
flaminganten Benaming voor overtuigde aanhangers van de Vlaamse Beweging. De aanduiding is afgeleid van het onderscheid in het graafschap Vlaanderen Flamininus, Titus Quinctius
Flamininus, Titus Quinctius (ca. 228-174 v.C.) Romeins veldheer uit het geslacht der Quinctii. Versloeg als consul in de Tweede Macedonische Oorlog
Flaminius, Gaius
Flaminius, Gaius (gest. 217 v.C.) Romeins staatsman uit het plebejische geslacht der Flaminii. Als volkstribuun (232) stelde hij een Akkerwet op, waardoor Flandin, Pierre-Étienne
Flandin, Pierre-Étienne (1889-1958) Frans jurist en politicus, leider van de gematigd rechtse Alliance Démocratique. Flandin was premier (1934-3
Flavius Josephus
Flavius Josephus (ca. 37-ca. 100) Joods historicus. In 66 leider in de opstand tegen de Romeinen, maar later op goede voet met de keizers Vespasianus Flavius, geslacht
Flavius, geslacht Romeins geslacht van plebejers, invloedrijk in de Keizertijd. Tot de eerste Flavische dynastie behoren Vespasianus, Titus en Domitianus; Fleury, André Hercule de
Fleury, André Hercule de (1653-1743) Frans kardinaal en staatsman, werd in 1726 kardinaal en premier onder Lodewijk XV. Voerde de eerste jaren Flevo
Flevo (Flevum) In de Romeinse tijd de naam voor het binnenmeer waaruit, door stormen en watervloeden verbreed, in de 13e eeuw de Zuiderzee ontstond. Flinders, Matthew
Flinders, Matthew (1774-1814) Brits ontdekkingsreiziger, ondernam van 1795-1803 enkele reizen naar Australië. Hij wordt beschouwd als de belangrijkste Florence
Florence (Firenze) Stad in Italië, gelegen in het dal van de Arno, aan de voet van de Etruskische Apenijnen; ca. 383.000 inw. Hoofdstad van de regio Flores, Juan José
Flores, Juan José (1808-1864) Ecuadoriaans generaal en staatsman, streed met Bolívar voor de onafhankelijkheid van Gran Colombia. Nadat deze Flores, Venancio
Flores, Venancio (1809-1868) Uruguayaans militair en staatsman, steunde Rivera in diens opstand tegen Oribe (1836) en in diens oorlog tegen Argentinië Floris de Voogd
Floris de Voogd (gest. 1258) Broer van Willem II, graaf van Holland-Zeeland en Rooms-Koning, die hij tijdens zijn verblijf in Duitsland verving. Floris I (Holland)
Floris I (Holland) (gest. 1061) Graaf van Holland (1049-61), broer en opvolger van Dirk IV. De uitbreiding naar het zuiden, zoals die was ingezet door Floris II de Vette (Holland)
Floris II de Vette (Holland) (gest. 1122), graaf van Holland vanaf 1091 als opvolger van zijn vader Dirk V. Maakte door voorgangers veroverde gebiede
Floris III (Holland)
Floris III (Holland) (gest. 1190), graaf van Holland vanaf 1157 als opvolger van zijn vader Dirk VI. Trouw volgeling van keizer Frederik Barbarossa, Floris IV (Holland)
Floris IV (Holland) (1210-1234) Graaf van Holland, zoon en opvolger van Willem I. Slaagde er niet in Zeeland van Vlaanderen los te maken en ook Floris V (Holland)
Floris V (Holland) (1254-1296), graaf van Holland en Zeeland (1256) als opvolger van Rooms-Koning Willem II. Vergrootte gebied, verkreeg het Nedersticht Florisz, Pieter
Floris, prins (Floris Frederik Martijn; geb. 1975) Prins van Oranje-Nassau, van Vollenhoven; vierde zoon van prinses Margriet en Pieter van Vollenhoven.
Florisz, Pieter (1608-1658) Nederlands vlootvoogd. Leidde met Witte de With, na Tromps sneuvelen, de manoeuvres in de slag bij Ter Heyde (1653) Floris, prins
FNLA
FNLA (Nationaal Front voor de Bevrijding van Angola) Verzetsbeweging in Angola, opgericht in 1958 (als Unie van de Volken van Angola) door Holden Foch, Ferdinand
Foch, Ferdinand (1851-1929) Frans militair. Voor WO I werkzaam bij het hoger militair onderwijs. In WO I achtereenvolgens commandant 20e legerkorps Fock, Dirk
Fock, Dirk (1858-1941) Nederlands politicus en jurist, lid Tweede Kamer (1901-05; 1913-21) en Eerste Kamer (1929-35) voor de Liberale Unie. In Fock, Jenö
Fock, Jenö (geb. 1916) Hongaars premier (1967-75), groot economisch deskundige. Versterkte de handelsbetrekkingen met het Westen.
Foeaad
Foeaad (Fuad; 1868-1936) Sultan (1917) en koning van Egypte (1922). Aanvankelijk constitutioneel vorst, maar sinds 1928 regerend zonder parlement. Foead Mehmed Pasja
Foead Mehmed Pasja (1815-1869) Turks staatsman. Meest Europees gezinde politicus van de Tanzimat (Nieuwe Orde), een hervormingsbeweging foederati
foederati Germanen die werden opgenomen in het Romeinse Rijk en in ruil voor landbouwgrond de grenzen verdedigden.
Foedjiwara
Foedjiwara Mitjinaga (reg. 966-1028) Machtigste heerser van de Japanse Foedjiwara-clan. Tijdens zijn regentschap bereikte de Japanse klassieke literatuur Foedjiwara Mototsoene
Foedjiwara Mototsoene (836-891) Eerste kampakoe in Japan (hoogste raadgever van de keizer). Op deze post, die tot in de 12e eeuw voorbehouden
Foedjiwara Periode genoemd naar befaamd adellijk geslacht in Japan, dat tussen de 9e en 12e eeuw vrijwel de gehele staatsmacht in handen had. De Foedjiwara Mitjinaga
Foedjiwara Tadahira
Foedjiwara Tadahira (880-949) Japans staatsman uit de Foedjiwara-clan, regent in 930 en kampakoe in 941. Tijdens zijn bewind braken in de provincies Foedjiwara Tokihira
Foedjiwara Tokihira (871-909) Japans staatsman die de pogingen van keizer Oeda om de macht van de Foedjiwara-clan te breken verijdelde. Hij nam Foere, Leo de
Foe-lin (lit.) Sedert het midden van de 6e eeuw n.C. vinden we in de Chinese teksten de term F. (Fulin) als aanduiding voor het Byzantijnse Rijk en Fogel, Robert William
Foere, Leo de (1787-1851) Vlaams priester, politicus en journalist. Richtte in 1815 'Le Spectateur Belge' op, een strijdblad tegen de Franse invloed Foe-lin (lit.)
Fogel, Robert William (geb. 1926) Amerikaans econoom en historicus, hoogleraar aan de University of Chicago (1965-75 en sinds 1981) en aan Har
Fokin, Vitold
Fokin, Vitold (geb. 1929) Oekraïens politicus. Fokin werd in 1990 regeringsleider. Voor de oprichting van de republiek Oekraïne (1991) werd hij beschouwd Folkunger
Folkunger (Folkungen) Zweeds adellijk geslacht, regeerde als koningen over Zweden (1250-1387), Noorwegen (1319-87) en Denemarken (1375-87). Fonseca, Hermes Rodrígues da
Fonseca, Hermes Rodrígues da (1855-1923) Braziliaans maarschalk en staatsman, had een aandeel in de revolutie van 1889. Tijdens het bewind Fonseca, Juan Rodríguez de
Fonseca, Juan Rodríguez de (gest. 1524) Spaans bisschop en minister van Indische Zaken (1493-1503), werd als zodanig aangesteld tijdens de voorbere
Fonseca, Manuel Deodoro da
Fonseca, Manuel Deodoro da (1827-1892) Braziliaans generaal en staatsman. Werd na val van het Keizerrijk eerste president van de republiek (1889-Fontainebleau-conferentie
Fontainebleau-conferentie Conferentie tussen de Franse regering en vertegenwoordigers van de Vietminh (1946). De voorlopige regering van de Vietmi
Fontanes, Louis de
Fontanes, Louis de (1757-1821) Frans schrijver en staatsman. Hij was een liberaal patriot, die de gewelddadigheden tijdens de revolutie afkeurde Fontenoy, slag bij
Fontenoy, slag bij Franse overwinning onder Maurits van Saksen op het coalitieleger van Cumberland nabij Fontenoy (Henegouwen) tijdens de Oostenrijkse fool
fool (Eng.) In de Middeleeuwen de (bij)naam voor de hofnar wiens relativerend-wijsgerige kwinkslagen soms van grote invloed waren op de houding Foot, Michael Mackintosh
Foot, Michael Mackintosh (geb. 1913) Brits historicus, journalist en politicus. Vanaf 1945 (onderbreking 1955-60) lid Lagerhuis voor de Labour Pa
Forbes, George William
Forbes, George William (1869-1947) Nieuw-Zeelands liberaal-conservatief politicus. Werd als premier (1930-35) geconfronteerd met de diepe econo
Ford, Gerald Rudolph, Jr.
Ford, Gerald Rudolph, Jr. (geb. 1913) Amerikaans Republikeins politicus, de 38e president van de Verenigde Staten (1974-1976). Ford werd president
Ford, Henry
Ford, Henry (1863-1947) Amerikaans industrieel die eigenhandig een auto en een raceauto maakte en daarna de Ford Motor Company stichtte (1903) Foresters, Ancient Order of
Foresters, Ancient Order of (AOF) Humanitaire vereniging, opgericht in 1834 in Leeds (Eng.), die zowel onderling als aan derden bijstand verleent. forestiers
forestiers Twee legendarische gouwgraven van het graafschap Vlaanderen in de vroeg-Karolingische tijd, t.w. Liderik of Diederik en Ingelram. Volgens Forrestal, James Vincent
Forrestal, James Vincent (1892-1949) Amerikaans bankier en politicus. Steunde als voorzitter van een bankorganisatie de New Deal-politiek van forum
forum (Lat.: markt, plaats) In de Oudheid het marktplein, centrum van het openbare, politieke, economische en religieuze leven van een stad. In grot
Forum Hadriani
Forum Hadriani Romeinse nederzetting, hoofdplaats van de civitas der Caninefates, gelegen in de huidige gemeente Voorburg. Hadrianus verleende fossiel
fossiel Herkenbare organische restanten of sporen daarvan, door natuurlijke processen geconserveerd. Onder uitzonderlijke omstandigheden kan een fossiele apen
fossiele apen Wetenschappelijke aanduiding voor de vooral in Afrika gevonden resten van prehistorische apen (onder andere de pliocene gibbon Pliopithecus). Foucauld, Charles Eugène de
Foucauld, Charles Eugène de (1858-1916) Frans kluizenaar. Behoorde aanvankelijk tot de trappistenorde (1886-96), trok zich als kluizenaar terug Fouché, Jacobus Johannes (Jim)
Fouché, Jacobus Johannes (Jim) (1898-1980) Zuid-Afrikaans staatsman, minister van Defensie (1959-66) en president van de Republiek (1968-Fouché, Joseph
Fouché, Joseph (1759-1820) Frans staatsman. Behoorde in de Nationale Conventie tot de régicides; bewerkte de val van Robespierre (1795). Verwisselde Foulkes, Charles
Foulkes, Charles (1903-1969) Canadees generaal. Nam in WO II o.a. deel aan invasie in Normandië. Speelde vanaf maart 1945 een belangrijke rol Founding Fathers
Founding Fathers Bijnaam van de vier personen die als grondleggers van de Amerikaanse republiek worden beschouwd: George Washington (1732
Fouquier-Tinville, Antoine-Quentin
Fouquier-Tinville, Antoine-Quentin (1746-1795) Frans revolutionair politicus, openbaar aanklager tijdens het Schrikbewind (1793/94). Kreeg de Fourquet-plan
Fourquet-plan In 1969 geformuleerde Franse strategische doctrine, opvolger van de défense tous azimuts. Direct na het aftreden van president De Gaulle Fox, Charles James
Fox, Charles James (1749-1806) Brits staatsman, lid Lagerhuis (1768), verschillende malen minister van Buitenlandse Zaken. Aanvankelijk koningsgezind, Francesca da Rimini
Francesca da Rimini (gest. ca. 1284) Dochter van Guido da Polenta, heer van Ravenna, die haar uithuwelijkte aan de mismaakte Gianciotto Malatesta, Franchet d'Esperey, Louis Félix
Franchet d'Esperey, Louis Félix (1856-1942) Frans militair, maarschalk (sinds 1921). Maakte verschillende koloniale oorlogen mee (o.a. Marokko-Francia, José Gaspar Tomás Rodríguez de
Francia, José Gaspar Tomás Rodríguez de (1766-1840) Dictator van Paraguay (1814). Vanaf de onafhankelijkheid (1811) lid van de regering, Franckenberg, Johann Heinrich Ferdinand von
Franck, Louis (1868-1937) Vlaams jurist en staatsman, liberaal volksvertegenwoordiger (1906-26). Stichtte als minister van Koloniën (1918-24) de Franco y Bahamonde, Francisco
Franckenberg, Johann Heinrich Ferdinand von (1726-1804) Aartsbisschop van Mechelen (1759) en kardinaal (1778). Verzette zich tegen de antiklerikale Franck, Louis
Franco y Bahamonde, Francisco (1892-1975; bijnaam Caudillo = leider) Spaans militair, staatshoofd en dictator (1939-75). Na een snelle militaire François-Poncet, André
Franco, Rafael (geb. 1896) Paraguayaans militair en staatsman, had een actief aandeel in de Chaco-oorlog, waarin hij grote populariteit verwierf. In Francqui, Lucien Joseph Émile
François-Poncet, André (1887-1978) Frans diplomaat, politicus en auteur. Gedelegeerde bij de Volkenbond, ambassadeur te Berlijn (1932-38) en Franco, Rafael
Francqui, Lucien Joseph Émile (1863-1935) Belgisch financier en staatsman, werd in 1896 consul in China. Na WO I had Francqui een belangrijk francs-tireurs
francs-tireurs (Fr.: vrijschutters, partizanen) Burgerstrijders die alleen of in groepsverband aan een oorlog deelnamen, maar van overheidswege niet Frangipani
Frangipani Adellijke familie in Rome, invloedrijk in de 11e en 12e eeuw, merendeels aan de zijde van de pausen, wier opvolging zij vaak beïnvloedden. Franjieh, Suleiman
Franjieh, Suleiman (1910-1992) Libanees politicus. Na een aantal ministersposten te hebben bekleed, werd Franjieh in 1970 tot president gekozen. Franken
Frank, Hans (1900-1946) Duits jurist en politicus. Nam deel aan mislukte Hitlerputsch (1923). Beiers minister van Justitie (1933), rijksminister zonder Frans Ferdinand
Franken Westgermaans volk, oorspronkelijk woonachtig ten noorden van de Neder-Rijn. De Franken trokken aan het eind van de 3e eeuw als deel van Frankenland
Frankenland (Du.: Franken) Landstreek in de Bondsrepubliek Duitsland, aan weerszijden van de Main, behorend tot Beieren. F. werd in 840 onder Frankfort, Henri
Frankfort, Henri (1897-1954) Nederlands archeoloog, gespecialiseerd in Egypte en Mesopotamië, hoogleraar in Amsterdam, Chicago en Londen. Leidde Frankfurter Parlement
Frankfurter Parlement Nationale vergadering die van mei 1848 tot juni 1849 bijeenkwam om de Duitse eenheid te realiseren, maar daar niet in slaagde. Frankfurter Schule
Frankfurter Schule Verzamelnaam voor een groep filosofen en sociologen rondom Horkheimer en Adorno. Sinds de jaren dertig hebben zij een ma
Frankische Rijk
Frankische Rijk Rijk gesticht door de Franken in de 5e eeuw door koning Clovis (465- 511). Hij veroverde een groot rijk op de Romeinen en Germanen. Franklin, Benjamin
Franklin, Benjamin (1706-1790) Amerikaans drukker, schrijver, natuurkundige en diplomaat. Werkte sinds 1723 als drukker in Philadelphia, werd Frank, Hans
Frans Ferdinand (1863-1914) Oostenrijks troonopvolger, neef van keizer Frans Jozef I. Werd op 28 juni 1914 samen met zijn vrouw Sophia Chotek Frans I Januarius Jozef
Frans I Januarius Jozef (1777-1830) Koning van de Beide Siciliën (1825). Zoon van Ferdinand I van Oostenrijk, stond als diens plaatsvervanger Frans I Stephanus
Frans I Stephanus (1708-1765) Hertog van Lotharingen (1729-35), Duits keizer (1745-65). Sinds 1736 gehuwd met Maria Theresia van Oostenrij
Frans I van Frankrijk
Frans I van Frankrijk (1494-1547) Koning van Frankrijk van 1515-1547. Tijdens de regering van Frans I onderging de politieke structuur van Frankrijk Frans II van Assisi Maria Leopold
Frans II (Duitse Rijk)
Frans II (Duitse Rijk) (Josef Karel; 1768-1835) Duits keizer (1792-1806), volgde zijn vader Leopold II op. Verloor door oorlogen tegen Frankrijk Frans Jozef I (Oostenrijk)
Frans II van Assisi Maria Leopold (1836-1894) Koning van de Beide Siliciën, de laatste van het geslacht Bourbon van Napels. In 1859 koning geworden Frans II van Frankrijk
Frans II van Frankrijk (1544-1560) Koning van Frankrijk (1559) op minderjarige leeftijd; zoon van Hendrik II. Regentes was Catharina de Médicis
Frans Jozef I (Oostenrijk) (1830-1916) Keizer van Oostenrijk (1848-1916) en via de Ausgleich koning van Hongarije (1867-1916; ontstaan dubbelmonarc
Frans van Assisi Maria Ferdinand
Frans van Assisi Maria Ferdinand (1822-1902) Koning van Spanje, kreeg zijn titel toen hij huwde met zijn nicht koningin Isabella II (1846).
Frans West-Afrika
Frans West-Afrika (Afrique Occidentale Française) Federatie van koloniale gebieden onder Frans bestuur (1895-1958). Omvatte de huidige staten Franse furie
Frans-Duits Vriendschapsverdrag
Frans-Duits Vriendschapsverdrag Verdrag van Frans-Duitse vriendschap, op 23 januari 1963 in Parijs ondertekend door de Duitse bondskanselier Frans-Duitse Oorlog
Frans-Duitse Oorlog (1870-1871) Oorlog tussen Frankrijk en Pruisen. Achtergrond van de oorlog was de rivaliteit tussen Frankrijk en het steeds machtiger Franz Josef II, Fürst von und zu Liechtenstein
Franse furie Benaming voor de poging in 1583 van de hertog van Anjou, die de Zuidelijke Nederlanden steunde tegen de Noordelijke Nederlanden, Franse koloniale rijk
Franse koloniale rijk Uitgestrekt koloniaal rijk dat Frankrijk in met name Indochina en Afrika opbouwde. Na zich in de 18e en begin 19e eeuw invloed Franse Revolutie
Franse Revolutie Politieke en sociale omwenteling in Frankrijk begonnen in 1789, die een einde maakte aan het Ancien Régime, waardoor standenstaat Franse tijd
Franse tijd Periode waarin de Nederlanden bezet waren door Frankrijk; voor de Zuidelijke Nederlanden van 1792 tot 1815 en voor het Noorden van Fransen van de Putte, Isaac Dignus
Fransen van de Putte, Isaac Dignus (1822-1902) Nederlands liberaal politicus, lid Eerste Kamer (1880-1902). Minister van Koloniën (1863-66) franskiljons
franskiljons Franssprekende Vlamingen die zich inzetten voor verfransing van taal en cultuur. Tegenstanders van de flaminganten.
Franz Josef II, Fürst von und zu Liechtenstein (1906-1989) Vorst van Liechtenstein. In 1938 volgde Franz Josef zijn oudoom op en werd daarmee Fraser, Malcolm
Fraser, Malcolm (geb. 1930) Australisch politicus, sinds 1955 lid van het Lagerhuis voor de Liberal County Party. Behoort tot de rechtervleugel van Fredegarius
Fredegarius Een uit de 7e eeuw stammende anonieme Merovingische kroniek, vermoedelijk door meer dan één auteur geschreven. De naam Fredegarius Fredegonde
Fredegonde (543-597) Frankisch vorstin van lage afkomst. Vermoordde haar echtgenoot Chilperik I van Neustrië en Galeswintha, de zuster van Brunhilde, Fredericq, Paul
Fredericq, Paul (1850-1920) Belgisch (Vlaams) historicus en journalist, vanaf 1879 hoogleraar te Luik en vanaf 1883 te Gent, hoofdbestuurslid van Frederik Augustus I de Rechtvaardige (Saksen)
Frederik Augustus I de Rechtvaardige (Saksen) (1750-1827) Als Frederik Augustus III keurvorst (1768), later koning van Saksen (1806-27). Hij Frederik Augustus II (Saksen)
Frederik Augustus II (Saksen) (1797-1854) Koning van 1836 tot 1854, sinds 1830 mederegent met zijn oom, Anton. Na diens dood regeerde hij a
Frederik Augustus III (Saksen)
Frederik Augustus III (Saksen) (1865-1932) Koning van 1904 tot 1918, zeer autocratisch vorst. Na de Duitse nederlaag in WO I deed hij afstand Frederik Hendrik (Nederland)
Frederik Hendrik (Nederland) (1584-1647) Zoon van Willem van Oranje, die in 1625 zijn halfbroer Maurits opvolgde als stadhouder van Holland, Frederik I Barbarossa (Duitse Rijk)
Frederik I (Denemarken) (1471-1533) Koning van Denemarken en Noorwegen vanaf 1523, voerde een prolutheraanse politiek. Zijn dood was aanleiding
Frederik I (Zweden)
Frederik I (Zweden) (Frederik van Hessen-Kassel; 1676-1751) Koning van Zweden (1720-51), gehuwd met Ulrika Eleonora (zuster van Karel XII),
Frederik I Barbarossa (Duitse Rijk) (ca. 1123-1190) Rooms-Koning (1152-90) en keizer (1155-90), geslacht Hohenstaufen, zoon van Frederik II Frederik I (Denemarken)
Frederik II (Denemarken) (1534-1588) Koning van Denemarken en Noorwegen vanaf 1559, zoon van Christiaan III. Een poging de unie van Kalmar Frederik II (Duitse Rijk)
Frederik II (Duitse Rijk) (1194-1250) Koning van Sicilië (1197-1250), Rooms-Koning (1212-50) en keizer (1221-50), geslacht Hohenstaufen, zoon Frederik III de Schone
Frederik II de Grote (Pruisen)
Frederik II de Grote (Pruisen) (1712-1786) Pruisisch vorst uit het huis Hohenzollern. Frederik II, bijgenaamd de Grote, regeerde van 1740-1789. Frederik II (Denemarken)
Frederik III (Denemarken) (1609-1670) Koning van Denemarken en Noorwegen vanaf 1648, zoon van Christiaan IV. Verloor land aan Karel X Gustaaf Frederik III (Duitse Rijk)
Frederik III (Duitse Rijk) (1415-1493) Rooms-Koning (1440-93), keizer (1452-93), geslacht Habsburg, zoon van Ernst, hertog van Stiermarken. Laatste
Frederik III de Schone (ca. 1286-1330) Tegenkoning uit het Habsburge huis, zoon van de Rooms-Duitse koning Albrecht I van Habsburg. Na de dood
Frederik III de Wijze (Saksen)
Frederik III de Wijze (Saksen) (1463-1525) Keurvorst van Saksen (1486), stichter van de universiteit van Wittenberg (1502), waar Luther zou doceren. Frederik III van Blankenheim
Frederik III van Blankenheim (gest. 1423) Bisschop van Straatsburg (tot 1393), bisschop van Utrecht (na 1393), stamde uit adellijk Duits geslacht. Frederik III (Denemarken)
Frederik III, keurvorst van de Palts
Frederik III, keurvorst van de Palts (bijg. de Vrome; 1515-1576) Keurvorst van 1559 tot 1576, was eerst lutheraan, maar ging in 1556 over tot het Frederik IV (Denemarken)
Frederik IV (Denemarken) (1671-1730) Koning van Denemarken en Noorwegen vanaf 1699, zoon van Christiaan V. Regering in teken van Grote Frederik IX (Denemarken)
Frederik IX (Denemarken) (Christiaan Frederik Frans Michael Karel Waldemar George; 1899- 1972) Koning van Denemarken vanaf 1947, zoon van Frederik V keurvorst van de Palts
Frederik V (Denemarken) (1723-1766) Koning van Denemarken en Noorwegen (1746), zoon van Christiaan VI. Voerde neutrale politiek. Bloeiperiode Frederik VI (Denemarken)
Frederik V keurvorst van de Palts (1596-1632) Keurvorst van de Palts (1610-20), koning van Bohemen (1619- 20), bijgenaamd de 'Winterkoning'. Frederik V (Denemarken)
Frederik VI (Denemarken) (1768-1839) Koning van Denemarken vanaf 1808 en Noorwegen (1808-14), zoon van Christiaan VII. Stond aan de kant Frederik VII (Denemarken)
Frederik VII (Denemarken) (1808-1863) Koning van Denemarken vanaf 1848, zoon van Christiaan VIII. Voor het eerst regerend met een grondwet Frederik VIII (Denemarken)
Frederik VIII (Denemarken) (1843-1912) Koning van Denemarken (1906-12). Tijdens zijn regering werd het parlementaire stelsel in Denemarken Frederik Willem George, prins van Oranje
Frederik Willem (Pruisen) (de Grote Keurvorst; 1620-1688) Keurvorst van Brandenburg (1640-88), grondlegger van de Pruisische staat. Stelde een freeze-beweging
Frederik Willem George, prins van Oranje (Willem George Frederik; 1774-1799) Nederlands veldheer, tweede zoon van stadhouder Willem V. Naar Frederik Willem I (Pruisen)
Frederik Willem I (Pruisen) ('Soldatenkoning'; 1688-1740) Koning in Pruisen (1713-40), zoon van Frederik I. Verwierf Voor-Pommeren. Hervormde Frederik Willem II (Pruisen)
Frederik Willem II (Pruisen) (1744-1797) Koning van Pruisen (1786-97), opvolger van Frederik de Grote. Ambitieus, maar karakterloos vorst, die Frederik Willem III (Pruisen)
Frederik Willem III (Pruisen) (1770-1840) Koning van Pruisen (1797-1840). Rechtschapen, maar onbeduidend vorst, die zich in het begin van zijn Frederik Willem Karel, prins der Nederlanden
Frederik Willem Karel, prins der Nederlanden (Willem Frederik Karel; 1797-1881) Tweede zoon van Koning Willem I en van Wilhelmina van Pruisen. Frederik Willem (Pruisen)
freeze-beweging Beweging in de Verenigde Staten die zich begin jaren tachtig inzette voor wederzijdse bevriezing van kernwapenarsenalen. De be
Fregellae
Fregellae Oorspronkelijk een Oscische nederzetting, in 328 v.C. een Romeinse kolonie. F. (bij het huidige Ceprano) lag op de kruising van de rivier Frei Montalva, Eduardo Nicanor
Frei Montalva, Eduardo Nicanor (1911-1982) Chileens jurist en christen-democratisch politicus; president (1964-70). Zijn gematigde hervormingspolitiek
Freie Demokratische Partei
Freie Demokratische Partei (FDP) Liberale partij in de Duitsland, opgericht in 1948. De FDP leverde de eerste bondspresident, Th. Heuss (1949-Freire, Ramón
Freire, Ramón (1787-1851) Chileens generaal en staatsman, dictator (1823-26). Stond een federale staatsvorm voor, werd in 1827 herkozen maar trad Frelimo
Frelimo (Frente de Libertaçao de Moçambique) Grootste politieke partij van Mozambique. Frelimo werd in 1962 opgericht als overkoepelende organisatie Frémont, John Charles
Frémont, John Charles (1813-1890) Amerikaans ontdekkingsreiziger en politicus. Onderzocht tussen 1841 en 1854 het gebied van de Mississippi Frenay, Henri
Frenay, Henri (1905-1988) Frans verzetsman. Frenay ontving zijn opleiding aan de militaire academie Saint-Cyr. In 1940 vocht hij tegen de Duitse French, John Denton Pinkstone
French, John Denton Pinkstone (1852-1925) Brits veldmaarschalk (vanaf 1913). Nam deel aan de boerenoorlog (1899-1902), was bevelhebber van Frère-Orban, Hubert Joseph Walthère
Frere, Henry Bartle Edward (1815-1884) Brits politicus en koloniaal bestuurder. Diende ruim 30 jaar in Indië, o.a. als gouverneur van Bombay. Tijde
Frère-Orban, Hubert Joseph Walthère (1812-1896) Belgisch liberaal, in de tweede helft van de 19e eeuw als leider van de 'doctrinaire' liberalen Frere, Henry Bartle Edward
Fretilin
Fretilin Revolutionair Front van Oost-Timor. Links georiënteerde verzetsbeweging in Oost-Timor, een voormalige kolonie van Portugal en thans een Freycinet, Charles-Louis de Saulses de
Freycinet, Charles-Louis de Saulses de (1828-1923) Frans ingenieur en politicus, neef van Louis-Claude. F. was senator van 1876-1920 en viermaal Frías, Tomás
Frías, Tomás (1805-1884) Boliviaans politicus, president van 1872 tot 1873 en van 1874 tot 1876. Hij werd opgevolgd door generaal Hilarión Daza.
