Cultuur N-Z

naamval (casus) Term voor woordvormen die ontstaan door hun grammaticale functie in een zin. Het Nederlands heeft er vier (nominatief, genitief, naamwoordnaamwoord (nomen) Grammaticale term waaronder verbuigbare woorden vallen: het zelfstandig naamwoord (substantief), het bijvoeglijk naamwoord Nabis, LesNabis, Les (Hebr.: profeten) Groep kunstenaars uit het einde van de 19e eeuw. Tot de vaste kern behoorden Sérusier, Denis, Bonnard en Vuillard. Zij Nabokov, Vladimir VladimirovitsjNabokov, Vladimir Vladimirovitsj (1899-1977) Russisch-Amerikaans schrijver. Nabokov verliet de Sovjet-Unie in 1991 en studeerd aan Cambridge. nachtstuknachtstuk Schilderij waarop een tafereel voorkomt onder kunst- of natuurlijk licht. Bekend zijn de werken van Caravaggio en zijn navolgers. Tijdens NachtwachtNachtwacht Beroemd schilderij van Rembrandt, eigenlijk 'Het korporaalschap van kapitein Frans Banning Cocq en luitenant Willem van Ruytenburch' NadarNadar (eig. Gaspard Félix Tournachon, 1820-1910) Frans fotograaf, schilder en schrijver. Was aanvankelijk journalist te Parijs. Begon in 1849 te fotograferen Nadelman, ElieNadelman, Elie (1882-1946) Pools-Amerikaans beeldhouwer, leefde van 1903 tot 1914 in Parijs, daarna in de VS, waar hij voor portretbustes een Nadolny, Sten

Nadolny, Sten (geb. 1942) Duitse romanschrijver, zoon van een schrijversechtpaar. Na zijn universitaire studie was hij enige jaren geschiedenisleraar Naeff, Anthonetta (Top)

Naeff, Anthonetta (Top) (1878-1953) Nederlands schrijfster. Debuteerde met en werd bekend door aantal meisjesboeken (o.a. 'Schoolidyllen', 1900;

Nägeli, Hans Georg

Nägeli, Hans Georg (1773-1836) Zwitsers muziekpedagoog en -uitgever. N. vestigde zich in 1890 te Zürich, waar hij eerst een muziekhandel, later Nagibin, Joeri Markovitsj

Nagibin, Joeri Markovitsj (geb. 1920) Russisch prozaschrijver, vooral bekend door zijn korte verhalen. Zijn eerste verhalenbundels verschenen in W

Nagy, Lajos

Nagy, Lajos (1883-1954) Hongaars schrijver. Hij studeerde o.m. rechten, werkte enige tijd op een advocatenkantoor, maar koos in 1912 een literaire Nahl, Johann August

Nahl, Johann August (1710-1781) Duits (binnenhuis)architect en beeldhouwer. Opgeleid bij zijn vader, de beeldhouwer Johann Samuel Nahl, en b

Nahon, Alice

Nahon, Alice (1896-1933) Belgisch dichteres van zeer sobere, uiterst eenvoudige gedichten, die evenwel een grote gevoeligheid bezitten. Haar poëzie naïeve kunst

naïeve kunst Vormen van kunst gemaakt door niet-professionele kunstenaars. De beeldtaal doet kinderlijk naïef aan, met simpele vormen en heldere naïeve literatuur

naïeve literatuur In Ueber naive und sentimentalische Dichtung (1795) maakt de Duitse schrijver Friedrich Schiller (1759-1805) de tegenstelling tussen Naipaul, Vidiadhar Surajprasad

Naipaul, Vidiadhar Surajprasad (geb. 1932) Een der belangrijkste Engelse prozaschrijvers van dit moment. V.S. Naipaul werd op Trinidad geboren Nakagami, Kenji

Nakagami, Kenji (1946-1992) Japans schrijver. Nakagami werd als buitenechtelijk kind geboren in het milieu van de 'Burakumin', een gediscrimineerde Nakian, Reuben

Nakian, Reuben (geb. 1897) Amerikaans beeldhouwer en schilder. Begon met realistische, expressieve portretten. Vanaf 1940 maakte hij spontane Naljeskovic, Nikola

Naljeskovic, Nikola (1510-1587) Kroatisch astronoom, dichter en toneelschrijver. Zijn belangstelling voor wiskunde en sterrenkunde vond zijn neerslag Namora, Fernando Gonçalves

Namora, Fernando Gonçalves (1919-1989) Portugees schrijver. Hij studeerde medicijnen en was geruime tijd werkzaam als plattelandsarts, waarover Nancarrow, Conlon

Nancarrow, Conlon (1912-1997) Amerikaans-Mexicaans componist. Nancarrow studeerde bij Nicolas Slonimsky, Walter Piston en Roger Sessions.

Nance, Willis (Ray)

Nance, Willis (Ray) (1913-1976) Amerikaans jazztrompettist, violist en zanger. Werkzaam bij Earl Hines en Horac Henderson. Lid van de band van Nanninga, Jacob (Jaap)

Nanninga, Jacob (Jaap) (1904-1962) Nederlands schilder. Zijn vroege werk is enigszins impressionistisch. Na 1947 ontstonden abstracte composi

Nanteuil, Robert

Nanteuil, Robert (1623-1678) Frans tekenaar en graveur, die zich in 1647 in Parijs vestigde, leerling van Abraham Bosse en Philippe de Champaigne. Nanton, Joseph (Tricky Sam)

Nanton, Joseph (Tricky Sam) (1904-1948) Amerikaans jazztrombonist. Vanaf 1926 lid van het orkest van Duke Ellington. Zijn spel was bepalend Naogeorg, Thomas

Naogeorg, Thomas (eig. Thomas Kirchmair of Kirchmeyer; 1511-1563) Duits (Neolatijns) dichter, toneelschrijver, episch dichter en polemist. N. Napoleon, Phil

Napoleon, Phil (geb. 1901) Amerikaans jazztrompettist en bandleider. Bekend als leider van de Original Memphis Five (jaren twintig). Leidde tevens Napolitaanse School

Napolitaanse School Een groep operacomponisten uit de tweede helft der 17e en vrijwel de gehele 18e eeuw, overwegend afkomstig uit of uit de buurt Napolitaanse sext

Napolitaanse sext In de muziek de overmatige sext die in een kleine drieklank in de plaats komt van de kwint. Uitgaande van de kleine drieklank op Narayan, Rasipuram Krishnaswami

Narayan, Rasipuram Krishnaswami (geb. 1906) Indiaas schrijver. In zijn romans en korte verhalen over het moderne India worden de interne culturele Nardini, Pietro

Nardini, Pietro (1722-1793) Italiaans violist en componist. Nardini was een leerling van Tartini (Padua) en werkte een tijd als leraar en vioolvirtuoos narratief

narratief (Lat.: narratio = het vertellen, verhaal) Verhalend, vertellend. `Aristoteles onderscheidde twee genres, het verhalende en het dramatische. Teksten narrenliteratuur

narrenliteratuur Werken waarin narrenfiguren optreden en menselijke dom- of zwakheden aan de kaak worden gesteld. Het genre was vooral populair Narrenschiff, Das

Narrenschiff, Das Een in 1494 door de Duitse jurist en humanist Sebastian Brant (1457-1521) geschreven satirisch dichtwerk, waarin de menselijke narthex

narthex Voorportaal in vroeg-christelijke en Byzantijnse kerken. In de Karolingische en romaanse tijd onderdeel van de westbouw. Ook benaming van Narváez, Luys de

Narváez, Luys de (ca. 1500-na 1550) Spaans vihuelaspeler, van wie slechts bekend is dat hij in 1538 te Valladolid werkzaam was en in 1548 in dienst naschrift

naschrift Geschreven nawoord.

Nash, Frederic Ogden

Nash, Frederic Ogden (1902-1971) Amerikaans dichter; redacteur van The New Yorker. Zijn talrijke humoristisch-kritische gedichten variëren va

Nash, John

Nash, John (1752-1835) Brits architect; inspireerde zich behalve op de klassieken ook op de gotiek en oosterse kunst. Ontwierp te Londen o.m. (vanaf Nash, Paul

Nash, Paul (1889-1946) Brits schilder, aquarellist, graveur en ontwerper en illustrator; maakte in dienst van het Britse gouvernement gedurende WO naslagwerk

naslagwerk Boek(delen) om gegevens in op te zoeken.

Nasoni, Niccolò

Nasoni, Niccolò (ook: Nazzoni, 1691-1773) Italiaans architect, die zich in 1731 in Noord-Portugal vestigde en daar een der leidende barokarchitecten Nastasijevic, Momcilo

Nastasijevic, Momcilo (1894-1938) Servisch dichter, toneelschrijver en prozaïst. Zijn oeuvre bleef beperkt tot twee muziekdrama's, enkele novellen, Nathansen, Henri

Nathansen, Henri (1868-1944) Deens schrijver van joodse afkomst. Hij studeerde rechten en was van 1897-1902 praktiserend advocaat, maar wijdde Nationale Ballet, Het

Nationale Ballet, Het In 1961 in Amsterdam opgericht door Sonia Gaskell met als doel zowel grote historische balletten als werk van Balanchine en nationale hymne

nationale hymne Lied met een sterk patriottische inhoud dat in een natie bij officiële gebeurtenissen gespeeld, resp. gezongen wordt, ook wel volkslied naturalisme (kunst)

naturalisme (kunst) In het algemeen: iedere natuurgetrouwe weergave in de beeldende kunst. Specifiek: de 19e-eeuwse schilderkunst die een reactie naturalisme (lit.)

naturalisme (lit.) Het naturalisme is een uit het realisme voortgekomen literaire stroming die opkwam aan het einde van de 19e eeuw, het eerst in Frankrijk. natuurlyriek

natuurlyriek Lyrisch gedicht waarin de schoonheid van de natuur bezongen wordt of de stemming die de natuur bij de dichter opgeroepen heeft. Een natuurschilderkunst

natuurschilderkunst Het zo getrouw mogelijk weergeven van natuurhistorische onderwerpen, o.m. voor wetenschappelijke doeleinden.

Nat, Yves Philippe

Nat, Yves Philippe (1890-1956) Frans pianist en componist. N. studeerde aan het Parijse conservatorium, waar hij in 1906 een eerste prijs voor pian

Nauman, Bruce

Nauman, Bruce (geb. 1941) Amerikaans beeldend kunstenaar. Aanvankelijk schilder. Werd echter bekend door zijn driedimensionaal werk, dat zeer Navarra, André

Navarra, André (1911-1988) Frans cellist. Navarra gaf zijn eerste cello-concert toen hij elf jaar oud was en onderscheidde zich ook tijdens zijn conservatoriumjaren Navarre, Yves

Navarre, Yves (1940-1994) Frans schrijver. Navarre debuteerde in 1971 met 'Lady Black' en publiceerde sindsdien ieder jaar een nieuwe roman. Een Navarro, Theodore (Fats)

Navarro, Theodore (Fats) (1923-1950) Amerikaans jazztrompettist. Behoorde met Dizzy Gillespie en Miles Davis tot de belangrijkste trompettisten Navez, François-Joseph

Navez, François-Joseph (1787-1869) Belgisch neoclassicistisch schilder van religieuze en historische composities en portretten. Leerling van 1813-Nazareners

Nazareners (ook: Lukasbrüder) Naam (oorspronkelijk spotnaam) van een groep (voornamelijk) Duitse schilders. Richtten in 1809 te Wenen de Lukasbund Nebel, Patrick Marina

Nebel, Patrick Marina (1959-1986) (pseud. Schools) Belgisch popzanger en componist. Was de zanger en componist van de succesvolle Belgische Nedbal, Oskar

Nedbal, Oskar (1874-1930) Tsjechisch componist, dirigent en violist. N. studeerde aan het Praags conservatorium (o.a. bij Dvorák). Hij was tot 1906 Nederduytschen Helicon, Den

Nederduytschen Helicon, Den Een bloemlezing (1610) van ongedrukte gedichten, die veel rederijkerswerk bevat. Zij is te zien als een manifest van Nederlands

Nederlands Tot de Indo-Europese taalfamilie behorende taal, ontstaan uit het West-Germaans. Het Nederlands is sterk beïnvloed door het Latijn, Grieks Nederlands Ballet, het

Nederlands Ballet, het In 1954 in Den Haag onder leiding van Sonia Gaskell met subsidie van de overheid opgezette dansgroep met als basis het o

Nederlands Centrum voor Amateurtoneel

Nederlands Centrum voor Amateurtoneel Stichting ter bevordering van het amateurtoneel in Nederland. Het NCA is gevestigd te Maarssen en kent Nederlands Danstheater

Nederlands Danstheater Tweede balletgezelschap in Nederland, speciaal voor eigentijdse dans. Het werd in 1959 opgericht door Carel Birnie die Nederlands Danstheater 2

Nederlands Danstheater 2 Toen Jiri Kylian vaststelde dat het niveau van zijn ensemble inmiddels zo hoog was, dat afgestudeerden van balletacademi

Nederlands Danstheater 3

Nederlands Danstheater 3 In 1991 stichtte Jiri Kylian onder deze titel een groep waar oudere dansers met hun talent en ervaring, maar niet meer d

Nederlands Instituut voor de Dans (NID)

Nederlands Instituut voor de Dans (NID) Centraal informatie bureau voor alle vormen van dans. Opvolger van het Centraal Dansberaad in Den Haag. Nederlands Theater Instituut

Nederlands Theater Instituut Nederlands stichting, in 1978 voortgekomen uit het samengaan van de Vereniging Het Toneelmuseum, de Stichting Nederlandsch Toneelverbond

Nederlandsch Toneelverbond (KVHNT) Vereniging ter bevordering van het Nederlands toneel, in 1870 opgericht door welgestelde burgers die het Nederlandse Comedie

Nederlandse Comedie Een in 1950 gesticht toneelgezelschap, voortgekomen uit het in 1945 door Cor Hermus opgerichte ensemble Comedia. De Nederlandse Federatie van Beroepsverenigingen van Kunstenaars

Nederlandse Federatie van Beroepsverenigingen van Kunstenaars (sinds 1974 Federatie van Kunstenaarsverenigingen) Orgaan dat de belangen Nederlandse kunst

Nederlandse kunst Culturele uitingen van het Nederlands gebied. Van vroege perioden dateren prehistorische en Romeinse resten. Belangrijke architectuur Neder-Duits

Neder-Duits Verzamelnaam voor een groot aantal op het West-Germaans gebaseerde dialecten, gesproken in Noord-Duitsland tot aan de Poolse grens. Neder-Rijnse kunst

Neder-Rijnse kunst De kunst uit de late gotiek in Gelre (delen van Gelderland, Zuid-Limburg en Duitsland omvattend).

Neefs de Oudere, Pieter

Neefs de Oudere, Pieter (1578-1656) Vlaams schilder van kerkinterieurs, evenals zijn zoon Pieter N. de Jongere (1620-1675). Het werk van vader neepdicht

neepdicht Zeventiende-eeuwse benaming voor een kort, satirisch gedicht waarin met iemand de draak wordt gestoken, waarin iemand een `steek' of neerlandistiek

neerlandistiek Wetenschap van de Nederlandse taal- en letterkunde.

Neer, Aert van der

Neer, Aert van der (ook Aernout; 1603/4-1677) Nederlands schilder, bekend om zijn fantastische landschappen en winterse taferelen met brandende Neer, Eglon Hendrik van der

Neer, Eglon Hendrik van der (1634-1703) Nederlands schilder, zoon van Aert, bekend van gezelschapsstukken, portretten, geïdealiseerde landscha

Nees, Gustaaf Frans (Staf)

Nees, Gustaaf Frans (Staf) (1901-1965) Belgisch beiaardier, organist en componist. Nees studeerde te Mechelen aan het conservatorium en het Lemmens

Negerhollands

Negerhollands Mengtaal (creole) op St.-Thomas, Ste.-Croix en St.-Jan, de zgn. Deense Antillen, in 1917 aan de VS verkocht. Negerhollands ontstond negerkunst

negerkunst De beeldende kunst, met name sculptuur, van bewoners van West-en Centraal-Afrika, een zeer belangrijke inspiratiebron voor de expressionisten Négritude

Négritude Politiek-literaire beweging van Franstalige Afrikaanse en Caribische schrijvers, ontstaan in het begin van de jaren dertig. Streefde naar reveil Negri, Ada

Negri, Ada (1870-1945) Italiaans dichteres. Ze was afkomstig uit een eenvoudig milieu en was enige tijd werkzaam als onderwijzeres. Een ongelukkig Negri, Cesare

Negri, Cesare (bijnaam Il Trombone) (geboren te Milaan 1536 - overleden in 1604): Italiaans danser en dansmeester, auteur van Le Gratie d'Amore Negri, Mario

Negri, Mario (geb. 1916) Italiaans beeldhouwer, studeerde architectuur, maar wijdde zich na WO II aan de beeldende kunst. N. drukt in onrustige maar Negri, Pola

Negri, Pola (eig. Apollonia Chalupiec; 1897-1987) Pools-Amerikaans filmactrice. Werkte in Berlijn, waar ze met Lubitsch o.a. 'Madame Dubarry' (Negulesco, Jean

Negulesco, Jean (1900-1993) Roemeens-Amerikaans filmregisseur. Negulesco begon zijn loopbaan als schilder en decorontwerper in Parijs. In 1927 Neher, Carola

Neher, Carola (1905-40) Duits toneelspeelster. Zij ging in 1926 van haar geboorteplaats München naar Berlijn, waar zij weldra naam maakte met de Neher, Caspar

Neher, Caspar (1897-1962) Duits decorbouwer, wiens vernieuwende ideeën van grote invloed zijn geweest op het hedendaags toneel. Hij was een Neidlinger, Gustav

Neidlinger, Gustav (geb. 1910) Duits operazanger (karakterbariton). N. studeerde te Frankfurt am Main en zong voor WO II te Mainz, Plauen en aan Neizvestny, Ernest Jossifovitsj

Neizvestny, Ernest Jossifovitsj (geb. 1926) Sovjetrussisch beeldhouwer en graficus. Een van de weinige bekende kunstenaars die er, met veel moeite, Nekrasov, Viktor Platonovitsj

Nekrasov, Viktor Platonovitsj (1911-1987) Sovjetrussisch romanschrijver. Publiceerde de aangrijpende oorlogsroman 'In de loopgraven van Stalingrad' Nelson, George

Nelson, George (geb. 1908) Amerikaans ontwerper en architect die studeerde aan de Yale-Universiteit en in Rome. Meer dan in zijn bouwwerken (Nelson, Herbert

Nelson, Herbert (1914-1988) Duits-Amerikaans cabaretier. Nelson maakte deel uit van het befaamde Nelson-cabaret, dat in de dertiger jaren met milde, Nelson, Louis Delisle (Big Eye)

Nelson, Louis Delisle (Big Eye) (1885-1949) Amerikaans jazzklarinettist, een van de beroemdste uit de New Orleans jazz. Speelde te New Orleans Nelson, Ricky

Nelson, Ricky (eig. Eric Hilliard Nelson; 1940-1986) Amerikaans popzanger, gitarist en songwriter. Werd in de late jaren vijftig als tienerster bekend Nelson, Willie

Nelson, Willie (geb. 1933 in Austin, Texas, USA) Amerikaanse singer-songwriter en gitarist. Wordt tot de country gerekend. Begon in 1962, na jarenlang Nelsova, Zara

Nelsova, Zara (geb. 1918) Canadees violoncelliste van Russische afkomst. Nelsova kreeg haar eerste muzieklessen van haar vader, beroepsfluitist. Németh, László

Németh, László (1901-1975) Hongaars schrijver. Was korte tijd schoolarts, wijdde zich daarna geheel aan literatuur. Werd in jaren dertig leidende neoclassicisme

neoclassicisme Stijl in de beeldende kunst, ontstaan in de tweede helft van de 18e eeuw als reactie op de pathetische barok en het speelse rococo. Het neologisme

neologisme (nieuwvorming; Gr.: neos = nieuw, logos = woord) Taalnieuwigheid, nieuw woord, nieuwe betekenis of zegswijze. Naast ontlening (leenwoorden) neoplasticisme

neoplasticisme De abstract-geometrische vormentaal van Mondriaan. Is van grote invloed geweest op de toegepaste kunst.

neorealisme (film)

neorealisme (film) Italiaanse filmstijl die tussen 1942-52 tot befaamde films leidde, waarin op sobere wijze een beeld gegeven werd van de door fascisme neorealisme (filos.)

neorealisme (filos.) Door Moore ingezette Engelse stroming in de filosofie, die teruggaat naar het realisme, als reactie op het aan het eind van de 19e neoromantiek

neoromantiek West-Europese literaire stroming die omstreeks 1900 aansluiting zocht bij de Romantiek. De auteurs der neoromantiek sloten zich af neostijlen

neostijlen Die stijlen in de 19e-eeuwse kunst (vooral in de bouwkunst, maar ook in schilder- en beeldhouwkunst) die een vroegere stijl nabootsen of

neo-impressionisme

neo-impressionisme (ook divisionisme of pointillisme) Stroming in de schilderkunst die ca. 1885 in Frankrijk ontstond; zij kenmerkt zich door het Nero, Franco

Nero, Franco (eig. Franco Sparanero; geb. 1941) Italiaans acteur. Begon als Django in Italiaanse westerns, maar speelde later ook andere genres. Onder Neruda, Pablo

Neruda, Pablo (tot 1946 Eliecer Neftalí Reyes; 1904-1973) Chileens dichter en diplomaat, tussen 1927-38 Chileens consul in India en Spanje. Werd Nerval, Gérard de

Nerval, Gérard de (eig. Gérard Labrunie; 1808-1855) Frans schrijver, groot vertegenwoordiger van literaire groep 'Le petit Cénacle'. Leidde onzeker, Nervi, Pier Luigi

Nervi, Pier Luigi (1891-1979) Italiaans ingenieur en architect. Bouwde vrijwel uitsluitend in gewapend beton, waarmee hij, door de mogelijkheden Nescio

Nescio (1882-1961) Nederlandse schrijver van ironisch, veelal autobiografisch proza. Zijn personages leiden een onconventioneel bestaan, wars van Nesin, Aziz

Nesin, Aziz (1915-1995) Turks schrijver. Nesin gold als de grootste satiricus van de moderne Turkse literatuur. Zijn zeer omvangrijke oeuvre, dat verhalen, Neslo, Alida

Neslo, Alida (geb. 1954) Surinaams, Belgisch actrice en toneelleidster. Neslo verliet in 1974 Suriname om in Antwerpen moderne talen te gaan studeren. Nesterov, Michael Vassiljevitsj

Nesterov, Michael Vassiljevitsj (1862-1942) Russisch schilder. Maakte aanvankelijk deel uit van de 'Peredvizhnik'-groep, die door romantisch religieuze

Neste, Carlo van

Neste, Carlo van (geb. 1914) Belgisch violist. N. studeerde aan het Koninklijk Conservatorium te Brussel en voltooide zijn studie te Parijs bij Jacques Nestroy, Johann Nepomuk

Nestroy, Johann Nepomuk (1801-1862) Oostenrijks acteur en toneelschrijver. Begon 1822 als operazanger, ontwikkelde zich tot gevierd vertolker Nes-Uilkens, Gerarda Eveline van

Nes-Uilkens, Gerarda Eveline van (1877-1952) Nederlands schrijfster van protestants-christelijke realistische romans, die een breed lezerspubliek Nes, Jard van

Nes, Jard van (geb. 1948) Nederlands zangeres (mezzosopraan). Won prijs op Internationaal Vocalistenconcours van Den Bosch (1978) en ontving Netscher, Caspar

Netscher, Caspar (1635/6-1684) Nederlands schilder van portretten en gezelschapsstukken. Naast invloed van Ter Borch is er verwantschap met de Netsjoej, Ivan

Netsjoej, Ivan (eig. Ivan Levitski; 1838-1918) Oekraïens romanschrijver. Zijn eerste roman, 'Twee soldatenvrouwen' (1866), bevat etnografische, romantische netsoeke

netsoeke Oorspronkelijk een sierlijke gordelknoop, behorend bij de Japanse wijze van kleden. Aanvankelijk van hout en dienend om kleine gebruiksvoorwerpen Neudörfer de Oude, Johann

Neudörfer de Oude, Johann (1497-1563) Duits rekenmeester en kalligraaf. Schreef een overzicht van kunstenaars in zijn tijd en boeken over de schri

Neue Künstlervereinigung

Neue Künstlervereinigung In 1909 in Duitsland (München) opgerichte kunstenaarsvereniging. Men wilde een forum om artistieke ideeën uit te wissele

Neuhuys, familie

Neuhuys, familie Nederlandse familie van schilders waarvan de belangrijkste is (Johannes) Albert (1844-1914), schilder, aquarellist, etser en lithograaf. neum

neum In de 9e eeuw in de kloosters ontwikkeld muziekteken dat de beweging van een noot naar de volgende of van een bijbehorende notenreeks weergeeft, Neumann, Robert

Neumann, Robert (1897-1975) Oostenrijks-Engels schrijver. Neumann studeerde in Wenen medicijnen en scheikunde, daarna letteren. Aansluitend Neumann, (Johann) Balthasar

Neumann, (Johann) Balthasar (ca. 1687-1753) Duits architect, een der voormannen van de barok. Bouwde meer dan 70 kerken, waar onder de bedevaartkerk

Neumeier, John

Neumeier, John (geboren te Milwaukee 24-2-1942): Amerikaanse danser en choreograaf. Danste van 1963 tot 1969 bij het Ballet van John Cranko Neupert, Hanns

Neupert, Hanns (geb. 1902) Musicoloog en kleinzoon van Johann Christoph N. (1842-1921), die in 1868 in Münchberg een pianofabriek stichtte (Neusiedler, Hans

Neusiedler, Hans (ook Hans Newsidler; 1508-1563) Duits luitspeler, vader van Melchior N. Hij kwam in 1530 naar Neurenberg, waar hij werkzaam Neusiedler, Melchior

Neusiedler, Melchior (ook Melchior Newsidler; 1531-1591/92) Duits luitspeler. Omstreeks 1552 vestigde hij zich in Augsburg, vanwaar hij reizen neutralisatie (taalw.)

neutralisatie (taalw.) 1. Fonologisch: opheffing van een bepaalde oppositie onder bepaalde voorwaarden, bijvoorbeeld het kenmerk stem aan het w

Neutra, Richard Joseph

Neutra, Richard Joseph (1892-1970) Amerikaans-Oostenrijks architect. Ging in 1923 naar de VS. Werkte (tot 1926) bij Wright, daarna zelfstandi

Nevelson, Louise

Nevelson, Louise (1900-1988) (eig. Berliavska, Lisa) uit Rusland afkomstig Amerikaans beeldend kunstenares. Louise Nevelson woonde sinds 1905 Nevel, Paul van

Nevel, Paul van (geb. 1946) Belgisch dirigent en musicoloog. Van Nevel studeerde musicologie en directie. Hij richtte in 1970 het vermaarde Huelgas nevenschikking

nevenschikking (parataxis) Bij een samengestelde zin met gelijkwaardige zinnen spreekt men van nevenschikking: de zin `Het was winter en de velden Neveu, Ginette

Neveu, Ginette (1919-1949) Frans violiste, studeerde aan het Franse conservatorium bij Jules-Eugène Boucherit, later te Knocke bij Carl Flesch. In New Criticism

New Criticism In de jaren twintig in Engeland ontstane vorm van literatuurstudie (T.S. Eliot; Ivor Richards: Principles of literary criticism, 1926), New English Art Club

New English Art Club (NEAC) In 1866 in Engeland opgerichte vereniging, die het classicisme en de academische stijl door het impressionisme wi

New Orleans jazz

New Orleans jazz Archaïsche vorm van jazz die aan het einde van de 19e eeuw in de Amerikaanse stad New Orleans werd gespeeld. Is goeddeels legende New Orleans Revival

New Orleans Revival Opleving van de New Orleans jazz aan het einde van de jaren dertig, als reactie op de gepolijste jazz uit die dagen. Zo maakten New Orleans Rhythm Kings

New Orleans Rhythm Kings Dixielandorkest dat omstreeks 1920 furore maakte te Chicago. Hoewel het orkest een zeer negroïde stijl bezat, bestond new wave

new wave Richting in de popmuziek, ontstaan aan het eind van de jaren zeventig en aangezwengeld door de idealen van de punkbeweging. Greep terug New York City Ballet

New York City Ballet In 1948 in New York opgericht door George Balanchine en Lincoln Kirstein. Sinds 1983 o.l.v. Peter Martins en Jerôme Robbins.