Frick, Wilhelm
Frick, Wilhelm (1877-1946) Duits nationaal-socialistisch politicus, lid Rijksdag (1924), voorzitter fractie NSDAP (1928-30). Minister van Binnenlandse Frieden, Pierre
Fried, Alfred Hermann (1864-1921) Oostenrijks journalist en vooraanstaand pacifist, beïnvloed door Bertha von Suttner. Oprichter van 'Die Friedenswarte' Friends Service Council, The
Frieden, Pierre (1892-1959) Luxemburgs politicus, gedurende WO II in een Duits concentratiekamp. Na de oorlog werd hij minister van Onderwijs Fried, Alfred Hermann
Friends Service Council, The In 1647 opgerichte en in Londen gevestigde quaker-organisatie die in 1947 samen met haar Amerikaanse tegenhanger Friese Beweging
Friese Beweging Beweging gericht op het behoud van de Friese taal en cultuur. Onder invloed van de Romantiek werd in 1827 het Fries genootschap Friezen
Friezen Germaanse volksstam uit het Nederlands kustgebied. Naast het beoefenen van veeteelt en visserij handelden zij in graan, laken en slaven. Dorestad Frischlin, Philipp Nikodemus
Frischlin, Philipp Nikodemus (1547-1590) Duits schrijver. De predikantszoon Frischlin studeerde filologie, poëzie en theologie in Tübingen, waar Fritsch, Werner Thomas Ludwig von
Fritsch, Werner Thomas Ludwig von (1880-1939) Duits generaal, opperbevelhebber van het leger sinds 1934. Behoudend en voorzichtig en daardoor Frobisher, Martin
Frobisher, Martin (ca. 1535-1594) Engels noordpoolreiziger. Ontdekte op zoek naar de noordwestpassage naar Indië de zuidelijke kust van Groenland Froenze, Michail Vasiljevitsj
Froenze, Michail Vasiljevitsj (1885-1925) Sovjetrussisch militair. Versloeg als opperbevelhebber van het Rode Leger de Witte troepen van Koltsjak Froissart, Jean
Froissart, Jean (1337-1410) Frans dichter en geschiedschrijver. Vertoefde aan het Engelse hof, maar bezocht ook Vlaanderen en bereisde heel Frankrijk. Fronde
Fronde Benaming voor de rebellie van de Franse adel en leden van het Parijse parlement in de jaren 1648-1653 tegen de zware belastingdruk, de macht Frondizi, Arturo
Frondizi, Arturo (geb. 1908) Argentijns politicus, met steun van peronisten en communisten gekozen tot president (1958). Afgezet tijdens een staatsgreep Front de Libération Nationale
Front de Libération Nationale (FLN) Algerijnse bevrijdingsbeweging, opgericht in 1954, guerrilla voerend tijdens de vrijheidsoorlog tegen het Franse Front Démocratique des Bruxellois Francophones
Front Démocratique des Bruxellois Francophones (FDF) Belgische gewestelijke politieke partij, opgericht op 11 mei 1964, die vooral actief is
Frontbeweging
Frontbeweging Vlaamse nationalistische beweging, ontstaan onder Vlaamse soldaten gelegerd achter de rivier de IJzer, in het kleine stukje België dat frontier
frontier (Lett: grens) In de Amerikaanse geschiedschrijving slaat het begrip frontier op de periode 1775-1850, waarin ondernemende lieden vanuit het frontlijnstaten
frontlijnstaten Benaming in de jaren zestig en zeventig voor de onafhankelijke staten in zuidelijk Afrika die betrokken waren bij de strijd tegen de blanke Frontpartij
Frontpartij Vlaamse nationalistische partij in 1919 in België opgericht en voortgekomen uit de Frontbeweging, een actie van een de IJzer gelegerde Fructidor
Fructidor (Fr.: vruchtmaand) Twaalfde maand van de kalender van de Franse Revolutie (18 aug-17 sept). De staatsgreep van de 18e Fructidor (4 september Fruin, Robert Jacobus
Fruin, Robert Jacobus (1823-1899) Nederlands historicus, geldt als de grondlegger van de academische studie der geschiedenis in Nederland. Van
Frygiërs
Frygiërs Indo-europees volk dat rond 1200-800 v.C. vanaf de Balkan Anatolië binnentrok en zich vestigde rond de rivier Sangarius en de bovenloop Fuchs, Vivian Ernest
Fuchs, Vivian Ernest (geb. 1908) Brits geoloog en ontdekkingsreiziger. Nam deel aan verscheidene expedities, o.a. naar Groenland (1929). Leidde Fuentes, Pedro Enríquez de Acevedo de
Fuentes, Pedro Enríquez de Acevedo de (1535-1610) Spaans veldheer, door Filips II in 1591 naar de Nederlanden gestuurd om Parma te vervangen. fueros
fueros De rechten en vrijheden van verschillende Spaanse standen, steden en landsdelen, zoals die tussen de 8e en de 16e eeuw werden opgetekend. Fugger
Fugger Augsburgs koopmans- en bankiersgeslacht; zeer invloedrijk in de 15e en 16e eeuw, financiers van de Duitse keizers. Bezat het kopermonopolie Führer
Führer (Du: leider) Aanduiding van Adolf Hitler (1889-1945) als hoofd van de NSDAP, de Duitse nazi-partij, en vanaf 1934 zijn officiële titel als leider Fujimori, Alberto
Fujimori, Alberto (geb. 1939) Peruaans politicus. Fujimori werd opgeleid tot landbouwkundig ingenieur en was rector van de Landbouwkundige Universiteit Fukuda, Takeo
Fukuda, Takeo (1905-1995) Japans politicus. Fukuda was van 1965 tot 1966 minister van Financiën en van 1966 tot 1968 secretaris-generaal en president Fulbright, James William
Fulbright, James William (1905-1995) Amerikaans politicus. Fulbright was van 1945 tot 1974 senator en van 1959 tot 1974 voorzitter van de Senaats
Fulton Speech
Fulton Speech Toespraak gehouden door Winston Churchill op 5 maart 1946 te Fulton, Missouri (VS). Hierin zette hij de twee hoofdthema's van zijn Fulton, Robert
Fulton, Robert (1765-1815) Amerikaans uitvinder, construeerde de eerste stoomboot, waarmee een geslaagde vaart op de Seine werd gemaakt (1802), Fürstner, Johannes Theodorus
Fürstner, Johannes Theodorus (1887-1970) Nederlands admiraal. Ontkwam in 1940 met een deel van zijn staf naar Engeland, leidde de Nederlandse Furtwängler, Adolf
Furtwängler, Adolf (1853-1907) Duits archeoloog die deel nam aan opgravingen te Olympia; was van 1880 tot 1894 werkzaam in het Antiquarium
G-8 (Groep van Acht) Jaarlijkse bijeenkomst van de zeven belangrijkste westerse industrielanden, sinds 1997 aangevuld met Rusland. Deze topconferentie Haags Verdrag
Gaay Fortman, Bastiaan (Bas) de
Gaay Fortman, Bastiaan (Bas) de (geb. 1937) Nederlands politicus, zoon van Wilhelm Friedrich, studeerde rechten en economie. Van 1967-71 hoofd Gaay Fortman, Wilhelm Friedrich de
Gaay Fortman, Wilhelm Friedrich de (1911-1997) Nederlands politicus en jurist. De Gaay Fortman studeerde rechten aan de Vrije Universiteit in gabelle
gabelle Oorspronkelijk een Franse indirecte belasting, later een zoutaccijns. De koning van Frankrijk verkreeg in de 13e eeuw het recht tot heffing van Gabriëls, Jaak
Gabriëls, Jaak (geb. 1943) Belgisch politicus. Gabriëls was na zijn studies filosofie en geschiedenis (KU Leuven) gedurende twaalf jaar werkzaam Gachard, Louis-Prosper
Gachard, Louis-Prosper (1800-1885) Belgisch historicus en rijksarchivaris (1831). Organiseerde het archiefwezen en verzorgde talrijke bronnenui
Gadsden
Gadsden Stad in het noordoosten van de Amerikaanse staat Alabama aan de Coosa River; 47.565 inw. Industrie op basis van in de omgeving aangetroffen Gadsden-purchase
Gadsden-purchase (Gadsden-koop) Aankoop door de VS van een stuk Noord-Mexicaans grondgebied, genoemd naar de Amerikaanse onderhandelaar Gagern, Hans Christoph Ernst von
Gagern, Hans Christoph Ernst von (1766-1852) Duits staatsman; vertegenwoordigde op het Wener Congres (1815) o.a. koning Willem I van Nederland. Gagern, Heinrich Wilhelm August
Gagern, Heinrich Wilhelm August (1799-1880) Duits liberaal staatsman, voorzitter van het Frankfurter Parlement (1848) en voorman van de Klei
Gaillard, Félix
Gaillard, Félix (1919-1970) Frans politicus, een der laatste premiers (november 1957-april 1958) van de Vierde Republiek. Tijdens WO II actief in Gainza, Gabino
Gainza, Gabino (1750-1822) Spaans generaal, riep na de successen van Iturbide in México (1821) in Guatemala-Stad een vergadering bijeen en overtuigde Gaitskell, Hugh Todd Naylor
Gaitskell, Hugh Todd Naylor (1906-1963) Brits econoom en politicus, Labourleider van 1955-63. Gaitskell behoorde tot de gematigde, pragmatische Gajo- en Alaslanden
Gajo- en Alaslanden Gebied in het noorden van het Indonesische eiland Sumatera, dat tijdens de Atjeh-oorlog in opstand kwam en door de expeditie Galaten
Galaten Keltische stam die in de 3e eeuw v.C. Anatolië binnentrok na eerst plunderend door Griekenland te zijn gegaan. De Galaten vestigden zich Galba, Servius Sulpicius
Galba, Servius Sulpicius (3 v.C.-69 n.C.) Romeins keizer (68-69), eerste keizer van het Vierkeizerjaar (69). Naar voren geschoven door zijn troep
Galen, Christoph Bernard van (1606-1678; bijnaam Bommenberend) Vorstbisschop van Münster (1650-78). Veroverde in 1665 Overijssel op de Galen, Jan van
Galen, Jan van (1604-1653) Nederlands vlootvoogd. Onderscheidde zich in de slag bij Duins (1639) en in de strijd tegen de Duinkerker en Barbarijse Galerius
galenisme
galenisme Medische wetenschap genoemd naar Galenus (130-210 n.C.), een van de grootste geneesheren van de Oudheid. Hij verklaarde het leven Galen, Christoph Bernard van
Galerius (Gaius Galerius Valerius Maximianus; ca. 250-311) Romeins keizer (305- 311) als opvolger van Diocletianus; van 293 tot 305 diens onderkeizer Galicië-Volhynië
Galicië-Volhynië Historische benaming van een gebied ten noorden van de Karpaten, nu gesplitst in een Pools en een Oekraïens gedeelte met de rivier Galinski, Heinz
Galinski, Heinz (1912-1992) Voorman joodse gemeenschap Duitsland. Galinski was sinds 1949 hoofd van de joodse gemeenschap in Berlijn en werd Galla Placidia
Galla Placidia (ca. 390-450) Dochter van de Romeinse keizer Theodosius I de Grote. Trouwde in 415 met de Visigoot Atalf ter verbetering van de Gallegos, Rómulo
Gallegos, Rómulo (1884-1968) Venezolaans (Spaans) schrijver en politicus. President 1947- 48; verbleef tot 1958 in ballingschap. Zijn naturalistische Galley Hill-mens
Galley Hill-mens Benaming voor een in een grindlaag bij de Theems bij Galley Hill (Kent, Engeland) gevonden fossiele schedel van een eohominide. Gallia Cisalpina
Gallia Cisalpina Romeinse benaming voor Gallië aan 'deze' (= Romeinse) zijde van de Alpen. In 191 v.C. werd dit gebied, met als kern de Po-vlakte, Gallia Transalpina
Gallia Transalpina Romeinse benaming voor Gallië boven de Alpen, het huidige Frankrijk en België. In 120 v.C. vestigden de Romeinen zich in het gallicanisme
gallicanisme Het geheel van doctrines en praktijken die een zekere onafhankelijkheid inhielden van de Franse Kerk ten opzichte van de paus. De 'gallicaanse Gallieni, Joseph Simon
Gallieni, Joseph Simon (1849-1916) Frans generaal. Maakte een eind aan de Hova-dynastie in Madagascar, onderwierp het eiland en werd gouverneur
Gallienus, Publius Licinius Egnatius
Gallienus, Publius Licinius Egnatius (ca. 218-268) Romeins keizer (253-68), mederegent (253-60) van zijn vader Valerianus. Hervormde het leger: Galliërs
Galliërs Kelten woonachtig op het Europese vasteland (uitgezonderd derhalve de Kelten op de Britse eilanden). Munt, geslagen ca. 44 v. C. ter viering
Gallipoli
Gallipoli (Turks: Gelibolu) Turkse stad op het gelijknamige schiereiland, aan de Dardanellen; 14.721 inw. In 1915 mislukte hier een geallieerde invasiepoging, Galopin, Alexandre
Galopin, Alexandre (1879-1944) Belgisch industrieel en bankier, van origine mijningenieur. Na een hoge post te hebben bekleed bij de Fabrique Nationale Galtieri, Leopoldo Fortunato
Galtieri, Leopoldo Fortunato (geb. 1926) Argentijns militair en politicus. Galtieri werd in 1981 president als opvolger van generaal Viola, maar moes
Galvao, Henrique
Galvao, Henrique (geb. 1895) Portugees militair en politicus, beroemd door zijn kaping van het passagiersschip Santa Maria (1961). Diende in de Galvez, Juan Manuel
Galvez, Juan Manuel (1887-1955) G. werd in 1948 tot president van Honduras gekozen op grond van een program van economische ontwikkeling Gamaliël
Gama, Vasco da
Gama, Vasco da (ca. 1468-1524) Portugees zeevaarder en ontdekkingsreiziger. De eerste Europeaan die om Afrika (Kaap de Goede Hoop) naar Azië Gambetta, Léon Michel
Gamaliël Naam van drie joodse rabbijnen (tannaiem) in de eerste drie eeuwen. Het bekendst is Gamaliël de Oude (1e eeuw), de leermeester van de apostel Gamarra, Agustín
Gamarra, Agustín (1785-1841) Peruaans militair en staatsman, behoorde met La Mar en Santa Cruz tot de 'maarschalken van Ayacucho', die in de
Gambetta, Léon Michel (1838-1882) Frans jurist en gematigd republikeins staatsman. Riep met anderen na de val van Napoleon III de Derde Republ
Gambrinus
Gambrinus Legendarische figuur, patroon der brouwers. Naam komt voor het eerst in de Nederlanden voor in 1574. Is willekeurig in verband gebracht Gamelin, Maurice-Gustave
Gamelin, Maurice-Gustave (1872-1958) Frans generaal, bevelhebber der Frans-Britse troepen bij het begin van WO II. G. werd verrast door de Duitse
Gamsachoerdia, Zviad
Gamsachoerdia, Zviad (1939-1993) Georgisch politicus. Gamsachoerdia zat als dissident twee jaar gevangen, maar wist zich pas na 1989 door zij
Gandhara
Gandhara Oud-Indiase naam voor de vlakte van Peshawar. Gedurende ongeveer duizend jaar was hier intensief contact tussen India, Perzië en Griekenland. Gandhi, Indira
Gandhi, Indira (eig. Indira Nehru; 1917-1984) Indisch politica, dochter van Jawaharlal Nehru en weduwe van F. Gandhi (gest. 1960). Speelde grote Gandhi, Mohandas Karamsjand
Gandhi, Mohandas Karamsjand (erenaam: Mahatma=man van verheven ziel; 1869-1948) Grote geestelijke leider van de Indiase onafhankelijkheidsbeweging Gandhi, Rajiv
Gandhi, Rajiv (1944-1991) Indiaas politicus. Rajiv Gandhi was een kleinzoon van Jawaharlal Nehroe (premier van 1947-1964) en een zoon van Indira Ganev, Dimitri
Ganev, Dimitri (1898-1964) Bulgaars politicus, werd in 1931 lid van het centrale comité van de comm. partij, tevens actief in de Roemeense comm. Gansen, Emmanuel Jozef van
Gansen, Emmanuel Jozef van (1766-1842) Vlaams strijder, nam deel aan de Brabantse omwenteling (1789), was leider van de Boerenkrijg (1798), Ganshof, Franz Marie Arthur Lodewijk
Ganshof, Franz Marie Arthur Lodewijk (1895-1980) Belgisch (Vlaams) historicus, hoogleraar in Gent (1932-61). Gespecialiseerd in de vroeg-middeleeuwse gaon
gaon Hoofd van joodse academie in Babylonië tussen 600 en 1050 (de zgn. gaonitische periode, volgend op die van de saboraiem). In later tijd werden Gapon, Georgi Apollonovitsj
Gapon, Georgi Apollonovitsj (1870-1906) Russisch orthodox priester en sociaal werker. Werkte vanaf 1902 samen met de geheime politie bij de vorming
Garaudy, Roger
Garaudy, Roger (geb. 1913) Frans politicus en publicist, studeerde letteren en filosofie. Direct na WO II werd hij voor de communistische partij (PCF) Garay, Juan de
Garay, Juan de (ca. 1527-1583) Spaans conquistador, pacificeerde het stroomgebied van de Río del Plato door een expeditie van Asuncíon naar Sante García Calderón jr., Francisco
García Calderón jr., Francisco (1883-1953) Peruaans essayist en diplomaat, zoon van Francisco G.C. sr., broer van Ventura G.C. Hij studeerde aan García Calderón sr., Francisco
García Calderón sr., Francisco (1834-1905) Peruaans politicus en advocaat, voorlopig president in 1881. Vader van Francisco en Ventura.
García Calderón, Ventura
García Calderón, Ventura (1885-1959) Peruaans schrijver en diplomaat, zoon van Francisco G.C. sr., broer van Francisco G.C. jr. Hij studeerde aan
García Granados, Miguel
García Granados, Miguel (1809-1878) Guatemalaans staatsman, werd in 1871 na een staatsgreep president. De machtigste man in de regering was García Moreno, Gabriel
García Moreno, Gabriel (1821-1875) Ecuatoriaans staatsman, stond na zijn verkiezing tot senator (1858) bekend als fel opponent van de regering.
García Perez, Alan Gabriël
García Perez, Alan Gabriël (geb. 1949) Peruaans politicus. García werd in 1978 de jongste gedeputeerde van de centrum-linkse politieke partij APRA
García Robles, Alfonso
García Robles, Alfonso (1911-1991) Mexicaans diplomaat. García ontving in 1982, samen met de Zweedse politica Alva Myrdal, de Nobelprijs voor García, Carlos Polestico
García, Carlos Polestico (1896-1971) Filippijns politicus en dichter, gekozen tot senator in 1940. In WO II was G. actief in het verzet tegen de Japanse Gardiner, Stephen
Gardiner, Stephen (1482-1555) Engels bisschop en staatsman; steunde als bisschop van Winchester en als secretaris van Hendrik VIII diens anti-pauselijke Garfield, James Abram
Garfield, James Abram (1831-1881) Amerikaans Republikeins politicus, lid van het Huis van Afgevaardigden van 1862-80. In 1881 werd hij met Garibaldi, Giuseppe
Garibaldi, Giuseppe (1807-1882) Italiaans vrijheidsstrijder, streefde naar Italiaanse eenwording met een republikeinse staatsvorm. Vocht aan de kant Garnier, Francis
Garnier, Francis (eig. Marie Joseph François G.; 1839-1873) Frans marineofficier en ontdekkingsreiziger, speelde een belangrijke rol in de kolonia
Garrison, William Lloyd
Garrison, William Lloyd (1805-1875) Amerikaans journalist, tegenstander van de slavernij. Uitgever in Boston, Mass. van het blad 'Liberator' (1831-Gasca, Pedro de la
Gasca, Pedro de la (1485-1567) Spaans geestelijke en politicus, werd door Karel V aangewezen om de situatie in Perú tot bedaren te brengen, nadat Gasperi, Alcide de
Gasperi, Alcide de (1881-1954) Italiaans christen-democratisch politicus. Lid parlement (1921), tegenstander van het fascisme. Tien dagen president Gassendi, Pierre
Gassendi, Pierre (1592-1655) Frans wis- en natuurkundige. Hoogleraar te Aix (1617-23). Tegenstander van de leer van Aristoteles en Descartes. Aanhanger gastarbeiders
gastarbeiders Buitenlandse werknemers die te werk worden gesteld in beroepen waarvoor het eigen ; binnenlandse ; aanbod van arbeidskrachten onvoldoende Gatti de Gamond, Isabelle
Gatti de Gamond, Isabelle (1839-1905) Belgisch strijdster voor de rechten van de vrouw, eerste leidster van de vrouwenbeweging in België. G. gaf Gaulle, Charles André Joseph Marie de
Gaulle, Charles André Joseph Marie de (1890-1970) Frans militair en politicus. De Gaulle geniet vooral bekendheid als stichter en eerste president gaullisme
gaullisme Franse politieke beweging gebaseerd op de ideeën en regeringsstijl van Charles de Gaulle (1890-1970). De Gaulle, verzetsleider in de Tweede Gavin, James Maurice
Gavin, James Maurice (1907-1990) Amerikaans generaal. Gavin nam in 1943 deel aan de geallieerde invasie van Sicilië en in 1944 aan die van No
Gaviría Trujillo, César
Gaviría Trujillo, César (geb. 1947) Colombiaans politicus. Gaviría, van oorsprong econoom, was in de periode 1986-89 minister van Financiën en Gaza
Gaza (Ghazzah, Ghazze) Stad in Palestina, aan de Middellandse Zee, bestuurd door de Palestijnse Nationale Autoriteit; ca. 300.000 inwoners. De stedelijke Gazastrook
Gazastrook Smal gebied tussen Israël en Egypte, ca. 45 km lang en tussen de 6 en 12 km breed (378 km2, 1.054.000 inwoners (1998). Geschiedenis
geallieerde bestuursraad
geallieerde bestuursraad Het hoogste machtsorgaan van de vier geallieerde mogendheden (Frankrijk, Engeland, VS en SU) die Duitsland bezet hielden
geallieerden
geallieerden Bondgenoten, met name gebruikt voor de geallieerde mogendheden tijdens de twee wereldoorlogen tegen Duitsland en zijn bondgenoten: gebroken geweertje
gebroken geweertje Symbool van de anti-militaristische socialistische beweging in het Interbellum. De socialistische beweging eiste ontwapening Gecommitteerde Raden
Gecommitteerde Raden In de Republiek der Verenigde Nederlanden het dagelijks bestuur van de Staten-Provinciaal, bestaande uit vertegenwoordig
Geconfedereerde Staten van Amerika
Geconfedereerde Staten van Amerika (Confederate States) Uit de Unie getreden Zuidelijke staten (aanvankelijk zeven, later elf) in 1861, directe gedenkschrift
gedenkschrift Geschrift waarin eigen belevenissen ter herinnering zijn opgetekend.
gedeputeerde te velde
gedeputeerde te velde In de Republiek der Verenigde Nederlanden een afgevaardigde van de Staten-Generaal die het leger begeleidde op een veldt
Gedimin
Gedimin Grootvorst van Litouwen (reg. 1316-1341), breidde gebied uit ten koste van Kiev en verbond zich met Polen tegen de Duitse Orde. Bouwde Geelkerken, Cornelis van
Geelkerken, Cornelis van (1901-1976) Nederlands politicus. Medeoprichter van de NSB (1931), tweede man achter Mussert. Leider en oprichter Geens, André
Geens, André (1941) Belgisch politicus. Geens is van oorsprong industrieel ingenieur chemie en werkte de eerste jaren van zijn loopbaan in de chemische Geens, Gaston
Geens, Gaston (geb. 1931) Belgisch politicus, jurist en economist. Werd in 1974 gecoöpteerd senator voor de CVP en bleef dat tot zijn afscheid in Geertsema, Willem Jacob
Geer, Dirk Jan de (1870-1960) Nederlands politicus, lid Tweede Kamer voor de CHU (1907-21; 1924-25; 1933-39), sinds 1933 fractievoorzitter. geestelijke ridderorden
Geertsema, Willem Jacob (1918-1991) Nederlands politicus. Geertsema studeerde rechten in Leiden. Hij was burgemeester van Warffum (1953-57) Geer, Dirk Jan de
geestelijke ridderorden Kloosterorden van ridders. Deze ontstonden in de 12e eeuw tegen de achtergrond van het ridderideaal dat in die tijd opkwam: geestelijkheid
geestelijkheid (Ook: clerus) In de christelijke Kerken, met name rooms-katholieke en oosterse, de voor de godsdienst gewijde personen: bisschoppen, Geffrard, Fabre Nicolás
Geffrard, Fabre Nicolás (1806-1879) Haïtiaans generaal en politicus, werd in 1859 president van Haïti na omverwerping van het bewind van Soulo
Geheim Traktaat van Dover
Geheim Traktaat van Dover Overeenkomst tussen Lodewijk XIV en Karel II van Engeland op 1 juni 1670. Lodewijk wilde Engeland losweken uit geheim van Soestdijk
geheim van Soestdijk Benaming voor het informele overleg tussen de koning(in) en de ministers, waarover niets openbaar wordt gemaakt. Genoemd
geheime raad
geheime raad Regeringscollege met gerechtelijke en wetgevende bevoegdheden, in het verleden in verschillende West-Europese landen voortgekomen Gehlen, Reinhard
Gehlen, Reinhard (1902-1979) Duits generaal-majoor (1944), hoofd inlichtingendienst aan het oostelijk front. In 1945 door Hitler ontslagen gaf Gehlen geïntegreerde militaire structuur
geïntegreerde militaire structuur De geïntegreerde militaire structuur (GMS) van de NAVO die de verantwoordelijkheid draagt voor de verdediging Geisel, Ernesto
Geisel, Ernesto (1908-96) Braziliaans militair en politicus. Geisel nam als legerofficier deel aan de militaire staatsgreep van Getúlio Vargas in 1930 Geiserik
Geiserik (Genserik; 389-477) Koning van de Vandalen en Alanen (428-77). Leidde zijn volk uit Zuid-Spanje naar Noord-Afrika en veroverde daar Geistesgeschichte
Geistesgeschichte Speciaal in Duitsland wierpen veel literair-historici zich, als reactie op de sterk biografische en analytische aanpak van de positivisten, gele gevaar
gele gevaar Symbolisering van de dreiging voor de westerse wereld die zou uitgaan van Japan en China. Door de Japanse expansie voor en tijdens geleide democratie
geleide democratie In de periode 1958-1965 gevoerde politiek in Indonesië, waarbij president Soekarno (1901-1970), teruggrijpend op de grondwet Gelon van Syracuse
Gelon van Syracuse (Gelo; ca. 540-478 v.C.) Heerser van Gela (491) en na verovering ook van Syracuse (485). Behaalde in 480 bij Himera een overwinning Gelre
Gelre Oude naam voor Gelderland. Het graafschap (sinds 1339 hertogdom) Gelre ontstond in de 11e eeuw en bereikte onder Karel van Egmond (1492-Gemayel, Bechir
Gemayel, Bechir (1947-1982) Libanees christelijk politicus, volgde tijdens de burgeroorlog van 1975-76 zijn vader op als leider van de Falangisten. Gemayel, Pierre Amine
Gemayel, Pierre Amine (1905-1984) In 1936 mede-oprichter en later leider van de Libanese nationalistische jeugdorganisatie der Falangisten (Ka
Gemenebest van Onafhankelijke Staten
Gemenebest van Onafhankelijke Staten (GOS) Samenwerkingsverband van 12 voormalige republieken van de Sovjet-Unie. Initiatief van de drie Gendebien, Alexandre
Gendebien, Alexandre (1789-1869) Belgisch liberaal politicus. Speelde een rol in de Belgische Omwenteling (1830) en zat in het voorlopig bestuur. Gendt, Willem Joseph baron van
Gendt, Willem Joseph baron van (Willem Joseph Ghent; 1626-1672) Nederlands vlootvoogd, aanvankelijk officier te land. Onderscheidde zich o.genealogie
genealogie Wetenschap die zich bezighoudt met afstamming en verwantschapsverhoudingen. Door genealogisch onderzoek verkregen gegevens kunnen General Agreement on Tariffs and Trade
General Agreement on Tariffs and Trade (GATT; Algemene Overeenkomst inzake Tarieven en Handel) Een in 1947 gesloten overeenkomst met generaliteitslanden
generaliteitslanden De overwegend rooms-katholieke landstreken die zich tijdens de Opstand niet vrijwillig bij de de Republiek der Zeven Verenigde Genève, conferenties van
Genève, conferenties van Aantal internationale conferenties. De belangrijkste zijn: 1. conferenties over de verdragen van Genève (Rode Kruis); 2.
gens
gens Groep families in het oude Rome die een gemeenschappelijke naam voerden en hun afkomst op een zelfde voorouder terugvoerden. Hun leden Genscher, Hans-Dietrich
Genscher, Hans-Dietrich (geb. 1927) Duits politicus. Genscher week na zijn studies in Halle en Leipzig (DDR) in 1952 uit naar de Bondsrepubliek
Gentile, Giovanni
Gentile, Giovanni (1875-1944) Italiaans filosoof en politicus, minister van Onderwijs in de eerste regering-Mussolini (1922-23), lid van de Fascistische gentry
gentry Sociale klasse in Engeland, bestaande uit grootgrondbezitters en rijke burgers. Hoewel niet van adel leidde de gentry een aristocratische levensstijl Genua (geschiedenis)
Genua (geschiedenis) Genua werd gesticht door de in het noordwesten van Italië wonende Liguriërs, die het de naam Antium gaven. Nadat het in
Georg II van Saksen-Meiningen
Georg II van Saksen-Meiningen (1826-1914) Duits hertog (sinds 1866) die algemeen als de eerste toneelregisseur beschouwd wordt. Zijn hoftheater George I (Griekenland)
George I (Griekenland) (Willem Christiaan Ferdinand Adolf; 1845-1913) Koning van Griekenland (1863-1913), zoon van de Deense koning Chris
George II (Griekenland)
George II (Griekenland) (1890-1947) Koning van Griekenland (1922-24; 1935-47). Als opvolger van zijn vader Constantijn moest George na een George V van Engeland
George V van Engeland (1865-1936) Tweede zoon van koning Edward VII, werd troonopvolger door het overlijden van zijn oudere broer Albert George V van Hannover
George V van Hannover (Frederik Alexander Karel Ernst Augustus; 1819-1878) Koning van Hannover (1851-66), opvolger van zijn vader Ernst George van Saksen
George van Saksen (1471-1539) Hertog van Saksen. Trad na het overlijden van zijn oudste broer uit de geestelijke stand en volgde in 1500 zijn vader George VI van Engeland
George VI van Engeland (1895-1952) Koning van Groot-Brittannië (1936-52) en keizer van India (1936-47). Volgde in december 1936 zijn broer Georgian Age
Georgian Age Bloeitijd van de beeldende kunst in Groot-Brittannië gedurende de regeerperiode van vier opvolgende koningen George, van 1714 tot Gepidae
Gepidae (Gepiden) Oost-Germaanse volksstam, vestigde in de 3e eeuw n.C. een rijk op de Hongaarse Hoogvlakte met als hoofdstad Sirmium. Eind Gerard van Groesbeek
Gerard (Gelre) Gerard Flamens (= roodvlammend, bedoeld is het haar; tweede helft 11e eeuw), stamvader van de graven van Gelre en Zutphen. Noemde Gerardsz, Balthasar
Gerard van Groesbeek (1517-1580) Prins-bisschop van Luik (1563) en kardinaal (1575). Streed met hulp van de jezuïeten tegen de Hervorming. Gerard van Velzen
Gerard van Velzen (gest. 1296?) Hollands edelman, betrokken bij de moord op Floris V (1296). Motief zou de ontering van zijn vrouw door Floris Gerard (Gelre)
Gérard, Max-Léo (1879-1955) Belgisch liberaal politicus en publicist. Minister van Financiën in het eerste kabinet-Van Zeeland (1935-36) en voor Gerbrandy, Pieter Sjoerds
Gerardsz, Balthasar (ca. 1562-1584) Moordenaar van Willem van Oranje (1584). Afkomstig uit Franche-Comté en fanatiek katholiek. Kreeg in het
Gerardus van Brogne
Gerardus van Brogne (ca. 880-959) Heilige, abt en kloosterhervormer. Stichtte in 919 op zijn landgoed Brogne bij Namen een benedictijnenklooster Gérard, Max-Léo
Gerbrandy, Pieter Sjoerds (eig. Pieter Gerbrandij; 1885-1961) Nederlands anti-revolutionair politicus en jurist. Was advocaat in o.m. Sneek en spe
Gereformeerd Politiek Verbond
Gereformeerd Politiek Verbond (GPV) Nederlandse politieke partij. Het GPV werd in 1948 opgericht door vrijgemaakte gereformeerden die zich Gerhardsen, Einar
Gerhard, Hendrik (1829-1886) Voorman van de Nederlandse socialistische arbeidersbeweging; medeoprichter van de Nederlandse sectie (1869) van Gerlache de Gomery, Adrien, baron de
Gerhardsen, Einar (1897-1987) Noors politicus, toonaangevend figuur in de Arbeiderspartij. Premier van 1945-51 en van 1955-65 (met onderbreking Gerhard, Hendrik
Gerlache de Gomery, Adrien, baron de (1866-1934) Belgisch poolonderzoeker. Leidde een zuidpoolexpeditie met de walvisvaarder Belgica (1897-Gerlache, Étienne Constantin de
Gerlache, Étienne Constantin de (1785-1871) Belgisch katholiek en conservatief politicus, historicus en jurist. Speelde belangrijke rol bij de vorming Germaanse koninkrijken
Germaanse koninkrijken Rijken van Germaanse stammen, zoals die in Europa als gevolg van de Grote Volksverhuizing (eind 4e-6e eeuw) ontstonden.
Germanen
Germanen Verzameling volken die oorspronkelijk woonden rondom de Baltische zee en in de laatste eeuwen v.C. zuidwaarts trokken en zich vestigden Germania Romana
Germania Romana Het door de Romeinen beheerste gebied van Germania, dat in verscheidene provincies verdeeld was. De streken op de linker oever Germanicus, Julius Caesar
Germanicus, Julius Caesar (15 v.C.-19 n.C.) Romeins bevelhebber, kreeg bijnaam Germanicus via zijn vader Drusus wegens diens militaire successen germinal
germinal (Frans: kiemmaand) Zevende maand van de kalender van de Franse Revolutie (21 maart-20 april).
Gerö, Ernö (eig. Ernst Singer; 1898-1980) Hongaars politicus, actief in de radenrepubliek van Béla Kun. In 1945 als vertrouwensman van de Sovjets Gerretson, Frederik Carel
Geronimo
Geronimo (1829-1908) Apache aanvoerder, beroemd om zijn hardnekkig verzet tegen de blanken. Leider van de Apache opstand in een reservaat in Gerousia
Gerousia (Raad van Ouden) Bestuurslichaam vooral in Sparta, bestaande uit de twee koningen en 28 geronten, 'wijze' mannen (minstens 60 jaar en Gerö, Ernö
Gerretson, Frederik Carel (1884-1958) Nederlands historicus en dichter. Hij kwam na een handelsopleiding bij zijn vader in diens verfhandel, leer
Gerritsz Pomp, Dirck
Gerritsz Pomp, Dirck (ca. 1545-1608) Nederlands ontdekkingsreiziger. Maakte als eerste Nederlander een reis naar China (bijnaam 'Dirck China'); gerrymandering
gerrymandering De herindeling van kiesdistricten in het voordeel van de regerende partij. Genoemd naar de gouverneur van Massachusetts (VS) Elbridge Gertrud van Helfta
Gertrud van Helfta (1256-1302) Duitse non en mystica. Haar toewijding aan het Heilig Hart is beschreven in 'Divinae pietatis'. Heilig verklaard in Gertrudis van Nijvel
Gertrudis van Nijvel (626-659) Dochter van Pippijn I van Landen. Abdis van een nonnenklooster te Nijvel (België), welke taak zij, verzwakt door Gerulf
Gerulf (vermeld 885-889) Graaf in Kennemerland, stamvader van de graven van Holland. Genoemd als leider van de moord op de Viking Godfried geschiedenis
geschiedenis Studie van het verleden. Ook het verleden zelf. De geschiedenis voor de introductie van het schrift rekent men tot de Prehistorie. Volgens geschiedfilosofie
geschiedfilosofie Onderdeel van de filosofie dat zich bezighoudt met de theorie van de geschiedenis in haar twee betekenissen: van het verleden en geschiedschrijving
geschiedschrijving (historiografie) Beschrijving van de geschiedenis; heeft zich omstreeks 1000 v.C. als min of meer zelfstandige bezigheid ontwikkeld, Gesta Francorum
Gesta Francorum (eig. Gesta Francorum et aliorum Hierosolymitanorum = Daden der Franken en van de anderen van Jeruzalem) Een korte en anonieme Gestapo
Gestapo (Geheime Staatspolizei) Geheim politieapparaat dat in het Derde Rijk belast was met het liquideren van tegenstanders van het nazi-regime. getto
getto (Ook: ghetto; It: jodenstaat) Oorspronkelijk een eiland in Venetië, waar sinds 1516 de joden woonden. In het algemeen een aparte, vaak afgesloten Gettysburg
Getty, Jean Paul (1892-1976) Amerikaans oliemagnaat. Was al op 23-jarige leeftijd miljonair. Zijn grote slag was een 50% belang in het neutrale gebied geuzen
Gettysburg Plaats in de Amerikaanse staat Pennsylvania (7.025 inw. 1990). Hier versloegen tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog van 1 tot 3 juli 1863 Getty, Jean Paul
geuzen Groep van opstandelingen tegen het Spaanse gezag in de Nederlanden, voortgekomen uit het verbond van de lage adel, dat in 1566 het smeekschrift geuzenpenning
geuzenpenning Penning, gemaakt ter herdenking van het aanbieden van het Smeekschrift der Edelen (1566) aan de landvoogdes Margaretha van Parma Gevaert, Lieven
Gevaert, Lieven (1868-1935) Belgische industrieel. Vestigde zich in 1890 als fotograaf in Antwerpen en stichtte in 1894 de cv L. Gevaert Co., waaruit gevangenisoproer in Attica
gevangenisoproer in Attica Opstand van 1200 gedetineerden in de Attica-gevangenis (staat New York), uitgebroken op 9 september 1971. De gevangenen
gewestvorming (België)
gewestvorming (België) Benaming voor het proces waarbij België in gewesten werd opgedeeld. Dit proces begon in de jaren zestig en resulteerde Gewin
Gewin Geslacht in Nederland met de oudst aantoonbare afstamming. Stamvader Hroadperth (Ruprecht) uit Beieren werd in de 8e eeuw vermeld. Stamvader Geyl, Pieter Catharinus Arie
Geyl, Pieter Catharinus Arie (1887-1966) Nederlands historicus. Geyl verwierf als een van de weinige Nederlandse historici uit de 20e eeuw internatio
Géza I (Hongarije)
Géza I (Hongarije) (gest. 1077) Koning van Hongarije (1074-77), zoon van Bela I en Rixa van Polen. Hij versloeg zijn neef Salomon, de kandidaat Géza II (Hongarije)
Géza II (Hongarije) (ca. 1129-1162) Koning van Hongarije (1141-61), zoon van Bela II en Helena van Servië. Hij moedigde Saksische immigrante
Géza, geslacht
Géza, geslacht Hongaars vorstengeslacht, afkomstig uit het geslacht van Arpád: Géza (gest. 997; reg. 972-997), legde de basis waarop zijn zoon Stephanus gezworen gemeente
gezworen gemeente Het college der gemeenslieden dat in de Republiek der Verenigde Nederlanden in sommige steden de burgerij vertegenwoordi
Ghana-rijk
Ghana-rijk Middeleeuws Afrikaans koninkrijk, vermoedelijk in de 4e eeuw gesticht. Het lag ten noordwesten van het tegenwoordige Ghana en reikte Ghassaniden
Ghassaniden Arabisch christelijk-monofysitische dynastie die in de 5e en 6e eeuw Zuid-Syrië, Jordanië en het noorden van Saudi-Arabië overheerste. Ghazali, Aboe Hamid Mohammed al-
Ghazali, Aboe Hamid Mohammed al- (1058-1111) Wetgeleerde, theoloog, filosoof en mysticus. Al-Ghazali werd geboren in Toes (Noordoost-Iran). Ghaznawiden
Ghaznawiden Turkse soennitische dynastie die over delen van Afghanistan, Iran en Noord-India heerste (962-1186). Grondlegger was de Turkse ge
Gheorghiu-Dej, Gheorghe
Gheorghiu-Dej, Gheorghe (1901-1965) Roemeens communistisch politicus. Vanaf 1946 tot aan zijn dood secretaris-generaal van de Communistische Ghibellijnen
Ghibellijnen Een in de 13e eeuw ontstane Italiaanse groepering van aanhangers van de Duitse keizers uit het geslacht Hohenstaufen. De Ghibellijnen Gia Long
Gia Long (eig. Nguyen Anh; 1762-1820) Keizer van Vietnam (1802-20) en stichter van de Nguyen-dynastie na hereniging van Noord en Zuid.
Gibbon, Edward
Gibbon, Edward (1737-1794) Engels historicus, van 1774-83 lid van het Lagerhuis. Een late humanist die neoclassicistisch denken combineerde met Gibraltar-kwestie
Gibraltar-kwestie Controverse tussen Groot-Brittannië en Spanje over de gewenste politieke status van de Britse kroonkolonie Gibraltar in het zuiden Gideon
Gideon Israëlitische richter (pre-monarchale periode, voor 1000 v.C.), die met 300 man een Midianitisch leger op de vlucht joeg tijdens een nachtelijke Giesebrecht, Friedrich Wilhelm Benjamin von
Giesebrecht, Friedrich Wilhelm Benjamin von (1814-1889) Duits historicus, leerling van Leopold von Ranke. Hoogleraar te Königsberg (1857) Giffen, Albert Egges van
Giffen, Albert Egges van (1884-1973) Nederlands archeoloog. Hoogleraar prehistorie en archeologie te Groningen (1939-54) en Amsterdam (1941-Gijsbert van Brederode
Gijsbert van Brederode Bisschop van Utrecht (1455-56). Afgezet door Filips de Goede ten faveure van diens bastaardzoon David van Bourgondië. Gil Robles y Quiñones, José Maria
Gil Robles y Quiñones, José Maria (1898-1975) Spaans politicus. Oprichter in 1931 van de Acción Popular en van de corporatistische beweging gildedwang
gildedwang Het door de overheid erkende monopolie van een gilde over de uitoefening van een bepaald ambacht in een stad. Middels de gildedwang gilden
gilden Ambachtelijke beroepsorganisaties in de West-Europese steden die in de Middeleeuwen een belangrijke sociaal-economische functie vervulden. gildensocialisme
gilden, culturele Gilden, ontstaan in de Middeleeuwen (11e eeuw), waren broederschappen of verenigingen van beroepsgenoten; er waren koopmansgilden, gildepenning
gildensocialisme Socialistische stroming in het begin van de 20ste eeuw in Engeland. De stroming stond voor afschaffing van de moderne fabriekstechnologie, gilden, culturele
gildepenning Penning die diende als bewijs van lidmaatschap van een gilde. De koperen of tinnen gildepenningen kwamen in de 16e eeuw in gebruik. Gill, Juan Bautista
Gill, Juan Bautista Paraguayaans politicus, president in 1874, in hetzelfde jaar vermoord.
Giolitti, Giovanni
Giolitti, Giovanni (1842-1928) Italiaans liberaal staatsman. Tussen 1892 en 1921 herhaaldelijk minister-president. Verbeterde het lager onderwijs, voerde Giraud, Henri-Honoré
Giraud, Henri-Honoré (1879-1949) Frans generaal. In 1940 opperbevelhebber in Noord-Frankrijk. Ontvluchtte in 1942 uit Duitse krijgsgevangensc
Girondijnen
Girondijnen Politieke groepering tijdens de Franse Revolutie, zo genoemd omdat verschillende leiders (Brissot, Vergniaud, Roland) afkomstig waren Giroud, Françoise
Giroud, Françoise (eig. Françoise Gourdji; geb. 1916) Frans journaliste, politica en schrijfster. Ze begon in de jaren dertig als scriptgirl bij de film Giscard d'Estaing, Valéry
Giscard d'Estaing, Valéry (geb. 1926) Frans politicus. Opgeleid aan de École Polytechnique en de École Nationale d'Administration. Kwam in 1956 Giselbrecht
Giselbrecht (ca. 890-939) Hertog van Lotharingen (928), benoemd door de Duitse koning Hendrik I de Vogelaar; huwde diens dochter Geberga. Kwam Glabbeke, Gustaaf A.M.E. van
Glabbeke, Gustaaf A.M.E. van (1904-1959) Belgisch liberaal politicus en jurist, lid van het parlement van 1936-59. G. was een leidende figuur in gladiatoren
gladiatoren (Lat.: gladius = kort zwaard) Zwaardvechters in het oude Rome. Meestal krijgsgevangenen, veroordeelde misdadigers, slaven en soms ook Gladio-affaire
Gladio-affaire Affaire in Italië rond het geheime NAVO-netwerk `Gladio' in oktober 1990. Naar aanleiding hiervan kwamen ook in andere NAVO-landen Gladstone, William Ewart
Gladstone, William Ewart (1809-1898) Brits liberaal staatsman. Werd in 1832 lagerhuislid. Was minister in kabinetten van Peel, Aberdeen en Palmer
Glaoui, Thami el-
Glaoui, Thami el- (Glawi; 1875-1956) Pasja van Marrakech. Belangrijke steunpilaar van de Fransen gedurende WO I en van de Vrije Fransen in WO Glapion, Johannes
Glapion, Johannes (ca. 1485-1522) Franciscaan, die als vertrouwensman en biechtvader van Karel V een grote invloed op diens houding inzake de
glasnost
glasnost (Russ: openbaarheid) Onderdeel van het in 1985 door partijleider en president Michail Gorbatsjov (geb. 1931) in de Sovjet-Unie ingevoerde Gleichschaltung
Gleichschaltung (Du: gelijkschakeling) Term voor het onderdrukken of onder regeringscontrole brengen van alle belangrijke maatschappelijke organisaties Gligorov, Kiro
Gligorov, Kiro (geb. 1917) Macedonisch politicus. Gligorov, die rechten studeerde in Belgrado, vervulde tijdens WO II een prominente rol in het verzet Glorious Revolution
Glorious Revolution Vrijwel geweldloze omwenteling in Engeland in 1688-1689. Toen koning Jacobus II (reg. 1685-1688) trachtte het absolute koningschap Glubb, John Bagot
Glubb, John Bagot (1897-1986) Engels militair, bijnaam: Glubb Pasja. Bedwong in 1920 diverse stammenopstanden in Irak. Was van 1939 tot 1956 Gneisenau, August Wilhelm Anton Graf Neidhardt von
Gneisenau, August Wilhelm Anton Graf Neidhardt von (1760-1831) Pruisisch officier. Vocht in 1782-83 aan Engelse kant tegen de Amerikanen Gobat, Charles Albert
Gobat, Charles Albert (1843-1914) Zwitsers politicus en jurist, pacifist van het eerste uur. Lid van de Statenraad (1884-90) en van de Nationale Raad Gobbelschroy, Pierre Joseph Servais Louis van
Gobbelschroy, Pierre Joseph Servais Louis van (1784-1850) Belgisch liberaal politicus en jurist, vertrouweling van koning Willem I die hem in Gobineau, Joseph Arthur de
Gobineau, Joseph Arthur de (1816-1882) Frans diplomaat en auteur. Bestudeerde het verband tussen ras en geschiedenis. Zijn rassentheorieën (superio
Goblet d'Alviella, Albert Joseph
Goblet d'Alviella, Albert Joseph (1790-1873) Belgisch generaal en politicus. Opperbevelhebber tijdens de Tiendaagse Veldtocht (1831). Enige malen Godfried de Noorman
Godfried de Noorman (gest. 885) Vikingleider, plunderde eerst Vlaanderen, voordat hij werd afgekocht door keizer Karel de Dikke. Verkreeg het Godfried II van Leuven
Godfried II van Leuven (ca. 1095-1142) Zoon van Godfried I van Leuven en Ida van Namen. Medebestuurder sinds 1136, volgde hij in 1139 zijn Godfried II van Neder-Lotharingen
Godfried II van Neder-Lotharingen (ook wel Godfried met de baard genoemd; gest. 1069) Werd na het overlijden van zijn vader Gozelo I (broer van Godfried III van Neder-Lotharingen
Godfried III van Neder-Lotharingen (ook wel Godfried met de bult genoemd; gest. 1076) Volgde in 1069 zijn vader Godfried II van Neder-Lotharingen Godfried van Bouillon
Godfried van Bouillon (1061-1100) Laatste hertog van Neder-Lotharingen (1087-1100). Leider van de eerste kruistocht (1095), betrokken bij inname Godiva
Godiva (1040-1083) Gemalin van Leofric van Chester, heer van Coventry. Bevrijdde volgens een legende de stad Coventry van een drukkende belasting Godmanis, Ivars
Godmanis, Ivars (geb. 1940) Lets politicus. Godmanis, voorheen werkzaam als universitair docent wiskunde, was een van de leidinggevende figuren Godoenov, Boris
Godoenov, Boris (ca. 1552-1605) Tsaar van Rusland (1598-1605) Alleenheerser die in Oost-Rusland en Siberië nederzettingen vestigde. Stichtte het Godolphin, Sidney
Godolphin, Sidney (1645-1712) Engels staatsman, was een zeer invloedrijk bestuurder en financier onder Karel II, Willem III en Queen Anne. Zijn Godoy, Alvarez de Faria Ríos Sánchez Zarzoza Manuel
Godoy, Alvarez de Faria Ríos Sánchez Zarzoza Manuel (De vredevorst; 1767-1851) Spaans politicus, hertog van Alcudia. Als vertrouweling van godsdienstgeschiedenis
godsdienstgeschiedenis Bestudeert het ontstaan en de geschiedenis van godsdienst in het algemeen en van afzonderlijke godsdiensten. Zo oud als
godsdienstoorlogen
godsdienstoorlogen De (burger)oorlogen die in de 16e en 17e eeuw woedden in een aantal West-Europese landen. Hoewel deze oorlogen een zeer
godsoordeel
godsoordeel Proef waardoor men in de Oudheid en in de Middeleeuwen de schuld of onschuld van een beklaagde door goddelijke tussenkomst trachtte godsvrede
godsvrede (Lat: pax dei) Sinds de 11e eeuw door de Kerk geboden bescherming van bepaalde personen (vrouwen, kooplieden, boeren, priesters) of Godwin, Mary Wollstonecraft
Godwin, Mary Wollstonecraft (1759-1797) Engels schrijfster en feministe, gehuwd met de anarchistische filosoof William Godwin (1756-1836); beiden Goebbels, Paul Joseph
Goebbels, Paul Joseph (1897-1945) Duits nationaal-socialistisch voorman. Studeerde filosofie en kunstgeschiedenis en promoveerde in 1922 te He
Goedhart, Frans Johannes
Goedhart, Frans Johannes (1904-1990) Nederlands journalist en politicus. Kort na het begin van de Duitse bezetting publiceerde Goedhart, onder Goegsa, Ras
Goegsa, Ras Echtgenoot van Zauditoe, keizerin van Ethiopië. Leidde in 1930 een mislukte opstand tegen de negus Ras Tafari, leider van de liberal
Goejanverwellesluis
Goejanverwellesluis Sluis in Goejanverwelle, die ten oosten van Gouda de Hollandse IJssel verbindt met de dubbele Wiericke. De sluis werd bekend Goelag-archipel
Goelag-archipel Naam voor het geheel aan strafkampen in de (voormalige) Sovjet-Unie, zo genoemd door de Russische dissidente schrijver Alexander Goeman Borgesius, Hendrik
Goeman Borgesius, Hendrik (1847-1917) Nederlands politicus. Vooruitstrevend liberaal, die van 1897 tot 1901 minister van Binnenlandse Zaken Goens, Rijklof Volkerts van
Goens, Rijklof Volkerts van (1619-1682) Nederlands militair en bewindsman. Als leider van een expeditie versloeg hij de Portugezen bij Goa (1654). Goepta-dynastie
Goepta-dynastie Dynastie die van ca. 320 tot 544 heerste over Noord-India. De Goepta-dynastie verenigde het omstreeks 200 uiteengevallen Koesjana-Goes, Frank van der
Goes, Frank van der (1859-1939) Nederlands letterkundige en socialistisch voorman. Medeoprichter van 'De nieuwe Gids' en oprichter van het tijdschrift Goes, Philips van der
Goes, Philips van der (1651-1707) Nederlands admiraal. Onderscheidde zich in de Tweede Franse Zee-oorlog (1692). Vernietigde in 1702 een Spaan
Goga, Octavian
Goga, Octavian (1881-1938) Roemeens politicus en dichter. Als fel nationalist zette hij zich in voor vereniging van zijn geboorteland Transsylvanië Gogel, Izaäk Jan Alexander
Gogel, Izaäk Jan Alexander (1765-1821) Nederlands staatsman. Patriot, agent (= minister) van Financiën (1798-1801; 1805-09). Intendant-generaal Gokhale, Gopal Krishna
Gokhale, Gopal Krishna (1866-1915) Gematigd Indiaas nationalist en sociaal hervormer. Voorstander van constitutionele methodes teneinde de doel
Gol, Jean (1942-1995) Belgisch politicus. Gol stamde uit een vooraanstaande joodse familie in Luik en studeerde rechten aan de Rijksuniversiteit van Gomarus, Franciscus
Golanhoogten
Golanhoogten Hoogland in Zuidwest-Syrië, ten oosten van de Jordaan; ca. 200-1300 m hoge basaltvlakte; 1176 km2, 28.000 inw. (1994). Hoofdplaats: Goldberg, Arthur Joseph
Goldberg, Arthur Joseph (1908-1990) Amerikaans jurist en politicus, kreeg grote bekendheid als juridisch medewerker van de vakbonden en speelde
Goldmann, Nahum
Goldmann, Nahum (1895-1982) Internationaal joods leider, afkomstig uit Polen. Begon in 1922 de Duitstalige uitgave van de Encyclopaedia Judaica. goldrush
goldrush Benaming van de trek van grote aantallen geluk- en goudzoekers in Amerika naar gebieden waar goud werd gevonden ('goudkoorts'). In 1848 Golfoorlog (1980-1988)
Golfoorlog (1980-1988) Oorlog tussen Iran en Irak (1980-1988). Irak wilde van de revolutionaire onrust in Iran profiteren en lanceerde een invasie Golfoorlog (1991)
Golfoorlog (1991) Benaming voor wat aanvankelijk bekend stond als de Golfcrisis: het internationale conflict dat ontstond als gevolg van de Iraakse Goliat
Goliat Filistijnse reus uit Gat die ca. 1060 v.C. door de jonge herder David (de latere Israëlitische koning) met een slinger en een steen werd geveld Goltz (Pasja), Colmar, Freiherr von der
Goltz (Pasja), Colmar, Freiherr von der (1843-1916) Duits officier en krijgshistoricus. Trad na scherpe kritiek op het Pruisische leger in Turkse dienst Gol, Jean
Gomarus, Franciscus (1563-1641) Nederlands theoloog, afkomstig uit Brugge, vanaf 1594 te Leiden, waar hij in conflict kwam met Arminius over
Gömbös von Jáfka, Gyula
Gömbös von Jáfka, Gyula (1886-1936) Hongaars generaal en staatsman. Vocht tijdens WO I in de Servische en Russische veldtochten. Parlementslid Gómez Farías, Valentín
Gómez Farías, Valentín (1781-1858) Mexicaans politicus en arts. Nadat hij als liberaal enige tijd minister was geweest in het kabinet van Gómez Gomez Pedraza, Manuel
Gomez Pedraza, Manuel (1789-1851) Mexicaans generaal en staatsman, werd in 1828 tot president gekozen, maar door een staatsgreep van Guerrero
Gómez, José Miguel
Gómez, José Miguel (1858-1921) Cubaans generaal en staatsman, vocht in de Cubaanse vrijheidsoorlog en was gouverneur van Santa Clara gedure
Gómez, Juan Vicente
Gómez, Juan Vicente (ca. 1857-1935) Venezolaans politicus en generaal van Indiaanse afkomst. Nam deel aan de revolutie van C. Castro in 1899
Gómez, Laureano
Gómez, Laureano (1889-1965) Colombiaans staatsman. In de periode 1931-50 was G. voorzitter van de conservatieve partij, waarna hij tot president Gómez, Miguel Mariano
Gómez, Miguel Mariano (gest. 1950) Cubaans staatsman, werd in 1936 tot president gekozen, maar nog in dat zelfde jaar door het Congres afgezet
Gompers, Samuel
Gompers, Samuel (1850-1924) Amerikaans vakbondsleider, van Nederlands-joodse afkomst. Was sigarenmaker en emigreerde in 1863 naar de VS
Gomulka, Wladislaw
Gomulka, Wladislaw (1905-1982) Pools politicus. Van 1941-45 was Gomulka leider van het communistische verzet. In 1943 werd hij secretaris-g
Gondra-vredesverdrag
Gondra-vredesverdrag Getekend tijdens de Vijfde Internationale Conferentie van Amerikaanse Staten in Santiago (1923). In het G. werd een leidraad Gongo Moesa
Gongo Moesa (gest. 1332) Van 1307-32 heerser over het Mandingorijk in West-Afrika (Mali). Dit rijk bereikte onder hem zijn hoogtepunt en werd Gonzaga
Gonzaga Italiaans vorstengeslacht, genoemd naar zijn stamslot bij Mantua. De keizers verhieven de Gonzaga's in 1382 tot graven, in 1433 tot markgraven González Davila, Gil
González Davila, Gil Spaans conquistador, ontdekker van Nicaragua (1522), waar hij een groot aantal Indianen bekeerde.