New Yorkers

New Yorkers Aantal jazzmusici die in de jaren twintig veel plaatopnamen maakten te New York. Hiertoe behoorden: Red Nichols, Jimmy Dorsey, Miff Newbolt, Henry John

Newbolt, Henry John (1862-1938) Engels dichter. Blinkt meer uit in de korte verhalende ballade, bijv. 'He fell among thieves', dan in waarheidsgetrouwe Newman, Barnett

Newman, Barnett (1905-1970) Amerikaans kunstenaar. Een van de belangrijkste vertegenwoordigers van de colorfield-painting. Hij maakte enorme Newman, Joseph Dwight (Joe)

Newman, Joseph Dwight (Joe) (1922-1992) Amerikaans jazztrompettist. Newman kwam in 1941 bij de band van Lionel Hampton, en stapte twee Newman, Paul

Newman, Paul (geb. 1925) Amerikaans filmacteur en regisseur. Werd vanaf 1953 aanvankelijk vooral gewaardeerd om zijn blauwe ogen, maar groeide Newman, Randy

Newman, Randy (geb. 1944) Amerikaans popzanger, pianist en songwriter. Boekte aanvankelijk succes als songwriter met nummers als 'Mama told Newson, Lloyd

Newson, Lloyd (geboren in Australië 2-3-1956): Australisch danser (bij Ex Temporary) en choreograaf. Vormde in 1986 in Londen het DV8 (deviate) Nexø, Martin Andersen

Nexø, Martin Andersen (1869-1954) Deens schrijver. Schreef vanuit een links-socialistische levensvisie neorealistische romans, gesitueerd in arbeiders- Ney, Elly

Ney, Elly (1882-1968) Duits pianiste, studeerde eerst aan het Keuls conservatorium, later bij Emil von Sauer in Wenen. Zij behoorde tot de grote pianistes Ngor, Haing

Ngor, Haing (1940-1996) Cambodjaans-Amerikaans acteur. Haing Ngor, die voor zijn appartement in Los Angeles werd neergeschoten (vermoedelijk Ngugi, James

Ngugi, James (geb. 1938) Keniaans roman- en toneelschrijver. Lid van de Kikuyu-stam. Een van de eerste inheemse Oost-Afrikaanse schrijvers. Zijn Ni Tj'ièn

Ni Tj'ièn (1415-1479) Literator en ambtenaar onder de Chinese Ming-dynastie (1368-1644), is vooral bekend als auteur van de Tsjau-sien tji-sje, een Nibelungenlied

Nibelungenlied Anoniem Middel-Hoog-Duits heldenepos, ontstaan ca. 1200. Het verhaalt hoe de held Siegfried onzichtbaar koning Gunther helpt Niccolò Fiorentino

Niccolò Fiorentino (1430-1514) Werd opgeleid door zijn vader en geldt als de grootste Florentijnse medailleur en zegelsnijder uit de renaissance. Beroemd Nicholas, Albert (Al)

Nicholas, Albert (Al) (1900-1973) Amerikaans jazzklarinettist; een van de bekendste uit de New Orleans jazz. Speelde bij Buddy Petit, King Oliver Nicholson, Ben

Nicholson, Ben (1894-1982) Brits schilder, zoon van de schilder en graficus William Nicholson (1872-1949). Kwam begin jaren twintig tot een gematigd Nicholson, Jack

Nicholson, Jack (geb. 1937) Amerikaans filmacteur. Werd na een reeks van rollen in B-films van Roger Corman bekend door zijn rol in 'Easy rider

Nicholson, Sir William

Nicholson, Sir William (William Newzam Prior; 1872-1949) Brits schilder van portretten en landschappen; maakte tevens kostuums en toneeldecors.

Nichols, Ernest Loring (Red)

Nichols, Ernest Loring (Red) (1905-1965) Amerikaans jazzkornettist en bandleider. Broemd vanwege de plaatopnamen die hij in de periode 1926-Nichols, John Beverley

Nichols, John Beverley (geb. 1898) Engels schrijver van onderhoudende en amusante romans en schetsen. Als journalist kreeg hij bekendheid door

Nichols, Mike

Nichols, Mike (eig. Michael Igor Peschkowsky; geb. 1931) Amerikaans filmregisseur. Begon als cabaretier. Maakte indringende en succesvolle films Niclausse, Paul-François

Niclausse, Paul-François (1879-1958) Frans beeldhouwer, leerling van Hubert Ponscarme; vervaardigde naturalistische sculpturen o.a. van plattelan

Nico

Nico (1939-1988) (eig. Päffgen, Christa) Duits actrice en popzangeres. Nico was aanvankelijk fotomodel en mannequin en speelde filmrollen. in 'La Nicolaas

Nicolaas Mannennaam met de betekenis 'overwinnaar met (of van) het volk'. Naam van een aantal pausen en vorsten.

Nicolai, Arnold

Nicolai, Arnold (ca. 1530-1596) Vlaams houtsnijder en kaartenmaker. Werd in 1550 opgenomen in het St. Lucasgilde te Antwerpen. N. maakte vele Nicolai, Christoph Friedrich

Nicolai, Christoph Friedrich (1733-1811) Duits schrijver en uitgever. Nicolai ging in 1752 in de leer bij de uitgeverij en boekhandel van zijn vader,

Nicolai, Otto Carl Ehrenfried

Nicolai, Otto Carl Ehrenfried (Otto Carl Ehrenfried Nicolai; 1810-1849) Duits componist. Na zijn opleiding (o.a. bij Zelter) werkte Nicolai van 1833-Nicolas, Joep

Nicolas, Joep (Josephus Antonius Hubertus Franciscus; 1897-1972) Nederlands glazenier, schilder, tekenaar en illustrator. Verbleef van 1939 tot 1958 Nicolet, Aurèle

Nicolet, Aurèle (geb. 1926) Zwitsers fluitist. Nicolet studeerde in Zürich (o.a. bij Burkhard) en Parijs en trad reeds jong solistisch op. Van 1950-1959 Nicoll, Allardyce

Nicoll, Allardyce (geb. 1894) Schots toneelhistoricus, o.a. hoogleraar van de Yale-universiteit en schrijver van een aantal toneelhistorische werken Niè Er

Niè Er (1911-1935) In het Chinees-communistisch jargon bekend als 'pionier van de proletarische muziek.' Hij werd geboren in Juunnan en vertrok Nielsen, Asta

Nielsen, Asta (1881-1972) Deens filmactrice, die in 1911 naar Duitsland ging en uitgroeide tot een der grote sterren van de zwijgende film, vooral Nielsen, Carl August

Nielsen, Carl August (1865-1931) Deens componist. Het eerste onderricht kreeg hij van zijn vader, die dorpsmuzikant was, daarna ging hij in 1884 Nielsen, Morten

Nielsen, Morten (eig. Karl Bent Morten N.; 1922-1944) Deens dichter. Hij studeerde literatuur te Kopenhagen, maar brak zijn studie af om in het verzet Nielsen, Niels Jørgen

Nielsen, Niels Jørgen (1902-1945) Deens schrijver. In zijn jeugd werkte hij op het land, daarna was hij enige jaren journalist (1923-27) en wijdde Niemeyer Soares Filho, Oscar

Niemeyer Soares Filho, Oscar (geb. 1907) Braziliaans architect; maakte zich steeds meer los van het orthodoxe functionalisme en zocht naar een Nieminen, Pertti

Nieminen, Pertti (geb. 1929) Fins dichter en sinoloog, fijnzinnig vertaler van Chinese poëzie en verhalen. Hij liet zich aanvankelijk door de Chinese Niermeyer, Theo

Niermeyer, Theo (geb. 1940) Nederlands beeldend kunstenaar; bouwt zijn tekeningen, (roest)drukken en objecten op met elementen uit de consumptiemaatschappij niet-aristotelisch toneel

niet-aristotelisch toneel Een toneelvorm die zich distantieert van het aristotelisch toneel, dat de toeschouwer de illusie geeft dat hem een blik gegund Nieulandt, familie van

Nieulandt, familie van Naam van drie schilderende broers, waarvan Willem (1584-1635) bij Paul Bril in Rome in de leer was (1602-05), Romeinse nieuw expressionisme

nieuw expressionisme Ook neo expressionisme of Nieuwe Wilden. Internationale stroming in de schilderkunst, ontstaan vanaf het eind van de jaren nieuw geuzenlied

nieuw geuzenlied Verzetspoëzie uit de Tweede Wereldoorlog, geïnspireerd op liederen uit het 16e-eeuwse Geuzenliedboek. De bekendste gedichten nieuw realisme (lit.)

nieuw realisme (lit.) Stroming in de Nederlandse poëzie (ca. 1958-1970) als reactie op de hermetische dichtkunst van de Vijftigers of Experimentelen. Nieuw Rotterdams Toneel

Nieuw Rotterdams Toneel Rotterdams toneelgezelschap, in 1962 ontstaan op initiatief van de stichting Rotterdams Toneel. Het NRT was de opvolger

Nieuw Vlaams Tijdschrift

Nieuw Vlaams Tijdschrift Een reeds tijdens WO II door August Vermeylen voorbereid cultureel tijdschrift, waarvan het eerste nummer in april 194

Nieuwe Gids, De

Nieuwe Gids, De Tijdschrift voor letterkunde, kunst, politiek en wetenschap, voor het eerst verschenen op 1 oktober 1885. Tot de redactie behoorden nieuwe komedie

nieuwe komedie Klassieke Griekse komedie, voortgekomen uit de middenkomedie (ca. 340 v.C.). De plot draaide meestal om een liefdesgeschiedenis; Nieuwe Komedie, De

Nieuwe Komedie, De Nederlands toneelgezelschap, voortgekomen uit Arena en De Nieuwe Komedie, twee groepen die in 1955 waren ontstaan op Nieuwe Kunst

Nieuwe Kunst Nederlandse term voor art nouveau. In de Nederlandse art nouveau-variant ligt het accent vooral op functie, eerder dan op decoratie.

Nieuwe Testament 3. tekstonderzoek

Nieuwe Testament 3. tekstonderzoek Een tekst die dikwijls wordt overgeschreven, blijft niet zonder fouten. De overschrijvers van de bijbeltekst Nieuwe Tijd, De (lit.)

Nieuwe Tijd, De (lit.) Sociaaldemokratisch Tijdschrift, in 1896 opgericht door Frank van der Goes als onafhankelijk wetenschappelijk en cultureel orgaan Nieuwe Zakelijkheid (kunst)

Nieuwe Zakelijkheid (kunst) Stroming in de architectuur, die internationaal was georiënteerd, ca. 1920 is ontstaan en tot in de jaren dertig voortdu

Nieuwe Zakelijkheid (lit.)

Nieuwe Zakelijkheid (lit.) Een stroming die ca. 1920 in de architectuur ontstond en tot in de jaren dertig voortduurde (Bauhaus). De term is een vertaling Nieuwenhuijzen, Siem

Nieuwenhuijzen, Siem (1883-1964) Nederlands revuekomiek. Hij stond als tienjarige al op het toneel in de groep van zijn vader en begon omstreeks Nieuwenhuys, Constant Anton

Nieuwenhuys, Constant Anton (geb. 1920) Nederlands schilder en beeldhouwer. Mede-oprichter van Cobra (1948). Werkte in Parijs en Londen (Nieuwenhuys, Robert

Nieuwenhuys, Robert (geb. 1908) Nederlands schrijver, geboren in Indonesië. Probeerde in zijn werk begrip op te wekken voor het leven en de cultuur Nieuwenhuyzen, Jeanette Anna Louise (Annet)

Nieuwenhuyzen, Jeanette Anna Louise (Annet) (geb. 1930) Nederlands actrice. Annet Nieuwenhuyzen debuteerde bij de Haagse Comedie (1953-Nieuwenkamp, Wijnand Otto Jan

Nieuwenkamp, Wijnand Otto Jan (1874-1950) Nederlands schilder, autodidact, bekend om zijn prachtige schilderijen van de dorpen aan de voormalige Nieuwland, Pieter

Nieuwland, Pieter (1764-1794) Nederlands dichter en geleerde. In 1789 werd hij benoemd tot lector in de sterren- en zeevaartkunde te Amsterdam, Nievo, Ippolito

Nievo, Ippolito (1831-1861) Italiaans schrijver en patriot. Vocht in 1859 onder Garibaldi in de Italiaanse onafhankelijkheidsoorlog en nam deel aan Nie, René (Gerrit Anton) van

Nie, René (Gerrit Anton) van (geb. 1939) Nederlands filmregisseur, begonnen als cameraman. Maakte documentaires als 'Op ooghoogte' (1965), 'Niger, Samuel

Niger, Samuel (1883-1955) Russisch (Hebreeuws en Jiddisch) literair criticus. Onder invloed van het chassidisme wilde hij eerst rabbi worden, waartoe Nigg, Sergej

Nigg, Sergej (geb. 1924) Frans componist. N. studeerde aan het Parijse conservatorium bij Messiaen, later bij René Leibowitz, die hem ertoe bracht nihilisme

nihilisme (Lat.: nihil = niets) Verwerping van waarheden, waarden of normen. Negatieve houding ten aanzien van traditie en (Russische) autoriteit. Nijhoff-Wind, Antoinetta Hendrika

Nijhoff-Wind, Antoinetta Hendrika (1897-1971) Nederlands schrijfster, echtgenote van Martinus Nijhoff van 1916-50. Op haar naam staat een klein, Nijhoff, Loudi

Nijhoff, Loudi (1900-1995) Loudi Nijhoff kreeg haar toneel-opleiding in Wenen. In 1929 kwam zij terug naar Nederland en werkte o.a. bij Eduard Verkade, Nijhoff, Martinus

Nijhoff, Martinus (1894-1953) Nederlands dichter, taal- en letterkundige, wiens klassiek-moderne werk het begin van de moderne Nederlandse letterkunde Nijholt, Willem Adrianus

Nijholt, Willem Adrianus (geb. 1934) Nederlands acteur. Nijholt kwam eind jaren veertig naar Nederland. In 1960 haalde hij zijn diploma aan de Am

Nijland, Dirk Hidde

Nijland, Dirk Hidde (1881-1955) Nederlands schilder en houtsnijder, leerling van Derkinderen en aan de academie van Rotterdam. Naast zijn vele portretten Nijs, Rob de

Nijs, Rob de (geb. 1942) Nederlands popzanger en acteur (o.a. in de televisieserie Kunt u mij de weg naar Hamelen vertellen, meneer?). In 1963 was

Nijveen, Sem

Nijveen, Sem (1912-1995) Nederlands jazzviolist. Nijveen begon zijn carrière als trompettist. Hij speelde o.a. bij The Blue Melodians (1933), John Nikisch, Arthur

Nikisch, Arthur (1855-1922) Hongaars/Duits dirigent. N. begon als violist te Wenen en werd in 1878 tweede dirigent van het Stadttheater te Leipzig. Nikolajeva, Tatiana

Nikolajeva, Tatiana (1924-1993) Russisch pianiste. Tatiana Nikolajeva werd opgeleid aan het conservatorium in Moskou en won in 1950 een Bach

Nil Volentibus Arduum

Nil Volentibus Arduum (Lat.: Niets is onoverkomelijk voor hen die willen) In 1669 in Amsterdam door Lodewijk Meyer gesticht dichtgenootschap.

Nilin, Pavel Filippovitsj

Nilin, Pavel Filippovitsj (1908-1981) Russisch prozaschrijver. Debuteerde in 1936 met de verhalenbundel 'De mens gaat bergopwaarts. Schetsen uit Nilsson Piraten, Fritiof

Nilsson Piraten, Fritiof (eig. Nils Fritiof Adam Nilsson; 1895-1972) Zweeds schrijver en jurist. Hij debuteerde met het humoristische 'Bombi Bitt och Nilsson, Birgit

Nilsson, Birgit (Margät Birgit N.; geb. 1918) Zweedse operazangeres (dramatische sopraan). Nilsson studeerde te Stockholm, waar zij in 1948 geëngageerd Nilsson, Gunnar

Nilsson, Gunnar (geb. 1904) Zweeds beeldhouwer; was te Parijs leerling van Despiau en Niclausse. Hij is de maker van fijnzinnige naakten, vooral Nilsson, Harry

Nilsson, Harry (1941-1994) Amerikaans popzanger en componist. Nilsson werd bekend door zijn met een Grammy Award bekroonde hit 'Everybody's nimbus

nimbus Ronde lichtschijn boven of achter het hoofd van een geschilderde figuur of een beeld. Reeds gebruikelijk bij de Romeinen voor goden, keizers Nimier, Roger

Nimier, Roger (eig. Roger Nimier de la Perrière; 1925-1962) Frans schrijver en medewerker van diverse tijdschriften (Opéra, Le Nouveau Fémina, Nimroed-reliëfs

Nimroed-reliëfs Serie van meer dan veertig reliëfs, opgegraven uit de ruïnes van het paleis van koning Assoer-nasirpal II uit de eerste helft van de 9e Niro, Robert de

Niro, Robert de (geb. 1943) Amerikaans filmacteur. De Niro groeide op in Little Italy, New York. Hij kreeg toneellessen van Stella Adler en Lee Strasberg Nirvana (popmuziek)

Nirvana (popmuziek) (Seattle) Amerikaanse grungeband. Baanbrekend trio met charismatische frontman Kurt Cobain. Brak in '91 door met het ana

Nitsch, Hermann

Nitsch, Hermann (geb. 1938) Oostenrijks kunstenaar, bekend van zeer choquerende happenings, vaak gepaard gaand met lichamelijk geweld. Behoort Nits, The

Nits, The Nederlandse popgroep, debuteerde met de eenvoudige liedjes-lp 'The Nits' (1978), maar ontwikkelde al snel een heel eigen, kunstzinnig geluid Niven, Larry

Niven, Larry (eig. Laurence van Cott Niven; geb. 1938) Amerikaans science-fiction-schrijver en een dergenen die in de jaren zestig het genre nieuwe Niven, (James) David (Graham)

Niven, (James) David (Graham) (1910-1983) Brits filmacteur, zowel in society komedies als in meer avontuurlijke films de populaire personificatie Nivola, Constantino

Nivola, Constantino (geb. 1911) Italiaans beeldhouwer. Tot zijn zestiende was hij metselaar, welk beroep zijn vaak ongebruikelijke materialen bepaalde: Nizan, Paul

Nizan, Paul (1905-1940) Frans schrijver en filosoof, studiegenoot en vriend van Sartre. Hij was gedurende tien jaar een militant lid van de Franse communistische Nizjinski, Vatslav Fomitsj

Nizjinski, Vatslav Fomitsj (1890-1950) Russisch danser. Hij behoort samen met Anna Pavlova tot de legendarische figuren uit de balletgeschiedenis.

Nkosi, Lewis

Nkosi, Lewis (geb. 1938) Zuid-Afrikaans schrijver en journalist, in 1960 verbannen wegens het aanvaarden van een beurs om op de Harvard-universiteit No Doubt

No Doubt Californische pop- en skaband, opgericht in 1987. Bezetting: Gwen Stefani (zang), Tom Dumyne (gitaar), Tony Kanal (bas) en Adrian Young Noailles, Anna de

Noailles, Anna de (eig. Anna de Brancovan; 1876-1933) Frans dichteres van Roemeense afkomst. Haar eerste bundels: 'Le coeur innombrable' (1901), Nobelprijs

Nobelprijs Prijs die sinds 1901 jaarlijks wordt verleend voor ontdekkingen op het gebied van de natuurkunde, scheikunde en geneeskunde/fysiologie, Nobelstichting

Nobelstichting In 1900 opgerichte stichting die de nalatenschap van Alfred Nobel beheert. Uit de renteopbrengst stelt ze jaarlijks de aan de Nobelprijzen Nobre, Antônio

Nobre, Antônio (1867-1900) Portugees dichter. Hij studeerde rechten te Coimbra en Parijs, maar zijn door tuberculose aangetaste gezondheid stond nocturne (muziek)

nocturne (muziek) (nachtmuziek) Vooral 18e-, maar ook nog 19e-eeuwse benaming voor meerdelige instrumentale composities van diverterend ka

Noerejev, Rudolf Hametovitsj

Noerejev, Rudolf Hametovitsj (1938-1993) Frans/Russisch balletdanser en choreograaf. Noerejev werd opgeleid bij het Kirov Ballet, waar hij in 1958 Noguchi, Isamu

Noguchi, Isamu (1904-1988) Amerikaans beeldhouwer, assistent van Brancusi (1927). Ontwikkelde een abstracte stijl in vrije vormen. Vervaardigde Noiret, Philippe

Noiret, Philippe (geb. 1930) Frans acteur. Was al een bekend toneelacteur, onder meer werkzaam bij Théâtre National Populaire. Hij maakt films si

Noland, Kenneth

Noland, Kenneth (geb. 1924) Amerikaans schilder, vertegenwoordiger van de postpainterly abstraction. Werkt vaak in series, waar onder chevrons Nolan, Sidney

Nolan, Sidney (1917-1992) Australisch schilder. Nolan werd bekend door zijn op de Australische folklore geïnspireerde schilderijen. Zijn vroege werk Nolde, Emil

Nolde, Emil (eig. Emil Hansen; 1867-1956) Duits schilder, aquarellist en graficus, lid van Die Brücke. Kenmerkend voor zijn werk zijn forse, schetsmatige Nolens, Leonard

Nolens, Leonard (geb. 1947 te Bree) Belgisch (Vlaams) dichter in wiens werk hartstochtelijk gestreefd wordt de beklemming en vervreemding waaraan Nole, familie De

Nole, familie De (ook: Colijn(s) de Nole) Vlaams-Nederlandse familie afstammend van Willem de Nole maniëristisch beeldhouwer uit de 1e helft van Nollekens, Joseph

Nollekens, Joseph (1737-1823) Engels neoclassicistisch beeldhouwer van Vlaamse origine, die zeer beroemd en rijk is geworden door een groot aantal Nolthenius, Hélène

Nolthenius, Hélène (eig. Hélène Wagenaar-Nolthenius; geb. 1920) Nederlands schrijfster en musicologe. Na haar studies (muziekwetenschap en Italiaans) Nomsz, Jan

Nomsz, Jan (eig. Johannes N.; 1738-1803) Nederlands toneelschrijver die eertijds zeer populaire stukken schreef in de Franse classicistische stijl. Zijn none

none In de harmonieleer de negende trap van een diatonische toonladder. Ook de afstand tussen negen noten (octaaf plus secunde, bijv. c-d').

Nonell y Monturiol, Isidro

Nonell y Monturiol, Isidro (1873-1911) Spaans schilder (Catalaan). Studeerde in Barcelona en maakte impressionistische, gevoelige en temperamentvol

nonet

nonet Een compositie voor negen solistisch concerterende instrumentalisten; tevens de naam van de groep uitvoerende musici. De bezetting van een nonnenkoor

nonnenkoor Het voor de nonnen bestemde gedeelte van een kerk of kapel. Meestal een tribune aan het westeinde, soms over de gehele lengte van het Nono, Luigi

Nono, Luigi (1924-1990) Italiaans componist. Studeerde van 1941-45 aan het Benedetto Marcello Conservatorium van Venetië (compositie bij Gian nonsenspoëzie

nonsenspoëzie Naam voor schertsende, kolderieke verzen, die niettemin een ernstige ondertoon kunnen hebben. Bij pure nonsens komt het aan op non-fiction

non-fiction (Eng.) Informatieve lectuur.

Nooij jr., Beppie

Nooij jr., Beppie (1919-1979) Nederlands toneelspeelster, dochter van Johannes Martinus (Jan) Nooij (1888-1962) en Elisabeth (Beppie) Blaaser (1893-Nooijer, Paul de

Nooijer, Paul de (geb. 1943) Nederlands filmregisseur en fotograaf. Paul de Nooijer werd vooral bekend door zijn opvallende foto-collages, z.g. 'Transformaties', Noone, Jimmy

Noone, Jimmy (1895-1944) Amerikaans jazzklarinettist en bandleider, een der beste klarinettisten in New Orleansstijl. Te New Orleans werkzaam Noorder Compagnie

Noorder Compagnie Nederlands toneelgezelschap, in 1967 opgericht onder de artistieke leiding van Jaap Maarleveld en diens vrouw Manon Alving. Noordervliet, Nelleke

Noordervliet, Nelleke (geb. 1945 te Rotterdam) Nederlands schrijfster die debuteerde met een geromantiseerd dagboek over Multatuli's eerste vrouw Noordewier-Reddingius, Aaltje

Noordewier-Reddingius, Aaltje (1868-1949) Nederlands zangeres (sopraan). N. studeerde bij Messchaert en debuteerde in 1888 te Hoorn. Zij ontwikkelde Noordijk, Piet

Noordijk, Piet (geb. 1932) Nederlands jazzsaxofonist. Leidde met broer Kees een eigen groep (1957-62), speelde bij Pia Beck, Frans Poptie en Ger Noordzij, Pieternella Margaretha (Nel)

Noordzij, Pieternella Margaretha (Nel) (geb. 1923) Nederlands schrijfster. Zij studeerde psychologie en pedagogiek en won in 1954 de eerste prijs Noord-Amerikaanse kunst

Noord-Amerikaanse kunst Artistieke uitingen van de oorspronkelijke bewoners, de Indianen, en van de latere kolonisten. De Indiaanse kunst verloo

Noorse kunst

Noorse kunst Kunstuitingen uit Noorwegen. De sterk ornamentele Scandinavische dierstijl kwam vanaf de 5e eeuw tot ontwikkeling en bleef in talrijke Noort, Adam van

Noort, Adam van (1562-1641) Zuid-Nederlands historie- en portretschilder; verwierf vooral bekendheid als de leermeester van o.a. Rubens en Jordaens.