González Flores, Alfredo
González Flores, Alfredo (1877-1962) Costa Ricaans staatsman, trachtte tijdens zijn regering (1914-17) belastinghervormingen te realiseren. De do
González Márquez, Felipe
González Márquez, Felipe (Felipe González Marquez, geb. 1942) Spaans politicus. González sloot zich in 1964 aan bij de ondergrondse Spaanse González Prada, Manuel
González Prada, Manuel (1848-1918) Peruaans dichter en politiek hervormer. Hij behoorde tot de politieke en literaire groep Círculo Literario, waaruit González Viquez, Cleto
González Viquez, Cleto (1858-1937) Costa Ricaans staatsman en historicus, was in de periode 1906-10 en 1928-32 president. Zijn bewind kenmerkte
González, Juan G.
González, Juan G. Paraguyaans politicus, president van 1890 tot 1892.
González, Juan Natalicio
González, Juan Natalicio (1897-1966) Paraguyaans staatsman en schrijver, won als kandidaat van de zittende president Morínigo - in wiens kabinet
González, Manuel
González, Manuel (1833-1893) Mexicaans generaal en staatsman. Volgde in 1880 president Porfirio Díaz op die reglementair niet herkozen kon worden. Goodpaster, Andrew Jackson
Goodpaster, Andrew Jackson (geb.1915) Amerikaanse militair (gepensioneerd). Plaatsvervangend stafchef van SHAPE (1950 - 54), Eisenhowers Goonetilleke, Oliver
Goonetilleke, Oliver (geb. 1892) Politicus uit Sri Lanka, trad in 1921 in dienst van de Ceylonse regering. Hij speelde een belangrijke rol bij het onafhankelijk Gorbach, Alfons
Gorbach, Alfons (1898-1972) Oostenrijks jurist en politicus, speelde een belangrijke rol in de Österreichische Volkspartei (ÖVP). Tijdens WO II zat Gorbatsjov, Michail Sergejevitsj
Gorbatsjov, Michail Sergejevitsj (geb. 1931) Sovjetleider van 1985 tot 1991. Gorbatsjov werd opgeleid tot jurist en maakte carrière binnen de Communistis
gordel van smaragd
gordel van smaragd Oude Nederlandse benaming voor de eilanden in de Indische archipel, voormalig Nederlands bezit en nu Indonesië vormend.
gordijn
Gordium
Gordium In de Griekse Oudheid de residentie van Frygische koningen, gesticht door Gordius. Deze bezat een wagen waaraan een kunstig gelegde knoop Gordon riots
Gordon riots Oproer in 1780 tegen de katholieken onder de door werkloosheid geteisterde bevolking van Londen, ontketend door de politicus George Gordon, George
Gordon, George (1751-1793) Engels politicus. Leidde in het parlement de protestantse oppositie tegen de Catholic Relief Act (1778), die de discriminatie Gore, Albert Jr. (Al)
Gore, Albert Jr. (Al) (geb. 1948) Amerikaans politicus. Gore, die tot jurist werd opgeleid, was aan het begin van zijn loopbaan werkzaam als journalist. Görgey, Artúr
Görgey, Artúr (1818-1916) Hongaars veldheer van Duitse origine; vocht in het revolutionaire leger tegen Oostenrijk (1848-49). Minister van Oorlog Göring, Hermann Wilhelm
Göring, Hermann Wilhelm (1893-1946) Duits nationaal-socialistisch politicus, rijksmaarschalk (1940). Zoon van de rijkscommissaris voor Duits Zui
Gorsjkov, Sergej Georgijevitsj
Gorsjkov, Sergej Georgijevitsj (1910-1988) Sovjetmilitair. Gorsjkov volgde onderwijs aan de marine-academie van Leningrad en was 29 jaar lang, Gorst, John Eldon
Gorst, John Eldon (1835-1916) Brits advocaat en staatsman, reorganiseerde de conservatieve partij. Volgde in 1907 Lord Cromer op als gouverneur Gortyn
Gort, John Standish (1886-1946) Brits veldmaarschalk. Onderscheidde zich als officier in WO I. In 1939 commandant van het expeditieleger in Fr
Gortyn (huidige naam: Gortyna) Stad op Zuid-Kreta, in de Romeinse tijd hoofdstad van Kreta. Na opgravingen sinds 1884 befaamd door wetten, gevonden Gortzak, Henk
Gortzak, Henk (1908-1989) Nederlands politicus. Gortzak was timmerman en sloot zich op jeugdige leeftijd bij de communistische partij aan. In Moskou Gort, John Standish
Goslinga, Sicco van
Goslinga, Sicco van (1664-1731) Fries edelman en staatsman, grietman van Franekeradeel en gedurende ca. 40 jaar lid van de Staten-Generaal. Tijdens Gotamiputa Siri Satakani
Gotamiputa Siri Satakani (reg. 109-132) Een der belangrijkste koningen van de Satavahana-dyn
Goten
Goten Oost-Germaans volk, afkomstig uit Scandinavië. Woonde begin van onze jaartelling aan de Weichsel en omstreeks 200 in het gebied van de Zwarte Gotha
Gotha Stad in Duitsland, Bezirk Erfurt; 54.000 inw. Machine-, farmaceutische, confectie-industrie, enz.; drukkerijen. Opleidingsinstituut voor bouwkunde. Gottwald, Klement
Gottwald, Klement (1896-1953) Tsjecho-Slowaaks politicus, was actief in de socialistische jeugdbeweging en sloot zich direct na de oprichting aan Gouden Bul
Gouden Bul Oorkonde met zegel in goudlak, uitgevaardigd door keizers van Byzantium en later door die van het Heilige Roomse Rijk. Bekend is de Gouden Eeuw
Gouden Eeuw Benaming voor de bloeiperiode van de Republiek der Verenigde Nederlanden, de 17e eeuw. De handel floreerde als nooit tevoren; de Gouden Horde, rijk van de
Gouden Horde, rijk van de Mongools rijk in Zuid-Rusland en West-Siberië, in 1242 gesticht door Batoe (1227-1255), een kleinzoon van Djengiz Gouden Koets
Gouden Koets Koets van verguld hout, door de burgerij van Amsterdam geschonken aan koningin Wilhelmina ter gelegenheid van haar inhuldiging Gouden Tempel, bestorming van
Gouden Tempel, bestorming van Bestorming in 1984 door het Indiase leger van de Gouden Tempel in Amritsar, een heiligdom waar zich radicale goudkoorts
goudkoorts Trek van grote aantallen gelukszoekers naar gebieden waar, vaak volgens de geringste geruchten, goud gevonden kan worden, De goudzoekers, Gouin, Félix
Gouin, Félix (1884-1977) Frans socialistisch politicus, van 1924-40 voor Aix-en-Provence in de Kamer van Afgevaardigden. In WO II verbindingsman Gouraud, Henri Eugène
Gouraud, Henri Eugène (1867-1946) Frans generaal, onderscheidde zich in koloniale dienst (Soedan, Marokko). In WO I sloeg G. de laatste Duitse
gouverneur-generaal
gouverneur-generaal Nederlands koloniaal bestuursambtenaar. In de VOC-tijd voorzitter van de Raad van Indië en verantwoordelijk voor het bestuur gouw
gouw Oude naam voor gewest of landstreek. Het was oorspronkelijk het gebied van een honderdschap, honderd families. In de door de Franken veroverde Government of India Act (1919)
Government of India Act (1919) (ook wel de Montagu-Chelmsford-hervormingen genoemd) Wet die het kiesrecht van de Indiase bevolking enigszins Govinda III
Govinda III (reg. 793-814) Koning uit de Rashtrakoeta-dynastie. Probeerde vanuit de Dekkan invloed te krijgen in de Gangesvallei. Hij moest zijn pogingen Gowon, Yakubu
Gowon, Yakubu (geb. 1934) Nigeriaans politicus en militair, behorend tot de Hausa. Stafchef Nigeriaanse leger (1963-66) en staatshoofd (1966-75). GPALS
GPALS (Global Protection Against Limited Strikes) In 1991 door de Amerikaanse president Bush gelanceerd initiatief dat voorziet in de ontwikkeling GPOE
GPOE Geheime politie in de Sovjet-Unie in de periode 1922-1934, voortgekomen uit de Tsjeka en opgericht ter handhaving van de verworvenheden graaf
graaf Oorspronkelijk een ambtenaar in het Frankische Rijk die de rechterlijke en militaire macht uitoefende in zijn graafschap. In de regel had hij een Graaff, Cornelis Jacob van de
Graaff, Cornelis Jacob van de (1734-1812) Nederlands koloniaal bewindsman, van 1784 tot 1790 gouverneur van de Kaapkolonie. Zijn taak bestond Graaff, Johannes de
Graaff, Johannes de (ca. 1730-1811) Nederlands koloniaal ambtenaar, commandeur van Sint-Eustatius van 1776-81. Bevorderde de rijkdom van het
Graber, Pierre
Graber, Pierre (geb. 1908) Zwitsers politicus, o.a. burgemeester van Lausaune (1946-49) en leider van de kantonsregering van Waadt (1968). Daarnaast Graça Aranha, José Pereira da
Graça Aranha, José Pereira da (1868-1931) Braziliaans schrijver, advocaat en diplomaat. Zijn debuut, de roman 'Canaã' (1901), was een bijna even Gracchus, familie
Gracchus, familie Romeinse familie uit het plebejische geslacht der Sempronii, die twee belangrijke volkstribunen leverde: Tiberius Sempronius Gracchus Graeff van Zuidpolsbroek, Cornelis de
Graeff van Zuidpolsbroek, Cornelis de (1599-1664) Bestuurder van Amsterdam. Was raad, schepen en na 1643 herhaaldelijk burgemeester van Amsterdam, grafheuvelcultuur
grafheuvelcultuur Cultuur in de midden bronstijd (ca. 1600-1200 v.C.) in Midden-Europa. De grafheuvelcultuur ontwikkelde zich uit de Unetice-cu
Grammens, Flor
Grammens, Flor (1899-1985) Vlaams voorman, voerde meer dan 50 jaar actie tegen overtredingen van de taalwetten. G. leerde als leraar te Ronse Gramsci, Antonio
Gramsci, Antonio (1891-1937) Italiaans politicus en maatschappijtheoreticus van marxistische overtuiging. G. was betrokken bij de oprichting der grand tour
grand tour Een rondreis langs de cultuurmonumenten van Europa zoals jonge leden van de Britse, en later ook de Amerikaanse elite die maakten. De grande armée
grande armée (Fr: groot leger) Frans leger van Napoleon I dat tussen 1805 en 1807 vocht tegen Engeland, Oostenrijk, Pruisen en Rusland en in 1807, Grandi, Dino
Grandi, Dino (1895-1988) Italiaans politicus. Grandi was een fascistisch voorman en een der leiders van de Mars naar Rome, die in 1922 Mussolini Grant, Ulysses Simpson
Grant, Ulysses Simpson (1822-1885) Amerikaans generaal en 18e president van de VS. Als opperbevelhebber van de Noordelijke Staten in de Burgero
Granvelle, Antoine Perrenot de
Granvelle, Antoine Perrenot de (1517-1586) Bourgondisch diplomaat in dienst van Karel V en Filips II, kardinaal-aartsbisschop van Mechelen (1561-Granvelle, Nicolas Perrenot de
Granvelle, Nicolas Perrenot de (1484-1550) Bourgondisch diplomaat, raadsheer van Karel V. Betrokken bij diverse internationale vredesonderhandelingen.
Granville, George Leveson-Gower
Granville, George Leveson-Gower (1815-1891) Brits liberaal politicus en vertrouweling van Gladstone. Kamerlid voor de Whigs (1836-46), vervolgens Gratianus, Flavius
Gratianus, Flavius (359-383) Romeins keizer vanaf 375, oudste zoon van Valentinianus I. Bij de dood van zijn vader deelde hij het westelijk rijk met Grau San Martín, Ramón
Grau San Martín, Ramón (1889-1969) Cubaans staatsman, werd in 1933 als voorlopig president geïnstalleerd. Als gevolg van heftige kritiek van de
grauw
grauw Minachtende naam voor de onderste laag van het proletariaat in de Nederlanden. Het grauw moest zich met bedelarij en roof in leven zien te Gravettien
Gravettien Laatpaleolithische cultuur (tussen 26.000 en 21.000 v.C.), genoemd naar La Gravette (Dordogne) die in Frankrijk het Aurignacien opvolgde. Graziani, Rodolfo
Graziani, Rodolfo (1882-1955) Italiaans veldheer en bestuurder. Hij was opperbevelhebber der Italiaanse troepen in Lybië (1930-34), gouverneur van Great Famine
Great Famine Hongersnood in Ierland in 1845-1846 en volgende jaren. De Great Famine werd veroorzaakt door een aardappelziekte die de aardappeloogsten Great Society
Great Society De benaming van een spectaculair pakket van sociale maatregelen dat Lyndon Johnson (1908-1973) in 1964 tijdens de campagne voor Grebbelinie
Grebbelinie De belangrijkste verdedigingswerken van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, in de Gelderse Vallei. Het oudste deel stamt uit 1627. De volledige Greet Hofmans-affaire
Greet Hofmans-affaire Staatsrechtelijke kwestie in Nederland in de jaren 1952-1956. Tijdens een reis naar de VS in 1952 hield koningin Juliana redevoeringen gregoriaanse hervorming
gregoriaanse hervorming Terugdringing van de wereldlijke invloed op kerkelijke zaken in de 11e eeuw, met name tijdens het pontificaat van paus Gregorius van Nazianzus
Gregorius van Nazianzus (329-389) Klein-Aziatisch kerkvader, ook bekend als 'de theoloog'; vriend van Basilius van Cesarea, met wie hij als heil
Gregorius XII
Gregorius XII (eig. Angelo Corrario; ca. 1327-1417) Paus van 1406 tot 1415; beijverde zich voor herstel van de kerkelijke eenheid tijdens het Westers Gregorius XVI
Gregorius XVI (Bartolomeo Cappellari; 1765-1846) Paus van 1831-46. Behoudende paus, die o.a. de filosoof van het liberaal-katholicisme, de Franse Gregorovius, Ferdinand Adolf
Gregorovius, Ferdinand Adolf (pseud. Ferdinand Fuchsmund; 1821-1891) Duits dichter en cultuurhistoricus. Hij studeerde filosofie en theologie, Gretsjko, Andrej Antonovitsj
Gretsjko, Andrej Antonovitsj (1903-1976) Sovjetrussisch maarschalk sinds 1955. Vocht in de Burgeroorlog in de beroemde ruiterij van Boedjonnyj Grévy, François Judith Paul Jules (Jules)
Grévy, François Judith Paul Jules (Jules) (1807-1891) Frans republikeins politicus. Lid Constituerende Vergadering (1848), voorzitter Kamer (Grey, Charles
Grey, Charles (1764-1845) Brits liberaal staatsman. Sinds 1786 lid van het Lagerhuis, waar hij tot de prominente Whigs behoorde. Na een kort ministerschap Grey, Edward
Grey, Edward (1862-1933) Brits liberaal staatsman, lid van het Lagerhuis (1885). Van 1906-16 minister van Buitenlandse Zaken. Streefde voor WO Grey, George
Grey, George (1812-1898) Brits koloniaal bewindsman en ontdekkingsreiziger, maakte een aantal reizen door de binnenlanden van Australië (1837
Grey, Jane
Grey, Jane (1535-1554) Koningin van Engeland van 10 tot 19 juli 1553, dochter van de hertog van Suffolk. Kon aanspraak maken op de troon omdat Grieks vuur
Grieks vuur Een van de eerste vuurwapens. In de 7e eeuw hadden de Byzantijnen al de beschikking over dit geduchte wapen. Hoe de samenstelling Griekse kolonisatie
Griekse kolonisatie (Ca. 750-550 v.C.; ook: archaïsche kolonisatie) Stichting van kolonies, meestal in de vorm van stadstaten, door de Grieken. De Griekse Oudheid
Griekse Oudheid Benaming voor de Griekse wereld vanaf ca. 3000 v.C. tot de 1e eeuw v.C. De vorming van het Griekse volk begon in de helladische Griekse Vrijheidsoorlog
Griekse Vrijheidsoorlog (1821-1829) Griekse opstand tegen de Turkse overheersing die leidde tot de onafhankelijkheid van Griekenland in 1829. grietenij
grietenij Van de 13e tot de 19e eeuw de naam van de plattelandsdistricten in Friesland. Bestuur en rechtspraak werden er uitgeoefend door een grietman grietman
grietman Rechter en bestuurder van een Friese grietenij. Oorspronkelijke betekenis: aanklager (grêta = aanspreken). Werd jaarlijks volgens een toerbeurtsysteem Griffith, Arthur
Griffith, Arthur (1872-1922) Iers staatsman. Was journalist, stichtte de Sinn Fein (1906). Streefde naar Ierse onafhankelijkheid, zij het in de schoot Grigorenko, Pjotr
Grigorenko, Pjotr (1907-87) Sovjetdissident. Grigorenko was een vooraanstaand, tot hij in het begin van de jaren zestig kritiek op zijn land ging uitoefenen. Grimaldi
Grimaldi Adellijke familie afkomstig uit Genua, waarvan sommige leden vorsten waren (986-1731). Verwierf Monaco in 1454. Bij het uitsterven van Grimaldi, Francesco Maria
Grimaldi, Francesco Maria (1618-1663) Italiaans jezuïet; wis-, natuur- en sterrekundige. Ontdekte onafhankelijk van anderen dat lichtstralen enigs
Grinten, W.C.L. van der
Grinten, W.C.L. van der (1913-1994) Nederlands jurist en politicus. Van der Grinten studeerde rechten in Nijmegen, waar hij in 1937 promoveerde
Griquas
Griquas Zuid-Afrikaanse bevolkingsgroep ontstaan uit vermenging van Hottentotten, blanken en gevluchte slaven. Vestigde zich in de tweede helft Grivas, Georgios Theodorus
Grivas, Georgios Theodorus (1898-1974) Grieks generaal, voorstander van de 'einosis' (Cyprus bij Griekenland). Vocht als chef-staf tegen de As-Groen van Prinsterer, Guillaume
Groen van Prinsterer, Guillaume (1801-1876) Nederlands anti-revolutionair staatsman en historicus. Advocaat in Den Haag. Stichtte tijdschrift 'Nederland
Groeneweg, Suzanna (Suze)
Groeneweg, Suzanna (Suze) (1875-1940) Nederlands politica en propagandiste van het socialisme. Begon haar loopbaan als onderwijzeres in Rotterdam.
GroenLinks
GroenLinks Nederlandse politieke partij. GroenLinks ontstond op 24 november 1990 uit een fusie van CPN, PPR, PSP en EVP. De voor de kleinere Groep van Brugge
Groep van Brugge Groep van Britse, voornamelijk Conservatieve, parlementsleden die tegen verdere politieke integratie van de Europese Unie zijn. Groep van Vierentwintig
Groep van Vierentwintig (Groep van 24) De vierentwintig (rijke) Westerse industrielanden die aangesloten zijn bij de Organisatie voor Economisch
Gromyko, Andrej Andrejevitsj
Gromyko, Andrej Andrejevitsj (1909-1989) Sovjetrussisch diplomaat en politicus. Zijn naam werd afgeleid van zijn geboorteplaats Starie Gromyki, Gronchi, Giovanni
Gronchi, Giovanni (1887-1978) Italiaans econoom, jurist en politicus, met De Gasperi een van de oprichters van de Partito Populare, voorloopster Groot Privilege
Groot Privilege Voorrechtsbrief in 1477 door de Staten der Nederlandse gewesten afgedwongen van Maria van Bourgondië in ruil voor hulp in de oorlog Groote, Hubert de
Groot, Hugo de (Grotius; 1583-1645) Nederlands rechtsgeleerde, belangrijk grondlegger van het volkenrecht. Zijn eerste geschrift op dit terrein was
Groot, Saul (Paul) de
Groot, Saul (Paul) de (1899-1986) Nederlands politicus. Leerling-diamantbewerker. Kwam, na politieke activiteiten in België, Duitsland en Frankrijk, Grósz, Károly
Groote, Hubert de (1899-1986) Belgisch politicus. Bekend door zijn vermoedelijke betrokkenheid bij de aanslag op de IJzertoren in maart 1946. In Grootjans, Frans
Groot-Griekenland (Magna Graecia) In de Oudheid benaming voor het deel van Zuid-Italië dat werd gekenmerkt door onafhankelijke Griekse kolonies, Groot-Libanon
Grootjans, Frans (geb. 1922) Belgisch politicus. Grootjans volgde een opleiding aan de Rijkshandelshogeschool te Antwerpen en is voormalig directeur-grootvizier
Groot-Libanon Een in 1920 onder die naam uitgeroepen autonoom gebied, dat samen met een federatie van staten, die later Syrië zouden vormen, h
groot-mogol
groot-mogol Europese benaming voor de keizers van het Moeghal-rijk (1526-1857).
Groot-Nederlandse beweging
Groot-Nederlandse beweging De beweging die streefde naar een culturele en politieke eenheid van de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden. De Groot-Roemenië
Groot-Roemenië Aanduiding voor Roemenië na de gebiedsuitbreiding aan het einde van de Eerste Wereldoorlog. Roemenië verklaarde in 1916 de Groot, Hugo de
grootvizier De hoogste onder de viziers, de belangrijkste militaire en civiele functionarissen in het Osmaanse Rijk.
grootvorst
grootvorst Russische titel, van oorsprong afkomstig uit het vorstendom Kiev, bestemd voor de vorst die in dat gebied de heerschappij over de andere Groot-Griekenland
Grósz, Károly (1930-1996) Hongaars politicus. Grósz werd in 1980 lid van het Centraal Comité' van de Communistische Partij en in 1985 hoofd van Grote Alliantie
Grote Alliantie (Ook: Quadruple Alliantie) 1. Verbond tussen Engeland, Oostenrijk, Pruisen en Rusland, gesloten op 20 november 1815 in Wenen, grote patriottische oorlog
grote patriottische oorlog (Ook: grote vaderlandse oorlog, 1941-1945) Russische benaming voor de oorlog tussen de Sovjet-Unie en nazi-Duitsland, Grote Pier
Grote Pier (eig. Pier van Heemstra; gest. 1520) Fries zeerover in dienst van Karel van Gelre. Schrik van de Zuiderzee; plunderde Medemblik, Alkmaar Grote Sprong Voorwaarts
Grote Sprong Voorwaarts Plan tot geforceerde economische groei in China van 1958 tot 1960. Met de door Mao Zedong (1893-1976) geïnspireerde Grote Trek
Grote Trek Benaming voor de massale verhuizing tussen 1836 en 1838 van ca. 10.000 kolonisten van Nederlandse afkomst, de Boeren, uit de Kaapkolonie Grote Vergadering
Grote Vergadering 1. In 1651 gehouden vergadering van de zeven gewesten in de Haagse Ridderzaal, belegd om zonder ruggespraak tot duidelijke Grotefend, Georg Friedrich
Grotefend, Georg Friedrich (1775-1853) Duits taalgeleerde en classicus. Legde in 1802, zonder kennis van de oosterse talen, de grondslag voor de Grotewohl, Otto
Grotewohl, Otto (1894-1964) Duits politicus. Socialistisch minister van Onderwijs (1922) en minister van Justitie in Brunswijk (1923). Tot 1933 lid grotwoningen
grotwoningen Grotten, spelonken e.d. die als woonplaats gebruikt worden. Waarschijnlijk de oudste woonvorm uit de menselijke geschiedenis. In grotwoningen Grouès, Henri Antoine
Grouès, Henri Antoine (Abbé Pierre; geb. 1912) Frans priester, die voor clochards en andere ontheemden bij Parijs het toevluchtsoord Emmaüs stichtte. Groza, Petru
Groza, Petru (1884-1958) Roemeens politicus en jurist, aanvankelijk conservatief parlementariër (1919-27) en minister; tevens vooraanstaand figuur Gruber, Karl
Gruber, Karl (geb. 1909) Oostenrijks politicus. Verzette zich tegen de 'Anschluss'; tijdens WO II in het verzet. Van 1945-53 minister van Buitenlandse Grundlagenvertrag
Grün, Anastasius (eig. Anton Alexis graaf van Auersperg; 1806-1876) Oostenrijks dichter en politicus. Hij studeerde rechten en filosofie te Graz en Gruuthuse, Heren van
Grundlagenvertrag Verdrag tussen het toenmalige Oost-Duitsland (DDR) en de Bondsrepubliek, gesloten in 1972, waarbij beide staten elkaar staatsrechtelijk Grün, Anastasius
Gruuthuse, Heren van Brugs adellijk geslacht, invloedrijk in de 15e eeuw in de Nederlanden. Bezaten het gruitrecht (gruit was toen een grondstof Gual, Manuel
Gual, Manuel Venezolaans rebel, leidde de opstand van mestiezen en creolen tegen bestuurs- en bel
Guardia (Navarro), Ernesto de la
Guardia (Navarro), Ernesto de la (geb. 1904) President van Panamá van 1956-60. G. was in 1956 kandidaat van de Panamese regeringspartij, de Guardia, Ricardo Adolfo de la
Guardia, Ricardo Adolfo de la (1899-1969) President van Panamá van 1941-45. G. werd president nadat Arnulfo Arias, beschuldigd van dictatoriale Guardia, Tomas
Guardia, Tomas (1832-1882) Costa Ricaans militair en staatsman, vestigde zijn reputatie in de oorlog tegen William Walker (1856) en in de geslaagde Guatémoc
Guatémoc Keizer der Azteken, werd door de Spanjaarden na een langdurige belegering van de hoofdstad Tenochtitlán in 1521 gevangengenomen. Guayaquil-conferentie
Guayaquil-conferentie In 1822 gehouden tussen de Zuid-Amerikaanse vrijheidsstrijders San Martín en Bolívar. Het doel van de G. was het onderzo
Guderian, Heinz
Guderian, Heinz (1888-1954) Duits militair, voorvechter van moderne ideeën over de inzet van pantserwapens die in Duitsland vanaf 1933 werden
Guérin, Daniel
Guérin, Daniel (1904-1988) Frans historicus en publicist. Guérin werd geboren in een welvarend liberaal milieu. Reeds in zijn studententijd toonde Guerrero, Vicente
Guerrero, Vicente (1783-1831) Mexicaans generaal en staatsman, maakte carrière tijdens de onafhankelijkheidsstrijd en verenigde zijn leger met dat Guesclin, Bertrand du
Guesclin, Bertrand du (ca. 1320-1380) Frans legeraanvoerder tijdens de Honderdjarige Oorlog; aanvankelijk bendeleider. Vocht in Spanje aan de
Guevara, Ernesto (Che)
Guevara, Ernesto (Che) (1928-67) Argentijns revolutionair. 'Che' Guevara was een van de belangrijkste ideologen van de Cubaanse Revolutie; hij
Guggiari, José
Guggiari, José President van Paraguay (1928-32). Tijdens G.'s bewind nam het conflict met Bolivia over het bezit van het Chacogebied steeds scherper Guibert van Nogent
Guibert van Nogent (1053-1124) Frans (Latijns) geschiedschrijver en theoloog. Hij was eerst monnik te Saint-Germer-de-Flay (1066), daarna vanaf Guicciardini, Francesco
Guicciardini, Francesco (1483-1540) Italiaans geschiedschrijver en staatsman. Vriend en volgeling van Machiavelli. In dienst van de Medici en de
Guicciardini, Lodovico
Guicciardini, Lodovico (1521-1589) Italiaans historicus. Na zijn studie woonde hij geruime tijd in Nederland, daarna vestigde hij zich te Antwerpen Guido, Josg María
Guido, Josg María (geb. 1910) Argentijns staatsman, werd in 1958 vice-president onder Frondizi. Nadat deze de peronistische partij bij de verkiezingen Guilhem Montanhagol
Guilhem Montanhagol (ca. 1230-ca. 1260) Middeleeuws Provençaals troubadour, die aan het hof van Raimond VII van Toulouse verkeerde. Van hem
Guillaume Sam, Vilbrun
Guillaume Sam, Vilbrun President van Haïti, werd in 1915 gelyncht door een menigte wegens een vermeend aandeel in de moord op een aantal politi
guillotine
guillotine Apparaat waarin met behulp van een valbijl mensen werden onthoofd. Stammend uit de 13e eeuw werd het apparaat in de 18e eeuw verbeterd Guineekust
Guineekust Historische naam van het hele westelijke kustgebied in Afrika van Senegal tot Angola. Westelijk van de delta van de rivier de Niger werd Guise, huis van
Guise, huis van Frans rooms-katholiek hertogelijk geslacht met grote invloed tijdens de godsdienstoorlogen van de 16e eeuw. Stamvader was Claude Guizado, José A. Rámon
Guizado, José A. Rámon Panamees staatsman, won als regeringskandidaat de presidentsverkiezingen in 1952. Begin 1955 werd Guizado uit zijn Guizot, François Pierre Guillaume
Guizot, François Pierre Guillaume (1787-1874) Frans geschiedkundige en protestants staatsman. Introduceerde in 1835 een moderne wetenschappelijke Gulden Vlies, orde van het
Gulden Vlies, orde van het (Toison d'or, ordre de la) Ridderorde in 1430 ingesteld door Filips de Goede van Bourgondië ter gelegenheid van zijn Guldensporenslag
Guldensporenslag Veldslag op 11 juli 1302 uitgevochten in Groeninge, bij Kortrijk, tussen een leger voetvolk, samengesteld uit ambachtslieden en Gulf Co-operation Council
Gulf Co-operation Council (Cooperation Council for the Arab States of the Gulf) Organisatie voor economische, politieke, sociale en militaire same
Gulik
Gulik (Du.: Jülich) Voormalig graafschap (tot 1100) en hertogdom (vanaf 1357) in het Rijnland. Na uitsterven huis Gulik verbonden met Kleef (1511); Gumplowicz, Ludwig
Gumplowicz, Ludwig (1838-1909) Pools/Oostenrijks jurist en politicus, later sociaal-darwinistisch socioloog. Ontwerper van een vorm van conflictsociologie Gunawardena, Philip
Gunawardena, Philip (geb. 1901) Politicus uit Sri Lanka, trotskist en een van de stichters van de Lanka Sama Samaya Party. Voor de oorlog een actief gunboat-diplomacy
gunboat-diplomacy Naam van een politiek die inhoudt dat een mogendheid met behulp van zijn oorlogsvloot de eigen politieke doelstellingen kracht Gunpowder Plot
Gunpowder Plot (Buskruitverraad) Samenzwering van Engelse katholieken om op 5 november 1605 het parlement, tijdens de openingsceremonie door Gurkha's
Gurkha's Benaming voor de Nepalese soldaten in het Brits-Indische leger, die met name faam verwierven in de Sepoy-opstand (1857-1858). De Ghurka's Gürsel, Cemal
Gürsel, Cemal (1895-1966) Turks generaal en politicus. In 1958 opperbevelhebber, maar in 1960 geschorst door A. Menderes. Sociale en economische Gustaaf II Adolf
Gustaaf II Adolf (1594-1632) Beroemdste koning van Zweden (1611-32), die het tot een grote Europese mogendheid maakte. Nam na een overwinning Gustaaf III Adolf
Gustaaf III Adolf (1746-92) Zweeds koning (1771-92), verlicht despoot. Heeft veel gedaan voor de Zweedse literatuur en schreef zelf toneelstukken
Gustaaf IV Adolf
Gustaaf IV Adolf (1778-1837) Zweeds koning (1792-1809), die Finland aan Rusland verloor en in 1809 door de Zweedse Landdag werd afgezet. Bereisde Gustaaf V Adolf
Gustaaf V Adolf (Oscar Gustav Adolf; 1858-1950) Zweeds koning (1907-50), die Zweden buiten WO I en WO II wist te houden. Was als 'Mister Gustaaf' Gustaaf VI Adolf
Gustaaf VI Adolf (Oscar Frederik Wilhelm Olaf Gustav Adolf; 1882-1973) Zoon van koning Gustaaf V en koning van Zweden van 1950 tot 1973.
Gutiérrez Guerra, José
Gutiérrez Guerra, José (1869-1929) Boliviaans staatsman, was gedurende de periode 1917-20 president. In de Tacna-Arica-kwestie huldigde G. het
Gutt, Camille
Gutt, Camille (1884-1971) Belgisch politicus en financier; minister van Financiën (1934-35; 1939-45). Had grote invloed op de regering in Londen. Guzmán Blanco, Antonio
Guttuso, Aldo Renato
Guttuso, Aldo Renato (1912-1987) Italiaans kunstschilder-politicus. Guttuso werd beïnvloed door stromingen als kubisme en expressionisme en o
Guzmán Blanco, Antonio (1829-1899) Venezolaans staatsman. Was tijdens de Federale Oorlogen (1858-63) adviseur van de aanvoerder der liberalen,
Guzmán, Antonio Leocadio
Guzmán, Antonio Leocadio (1801-1884) Venezolaans staatsman, stichtte in 1840 de Liberale Partij. G. was de vader van Antonio G. Blanco.
Gwijde van Dampierre
Gwijde van Dampierre (ca. 1226-1305) Graaf van Vlaanderen (1278-1305). Zegde zijn leenheer, koning Filips IV de Schone van Frankrijk, in 1297
Gwijde van Namen
Gwijde van Namen (ca. 1272-1311) Zoon van Gwijde van Dampierre, graaf van Vlaanderen, en Isabella van Luxemburg. Streed tegen Filips IV de Gyges
Gyges (7e eeuw v.C.) Lydisch krijgsman uit het geslacht der Mermnaden, stootte ca. 687 de laatste vertegenwoordiger van de dynastie der Heracliden Gysi, Gregor
Gysi, Gregor (geb. 1948) Duits politicus. Gysi is afkomstig uit de DDR en werd in 1967 lid van de communistische SED. Hij bouwde al snel de reputatie G-8
Haags Verdrag Frans-Nederlandse overeenkomst gesloten in Den Haag op 16 mei 1795, na de Nederlandse nederlaag tegen Frankrijk en de instelling Haagse vredesconferenties
Haagse vredesconferenties Tweetal conferenties, gehouden in Den Haag in 1899 en 1907, met als doel internationale geschillen voortaan vreedzaam Habakuk
Habakuk (7e eeuw v.C.?) Een van de twaalf kleine profeten van Israël. Waarschuwt voor de ondergang van Juda (het zuidelijke deelrijk) en verkondigt Habash, George
Habash, George (geb. 1925) Palestijns politicus (christen-Arabier). Habash is sinds 1976 de leider van het Volksfront voor de Bevrijding van Palestina. habeas corpus
habeas corpus Bevelschrift dat een gevangene voor de rechter moet worden gebracht ten einde de wettigheid van zijn vrijheidsberoving vast te stellen. Habib Oellah Khan
Habib Oellah Khan (1872-1919) Afghaans heerser, door wiens pro-Britse houding de Britten verzekerd waren van hun belangen in dat gebied, zodat Habib, Philip Charles
Habib, Philip Charles (1920-1992) Amerikaans diplomaat. Habib was de zoon van Libanese immigranten. Als vertrouweling van Henry Kissinger Habsburg
Habsburg Europees vorstenhuis dat met onderbreking van 1273 tot 1806 over het Heilige Roomse Rijk regeerde. De Habsburgers, die hun naam ontlenen Hácha, Emil
Hácha, Emil (1872-1945) Tsjechoslovaaks politicus en jurist, president van het hooggerechtshof van 1925-38. Na het akkoord van München (1938) hadieth
hadieth Overlevering of traditie in de islam. De hadieths vormen de basis van de soenna, naast de koran de belangrijkste bron voor de islamitische wetgeving Hadji Amin el Hoesseini
Hadji Amin el Hoesseini (geb. 1893) Groot-moefti (mufti) van Jeruzalem en het meest invloedrijke lid van het Arab High Committee. Dit comité wer
Hadrianus, muur van
Hadrianus, muur van Verdedigingswal in Noord-Engeland van de Tyne tot de Solway, gebouwd door de Romeinse keizer Hadrianus (reg. 117-138). Hadrianus, Publius Aelius
Hadrianus, Publius Aelius (76-138) Romeins keizer (117-138). Aangenomen zoon van Trajanus; afkomstig uit Spanje. Legde nieuwe grondslag voor Haedui
Haedui (Aedui) Keltische stam tussen Loire en Saône. Door Rome onderworpen na deelname aan de opstand onder Vercingetorix (52-50 v.C.). Eerste Haemstede, Witte van
Haemstede, Witte van (ca. 1280-1321) Bastaardzoon van Floris V van Holland en Anna van Heusden. Zijn halfbroer Jan I van Holland beleende h
Haen, Jan den
Haen, Jan den (1630-1676) Nederlands vlootvoogd, nam deel aan de tocht van De Ruyter naar Denemarken en aan de zeeslag bij Lowestoft (1665). Haerne, Desiderius de
Haerne, Desiderius de (1804-1890) Belgisch priester, politicus en pedagoog. Keerde zich tegen het bewind van koning Willem I en was een der ge
Haersolte, Anthony Frederik Robbert Evert van
Haersolte, Anthony Frederik Robbert Evert van (1756-1830) Nederlands patriot, actief in de Bataafse Omwenteling (1795) en lid van het Uitvoerend Haersolte, Sweder van
Haersolte, Sweder van (1582-1643) Heer van Swaluwenborch; Nederlands politicus, lid der ridderschap van Overijssel en van de Staten-Generaal.
Hafsiden
Hafsiden Berberdynastie die heerste over het oosten van de Maghreb (13e-16e eeuw). Aanvankelijk waren de Hafsiden stadhouders van de Almohaden, Haganah
Haganah (Hebr: verdediging) Illegale joodse militaire organisatie in Palestina, opgericht in 1920 ter bescherming van joodse nederzettingen tegen Arabische Hagar
Hagar Egyptische slavin van Sara en moeder van Abrahams oudste zoon Ismaël (Gen. 16, 21), de stamvader van de Arabieren. Deze noemen de berg hagenpreek
hagenpreek Protestantse eredienst in het open veld, zoals die aan de vooravond van de Opstand in de Nederlanden werden gehouden.
Haghen, Steven van der
Haghen, Steven van der (1563-1624) Nederlands zeevaarder, kwam in 1575 in Spanje terecht, waar hij een avontuurlijk leven leidde. In 1599 ging
Haidar Ali
Haidar Ali (geb. 1585) Perzisch historicus en schrijver van de zgn. 'Ta'rikh-i Haydari', een boek dat in vijf delen de wereldgeschiedenis tot ca. 1550 Haidukken
Haidukken (Heidukken) Slavische vrijheidstrijders, zwervers en rovers in het vroegere Osmaanse Rijk. Veelvuldig in volksballaden bezongen vanwege Haig, Alexander Meigs
Haig, Alexander Meigs (geb. 1924) Amerikaans militair en politicus. Speelde als militair assistent van Kissinger een actieve rol in de Amerikaanse Haig, Douglas
Haig, Douglas (1861-1928) Brits veldmaarschalk; opperbevelhebber Brits expeditieleger (1915-18). Zijn uitputtings- en vernietigingstaktiek t.o.v. Haile Mariam, Mengistu
Haile Mariam, Mengistu (geb. 1937) Ethiopisch militair en staatshoofd. H. werd na zijn militaire opleiding officier bij de te Harar gelegerde Derde Haile Selassie
Haile Selassie (eig. Tafari Makonnen; 1892-1975) Ethiopisch staatsman. Regent (1917-30) voor keizerin Mauditoe, dochter van Menelik II. In 1930 Haiphong-bombardementen
Haiphong-bombardementen Zeer zware bombardementen, door de VS uitgevoerd op de Noordvietnamese havenstad Haiphong, in de laatste fase Hájek, Jirí
Hájek, Jirí (1913-1993) Tsjechoslowaaks politicus. Als anti-fascist en sociaal-democraat bracht Hájek de oorlog in Duitse gevangenschap door. Na hakenkruis
hakenkruis (Ook: swastika) Oud symbool, gevormd door twee armen die aan het eind in de richting van de klok rechthoekig zijn omgebogen. Het hakenkruis Håkon
Håkon I de Goede
Håkon I de Goede (ca. 915-961) Koning van Noorwegen (935-961), jongste zoon van Harald I Hårfager. Håkon was in Engeland christelijk opgevoed Håkon IV
Håkon IV (bijnaam: Gamli = de Oude; 1204-1263), koning van Noorwegen (1217- 63). Culturele bloeiperiode.
Håkon Naam van koningen van Noorwegen.
Håkon VI
Håkon VI (1339-1380) Koning van Noorwegen (1343-80), vanaf 1355 zelfstandig. In 1362 werd hij mederegent in Zweden, waar zijn vader Magnus Håkon VII
Håkon VII (1872-1957), koning van Noorwegen (1905-57). Geboren als prins Karel van Denemarken. Handhaving neutraliteit in WO I gelukt; in WO Haldane, Richard Burdon
Haldane, Richard Burdon (1856-1928) Brits liberaal staatsman; reorganiseerde als minister van Oorlog (1905-12) het leger. Ondernam in 1912 in Haldeman, Harry R. (Bob)
Haldeman, Harry R. (Bob) (1926-1993) Amerikaans politicus. Haldeman was chef-staf van het Witte Huis onder president Richard Nixon ten tijde Halen, Juan van
Halen, Juan van (1790-1864) Spaans militair en revolutionair van Zuidnederlandse afkomst. Na tijdens de napoleontische oorlogen zowel voor als Halen, Simon van
Halen, Simon van (Simon de Mirabello; ca. 1280-1346) Zuidnederlands bankier en politicus, zoon van een Italiaans bankier uit Asti. Als bankier deed Halévy-these
Halévy-these De theorie van de Franse historicus Elie Halévy (1870-1937) dat het ontbreken van een revolutie in Groot-Brittannië in de 19e eeuw
Halicarnassus
Halicarnassus In de Oudheid Griekse havenstad in Carië, de zuidwestkust van Klein-Azië (thans Bodrum). Bloeiperiode in de 4e eeuw v.C. onder Halifax, Charles Montague
Halifax, Charles Montague (1661-1715) Engels staatsman, lid Parlement voor de Whigs vanaf 1689. Beheerde vanaf 1692 onder Willem III de schatkist
Halifax, Edward Frederick Lindley Wood
Halifax, Edward Frederick Lindley Wood (1881-1959) Brits staatsman. Als onderkoning van India (onder de naam lord Irwin; 1925-31) was hij voorstander Halifax, George Savile
Halifax, George Savile (1633-1695) Engels staatsman. Bemiddelde tussen het protestantse parlement en de tot katholicisme neigende Karel II. Tra
Hall, Floris Adriaan van (1791-1866) Nederlands conservatief-liberaal staatsman. Maakte als minister van Financiën (1843-47) door het uitschrijve
Hall, Gijsbert van
Hall, Gijsbert van (1904-1977) Nederlands jurist en politicus, lid Eerste Kamer voor de PvdA (1956-57), burgemeester van Amsterdam (1957-67). halssnoer-affaire
Haller von Hallerstein, Carl
Haller von Hallerstein, Carl (1774-1817) Duits architect en archeoloog, studeerde te Stuttgart en Berlijn bij David Gilly. Meer dan in zijn bouwwerke
Haller, Albrecht von
Haller, Albrecht von (1708-1777) Zwitsers anatoom, natuuronderzoeker en dichter, leerling van Boerhaave, hoogleraar te Göttingen (1736) en Bern Hallstatt-cultuur
Hallstatt-cultuur Keltische cultuur in Midden- en West-Europa in de vroege IJzertijd (ca. 800-450 v.C.), genoemd naar de plaats in Oostenrijk waar Hallstein-doctrine
Hallstein, Walter (1901-1982) Duits politicus (CDU). Leider van de Duitse delegatie voor het Schuman-plan te Parijs, als staatssecretaris van Buitenlandse Hall, Floris Adriaan van
Hallstein-doctrine Uitgangspunt van de buitenlandse politiek van de Duitse Bondsrepubliek, geformuleerd in 1955 door de Westduitse staatssecretaris Hallstein, Walter
halssnoer-affaire (affaire du collier) Geruchtmakende intrige in 1785-86 die de val van het Ancien Régime bespoedigde. Aartsbisschop Louis de Rohan HAMAS
HAMAS HAMAS, Beweging van het Islamitisch Verzet, is de belangrijkste islamistische oppositiegroepering in de door Israël bezette Gazastrook en Hamdaniden
Hamdaniden Arabisch sjiitisch islamitisch vorstengeslacht, regeerde over Aleppo (944-1004) en over Mosoel (tot ca. 978). Hun hof was een cultureel Hamengku Buwono IX
Hamengku Buwono IX (Hamengkubuwono; 1912-1988) Indonesisch politicus, laatste sultan van Djokjakarta (1940). Sultan Hamengku volgde onderwi
Hamilcar Barcas
Hamilcar Barcas (ca. 285-229 v.C.) Carthaags veldheer, vader van Hannibal. Opperbevelhebber in de Eerste Punische Oorlog (264-241 v.C.); moest Hamilton, Alexander
Hamilton, Alexander (1755-1804) Amerikaans politicus en jurist, medeopsteller van de grondwet. Samen met Jay en Madison auteur van de bundel
Hamiten
Hamiten (Ook: Chamiten) Groep Europide volken, oorspronkelijk afkomstig uit Voor-Azië, genoemd naar Cham, de tweede zoon van Noah. Al in de Hammarskjöld, Dag Hjalmar Agne Carl
Hammarskjöld, Dag Hjalmar Agne Carl (1905-1961) Zweeds econoom, politicus en diplomaat, tweede secretaris-generaal van de VN (1953-61). Hammarskjöld, Knut Hjalmar Leonard
Hammarskjöld, Knut Hjalmar Leonard (1862-1953) Zweeds politicus en jurist, vader van Dag Hammarskjöld. Doceerde van 1891-95 aan de universiteit Hammoerapi
Hammoerapi (reg. ca. 1792-1750 v. C.) De belangrijkste koning van het oude Babylonische Rijk. Vanuit Midden-Mesopotamië breidde Hammoerapi Hammoerapi, Codex
Hammoerapi, Codex Wetgeving van Hammoerapi, een Amoritische koning die van ca. 1725-1685 v.C. over Babylonië, Assyrië en Mesopotamië heers
Hampden, John
Hampden, John (1594-1643) Engels politicus, was sinds 1621 lid van het parlement. Beroemd door zijn verzet tegen het 'ship money' (1636), een door Hampton, Fred
Hampton, Fred (ca. 1952-1969) Amerikaans negeractivist, gedood bij een politieoverval op het kantoor der Black Panthers in Chicago. Onderzoek han
han (Jap: leen) Feodaal gebied in Japan. De han werd bestuurd door een daimio, die als een vorst over het autonome gebied heerste. In 1871 hief de Handelingen der apostelen
Handelingen der apostelen (Acta Apostolorum) Boek in het Nieuwe Testament, waarin de verbreiding van het christendom van Jeruzalem tot Rome Handvest van de Verenigde Naties
Handvest van de Verenigde Naties Het grondverdrag waarbij de Verenigde Naties zijn opgericht; ondertekend op 26 juni 1945 en in werking getreden Handvest van Parijs
Handvest van Parijs (Officieel: Handvest van Parijs voor een Nieuw Europa) Politieke verklaring die op 21 november 1990 ondertekend werd tijde
Han-dynastie Chinese dynastie die van 206 v.C. tot 220 n.C. regeerde. De Han-dynastie wist het na de Tsjin-dynastie uiteengevallen rijk te herstellen. Harald
Hani, Chris
Hani, Chris (1942-1993) Zuid-Afrikaans politicus. Hani studeerde Engels en Latijn aan de Fort Hare en Rhodes Universiteit, waar hij lid werd van Hannibal
Hannibal (247-183 v. C.) Carthaags veldheer en staatsman, die gedurende de Tweede Punische Oorlog met opmerkelijk succes optrad tegen de Romeinen. Hanno
Hanno (ca. 500 v.C.) Carthaags zeevaarder. Probeerde langs de westkust om Afrika te varen; strandde waarschijnlijk in de buurt van Sierra Leone. Zijn Hannover, vorstendom
Hannover, vorstendom Duits keurvorstendom, later koninkrijk, dat van 1714-1837 door een personele unie met Groot-Brittannië was verbonden (Hansenne, Michel
Hansen, Hans Christian (1803-1883) Deens architect en archeoloog, die lange tijd in Athene werkte. Hij had daar de leiding bij de wederopbouw Hanssens, Edmond Winnie Victor
Hansenne, Michel (geb. 1940) Belgisch politicus. Hansenne werd in 1974 gekozen tot kamerlid voor de Waalse christen-democraten (PSC) en van Hansen, Hans Christian
Hanssens, Edmond Winnie Victor (1843-1884) Belgisch militair en koloniaal pionier, vertrok in 1882 naar Kongo, waar hij in dienst trad van het Hansson, Per Albin
Hansson, Per Albin (1885-1946) Zweeds socialistisch politicus, werkte zich op in de sociaal-democratische jongerenvereniging en werd in 1918 kamerlid. Hanzestad
Hanzestad Stad die aangesloten was bij de Hanze, een verbond van steden (oorspronkelijk van kooplieden), die door samenwerking trachtten hun gemeenschappelijke Han-dynastie
Harald II Gråfell (Grauwpels; ca. 930-ca. 970) Koning van Noorwegen, kleinzoon van Harald I Hårfager. Tijdens zijn bewind moest hij voortdurend Harald V, koning
Harald Naam van enige koningen van Denemarken en Noorwegen; o.a. Harald Hårfager (Schoonhaar; ca. 863-ca. 936), koning van Noorwegen; voltooide Harald II Gråfell
Harald V, koning (geb. 1937) Koning van Noorwegen. Toen op 17 januari 1991 Koning Olav V op 87-jarige leeftijd aan een hartaanval overleed, nam Harammoskee
Harammoskee Grote moskee te Mekka, einddoel van pelgrimstochten van mohammedanen uit de gehele wereld. Gebouwd in 1570; verbouwd en uitgebreid Haran
Haran (Paddan-Aram; Carrhae) Stad en landstreek aan de Balich in Opper-Mesopotamië. Verblijfplaats van de bijbelse aartsvaders. Gelegen op een Harcourt, William George Granville Venables Vernon
Harcourt, William George Granville Venables Vernon (1827-1904) Brits volkenrechtsgeleerde, journalist en staatsman. Zat sinds 1868 als liberaal Hardenberg, Karl August von
Hardenberg, Karl August von (1750-1822) Pruisisch politicus. Werd tweemaal op last van Napoleon uit de staatsdienst verwijderd. Leidde vele jaren Hardenbroeck, Gijsbert Jan, baron van
Hardenbroeck, Gijsbert Jan, baron van (1720-1788) Nederlands regent. H. bekleedde aanvankelijk diverse ambtelijke functies in de provincie Utrecht, Harding, Warren Gamaliel
Harding, Warren Gamaliel (1865-1923) Amerikaans Republikeins politicus, 28e president (1921-23). Bewerkte Amerika's afzijdigheid van de Volkenbon
Hardy, René
Hardy, René (1911-1987) Frans verzetsleider. Hardy vormde tijdens de Tweede Wereldoorlog een verzetsgroep van spoorwegemployés, die zich onder Haren, Willem van
Haren, Willem van (1710-1768) Nederlands dichter en politicus, broer van Onno Zwier van Haren. Hij was een beschermeling van stadhouder Willem Hargreaves, James
Hargreaves, James (ca. 1710-1778) Engels wever en timmerman, uitvinder van de 'spinning jenny', een naar zijn dochter genoemde spinmachine. haringkaken
haringkaken Verwijderen van ingewanden van haringen en soortgelijke zeevissen, waardoor deze langer houdbaar worden. Ontdekking in 1312 toegeschreven Harlemse rellen
Harlemse rellen Ernstige rellen in juli 1964 in de negerwijk Harlem (New York), waarbij tientallen mensen ernstig gewond raakten en honderden arrestaties Harmegnies, Lucien
Harmegnies, Lucien (1916-1994) Waals politicus. Harmengies was aanvankelijk journalist en werd in 1958 socialistisch kamerlid. Zijn belangrijkste Harmel, Pierre
Harmel, Pierre (geb. 1911) Belgisch rooms-katholiek politicus, werd in 1946 voor de CVP in de Kamer gekozen en speelde hierna een belangrijke Haroen al-Rasjied
Haroen al-Rasjied (ca. 766-809; reg. 786-809) Kalief uit het geslacht der Abbasiden. Heeft Baghdad tot het centrum van de Arabische cultuur gemaakt Harold van Wessex
Harold van Wessex (ca. 1022-1066) Laatste Angelsaksische koning. Na de dood (kinderloos) van Eduard de Belijder (1003-1066) ontstond oorlog
Harriman, William Averell
Harriman, William Averell (1891-1986) Amerikaans grootindustrieel en politicus, zoon van de spoorwegmagnaat Edward Harriman. Kreeg tijdens Harrington, James
Harrington, James (1611-1677) Engels politiek auteur. Met zijn aan Cromwell opgedragen 'The Commonwealth of Oceana' (1656), een werk over
Harrington, Michael
Harrington, Michael (1928-1989) Amerikaans politicus en publicist. Harrington was jarenlang de meest prominente democratische socialist in de VS. Harrison, Benjamin
Harris, Arthur Travers
Harris, Arthur Travers (1892-1984) Brits luchtmaarschalk. Opperbevelhebber Bomber Command (1942-45) (bijnaam: Bomber Harris). Verantwoordelijk
Harris, James
Harris, James (1746-1820) Engels diplomaat. Was achtereenvolgens gezant te Berlijn (1772-76), St.-Petersburg (1777-82) en Den Haag (1784), alwaar Hartling, Poul
Harrison, Benjamin (1833-1901) Amerikaans Republikeins politicus, 23e president (1889-93). Voerde een protectionistische en op handelsexpansie Harrison, William Henry
Harrison, William Henry (1773-1841) Amerikaans militair en politicus, 9e president van de Vereinigde Staten. Van 1800-11 was hij gouverneur van
Hartling, Poul (geb. 1914) Deens politicus, theoloog en publicist, voorzitter van de liberale Venstre-Parti van 1965-77. Hartling vormde een minderheidskabinet Hartwig, Nikolaj
Hartwig, Nikolaj (1855-1914) Russisch diplomaat, gezant in Teheran (1906-09) en Belgrado (1909-14). Overtuigd pan-Slavist; belangrijk aandeel in haruspicium
haruspicium Door Etruskische waarzeggers beoefende methode om de wil van de goden af te leiden uit afmetingen, vorm en kleur van de ingewanden Harvey, William
Harvey, William (1578-1657) Engels arts, hoogleraar anatomie te Londen (1615) en Oxford (1642); lijfarts van Karel I. Ontdekker van de grote bloedsomloop Hasan
Hasan (625-669) Zoon van Fatimah en Ali ibn Aboe Talib, broer van Hoessein, kleinzoon van Mohammed, tweede imam volgens de sjia. Na de dood Hasdrubal
Hasdrubal Naam van verschillende Carthaagse veldheren. O.a.: Hasdrubal (gest 221 v.C.) schoonzoon van Hamilcar Barcas. Bevelhebber in Spanje Hashimoto, Ryutaro
Hashimoto, Ryutaro (geb. 1937) Japans politicus. Hashimoto was in zijn leven onder meer voorzitter van de Commissie voor Sociale en Arbeidsproblemen Hasjimieten-dynastie
Hasjimieten-dynastie Koninklijke familie van de Hidjaaz (Arabië; 1908-1925), Irak (1921-1958) en Jordanië (vanaf 1921). Stichter van deze dynastie Haskalah
Haskalah (Verlichting) Joodse parallel van de Europese geestesstroming van de Verlichting in de 18e en 19e eeuw. Leiders: Mozes Mendelssohn (1729-Hasor
Hasor (Hazor) Stad in Noord-Israël (ten zuiden van het Hulemeer), bekend uit Egyptische bronnen sinds 1800 v.C. en het OT. De Israëli hebben er Hassan I
Hassan I Heersers over Marokko: Hassan I Mawlai al- (1830-1894), sultan van Marokko (1873-94). Kon buitenlandse inmenging in het land nog voorkomen.