Noort, familie van

Noort, familie van Vlaamse schilders van Nederlandse afkomst. Lambert (1520-1671) verhuisde in 1549 van Amersfoort naar Antwerpen, waar hij Noort, Lambert van

Noort, Lambert van (ca. 1520-1571) Nederlands schilder, vestigde zich in 1549 te Antwerpen. Schilderde in de trant van Frans Floris talrijke histor

Noorwits, Pieter Arentsz

Noorwits, Pieter Arentsz In 1668 overleden Nederlands bouwmeester. Ontwierp o.a. de Nieuwe Kerk in Den Haag, die opvalt door zijn barokke ruimtev

noot

noot (Lat.: nota = teken) Aantekening in een geschrift: verklarende, adstruerende of commentariërende aantekening bij een literaire of wetenschappelijke noot (lit.)

noot (lit.) (Lat.: nota = teken) Aantekening in een geschrift: verklarende, adstruerende of commentariërende aantekening bij een literaire of wetenschappelijke Nooteboom, Cornelis Johannes Jacobus Maria (Cees)

Nooteboom, Cornelis Johannes Jacobus Maria (Cees) (geb. 1933) Nederlands schrijver, dichter en journalist. Na zijn gymnasiumopleiding maakte Noot, Jan Baptista van der

Noot, Jan Baptista van der (ca. 1539-1595/1601) Zuidnederlands Renaissance-dichter. Week als calvinist uit naar Engeland (1567) en Duitsland Noozeman, Adriana

Noozeman, Adriana (eig. Adriana van den Bergh, 1625-1661) Nederlands toneelspeelster, gehuwd met de acteur Gillis Noozeman. Zij speelde van Noozeman, Gillis

Noozeman, Gillis (1626-82) Nederlands acteur en toneelschrijver, gehuwd met de actrice Adriana van den Bergh, in 1665 hertrouwd met Johanna van Nord

Nord Departement in Noord-Frankrijk grenzend aan België; 5743 km2, ca. 2.520.000 inw. Hoofdstad: Lille. Steenkoolwinning tussen Douai en Valencie

Nordhoff, Charles Bernard

Nordhoff, Charles Bernard (1887-1947) Amerikaans romanschrijver. Vestigde zich in 1920 op Tahiti, samen met James Norman Hall (1887-1951), Nordraak, Rikard

Nordraak, Rikard (1842-1866) Noors componist. Had grote belangstelling voor Noorse volkslied, wist ook Grieg hiervoor te interesseren. Was bevriend Nordström, Ludvig

Nordström, Ludvig (1882-1942) Zweeds schrijver. Hij debuteerde met de bundel prozagedichten over Norrland 'Kains land' (1906), gevolgd door de Normaal

Normaal Nederlandse popgroep, opgericht in 1975. Het muzikaal uitgangspunt is pure rock & roll; de teksten worden in de streektaal (Achterhoeks) Norman style

Norman style De Romaanse bouwstijl in Engeland uit de tweede helft van de 11e eeuw en tot ontwikkeling gekomen oonder invloed van de Normandische Normandische School

Normandische School Regionale bouwstijl in Normandië in de Romaanse en vroeg-gotische periode. De invloed reikte tot Engeland en later ook t

Norman, Jessye

Norman, Jessye (geb. 1945) Amerikaans zangeres (sopraan) Norman, afkomstig uit Georgia, studeerde aan de Howard University (Washington D.Norris, Benjamin Franklin (Frank)

Norris, Benjamin Franklin (Frank) (1870-1902) Amerikaans romanschrijver. Begon onder invloed van Zola naturalistische romans te schrijven, waarvan Northcote, Thomas James

Northcote, Thomas James (1746-1831) Engels schilder en graveur. Was leerling van Joshua Reynolds, schilderde veelal portretten. Voor de Shakeasp

Norvo, Kenneth Norville (Red)

Norvo, Kenneth Norville (Red) (geb. 1908) Amerikaans jazzvibrafonist en xylofonist. Eerste musicus die de xylofoon in de jazz gebruikte. Werkzaam Noske, Frits

Noske, Frits (1920-1993) Nederlands musicoloog. Noske studeerde cello en muziekgeschiedenis aan het conservatorium in Amsterdam en aan de Sorbonne Noske, Willem

Noske, Willem (1918-1995) Nederlands violist en verzamelaar. Noske studeerde bij Oscar Back en Carl Flesch en trad reeds op jeugdige leeftijd als Nossack, Hans Erich

Nossack, Hans Erich (1901-1977) Duits schrijver. N. studeerde filosofie en rechten in Jena. Al vanaf zijn twaalfde jaar schreef hij toneelstukken, lyriek, Nothomb, Amélie

Nothomb, Amélie (geb. 1967) Brusselse diplomatendochter, opgegroeid in het Verre Oosten, die in 1992 veel aandacht trok met haar grotendeels uit Nothomb, Pierre

Nothomb, Pierre (1887-1966) Belgisch (Frans) schrijver en politicus. Gedurende en kort na WO I bemoeide hij zich intens met de politiek en was Notker Balbulus

Notker Balbulus (Notker de Stotteraar; ca. 840-912) Duits (Latijns) middeleeuws dichter. Was monnik in benedictijnerklooster te Sankt Gallen. Belangrijk Notke, Bernt

Notke, Bernt (ca. 1435-1509) Duits schilder en beeldsnijder uit de late gotiek, werkzaam in het Oostzeegebied. Van zijn hand is de beroemde, in hout Notre-Dame-school

Notre-Dame-school Samenvattende naam voor de twee eerste met name bekende middeleeuwse (12e eeuw) bekende componisten van meerstemmige Nottebohm, Martin Gustav

Nottebohm, Martin Gustav (1817-1882) Duits muziekpedagoog en muziekhistoricus. Hij studeerde piano en theorie en vestigde zich in 1846 als leraar

Nourissier, François

Nourissier, François (geb. 1927) Frans schrijver, studeerde politieke wetenschappen, waarna hij verbonden was aan diverse uitgeverijen en artikele

Nourrit, Adolphe

Nourrit, Adolphe (1802-1839) Frans operazanger (tenor), zoon van de operazanger Louis N. (1780-1831). Hij studeerde heimelijk zang en debuteerde nouveau réalisme

nouveau réalisme Benaming (Pierre Restany) van een in 1960 geformeerde groep kunstenaars in Frankrijk, die de identiteit van alledaagse voorwerpen Nouveau Roman

Nouveau Roman (Fr.: nouveau = nieuw) Franse letterkundige vernieuwingsbeweging, die in de jaren vijftig vaste vorm aannam. De belangrijkste vertegenwoordigers nouveaux fauves

nouveaux fauves (jonge wilden) Nieuwe richtingen in de Europese schilderkunst, vanaf ca. 1979. Werk gekenmerkt door een expressieve, vaak citerende Nouveau, Germain-Marie-Bernard

Nouveau, Germain-Marie-Bernard (1851-1920) Frans dichter, leidde het leven van de Parijse bohème en had veelvuldig contact met o.a. Verlaine Nouvelle Critique

Nouvelle Critique Franse critici uit de jaren zestig. Deze stroming, waarvan Roland Barthes de belangrijkste exponent is, staat geheel los van de universitaire nouvelle tendance

nouvelle tendance Overkoepelende benaming voor diverse Europese kunstenaarsgroeperingen uit de jaren zestig, die ontstonden als reactie op het nouvelle vague

nouvelle vague Franse filmstroming van jonge regisseurs, die tussen 1958-61 hun eerste films maakten, de zogenaamde 'cinéma de papa'. Zij zetten Nouwen, Henri

Nouwen, Henri (1932-1996) Nederlands priester/schrijver. Nouwen werd wel de laatste expliciet katholieke schrijver in de Lage Landen genoemd. Novak, Kim

Novak, Kim (eig. Marilyn Novak; geb. 1933) Amerikaans actrice, voorheen fotomodel. Ze was vooral populair aan het eind van de jaren vijftig en begin Novak, Vjenceslav

Novak, Vjenceslav (1859-1905) Kroatisch schrijver van zeven realistische romans, o.a. 'De laatste der Stipancic' (1899), 'Twee werelden' (1901), 'Hindernissen' Novalis

Novalis (1772-1801) Duits schrijver. Een van de voornaamste vertegenwoordigers van de Vroege Romantiek in Jena. Zijn werk heeft een mystieke, Novarina, Maurice

Novarina, Maurice (geb. 1907) Frans architect, bekend geworden als de ontwerper van het olympisch dorp te Grenoble (1965-67), alwaar hij ook het Novarro, Ramón

Novarro, Ramón (eig. Ramón Samaniegos; 1899-1968) Mexicaans filmacteur in romantische stomme films, in dezelfde soort rollen als Rudolph Valentino. novela indigenista

novela indigenista Roman van het indigenismo, een stroming in de Latijns-Amerikaanse letterkunde.

novelle (lit.)

novelle (lit.) (It.: novella = nieuwtje) Prozavorm die het midden houdt tussen een vertelling en een roman. De novelle ontstond tijdens de Italiaanse Novellino, Il

Novellino, Il Een vermoedelijk tussen 1280 en 1300 ontstane verzameling van honderd in het Italiaans geschreven verhalen en daarom ook wel aangeduid Novembergruppe

Novembergruppe Idealistisch ingestelde kunstenaarsvereniging, opgericht in Duitsland in 1918. De groepering, die tot 1933 heeft bestaan, ijverde Noverre, Jean-Georges

Noverre, Jean-Georges (geboren te Parijs 29-4-1727 - overleden te St. Germain en Laye 19-10-1810) Frans danser en choreograaf. Grondlegger van

Novikov, Nikolaj Ivanovitsj

Novikov, Nikolaj Ivanovitsj (1744-1818) Russisch schrijver, journalist en uitgever. Hij begon in 1770 met het uitgeven van een aantal tijdschriften

Noyes, Alfred

Noyes, Alfred (1880-1958) Engels dichter en criticus. Schreef een aantal lange, verhalende gedichten, zoals 'Drake' (1906-08) en 'The torchbearers' Nozeman, Jacobus

Nozeman, Jacobus (1693-1745) Nederlands componist en violist, vanaf 1719 organist van de remonstrantse kerk te Amsterdam. In zijn werk toont No-drama

No-drama (Jap.: nô = kunde) Van de 14e eeuw daterende Japanse toneelvorm, bestaande uit een combinatie van zang, recitatie, vocale en instrumentale Nubische cultuur

Nubische cultuur Cultuur van Nubië in het Nijldal, zich uitstrekkend van Aswan in Egypte tot Khartoem in Soedan. De oudste vondsten, geel aardewerk Nueten, Charles V.A. van

Nueten, Charles V.A. van (geb. 1899) Belgisch architect. Was voorzitter van de Belgische Vereniging van Urbanisten en Vooruitstrevende Architecte

Nueva Manteca

Nueva Manteca Nederlandse Latinjazz-formatie, midden jaren tachtig opgericht door de pianist Jan Laurens Hartong, met jonge solisten als Jarmo nueva novela

nueva novela Stroming in de Latijns-Amerikaanse literatuur in de jaren zestig van de 20e eeuw. Men zocht naar een nieuwe vorm voor de roman. De nulelement

nulelement (zero-element, nul-alternant, genoteerd als +) De betekenisvolle afwezigheid van een bepaald kenmerk. In het Engelse systeem van mee

Nulgroep

Nulgroep Groep Nederlandse kunstenaars die deel uitmaakte van de nouvelle tendance. Oorspronkelijk Informele Groep geheten (1958); in navolging Nüll, Eduard van der

Nüll, Eduard van der (1812-1868) Oostenrijks (binnenhuisarchitect, die als docent aan de Weense Academie zich een warm pleiter betoonde van h

Nuñes del Prado, Marina

Nuñes del Prado, Marina (geb. 1910) Boliviaans beeldhouwster. Haar werk bestaat uit symbolische abstracties van vaak organische vormen en heeft

Núñez de Arce, Gaspar

Núñez de Arce, Gaspar (1832-1903) Spaans dichter en politicus. Na een korte journalistieke carrière wijdde hij zich aan de politiek aan de zijde der Núñez de Cáceres, José

Núñez de Cáceres, José (1772-1846) Dominicaans politicus en schrijver. Riep in 1821 de onafhankelijkheid uit. Als president van de regering wil

Nureyev, Rudolf Hametovitsj

Nureyev, Rudolf Hametovitsj (geboren in een trein tussen het Baikalmeer en Irkoetsk 17-3-1938 - overleden te Parijs 6-1-1993): Russisch danser Nurks

Nurks Hoofdpersoon uit het verhaal Een onaangenaam mensch in den Haarlemmerhout, in de Camera Obscura (1839) van Hildebrand (= Nicolaas nyckelharpa

nyckelharpa (nyckelgiga) De Zweedse naam voor een tot de familie der vedels behorend strijkinstrument, gebruikt op het platteland voor het spelen nymphaeum

nymphaeum Oorspronkelijk aan de muzen gewijd heiligdom, in de hellenistische en Romeinse tijd uitgegroeid tot een met (nymfen)beelden opgesierde Nymphenburg

Nymphenburg Voormalige zomerresidentie van Beierse vorsten in de omgeving van München, ontstaan 1664-1728. Omgeven door een park in Engelse Nyrop, Martin

Nyrop, Martin (1849-1921) Deens architect. Streefde naar vernieuwing van de Deense bouwkunst. Zette zich af tegen de classicistische en romantische Nyssen, René

Nyssen, René (1928-1991) Nederlands beeldhouwer. Nyssen werd opgeleid aan de academies van Maastricht en Antwerpen en was vanaf 1956 enkele N'Dour, Youssou

N'Dour, Youssou (geb. 1959) Senegalees popmuzikant. Is zijn carrière begonnen als zanger in de groep Etoile De Dakar, waarin hij in '81 de leiding 

Oasis Britse popgroep, in 1992 geformeerd rond de broers Liam (zang) en Noel Gallagher (gitaar/zang). Andere leden zijn Paul Arthurs (gitaar), Paul Oates, Joyce Carol

Oates, Joyce Carol (geb. 1938) Amerikaans schrijfster. Schreef eerst korte verhalen, gebundeld in 'By the north gate' (1963) en 'The wheel of love' obelisk

obelisk Vierzijdige, spits toelopende stenen zuil. In het oude Egypte fungeerde de obelisk als symbool voor de zonnegod Ra of zijn plaatsvervanger, Oberon (mythol./lit.)

Oberon (mythol./lit.) Koning der elfen, gemaal van Titania. Bezat een toverbeker en een toverhoorn. In het Oudfranse epos 'Huon de Bordeaux' heet Obey, André

Obey, André (1892-1975) Frans toneelschrijver. Gebruikte veelal onderwerpen uit Bijbel of Oudheid in poging synthese te bewerkstelligen tussen objectkunst

objectkunst Het in de beeldende kunst presenteren van een voorwerp als object. Toegepast door o.m. kubisten, dadaïsten, popkunstenaars en kunstenaars objet trouvé

objet trouvé Een uit de alledaagse maatschappij afkomstig voorwerp dat in een kunstwerk wordt opgenomen. Gebruikt door onder meer kubisten (in obligaat (muz.)

obligaat (muz.) (lett.: verplicht) Term die wordt gebruikt voor een instrumentale stem die een essentieel onderdeel vormt van de compositie en bij weglating oblomovisme

oblomovisme (Russ.: Oblomovstsjina) Volkomen nietsdoen: lichamelijke en geestelijke inactiviteit, die onbegrijpelijk en onverdraaglijk is. Genoemd Obrecht, Jacob

Obrecht, Jacob (1450-1505) Zuid-Nederlands componist. Van ±1476-78 zangmeester te Utrecht, werd in 1480 te Bergen op Zoom tot priester gewijd Obrist, Hermann

Obrist, Hermann (1863-1927) Duits beeldhouwer en decoratief kunstenaar, belangrijk vertegenwoordiger van de Jugendstil. Zijn aan de natuur ontleende occarino

occarino Omstreeks 1860 door Italiaan Giovanni Donati vervaardigd blaasinstrument van aardewerk of metaal, dat aangeblazen wordt via een snavelvormig Occitaans

Occitaans Romaanse taal, die wordt gesproken in het zuiden van Frankrijk, met name in de Provence (Provençaals is een Occitaans dialect), Auvergne, occitanisme

occitanisme Beweging die zich de wederopbloei van de Occitaanse taal en literatuur ten doel stelde. Het Occitaans (afgeleid van langue d'oc) werd Oceanische kunst

Oceanische kunst Kunstuitingen van Oceanië; worden gekenmerkt door een sterke binding met de religie. Het contact met de westerse wereld brac

Ocean, Billy

Ocean, Billy (geb. 1950) Brits zanger, brak door met 'Love really hurts without you' (1976) en 'Red light spells danger' (19i77, van de lp 'Billy Ocean' ochtendlied

ochtendlied Dageraadslied.

Ockeghem, Johannes

Ockeghem, Johannes (ca. 1410-ca. 1497) Zuid-Nederlands componist. Was vanaf 1452 werkzaam als zanger, later als kapelmeester, aan het Frans

octaaf (audio/video)

octaaf (audio/video) Toonafstand die precies de dubbele of de gehalveerde frequentie bedraagt. De centrale c op de piano bijvoorbeeld (c1) heeft een octaaf (lit.)

octaaf (lit.) De twee kwatrijnen van een sonnet.

octaaf (muz.)

octaaf (muz.) In de muziekleer de achtste trap van de diatonische toonladder. Draagt dezelfde naam als de grondtoon (tonica), bijv. c-c' en omspant octet

octet Compositie voor acht solistisch concerterende instrumentalisten, tevens de naam voor deze groep musici. Klassieke bezetting voor blazers is 2 octogoon

octogoon (achthoek) Gebouw met een achthoekige plattegrond. De term wordt ook gebruikt voor de bovenste geleding van een toren, waarvan de lagere ode

ode (Gr.: ooidè = lied, gezang) Loflied, lofdicht. Een uit regelmatige strofen opgebouwd lyrisch gedicht, dat doorgaans in een waardige, statige toon odeon

odeon (Gr.: aeidoo = zingen) In de Griekse Oudheid een deels overdekt theater, voor muziekuitvoeringen en voordrachten (in Rome later odeum geheten).

Odets, Clifford

Odets, Clifford (1906-1963) Amerikaans toneelschrijver. Belangrijkste vertegenwoordiger van de sociaal-maatschappelijk geëngageerde stroming in Odo (naam)

Odo (naam) Germaanse mannennaam. Franse vorm Eudes.

Odyssee

Odyssee Verhalend dichtwerk van de Griekse schrijver Homerus (8e eeuw v.C.). Het bevat de beschrijving van de avontuurlijke thuisreis van de Griekse Oeben, Jean François

Oeben, Jean François (voor 1720-1763) Frans meubelmaker van Duitse afkomst. Vanaf 1749 werkzaam aan het Franse hof. Maakte het beroemde Oedipus-thema

Oedipus-thema De mythe over Oedipus, die zijn vader doodde en zijn moeder huwde, heeft zich vooral onder invloed van de tragedies van Sophocles

Oehlenschläger, Adam Gottlob

Oehlenschläger, Adam Gottlob (1779-1850) Deens dichter, eerste grote Deense romanticus. Werd geïnspireerd door de Duitse Romantiek en de Oudnoorse oeil-de-boeuf

oeil-de-boeuf (Fr.: runderoog) Ovaal of rond venster, aangebracht op donkere plaatsen. Ook aanduiding van het achthoekig vertrek van Lodewijk XIV oekijo-è

oekijo-è (Jap.: schildering van het vlietende leven) Realistische stijl in de Japanse kunst, die midden 17e eeuw ontstond en in de plaats kwam van de Oelanova, Galina Sergejevna

Oelanova, Galina Sergejevna (1910-1998) Russisch balletdanseres. Debuteerde in 1928 bij het Kirov Ballet in Leningrad. Danste bij het Bolsjoj Oespjenski, Gljeb Ivanovitsj

Oespjenski, Gljeb Ivanovitsj (1843-1903) Russisch schrijver, belangrijk vertegenwoordiger der Narodniki. Woonde tijdlang op het platteland en is Oestvolskaja, Galina Ivanovna

Oestvolskaja, Galina Ivanovna (geb. 1919) Russisch componiste. Studeerde van 1939-47 compositie bij Sjostakovitch aan het conservatorium van Oetagawa Koenijosji

Oetagawa Koenijosji (1797-1861) Japans schilder van landschappen, historische en mythologische scènes en acteurs van het Kaboeki-theater. Illustreerde Oetamaro Kitagawa

Oetamaro Kitagawa (1753-1806) Japans graficus en schilder. Maakte naam met gekleurde houtgravures. In zijn realistische voorstellingen spelen Oetnapisjtim

Oetnapisjtim Held van het Akkadische zondvloedverhaal, beschreven in het Gilgamesj-epos. Ontsnapte met het zaad van alle levende wezens in een oeuvre

oeuvre (Fr.) De gezamenlijke werken van een kunstenaar.

Oey Tjeng Sit

Oey Tjeng Sit (1917-1987) Nederlands beeldend kunstenaar. Stammend uit een Chinese familie, opgegroeid op Java, kwam Oey Tjeng Sit in 1938 Oë, Kenzaburo

Oë, Kenzaburo (geb. 1935) Japans schrijver, aan wie in 1994 de Nobelprijs voor literatuur werd toegekend. Oë was afkomstig uit een familie van grootgrondbezitters Offenbach, Jacques

Offenbach, Jacques (1819-1880) Duits-Frans componist. Zijn spitse, satirische geest heeft hem tot een succesvol componist van maatschappij-krit

Offermans, Cyrille

Offermans, Cyrille (geb. 1945 te Geleen) Nederlands essayist, redacteur van het literaire tijdschrift 'Raster', literatuurrecensent bij 'Vrij Nederland' en Offertorium

Offertorium (eig. Antiphona ad offerenda) Een der propriumgezangen van de liturgische mis in de r.-k. Kerk, dat gezongen wordt terwijl de gelovigen off-beat

off-beat Het leggen van meer accent op de zwakke (even) maatdelen van de 4/4 maat. Kenmerkend voor jazzritmen, maar ook veel gebruikt in de popmuziek.

off-Broadway

off-Broadway Begin 20e eeuw in gebruik geraakte term voor niet-commerciële theaterproducties, doorgaans voor slechts enkele honderden toeschouwers, Ogata Korin

Ogata Korin (1658-1716) Japans schilder. Legde zich toe op decoratieve kunst. Vooral bekend door zijn met landschapsmotieven beschilderde kamerschermen Ogdon, John Andrew Howard

Ogdon, John Andrew Howard (1937-1989) Brits pianist. Ogden studeerde in Manchester, debuteerde in 1958 en deelde in 1962 samen met Vladimir ogief

ogief Boog waarop de vlakken van een kruisribgewelf rusten. Ook (onjuiste) benaming van spitsbogen die elkaar in een scherpe hoek snijden.

Ogier, Willem

Ogier, Willem (ook Guiliam Ogier; 1618-1689) Zuid-Nederlands toneelschrijver, lid van de Antwerpse Rederijkerskamer 'De Olijftack', waarvan hij Ohana, Maurice

Ohana, Maurice (1914-1992) Spaans-Frans componist en pianist. Ohana studeerde compositie bij Daniel Lesur in Parijs. Beïnvloed door o.a. Albéniz, Ohrmuschelstil

Ohrmuschelstil (Du.: oorschelpstijl) Stijlaanduiding in de decoratieve kunst (ca. 1580- 1680), voornamelijk in Nederland en Duitsland. Kenmerkend Oistrach, David Fjodorovitsj

Oistrach, David Fjodorovitsj (1908-1974) Russisch violist. Oistrakh, die in Odessa studeerde, kreeg Europese bekendheid na het winnen van het Ysaye-Oistrakh, Igor

Oistrakh, Igor (geb. 1931) Russisch violist. Igors belangrijkste leraar was zijn vader David. Hoewel Igor op zijn minst een evengroot violist is als zijn Okoedzjava, Boelat

Okoedzjava, Boelat (1924-1997) Russisch dichter en zanger. Okoedzjava werd vooral bekend door zijn melancholieke en vaak ironische liederen, Okri, Ben

Okri, Ben (geb. 1959) Nigeriaans schrijver die al op jeugdige leeftijd aandacht trok met een tweetal semi-autobiografische romans over het stadsleven oktjabristen (lit.)

oktjabristen (lit.) Groep sovjetcritici, genoemd naar hun in 1922 opgerichte tijdschrift `Oktjabr' (= Oktober). Zij waren fel gekant tegen de theorieën Olaf

Olaf Mannennaam van Scandinavische oorsprong, met de betekenis 'zoon der voorvaderen'.

Olaf, Erwin

Olaf, Erwin (eig. Erwin Olaf Springveld; geb. 1959). Nederlands fotograaf. Werk heeft aanvankelijk vooral een humoristische, homo-erotische inslag Olbrich, Joseph Maria

Olbrich, Joseph Maria (1867-1908) Oostenrijks architect, ontwerper van kunstnijverheid en schilder. Leerling van o.a. Otto Wagner. Belangrijk vertegenwoordiger Oldenburg, Claes Thure

Oldenburg, Claes Thure (geb. 1929) Zweeds-Amerikaans beeldend kunstenaar, belangrijk vertegenwoordiger van de pop art. Bekend van het sterk Oldenburg, Fred

Oldenburg, Fred (geb. 1955) Nederlands pianist. Oldenburg werd op 12-jarige leeftijd leerling van Theo Bruins (conservatorium Den Haag). Na aldaar Oldfield, Mike

Oldfield, Mike (geb. 1953) Brits popmusicus die in 1973 grote bekendheid kreeg met de lp 'Tubular bells', waarop alle instrumenten door hemzelf worden Oleffe, Auguste Charles Louis

Oleffe, Auguste Charles Louis (1867-1931) Belgisch schilder. Overgangsfiguur van laat impressionisme naar expressionisme. Uit zijn werk blijkt olieverf

olieverf Verf waarin een drogende olie als bindmiddel is gebruikt. Kent een lange droogtijd. Vernieuwend toegepast door o.a. de Vlaamse primitieven.

Olitski, Jules

Olitski, Jules (geb. 1922) Amerikaans schilder van Russische afkomst; wordt gerekend tot de postpainterly abstraction. Maakte werk met dunne, ongelijkmatige Oliveira, Manoel de

Oliveira, Manoel de (geb. 1908) Portugees filmregisseur. De eerste documentaire die De Oliveira in 1931 maakte, gaf met grote betrokkenheid het Oliver, Joseph (King)

Oliver, Joseph (King) (1885-1938) Amerikaans jazzkornettist en bandleider. Te New Orleans lid van de Eagle Band (1909-11) en de Onward Brass Olivier, Johann Heinrich Ferdinand (Ferdinand)

Olivier, Johann Heinrich Ferdinand (Ferdinand) (1785-1841) Duits schilder, vertegenwoordiger van de Romantiek. Onderhield contacten met de Olivier, Laurence Kerr

Olivier, Laurence Kerr (1907-1989) Brits acteur. Olivier ontwikkelde zich na zijn toneelopleiding tot één der meest gewaardeerde acteurs van de E

Olivier, Lord

Olivier, Lord (Laurence Kerr Olivier; 1907-1989) Brits acteur. Olivier ontwikkelde zich na zijn toneelopleiding tot één der meest gewaardeerde acteurs Ollier, Claude

Ollier, Claude (geb. 1922) Frans schrijver. Debuteerde in 1958 met 'La mise en scène'. Zijn werk is verwant met de Nouveau Roman. De beschrijvingen Olmi, Ermanno

Olmi, Ermanno (geb. 1931) Italiaans filmregisseur. Maakte, na een groot aantal documentaires, speelfilms over de levensomstandigheden van boeren Olmsted, Frederick Law

Olmsted, Frederick Law (1822-1903) Amerikaans landschapsarchitect. Bekend door de aanleg van Central Park in New York City. Heeft zich ingezet

Olof, Theo

Olof, Theo (geb. 1924) eig. Theodor Olof Wolffberg-Schmuckler; in 1954 officieel gewijzigd. Nederlands violist van Duitse afkomst. Olof studeerde Olson, Charles John

Olson, Charles John (1910-1970) Amerikaans dichter, doceerde poëzie aan Harvard University. Schreef invloedrijke essays over poëzietheorie, met Oltmans, Jan Frederik

Oltmans, Jan Frederik (1806-1854) Nederlands schrijver, was tot 1849 te Amsterdam werkzaam bij zijn vader, ontvanger der belastingen. Schreef

Olympia Band

Olympia Band Een van de bekendste brassbands uit de periode van de New Orleans jazz. Vierde successen in de jaren 1900-10; stond onder leiding Olympia, Zeusbeeld te

Olympia, Zeusbeeld te Met goud en ivoor belegd beeld van Zeus, vervaardigd door de Atheense beeldhouwer Phidias. Stond in de Zeustempel op Omar Chajjam

Omar Chajjam (ook: Omar Khayyám; ca. 1045-1123) Perzisch geleerde. Genoot in zijn land grote faam als mathematicus en astronoom, werd in de omarmend rijm

omarmend rijm (ook:omvattend rijm)rijmschema waarbij de rijmwoorden gerangschikt zijn als abba. Het is een van de meest gebruikte schema's, zowel omnibus (lit.)

omnibus (lit.) (Eng.) Eendelige bundel werken van een auteur of in een genre. (Goedkope) boekuitgave waarin een aantal romans of novellen of verhalen Onafhankelijken, De

Onafhankelijken, De In 1912 te Amsterdam opgerichte vereniging van beeldende kunstenaars, analoog aan de Salon des Indépendants te Parijs (1884) onbepaald voornaamwoord

onbepaald voornaamwoord Woord dat op een algemene manier naar personen of zaken verwijst en dus niet naar een bepaalde persoon of zelfstandighei

Ondaatje, Michael

Ondaatje, Michael (geb. 1943), Canadees dichter en romanschrijver. Ondaatje, geboren in Sri Lanka, verhuisde in 1954 naar Engeland en in 1962 onderschikking

onderschikking (hypotaxis) In een samengestelde zin, bestaande uit een hoofdzin en een bijzin, doet zich onderschikking voor: `Hij zei dat hij kwam

onderschildering

onderschildering De eerste geschilderde laag op een schilderij in kleuren, op een monochrome ondergrond, gewoonlijk louter gehanteerd ter wille onderwaterarcheologie

onderwaterarcheologie Dat deel van de archeologie dat zich bezighoudt met oudheidkundige vondsten in meren, rivieren en zeeën.

onderwerp

onderwerp (subject) Het zinsdeel dat bepaalt of de persoonsvorm van het werkwoord in enkelvouds- of meervoudsvorm staat: `Ik zit op de stoel'; `De Ondra, Anny

Ondra, Anny (1902-1987) (eig. Anna Sophie Ondrakova) Duits filmster. Anny Ondra bracht het grootste deel van haar jeugd in Tsjechoslovakije door. Onetti, Juan Carlos

Onetti, Juan Carlos (1909-1994) Uruguayaans schrijver. Onetti debuteerde in 1939 met de novelle 'El pozo' (De put), waarin reeds alle trekken van onomasticon

onomasticon Naamboek.

onomastiek

onomastiek (Naamkunde) Wetenschap van de herkomst en verbreiding van eigennamen. Men onderscheidt antroponymie (studie van persoonsnamen) onomatopee

onomatopee (klanknabootsing) Een woord waarbij een natuurlijk verband bestaat tussen de woordvorm en de betekenis. Bij kinderen hoort men vaak onovergankelijk werkwoord

onovergankelijk werkwoord (intransitief werkwoord) Werkwoord waarbij geen lijdend voorwerp kan voorkomen, bijv. komen, liggen, smelten.

Ono, Yoko

Ono, Yoko (geb. 1933) Uit Japan afkomstig Amerikaans kunstenaar. Zij is bekend van happenings in Fluxus-verband, maar vooral omdat ze was gehuwd onrijm

onrijm Wat niet rijmt; proza.

Onsterfelijken

Onsterfelijken (Fr.: Immortels) Bijnaam van de leden van de Académie Française (1635).

ontknoping

ontknoping Afloop, (voor)laatste fase van de verwikkeling, van de intrige (van een komedie; eventueel volgt nog een epiloog).