Hassan II, koning
Hassan II, koning (geb. 1929) Marokkaans staatshoofd en militair. Hassan, die studeerde aan de Universiteit van Bordeaux, werd in 1957 opperbevelhebber Hasselaar, Kenau Simonsdochter
Hasselaar, Kenau Simonsdochter (1526-1588/89) Legendarische figuur uit het beleg van Haarlem (1572-73). Als gegoede weduwe van een scheepsbouwer Hastings, slag bij
Hastings, slag bij (1066) Slag tussen de Normandiërs onder hertog Willem van Normandië (de Veroveraar) en de Angelsaksen onder koning Harol
Hastings, Warren
Hastings, Warren (1732-1818) Engels koloniaal bestuurder. Eerste gouverneur-generaal van Brits-Indië (1774-85). Consolideerde Engelse machtspositie; Hatsjepsoet
Hatsjepsoet Koningin van de 18e dynastie in Egypte (reg. ca. 1500-ca. 1480 v.C.). Was als weduwe van haar halfbroer Thoetmosis II regentes voor Hatta, Mohammed
Hatta, Mohammed (1902-1980) Indonesisch econoom en politicus. Sloot zich al vroeg aan bij de onafhankelijkheidsbeweging. Geïnterneerd van 1934-Hattoesilis
Hattoesilis (Chattoesilis) Koningen der Hittieten, o.a. Hattoesilis III (gest. 1250 v.C.), koning der Hittieten (ca. 1280-1250 v.C.). Sloot vriendschapsverdrag Haughey, Charles
Haughey, Charles (geb. 1925) Iers politicus. Haughey werd, na een korte maar succesvolle loopbaan in het bedrijfsleven (hij had een accountantskantoor), Haulleville, Prosper de
Haulleville, Prosper de (1830-1898) Belgisch historicus en journalist, korte tijd hoogleraar natuurrecht te Gent. Bepleitte als hoofdredacteur van het Haulthain, Willem de Soete van Laecke, heer van
Haulthain, Willem de Soete van Laecke, heer van (1565-1637) Nederlands admiraal van Zeeuwse afkomst, was al actief bij het beleg van Antw
Hausa
Hausa De naam van een overwegend islamitisch volk in Afrika, woonachtig in Noord-Nigeria en Niger. Het was vooral een volk van handelaars; hun Hauser, Kasper
Hauser, Kasper (1812?-1833) Zich aldus noemende vondeling die in 1828 in Neurenberg opdook. Door de grote belangstelling voor zijn persoon Hausmacht-politiek
Hausmacht-politiek Het streven van de gekozen koningen in het Heilige Roomse Rijk, met name vanaf de Late Middeleeuwen, om hun familiebezit
Haussmann, Georges Eugène baron
Haussmann, Georges Eugène baron (1809-1891) Frans ambtenaar, stadsvernieuwer van Parijs. Wijzigde het stadsbeeld van Parijs drastisch: smalle Havemann, Robert Hans Günther
Havemann, Robert Hans Günther (1910-1982) Oost-Duits chemicus, filosoof en publicist, sinds 1963 opponent van het regime. Lid van de communistische Havenga, Nicolaas Christiaan
Havenga, Nicolaas Christiaan (1882-1957) Zuid-Afrikaans politicus, trouw aanhanger van generaal Hertzog. In diens kabinet was Havenga minister haviken (pol.)
haviken (pol.) Benaming voor politici en andere beleidsmakers die een harde buitenlandse politiek propageren en in het bijzonder gehecht zijn aan Hawke, Robert James Lee (Bob)
Hawke, Robert James Lee (Bob) (geb. 1929) Australisch politicus. Hawke was van 1958 tot 1980 werkzaam voor de Australische vakbonden, in Hawkins, John
Hawkins, John (1532-1595) Engels vlootvoogd en zeerover. Nam samen met Drake en Howard deel aan de vernietiging van de Armada (1588). Moderniseerde Hayes, Rutherford Birchard
Hay, John Milton
Hay, John Milton (1838-1905) Amerikaans Republikeins politicus, jurist en publicist. Van 1861-65 was hij privé-secretaris van president Lincoln. Healey, Denis Winston
Hayes, Rutherford Birchard (1822-1893) Amerikaans jurist en Republikeins politicus, gouverneur van Ohio (1868-72) en 19e president (1877-81). Haynin, Jean de
Haynin, Jean de (1423-95) Heer van Haynin en Louvegnies, nam deel aan de veldtochten van Karel de Stoute. Zijn memoires, geschreven in een Waals Hay-Pauncefote-verdrag
Hay-Pauncefote-verdrag Een in 1901 gesloten verdrag tussen de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken John Milton Hay en de Britse ambassad
Healey, Denis Winston (geb. 1917) Brits politicus, sinds 1945 lid van de Labour Party, vanaf 1952 lid van het Lagerhuis. H. was lid van de Raadgevende Heath, Edward Richard George
Heath, Edward Richard George (geb. 1916) Brits politicus. Edward Richard George Heath werd lid van het Lagerhuis voor de conservatieven in Hébert, Jacques René
Hébert, Jacques René (1757-1794) Frans revolutionair, politicus. Richtte in 1790 het extreme Le Père Duchesne op, een blad dat hij vulde met heftige Hebrang, Andrija
Hebrang, Andrija (1899-1951) Kroatisch politicus, in 1939 secretaris van het Centrale Comité van de Kroatische Communistische Partij en lid van Hebreeën
Hebreeën De nakomelingen van de aartsvader Abraham of diens voorvader Eber (of Heber). De Hebreeën maakten deel uit van de Semitische volken Hecke, Johan Van
Hecke, Johan Van (geb. 1954) Belgisch politicus. Van Hecke studeerde medische sociologie aan de KU Leuven en was gedurende twee jaar (1978-Hedin, Sven Anders
Hedin, Sven Anders (1865-1952) Zweeds ontdekkingsreiziger, maakte tussen 1885 en 1890 reizen door Voor-Azië en bezocht Centraal-Azië (1893-
Hedtoft, Hans
Hedtoft, Hans (1903-1955) Deens politicus, werd in 1935 fractievoorzitter van de sociaal-democratische partij. Tijdens WO II had Hedtoft een belangrijk Hedwig
Hedwig (Hedvigis; 1174-1243) Duits heilige. Beierse gravin, tante van de Heilige Elisabeth van Hongarije, gehuwd met Hendrik I van Silezië, met wie Heemskerck, Coenraad van
Heemskerck, Coenraad van (heer van Achttienhoven; 1646-1702) Nederlands diplomaat, zoon van Johan van H. H. was o.a. gezant in Wenen, Madrid, Heemskerck, Jacob van
Heemskerck, Jacob van (1567-1607) Nederlands vlootvoogd. Nam deel aan Barentsz' derde reis (1596-97), die tot de overwintering op Nova Zembla
Heemskerk, Jan
Heemskerk, Jan (1818-1897) Nederlands politicus en jurist, werd in 1860 lid van de Tweede Kamer, waar hij al spoedig de conservatieven aanvoerde. Heemstra, Schelte van
Heemstra, Schelte van (1807-1864) Nederlands jurist en liberaal politicus; lid Tweede Kamer (1844-48; 1849-50; 1861-64). Behoorde tot de negen
heer
heer (Du: Herr, Fr: Seigneur, Eng: Lord) In de Middeleeuwen staat heer, naargelang de context, voor de leenheer van een vazal, de heer van een domein Heerdt tot Eversberg, Johan Herbert August van
Heerdt tot Eversberg, Johan Herbert August van (1829-1893) Nederlands koloniaal bestuurder; gouverneur van Curaçao (Nederlandse Antillen
heerlijke rechten
heerlijke rechten Tot 1798 het zakelijk recht op overheidsgezag (heerlijkheid) en de heerlijke rechten in engere zin. Iemand die een heerlijkheid bezat heerlijkheid
heerlijkheid Van de Vroege Middeleeuwen tot het einde van het Ancien Régime, het overheidsgezag van een heer, alsook het gebied waarover dat gezag heervaart
heervaart De verplichting van onderdanen en leenmannen om hun heer op krijgstochten te vergezellen of de som om deze verplichting af te kopen. Hefthalitische Hunnen
Hefthalitische Hunnen (Ephtalieten, Witte Hunnen) Centraal-Aziatisch nomadenvolk; bestookten van de 4e tot 6e eeuw herhaaldelijk de oostgrens
Hegedüs, András
Hegedüs, András (geb. 1922) Hongaars politicus, sinds 1944 lid van de Hongaarse communistische partij, in 1949 parlementslid. Onder Dobi en Rákosi Héger, Charles
Héger, Charles (geb. 1902) Belgisch politicus, kamerlid voor de CVP, daarna senator. H. was minister van Landbouw in de kabinetten-Pholien en Heian-periode
Heian-periode Periode in de Japanse geschiedenis (794-1192), genoemd naar de toenmalige hoofdstad Heian. In 794 verplaatste de Japanse keizer Heidweiler, Henricus Augustinus Franciscus
Heidweiler, Henricus Augustinus Franciscus (1929-1989) Surinaams diplomaat en politicus. Na zijn studie rechten aan de universiteit van Nijmegen Heilige Alliantie
Heilige Alliantie Een verbond tussen de vorsten van Rusland, Pruisen en Oostenrijk, gesloten op 26 september 1815. Uiteindelijk ondertekend door Heilige Oorlog
Heilige Oorlog Oorlog tegen een andere religie, bijv. de kruistochten in de Middeleeuwen tegen de overheersing van de islam in Palestina of de islamitische Heilige Roomse Rijk
Heilige Roomse Rijk Vanaf de 12e eeuw de gangbare benaming van het Duitse Rijk dat officieel van 962 tot 1806 bestond. De term ontstond uit de Heilige Synode
Heilige Synode (ook: Allerheiligste synode) Van 1721 tot 1917 vormde de Heilige Synode, ingesteld door tsaar Peter de Grote (reg. 1682-1721), het heiligen
heiligen Heiligen is oorspronkelijk de benaming voor alle christenen. In het huidig spraakgebruik zijn het de christenen die zich op bijzondere wijze Heiligerlee, slag bij
Heiligerlee, slag bij Overwinning op 23 mei 1568 van Lodewijk en Adolf van Nassau, broers van Willem van Oranje, op de Spaanse troepen onder Heimwehr
Heimwehr (Heimatwehr) Rechts-radicale paramilitaire organisatie in Oostenrijk, opgericht in 1919 door Starhemberg. Oriënteerde zich op 'volk en Heinemann, Gustav Walter
Heinemann, Gustav Walter (1899-1976) Duits politicus. Behoorde tot de Bekennende Kirche en was medeoprichter van de CDU. Minister van Justitie Heinsius, Anthonie
Heinsius, Anthonie (1641-1720) Hollands staatsman. Raadpensionaris van Holland sinds 1689. Medestander in de Europese politiek van Willem I
Hekerens
Hekerens Een van de partijen tijdens de middeleeuwse partijtwisten in Gelderland, genoemd naar de leider Frederik van de Ese, heer van Hekeren (hekserij
hekserij Verzamelnaam voor alle vormen van het geloof dat mensen elkaar met bovennatuurlijke middelen schade kunnen berokkenen. De heks is de Heldring, Otto Gerhard
Heldring, Otto Gerhard (1804-1876) Nederlands Hervormd predikant te Hemmen (Betuwe). Stimuleerde als aanhanger van het Réveil de oprichting Heldt, Bernardus Hermanus
Heldt, Bernardus Hermanus (1841-1914) Nederlands liberaal politicus, oorspronkelijk meubelmaker. Oprichter van het Algemeen Nederlands Werkliedenv
Helena (heilige)
Helena (heilige) (ca 225-ca. 330) Moeder van keizer Constantijn. Door haar echtgenoot, keizer Constantius Chlorus in 292 om politieke redenen aan Helfferich, Karl
Helfferich, Karl (1872-1924) Duits politicus en financieel deskundige, werd in 1915 staatssecretaris van Financiën. Van mei 1916 tot november 1917 Helfrich, Conrad Emil Lambert
Helfrich, Conrad Emil Lambert (1886-1962) Nederlands vlootvoogd, was vanaf 1939 commandant van de zeemacht in Nederlands-Indië en hoofd Helicon
Helicon Bosrijk gebergte in Boeotia (1785 m), volgens de Grieken de verblijfplaats der negen Muzen. Ook de bron Hippocrene bevond zich hier.
Heliogabalus
Heliogabalus (Elagabalus; 202-222) Romeins keizer (218-22). Geboren als Varius Avitus in Syrië, diende als zonnepriester in Emesa. Leed aan godsdienstwaanzin Heliopolis
Heliopolis (Gr.: zonnestad) Griekse naam voor de oud-Egyptische stad Misr al-Jadida; noordoostelijk van het huidige Caïro. Godsdienstig centrum Helladische periode
Helladische periode Het Bronzen Tijdperk in Griekenland, van ca. 2500-1100 v.C. Het laat-Helladisch valt samen met de Myceense tijd.
Hellas
Hellas Oorspronkelijke benaming voor een kleine landstreek in Noord- Griekenland. In de 8e eeuw v.C. werd het de naam voor Griekenland ten zuiden hellenisme
hellenisme De periode in de geschiedenis van Griekenland, Egypte en Voor-Azië, tussen de dood van Alexander de Grote (323 v.C.) en de Romeinse Helleputte, Joris
Helleputte, Joris (1852-1925) Belgisch rooms-katholieke politicus en ingenieur, hoogleraar bouwkunde te Leuven. Helleputte was oprichter van de helmteken
helmteken Kenteken, op de helm aangebracht om de gepantserde strijder te identificeren, daterend uit de 13e eeuw. Is in de heraldiek een het geslacht Heloïse
Heloïse (ca. 1098-1164) Geliefde van de filosoof Abélard, die zij in het geheim huwde en een zoon schonk. Na de ontdekking werd Abélard gewelddadig heloten
heloten In de Oudheid de inheemse bewoners van Laconië en Messenië op de Peloponnesus, die na de onderwerping door Sparta permanent in een Hélou, Charles
Hélou, Charles (geb. 1912) Libanees maronitisch politicus en jurist, president van 1964-70. In de jaren dertig en veertig was hij een vooraanstaand Helsinki, Slotakte van
Helsinki, Slotakte van Na afloop van de Conferentie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (CVSE) op 1 augustus 1975 ondertekend document Helvetii
Helvetii Keltische stam oorspronkelijk woonachtig in Zuidwest-Duitsland; vestigde zich ca. 200 v.C. in West-Zwitserland. Ingelijfd bij het Romeinse Hembyze, Jan van
Hembyze, Jan van (1517-1584) Radicaal calvinistenleider in Gent. Speelde met Petrus Dathenus een belangrijke rol tijdens de Opstand. Werd in 1578 Hemelrijck, Maurice van
Hemelrijck, Maurice van (1901-1964) Belgisch rooms-katholiek politicus en jurist, senator van 1949-64. In 1958 speelde Van H. als minister van Hemels Koninkrijk van de Grote Vrede
Hemels Koninkrijk van de Grote Vrede (T'ai-p'ing T'ièn-kwo; Taiping Tianguo, py.) Naam van een Chinese rebellendynastie die van 1851 tot 1864 Henderson, Arthur
Henderson, Arthur (1863-1935) Brits socialistisch politicus. Klom als arbeider op en had vanaf 1903 zitting in het Lagerhuis als Labour-afgevaardigde, Hendrik Casimir I
Hendrik Casimir I (1612-1640) Nederlands veldheer, graaf van Nassau-Dietz. Hij volgde in 1632 zijn vader Ernst Casimir als stadhouder van Friesland Hendrik Casimir II
Hendrik Casimir II (1657-1697) Graaf van Nassau-Dietz, Nederlands veldheer, stadhouder van Friesland, Groningen en Drenthe (1664-97) als opvolger Hendrik de Leeuw
Hendrik de Leeuw (1129-1195) Hertog van Saksen (1139-80) en Beieren (1154-80), zoon van Hendrik de Trotse. Kreeg van Frederik I Barbarossa Hendrik de Zeevaarder
Hendrik de Zeevaarder (1394-1460) Prins van Portugal, vierde zoon van koning Johan I. Groot aandeel bij de verovering van Ceuta in Marokko (Hendrik I Beauclerc (Engeland)
Hendrik I (Brabant) (1165-1235) Hertog van Brabant (vanaf 1190), opvolger van Godfried III. Maakte begin met de beheersing van het gebied tussen Hendrik I (Frankrijk)
Hendrik I (Frankrijk) (1008-1060) Koning van Frankrijk (1031-60), zoon van Robert II de Vrome van Frankrijk en Constance van Aquitanië en klei
Hendrik I (Limburg)
Hendrik I (Limburg) (gest. 1119) Hertog van Limburg en graaf van Aarlen (sinds 1082). Kreeg als beloning voor zijn steun aan keizer Hendrik IV de Hendrik II de Heilige (Duitse Rijk)
Hendrik I Beauclerc (Engeland) (1069-1135) Koning van Engeland (1100-35). Jongste zoon van Willem de Veroveraar, opvolger van Willem II Rufus. Hendrik I de Vogelaar (Duitse Rijk)
Hendrik I de Vogelaar (Duitse Rijk) (ca. 875-936) Rooms-Koning (919-36), hertog van Saksen (912-36). Opvolger van Koenraad I. Verkreeg bijnaam Hendrik I (Brabant)
Hendrik II (Brabant) (1207-1248) Hertog van Brabant (vanaf 1235), opvolger van Hendrik I. Zette expansiepolitiek voort. Belangrijke invloed in Holland Hendrik II (Frankrijk)
Hendrik II (Frankrijk) (1519-1559) Koning van Frankrijk (1547-59), opvolger van Frans I. Gedomineerd door zijn vrouw Catharina de Médicis en zi
Hendrik II (Limburg)
Hendrik II (Limburg) Zoon van Walram II (aan wie keizer Lotharius in 1128 de hertogstitel had geschonken); hertog van Limburg van 1139 tot 1167 Hendrik III (Duitse Rijk)
Hendrik II de Heilige (Duitse Rijk) (973-1024) Rooms-Koning (1002-24), keizer (1014-24), hertog van Beieren (995-1003). Opvolger van Otto III. Hendrik II Plantagenet (Engeland)
Hendrik II Plantagenet (Engeland) (1133-1189) Koning van Engeland (1154-89), hertog van Normandië (vanaf 1150). Opvolger van Stephen van Hendrik II (Brabant)
Hendrik III (Duitse Rijk) (1017-1056) Rooms-Koning (1039-56), keizer (1046-56), koning van Bourgondië (1039-56), hertog van Beieren (1027-42
Hendrik III (Engeland)
Hendrik III (Engeland) (1207-1272) Koning van Engeland (1216-72), opvolger van Jan zonder Land. De mislukking van zijn ambitieuze en geldversli
Hendrik III (Frankrijk)
Hendrik III (Frankrijk) (1551-1589) Koning van Frankrijk (1574-89), opvolger van Karel IX. Regeerde in de laatste jaren van de godsdienstoorloge
Hendrik III (Limburg)
Hendrik III (Limburg) Zoon van Hendrik II; hertog van Limburg en graaf van Aarlen van 1167 tot 1221. Hij raakte in strijd met Brabant over het bezit Hendrik IV Bolingbroke (Engeland)
Hendrik IV (Duitse Rijk)
Hendrik IV (Duitse Rijk) (1050-1106) Rooms-Koning (1056-1106), keizer (1084-1106). Opvolger van zijn vader Hendrik III. Tot 1065 onder regentscha
Hendrik IV (Frankrijk)
Hendrik IV (Frankrijk) (1553-1610, reg. 1589-1610) De eerste Franse vorst uit het huis Bourbon. Toen hij aan de regering kwam, woedden de godsd
Hendrik IV (Limburg)
Hendrik IV (Limburg) Zoon van Walram III; hertog van Limburg en graaf van Berg van 1226 tot 1247. Nam deel aan de kruistocht van Frederik II
Hendrik IV Bolingbroke (Engeland) 1367-1413) Koning van Engeland (1399-1413), eerste uit het huis Lancaster. Veroverde de troon op Richard Hendrik IV de Blinde
Hendrik IV de Blinde (ca. 1112-1196) Graaf van Luxemburg en Namen (1136-96). Machtig vorst, maar raakte aan het eind van zijn regering Namen
Hendrik V (Duitse Rijk)
Hendrik V (Duitse Rijk) (1081/1088-1125) Rooms-Koning (1098-1124; officieel 1106), keizer (1111-25). Opvolger van Hendrik IV. Moest uiteindelijk
Hendrik V (Engeland)
Hendrik V (Engeland) (1387-1422) Koning van Engeland (1413-22). Onderdrukte een opstand van de Lollards. Behaalde tijdens de Honderdjarige Hendrik van Nassau
Hendrik van Nassau (1550-1574) Graaf van Nassau-Dillenburg, jongste broer van Willem van Oranje. Nam in het hugenotenleger van Condé met Hendrik van Nassau-Dillenburg en Dietz
Hendrik van Nassau-Dillenburg en Dietz (1483-1538) Nederlands veldheer, graaf van Nassau. Erfde van zijn oom Engelbert van Nassau diens Nederlandse Hendrik VI (Duitse Rijk)
Hendrik VI (Duitse Rijk) (1165-1197) Rooms-Koning (1169-97; officieel 1190), keizer (1191-97). Opvolger van zijn vader Frederik I Barbarossa. Hendrik VI (Engeland)
Hendrik VI (Engeland) (1421-1471) Koning van Engeland (1422-61; 1470-71). Opvolger van Hendrik V. Uitgeroepen tot koning van Frankrijk (1422;
Hendrik VII (Duitse Rijk)
Hendrik VII (Duitse Rijk) (ca. 1274-1313) Rooms-Koning (1308-13), keizer (1312-13), graaf van Luxemburg (sinds 1288 als Hendrik IV). Opvolger Hendrik VII (Engeland)
Hendrik VII (Engeland) (1457-1509) Koning van Engeland (1485-1509). Versloeg en doodde koning Richard III bij Bosworth (1485) en liet zich tot
Hendrik VIII (Engeland)
Hendrik VIII (Engeland) (1491-1547) Koning van Engeland van 1509 tot 1547, afkomstig uit het huis Tudor. Tijdens deze lange regeringsperiode Hendrik Willem Frederik
Hendrik Willem Frederik (1820-1879) Prins der Nederlanden, derde zoon van Willem II. Maakte vele zeereizen (vandaar de Zeevaarder genoemd), Hendrik Wladimir Albrecht Ernst
Hendrik Wladimir Albrecht Ernst (1876-1934) Hertog van Mecklenburg-Schwerin, zoon van Friedrich Franz II en Marie van Schwarzburg-Rudolstadt. Hendrik X de Trotse
Hendrik X de Trotse (ca. 1100-1139) Hertog van Beieren (1126-38), Saksen (1137-39) en Toscane (1137-39). Afkomstig uit het geslacht der Welf
Heng Samrin
Heng Samrin (geb. 1934) Cambodjaans politicus. Heng sloot zich in 1959 aan bij de guerrillabeweging Rode Khmer. Binnen deze beweging behoorde Henlein, Konrad
Henlein, Konrad (1898-1945) Tsjechisch politiek leider, stichtte in 1933 het nationaal-socialistisch Sudetendeutsche Heimatfront, later omgevormd Hennepin, Antoine
Hennepin, Antoine (kloosternaam Louis; 1640-ca. 1701) Zuid-Nederlands ontdekkingsreiziger en missionaris. Beschreef als eerste de Niagara watervallen Henríquez y Carvajal, Francisco
Henríquez y Carvajal, Francisco (1859-1935) Dominicaans staatsman en arts, was voorlopig president van de Dominicaanse Republiek in de periode Henry, Patrick
Henry, Patrick (1736-1799) Amerikaans revolutionair, politicus en redenaar. Gekant tegen het Engelse gezag. Befaamde oproep tot verzet: 'Give me Heracliden
Heracliden Dynastie die van 610 tot 711 over Byzantium regeerde. Stichter: Heraclius.
Heraclius
Heraclius (575-641) Keizer van het Byzantijnse Rijk (610-41). Maakte een eind aan het bewind van Phocas. Stichter van de Heracliden-dynastie. Legde Herakleia
Herakleia (Gr.: stad van Heracles) Naam van een aantal steden in de Oudheid waaraan de naam van Heracles verbonden is. O.a. Herakleia Pontike (
heraldiek
heraldiek (Wapenkunde) Wetenschap die zich bezighoudt met de bestudering van het ontstaan, de ontwikkeling en betekenis van wapens en met hun Hérard, Charles Rivière
Hérard, Charles Rivière Haïtiaans politicus, kwam na de 'liberale' revolutie tegen Jean-Pierre Boyer aan het bewind (1843). Toen in 1844 de Domi
heraut
heraut Middeleeuws hoffunctionaris die namens de vorst mededelingen deed en de taak van ceremoniemeester vervulde bij ontvangsten, feesten en herautstuk
herautstuk Figuur op een wapenschild, rechtop in het midden. Er kunnen ook meer herautstukken op voorkomen.
Herculaneum
Herculaneum (It.: Ercolano) Romeins stadje in Campanië tussen de Golf van Napels en de Vesuvius. Reeds in 6e eeuw v.C. door Grieken bewoond Herculano de Carvalho Araújo, Alexandre
Herculano de Carvalho Araújo, Alexandre (1810-1877) Portugees geschiedschrijver, dichter en romancier. Hij was literair autodidact en werd vanwege Heren van Gruuthuse
Heren van Gruuthuse Familienaam van een Brugs adellijk geslacht, dat zijn grootste bloei kende in de 15e eeuw. De Heren van Gruuthuse bezaten herendiensten
herendiensten Verplichte diensten, bijv. leveringen in natura, hand- en spandiensten, die horigen ten behoeve van een heer, zoals de landsheer, de hermandades
hermandades Middeleeuwse Spaanse boeren- en burgerverbonden, die poogden de orde en rust te handhaven en elkaar te beschermen. De eerste hermandad Hermann von Salza
Herman-Michielsens, Lucienne (1926-1995) Vlaams politica. Lucienne Herman-Michielsens studeerde rechten, criminologie en notarieel recht aan Hermes Trismegistos
Hermann von Salza (gest. 1239) Vierde grootmeester van de Duitse Orde (1209-39), die hij ca. 1226 verplaatste van Palestina naar Pruisen (waar Hermannsslacht
Hermannsslacht De veldslag van Arminius in het Teutoburger Wald tegen de Romeinen (9 n.C.) werd sinds de 18e eeuw H. genoemd. Men nam v
Hermans, Cornelis Edouard (Ward)
Hermans, Cornelis Edouard (Ward) (1897-1992) Belgisch politicus. Tijdens de Eerste Wereldoorlog diende Hermans vrijwillig in het Belgisch leger. Herman-Michielsens, Lucienne
Hermes Trismegistos (Gr.: 'de driemaal grote Hermes') Legendarische incarnatie van de Egyptische god Thoth, die onder deze naam opgevat word
Hermocrates
Hermocrates (gest. 407 v.C.) Syracusaans staatsman, leider van de Aristocratische Partij. H. bracht de samenwerking tot stand tussen de Siciliaanse Hermsen, Bernardus Johannes Maria
Hermsen, Bernardus Johannes Maria (1922-1986) Nederlands politicus. Volgde na een MULO- en een boekhoudopleiding het A.C. de Bruyn Instituut Herodes Agrippa
Herodes Agrippa 1. (Agrippa I; Julius Agrippa; 10 v.C.-44 n.C.) Koning over delen en vanaf 41 over het hele rijk van zijn grootvader Herodes I de Herodes Antipas
Herodes Antipas (20 v.C. - 39 n.C.) Bestuurder (tetrarch) van Galilea en Perea, zoon van Herodes I. Huwde zijn schoonzuster Herodias wat de verontwaardiging Herodes I de Grote
Herodes I de Grote (ca. 73-4 v.C.) Koning van het joodse deel van Palestina (reg. 47-4 v.C.), benoemd door de Romeinen. Grote bestuurscapaciteiten Herodianus
Herodianus (ca. 170-ca. 250) Romeins (Grieks) geschiedschrijver, auteur van 'Historiën van het keizerschap na Marcus', een werk in acht delen dat Herodotus
Herodotus (ca. 485-ca. 430 v.C.) Grieks geschiedschrijver uit Halicarnassus. Geldt als 'vader der geschiedenis'. In zijn 'Historiën', waarin hij de geschiedenis Heroïsche tijd
Heroïsche tijd 1. Periode in de geschiedenis van Mesopotamië, ca. 3000-ca. 2000 v.C., waarin volgens de legenden, die enige historische waarheid Herrán, Pedro Alcántara
Herrán, Pedro Alcántara (1800-1872) Colombiaans generaal en staatsman, president van de republiek (1841-43). Tijdens zijn ambtsperiode werd Herrenvolk
Herrenvolk In de nazi-visie het Duitse volk als raciaal superieur aan alle andere volken, in het bijzonder aan de Slaven en joden. Het nationaal-socialisme Herrera, José Joaquín
Herrera, José Joaquín (1792-1854) Mexicaans generaal en staatsman, volgde de afgezette Santa Anna in 1844 op als president. H. werd in 1845 af
Herrera, Juan de
Herrera, Juan de (1530-1597) Een der grootste Spaanse bouwmeesters; had o.m. de leiding over de bouw van het Escorial. Werkte in een stijl die Herrera, Luis Alberto
Herrera, Luis Alberto (1873-1959) Uruguayaans staatsman, nam deel aan de Blanco-opstanden van 1897 en 1904; van 1920 tot zijn dood was hij lei
Herriot, Édouard
Herriot, Édouard (1872-1957) Frans politicus en schrijver. Vooraanstaand leider van de radicaal-socialisten. Burgemeester van Lyon (1905-55), mi
herstelbetalingen
herstelbetalingen Vergoeding van oorlogsschade, door de overwonnene te betalen aan de overwinnaar. In het bijzonder de omvangrijke herstelbetalingen Herter, Christian Archibald
Herter, Christian Archibald (1895-1966) Amerikaans Republikeins politicus. Kwam in 1956 op Buitenlandse Zaken direct onder Dulles, die hij in Hertling, Georg, graaf von
Hertling, Georg, graaf von (1843-1919) Duits wijsgeer en conservatief staatsman; trachtte, uitgaande van zijn katholicisme, tot een christelijke filosofie hertog
hertog Adellijke titel, die oorspronkelijk bij de Germaanse stammen gevoerd werd door een in tijd van oorlog gekozen legeraanvoerder. In het Frankische Hertzberg, Ewald Friedrich
Hertzberg, Ewald Friedrich (1725-1795) Pruisisch staatsman, minister onder Frederik de Grote; sloot in 1763 de vrede van Hubertusburg en had een Hertzog, James Barry Munnik
Hertzog, James Barry Munnik (1866-1942) Zuid-Afrikaans militair, jurist en politicus. Tijdens de Tweede Boerenoorlog leidde hij als generaal van Herverzekeringsverdrag
Herverzekeringsverdrag (Du: Rückversicherungsvertrag) Neutraliteitsverdrag in 1887 tussen Duitsland en Rusland met een looptijd van drie jaar.
Herzfeld, Ernst Emil
Herzfeld, Ernst Emil (1879-1948) Duits archeoloog en historicus. Naast opgravingen in het gebied van de Eufraat en de Tigris heeft H. belangrijk Herzog, Chaim
Herzog, Chaim (1918-1997) Israëlisch politicus. Herzog kwam in 1935 met zijn familie naar Israël. Tijdens WO II diende hij in het Britse leger en Herzog, Enrique
Herzog, Enrique Boliviaans staatsman, won in 1947 de presidentsverkiezingen en formeerde daarna een centrum-linkse coalitie. Om zijn bewind tegen Herzog, Roman
Herzog, Roman (geb. 1934) Duits politicus. Lid van de CDU/CSU. Hij zat van 1973-78 in de bondsdag. Van 1978-83 was hij voorzitter van de CDU. Heseltine, Michael
Heseltine, Michael (geb. 1933) Brits politicus. Heseltine studeerde rechten aan de Universiteit van Oxford, was succesvol in zijn loopbaan bij de uitgeverij Hess, Moses
Hess, Moses (1812-1875) Duits ethisch socialist, bijgenaamd 'Kommunisten-rabbi'. Stichtte in 1841 de (links-hegeliaanse) 'Rheinische Zeitung' en Hess, Rudolf
Hess, Rudolf (1894-1987) Duits nationaal-socialistisch politicus. Officier-vlieger in WO I. Hess werd reeds in 1921 lid van Hitlers NSDAP (lid nr. hetman
hetman (ataman; Duits: Hauptmann) Aanvoerder van het Poolse en Litouwse leger, in de Oekraïne kozakkenleider; gekozen voor het leven, tevens Hettner, Alfred
Hettner, Alfred (1859-1941) Duits geograaf, zette zich in voor eenheid der geografie, zowel fysisch als sociaal. Bekend werk over Rusland en methodologisch Heuraux, Ulises
Heuraux, Ulises (1845-1899) Dominicaans generaal en politicus; president van de republiek (1884-85; 1887-99). Herzag de grondwet. Vooruitgang Heuss, Theodor
Heuss, Theodor (1884-1963) Duits politicus en publicist, eerste president van de Bondsrepubliek Duitsland (1949-59). In 1924 liberaal-democratisch Heutsz, Joannes Benedictus van
Heutsz, Joannes Benedictus van (1851-1924) Nederlands generaal en staatsman. Werd civiel en militair gouverneur van Atjeh (1898-1904) en verwierf Heuvel, Jules van den
Heuvel, Jules van den (1854-1926) Belgisch jurist en katholiek staatsman. Van den Heuvel was medeoprichter van het katholieke weekblad l'Impar
Heyden, Karel van der
Heyden, Karel van der (1826-1900) Nederlands veldheer. Van der Heyden nam o.a. deel aan de expedities tegen Bali (1848 en 1849) en aan de vero
Heydrich, Reinhard
Heydrich, Reinhard (1904-1942) Duits nationaal-socialistisch politicus. Speelde als chef van de Gestapo (sinds 1934) een belangrijke rol in 'de nacht Heyman, Hendrik
Heyman, Hendrik (1879-1958) Vlaams politicus, werd in 1919 christendemocratisch volksvertegenwoordiger (tot 1958). Hij was de eerste voorzitter Heyn, Pieter Pietersz.
Heyn, Pieter Pietersz. (Piet Hein; 1577-1629) Nederlands vlootvoogd. In 1623 trad Heyn in dienst van de West-Indische Compagnie. Zijn hoofdopdr
Heze, Willem van Hoorn, baron van
Heze, Willem van Hoorn, baron van (1533-1580) Nederlands krijgsman, o.a. gouverneur van Brussel. Na de greep naar de macht door Don Juan hidalgo
hidalgo (Sp: hijo-dalgo, zoon van iemand) Lid van de lagere adel in Spanje. De hidalgo was in de Middeleeuwen een vrij man, die vrijgesteld was van Hidalgo y Costilla, Miguel
Hidalgo y Costilla, Miguel (1753-1811) Mexicaans geestelijke en vrijheidsstrijder. Zijn 'grito de Dolores' (kreet uit Dolores) in 1810 betekende het hidjra
hidjra Emigratie van Mohammed en enkele volgelingen uit het vijandige Mekka naar Medina in 622, na een verzoek van enkele inwoners van deze s
Hierges, Gilles de Barlaymont, baron van
Hierges, Gilles de Barlaymont, baron van (gest. 1579) Zuid-Nederlands krijgsman, werd in 1572 stadhouder van Friesland en Gelre en in 1574 plaatsvervangend Hieron
Hieron Naam van twee tirannen van Syracuse. Hieron I (gest. ca. 466 v.C.), tiran van Gela (485-66) en Syracuse (478-66). Breidde invloed uit over Hiëronymus van Cardia
Hiëronymus van Cardia (ca. 354-ca. 250 v.C.) Grieks geschiedschrijver; beschreef de periode der Diadochen tot ca. 272 v.C. (dood Pyrrhus). Enk
Hildebrandslied
Hildebrandslied Oudduits epos, vermoedelijk ontstaan in de tweede helft van de 8e eeuw. Het verhaalt over Hildebrand, wapenmeester van Diederik Hildegard van Bingen
Hildegard van Bingen (1098-1179) Duits abdis, mystica, geleerde, dichteres en componiste. De Benedictijner abdis was stichtster van de kloosters Hilderic
Hilderic (ca. 475-533) Koning der Vandalen (523-30), kleinzoon van Valentianus III. Verbleef lang in Constantinopel als vriend van Justianus I; bevorderde Hilferding, Rudolf
Hilferding, Rudolf (1877-1941) Duits socialistisch theoreticus, politicus en arts. Hilferding ontwikkelde theorieën over monopolievorming en imperialisme Hillery, Patrick J.
Hill, Rowland (1795-1879) Brits onderwijzer die in zijn 'Post Office reform: its importance and practicability' (1837) het revolutionaire idee lanceerde Hilversum-cultuur
Hillery, Patrick J. (geb. 1923) Iers politicus en arts, sinds 1951 lid van het Ierse parlement. H. was enkele malen minister: Onderwijs (1959-65), Industrie Hill, Rowland
Hilversum-cultuur (HVS) Nederlandse cultuur in de Midden bronstijd (ca. 1400-1000 v.C.) Omstreeks 1500 tot ca. 1100 in Vlaanderen, de Belgische Himera
Himera Griekse kolonie in Noord-Sicilië tijdens de Oudheid; gesticht ca. 650 v.C. In 480 v.C. versloegen Gelon van Syracuse en Acragas van Agrigentum Himilco
Himilco (ca. 500 v.C.) Carthaags zeevaarder, deed verslag van zijn reis langs de westkust van Europa (ca. 450 v.C.), waarschijnlijk op zoek naar tin Himjarieten
Himjarieten Stam in Zuid-Arabië, voor het eerst genoemd rond de jaartelling. Heerste over grote delen van Zuid-Arabië en Jemen; hoofdstad Zafar. Himmler, Heinrich
Himmler, Heinrich (1900-1945) Duits nationaal-socialistisch politicus; machtigste man na Hitler. Had aandeel in mislukte Hitler-Putsch (1923). Sinds Hincmar van Reims
Hincmar van Reims (ca. 806-882) Aartsbisschop van Reims (845-82). IJverde voor de concentratie van kerkelijke jurisdictie bij de aartsbisschop en Hindenburg, Paul Ludwig Hans Anton von Beneckendorff
Hindenburg, Paul Ludwig Hans Anton von Beneckendorff (1847-1934) Duits veldheer en staatsman. Nam deel aan Frans-Duitse Oorlog (1870-
Hindoestanen
Hindoestanen Benaming voor de hindoestaanse Surinamers, die in de 19e eeuw tot het begin van de 20ste eeuw als contractarbeiders vanuit Brits-Indië Hipereides
Hipereides (390/89 v.C.-322 v.C.) Atheens redenaar en politicus; leerling van Plato en Isocrates. Steunde Demosthenes' anti-Macedonische politiek. Hipper, Franz von
Hipper, Franz von (1863-1932) Duits admiraal (1912). Bombardeerde tussen 1914 en 1916 herhaaldelijk de oostkust van Engeland vanuit zee. In de Hippias
Hippias (gest. ca. 490 v.C.) Tiran in Athene, volgde samen met zijn broer Hipparchus (vermoord in 514 v.C.) zijn vader Pisistratus ca. 528 op. Met hippiebeweging
hippiebeweging Beweging die rond 1966 ontstond in San Francisco aan de Amerikaanse Westkust. De hippies predikten liefde, een op de oosterse Hippo Regius
Hippo Regius In de Oudheid stad in Noord-Oost-Algerije (ruïnes bij Annaba). Oorspronkelijk een Fenicische kolonie, later residentie van de Numidische Hirohito
Hirohito (1901-1989) Keizer van Japan sinds 1926. Als naam voor zijn regeerperiode koos hij Showa of Schitterende Vrede. In werkelijkheid stond Hirsch Ballin, Ernst Maurits Henricus (Ernst)
Hirsch Ballin, Ernst Maurits Henricus (Ernst) (geb. 1950) Nederlands politicus. Hirsch Ballin, lid van het CDA, was na zijn studie rechten werkzaam Hisjam
Hisjam I
Hisjam I (757-796) Emir van Córdoba van 788-96. Zoon en opvolger van Abd al-Rahmaan I (dynastie der Omajjaden). Onderdrukte een opstand van Hisjam II al-Moe'ajjad
Hisjam II al-Moe'ajjad (ca. 965-ca. 1013) Kalief van Córdoba van 976-1013 (dynastie der Omajjaden). De reële macht lag echter niet in zijn handen, Hisjam III
Hisjam III (975-1036) Laatste Omajjadenkalief van Córdoba (1027-31), gekozen door de groten van Córdoba. Liet echter zijn eerste minister Hakam
Hisjam Naam van drie kaliefen van Córdoba uit het geslacht der Omajjaden.
Hispania
Hispania In de Oudheid de naam voor het huidige Spanje en Portugal. De Grieken noemden dit gebied ook wel Iberia.