Onward Brass Band

Onward Brass Band Een van de bekendste brassbands uit de periode van de New Orleans jazz. Vierde al successen rond 1890; stond onder leiding oorijzer

oorijzer Metalen hoofdtooi voor vrouwen. Onderdeel van de traditionele klederdracht in sommige streken van Nederland. Oorspronkelijk een smalle oorlogsfilm

oorlogsfilm Film gebaseerd op gebeurtenissen uit een oorlog. Al direct na de uitvinding van de film werden er films gemaakt over de boerenoorlog oorlogsroman Roman waarin het oorlogsgeweld en de oorlogservaringen centraal staan. Enkele voorbeelden: Im Westen nichts Neues (1929), waarin Oorschot, Geert van

Oorschot, Geert van (1909-1987) Nederlands uitgever en schrijver. Geert van Oorschot was een van de vooraanstaande uitgevers in Nederland. Hij oorzakelijk voorwerp

oorzakelijk voorwerp (voorzetselvoorwerp) Verbinding van een voorwerp met een werkwoord dat een vast voorzetsel bij zich heeft, bijv.: hij lijkt op Oostenrijkse kunst

Oostenrijkse kunst De culturele ontwikkeling in Oostenrijk hangt nauw samen met die in Duitsland. Van de prehistorie dateert de Hallstatt-cultuur. Oosterhoff, Tonnus

Oosterhoff, Tonnus (geb. 1953 te Leiden) Nederlands schrijver. Zowel in zijn poëzie als in zijn proza hanteert hij een groot palet van literaire vormen Oosterhuis, Huub

Oosterhuis, Huub (geb. 1933) Nederlands dichter-priester, studentenpastor te Amsterdam. Behoort tot de moderne, sociaal en politiek geëngageerde oosterse renaissance

oosterse renaissance Onder oosterse renaissance wordt de belangstelling verstaan die in het Westen sinds de jaren vijftig en zestig is gegroeid voor oosterse roman

oosterse roman Een ridderroman waarin het Oosten (d.w.z. de Arabische cultuur) en het Westen (de christelijke cultuur) met elkaar worden geconfronteerd. Oosthoek, Peter

Oosthoek, Peter (geb. 1934) Nederlands acteur en regisseur. Behaalde in 1959 het einddiploma voor acteren en regie aan de Amsterdamse toneelschool. Oosthout, Nelly Elisabeth (Nel)

Oosthout, Nelly Elisabeth (Nel) (1902-1991) Nederlands voordrachtskunstenares. Nel Oosthout was van 1926 tot 1928 verbonden aan het Hoftheater Oostzanen, Jacob Cornelisz. van

Oostzanen, Jacob Cornelisz. van (vóór 1470-vóór 1533) Nederlands schilder, tekenaar en houtsnijder. Schilderde religieuze voorstellingen, portretten op art

op art Non-figuratieve stroming in de moderne beeldende kunst, die door optische effecten een illusie van beweging middels bijv. vorm- en/of kleurverandering Opbergen, Antonis van

Opbergen, Antonis van (ook: Obbergen, 1543-1611) Vlaams architect, leerling van Cornelis Floris. Week om godsdienstige redenen uit naar Denema

open doekje

open doekje Een spontaan, bewonderend applaus tijdens een voorstelling, dus bij open doek.

open einde

open einde De handeling van een toneelstuk of roman kan eindigen met bijv. een huwelijk (happy ending) of de dood. Er is sprake van een open einde openluchtmuseum

openluchtmuseum Verzameling in de open lucht van o.a. boerderijen, schaapskooien, molens, (kruiden)tuinen, huisraad en klederdrachten. Ontwikkelde openluchttheater

openluchttheater De naam voor een toneel-, opera-, musical- of balletvoorstelling in de open lucht. Dat kan natuurlijk op straat of op een plein, waar opera

opera Geheel gezongen, instrumentaal begeleide dramatische handeling, bestemd voor opvoering in een theater. Ontstond rondom 1600 als dramma operette

operette Luchtige opera met dans en dialoog. Halverwege de 19e eeuw in Frankrijk ontstaan muziekdramatisch genre (Offenbach) in navolging van Ophüls, Max

Ophüls, Max (eig. Max Oppenheimer; 1902-1957) Duits-Frans filmregisseur. Verliet Duitsland in 1933 en werkte daarna o.a. in Frankrijk en de VS, Opitz, Martin

Opitz, Martin (1597-1639) Duits dichter en schrijver, belangrijk vertegenwoordiger der Duitse barok. Werd 1625 te Wenen door Ferdinand II tot dichter Opland

Opland (Rob Wout; geb. 1928) Nederlands politiek tekenaar in o.m. de Volkskrant en De Groene. Maakte ook wandschilderingen voor het metrostation opmaat

opmaat Niet beklemtoond motiefdeel van een muzikale zin, dat voor de maatstreep staat. Vormt een geheel met het direct na de maatstreep volgende, Oppenheim, Dennis

Oppenheim, Dennis (geb. 1938) Amerikaans beeldend kunstenaar; vooral bekend van werk op het gebied van land art. Voert op monumentale scha

Oppenheim, Edward Phillips

Oppenheim, Edward Phillips (1866-1946) Brits schrijver (116 romans, 39 verhalenbundels) van romantisch-avontuurlijke boeken, doorgaans spelend Oppenheim, Meret

Oppenheim, Meret (1913-1985) Duits beeldend kunstenaar. In Parijs werd ze in de jaren dertig opgenomen in de kring van surrealistische kunstenaars. Opperlands

Opperlands In Battus' Opperlandse taal- en letterkunde (1981) o.m. als volgt getypeerd: Opperlands is Nederlands met vakantie. Opperlands is Nederlands Opsomer, baron Isidorus Edmondus Henricus (Isidoor)

Opsomer, baron Isidorus Edmondus Henricus (Isidoor) (1878-1967) Belgisch schilder; verbleef enige tijd in Den Haag. Kwam hier onder invloed opsomming

opsomming Een retorisch middel. Francis Spufford definieert een opsomming als `elke opeenvolging van meer dan drie "items", waarbij het enkel en opus

opus (Lat.: werk) Werk(stuk) op het gebied van letterkunde, wetenschap, muziek en beeldende kunst. Een opus magnum is een hoofdwerk, een opus oraal epos

oraal epos (mondeling epos) Heldendicht dat bestemd was om mondeling te worden voorgedragen. Het heeft een compositie die in de regel losser is orante

orante (ook: orant; Lat.: orantis = biddend) Biddende figuur. Vaak afgebeeld in de vroeg-christelijke kunst in een lang gewaad, rechtopstaan met gespreide oratie

oratie (Lat.: oratio: het spreken) Rede(voering), toespraak. Thans vooral de inaugurele rede, uitgesproken bij de aanvaarding van het hoogleraarsambt orator

orator (Lat.) Redenaar.

oratorium

oratorium Muziekdramatisch genre van vrij aanzienlijke omvang en doorgaans gebaseerd op een geestelijke tekst (bijv. een bijbelverhaal). Doet qua Orbison, Roy

Orbison, Roy (1936-1988) Amerikaans popzanger en songwriter met kenmerkende melancholische galmstem. Schreef aanvankelijk voor derden (Jerry Orcagna, Andrea

Orcagna, Andrea (eig. Andrea di Cione Arcangelo; ca. 1320-na 1368) Italiaans schilder, beeldhouwer en architect, leerling van Pisano, volgeling van orchestra

orchestra (Gr.: dansruimte) Halfcirkelvormige dansplaats tussen toneel en toeschouwers in een theater uit de Griekse of Romeinse Oudheid; aan de ordinarium

ordinarium Latijnse naam voor de vijf vaste gezangen van de mis in de r.-k. Kerk, nl. Kyrie, Gloria, Credo, Sanctus (met Benedictus) en Agnus Dei. Orff, Carl

Orff, Carl (1895-1982) Duits componist en muziekpedagoog. Stichtte een school waar muziek, dans en gymnastiek gebundeld werden en ontwierp met orfisch

orfisch Betrekking hebbend op de Griekse zanger Orpheus, die door zijn gezang en lierspel zelfs de dieren wist te bekoren en de levenloze natuur aan orfisme

orfisme 1. De cultus rondom de Griekse mythologische zanger-dichter Orpheus, ontstaan in de 7e-6e eeuw v.C. Het orfisme was sterk dualistisch getint; organische architectuur

organische architectuur Bouwkunst waarbij architecten zich laten inspireren door de vormenrijkdom van de natuur. Een vloeiende, plastische archi

organum

organum Oudste vorm van muzikale tweestemmigheid, teruggaande tot de 9e eeuw. Ontstond door parallel aan de melodiestem en tweede stem toe orgel

orgel Muziekinstrument waarbij de klank wordt geproduceerd door via een samenstelsel van mechanieken een luchtstroom door pijpen te leiden. Wordt oriëntalisme

oriëntalisme (Lat.: oriens = opgaande zon) Belangstelling voor oosterse (Aziatische en Noord-Afrikaanse) talen, literatuur en cultuur. In de Middeleeuwen oriëntalistiek

oriëntalistiek Studie der oosterse talen en culturen; academische discipline die zich bezighoudt met de bestudering van de `Oriënt' of het Oosten, waarmee Original Creole Band

Original Creole Band Bekende brassband uit de periode van de New Orleans jazz; stond onder leiding van Freddie Keppard. Maakte als eerste ban

Original Dixieland Jazz Band

Original Dixieland Jazz Band Jazzband onder leiding van Nick La Rocca. Maakte de eerste jazzplaat (1917) met de hits 'Tiger rag' en 'Dixie Jazz Band

originaliteit

originaliteit (oorspronkelijkheid) Het hebben van eigen ideeën, die niet voortkomen uit navolging van anderen. Vóór de Romantiek berustte de schrijfconventie Orizand, Huib

Orizand, Huib (1904-1991) Nederlands acteur. Orizand kreeg les van Louis van Gasteren en debuteerde in 1921 bij het Hollandsch Tooneel van Louis orkest

orkest In samenstelling en omvang variërende groep instrumentalisten voor het gezamenlijk uitvoeren van muziekwerken. De cirkelvormige danspla

Orley, Barend van

Orley, Barend van (ook Bernard; ca. 1488-1541) Zuid-Nederlands schilder, ontwerper van tapijten en glasramen. Werkzaam aan het hof van Margaretha Ormandy, Eugene

Ormandy, Eugene (1899-1985) eig. Jenö Blau-Ormándy Hongaars-Amerikaans dirigent. Ormandy begon zijn muzikale carrière als vioolwonderkind ornament

ornament Als motief aangebrachte versiering op (gedeelten) van gebouwen of voorwerpen van toegepaste kunst. Ornamenten kunnen zowel uit geometrische ornamentprent

ornamentprent Afbeelding van een ornament. Speelde vanaf de uitvinding van de gravure in de 15e eeuw een belangrijke rol bij verspreiding van ornamenten. Orozco, José Clemente

Orozco, José Clemente (1883-1949) Mexicaans (wand)schilder en graficus. Leverde met zijn krachtige expressionistische stijl een belangrijke bijdrage Ortheil, Hanns-Josef

Ortheil, Hanns-Josef (geb. 1951) Duitse schrijver en Germanist. In zijn bekroonde debuutroman `Fermer' (1979) schreef hij over de desertie van een Orthel, Léon

Orthel, Léon (1905-1985) Nederlands componist. Studeerde te Den Haag en Berlijn en vestigde zich in 1930 te Den Haag als concertpianist en pianoleraar. Ortkens, Aerdt

Ortkens, Aerdt (ook: Arnold van Nijmegen; ca. 1475-na 1538) Nederlands glasschilder en tekenaar. Ontwierp veertien ramen voor de kathedraal van Orton, John Kingsley (Joe)

Orton, John Kingsley (Joe) (1933-1967) Brits toneelschrijver van opzettelijk vulgaire, eigentijdse zedenkomedies, black comedies genoemd. Vond Orwell, George

Orwell, George (1903-1950) Brits romanschrijver en essayist. Orwell was een belangrijk, maatschappelijk geëngageerd schrijver van romans, reportages Ory, Edward (Kid)

Ory, Edward (Kid) (1886-1973) Amerikaans jazztrombonist en bandleider. Speelde te New Orleans in de band van Buddy Bolden (1905). Formeerd

Osborne, John James

Osborne, John James (1929-1994) Brits toneelschrijver. Osborne wordt door velen beschouwd als de belangrijkste van de Angry Young Men, de Oscar (film)

Oscar (film) (Academy Award) Jaarlijkse Amerikaanse filmprijs in de vorm van een verguld bronzen beeldje van een mannenfiguur, ingesteld door Osdorp Posse

Osdorp Posse Rapcrew uit Amsterdam (vernoemd naar het stadsdeel Osdorp) en uitvinders van de Nederlandstalige hiphop. Eind jaren tachtig opgericht Osgood, Charles Egerton

Osgood, Charles Egerton (geb. 1916) Amerikaans psycholoog en linguïst, hoogleraar universiteit van Connecticut (1946-49) en Illinois (sinds 1952

Oshima, Nagisa

Oshima, Nagisa (geb. 1932) Japans filmregisseur. Verwerkte in zijn films zijn kritiek op de traditionele waarden van de Japanse maatschappij, o.a. ossianisme

ossianisme Term waarmee de enorme invloed wordt aangegeven die de Schot James MacPherson (1736-1796) op de Europese (romantische) letterkunde Ossietzky, Carl von

Ossietzky, Carl von (1889-1938) Duits anti-militaristisch publicist. Werd 1920 redacteur buitenland van de Berliner Volkszeitung en in 1926 hoofdartikelschrijver Ostade, Adriaen van

Ostade, Adriaen van (1610-1685) Nederlands schilder. Een van de vele bekende schilders die de Noordelijke Nederlanden in de 17e eeuw voortbr

Ostaijen, Paul van

Ostaijen, Paul van (1896-1928) Vlaamse dichter. Introduceerde het expressionisme in de Nederlandstalige literatuur en heeft met zijn poëzie, waarin Oster, August Wilhelm (Guus)

Oster, August Wilhelm (Guus) (1915-1984) Nederlands acteur. Debuteerde in 1934 bij Cor van der Lugt Melsert. Speelde vanaf 1945 bij Comedia, ostraca

ostraca (Gr.: ostraka = schalen, scherven) Potscherven, in Egypte als lei gebruikt voor schrijfoefeningen. Men heeft er fragmenten uit de klassieke literatuur Osy, Jan van

Osy, Jan van (ook: Jehan d'Oisy; gest. ca. 1380) Vlaams bouwmeester, betrokken bij de bouw van de St.-Romboutskathedraal te Mechelen (begonnen Os, familie Van

Os, familie Van Nederlandse schildersfamilie, werkzaam eind 18e eerste helft 19e eeuw. Jan van Os (1744-1808), schilder rivier- en zeegezichten en Otero, Blas de

Otero, Blas de (1916-1979) Spaans dichter. Debuteerde in 1942 met 'Cántico espirituel'. Zijn vroege werk is nog mystiek van aard, later zal hij zich Otten, Willem Jan

Otten, Willem Jan (geb. 1951) Nederlands dichter en schrijver. Debuteerde in 1973 met de bundel 'Een zwaluw vol zaagsel'. 'De eend' (1975) is een Otterloo, Jan William (Willem) van

Otterloo, Jan William (Willem) van (1907-1978) eig. Jan Willem van Otterloo. Nederlands dirigent en componist. Van Otterloo studeerde medicijnen, Otterloo, Rogier van

Otterloo, Rogier van (1941-1988) Nederlands componist en dirigent. Van Otterloo studeerde fluit aan het Amsterdams conservatorium en leek net

Otto

Otto Germaanse mannennaam, afgeleid van od = erfgoed. Naam van een aantal vorsten.

Ottoonse kunst

Ottoonse kunst Kunst die haar naam ontleent aan de Saksische koningen Otto I, II en III (reg. 936-1002) en duurde tot in de 11e eeuw; omvatte de Otto-Peters, Luise

Otto-Peters, Luise (1819-1895) Duits schrijfster. Speelde grote rol in vrouwenbeweging in Duitsland. Medeoprichtster van Allgemeiner Deutscher Otto, Frei

Otto, Frei (geb. 1925) Duits architect en ingenieur. Bekend door zijn lichte dakconstructies voor grote overspanningen, voor het eerst toegepast op de oude komedie

oude komedie Klassieke Griekse komedie waarvan de bloeitijd duurde van ongeveer 465 v.C. tot 404 v.C., het jaar waarin de Peloponnesische Oorlog Oudshoorn, J. van

Oudshoorn, J. van (eig. Jan Koos Feylbrief; 1876-1951) Nederlands schrijver. Werkte op ministerie van Buitenlandse Zaken, van 1911-33 directeur Oud, Jacobus Johannes Pieter

Oud, Jacobus Johannes Pieter (1890-1963) Nederlandse architect en stedenbouwkundige. Speelde een belangrijke rol in de ontwikkeling van het Ousmane, Sembène

Ousmane, Sembène (geb. 1923) Senegalees filmregisseur en -scenarioschrijver. Sembène kwam in 1948 als verstekeling naar Frankrijk en werkte Outshoorn, Cornelis

Outshoorn, Cornelis (1810-1875) Nederlands architect, die voornamelijk in neorenaissancestijl bouwde. Te Amsterdam ontwierp hij het Paleis voor Outsiders

Outsiders (Amsterdam 1965-1969) Nederlandse beatgroep. Legendarische band rond zanger Wally Tax. Onderscheidde zich van de Haagse beatscene ouverture

ouverture Zelfstandig muziekstuk, oorspronkelijk dienend als inleiding tot een opera. Bij de vroege Venetiaanse opera ontstond de vorm langzame Ouwater, Albert van

Ouwater, Albert van (ca. 1400-na 1467) Nederlands schilder uit de late gotiek. Van hem is slechts één werk bewaard gebleven: de in 1889 te Genua Ouwater, Isaac

Ouwater, Isaac (1748-1793) Nederlands schilder. Bekend door zijn topografisch nauwkeurige stadsgezichten van Utrecht, Haarlem en Amsterdam. Ouwens, Kees

Ouwens, Kees (Cornelis Jan; geb. 1941 te Zeist) Nederlands dichter en romancier die in 1968 debuteerde met zowel een gedichtenbundel ('Arcadia') Overbeck, Johann Friedrich

Overbeck, Johann Friedrich (1789-1869) Duits schilder, een der belangrijkste Nazareners. Schilderde voornamelijk religieuze voorstellingen. Zijn Overgaauw, Wim

Overgaauw, Wim (1932-1995) Nederlands jazzgitarist. Speelde o.a. bij John Krispijn (1951), in het Stardust Quartet (1954) en bij Wessel Ilcken (1955). overgankelijk werkwoord

overgankelijk werkwoord (transitief werkwoord) Werkwoord waarbij een lijdend voorwerp optreedt of kan optreden, bijv. kopen: ik koop een fiets.

Overgauw, Wim

Overgauw, Wim (geb. 1932) Nederlands jazzgitarist. Speelde o.a. bij John Krispijn (1951), in het Stardust Quartet (1954) en bij Wessel Ilcken (1955). Overstraeten, Eduard Leonard Honoré (War) van

Overstraeten, Eduard Leonard Honoré (War) van (1891-1981) Belgisch schilder. Vertegenwoordiger van het animisme. Schilder van figuren, interieurs Overwater, Tony

Overwater, Tony (Rotterdam, 24 maart 1965) Nederlands contrabassist. Nog tijdens zijn jazz-studie aan het Koninklijk Conservatorium werd Overwater Ovidius Naso, Publius

Ovidius Naso, Publius (43 v.C.-ca. 18 n.C.) Romeins elegisch dichter met briljante techniek en opmerkelijk inzicht in menselijke psyche. Genoot grote Owen, Wilfred Edward Salter

Owen, Wilfred Edward Salter (1893-1918) Brits dichter, behorend tot de War Poets. Sneuvelde een week voor de wapenstilstand. Schreef één dichtbundel

oxymoron

oxymoron (Gr. oxys = scherp, moros = dom) Een verbinding van twee schijnbaar tegengestelde begrippen tot een complexe eenheid, bijv. `een jeugdige Oyens, gebroeders

Oyens, gebroeders Nederlandse schilders (tweelingbroers), leerlingen van Portaels. Bekend door hun in impressionistische stijl vervaardigde genrestukken. Ozawa, Seiji

Ozawa, Seiji (geb. 1935) Japans dirigent. Ozawa studeerde aanvankelijk piano, maar moest deze studie wegens een verwonding aan de hand, beëindigen. Ozenfant, Amédée

Ozenfant, Amédée (1886-1966) Frans schilder en kunsttheoreticus. Schilderde tot 1917 kubistisch. Met Le Corbusier grondlegger van het 'purisme': Ozu, Yasujiro

Ozu, Yasujiro (1903-1963) Japans filmregisseur. Maakte tussen 1927 en 1962 drieënvijftig lange speelfilms, die tesamen een opmerkelijk consistent Oz, Amos

Oz, Amos (geb. 1939) Israëlisch schrijver. Oz werd in Jeruzalem geboren, bracht vanaf zijn 15e een aantal jaren in een kibboets door, studeerde filo

O'Brien, Edna

O'Brien, Edna (geb. 1932) Iers schrijfster van romans, verhalen en toneelstukken. Schrijft over de positie van meisjes en vrouwen, zowel in de maatschappij, O'Brien, Flann

O'Brien, Flann (Brian ó Nuallain; 1911-1966) Iers schrijver, beroemd geworden door zijn roman 'At swim-two-birds' (1939), waarvan opzet sterk aan O'Brien, Robert

O'Brien, Robert (1951-1988) Brits-Nederlands beeldend kunstenaar van Engelse afkomst; maker van associatieve, mystieke objecten, installaties uit O'Brien, Tim

O'Brien, Tim (Willian Timothy; geb. 1946) Amerikaanse schrijver die als woordvoerder van de Vietnam-oud-strijders gezien kan worden. Zelf diende O'Connor, Sinéad

O'Connor, Sinéad (geb. 1966) Ierse zangeres. Omstreden superster met een opmerkelijk stemgeluid, een onverbloemde mening en een opvallend (kaalgeschoren) O'Day, Anita

O'Day, Anita (geb. 1919) Amerikaans jazz-zangeres. Zong bij het Max Miller Combo (1939), in de band van drummer Gene Krupa (1941) en bij Stan O'Faolain, Sean

O'Faolain, Sean (1900-1991) (eig. John Whelan) Iers schrijver. O'Faolain koos tijdens de Ierse burgeroorlog de zijde der Republikeinen en veranderde O'Keeffe, Georgia

O'Keeffe, Georgia (1887-1986) Amerikaans schilder. In haar werk komen veel zorgvuldig geschilderde bloem- en plantvormen voor, die, doordat O'Neal, (Patrick) Ryan

O'Neal, (Patrick) Ryan (geb. 1941) Amerikaans acteur, populair door tv-serie 'Peyton Place' (1964-68), later in films als 'Love Story' (1970), 'What's O'Neill, Eugene Gladstone

O'Neill, Eugene Gladstone (1888-1953) Amerikaans toneelschrijver, wiens werk eerst onder invloed stond van het naturalistische pessimisme van O'Toole, Peter

O'Toole, Peter (geb. 1932) Iers acteur, die na zijn hoofdrol in 'Lawrence of Arabia' (1962) snel een internationaal vermaard filmacteur werd. Andere 

Pa Tjin (Ba Jin; eig. Li Féi-kan; geb. 1904) Een der meest gelezen Chinese auteurs. Bereikte zijn grootste populariteit in de jaren dertig en veertig. Na Paap, Willem Anthony

Paap, Willem Anthony (1856-1923) Nederlands jurist en auteur. Maakte als advocaat te Amsterdam kennis met de Tachtigers; vriend van Multatuli

Paap, Wouter

Paap, Wouter (1908-1981) Nederlands componist en auteur. Paap studeerde te Utrecht (piano), waar hij als muziekpedagoog werkzaam was. In 1945 paasspel

paasspel (passiespel) Gedramatiseerde voorstelling van het lijden van Christus en verwant met de middeleeuwse mysteriespelen. Het spel verdween paastroop

paastroop De toevoeging van een korte Latijnse, gezongen dialoog (troop) in de liturgie van de paasmis. De tekst was aanvankelijk een getrouwe weergave Paavolainen, Olavi

Paavolainen, Olavi (1903-1964) Fins essayist en cultuurcriticus. Hij begon als dichter bij het vooruitstrevende tijdschrift Tulenkantajat (De toortsdragers), Pablo, Luís de

Pablo, Luís de (geb. 1930) Spaans componist. Studeerde na een juridische opleiding aan de Universiteit van Madrid harmonie en contrapunt aan het Pabst, Georg Wilhelm

Pabst, Georg Wilhelm (1887-1967) Oostenrijks filmregisseur, werkte in Duitsland en Frankrijk. Een der filmpioniers; bekend om zijn realistische, Pachelbel, Johann

Pachelbel, Johann (1653-1706) Duits organist en componist. Pachelbel studeerde te Neurenberg, Altdorf en Regensburg, werd in 1673 hulporganist Pacher, Michael

Pacher, Michael (ca. 1430-1498) Tirools schilder en beeldsnijder. Zijn kunst wortelt in de late gotiek, doch toont invloeden van de Italiaanse Renaissance. Pacino, Al

Pacino, Al (geb. 1940) Amerikaans acteur, opgeleid in de Actors' Studio. Had veel succes op het toneel, maar werd internationaal bekend door films Packard, Vance

Packard, Vance (1914-1996) Amerikaans schrijver. Packard had veel succes met sterk gepopulariseerde analyses, op het grensvlak van sociale wetenschap Paço d'Arcos, Joaquim

Paço d'Arcos, Joaquim (geb. 1908) Portugees romanschrijver. Hij maakte vele reizen door Brazilië, Noord-Amerika en Europa, waarvan de weerslag

Paderewski, Ignacy Jan

Paderewski, Ignacy Jan (1860-1941) Pools pianist en componist. Paderewski studeerde te Warschau aan het conservatorium, waar hij van 1878-83 Padilla, Heberto

Padilla, Heberto (geb. 1932) Cubaans dichter. Hij emigreerde kort na WO II naar de VS, waar hij Spaans doceerde, maar tijdens de revolutie van 1959 Paelinck

Paelinck (1781-1839) Vlaams neoclassicistisch schilder van voornamelijk historische en mythologische taferelen. Aanvankelijk leerling van Verhaegen Paemel, Monika van

Paemel, Monika van (geb. 1945) Belgisch (Vlaams) schrijfster. Monika van Paemel debuteerde in 1971 met 'Amazone met het blauwe voorhoofd',

Paerels, Willem

Paerels, Willem (1878-1962) Belgisch schilder van Nederlandse afkomst, verliet als student de TH te Delft en begon in Brussel te schilderen: eerst Paer, Ferdinando

Paer, Ferdinando (1771-1839) Italiaans componist. P. studeerde te Parma en schreef reeds in 1791 een Franse opera (Orphée et Euridice) en in 1792 Paganini, Niccolò

Paganini, Niccolò (1782-1840) Italiaans violist en componist. Hoewel hij te Genua en Parma viool- en compositielessen kreeg, was hij grotendeels Paget, Violet

Paget, Violet (Vernon Lee; 1856-1935) Engels prozaschrijfster; vnl. woonachtig in Italië. Had in kleine kring succes met scherpzinnige essays als 'Studies Page, Geraldine

Page, Geraldine (1924-1987) Amerikaans actrice. Geraldine Page debuteerde op 17-jarige leeftijd op het toneel. Ze muntte vooral uit in rollen die Page, Oran (Hot Lips)

Page, Oran (Hot Lips) (1908-1954) Amerikaans jazztrompettist, zanger en bandleider. Werkzaam bij de Original Blue Devils van Walter Page (1927

Page, Ruth

Page, Ruth (1905-1991) Amerikaans danseres en choreografe. Ruth Page begon haar carrière in 1918, toen zij met Anna Pavlova een tournee door Page, Walter Sylvester

Page, Walter Sylvester (1900-1957) Amerikaans jazzbassist. Speelde bij Bennie Moten (1918-23). Daarna leider van Walter Page's Original Blue Pagliarani, Elio

Pagliarani, Elio (geb. 1927) Italiaans dichter, behorend tot de groep der neo-avantgardisten. Samen met Nanni Balestrini en Edorado Sanguinetti, twee Pai Jang

Pai Jang (geb. ca. 1920) Een van populairste filmactrices uit het China van de jaren 1930-50, tevens bekend als poëzie-voordrachtskunstenares. Als Paige, Bert

Paige, Bert (1920-1987) (eig. Lepage, Albert) Vlaams musicus. Kort na de oorlog verhuisde Bert Paige naar Amsterdam en later naar Hilversum. Van Paik, Nam June

Paik, Nam June (geb. 1932) Koreaans beeldend kunstenaar, pionier van de videokunst. Oorspronkelijk componist, sterk beïnvloed door zijn leermeester Paillard, Jean-François

Paillard, Jean-François (geb. 1928) Frans dirigent. P. studeerde aan het Parijse conservatorium, later te Salzburg bij Igor Markevitch. In 1953 stichtte Pailleron, Edouard

Pailleron, Edouard (1834-1899) Frans toneelschrijver. Hij was eerst advocaat en debuteerde in 1860 met de eenakter in verzen 'La parasite'. Deze versvorm Paisiello, Giovanni

Paisiello, Giovanni (1740-1816) Italiaans componist. Paisiello studeerde aan het conservatorium te Napels, o.a. bij Francesco Durante, en schreef eerst Pajou, Augustin

Pajou, Augustin (1730-1809) Frans beeldhouwer, leerling van Jean-Baptiste Lemoyne. P. was de gunsteling van Madame du Barry en hofbeeldhouwer Pakkala, Teuvo

Pakkala, Teuvo (eig. Theodor Oskar Frosterus; 1862-1925) Fins schrijver. Hij was eerst werkzaam als dagbladredacteur, daarna van 1907-20 als leraar. Pakula, Alan Jay

Pakula, Alan Jay (geb. 1928) Amerikaans producent en regisseur van films die vaak maatschappelijke of relatieproblemen tot onderwerp hebben. Maakte Palacio Valdés, Armando

Palacio Valdés, Armando (1853-1938) Spaans schrijver. Na beëindiging van zijn rechtenstudie was hij te Madrid werkzaam als literair criticus en

Paladino, Mimmo

Paladino, Mimmo (geb. 1948) Italiaans beeldend kunstenaar; wordt gerekend tot de Jonge Italianen. In zijn felkleurige schilderijen overheersen abstracte Palamedesz, Anthonie

Palamedesz, Anthonie (1601-1673) Nederlands schilder van portretten en kortegaards. Was waarschijnlijk een leerling van Michiel van Mierevelt

Palazzo Reale (Caserta)

Palazzo Reale (Caserta) Is een van de meest indrukwekkende kastelen in Europa, gelegen in het Italiaanse plaatsje Caserta in de provincie Napels

paleis van Diocletianus

paleis van Diocletianus Een reusachtig paleis (180x215 m) omstreeks 300 n.C. gebouwd aan de kust van Dalmatië. De bouw was een combinatie van paleografie

paleografie (Gr.: palaios = lang geleden) Leer van het oude handschrift, onderdeel van de codicologie. In de 17e eeuw tot ontwikkeling gekomen wetenschap, Palestrina, Giovanni Pierluigi da

Palestrina, Giovanni Pierluigi da (ca. 1525-1594) Italiaanse componist. In zijn kerkmuziek heeft Palestrina de stijl van de Nederlandse Scholen tot Palgrave, Francis Turner

Palgrave, Francis Turner (1824-1897) Engels dichter en criticus; professor of poetry te Oxford (1885-95); zeer bevriend met Tennyson. Was als dic

palindroom

palindroom (Gr.: palin = terug; dromos = loop) Omkeerwoord of -regel, waarvan de inhoud van links naar rechts gelezen dezelfde is als van rechts naar palinodie

palinodie Gedicht waarin men zijn woorden intrekt.

palissade

palissade (Lat.: palus = paal) Omheining van in de grond geslagen puntige palen (soms onderling verbonden door een gording). Tot eind 19e eeuw Palissy, Bernard

Palissy, Bernard (ca. 1510-ca. 1590) Frans glasschilder, pottenbakker en schrijver. Herontdekte de kunst van het emailleren van aardewerk. Vervaardigde Palitsyn, Avraami

Palitsyn, Avraami (midden 16e eeuw - 1626) Russisch monnik uit het Troitse-Sergijev klooster, schrijver van de 'Legende' (1611-12) over de gebeurtenissen paljas

paljas of pias (Ital.: pagliaccio). Oorspronkelijk een met stro (Lat.: palea = stro) gevulde hansworst uit het Napolitaanse volkstheater. Te vergelijken Palladio, Andrea

Palladio, Andrea (1508-1580) Italiaanse architect. Een van de belangrijkste architecten van de 16e eeuw. Met zijn op de Oudheid geïnspireerde gebouwen Palladius, Peder

Palladius, Peder (1503-1560) Deens geestelijke en schrijver. Hij kreeg zijn theologische opleiding te Wittenberg (1531-37) en schreef vele werken, Pallandt, Charlotte Dorothée baronesse van

Pallandt, Charlotte Dorothée baronesse van (1898-1997) Nederlands beeldhouwster. Charlotte van Pallandt begon met schilderen en tekenen, nam Palla, Pierre

Palla, Pierre (eig. Peter Karel Hubertus Pala; 1902-1968) Nederlands pianist, violist en organist. Hij studeerde eerst te Venlo, slaagde in 1919 cum Pallieter

Pallieter Hoofdpersoon uit het gelijknamige boek (1916) van de Vlaamse schrijver Felix Timmermans (1886-1947). Symbool van de levensgenieter.

Palma il Giovane

Palma il Giovane (eig. Jacopo Nigretti Palma; 1544-1628) Italiaans schilder, achterneef van Palma il Vecchio. Beïnvloed door Tintoretto. Schilderde Palma il Vecchio

Palma il Vecchio (Iacopo d'Antonio Negreti; ca. 1480-1528) Venetiaans schilder; ontwikkelde een sterk eigen vrouwelijk schoonheidsideaal. Zijn religieuze Palma, Brian de

Palma, Brian de (geb. 1940) Amerikaans filmregisseur. De Palma mocht als kind kijken naar het werk van zijn vader die chirurg was en raakte geboeid Palma, Ricardo

Palma, Ricardo (1883-1919) Peruaans schrijver, schepper van een nieuw genre in de Peruaanse literatuur, de zgn. tradición. Dit is een korte schets Palmen, Connie

Palmen, Connie (geb. 1955) Nederlands schrijfster en filosofe, wier debuut 'De wetten' (1991) een regelrechte sensatie was: de pers en het publiek Palmerijn-romans

Palmerijn-romans (Sp.: Palmerín) Een serie anonieme Spaanse ridderromans geschreven in navolging van de populaire Portugese romans over Amadís Palmério, Mário de Ascensão

Palmério, Mário de Ascensão (geb. 1916). Braziliaans schrijver en politicus. Auteur van twee romans, 'Vila dos confins' (1956) en 'Ochapadão do Palmer, Lilli

Palmer, Lilli (1914-1986) (eig. Peiser, Lillie Maria) Duits filmspeelster. Speelde haar eerste rol bij het Staatstheater in Darmstadt. Vertrok in 1933 naar Palmer, Robert

Palmer, Robert (geb. 1949) Brits popmusicus en songwriter. Na in verschillende bands te hebben gespeeld, begon hij in 1974 een solocarrière met palmet

palmet In de beeldende kunst een siermotief in de vorm van een gestileerd palmblad. Toegepast in de Griekse en Romeinse kunst, de Renaissance en Palmezzano, Marco

Palmezzano, Marco (ca. 1460-1539) Italiaans schilder uit de Renaissance. Leerling van Melozzo da Forli. Zijn belangrijkste werken vormen de fresco's Palmieri, Matteo

Palmieri, Matteo (1406-1475) Italiaans schrijver en humanist; bekleedde talrijke politieke functies. Verheerlijkte in het traktaat 'La vita civile' (ca. 1438) Palm, Siegfried

Palm, Siegfried (geb. 1927) Duits violoncellist. Palm studeerde bij zijn vader en werd in 1945 solocellist van het Stedelijk Orkest van Lübeck. Vanaf Palomino de Castro y Velasco, Acisclo Antonio

Palomino de Castro y Velasco, Acisclo Antonio (1653-1726) Spaans barok schilder, scholasticus en kunsthistoricus. In 1688 werd hij tot hofschilder Palucca, Gret

Palucca, Gret (1902-1993) Duits danseres en choreografe. Gret Palucca was een leerlinge van Mary Wigman, in wier groep zij in 1923 werd opgenomen. Paludan-Müller, Frederik

Paludan-Müller, Frederik (1809-1876) Deens dichter. Hij was de zoon van een predikant en leidde tijdens zijn rechtenstudie een onbezonnen, vrolij

pamflet

pamflet Libel, schotschrift, vlugschrift. Benaming voor een incidenteel verschijnend, kort geschrift met een kritische of hekelende inhoud als reactie Pan Tsjau

Pan Tsjau (45-ca.117) Vermaard Chinees letterkundige en geleerde, dochter van de historicus Pan Piau en zuster van de schrijver Pan Koe en de generaal Panamarenko

Panamarenko (eig. Henri van Herreweghe; geb. 1940) Belgisch beeldend kunstenaar. Hield zich midden jaren zestig bezig met het organiseren van

Pander, Pier

Pander, Pier (1864-1919) Nederlands classicistisch beeldhouwer. Pander kreeg zijn opleiding aan de kunstnijverheidsschool te Amsterdam en aan Pandurovic, Sima

Pandurovic, Sima (1883-1960) Servisch dichter, vertaler en essayist. Zijn gedichten, die een der laatste oplevingen van het Servisch modernisme vormen, panegyricus

panegyricus (panegyriek) In de klassieke Oudheid een lofrede over een belangrijk onderwerp of over een in de belangstelling staande persoonlijkheid. Panero, Leopoldo

Panero, Leopoldo (1909 -1962) Spaans dichter. Hij studeerde rechten in Engeland en Frankrijk en behoorde tot de dichters die zich rondom het tijdschrift Panfjorov, Fjodor Ivanovitsj

Panfjorov, Fjodor Ivanovitsj (1896-1960) Sovjetrussisch schrijver, wiens roman 'Broeski' (4 dln., 1928-37) over de collectivisatie van de landbouw Panhuijsen, Jos

Panhuijsen, Jos (eig. Josephus Lambertus Antonius P.; geb. 1900) Nederlands schrijver en kunstcritius. Hij was aanvankelijk onderwijzer, later verbonden Panini

Panini (ca. 300 v.C.) De bekendste onder de Indische grammatici. Een van de voornaamste verdiensten voor de moderne taalwetenschap is zijn inzicht panisch theater

panisch theater Term die de Spaanse schrijver Fernando Arrabal gaf aan een ceremoniële theatervorm vol wilde fantasieën, blasfemieën, obsceniteiten, Pankowski, Marian

Pankowski, Marian (geb. 1919) Pools dichter, proza- en toneelschrijver, sinds 1945 woonachtig in België. De roman 'Matuga komt' (1958) verhaalt Pannini, Giovanni Paolo

Pannini, Giovanni Paolo (1691-1765). Italiaans schilder, opgeleid in het perspectieftekenen op de school van Bologna o.a. door Ferdinando Bibien

Panofsky, Erwin

Panofsky, Erwin (1892-1968) Duits-Amerikaans kunsthistoricus. Emigreerde in 1933 naar de VS. Bekend door zijn studies op het gebied van de iconologie. panopticon

panopticon Een door Jeremy Bentham (1748-1832) bedachte gevangenis. Het was een gebouw in de vorm van een enorme halve bol met een glazen panopticum

panopticum Wassenbeeldenkabinet; in het algemeen: kijkspel, galerij van curiosa. Het bekendste panopticum is dat van Madame Tussaud te Londen Panov, Valery Matvjevitsj

Panov, Valery Matvjevitsj (geboren te Vitebsk (Rusland) 12-3-1938): Studeerde in Leningrad, ontwikkelde zich bij het Mali Theater tot een briljant

pansfluit

pansfluit Blaasinstrument, bestaande uit een reeks in lengte toenemende houten buisjes, zijdelings met elkaar verbonden en aan een kant gesloten. Ieder Pantalone

Pantalone (Pantaloon). Naast Arlecchino de meest voorkomende toneelfiguur in de commedia dell'arte: een oude heer uit Venetië, deftig, maar belachelijk. Pantazis, Périclès

Pantazis, Périclès (1849-1884) Belgisch schilder van Griekse afkomst, opgeleid in Parijs. Pantazis vestigde zich in 1877 in Brussel, waar hij in contact Pantheon

Pantheon Tempel uit de Griekse en Romeinse Oudheid, gewijd aan alle goden. Later ook eregebouw voor beroemde burgers van een land. De bekendste Pantocrator

Pantocrator Schildering of mozaïek, Christus voorstellend als opperste Heer (lett. de almachtige) in de middenkoepel van de Byzantijnse kerken.

pantograaf (kunst)

pantograaf (kunst) (tekenaap) Instrument om tekeningen op een andere schaal over te brengen. Bestaat uit een stangenstelsel met parallel werkende Pantoja de la Cruz, Juan

Pantoja de la Cruz, Juan (1553-1608) Spaans schilder. Leerling van Alonso Sanchez Coello en hofschilder van Filips II en Filips III. Bekend om pantomiek

pantomiek (Gr.: pantomimos = alles nabootsend) Dramatische kunstvorm waarin uitsluitend door gebaren, choreografische bewegingen en mimische pantomime

pantomime (Gr.: pantomimos = alles nabootsend) Dramatische kunstvorm waarin uitsluitend door gebaren, choreografische bewegingen en mimische Panufnik, Andrzej

Panufnik, Andrzej (1914-1991) Pools-Brits componist en dirigent. Panufnik vervulde van 1946-1954 verschillende dirigentschappen in zijn geboorteland. Panzéra, Charles Auguste Louis

Panzéra, Charles Auguste Louis (1896-1976) Frans zanger (basbariton). Panzéra studeerde aan het Parijse conservatorium en debuteerde aan de Panzini, Alfredo

Panzini, Alfredo (1863-1939) Italiaans schrijver, studeerde in Bologna letteren bij Giosuè Carducci en was lange tijd werkzaam in het onderwijs. Hij Pan, Marta

Pan, Marta (geb. 1923) Hongaars-Frans beeldhouwer; werkt abstract. Zij vervaardigt van hout, metaal of (witte) kunststoffen sculpturen in vloeiende Paolini, Giulio

Paolini, Giulio (geb. 1940) Italiaans beeldend kunstenaar. Paolini laat kunst voortdurend een confrontatie aangaan met de kunst zelf. In sculpturen,

Paoli, Pier Francesco

Paoli, Pier Francesco Italiaans dichter uit de eerste helft van de 17e eeuw, navolger van Giambattisto Marino. Hij verbleef lange tijd te Rome, waar Paolo Veneziano

Paolo Veneziano (ca. 1300-ca. 1362) Italiaans schilder. Werkzaam in Venetië. In zijn vroege werk valt de invloed van Giotto te bespeuren. Het latere Paolozzi, Eduardo

Paolozzi, Eduardo (geb. 1924) Brits beeldend kunstenaar, een der promotors van de Engelse pop art. Vooral gefascineerd door de relatie mens- machine. Papas, Irene

Papas, Irene (geb. 1926) Grieks actrice, ook danseres en zangeres. Vooral bekend uit het verfilmen van Griekse tragedies. Zij speelde o.a. in 'Necropolitia' Papenhofen, Alexander van

Papenhofen, Alexander van (1669-1759) Vlaams beeldhouwer. Leerling van Artus Quellinus de Jonge. Werd in 1698 meester en in 1715 deken van Papiamento

Papiamento Moedertaal van de Antillianen op de Benedenwindse Eilanden: Aruba, Bonaire en Curaçao. Mengtaal, vermoedelijk ontstaan in de Portugese Papillon de Lasphrise, Marc de

Papillon de Lasphrise, Marc de (1555-1599) Frans militair en dichter. Na een avontuurlijk leven trok hij zich in 1597 uit het militaire bedrijf terug Papp, Joseph

Papp, Joseph (1921-1991) (eig. Joseph Papirofsky) Amerikaans theater- en musicalproducent. Papp was de producent van musicals als 'Hair' (1967) paraaf

paraaf Initialen als handtekening.

parabasis

parabasis (Gr.: parábasis = het overschrijden) Vast onderdeel van de Griekse oude komedie. Het is een intermezzo halverwege het stuk, waarin het parabel

parabel (Gr.: gelijkenis) Moralistische gelijkenis. Verhaal waarin door middel van een vergelijking een diepe levensles of een ethische waarheid verborgen Paradzjanov, Sergei Josifovitsj

Paradzjanov, Sergei Josifovitsj (Sarkis Paradjanian; 1924-1990) Armeens-Georgisch filmregisseur. In 1951 studeerde Paradzjanov af aan het filminstituut

parafemie

parafemie Een extreme vorm van betekenisoverdracht: het tamelijk zeldzame verschijnsel dat iets genoemd wordt bij de naam van iets anders, zonder parafrase

parafrase (Gr.: paraphrasis = overzetting) Betekende tijdens Renaissance vertaling van een literair werk; nu een vrije omschrijving van toelichtende paragraaf

paragraaf (Gr.: para = erlangs, erbij) Letterlijk: ieder bijgeschreven teken. Vandaar: onderdeel van een geschrift, vooral een onderverdeling van een paralinguïstische communicatie

paralinguïstische communicatie Ook parataal. Taalwetenschappelijke term voor een specifieke vorm van communicatie waarbij niet direct gebruik parallellenstudie

parallellenstudie (Gr.: parallèlos = naast elkaar) Methode van vergelijkende literatuurwetenschap (comparatisme), die het mogelijk maakt literatuur parallellisme (taalw.)

parallellisme (taalw.) Stijlfiguur waarbij verscheidene zinnen of zinsdelen op dezelfde wijze beginnen en verlopen, zodat de tekst een expressief element paralogisme

paralogisme Valse, verkeerde redenering of gevolgtrekking; drogreden waarmee iemand zichzelf bedriegt (cf. sofisme: drogreden waarmee iemand paramenten

paramenten Liturgische gewaden, vaak vervaardigd van fluweel en zijde en versierd met borduurwerk. Gedragen bij de rooms-katholieke eredienst Paramount Pictures Corporation

Paramount Pictures Corporation Amerikaanse filmmaatschappij, gevestigd te New York. Bestaat sinds 1949 uit Paramount Pictures Corporation paraskènia

paraskènia In het klassieke Griekse theater de kleedkamer (skènè), die later aan weerskanten werd uitgebreid met naar voren springende vleugels.

parenthese

parenthese (Gr.: parenthesis = het er tussen in plaatsen) (Tussen haakjes of streepjes) ingelaste tussenzin: toelichting op een onderdeel van een zin. Paretsky, Sara

Paretsky, Sara (geb. 1947) Amerikaanse schrijfster van misdaadromans rond de feministische privédetective V.I. Warshawki in Chicago die, half Pools Parini, Giuseppe

Parini, Giuseppe (1729-1799) Italiaans dichter; werd na publicatie van de bundel 'Alcune poesie di Ripano Eupilinio' (1752) opgenomen als lid van párisa

párisa (Gr.) Kleine onderdelen van een periode van parallelle structuur.

Parise, Goffredo

Parise, Goffredo (geb. 1929) Italiaans schrijver en journalist. Hij wekte opzien met de roman 'Il ragazzo morto e le comete' (1951), waarin de laatste Pâris, Pierre Adrien

Pâris, Pierre Adrien (1747-1819) Frans bouwmeester, decorateur en kenner van het antieke Rome. Hij werd door zijn weldoener, de hertog van Au

Parker, Charles Christopher (Charlie)

Parker, Charles Christopher (Charlie) (1920-1955) Amerikaans altsaxofonist, zeer invloedrijk in de geschiedenis van de jazz. Met trompettist Dizzy Parker, Dorothy Rothschild

Parker, Dorothy Rothschild (1893-1967) Amerikaans schrijfster van verhalen en gedichten. Beroemd geworden als (toneel)recensente voor Vanity Parker, Evan

Parker, Evan (geb. 1944) Brits jazzsaxofonist. Speelde bij het Spontaneous Music Ensemble (1966-68), het Tony Oxley Sextet (1969-72) en de Music Parker, Horatio Gilbert George

Parker, Horatio Gilbert George (1862-1932) Canadees romanschrijver. Hij vestigde zich na reizen naar Australië en de Stille Zuidzee in 1895 te Londen,

Parker, Horatio William

Parker, Horatio William (1863-1919) Amerikaans componist en organist. P. studeerde o.a. bij Rheinberger en doceerde enige tijd aan het conservat

parlando

parlando (Italiaans = sprekend) Een muziekterm die men nogal eens tegenkomt in operapartituren en die aangeeft dat de passage op een de spreektoon Parler, familie

Parler, familie Duits geslacht van beeldhouwers uit Schwäbisch Gmünd. Afstammend van Heinrich, die onder de naam Parlier aan de Dom te Keulen Parler, Peter

Parler, Peter (ca. 1330-1399) Belangrijkste telg uit een Duits geslacht van architecten en beeldhouwers. Was o.a. werkzaam in de St.-Vitusdom te Praag, Parmigianino, Il

Parmigianino, Il (ook Il Parmeggianino, eig. Girolamo Francesco Maria Mazzola (Mazzuoli; 1503-1540) Italiaans schilder, beïnvloed door Rafaël. Parnassiens

Parnassiens Franse dichters die o.a. publiceerden in het tijdschrift `Le Parnasse contemporain', dat in drie series verscheen (1866, 1871 en 1876). Zij parodie

parodie (Gr.: parooidia = tegengezang) (Koddige en) spottende nabootsing. Een satirische literaire vorm waarin de spot gedreven wordt met een literaire parodoi

parodoi (Gr.: para = naast, langs; hodos = weg) Doorgangen in de hoge, cirkelvormige muur die het auditorium van het hellenistische theater omgaf. paroemiologie

paroemiologie Leer of studie van de spreekwoorden.

parómoia

parómoia (Gr.) Kleine onderdelen van een periode, die ongeveer gelijk van klank zijn.

paroniem

paroniem (Gr.: para = naast; onouma = naam) Stamverwant woord dat in klank ten dele overeenkomt: drank - dronk.

paronomasia

paronomasia (Gr.: para = naast; onomazoo = noemen) Stijlfiguur waarin min of meer gelijkluidende woorden van verschillende betekenis bij elkaar Parra, Pim de la

Parra, Pim de la (geb. 1940) Nederlands, in Suriname geboren filmregisseur, mede-oprichter van het filmblad 'Skoop' (1963). Richtte met Wim Verstappen Parrhasios

Parrhasios (eind 5e eeuw v.C.) Grieks schilder, geboren in Efeze en werkzaam in het Athene van Socrates en een rivaal van de schilder Zeuxis. Bekend Parrocel, Charles

Parrocel, Charles (1688-1752) Frans schilder en graveur. Evenals zijn vader Joseph P. (1646-1704) beroemd om zijn weergave van krijgskundige Parronchi, Alessandro

Parronchi, Alessandro (geb. 1914) Italiaans dichter en kunstcriticus. Zijn poëzie is eenvoudig en bijna vertrouwelijk van toon en wordt beheerst door Parry, Charles Hubert Hastings

Parry, Charles Hubert Hastings (1848-1918) Engels componist en musicoloog. P. studeerde te Oxford, Stuttgart en Londen, werd in 1883 koorleider pars pro toto

pars pro toto (Lat.: deel in plaats van geheel) Een vorm van beeldspraak, waarbij het geheel door een deel wordt uitgedrukt, en waarbij de relatie tussen Parsifal

Parsifal (ook: Parcival) Een der Ridders van de tafelronde, hoofdpersoon in de onvoltooide Arthurroman 'Perceval ou Le conte du Graal' (ca. 1190) Parsons, Gram

Parsons, Gram (eig. Ingram Cecil Connor; 1946-1973). Amerikaanse countryzanger. Grondlegger van de countryrock. Valt op als tijdelijk lid van Partch, Harry

Partch, Harry (1901-1974) Amerikaans componist. Zijn muzikale studie bestond uit zelfonderricht. In 1929 vernietigde hij alles wat hij tot dan had partheneion

partheneion (Gr.) Lied voor een meisjeskoor. Behoort tot de klassieke Griekse koorlyriek. Van Alcman (7e eeuw v.C.) zijn delen van een partheneion Parthenon

Parthenon Dorische tempel van Athena Parthenos ("Maagd"), Griekse godin van de wijsheid, op de Acropolis in Athene. Gebouwd in de 5e eeuw voor partita

partita De Italiaanse benaming voor de (dans)suite zoals die in de 17e eeuw ontstond en in deze betekenis o.a. gebruikt door J. Bach voor een aantal

partituur

partituur Precieze, totale notatie van alle instrumentale en vocale stemmen van een compositie met meervoudige bezetting. Overzichtelijk en leesbaar Parton, Dolly

Parton, Dolly (geb. 1946) Amerikaans country and western-zangeres en actrice, begon haar solocarrière in 1968. Toerde in de jaren zeventig met een Pärt, Arvo

Pärt, Arvo (geb. 1935) Estlands componist. Studeerde aan het conservatorium van Tallinn. Stond aanvankelijk onder invloed van Prokofjev en Sjostakovitsj, pas de bourrée

pas de bourrée Balletpas die - onder andere namen - in vrijwel alle dansvormen voorkomt, in zijn eenvoudigste vorm bestaande uit drie zeer kleine, Pascali, Pino

Pascali, Pino (1935-1968) Italiaans beeldend kunstenaar. Na een aantal conceptuele werken zoals met linnen bespannen ruimtelijke composities probeerde Pascal, Blaise

Pascal, Blaise (1623-1662) Frans wis- en natuurkundige, wijsgeer, apologeet en schrijver. Blaise heeft grote betekenis gehad voor een aantal exacte Pascin, Jules

Pascin, Jules (Julius Pincas, 1885-1930) Amerikaans schilder van Bulgaarse afkomst, werkte aanvankelijk in Wenen en München als illustrator, o.Pascoaes, Teixeira de

Pascoaes, Teixeira de (eig. Joaquim Pereira Teixeira de Vasconcelos; 1877-1952) Portugees dichter en schrijver. Hij studeerde rechten te Coimbra, Pasdeloup, Jules Étienne

Pasdeloup, Jules Étienne (1819-1887) Frans dirigent. P. studeerde aan het Parijse conservatorium, waar hij van 1841-68 o.a. solfège- en pianoles

Páskándi, Géza

Páskándi, Géza (geb. 1933) Hongaars dichter en schrijver, behorend tot de Hongaarstalige minderheid in Roemenië. Hij experimenteert voortdurend paskwil

paskwil (It.: Pasquillo = kleine Pasquino) Schotschrift, lasterschrift, spotternij (Pasquino was in Rome een brokstuk van een antieke beeldengroep, waarop Pasmore, Victor

Pasmore, Victor (1908-1998) Brits schilder en beeldhouwer. Schilderde van 1936 tot 1947 neo-impressionistisch, o.a. landschappen. Daarna werd Pasolini, Pier Paolo

Pasolini, Pier Paolo (1922-1975) Italiaanse filmregisseur en schrijver. Werd in de jaren zestig de gangmaker van een nieuwe Italiaanse filmgeneratie, Paso, Alfonso

Paso, Alfonso (geb. 1926) Spaans toneelschrijver en journalist en tevens een groot kenner van het theater. Zijn aanvankelijk in neorealistische stijl Paso, Fernando del

Paso, Fernando del (geb. 1935) Mexicaans schrijver die in 1958 de dichtbundel 'Sonetos de lo diario' publiceerde. Daarna concentreerde hij zich zeven Pasquier, gebroeders

Pasquier, gebroeders Drie uit de Franse plaats Tours afkomstige broers, te weten Pierre P. (geb. 1902, altviolist), Jean P. (geb. 1903, violist) en Étienne Pasquino

Pasquino Naam van een hellenistisch beeld uit de 3e eeuw v.C. afkomstig uit Pergamon, voorstellend Menelaüs met het lijk van Patroclus, waarvan passacaglia

passacaglia Oorspronkelijk een Spaanse dansvorm, afgeleid van pasar una calle, hetgeen letterlijk betekent een straat doorlopen. Bron hiervan waren passage

passage Samenhangend gedeelte (van enkele zinnen) uit een geschrift, rede of muziekstuk.

Passaroti, Bartolommeo

Passaroti, Bartolommeo (1529-1592) Italiaans schilder van religieuze taferelen en stillevens. Leerling van Vignola en Zuccari tijdens zijn verblijf Passavant, Johann David

Passavant, Johann David (1787-1861) Duits kunsthistoricus en schilder. Verbleef van 1817-24 in Rome en werd in 1840 inspecteur van het Städelsch

Passeri, Giovanni Battista

Passeri, Giovanni Battista (1610/16-1679) Italiaans kunsthistoricus en schilder. Zijn 'Vite dei pittori, scultori ed architetti che hanno lavorato in Roma' Passe, familie van der

Passe, familie van der Nederlandse familie van graveurs, bestaande uit vader, Chrispijn van der P. de Oude (ca. 1565-1637), een bekwaam kopergr

passio

passio Een tijdens de Middeleeuwen ontstaan literair genre waarin de heldendaden der martelaren beschreven worden. De passio is niet altijd vrij van Passos, António Augusto Soares de

Passos, António Augusto Soares de (1826-1860) Portugees dichter. Hij studeerde rechten te Coimbra en richtte in 1851 het tijdschrift O Novo Trovador passus

passus (Lat.) Zinsnede; passage.