Histadroet
Histadroet (voluit ha-Histadroet ha-Kelaliet sjel ha-Owediem be-Jisraeel: Algemende Federatie van Werknemers in Israël) Israëlische vakbond opgericht histoire universelle
histoire universelle (Fr: wereldgeschiedenis) Geschiedschrijving die de geschiedenis van de gehele mensheid als een samenhangend geheel weergeeft. Historikerstreit
Historikerstreit In 1986 begonnen debat van Duitse historici over de rol en de plaats van het nationaal-socialisme in de Duitse geschiedenis. Centrale historisch compromis
historisch compromis Term van de Italiaanse communisten (PCI), waarmee het streven wordt weergegeven om samen te werken met de christen-democ
historisch pyrronisme
historisch pyrronisme Zeventiende-eeuwse stroming die zekere kennis van het verleden onmogelijk achtte. Het historisch pyrronisme, genoemd naa
historische analogie
historische analogie In de archeologie gebruikte methode om de betekenis van prehistorische vondsten te achterhalen. De vondsten worden vergeleken historische geografie
historische geografie Deelwetenschap van de geografie en de geschiedenis, waarin de veranderingen die de mens in de loop der tijd in zijn milieu historische hulpwetenschappen
historische hulpwetenschappen Wetenschappen die eigen methoden en technieken gebruiken om bepaalde historische bronnen te ontsluiten. Bijv. Hitlerjugend
Hitler, Adolf (1889-1945) Duits nationaal-socialistisch leider van het Derde Rijk en dictator, geboren in Oostenrijk. Vocht tijdens WO I als vrijwilliger Hittieten
Hitlerjugend (HJ) Jeugdorganisatie in Duitsland, opgericht in 1926 als onderafdeling van de NSDAP. Doel: ideologische en semi-militaire opvoeding Hitler-Putsch
Hitler-Putsch Poging tot staatsgreep van Hitler (1889-1945) in november 1923 in München, geïnspireerd op Mussolini's Mars naar Rome (1922). De Hitler, Adolf
Hittieten Indo-Europees volk, mogelijk afkomstig uit Zuid-Rusland, dat rond 2000 v.C. Anatolië binnentrok en daar een groot feodaal rijk stichtte. De Hizkia
Hizkia Dertiende koning van het Israëlitische deelrijk Juda (reg. 725-697 v.C.). Trachtte in 705 onder de Assyrische schatplicht uit te komen, wat de Ho Tj'iu-ping
Ho Tj'iu-ping (Huo Qubing; gest. 117 v.C.) Beroemd Chinees generaal uit de Han-dynastie (206 v.C.-220 n.C.); hij heeft zich vooral verdienstelijk gemaakt Ho Tsji-minh
Ho Tsji-minh (eig. Nguyen Tat Thank, later Nguyen Ai Quoc; ca. 1890-1969) Vietnamees politicus. Verbleef na 1914 lange tijd in Europa en was in Hoare, Samuel John Gurney
Hoare, Samuel John Gurney (viscount Templewood; 1880-1959) Brits conservatief politicus, vanaf 1910 lid van het Lagerhuis. Bekleedde tussen Hoeken en Kabeljauwen
Hoeken en Kabeljauwen Groeperingen die elkaar vanaf 1345 tot ca. 1500 bestreden in het graafschap Holland ( Hoekse en Kabeljauwse twisten). Hoekse en Kabeljauwse twisten
Hoekse en Kabeljauwse twisten Partijtwist tussen de Hoeken en de Kabeljauwen, twee groeperingen die elkaar vanaf 1345 tot ca. 1500 bestreden Hoelagoe
Hoelagoe (Hulagoe; ca. 1217-1265) Mongools heerser, kleinzoon van Djengiz Chan. Veroverde Perzië (1256) en Irak (1258; val kalifaat van Bagdad) Hoemayoen
Hoemayoen (1508-1556) Grootmogol, zoon van Baboer, de stichter van de Moeghal-dynastie. Bleek niet in staat de veroveringen van zijn vader in Hoeng Sioe-tsj'wan
Hoeng Sioe-tsj'wan (Hung Xiuquan; 1814-1864) Chinees religieus en politiek leider van de T'ai-p'ing-beweging, die omstreeks het midden van de Hoerrieten
Hoerrieten (Ook: Choerrieten) Volk afkomstig uit Iran dat rond 2000 v.C. Anatolië binnentrok. Onder leiding van een Indo-Iraanse adel (de zgn. marjanni) Hoesein-McMahon-correspondentie
Hoesein, Kamil (ca. 1853-1917) Sultan van Egypte van 1914-17, zoon van Ismaïel. In 1914 werd de Turksgezinde kedive Abbas Hilmi II door de Britten Hoesjang Sjah
Hoesein-McMahon-correspondentie Schriftelijke afspraken over de toekomst van het Midden-Oosten, in 1915 gemaakt door de Arabieren, vertegenwoordigd Hoesein, Kamil
Hoesjang Sjah (reg. 1405-1435) Moslemkoning uit de Ghoeri-dynastie die over Malwa regeerde. Oprichter van enkele moskeeën en het Hindola Mahal-Hoessein
Hoessein (626-680) Zoon van Fatimah en Ali ibn Aboe Talib, kleinzoon van Mohammed, derde imam volgens de sjia. In tegenstelling tot zijn broer Hoessein ibn Ali
Hoessein ibn Ali (1853-1931) In 1916 - na de opstand tegen de Turken - de eerste koning van de Hidjaaz. Maakte met de Engelsen in 1915-16 afsp
Hoesseini, Mohammed Said Amin al-
Hoesseini, Mohammed Said Amin al- (1895-1974) Arabisch religieus leider, groot-moefti van Jeruzalem (1926), voorzitter Opperste Islamitische Hoëvell, Wolter Robert van
Hoëvell, Wolter Robert van (1812-1879) Nederlands liberaal politicus, auteur, predikant in Nederlands-Indië (1836-48). Medeoprichter van het 'Tijds
hof
hof Oorspronkelijk een bij een woning behorend afgesloten stuk grond (bijv. een erf) of een boerenwoning met bijbehorende landerijen. In de Middeleeuwen Hofer, Andreas
Hofer, Andreas (1767-1810) Tirools vrijheidsheld. Leidde opstand tegen Beieren en Frankrijk. Won tweemaal, maar werd uiteindelijk in 1809 verslagen. Hoffa, James Riddle
Hoffa, James Riddle (1921-1975?) Amerikaans vakbondsleider, kwam al zeer vroeg in de vakbeweging via een lokale vervoersbond. H. bleek een Hoffmann, Johannes
Hoffman, Abbie (1936-1989) Amerikaans activist. Hoffman was in de jaren zestig één der voormannen van de Amerikaanse radicale protestbeweging Hofjuden
Hoffmann, Johannes (1890-1967) Duits journalist en politicus, vanaf 1929 hoofdredacteur van de Saarbrücker Landeszeitung. H. ageerde fel tegen Hoffman, Abbie
Hofjuden (Ook: Schutzjuden) Joden die vanwege hun kapitaal of bekwaamheid in dienst waren van een vorst, zoals in veel Duitse staten in de 18e eeuw. hofmeier
hofmeier (Ook: major domus) Oorspronkelijk het hoofd van de huishouding van de Merovingische koning en hoofd van de soldaten te paard. De functie Hofmeyr, Jan Hendrik
Hofmeyr, Jan Hendrik (1845-1909) Zuid-Afrikaans politicus en journalist. Lid Kaapse parlement (1879-95), medeopsteller constitutie. Oprichter van hofvaart
hofvaart In de Middeleeuwen, het vragen van advies inzake een juridisch probleem van een stad aan haar moederstad, de stad welks stadsrecht zij had Hoge Commissaris van de VN voor Vluchtelingen, Bureau van de
Hoge Commissaris van de VN voor Vluchtelingen, Bureau van de (Office of the UN High Commissioner for Refugees, UNHCR) Organisatie Hoge Raad van Adel
Hoge Raad van Adel Hoog college van Staat, ingesteld in 1814 en gevestigd in Den Haag. De Raad heeft o.m. tot taak het geven van advies in alle Hoge Veluwe-conferentie
Hoge Veluwe-conferentie Besprekingen tussen Nederland en de Republiek Indonesië over de toekomst van Nederlands-Indië, gevoerd in april 1946 Hogendorp, Dirk van
Hogendorp, Dirk van (1761-1822) Nederlands krijgsman en politicus; broer van Gijsbert Karel van Hogendorp. Hij pleitte als gezaghebber op Oost-Hogendorp, Gijsbert Karel van
Hogendorp, Gijsbert Karel van (1762-1834) Nederlands politicus en jurist. Koos in 1786 de zijde van de orangisten tegen de democratisch gezinde Hogendorp, Willem van
Hogendorp, Willem van (1795-1838) Nederlands koloniaal bestuurder, oudste zoon van Gijsbert Karel van Hogendorp. Ging als secretaris van Du Hogerbeets, Rombout
Hogerbeets, Rombout (1561-1625) Nederlands jurist en staatsman, pensionaris van Leiden (1590 en 1617) en lid van de Hoge Raad van Holland Hogerhuis
Hogerhuis Het Britse House of Lords, een van de twee kamers van het parlement. De Lords zijn niet gekozen maar hebben zitting in het Hogerhuis Hogerhuis-zaak
Hogerhuis-zaak Geruchtmakende strafzaak in Nederland rond de eeuwwisseling. Na een inbraak met geweldpleging in Britsum werden de drie gebroeders Hohenstaufen
Hohenstaufen Duits vorstengeslacht dat van 1138 tot 1254 over het Heilige Roomse Rijk regeerde. De Hohenstaufen die hun naam ontleenden aan Hohenwart, Karl Sigmund
Hohenwart, Karl Sigmund (1824-1899) Oostenrijks staatsman, werd in 1871 minister-president en minister van Binnenlandse Zaken; in die functies Hohenzollern
Hohenzollern Duits koningshuis dat achtereenvolgens aan de macht was in Brandenburg, Pruisen en het Duitse Keizerrijk. Vanaf 1415 breidden de Hohokam-cultuur
Hohokam-cultuur Indiaanse landbouwcultuur (ca. 300 v.C.-1400 n.C.) in het zuidwesten van de VS. Irrigatiekanalen maakten de verbouw van granen, Holland
Holland 1. Graafschap en gewest in het westen van de Nederlanden, rond 1100 vernoemd naar Holtland, de streek tussen Noordwijk en Haarlem. De hollanditis
Holland, John Philip (1840-1914) Iers-Amerikaans uitvinder. Onderwijzer, week in 1872 uit naar de VS, waar hij zich toelegde op de constructie van Holland, koninkrijk
Holland, koninkrijk (1806-1810) Benaming voor het door Napoleon ingestelde koninkrijk in de Noordelijke Nederlanden onder zijn broer Lodewijk Hollare, Marinus
hollanditis Uit de Verenigde Staten afkomstige term voor het onder druk van de publieke opinie (massale protesten van de vredesbeweging tegen de Hollandse huis
Hollandse huis Gravengeslacht dat van het begin van de 10e eeuw tot 1299 over Holland heerste. De stamvader van het H. was Gerulf, graaf van Kennemerland Hollandse Missie
Hollandse Missie De rooms-katholieke Kerk in de Noordelijke Nederlanden in de periode 1580-1853, toen deze niet door eigen bisschoppen werd
Hollandse Oorlog
Hollandse Oorlog (1672-1678) Oorlog tussen de Republiek der Verenigde Nederlanden en Frankrijk. De absolutistische vorst Lodewijk XIV wilde Hollandse Waterlinie
Hollandse Waterlinie Een stelsel van inundatiewerken en versterkingen, bedoeld om het westen van Nederland te verdedigen tegen een militaire aanval Holland, John Philip
Hollare, Marinus (ook: M. Hollaer; 1575-ca. 1637) Nederlands vlootvoogd. H. diende bij de admiraliteit van Zeeland en nam deel aan de strijd tegen Holocaust
Holocaust (Lett: brandoffer) Vooral Angelsaksische benaming voor de massamoord op de Europese joden tijdens de Tweede Wereldoorlog door het Holstein, Friedrich von
Holst, Johan Jorgen
Holst, Johan Jorgen (1937-1994) Noors politicus. Holst studeerde o.a. aan Columbia University (VS) en werkte aan het Noors Instituut voor Internationale Holtrop, Marius Wilhelm
Holstein, Friedrich von (1837-1909) Duits politicus. Tot het aftreden van Bismarck (1890) diens medewerker op het terrein van buitenlandse zaken
Holtrop, Marius Wilhelm (1902-1988) Nederlands econoom en bankier. Holtrop studeerde economie aan de Gemeentelijke Universiteit van Amsterdam. Holwerda, Jan Hendrik
Holwerda, Jan Hendrik (1873-1951) Nederlands archeoloog. Directeur Rijksmuseum van Oudheden te Leiden (1919-39) en lector prehistorie en Romei
Holyoake, Keith Jacka
Holyoake, Keith Jacka (1904-1983) Nieuw-Zeelands conservatief politicus. Lid Parlement voor de National Party (1932-38; 1943-47). Premier (195
Home Rule
Home Rule Het door Ierse nationalisten eind 19e eeuw nagestreefde zelfbestuur (los van Groot-Brittannië). Onder Ierse druk legde William Gladstone Homestead Act
Homestead Act Amerikaanse wet, na lange strijd door de nieuwe Republikeinse partij tot stand gebracht in 1862, die elk Amerikaans gezinshoofd Homma Masaharoe
Homma Masaharoe (1887-1946) Japans generaal. Bevelhebber invasietroepen op de Filippijnen (1942). Na WO II ter dood veroordeeld wegens formele homo homini lupus
homo homini lupus (Lat: de mens is voor zijn medemens een wolf) Stelling van de Engelse filosoof Thomas Hobbes (1588-1679) ter karakterisering homo novus
homo novus (Lat: nieuwe mens) Iemand die als eerste in zijn familie een hoog staatsambt bekleed.
homobeweging
homobeweging Sociaal-politieke beweging van homoseksuele mannen en vrouwen ter bestrijding van vooroordelen en discriminatie tegen homoseksuelen. Honderd Bloemen-periode
Honderd Bloemen-periode Benaming van een periode van liberalisatie in China in 1956-1957, ontleend aan de slogan 'laat honderd bloemen bloeien,
Honderd Dagen
Honderd Dagen De periode waarin Napoleon I Bonaparte probeerde zijn gezag over Frankrijk te herstellen, nadat hij in 1814 was verslagen en verbannen Honderd Dagen van Hervorming
Honderd Dagen van Hervorming Periode tussen 11 juni en 21 september van 1898, gedurende welke keizer Kwang-su (reg. 1875-1908) meer dan Honderdjarige Oorlog
Honderdjarige Oorlog Reeks conflicten die in de periode 1337-1453 tussen Engeland en Frankrijk werden uitgevochten met als voornaamste inzet
Honecker, Erich
Honecker, Erich (1912-1994) Duits politicus. Honecker werd in 1929 lid van de Kommunistische Partei Deutschlands (KPD) en zat van 1935-45 wegens Hongaarse Opstand
Hongaarse Opstand Opstand van de Hongaarse bevolking tegen het communistische regime en tegen de overheersing door de Sovjet-Unie van Hong
hongertochten
hongertochten Tochten van bewoners van de Randstad van Nederland naar het platteland, ondernomen in de hongerwinter van 1944 om aan voedsel hongerwinter
hongerwinter Benaming voor de winter van 1944-1945 in het toen nog bezette deel van Nederland, het gebied ten noorden van de grote rivieren en Hongi-tochten
Hongi-tochten Roof- en moordtochten per boot, georganiseerd door de Verenigde Oostindische Compagnie in de 17e en 18e eeuw, op de eilanden Honorius, Flavius
Hon-jong (1827-1849) Koning van Korea (1834-49), wiens regering in het teken stond van de strijd tussen het geslacht P'ungyang Cho en het geslac
Honorius, Flavius (384-423) Keizer van het Westromeinse Rijk (395-423), vanaf 393 medekeizer onder zijn vader Theodosius I. Invallen van Visigoten; Hon-jong
Hooff, Johan Frederik Rudolph van
Hooff, Johan Frederik Rudolph van (1755-1816) Nederlands politicus, sloot zich aan bij de patriotten en werd hun leider in Staats-Brabant. Na de hoofs
hoofs 1 Als aan het hof. 2 (Elegant en) hoffelijk. 3 Op idealistische, verfijnde wijze de liefde bezingend.
Hoogerbeets, Rombout
Hoogerbeets, Rombout (1561-1625) Nederlands jurist en staatsman. Werd in 1590 pensionaris van Leiden en in 1596 lid van de Hoge Raad van Holl
Hoover, Herbert Clark (1874-1964) 31e President van de VS (1929-1933). Aanvankelijk mijningenieur en Republikeins politicus; van 1921-28 minis
Hoover, John Edgar
Hoover, John Edgar (1895-1972) Amerikaans ambtenaar. In 1924 werd Hoover directeur van het Bureau of Investigation, dat hij voortvarend reorganiseerde hoplieten
Hoover-moratorium
Hoover-moratorium Door de Amerikaanse president Herbert Hoover (1874-1964) in juni 1931 voorgestelde onderbreking van alle herstelbetalingen Hoover, Herbert Clark
hoplieten (Gr.: zwaarbewapenden) Zwaarbewapend voetvolk, kern van de legers in de Griekse Oudheid. Hun uitrusting, bestaande uit helm, schild, Hoppers, Joachim
Hoppers, Joachim (1523-1576) Nederlands jurist en staatsman, werd in 1554 lid van de Grote Raad van Mechelen en later tevens lid van de Geheime Horemheb
Horemheb (Haremheb; 14e eeuw v.C.) Egyptisch generaal, kreeg grote invloed onder Amenhotep IV (1365-1349/47) en besteeg ca. 1340 zelf als farao horigheid
horigheid Erfelijke onvrijheid van middeleeuwse boeren die gebonden waren aan de grond die zij bewerkten. De horige was geen vrij man, maar ook Hormisdas
Hormisdas I
Hormisdas I (Ormzid I; reg. 272-273 n.C.) Perzische koning uit de Sassanidische dynastie, zoon van Sjapoer I. Zijn bewind werd verzwakt door de Hormisdas II
Hormisdas II (Ormzid II; reg. 302-ca. 309 n.C.) Perzische koning uit de Sassanidische dynastie, zoon en opvolger van Narses. Hormisdas II viel in Hormisdas IV
Hormisdas IV (Ormzid IV; reg. 579-590 n.C.) Perzische koning uit de Sassanidische dynastie, zoon en opvolger van Chosroes I. Tijdens de oorlogen Horne, Filips van Montmorency, graaf van
Hormisdas Naam van vijf Perzische koningen uit de Sassaniden-dynastie.
Horn, Arvid Bernhard (1664-1742) Zweeds militair en staatsman, als generaal en diplomaat in dienst van Karel XII. Na diens dood sloot H. zich aan Horst-Wessel-Lied
Horne, Filips van Montmorency, graaf van (ook: Hoorne; 1524-1568) Nederlands krijgs- en staatsman; vooraanstaand edelman in het begin van Horn, Arvid Bernhard
Horst-Wessel-Lied Lied (1927) dat van 1933-1945 samen met het Deutschlandlied ('Deutschland, Deutschland, über alles') het Duitse volkslied vormde. Horthy, Miklós
Horthy, Miklós (1868-1957) Hongaars admiraal en politicus. Bevelhebber vloot Donaumonarchie in WO I. Rijksbestuurder (1920-44). Na een poging Hosea, koning van Israël
Hosea, koning van Israël (8e eeuw v.C.) Laatste koning van Israël (Noordrijk; reg. ca. 732-723). Zijn streven naar een bondgenootschap met Egypte
Hosea, profeet
Hosea, profeet (8e eeuw v.C.) Profeet van Israël (Noordrijk; ca. 750-722). Het bijbelboek 'Hosea' vertelt o.a. van zijn huwelijk met een ontrouwe vrouw, Hosokawa Masamoto
Hosokawa Masamoto (Masamoto; 1466-1507) Japans staatsman, was minister-president onder sjogun Josjitane (1490-94; 1508-21), die hij in 149
Hossbach-memorandum
Hossbach-memorandum Document van de bijeenkomst op 7 november 1937, waarin Hitler zijn ministers van Buitenlandse Zaken en de militaire Hot Line
Hot Line Rechtstreekse verbinding tussen Washington en Moskou, in 1962 na de Cuba-crisis tot stand gebracht om in noodgevallen snel overleg tussen Houben, Robert Joseph
Houben, Robert Joseph (1905-1992) Belgisch politicus. Na zijn studie in de rechten aan de Katholieke Universiteit van Leuven was Houben advoca
Houphouet-Boigny, Félix
Houphouet-Boigny, Félix (1905-1993) Ivoriaans politicus. Houphouet-Boigny speelde vanaf de Tweede Wereldoorlog een dominerende rol in het House, Edward Mandell
House, Edward Mandell (Colonel House; 1858-1938) Amerikaans kolonel en politicus. Persoonlijk adviseur van president Wilson. Bezocht in 1914 Houten, Samuel van
Houten, Samuel van (1837-1930) Nederlands liberaal politicus en jurist; lid van de Tweede (1869-1894) en de Eerste Kamer (1904-1907). Van H
Houtman, Cornelis de
Houtman, Cornelis de (1565-1599) Nederlands zeevaarder. Leidde de 'Eerste Schipvaert' naar Oost-Indië (1595-97), gefinancierd door Amsterdam
Houtte, Jean Marie Joseph van
Houtte, Jean Marie Joseph van (1907-1991) Belgisch katholiek politicus en jurist. Van Houtte studeerde rechten en was hoogleraar aan de universiteiten
Hoveida, Amir Abbas
Hoveida, Amir Abbas (Howedà; 1919-1979) Iraans premier, tijdens wiens bewind (1965-1977) het land in hoog tempo geïndustrialiseerd en gemode
Howard, Catharina
Howard, Catharina (ca. 1520-1542) Koningin van Engeland (1540-42), vijfde vrouw van Hendrik VIII. Onthoofd op verdenking van overspel.
Howard, Charles
Howard, Charles (1536-1624) Engels vlootvoogd, graaf van Nottingham (1597), verwant aan de Tudors. Leidde de Engelse vloot die de Armada versloeg Howard, John Winston
Howard, John Winston (geb. 1939) Australisch jurist en politicus. Howard was na zijn rechtenstudie enkele jaren werkzaam als advocaat. Sinds 1974 Howard, Luke
Howard, Luke (1772-1864) Engels meteoroloog. Gaf als eerste een verdeling van de wolken in: cirrus, cumulus en stratus (1803). Vormt de grondslag Howe, Sir Geoffrey
Howe, Sir Geoffrey (geb. 1926) Brits politicus. Howe studeerde rechten aan de Universiteit van Cambridge. In 1964 werd hij lid van het parlement Hoxha, Enver
Hoxha, Enver (1908-1985) Albanees communistisch politicus. Studeerde o.a. in Parijs en Brussel. Van 1931-39 leraar. In 1941 voorlopig secretaris Hrawi, Elias
Hrawi, Elias (geb. 1930) Libanees politicus. Hrawi, afkomstig uit een christelijke familie, werd in 1989 president van Libanon, nadat zijn voorganger, Hu Yaobang
Hu Yaobang (1915-89) Chinees politicus. Als telg uit uit een arme boerenfamilie genoot Hu nauwelijks onderwijs. Hij trad in 1933 toe tot de communistische Hua Guofeng
Hua Guofeng (geb. 1921) Chinees politicus. Hua maakte carrière in de communistische partij van de provincie Hunan, werd in 1969 lid van het Centraal Huard, Jean
Huard, Jean (geb. 1928) 104e bisschop van Doornik (Tournai). Volgde in 1977 C.-M. Himmer op. Daarvoor theologisch docent te Aalst, Doornik Huayna Cápac
Huayna Cápac (1475-1525) Koning der Inca's (1493-1525) Veroverde delen van Peru, Ecuador, het hoogland van Bolivia, Noord-Argentinië en Noord-Hubertus
Hubertus (gest. 727) Belgisch heilige. Bisschop van Tongeren (of Maastricht). Verplaatste zijn zetel naar Luik. 'Apostel van de Ardennen' en patroon Hudson, Henry
Hudson, Henry (ca. 1560-1611) Engels zeevaarder en ontdekkingsreiziger. Ging in 1609 met het schip Halve Maen in dienst van de Nederlandse Oost-hugenoten
hugenoten Benaming voor de Franse protestanten, volgelingen van Calvijn, met name in de 16e en 17e eeuw. Zij hadden vooral aanhang onder de Hughes, William Morris
Hughes, William Morris (1864-1952) Brits-Australisch politicus, vervulde verschillende ministerposten. Premier 1915-23. Zijn voorstel tot invoering Hugo Capet
Hugo Capet (ca. 941-996) Graaf van Parijs, hertog van Francië (956-96), koning van Frankrijk (987-96). Vestigde de Capetingische koningsdynastie. Hugo de Grote
Hugo de Grote (ca. 900-956) Graaf van Parijs en hertog van Francië (923-56); vader van Hugo Capet. Machtig heerser van Noord-Frankrijk; legde Hugo van Pierrepont
Hugo van Pierrepont (ca. 1165-1229) Prins-bisschop van Luik (1200-29), gekozen met de steun van de Welfen en de curie; daardoor in botsing m
Hugonet, Guillaume
Hugonet, Guillaume (gest. 1477) Kanselier van Bourgondië (1470-73) en president van de Grote Raad. Als uitvoerder van de politiek van Karel de huismerk
huismerk Doorgaans rechtlijnige figuren die sinds het begin der Middeleeuwen gebruikt werden als eigendomsbewijs voor zowel roerend als onroerend Huisorde van Oranje
Huisorde van Oranje Nederlandse ridderorde, ingesteld in 1905.
Huizinga, Johan
Huizinga, Johan (1872-1945) Nederlands historicus. Huizinga was een van de meest vooraanstaande Nederlandse geschiedschrijvers van de 20e eeuw. Hull, Cordell
Hull, Cordell (1871-1955) Amerikaans Democratisch politicus en jurist. Minister van Buitenlandse Zaken (1933-44) onder Roosevelt; streefde naar Hulst, Abraham van der
Hulst, Abraham van der (1619-1666) Nederlands vlootvoogd. Onderscheidde zich in de slag bij Terheiden (1653). Sneuvelde tijdens de Vierdaagse Hulst, Frans van der
Hulst, Frans van der (eind 15e-begin 16e eeuw) Zuid-Nederlands jurist, raadsheer aan het Hof van Brabant. In 1522 werd hij door Karel V, hoewel Humann, Karl
Humann, Karl (1839-1896) Duits archeoloog, werkzaam in Turkije. Leidde opgravingen in Pergamum (Bergama; 1878-86, ontdekking altaar), Mag
Humbertus
Humbertus (gest. 1061) Rooms-katholiek geestelijke, afkomstig uit Lotharingen. Kardinaal (1050), bisschop van Silva Candida en een van de belangrijkste Humboldt, Alexander von
Humboldt, Alexander von (1769-1859) Duits natuuronderzoeker, broer van Wilhelm von Humboldt. Zijn expeditie met Aimé Bonpland naar Midden- Humboldt, Wilhelm von
Humboldt, Wilhelm von (1767-1835) Veelzijdig Duits geleerde en politicus, broer van Alexander von Humboldt. Wilhelm stichtte in 1810 de Berlij
Humphrey, Hubert Horatio
Humphrey, Hubert Horatio (1911-1978) Amerikaans Democratisch politicus, senator voor Minnesota (1949-65; 1970-77). Bekend als bestrijder van Hun Sen
Hun Sen (geb. 1941) Cambodjaans politicus, ex-officier van de Rode Khmer. Hun Sen staat bekend als een felle vechtersbaas, maar ook als een begenadigd hunebed
hunebed Grafmonument bestaande uit grote zwerfkeien. Hunebedden zijn vanaf ca. 3000 v.C. gebouwd in Noord- en Zuidwest-Europa. Vroeger dacht Hunnen
Hunnen Een aan de Turken verwant nomadisch ruitervolk uit Midden-Azië. Door verplaatsingen van andere Aziatische volkeren werden de Hunnen Hunter, John
Hunter, John Brits koloniaal, van 1795-99 gouverneur van de strafkolonie New South Wales (Australië) als opvolger van Arthur Philipp. Zijn pogingen Huntington, Ellsworth
Huntington, Ellsworth (1876-1947) Amerikaans geograaf, vanaf 1910 hoogleraar aan de Yale University. Bestudeerde de samenhang tussen klimaat,
Hunyadi, János
Hunyadi, János (ca. 1407-1456) Hongaars legeraanvoerder van adellijke komaf. Hij vocht tegen de hussieten en later, als ban van Szöreny (1438) en Hurd, Douglas
Hurd, Douglas geb. 1930) Brits diplomaat en politicus. Hurd was tot 1966 werkzaam binnen de Britse diplomatieke dienst. In 1974 werd hij lid van Hurtado de Mendoza, Andrés
Hurtado de Mendoza, Andrés (tweede markies van Cañete; 1490-1561) Spaans onderkoning van Peru (1555-61). Door een overeenkomst met de Hurtado de Mendoza, Garcia
Hurtado de Mendoza, Garcia (vierde markies van Cañete; 1535-1609) Spaans ontdekkingsreiziger en bestuurder naar wie de Marquesas, een eilandengroep
Hus, Johannes (Jan) (ca. 1370-1415) Boheems priester die vanwege zijn kritiek op de Kerk als ketter werd verbrand. Bestreed vooral de macht van Hutten, Ulrich von
Husák, Gustáv
Husák, Gustáv (1913-1991) Slowaaks politicus. Lid van illegale Slowaakse communistische partij en medeoprichter van de Nationale Raad (1943). Hussein ibn Talal, koning
Hussein ibn Talal, koning (geb. 1935) Koning van Jordanië sinds 1953, kleinzoon van Abdullah ibn Hussein. Gematigd, prowesters georiënteerd politi
Hussein, Saddam
Hussein, Saddam (geb. 1937) Iraaks politicus. Saddam werd in 1957 lid van de Arabisch-nationalistische Baath-partij. Na de omwentelingen in 1958 hussieten
hussieten Aanhangers van Jan Hus (ca. 1370-1415), een hervormingsgezind prediker in Praag. Hij deed aanvallen op de machtsaanmatiging van de hussietenoorlogen
hussietenoorlogen (1419-1436) De oorlogen tussen de hussieten, de volgelingen van de Tsjechische religieus hervormer Jan Hus (1369-1415), en Hus, Johannes (Jan)
Hutten, Ulrich von (1488-1523) Duits humanistisch dichter. Studeerde rechten in Duitsland en Italië, trad in 1517 in dienst van aartsbisschop Albrecht Huynh Tan Phat
Huynh Tan Phat (1913-1989) Vietnamees politicus, theoreticus van het Nationaal Bevrijdingsfront voor Zuid-Vietnam. Tijdens WO II was hij actief Huysmans, Camille
Huysmans, Camille (1871-1968) Belgisch socialistisch politicus, kamerlid van 1910-65. Studeerde Germaanse filologie en na zijn ontslag als leraar Hyde, Douglas
Hyde, Douglas (1860-1949) Iers politicus, schrijver en taalgeleerde. Oprichter van de Gaelic League (1893; uitdraging Ierse taal en cultuur). Eerste Hyksos
Hyksos Semitisch volk, waarschijnlijk afkomstig uit Voor-Azië, dat tussen ca. 1650 en 1552 v.C. over Noord-Egypte en Zuid-Palestina heerste. Door Hymans, Louis Salomon
Hymans, Louis Salomon (1829-1884) Belgisch historicus, letterkundige, journalist en politicus, vader van Paul Hymans. Zijn werk werd gekenmerk
Hymans, Paul
Hymans, Paul (1865-1941) Belgisch liberaal politicus, zoon van Louis Salomon Hymans. Volksvertegenwoordiger (1900), buitengewoon gezant te Hyndman, Henry Mayers
Hyndman, Henry Mayers (1842-1921) Eerste belangrijke Britse marxist; stond echter met Marx en Engels op zeer slechte voet. Organiseerde de Soc
Hyoens, Jan
Hyoens, Jan (ook:Jan Yoens; 1317-1379) Vlaams volksleider, stamde uit een vermogend geslacht van Gentse schippers. In het conflict met Engelan
Hypereides
Hypereides (ca. 390-322 v.C.) Atheens redenaar en politicus. Medestander Demosthenes tegen Macedonië. Omgebracht op bevel van Antipater. Van Hyppolite, Florville
Hyppolite, Florville (1827-1896) Haïtiaans president (1889-96), trachtte de economie te stimuleren door suiker en koffie te exporteren en de infrastructuur Hyrcanië
Hyrcanië Griekse naam voor het gebied tussen het Elboersgebergte en de Kaspische Zee. Hyrcanië behoorde achtereenvolgens aan de Chorasmiërs, Hyrkanus
Hyrkanus (ca. 103-30 v.C.) Makkabees vorst en hogepriester, zoon van Alexander Janneüs. Een slap vorst, die na een eerste regeringsperiode onder Ibáñez del Campo, Carlos