Pass, Joe

Pass, Joe (eig. Joseph Anthony Passalaqua; 1929-1994) Amerikaans jazzgitarist. Pass kreeg in het begin van de jaren '60 bekendheid toen hij speelde Pasta, Giuditta Maria Costanza

Pasta, Giuditta Maria Costanza (1797-1865) Italiaans zangeres (sopraan). P. studeerde aan het conservatorium te Milaan, debuteerde in 1815, ma

pastel

pastel Kleurstof, die vermengd met krijt of een fijne kleisoort (bijv. pijpaarde) en een bindmiddel (bijv. Arabische gom) tot staafjes wordt gevormd. Pasternak, Boris Leonidovitsj

Pasternak, Boris Leonidovitsj (1890-1960) Russische dichter en prozaschrijver. In het Westen is Pasternak vooral bekend geworden door zijn roman pasticcio

pasticcio Een in de 18e en begin 19e eeuw gebruikte betiteling voor opera's die samengesteld werden uit delen van andere, reeds bestaande opera's. pastiche

pastiche (It.: pasticcio = mengelmoes) Nabootsing (imitatio) van de stijl, en verwerking van de trucs en `tics' van een schrijver, in zo gecomprimeerde Pastor Díaz, Nicomedes

Pastor Díaz, Nicomedes (1811-1863) Spaans schrijver. Hij publiceerde in 1840 de dichtbundel 'Poésias', waaruit een conservatief katholicisme sp

pastorale

pastorale (It.) Herdersdicht, -roman, -spel, -stuk, -zang. Een reeds in de Oudheid geliefd genre, waarin niet alleen herders, maar ook nimfen een grote Pastorini da Siena

Pastorini da Siena (ca. 1508-1592) Italiaans medailleur, een van de productiefste uit de Renaissance. Veel van zijn in lood gegoten portretmedailles Patachou

Patachou (eig. Henriette Ragon; geb. 1918) Frans chansonnière. Was oorspronkelijk wafelbakster, opende in 1948 op Montmartre een eigen restaurant, Patchen, Kenneth

Patchen, Kenneth (1911-1972) Amerikaans dichter, romanschrijver en schilder. Als schrijver links-maatschappelijk geëngageerd en lange tijd belangrijk patchwork

patchwork (Eng.: lapjeswerk) Handwerktechniek, waarbij een groot aantal kleurige lapjes (al dan niet tot een patroon gegroepeerd) aan elkaar wordt Pater, Jean-Baptiste (François)

Pater, Jean-Baptiste (François) (1695-1736) Frans genreschilder en illustrator, met Lancret de beroemdste volgeling van Watteau. Onverbrekelijk Pathé, Charles

Pathé, Charles (1863-1957) Frans ondernemer. Begon als filmexploitant en richtte in 1896 met zijn broers Pathé Frères op, een filmmaatschappij die pathos

pathos (Gr.: lijden) (Overdreven) hartstochtelijkheid, aandoenlijkheid, bezieling; die op het (mede)gevoel werkt in het gesproken of geschreven woord, patina

patina Oxidatielaag op metalen (groen op koper, zwart op tin, grijs op zink en aluminium). Ontstaat door blootstelling aan de buitenlucht. Wordt ook Patinier, Joachim

Patinier, Joachim (ook: Patinir, Patenier; 1475/80-1524) Vlaams schilder, een der vroegste kunstenaars die het landschapschilderen als zelfstandig patio

patio Niet overdekte binnenhof in een gebouw: paleis, openbaar gebouw, klooster of woonhuis. Vooral onderdeel van de Spaanse architectuur, afkomstig Patmore, Coventry Kersey Dighton

Patmore, Coventry Kersey Dighton (1823-1896) Engels dichter, van 1846-65 assistent-bibliothecaris van het Brits Museum, bevriend met Tennyson Patricius' Vagevuur

Patricius' Vagevuur Een der bekendste middeleeuwse legenden rondom Sint-Patricius (Saint Patrick), de Ierse beschermheilige. Ze komt voor in Jacob Patten, Brian

Patten, Brian (geb. 1946) Engels dichter. Vertegenwoordiger van de groep dichters en popmusici bekend onder de verzameltitel The Mersey sound, Patti, Adelina

Patti, Adelina (eig. Adela Juana Maria Patti; 1843-1919) Italiaans zangeres (coloratuursopraan). P. debuteerde in 1859 te New York als Lucia in Donizetti's Patton, Charlie

Patton, Charlie (1887-1934) Amerikaans blueszanger en gitarist; een der invloedrijkste vertegenwoordigers van de traditionele blues, beschikkend Patzak, Julius

Patzak, Julius (1898-1974) Oostenrijks zanger (lyrisch tenor). Patzak studeerde eerst compositie in Wenen en was tot 1926 actief dirigent. In 1928 pauk

pauk Tot de membranofonen behorend slaginstrument, bestaand uit een ketelvormig, metalen klanklichaam, waaroverheen een kalfs- of nylonvel is Paul

Paul Mannennaam afgeleid van het Latijnse 'Paulus' = klein, gering. Naam van een aantal vorsten.

Paulus, Eugène

Paulus, Eugène (1876-1930) Belgisch (Waals) beeldhouwer, broer van Pierre P. Hij heeft veel bijgedragen tot hernieuwde belangstelling voor de Paulus, Pierre

Paulus, Pierre (1881-1959) Belgisch etser, schilder en lithograaf; vooral bekend geworden door zijn post-impressionistische schilderijen met scènes Paul, Bruno

Paul, Bruno (1874-1968) Duits architect, ontwerper en tekenaar. Begon als illustrator voor de tijdschriften Simplizissimus en Jugend. P. was medeoprichter Paul, Jean

Paul, Jean (1763-1825) Duits schrijver. Zijn werk is beïnvloed door de Engelse sentimentele roman en wordt gekenmerkt door veel humor en fanta

Paumgartner, Bernhard

Paumgartner, Bernhard (1887-1971) Oostenrijks dirigent en musicoloog. Paumgartner studeerde rechten, muziek (o.a. bij Br. Walter) en muziekgeschiedeni

Pauwels, François Désiré

Pauwels, François Désiré (1888-1966) Nederlands jurist, dichter en schrijver. Hij studeerde rechten en vestigde zich in 1915 te Amsterdam als str

Pauwels, Rombout

Pauwels, Rombout (1625-1692) Vlaams beeldhouwer. Bezocht Italië en leerde het werk van François Duquesnoy kennen, wiens stijl van werken hij pavane

pavane Statige renaissance dans in 4/4 maat, doorgaans gevolgd door een gesprongen Galliarde. Zeer leesbaar beschreven in Orchésography van Thoinot Pavarotti, Luciano

Pavarotti, Luciano (geb. 1935) Italiaans operazanger (tenor). Pavarotti's vader was een graag zingende broodbakker die zijn zoon het liefst banketbakker Pavese, Cesare

Pavese, Cesare (1908-1950) Italiaans schrijver, die zijn carrière begon als vertaler. Zijn vertaling van Moby Dick is klassiek geworden. Door ook paviljoen

paviljoen Een meestal veelhoekig of rond gebouw of uitbouwsel van een groter geheel met nogal uiteenlopende functies. Zo zijn er paviljoenen die Pavlova, Anna

Pavlova, Anna (1882-1931) Russisch balletdanseres. Door haar vele tournees en haar unieke talent, heeft zij als geen ander de belangstelling voor Paxton, Joseph

Paxton, Joseph (1801-1865) Brits (tuin)architect en ingenieur. Ontwierp oorspronkelijk tuinkassen van gietijzer en glas. Deze constructiemethode Payne, Cecil McKenzie

Payne, Cecil McKenzie (geb. 1922) Amerikaans jazzsaxofonist. Speelde met Roy Eldridge, Dizzy Gillespie (1946-49), Tadd Dameron, James Moody, paysage intime

paysage intime Is een realistische, zij het enigszins pathetische weergave van een eenvoudige, romantische landschappelijke situatie, zoals bij uitstek Paz, Octavio

Paz, Octavio (1914-1998) Mexicaans diplomaat, dichter en essayist. In 1943 ging hij in diplomatieke dienst en vertegenwoordigde zijn land in Europa Peacock, Thomas Love

Peacock, Thomas Love (1785-1866) Engels dichter en prozaschrijver. Werd als dichter beïnvloed door zijn vriend Shelley, maar schreef zelf weinig Peale, Charles Willson

Peale, Charles Willson (1741-1827) Amerikaans schilder, een van de bekendste portrettisten van zijn tijd. Vervaardigde o.a. 14 portretten van George Peale, familie

Peale, familie 19e-eeuwse Amerikaanse schildersfamilie waarvan de belangrijkste leden waren: Charles Willson P. (1741-1827), kreeg zijn opleiding Pearl Jam

Pearl Jam (Seattle, 1991) Amerikaanse grungeband. Brak in '92 door met de wereldhit Alive van de CD Ten. De gedragen melodische rock en de diep

Pearlstein, Philip

Pearlstein, Philip (geb. 1924) Amerikaans schilder, een van de eersten die tijdens de mode van het abstract-expressionisme weer realistisch ging schilderen, Pearse, Patrick Henry

Pearse, Patrick Henry (Pádraig MacPiarais; 1879-1916) Iers dichter en nationalist. Hij was directeur van de Gaelic League, opgericht tot behoud en Pears, Peter Neville Luard

Pears, Peter Neville Luard (1910-1986) Brits zanger (tenor). Pears was eerst werkzaam als organist (vanaf 1928), studeerde van 1933-1934 aan het Pea, Enrico

Pea, Enrico (1881-1958) Italiaans schrijver. Hij had een moeilijke jeugd, probeerde talrijke beroepen en vestigde zich enige jaren in Egypte. Na zijn Pechstein, Hermann Max

Pechstein, Hermann Max (1881-1955) Duits schilder en graficus, in 1906 lid van Die Brücke. Vitaliteit, spontane vormen en primaire kleuren zijn

Peckinpah, David Samuel (Sam)

Peckinpah, David Samuel (Sam) (1925-1984) Amerikaans regisseur, eerst in het theater en bij de tv ('Gunsmoke'), daarna van films. Westerns, oorlogs- Peck, (Eldred) Gregory

Peck, (Eldred) Gregory (geb. 1916) Amerikaans acteur, sinds 1943 bij de film, meestal als keurige, betrouwbare middenklasse Amerikaan. Films o.

pedagogische roman

pedagogische roman Opvoedkundige roman. Een Frans voorbeeld: Télémaque (1699) van François de Salignac de la Mothe Fénelon, raadgever van Pedersen, Carl-Henning

Pedersen, Carl-Henning (geb. 1913) Deens schilder, beïnvloed door o.a. Picasso, Kandinski en Klee. Werkte tot ca. 1937 abstract. Daarna ontston

Pedrell, Felipe

Pedrell, Felipe (1841-1922) Spaans componist en musicoloog. P. was koorknaap aan de kathedraal van Tortosa, ontwikkelde zich daarna door zelfstudie. Pedro de Axular

Pedro de Axular (eig. Piarres de Axular; 1556-1640) Spaans (Baskisch) schrijver. Hij studeerde te Salamanca, was plaatsvervangend deken te Pamplona Peerce, Larry

Peerce, Larry (geb. 1940) Amerikaans filmregisseur, op wiens naam een aantal qua onderwerp uiteenlopende films staan, zoals 'One potato, two po

Peeters, Carel

Peeters, Carel (geb. 1944 te Nijmegen) Nederlands essayist en literatuurcriticus, redacteur van de Republiek der Letteren, de boekenbijlage van 'Vrij Peeters, Flor baron

Peeters, Flor baron (1903-1986) Belgisch organist en componist. Was tussen 1925 en 1980 een der leidende figuren van de orgelkunst op wereldniveau. Peeters, Hendrik Harmanus (Henk)

Peeters, Hendrik Harmanus (Henk) (geb. 1925) Nederlands beeldend kunstenaar; behoorde tot de Informelen, later tot de Nulgroep. Experimenteerde Peeters, Jan

Peeters, Jan (geb. 1912) Nederlands schilder maakte ca. 1940 schilderijen en aquarellen met een surrealistisch karakter, na WO II werk dat tussen Peeters, Jozef

Peeters, Jozef (1895-1960) Belgisch (Vlaams) schilder, opgeleid aan de Academie voor Schone Kunsten te Antwerpen. Na een futuristische periode Peeters, Koen

Peeters, Koen (geb. 1959 te Turnhout) Belgisch (Vlaams) schrijver die om den brode als copywriter bij een bank werkt. In de boeken van Peeters wordt Pee, Willem

Pee, Willem (1903-1986) Belgisch taalkundige. Hij was het boegbeeld van de beweging voor het gebruik van goed Nederlands in Vlaanderen. Pee Péguy, Charles

Péguy, Charles (1873-1914) Frans schrijver, gaf in 1897 n.a.v. de Dreyfus-affaire zijn studie op en publiceerde socialistisch geëngageerde artikelen Pei Ich Ming

Pei Ich Ming (geb. 1917) Amerikaans architect van Chinese afkomst; studeerde aan het Massachussets Institute for Technology en aan de Harvard-Universiteit. Peinemann, Edith

Peinemann, Edith (geb. 1937) Duits violiste. P. studeerde te Heidelberg en Londen (Max Rostal). Haar repertoire omvat naast de klassieke vioolliteratuur Peire, Luc

Peire, Luc (1916-1994) Belgisch kunstenaar. Peire studeerde in Gent en Antwerpen en onderging in zijn jonge jaren de invloed van Constant Permeke. Pekinel, Güher en Süher

Pekinel, Güher en Süher Turkse pianisten. De tweelingzusjes Güher en Süher genoten hun opleiding voornamelijk in Duitsland (waar Süher bovendien

Péladan, Joséphin

Péladan, Joséphin (1859-1918) Frans schrijver en zonderling, die beweerde van de Babylonische koningen af te stammen en over profetische gaven Pelemans, Willem

Pelemans, Willem (1901-1991) Vlaams componist en muziekcriticus. Pelemans werkte aanvankelijk als onderwijzer en was als musicus een autodidact. Peleman, Bert

Peleman, Bert (eig. Albert Leopold Florent Peleman; 1915-1995) Belgisch (Vlaams) dichter en journalist. Na twee jaar politieke en sociale wetenschappen Pelgrom, Elja

Pelgrom, Elja (1951-1995) Nederlands actrice. Elja Pelgrom studeerde in 1974 af aan de Amsterdamse Toneelschool, maar speelde al tijdens haar opleiding Pelgrom, Els

Pelgrom, Els (eig. Else Koch; geb. 1934) Nederlands schrijfster van kinderboeken. Verplaatst zich goed in de wereld van het kind. Ontving Gouden Pellegrini, Giovanni Antonio

Pellegrini, Giovanni Antonio (1675-1741) Italiaans schilder, opgeleid door Ricci en Giordano. Werkte van 1708-15 in Engeland en vervolgens aan Pels, Andries

Pels, Andries (1631-1681) Nederlands schrijver en advocaat. Hij was een fervent verdediger van het Franse classicisme en richtte dan ook het kunstzinnige Peltonen, Juhani

Peltonen, Juhani (geb. 1941) Fins dichter en schrijver, wiens werk zich kenmerkt door een zeer eigen fantasie, die zich uit in surrealistisch getinte Pembaur, Joseph

Pembaur, Joseph (1875-1950) Oostenrijks pianist. P. studeerde bij zijn vader, te München en Leipzig, waar hij in 1902 leraar werd aan het conservatorium. Pemberton, Max

Pemberton, Max (1863-1950) Engels schrijver. Na studie te Cambridge ging hij in de journalistiek en redigeerde van 1894-1906 het populaire blad Pena de Oliveira, Cornélio

Pena de Oliveira, Cornélio (1896-1958) Braziliaans romanschrijver. Hij studeerde rechten en ging daarna in de journalistiek. In hetzelfde jaar waar

Penalba, Alicia

Penalba, Alicia (1918-1982) Frans beeldhouwster van Argentijnse origine. Na haar vorming in het atelier van Zadkine te Parijs ontwikkelde zij een penant

penant (Oudfrans: pijler) Muurstijl tussen twee openingen of vensterkozijnen, waarvoor in woonhuizen een penanttafel of penantkastje werd geplaatst.

Penck, A.R

Penck, A.R (eig. Ralf Winkler; geb. 1939) Duits schilder. Voorloper nieuw expressionisme. Zijn werk onderscheidt zich door een nadrukkelijk primitivisme pendentief

pendentief Bouwkundige constructie die de overgang vormt van een vierkante ondergrond naar een cirkel, zoals dat bij een pendentiefkoepel het geval Penderecki, Krzysztof

Penderecki, Krzysztof (geb. 1933) Pools componist en dirigent. Behoort tot de tweede generatie avant-gardistische componisten van na de Tweede

Pennanen, Eila

Pennanen, Eila (geb. 1916) Fins schrijfster, groot kenner en vertaalster van Anglo-Amerikaanse literatuur. Ze werd bekend door de roman 'Ennen Pennebaker, Donn Alan

Pennebaker, Donn Alan (geb. 1930) Amerikaans regisseur van documentaire films als 'Don't look back' (1967), 'One PM' (1969), 'Keep on rockin'

Penning jr., Willem Levinus

Penning jr., Willem Levinus (1841-1924) Nederlands dichter. Hij werkte als dertienjarige al op een notariskantoor, werd later boekhouder, maar trok

Penn, Arthur

Penn, Arthur (geb. 1922) Amerikaans theater-, tv- en filmregisseur, bekend geworden door goed gemaakte films met een kritische ondertoon als 'The Penn, Sean

Penn, Sean (geb. 1960) Amerikaans filmacteur en -regisseur, zoon van filmmaker Leo Penn en broer van filmacteur Christopher Penn. Hij debuteerde penseeltekening

penseeltekening Tekening gemaakt met penseel en inkt. Speelt in de kunst van China en Japan een veel grotere rol dan in die van het Westen.

Pentamerone

Pentamerone (Il Pentamerone overo lo cunto de li cunti). Sprookjesbundel van Giambattista Basile in de vorm van een raamvertelling (1634). Een pentameter

pentameter (Gr.: penta = vijf) Vijfvoetig vers. In de klassieke poëzie een versregel die bestaat uit tweemaal twee en een halve voet. In de eerste helft pentatoniek

pentatoniek Toonsysteem van vijf (penta = vijf) tonen binnen het octaaf. Men onderscheidt anhemitonische en hemitonische pentatoniek, d.w.z. zonder Pentecost, Hugh

Pentecost, Hugh (Judson Philips; geb. 1903) Amerikaans schrijver van detectiveromans. Hij begon met het schrijven van verhalen voor de pulpmagazines pentekening

pentekening Tekening vervaardigd met behulp van een pen en inkt (Oostindische inkt, bister of andere inktsoort). Door meer of minder verdunde inkt Penzoldt, Ernst

Penzoldt, Ernst (1892-1955) Duits schrijver, beeldhouwer, graficus en illustrator. P. studeerde aan de kunstacademies van Weimar en Kassel. Hij was PEN-club

PEN-club Een op 5 oktober 1921 te Londen opgerichte internationale literaire vereniging met het doel alle schrijvers te verenigen ter bevordering van Peper, Rascha

Peper, Rascha (geb. 1949) Nederlands schrijfster die debuteerde met de verhalenbundel 'De Waterdame' (1990) en een jaar later de roman 'Oesters' Pepijn

Pepijn (of Pippijn) Hofmeiers van het Frankische Rijk. Pepijn I van Landen (gest. 640), hofmeier van Austrasië (615-40). Pepijn II van Herstal (ca. Pepping, Ernst

Pepping, Ernst (1901-1981) Duits componist. Pepping studeerde aan de Muziekhogeschool te Berlijn. Na zijn benoeming aan de kerkmuziekschool Pepusch, John Christopher

Pepusch, John Christopher (1667-1752) Engels componist van Duitse afkomst (oorspr. Johann Christoph). P. ging in 1698 naar Nederland en vandaar Pepys, Samuel

Pepys, Samuel (1633-1703) Engels dagboekschrijver, die van klerk opklom tot secretaris van de Admiraliteit. Beroemd wegens zijn op 1 jan. 1660 Perahia, Murray

Perahia, Murray (geb. 1947) Amerikaans pianistingang: en dirigent. Perahia (van sefardisch-joodse afkomst) studeerde piano, compositie en directie

Percy, Walker

Percy, Walker (1916-1990) Amerikaans romanschrijver. Percy studeerde medicijnen en debuteerde pas in 1961 met 'The moviegoer,' (bekroond met Perec, Georges

Perec, Georges (1936-1982) Frans schrijver. Raakte in de oorlog zijn beide ouders kwijt en daarmee ook de toegang tot hun taal en tradities. Hoofdthema Pereda, José María de

Pereda, José María de (1833-1906) Spaans schrijver. Zijn eerste belangrijke werk was 'Escenas montañesa' (1864), een aantal zedenschetsen in d

Peretz, Isaac Leib

Peretz, Isaac Leib (1852-1915) Pools jurist en (Hebreeuws en Jiddisch) dichter en schrijver. Een der grote joodse schrijvers, die vooral in zijn verhalen Péret, Victor Maurice Paul Benjamin

Péret, Victor Maurice Paul Benjamin (1899-1959) Frans dichter, een der belangrijkste vertegenwoordigers van het surrealisme, waaraan hij evenals Pereyra, Manuel

Pereyra, Manuel (ook: Pereira; 1588-1683) Spaans-Portugees beeldhouwer, een van de grootste uit de tijd van de barok. Zijn bekendste werken zijn Pérez de Ayala, Ramón

Pérez de Ayala, Ramón (1881-1962) Spaans dichter en schrijver, een der belangrijke vertegenwoordigers van de vroeg 20e-eeuwse Spaanse roman. Pérez de Guzmán, Fernán

Pérez de Guzmán, Fernán (1378?-1460?) Spaans dichter en prozaschrijver, grootvader van Garcilaso de la Vega. Hij was ambassadeur in Aragon Pérez de Hita, Ginés

Pérez de Hita, Ginés (ca. 1545-ca. 1620) Spaans schrijver van historische romans. Bekend gebleven door 'Historia de los bandos de los Zegries y

Pérez Galdós, Benito

Pérez Galdós, Benito (1843-1920) Spaans romanschrijver. Heeft de Spaanse letterkunde met een omvangrijk oeuvre verrijkt. Zijn bekendste werk

performance

performance 1) Vorm van kunst ontstaan vanaf 1965, waarin de performer tevoren bedachte handelingen uitvoert m.b.v. video, lucht, muziek, enz. performatief taalgebruik

performatief taalgebruik Door de filosoof John Austin (1911-1960) geïntroduceerde term ter aanduiding van een type taaldaad: beloven, dopen, verk

Pergolesi, Giovanni Battista

Pergolesi, Giovanni Battista (1710-1736) Italiaans componist. Van 1723-31 bezocht hij het Conservatorio dei poveri di Gesù Christi te Napels, waar periaktoi

periaktoi (Gr.: peri = rondom, omheen) In het klassieke Griekse theater: driezijdig beschilderde, draaibare prisma's. Als de periaktoi een slag draaiden, Périer, Odilon-Jean

Périer, Odilon-Jean (1901-1928) Belgisch (Frans) dichter. In zijn werk staat de eenzaamheid centraal als de enige mogelijkheid om de grootste persoonlijke perifrase

perifrase (Gr.) Omschrijving. Stijlfiguur waarbij men iets niet direct noemt, maar omschrijft door een kenmerk te noemen dat in relatie staat tot dat Perin, Pierre Willem Marie

Perin, Pierre Willem Marie (1888-1960) Nederlands acteur en theaterdirecteur, gehuwd met Tilly Bouwmeester (1893-1979), dochter van Louis Bouwmeest

periode, periodisering

periode, periodisering (Gr.: periodos = het rondgaan) 1. Tijdvak, -kring. Uitvoerige bestudering van de geschiedenis van het denken en van de (Europese) periodiek

periodiek Geregeld verschijnende gedrukte uitgave die nieuws en/of verstrooiing brengt: tijdschrift (van opinieweekblad tot wetenschappelijk kwartaalschrift).

peripetie

peripetie (Gr.: peripeteia = omslag) Ommekeer, wending. Volgens het aristotelisch model de fase in een klassiek toneelstuk waarin de handeling van peripteros

peripteros Griekse tempel met aan alle zijden zuilengalerijen.

peristylium

peristylium In de klassieke bouwkunst een binnenplaats of tuin, omgeven door zuilengalerijen; ook aanduiding van de zuilengalerij. Om het p. lagen Peri, Jacopo

Peri, Jacopo (1561-1633) Italiaans componist, leerling van Cristofano Malvezzi (1547-97). In 1591 trad hij als hofcomponist in dienst van de Medicis Perkins, Anthony

Perkins, Anthony (1932-1992) Amerikaans acteur. Perkins werd vooral bekend door zijn filmrollen als slungelige, gespannen, neurotische jongeman, Perkins, Carl

Perkins, Carl (1932-1998) Amerikaans rock 'n' roll-zanger en songwriter. Succesperiode halverwege de jaren vijftig met zelfgeschreven nummers als Perk, Christiane Elizabeth (Betsy)

Perk, Christiane Elizabeth (Betsy) (1833-1906; eig. Christiane Elizabeth Perk) Nederlands schrijfster, zuster van de theoloog Marie Adrien Perk Perk, Jacques Fabrice Herman

Perk, Jacques Fabrice Herman (1859-1881) Nederlands dichter. Werd in 1879 tijdens verblijf in Ardennen verliefd op Mathilde Thomas. Zowel Perlemuter, Vlado

Perlemuter, Vlado (geb. 1904) Frans pianist en pedagoog van Poolse afkomst. Bezocht van 1917-19 het Conservatorium van Parijs, waar zijn belangrijkste Perlman, Itzhak

Perlman, Itzhak (geb. 1945) Israëlisch violist. Perlman ging op 5-jarige leeftijd naar de Schulamith Academy in Tel Aviv en gaf op 9-jarige leeftijd Permeke, Constant

Permeke, Constant (1886-1952) Belgisch schilder, tekenaar en beeldhouwer. Evolueerde van impressionisme en pointillisme naar een markant expressionisme. Permoser, Balthasar

Permoser, Balthasar (1651-1732) Duits beeldhouwer, vertegenwoordiger van de barok. Hofbeeldhouwer van Johann Georg III van Saksen te Dresden

Pernath, Hugues C.

Pernath, Hugues C. (eig. Hugo Wouters; (1931-1975) Belgisch (Vlaams) dichter, medeoprichter van Gard-Sivik, voorman van de Antwerpse Pink peroratie

peroratie (Samenvattend) slotwoord; bevlogen toespraak.

Perosi, Pier Luigi Lorenzo

Perosi, Pier Luigi Lorenzo (1872-1956) Italiaans componist. P. studeerde eerst bij zijn vader, die dirigent was, later te Milaan en Regensburg. Na zijn Perotinus

Perotinus Frans componist uit de 12e-13e eeuw, volgde Leoninus op als kapelmeester van de Notre-Dame te Parijs, met wie hij samen de Notre-Dame-perpendicular

perpendicular (Eng.: loodrecht) Laatste fase in de Engelse gotiek (ca. 1330-ca. 1525). Gekenmerkt door het sterk overheersen van verticale lijnen, zeer Perponcher Sedlnitsky, Willem Emmery de

Perponcher Sedlnitsky, Willem Emmery de (1741-1819) Veelzijdig Nederlands schrijver van adellijke afkomst (hij was heer van Wolfaartsdijk).

Perrault, Charles

Perrault, Charles (1628-1703) Frans schrijver en jurist, naaste medewerker van Colbert. Zong de lof van eigentijdse auteurs in het gedicht 'Le siècle Perrault, Claude

Perrault, Claude (1613-1688) Frans architect, medicus en natuuronderzoeker. Ontwerper van de beroemde classicistische colonnade voor het Louvre Perret, Auguste

Perret, Auguste (1874-1954) Franse architect. Speelde een belangrijke rol in de ontwikkeling van de 20e-eeuwse bouwkunst. Hij paste op een revolutionaire Perret, Jacques

Perret, Jacques (geb. 1901) Frans schrijver, debuteerde met de roman 'Ernest le rebelle' (1937). Hij werd als korporaal in WO II gevangengenomen, Perrine, Valerie

Perrine, Valerie (geb. 1944) Amerikaans actrice, te zien in films als 'Slaughterhouse five' (1972), 'The last American hero' (1973), 'Lenny' (1974), 'W.Perron, Charles Edgar du

Perron, Charles Edgar du (1899-1940) Nederlands dichter, essayist en romancier. Bracht zijn jeugd door in Nederlands-Indië, verbleef van 1921-Perrot, Joseph (Jules)

Perrot, Joseph (Jules) (geboren te Lyon 18-8-1810- overleden te Paramé 24-8-1882) Frans danser en choreograaf, opgeleid door Auguste Vestris. Perry, Lee 'Scratch'

Perry, Lee 'Scratch' (geb. 1939) Jamaicaanse platenproducer.Kenmerkend voor zijn producties zijn de vaak absurde geluidseffecten (dubs). Begon Persichetti, Vincent

Persichetti, Vincent (1915-1987) Amerikaans componist. Van 1936-40 was hij leraar aan het Combs Conservatory te Philadelphia, daarna tot 1958

persiflage

persiflage (Fr.: siffler = fluiten) Ironische of sarcastische, in het karikaturale getrokken nabootsing van een werk dat ruime bekendheid geniet, met de personaal

personaal Wordt gezegd van een vertelsituatie waarbij de gebeurtenissen rechtstreeks aan de lezer worden gepresenteerd door een of meer personages. personage

personage Rol, figuur, karakter in een verhaal of toneelstuk. In de traditionele romankunst meestal omschreven als een `echte', `levende' persoon. Maar personificatie

personificatie 1. (persoonsverbeelding) Belichaming, incarnatie als persoon. Een vorm van beeldspraak waarbij levenloze dingen of abstracte begrippen persoonlijk voornaamwoord

persoonlijk voornaamwoord Woordsoort die een of meer personen aanduidt. De gebruikte vorm is afhankelijk van wie de spreker is, welke verhouding persoonsvorm

persoonsvorm In een zin de vervoegde vorm van het werkwoord, die bepaald wordt door het onderwerp in die zin. Behalve door de persoon van het perspectief (kunst)

perspectief (kunst) 1. De waarneming van de ruimtelijke samenhang van voorwerpen op verschillende afstanden van de waarnemer. Hierbij spelen

perspectief (lit.)

perspectief (lit.) (vertelperspectief) Het gezichtspunt (Eng.: point of view) van waaruit de verteller zijn of haar verhaal vertelt. Dit gezichtspunt kan persuasieve teksten

persuasieve teksten (Lat.: persuasio = overreding) Teksten waarvan de hoofdfunctie is de opvattingen, gevoelens of handelingen van de lezer te beïnvloeden, Pers, Ciro di

Pers, Ciro di (1599-1663) Italiaans schrijver en dichter, werd Maltezer ridder en nam deel aan de strijd tegen de Turken. Hij schreef historische werken, Perugino Il

Perugino Il (eig. Pietro di Cristoforo Vanucci; ca. 1450-1523) Italiaans schilder van voornamelijk religieuze werken. Kenmerkend voor zijn klare, vaak Peruzzi, Baldassare

Peruzzi, Baldassare (1481-1536) Italiaans schilder en architect. Bouwde te Rome o.a. de Villa Farnesina aan de Tiber (1508-11, fresco's van hemzelf Perzische cultuur

Perzische cultuur Cultuur van het oude Perzische rijk, eindigend met de verovering door Alexander de Grote. Al voor de periode der Achaemeniden Pesellino, Francesco di Stefano

Pesellino, Francesco di Stefano (ca. 1422-1457) Italiaans schilder. Leerling van Fra Filippo Lippi en navolger van de stijl van Fra Angelico. Het Pesne, Antoine

Pesne, Antoine (1683-1757) Frans schilder en tekenaar. Leerling van zijn vader Thomas P. en aan de academie van Parijs. Na een verblijf in Venetië Pessoa, Fernando António Nogueira

Pessoa, Fernando António Nogueira (1888-1935) Portugees dichter. Manifesteerde zich aanvankelijk als criticus en essayist alvorens te komen tot Pet Shop Boys

Pet Shop Boys Brits synthi-popduo, bestaande uit Neil Francis Tennant (geb. 1954) en Christopher Sean Lowe (geb. 1965). Braken in Europa door Petel, Georg

Petel, Georg (ca. 1601-1634) Duits beeldhouwer. Bezocht ca. 1620 Italië, ontmoette in 1624 Rubens in Antwerpen en maakte enkele reizen door de Peter

Peter Mannennaam, afgeleid van het Griekse woord 'petra' (= rots). Komt voor als Petrus (Latijn), Pietro (Italiaans), Pedro (Spaans en Portugees), P

Petersen, Johan Carl Christian

Petersen, Johan Carl Christian (1874-1923) Deens architect, meubelontwerper en keramist. Studeerde aan de academies van Sor en Kopenhagen; Peterson, Oscar Emmanuel

Peterson, Oscar Emmanuel (geb. 1925) Canadees jazzpianist. Werkte in de jaren vijftig veelvuldig mee aan de JATP-concerten die door Norman Peters, Anton (1812-1872)

Peters, Anton (1812-1872) Nederlands toneelspeler. Hij kreeg zijn opleiding bij het Genootschap voor Uiterlijke Welsprekendheid (1829-32) en ontwi

Peters, Anton (1923-1989)

Peters, Anton (1923-1989) Vlaams acteur en regisseur. Peters was acteur en regisseur aan de KVS te Brussel, de KNS en de KVO te Antwerpen. Peters, Ellis

Peters, Ellis (schuilnaam voor Pargeter, Edith Mary; geb. 1913) Engels schrijfster. Begon al in de jaren dertig historische en eigentijdse romans te publiceren. Petipa, Lucien

Petipa, Lucien (geboren te Marseille 22-12-1815 - overleden te Versailles 7-7-1898) Frans balletdanser en choreograaf, een der grootste dansers van Petipa, Marius

Petipa, Marius (geboren te Marseille 11-3-1822 - overleden te Goerroef (Krim) 14-7-1910) Frans balletdanser en choreograaf, broer van Lucien Petipa. petit-point

petit-point Borduursteek, vooral gebruikt in tapisserie. Halve kruissteek over één schering en één inslagdraad.

Petit, Buddy

Petit, Buddy (1887-1931) Amerikaans jazztrompettist. Speelde te New Orleans in de band van Jimmy Noone en in de Honore Dutrey Band (1916), Petit, Roland

Petit, Roland (geboren te Vilemomble 13-1-1924) Frans danser, choreograaf en balletleider. Debuteerde (1940) bij de Opéra van Parijs. Oprichter en Petkovic-Dis, Vladislav

Petkovic-Dis, Vladislav (1880-1917) Servisch dichter. Zijn twee poëziebundels 'Verdronken zielen' (1911) en 'Wij wachten op een koning' (1913) Petrarca, Francesco

Petrarca, Francesco (1304-1374) Italiaans dichter, wiens werk hoogtepunt vormt van de Italiaanse Renaissance. Een der eerste humanisten; behoort petrarchismo

petrarchismo (petrarkisme) Dichtkunst in de trant van de Italiaanse dichter Francesco Petrarca (1304-1374). Vooral zijn sonnetten vonden in de 16e Petrassi, Goffredo

Petrassi, Goffredo (geb. 1904) Italiaans componist. Hoewel Petrassi reeds in 1913 in een Romeins kerkkoor zong, ging hij pas in 1928 naar het Conservatorio Petrini, Antonio

Petrini, Antonio (1624-1701) Italiaans architect die in Duitsland actief was. Vanaf 1651 als prinsbisschoppelijk hofbouwmeester voornamelijk in Würzburg Petri, Egon

Petri, Egon (1881-1962) Nederlands-Amerikaans pianist. Zoon van de violist Henri Petri (1856-1914). Aanvankelijk werkzaam als violist, legde hij Petri, Olaus

Petri, Olaus (Olaf Peterson; 1493-1552) Zweeds luthers hervormer. Sloot zich tijdens studie te Wittenberg (1516-18) aan bij Luther. Had door bekering Petronius Arbiter

Petronius Arbiter Romeins auteur uit de 1e eeuw n.C. Proconsul van Bithynië, daarna consul suffectus en tenslotte gunsteling van Nero, voor wie hij Petrus Alfonsi

Petrus Alfonsi (Pedro Alfonso, oorspr. Moise Sephardi; ca. 1062-1110) Middeleeuws Spaans (Latijns) schrijver van joodse afkomst, die zich in 1106 Petruslied

Petruslied Het oudste Duitse kerklied, aan het eind van de 9e eeuw waarschijnlijk door een geestelijke gedicht. Deze smeekzang tot Petrus, vermoedelijk Pettersson, Gustaf Allan

Pettersson, Gustaf Allan (1911-1980) Zweeds componist en alt-violist. Studeerde van 1930-39 o.a. viool en alt-viool aan het Stockholms Conservato

Pettiford, Oscar

Pettiford, Oscar (1922-1960) Amerikaans jazzbassist. Belangrijk bassist uit de swingperiode; speelde in de jaren veertig bij de bands van Charlie Barnet, Petty, Tom

Petty, Tom (geb. 1953) Amerikaans rockzanger, zowel solo als met zijn groep The Heartbreakers een succesvol leverancier van zowel op new wave Petzel, Johann Christoph

Petzel, Johann Christoph (ook Johann Christoph Petzold of Johann Christoph Pezel; 1639-1694) Duits componist en clarinospeler. P. werkte te Leipz

Pevsner, Antoine

Pevsner, Antoine (1884-1962) Russisch-Frans beeldhouwer en schilder, broer van Naum Gabo. Contacten in Parijs met kubisten en futuristen waren Pevsner, Nikolaus

Pevsner, Nikolaus (1902-1983) Brits kunsthistoricus van Duitse origine. Pevsner was docent aan Duitse universiteiten, o.a. te Berlijn, Leipzig, München Peyer, Gervase de

Peyer, Gervase de (geb. 1926) ook: De Peyer, Gervase Engels klarinettist. De Peyer studeerde in Londen (onder Frederick Thurston) en Parijs (bij Peymann, Claus

Peymann, Claus (geb. 1937) Duits toneelleider en regisseur. Peymann was oprichter van het Theater am Turm te Frankfurt (1968), directeur van he

Peyo

Peyo (1928-1992) Belgisch striptekenaar. Peyo was de zoon van een Britse effectenmakelaar en een Waalse moeder. Hij werkte als operator in een bioscoop, Peypers, Johanna Annie (Ankie)

Peypers, Johanna Annie (Ankie) (geb. 1928) Nederlands dichteres en schrijfster, die in 1946 debuteerde met de dichtbundel 'Zeventien'. Hierna volgden Peyrefitte, Pierre Roger

Peyrefitte, Pierre Roger (geb. 1907) Frans schrijver en diplomaat. Werd wegens medewerking aan de Vichy-regering tijdens WO II uit zijn ambt geze

Peyre, Marie Joseph

Peyre, Marie Joseph (1730-1785) Frans bouwmeester. Won op 21-jarige leeftijd de Grand Prix de l'Architecture met een ontwerp voor een fontein. Pfeiffer, François Joseph

Pfeiffer, François Joseph (1778-1835) Nederlands decorontwerper. Was een leerling van zijn vader en werd in 1797 magazijnmeester en decorschilder

Pfeiffer, Michelle

Pfeiffer, Michelle (geb. 1957) Amerikaans filmactrice. Viel het eerst op in 'Grease 2' (1982) en bereikte een nog steeds in belang toenemende sterstatus Pfitzner, Hans Erich

Pfitzner, Hans Erich (1869-1949) Duits componist. Pfitzner studeerde in Frankfurt am Main en Wiesbaden, was enkele jaren werkzaam te Koblenz

Phaedrus (lit.)

Phaedrus (lit.) (ca. 15 v.C.-50 n.C.) Romeins fabeldichter, afkomstig uit Macedonië. Kwam als slaaf naar Rome, kreeg goede opleiding en werd door Phidias

Phidias (midden 5e eeuw v.C.) Beroemd Grieks beeldhouwer. Adviseerde Pericles bij de wederopbouw van de Acropolis en leidde de decoratie van Philidor, familie

Philidor, familie De bijnaam van een in hoog aanzien staande Parijse familie van musici uit de 17e en 18e eeuw, waarvan de oorspronkelijke naam Danican Philipe, Gérard

Philipe, Gérard (eig. Gérard Albert Philip; 1922-1959) Frans acteur, speelde o.a. bij Théâtre National Populaire. Kreeg na filmrol in 'Le diable au corps' Philippe, Charles-Louis

Philippe, Charles-Louis (1874-1909) Frans schrijver, werkte als gemeenteambtenaar te Parijs en hield zich 's avonds bezig met schrijven. In zijn werk Philippus Cancellarius

Philippus Cancellarius (Philippus de Kanselier; ca. 1170-1236) Frans (Latijns) schrijver en theoloog, doceerde theologie aan de universiteit van Parijs, Philips, Luc

Philips, Luc (geb. 1915) Belgisch (Vlaams) toneelspeler. Hij kreeg zijn opleiding op het Koninklijk Vlaams Conservatorium te Antwerpen en trad in Philips, Marianne

Philips, Marianne (eig. Marianne Goudeket-Philips; 1886-1951) Nederlands schrijfster. Zij was oorspronkelijk actief op het gebied van het maatschappelijk Philips, Peter

Philips, Peter (ook Pietro Filippo of Petrus Philippus; 1560/61-1628) Engels componist. P. was koorknaap in de St. Paul's Cathedral te Londen, verliet Phillips, Jayne Anne

Phillips, Jayne Anne (geb. 1952) Amerikaans schrijfster en docente Engels die in eerste instantie bekend is geworden door korte tot zeer korte verhalen, Phillips, Peter

Phillips, Peter (geb. 1939) Brits beeldend kunstenaar. Studeerde (1959-62) aan het Royal College of Art in London. Komt o.i.v. Jasper Johns en Robert Phoenix, River

Phoenix, River (1970-1993) Amerikaans filmacteur. Phoenix speelde al als kind in een aantal televisieseries, waaronder 'Seven brides for seven brothers.' Pi Jwan

Pi Jwan (1730-1797) Chinees geleerde en politicus. Vervulde hoge militaire en bestuurlijke ambten onder de Tsj'ing-dynastie (1636-1911) en is tevens Piaf, Edith

Piaf, Edith (eig. Edith Giovanna Gassion; 1915-1963) Frans chansonnière. Werd als straatzangeres ontdekt door theaterdirecteur Louis Leplée en in Pialat, Maurice

Pialat, Maurice (geb. 1925) Frans filmregisseur. Pialat volgde de Parijse kunstacademie en trachtte van zijn schilderkunst te leven, maar wijdde zich pianissimo

pianissimo (pp) Muziekterm: zeer zacht. Verkleinvorm van piano (p): zacht. Soms ook ppp. Tsjaikovski gebruikt in zijn 'Pathétique' zelfs pppp.

piano

piano 1. (oorspr. pianoforte) Toetsinstrument, waarvan psalterium en klavecimbel de naaste voorgangers zijn. Ontstond uit de behoefte aan een instrument pianola

pianola Automatisch spelende, mechanische piano. De pianola was populair vanaf circa 1850 tot in het begin van de jaren dertig van de 20e eeuw. Aanvankelijk Piatigorsky, Grigori Pavlovitsj (Gregor)

Piatigorsky, Grigori Pavlovitsj (Gregor) (1903-1976) Russisch-Amerikaans cellist. Na zijn studie was Piatigorsky solocellist van de Berliner Philharmoniker Piatti, Alfredo Carlo

Piatti, Alfredo Carlo (1822-1901) Italiaans cellist en componist, zoon van de violist Antonio P. (1801-1878). P. begon zijn carrière in 1834 te Milaan Piazzolla, Astor

Piazzolla, Astor (1921-1992) Argentijns tangocomponist. Piazzolla was de grote vernieuwer van de tango. Van dansmuziek maakte hij deze tot con

Picabia, Francis Martínez de

Picabia, Francis Martínez de (1879-1953) Frans schilder, graficus en schrijver. Aanvankelijk beïnvloed door het impressionisme, later door kubisme. picardische terts

picardische terts De aanduiding van een slotakkoord in grote terts van een compositie die als een basis een kleine-tertstoonladder heeft. Een bekend Picard, Louis-Benoît

Picard, Louis-Benoît (1769-1828) Frans toneelschrijver. Op twintigjarige leeftijd werd het eerste ('Le badinage dangereux') van zijn meer dan honderd Picart le Doux, Jean

Picart le Doux, Jean (geb. 1902) Frans ontwerper, vooral bekend om zijn tapijtontwerpen, waarmee hij, evenals Jean Lurçat, de stoot gaf tot de vernieuwing Picasso, Pablo

Picasso, Pablo (1881-1973) Spaans schilder, tekenaar, beeldhouwer, grafisch kunstenaar en keramist. Een van de grootste kunstenaars van de 20e Piccinni, Nicola Vincenzo

Piccinni, Nicola Vincenzo (ook Niccolò Vito Piccinni; 1728-1800) Italiaans componist. Hij studeerde te Napels o.a bij Leonardo Leo en debuteerde Piccoli, (Jacques Daniel) Michel

Piccoli, (Jacques Daniel) Michel (geb. 1925) Frans acteur, na 1955 hoofdzakelijk in films, waar hij vaak Franse burgers speelt. Films o.a. 'Le mépris' piccolo

piccolo (flauto piccolo = kleine fluit) Houten blaasinstrument, behorend tot de fluiten. Klinkt octaaf hoger dan gewone dwarsfluit (c''-c''''') en heeft doordringende,

Pichette, Henri

Pichette, Henri (geb. 1924) Frans dichter en toneelschrijver, was tijdens WO II oorlogscorrespondent, hetgeen zijn werk sterk heeft beïnvloed. Zijn Piché, Roland

Piché, Roland (geb. 1938) Brits beeldhouwer. Werkte in 1962/63 als assistent van Henry Moore. Voorkeur voor gips, brons, kunsthars en fiberglas. Pichler, Walter

Pichler, Walter (geb. 1936) Oostenrijks beeldend kunstenaar, werkt in Wenen. Zijn objecten zijn verwant aan conceptual art; hij exposeerde verschillende Pickens, Alton

Pickens, Alton (geb. 1917) Amerikaans schilder. Studeerde aan het Seattle Art Institute en de Portland Museum Art School. Bezocht Europa en begon Pickett, Wilson

Pickett, Wilson (geb. 1941) Amerikaans soulzanger en songwriter. Succesrijkste periode met de opkomst van de soul aan het begin van de jaren zestig, Pickford, Mary

Pickford, Mary (eig. Gladys Mary Smith; 1893-1979) Canadees-Amerikaans filmactrice, een der grote sterren van de stomme film, jarenlang uitblinkend Picou, Alphonse Floristan

Picou, Alphonse Floristan (1878-1961) Amerikaans jazzklarinettist. Maakte in de eerste jaren van de 20e eeuw te New Orleans deel uit van de Accord

Piebenga, Tjitte Haring Redbad

Piebenga, Tjitte Haring Redbad (geb. 1935) Fries dichter en schrijver, in 1963 medeoprichter van literair tijdschrift 'Asyl'. Poëzie o.a.: 'Fersen foar

pièce bien faite

pièce bien faite (Fr.) Knap geconstrueerd stuk, waarin alle gegevens uit de expositie (meestal het eerste bedrijf) op een uiterst economische manier Pieck, Anton Franciscus

Pieck, Anton Franciscus (1895-1987) Nederlands tekenaar en illustrator. Naast zijn baan als tekenleraar aan het Kennemerlyceum, die Anton Pieck

Pieneman, Jan Willem

Pieneman, Jan Willem (1779-1853) Nederlands schilder, graveur, etser en tekenaar. Schilderde grote historiestukken en portretten van acteurs en Pieneman, Nicolaas

Pieneman, Nicolaas (1809-1860) Nederlands schilder en lithograaf en leerling van zijn vader Jan Willem Pieneman; was een bijzonder gewild portrettist Piene, Otto

Piene, Otto (geb. 1928) Duits beeldend kunstenaar. Medeoprichter van de groep Zero, vertegenwoordiger van de lichtkunst. Gebruikte o.a. licht, water, Piérard, Louis Firmin Joseph

Piérard, Louis Firmin Joseph (1886-1951) Belgisch socialistisch politicus, journalist en letterkundige. P. was bijna 50 jaar verslaggever, o.m. voor

Pierce, John Robinson

Pierce, John Robinson (geb. 1910) Amerikaans elektro-technisch ingenieur, verbonden aan Bell Telephone Laboratories (1936), directeur van de Piermarini, Giuseppe

Piermarini, Giuseppe (1734-1808) Italiaans architect die in Rome studeerde en zich in 1769 in Milaan vestigde. Hofarchitect te Milaan (1770). Zijn Pierné, Henry Constant Gabriel

Pierné, Henry Constant Gabriel (1863-1937) Frans componist en dirigent. Pierné studeerde aan het Parijse conservatorium (o.a. bij Franck en Massenet) Piero della Francesca

Piero della Francesca (ca. 1416-1492) Italiaans schilder en wiskundige. Dankt zijn bekendheid vooral aan een reeks fresco's in de kerk van S. Francesco Piero di Cosimo

Piero di Cosimo (eig. Piero di Lorenzo; 1462-1521?) Italiaans renaissanceschilder van portretten, mythologische en religieuze voorstellingen. Zijn Pierre de Montereau

Pierre de Montereau (1200-1266) Frans bouwmeester, die in opdracht van Lodewijk de Heilige het koor in de abdij Saint-Denis te Parijs verhoogd

Pierrot

Pierrot Personage afgeleid van Pedrolino uit de commedia dell'arte; type van de knecht (valet), die Harlekijn als grote tegenspeler had (bij Flaminio Pierson, Allard

Pierson, Allard (1831-1896) Nederlands protestants theoloog, filosoof, kunsthistoricus en auteur. Voelde zich achtereenvolgens aangetrokken tot het Pierson, Frank

Pierson, Frank (geb. 1925) Amerikaans regisseur. Hij was eerst werkzaam voor Time Magazine en kwam via het schrijven van tv-series bij de film. piëta

piëta (ook: Nood Gods) In de beeldende kunst een voorstelling van Maria met de gestorven Christus op haar schoot. Bijv. van Michelangelo in de St. Pietersz., Aert

Pietersz., Aert (1550-1612) Nederlands schilder. Zoon en leerling van Pieter Aertsen. Maakte portretten, corporatiestukken en religieuze taferelen Pietersz., Doen

Pietersz., Doen (ca. 1480-1542?) Nederlands boekdrukker en uitgever, een der eerste belangrijke Nederlandse drukkers. Bekend door de uitgave van Pietersz., Gerrit

Pietersz., Gerrit (eig. Gerrit Pieterszoon Sweelinck, 1566-1645). Hollands schilder en graveur, broer van de organist Jan Pietersz. Sweelinck. Hij schilderde Pietersz., Pieter

Pietersz., Pieter (ca. 1540-1603) Nederlands schilder en leerling van zijn vader Pieter Aertsen. Werkte in Haarlem (1570) en Amsterdam (1581). Pietersz. Pieters, Guido

Pieters, Guido (Leonardo Guido Maria Pieters; geb. 1948) Nederlands filmregisseur. Pieters studeerde in 1970 af aan de Nederlandse Filmacademie Pieyre de Mandiargues, André

Pieyre de Mandiargues, André (1909-1991) Frans schrijver en dichter. Pieyre de Mandiargues debuteerde met de dichtbundel 'Dans les années sordides' Piferrer, Pau

Piferrer, Pau (1818- 1848) Spaans romantisch dichter en muziekcriticus. Hij stelde een verzameling volksliederen samen en was een dergenen die de Pigage, Nicolas de

Pigage, Nicolas de (1723-1796) Frans architect. Opgeleid aan de academie van Parijs. Kwam na een bezoek aan Italië en Engeland in dienst bij Paltsgraaf Pijnacker, Adam

Pijnacker, Adam (1622-1673) Nederlands schilder, geboren te Pijnacker bij Delft. Zijn werk is verwant met dat van de landschapschilder Jan Both Pijnas, Jan

Pijnas, Jan (ca. 1583-1631) Nederlands schilder en tekenaar. Omstreeks 1605 verbleef hij samen met Pieter Lastman in Rome. P. schilderde bij voorkeur Pijper, Willem

Pijper, Willem (1894-1947) Nederlands componist. Pijper studeerde te Utrecht bij Joh. Wagenaar, was van 1918-23 muziekrecensent bij het Utrechts Pilarczyk, Helga Käthe

Pilarczyk, Helga Käthe (geb. 1925) Duits zangeres (sopraan). Pilarcyk studeerde in Braunschweig en Hamburg, zong tot 1954 in Braunschweig en

pilaster

pilaster Muurverzwaring in de vorm van een tegen een wand geplaatste halve of vlakke pijler. Oorspronkelijk de benaming voor een als klassieke zuil Pilcher, Rosamunde

Pilcher, Rosamunde (geb. 1924) Britse schrijfster die na een lange serie lichte damesromannetjes onder haar eigen naam en het pseudoniem Jane Fraser, Piles, Roger de

Piles, Roger de (1635-1709) Frans kunsthistoricus, diplomaat en portretschilder. Bekend geworden door zijn boeken 'Balances des peintres' en 'Cours Pilinszky, János

Pilinszky, János (geb. 1921) Hongaars dichter. Zijn letterkundige studie werd onderbroken doordat hij gemobiliseerd werd. In Duitse krijgsgevangenschap Pillecijn, Philippus Florentinus (Filip) de

Pillecijn, Philippus Florentinus (Filip) de (1891-1962) Belgisch (Vlaams) schrijver. Studeerde Germaanse filologie, promoveerde in 1926 op dissertatie Pillecyn, Remy de

Pillecyn, Remy de (1920-1986) Belgisch schilder. Neef van de schrijver Filip de Pillecyn; schilderde vooral mensen aan de zelfkant van de maatschappij. Pilnjak, Boris

Pilnjak, Boris (eig. Boris Andrejevitsj Vogau; 1894-1938) Sovjetrussisch schrijver. Schreef 'Het naakte jaar' (1922), een door het Russische symbolisme Pilon, Germain

Pilon, Germain (1537-1590) Frans beeldhouwer; behoorde met Jean Goujon tot de belangrijkste van de 16e eeuw. Ook beïnvloed door de in maniëristische pinacotheek

pinacotheek Schilderijenkabinet. In het bijzonder de noordelijke vleugel van de Propylaeën op de Acropolis te Athene, die een verzameling schilderijen Pindarische ode

Pindarische ode Genoemd naar de grootste Griekse dichter van koorlyriek: Pindarus (ca. 520-ca. 440 v.C.). Slechts epinicia, lofliederen, zijn volledig Pindarus

Pindarus (ca. 520-ca. 440 v.C.) Grieks dichter, afkomstig uit Boeotia. Ging jong naar Athene, verwierf daar grote faam. Beoefende alle vormen der Pindemonte, Ippolito

Pindemonte, Ippolito (1753-1828) Italiaans dichter, lid van de Arcadia, wiens elegante en melancholische poëzie, 'Poesie campestri' (Gedichten ove

Pinero, Arthur Wing

Pinero, Arthur Wing (1855-1934) Engels toneelschrijver. Vernieuwde het Engelse toneel in de jaren negentig met 'The second Mrs. Tanqueray' (1893), Pingaud, Bernard

Pingaud, Bernard (geb. 1923) Frans schrijver, studeerde literatuur. Hij werkte geruime tijd bij de Assemblée Nationale en was medewerker aan verschillende Pinget, Robert

Pinget, Robert (1919-1997) Frans schrijver. In het werk van Pinget, die sinds het verschijnen van Graal Flibuste (1957) werd gerekend tot de belangrijks

Pinillos, Manuel

Pinillos, Manuel (geb. 1914) Spaans dichter en jurist. Hij was de oprichter van het tijdschrift Ambito, dat hij van 1951-62 zelf uitgaf. Hij wenste zich Pininfarina, Battista

Pininfarina, Battista (Turijn 2 november 1895-Lausanne 3 april 1966) Italiaans autoconstructeur, in 1930 grondlegger van het wereldberoemde Carrozzeria Pink Floyd

Pink Floyd Britse popgroep, in haar symfonische glorietijd bestaande uit Roger Waters (zang/bas), David Gilmour (zang/gitaar), Rick Wright (toetsen) Pinnock, Trevor

Pinnock, Trevor (geb. 1946) Brits klavecinist en dirigent. Studeerde o.a. aan Royal College of Music te Londen. Debuteerde als klavecinist in 1968, Pinocchio

Pinocchio Naam van een sprekende houten marionet, de held van het kinderboek Le avventure di Pinocchio. Storia di un burattino (1877) van Carlo Pinski, David

Pinski, David (1872-1959) Russisch (Jiddisch) roman- en toneelschrijver. Hij studeerde te Wenen en Berlijn, vestigde zich daarna in Zwitserland, vanwaar Pinter, Harold

Pinter, Harold (geb. 1930) Een van de meest vooraanstaande hedendaagse Engelse toneelschrijvers. Met 'The caretaker' (1960) behaalde hij zijn eerste Pinto, Ferñao Mendes

Pinto, Ferñao Mendes (1514-1583) Portugees reiziger die een grote zwerftocht maakte naar het Verre Oosten en daarvan verslag uitbracht in zijn Pinturicchio, Bernardino di Betto Biagio

Pinturicchio, Bernardino di Betto Biagio (ook: Pintoricchio; ca. 1454-1513) Italiaans schilder. Werkte samen met zijn leermeester Il Perugino in pinyin

pinyin (soms aangeduid als (py)) Afkorting van de Chinese term Hanyu pinyin fang'an (Nederlandse uitspraak: Han-juu p'in-jin fang-an), d.w.z. 'Ontwerp Pinza, Ezio Fortunato

Pinza, Ezio Fortunato (1892-1957) Italiaans zanger (bas). P. studeerde aan het conservatorium te Bologna en debuteerde in 1914 te Milaan. Vanaf Piombo, Sebastiano del

Piombo, Sebastiano del (eig. Sebastiano Luciani, ook Sebastiano Veneziano; ca. 1485-1547) Venetiaans schilder, aanvankelijk beïnvloed door de Piontek, Heinz

Piontek, Heinz (geb. 1925) Duits schrijver. P. debuteerde, na enkele jaren letteren te hebben gestudeerd, met de dichtbundel 'Die Furt' (1952) en bereikte Piovene, Guido

Piovene, Guido (1907-1974) Italiaans journalist en schrijver van realistisch-psychologische romans waarin de intrige meestal ondergeschikt is aan Piper, John

Piper, John (1903-1992) Engels schilder en raamdecorateur. Studeerde aan het Royal College of Art en de Slade School of Art in London (1926-30). piramide (bouwkunst)

piramide (bouwkunst) In de bouwkunst een monument met vier identieke, driehoekige zijden. De term p. is vrijwel uitsluitend van toepassing op bouwwerken piramidenteksten

piramidenteksten Teksten die in hiërogliefenschrift in verticale kolommen gebeiteld zijn in de piramiden uit de 5e en 6e dynastie.

Pirandello, Luigi

Pirandello, Luigi (1867-1936) Italiaans schrijver. Naast gedichten, novellen en romans schreef hij - op latere leeftijd - ook toneelstukken en juist hiermee Piranesi, Giovanni Battista

Piranesi, Giovanni Battista (1720-1778) Italiaans etser en architect, van belang door zijn vele etsen van antieke bouwresten, vooral van Rome en Pae

pirated edition

pirated edition (pirateneditie) Een editie van een stuk (van bijv. Shakespeare), die niet gebaseerd is op een door de schrijver of de eigenaar goedgekeurd Pires, Maria Joao

Pires, Maria Joao (geb. 1944) Portugees pianiste. Pires won in 1970 te Brussel de eerste prijs van een concours ter gelegenheid van de 200e geboortedag Pires, Tomé

Pires, Tomé (ca. 1468-1524) Eerste Portugese gezant in China, tevens auteur van de 'Suma oriental', een der belangrijkste en meest gedetailleerde beschrijvingen Pirmez, Octave

Pirmez, Octave (1832-1883) Belgisch (Frans) schrijver, was een welgesteld man die zijn vrije tijd vulde met het maken van talloze reizen. Hierover Piron, Alexis

Piron, Alexis (1689-1773) Frans dichter en toneelschrijver, werd door zijn als obsceen ervaren 'Ode à Priape' geweerd uit de orde van advocaten. Na pirouette

pirouette In de danskunst een of meer wendingen op één voet en om de eigen as. Wordt uitgevoerd op de pointe. Noodzakelijk hierbij zijn een volle

Pisanello

Pisanello (eig. Antonio (di Puccio) Pisano; ca. 1395-ca. 1455) Italiaans schilder, tekenaar en medailleur. Belangrijk meester van de internationale gotiek. Pisani, Vettor

Pisani, Vettor (geb. 1938) Italiaans beeldend kunstenaar. Baarde in 1972 opzien tijdens de Documenta-5 tentoonstelling in Kassel, door zijn naakte Pisano de Apulia, Niccolò di Pietro

Pisano de Apulia, Niccolò di Pietro (ca. 1220-na 1278) Italiaans beeldhouwer, vader van Giovanni Pisano. Eerste belangrijke beeldhouwer van de Pisano, Andrea

Pisano, Andrea (eig. Andrea di Ser Ugolino da Pontedera; ca. 1290-1348/49) Italiaans beeldhouwer en architect, aanvankelijk goudsmid. Betrokken Pisano, Giovanni (di Niccolò)

Pisano, Giovanni (di Niccolò) (ca. 1250-na 1314) Italiaans beeldhouwer en architect. Door zijn individuele kunstopvatting en buitengewone fantasie Pisarev, Dmitri Ivanovitsj

Pisarev, Dmitri Ivanovitsj (1840-1868) Russisch publicist en literatuurcriticus, was een beroemd revolutionair democraat en zat wegens het schrijve

Piscator, Erwin

Piscator, Erwin (1893-1966) Duits toneelleider en regisseur, wiens vernieuwingen het theater zeer beïnvloed hebben. Debuteerde als acteur in 1914, piscina

piscina (Latijn: visvijver; Italiaans: zwembad) Was oorspronkelijk een visvijver in Romeinse tuinen en thermen. In de vroeg-christelijke bouwkunst Pisemski, Aleksej Feofilaktovitsj

Pisemski, Aleksej Feofilaktovitsj (1821-1881) Russisch roman- en toneelschrijver. Schreef in de traditie van het Russische realisme van de jaren vijftig Pisis, Filippo de

Pisis, Filippo de (1896-1956) Italiaans schilder, die na studie in de letteren aan de universiteit van Bologna zich aan de schilderkunst wijdde. In 1916 Pissarro, Camille Jacob

Pissarro, Camille Jacob (1830-1903) Schilder en etser van Spaans-Franse afkomst, maar met de Deense nationaliteit; een der belangrijkste impress

Pistoia, Antonio

Pistoia, Antonio (eig. Antonio Cammelli; 1436-1502) Toscaans dichter, lange tijd verbonden aan het hof van Ercole I d'Este te Ferrara. Nadat hij daar Pistoletto, Michelangelo

Pistoletto, Michelangelo (geb. 1933) Italiaans beeldend kunstenaar. Werd bekend door zijn 'spiegelschilderijen' (1962-68), waarbij de toeschouwer

Piston, Walter Hamor

Piston, Walter Hamor (1894-1976) Amerikaans componist. Hij begon pas in 1920 muziek te studeren aan de Harvard University, die hem in 1924 Pisuisse, Jean-Louis

Pisuisse, Jean-Louis (1880-1927) Nederlands cabaretier en liedjeszanger. Ging in 1900 van zijn geboorteplaats Vlissingen naar Amsterdam, werd

Pitloo, Anthonie Sminck

Pitloo, Anthonie Sminck (1791-1837) Nederlands schilder. Leerling aan de tekenschool van Arnhem en van Hendrik Jan van Amerom. Vertrok in Pitoëff, Georges

Pitoëff, Georges (1887-1939) Franco-Russisch toneelspeler en regisseur. Hij debuteerde in 1912 te Sint-Petersburg, maar ging in 1915 naar Zwitserland, Pitt, Brad

Pitt, Brad (geb. 1964) Amerikaans filmacteur. Trad op in vele soapseries (waaronder 'Dallas'), voor hij zijn eerste filmroem oogstte met een rolletje Pixérécourt, René-Charles Guillebert de

Pixérécourt, René-Charles Guillebert de (1773-1844) Frans toneelschrijver, was geruime tijd directeur van de Opéra Comique en het Théâtre de Pizzetti, Ildebrando

Pizzetti, Ildebrando (1880-1968) Italiaans componist. Hij studeerde eerst piano bij zijn vader Odoardo Pizzetti. (1853-1926), daarna theorie aan het pizzicato

pizzicato (It.: getokkeld) Tokkelend bespelen van strijkinstrumenten. Door veel componisten zeer effectief gebruikt, o.a. door Johann en Joseph Strauss Pizzuto, Antonio

Pizzuto, Antonio (1893-1976) Italiaans schrijver. Na belangrijke openbare ambten te hebben bekleed, wijdde P. zich na zijn pensionering aan de literatuur. plaatwerk

plaatwerk Boek met veel prenten.

Planchon, Robert

Planchon, Robert (geb. 1931) Frans toneelregisseur en -schrijver. Hij stichtte te Lyon het Théâtre de la Comédie, waarvan hij van 1952-57 de leiding Plancquaert, Hector

Plancquaert, Hector (1863-1953) Belgisch politicus en schrijver, sloot zich in 1893 aan bij de Christene Volkspartij van de gebroeders Daens. Hoewel Planté, Francis

Planté, Francis (1839-1934) Frans pianist die als wonderkind de aandacht trok. Van 1853-63 trok hij zich terug om verder te studeren, daarna begon plaquette

plaquette Plaatje van zilver, brons, tin, lood of gips, aan één zijde met reliëf versierd. Oorspronkelijk gebruikt als versiering van kledingstukken, gebruiksvoorwerpen Plasschaert, Albert Charles Auguste

Plasschaert, Albert Charles Auguste (1874-1941) Nederlands kunstcriticus en dichter. Bekend om zijn bijdragen over kunst in het 'Maandblad vo

plastiek (lit.)

plastiek (lit.) (Gr.: plassoo = vormen) In de poëzie verstaat men onder plastiek de kracht tot het oproepen van beelden; ze vormt met het ritme de basis Plas, Henk van der

Plas, Henk van der (geb. 1936) Nederlands schilder en graficus. Aanvankelijk assemblages. Echter vooral bekend geworden door geometrisch-abstract Plas, Michel van der

Plas, Michel van der (eig. Bernardus Gerhardus Franciscus Brinkel; geb. 1927) Nederlands dichter en schrijver. Schrijft gevoelige, religieus getinte plateel

plateel Poreus aardewerk, bedekt met een tinhoudend email. Sedert de 17e eeuw algemene aanduiding van beschilderd aardewerk (Delfts plateel).

Platel, Alain

Platel, Alain (geboren te Gent in 1956): stichtte in 1986 samen met Koen Augustijnen, Hans van den Broeck en Christine de Smedt in Gent: Les Ballets Platen-Hallermünde, August von

Platen-Hallermünde, August von (1796-1835) Duits dichter, telg uit een verarmd adellijk geslacht, trad in 1806 toe tot het Beierse cadettenkorps platereske stijl

platereske stijl (plateresco) Decoratieve stijl in de Spaanse bouwkunst eind 15e begin 16e eeuw; een vermenging van gotische, Moorse en Renaissancemotieven. Plath, Sylvia

Plath, Sylvia (1932-1963) Amerikaans dichteres; was gehuwd met de Engelse dichter Ted Hughes. Wordt ondanks haar vroege (vrijwillige) dood beschouwd Platters, The

Platters, The Amerikaanse vocale groep, geformeerd in 1953. Wereldbekendheid met 'Only you' (1955), wisten daarna positie als prominente doo-wop-Plautus, Titus Maccius

Plautus, Titus Maccius (ca. 251 v.C.-184 v.C.) Romeins toneelschrijver, groot vertegenwoordiger der klassieke komedie. Al zijn stukken (er zijn er Play

Play Weergave. Ook: aansluiting voor weergave van cassettedeck. En bij de half-automatische platenspeler: stand van de toets waarbij de arm neerdaalt.

Pleasence, Donald

Pleasence, Donald (1919-95) Engels acteur, wiens loopbaan nog maar net begonnen was toen WO II uitbrak, waardoor hij opgeroepen werd en bi

plectrum

plectrum Een bij de bespeling van een aantal snaarinstrumenten (mandoline, cither) gebruikt staaf- of bladvormig voorwerpje, gemaakt van ivoor, schildpad, Pléiade, La

Pléiade, La Franse dichterschool uit de 16e eeuw (genoemd naar een groep van zeven dichters in Alexandrië ten tijde van de Ptolemaeën, 3e eeuw plein air

plein air (Frans: open lucht) Term gebruikt door de impressionisten om de direct en in de open lucht geschilderde weergave van de landschappelijke pleonasme

pleonasme (Overbodige) aanduiding van een reeds uitgedrukt begrip: `nat water', `samenvattend wil ik concluderen...'. Het pleonasme drukt zo een pleurants

pleurants (Fr.: wenenden) Beelden van rouwende figuren, voorkomend op grafmonumenten en sarcofagen. Kwamen vooral voor in de 14e en 15e eeuw Pleydenwurff, Hans

Pleydenwurff, Hans (gest. 1472) Duits schilder, die samen met zijn zoon Wilhelm (gest. 1494), als een der eersten in Duitsland in renaissancistische Pleyel, Ignaz Joseph

Pleyel, Ignaz Joseph (1757-1831) Oostenrijks componist en pianofabrikant. Na pianostudie was hij een aantal jaren leerling van Haydn, daarna was Pleysier, Leo

Pleysier, Leo (geb. 1945 te Rijkevorsel) Belgisch (Vlaams) schrijver die in zijn betrekkelijk autobiografische oeuvre zijn - vaak pijnlijke en ambivalente Plievier, Theodor

Plievier, Theodor (1892-1955) Duits schrijver en uitgever. Plievier, telg uit een kinderrijk arbeidersgezin, moest al vroeg in zijn eigen levensonderhoud Plisetskaja, Maja

Plisetskaja, Maja (geboren te Moskou 20-11-1925) Sovjetrussisch balletdanseres. Werd in 1945 prima ballerina bij het Bolsjoj Ballet te Moskou, daarnaast Plisnier, Charles

Plisnier, Charles (1896-1952) Belgisch (Frans) links-geëngageerd dichter en schrijver; advocaat bij Brusselse Hof van beroep. Kreeg als eerste Belg Ploeg, De

Ploeg, De Nederlandse kunstenaarsvereniging, opgericht in 1918 in Groningen. Vooraanstaande leden waren o.a. Jan Wiegers en H.N. Werkman. In Ploeg, Maarten

Ploeg, Maarten (geb. 1960) Nederlands kunstenaar, vertegenwoordiger van het nieuw expressionisme. Maakte in de jaren tachtig zeer heftige werken Plomer, William Charles Franklyn

Plomer, William Charles Franklyn (d'Arfey, William; 1903-1973) Zuid-Afrikaans dichter en prozaschrijver van Engelse afkomst. Vestigde zich na Plompen, Willy

Plompen, Willy (geb. 1942) Belgisch schilder, studeerde aan de Koninklijke Academie voor Schone kunsten te Gent. Hij richtte samen met Jan van Plomp, Hans

Plomp, Hans (geb. 1944) Nederlands schrijver. Debuteerde met de roman 'De ondertrouw' (1968). Schrijft in spreektaal over vrije liefde, drugs, pop

plot

plot (Eng.) Verwikkeling, intrige,

Plumier, Pieter

Plumier, Pieter (1668-1721) Vlaams beeldhouwer. Leerling van Lodewijk Willemsens. Werkte in Parijs, Antwerpen en Brussel en aan het eind van Plummer, Christopher

Plummer, Christopher (geb. 1929) Canadees acteur, speelde in klassieke en luchtige stukken en vervult regelmatig filmrollen, o.a. in 'Stage truck' pneumatische kunst

pneumatische kunst Kunst- of gebruiksvoorwerpen die bestaan uit met gas of lucht gevulde vormen. Ontwikkelde zich vanaf 1945 tot begin jaren pocketboek

pocketboek (Eng.: pocketbook = zakboek) (Niet-gebonden) boek waarvan de vellen genaaid of garenloos gebonden zijn en dat voorzien is van een Poedovkin, Vsevolod

Poedovkin, Vsevolod (1893-1953) Russisch filmregisseur. Stelde in tegenstelling tot Eisenstein de enkeling centraal in zijn films, die een typisch nationaal poëem

poëem (Deftig woord voor) gedicht. Gogol noemde ook zijn roman Dode zielen (1842) een `poëem'.

poëet

poëet (Deftig woord voor) dichter.

Poelaert, Joseph

Poelaert, Joseph (1817-1879) Belgisch architect; hanteerde een heel eigen monumentale stijl, vaak contrasterend met heersende architectuuropvattingen. Poelenburgh, Cornelis van

Poelenburgh, Cornelis van (1586 of 1595-1667) Nederlands schilder, een der zgn. italianisanten. Beïnvloed door Bril en Elsheimer. Vooral bekend Poelzig, Hans

Poelzig, Hans (1869-1936) Duits architect, wilde uit afkeer van de gangbare historische stijlen, zo functioneel mogelijk bouwen. Doceerde van 1898 Poel, Egbert Lievensz. van der

Poel, Egbert Lievensz. van der (1621-1664) Nederlands schilder, werkzaam te Delft en na ca. 1655 te Rotterdam. Bekend als schilder van wintergezichten,

Poema de Fernán Gonzalez

Poema de Fernán Gonzalez Spaans anoniem gedicht uit het midden van de 13e eeuw, behorend tot het genre van de 'Mester de Clerecia'. Van het Poema de Mío Cid

Poema de Mío Cid Het oudste geschreven heldendicht van de Spaanse letterkunde (ca. 1140). Handschrift (3730 versregels) uit 1307. Onderwerp: poème en prose

poème en prose (Fr.) Prozagedicht

poesia bernesca

poesia bernesca Parodiërende poëzie van de Italiaanse dichter Francesco Berni (ca. 1497-1535), de grondlegger van het burleske genre, dat een reactie poésie pure

poésie pure (Fr.: zuivere dichtkunst) Een dichtkunst waarin klank en ritme gebruikt worden om bij de dichter opgewekte gevoelens weer te geven. Poesjkin, Aleksander Sergejevitsj

Poesjkin, Aleksander Sergejevitsj (1799-1837) Dichter en prozaschrijver. Poesjkin is van groot belang geweest voor de ontwikkeling van de 19e-poeta laureatus

poeta laureatus (Lat.: gelauwerde dichter) Een met een lauwerkrans gekroonde dichter als blijk van waardering voor zijn werk. Het gebruik was in poetae novelli

poetae novelli Latijnse dichters ten tijde van keizer Hadrianus (117-138 n.C.), die ook zelf enkele eenvoudige, speelse gedichten schreef. In een periode poetae novi

poetae novi (neoterici) Een groep jonge Latijnse dichters rond Publius Valerius Cato (geb. ca. 100 v.C.). De bekendste is Catullus (ca. 84-ca. 54 v.C.), poëtaster

poëtaster Rijmelaar.

poëtenoorlog

poëtenoorlog Een reeks van vaak heel felle en persoonlijke polemieken in Nederland, tussen 1710 en 1717. Tegenover elkaar stonden de theoloog poètes maudits

poètes maudits (Fr.: gedoemde dichters) Een groep Franse symbolistische dichters (Verlaine, Rimbaud, Corbière), genoemd naar een door Verlaine poëtica

poëtica (Gr.: poiètikè tèchne = dichtkunst) Leer(boek), opvatting van de dicht- of schrijfkunst. Wetenschap van de aard, de soorten (genres) en de vormen poëtisch realisme

poëtisch realisme Stroming in de Duitse literatuur die omstreeks 1850 ontstond en door Otto Ludwig als poëtisch realisme werd betiteld. De schrijvers Poetry International

Poetry International Een door de Rotterdamse Kunststichting jaarlijks georganiseerd festival met voordrachten en workshops van dichters en vertalers poëzie

poëzie (Gr.: poièsis = het maken) of dichtkunst Dichtwerk(en). Een literaire kunstvorm in een gebonden taalstijlvorm, doorgaans bestaande uit verze

poëziealbum

poëziealbum Album waarin familie, vrienden e.d. versjes schrijven.

Poe, Edgar Allan

Poe, Edgar Allan (1809-1849) Amerikaans schrijver. Poe wordt beschouwd als de vader van de detectiveroman. Ook zijn vele griezelverhalen kregen Poggenbeek, George Jan Hendrik

Poggenbeek, George Jan Hendrik (1853-1903) Nederlands schilder, aquarellist, tekenaar en graficus; opgeleid aan de Rijksacademie te Amsterdam. Poggini, Domenico

Poggini, Domenico (1520-1590) Italiaans beeldhouwer, vertegenwoordiger van de Renaissance. Leerling van Bandinelli (1493-1560). Bekend zijn Poggio Bracciolini, Gian Francesco

Poggio Bracciolini, Gian Francesco (1380-1459) Italiaans schrijver en humanist. Was secretaris van enkele pausen, werd in 1453 staatskanselier Pogorelich, Ivo

Pogorelich, Ivo (geb. 1958) Joegoslavisch pianist. Pogorelich studeerde in Moskou bij Aliza Kezeradze (met wie hij in 1980 in het huwelijk trad). Hij Pogues, The

Pogues, The (Londen, 1982) Engels/Ierse folkband. Formatie rond getalenteerd zanger en componist, maar berucht drinkebroer Shane MacGowan. pointe (ballet)

pointe (ballet) (ook: spitze) Balletschoen van zijde of satijn, waarvan de teenpunt is verstevigd. Wordt met een lint om de enkel bevestigd. Geïntroduceerd pointe (lit.)

pointe (lit.) (Fr.) Strekking, essentie, clou.

Pointer Sisters, The

Pointer Sisters, The Amerikaans trio bestaande uit de domineesdochters Anita, Ruth en June Pointer. Deden aanvankelijk sessiewerk voor andere pointillisme

pointillisme Methode in de schilderkunst waarbij kleuren onvermengd naast elkaar in kleine vakjes worden aangebracht. Georges Seurat, 'De steenbreker'

Pointl, Frans

Pointl, Frans (geb. 1933 te Amsterdam) Nederlands schrijver die op late leeftijd naam maakte met het voor de AKO-literatuurprijs genomineerde prozadebuut Poitier, Sidney

Poitier, Sidney (geb. 1927) Amerikaans filmacteur en -regisseur. Begon zijn loopbaan bij het American Negro Theatre. Had meestal gedistingeerde Polak, Johan Bertus Wouter

Polak, Johan Bertus Wouter (1928-1992) Nederlands uitgever. Polak studeerde klassieke talen, was werkzaam in het middelbaar onderwijs en richtte Polanski, Roman

Polanski, Roman (geb. 1933) Pools filmregisseur, genaturaliseerd tot Fransman. Overleefde als joods kind in het getto de gruwelen van WO II, acteerde polar

polar (Fr.) Franse term voor detective- of politieroman.

Pola, Alexander

Pola, Alexander (1914-1992) Nederlands tekstschrijver en acteur. Pola begon zijn loopbaan in 1934 bij het Rotterdams Hofstad Toneel van Cor van polemiek

polemiek (Gr.: polemos = strijd) Schriftelijk dispuut (in dagbladen enz.), pennestrijd of twistgeschrijf over een (actueel) onderwerp. In de 16e eeuw Polet, Sybren

Polet, Sybren (eig. Sijbe Minnema; geb. 1924) Nederlands dichter en prozaschrijver. Toonde zich in zijn poëzie rationeler dan de Vijftigers of Experimentelen, Polevoj, Nikolaj Aleksejevitsj

Polevoj, Nikolaj Aleksejevitsj (1796-1846) Russisch schrijver, journalist en historicus. Van 1825-34 gaf hij het tijdschrift De Moskouse Telegraaf Poliakoff, Serge

Poliakoff, Serge (1906-1969) Frans schilder van Russische origine; bezocht van 1933-1937 de Slade School te Londen en vestigde zich in 1937 te Police, The

Police, The Britse popgroep bestaande uit Andy Summers (gitaar), Gordon Sumner (bijnaam: Sting; bas/zang) en Stewart Copeland (drums). Geformeerd Polidoro Caldara da Caravaggio

Polidoro Caldara da Caravaggio (1500-1543) Italiaans schilder. Leerling en medewerker van Rafaël en een der eersten die in maniëristische stijl politiek theater

politiek theater Een theatervorm waarin een duidelijke politieke geëngageerdheid naar voren komt, doorgaans bestaande uit kritiek op een politiek politieke roman

politieke roman Romangenre waarin politiek engagement naar voren komt. Voorbeeld: De leeuw van Vlaanderen (1838) van Hendrik Conscience politieroman

politieroman Misdaadroman die zich concentreert op het gedetailleerde onderzoek van een misdaad vanuit het gezichtspunt van de politie. Bekende Poliziano, Angelo

Poliziano, Angelo (1454-1494) Toscaans schrijver en humanistisch geleerde. Zijn literaire oeuvre onderscheidt zich door de volkomen natuurlijke wijze polka

polka Levendige paardans in 2/4 maat van Tsjechische herkomst. Werd begin 19e eeuw in Bohemen zeer populair, bereikte in 1837 Praag en spoedi

Polke, Sigmar

Polke, Sigmar (geb. 1941) Duits beeldend kunstenaar. Ontwikkelde met Konrad Lueg en Gerhard Richter in 1963 een wijze van schilderen die zij 'Polk, Willis Jefferson

Polk, Willis Jefferson (1867-1924) Amerikaans architect, leerling van Bernard Ralph Maybeck. P. geniet bekendheid vanwege zijn Hallidie-gebouw

Pollack, Sydney

Pollack, Sydney (geb. 1934) Amerikaans filmregisseur. Was eerst toneel- en televisieacteur, koos 1960 voor regisseurschap van uiteenlopende films Pollaiuolo, Antonio del

Pollaiuolo, Antonio del (1432-1498) Italiaans schilder, graveur, goudsmid, beeldhouwer en architect, belangrijk renaissancekunstenaar. Zijn werk getuigt Pollak, Leopoldo

Pollak, Leopoldo (Polack, Leopoldo; Pollack, Leopoldo; 1750-1805) Italiaans architect, studeerde te Wenen en te Milaan bij Giuseppe Piermarini. Pollard, Alfred William

Pollard, Alfred William (1859-1944) Engels bibliothecaris. Was verbonden aan het 'Department of printed books' van het Brits Museum (1883-1924).

Pollini, Gino

Pollini, Gino (geb. 1903) Pionier van de moderne Italiaanse architectuur; vertegenwoordiger van de Internationale stijl. Met Luigi Figini, Giuseppe Pollini, Maurizio

Pollini, Maurizio (geb. 1942) Italiaans pianist, debuteerde op 9-jarige leeftijd. Pollini studeerde bij Carlo Vidusso aan het Conservatorium te Milaan Pollock, Jackson

Pollock, Jackson (1912-1956) Amerikaans schilder. Ontwikkelde een nieuwe richting in de naoorlogse schilderkunst door te breken met de conventie Poll, Kornelis Lubbertus (Bert)

Poll, Kornelis Lubbertus (Bert) (1927-1990) Nederlands journalist. Poll studeerde rechten en ging in 1954 in de journalistiek. Tot 1965 werkte hij Polo de Medina, Salvador Jacinto

Polo de Medina, Salvador Jacinto (1603?-1636?) Spaans dichter, die vooral bekend werd om zijn burleske en satirische gedichten zoals 'Academias polonaise

polonaise Uit Polen afkomstige paardans in een gematigd tempo en met een waardig karakter. De maat was eerst even (16e eeuw), maar wijzigde zich Polonsky, Abraham

Polonsky, Abraham (geb. 1910) Amerikaans scenarioschrijver en filmregisseur. Werd, verdacht van links-politieke sympathieën, op de zwarte lijst Polo, Gaspar Gil

Polo, Gaspar Gil (ca. 1530-1584?) Spaans dichter in dienst van Filips II. Zijn poëzie is te vergelijken met die van Garcilaso de la Vega door de verfijnde polychromie

polychromie (veelkleurigheid; Gr.: polus = veel, chromos = kleur) Veelkleurige beschildering van bouw- en beeldhouwwerken. Kwam reeds voor bij polyfonie

polyfonie Meerstemmige muziekstijl waarbij de samenklinkende stemmen elk zelfstandige melodische betekenis hebben. De onbegeleide vocale polyfonie polyfonisch (lit.)

polyfonisch (lit.) Veelstemmig. Wordt gezegd van een verhaal met wisselende hoofdpersonen: steeds een andere held(in) geeft een nieuwe dimensie polyglot

polyglot (Gr.: polus = veel; glootta = taal) 1 Talenkenner. 2 Boek, met name de bijbel, dat de tekst biedt in de oorspronkelijke talen en in enkele vertalingen. polyinterpretabel

polyinterpretabel Voor meerdere interpretaties, uitleg vatbaar.

Polykleitos

Polykleitos (5e eeuw v.C.) Grieks beeldhouwer. Stelde een schema op van de ideale proporties van het menselijk lichaam (canon). Toegepast o.a. in Polymedes

Polymedes (ca. 600 v.C.) Grieks beeldhouwer en waarschijnlijk de maker van de beelden van Cleobis en Biton die in de Apollotempel in Delphi zijn polymetriek

polymetriek In de muziek het gelijktijdig optreden van verschillende maatsoorten. Beroemd is balscène uit Mozarts opera 'Don Giovanni', waarin gelijktijdig polyritmiek

polyritmiek In de muziek het gelijktijdig optreden van verschillende ritmes, waarbij vooral accentverschuivingen grote rol spelen. Tenderen de ritmes polytonaliteit

polytonaliteit Polytonaliteit of pluritonaliteit is het gelijktijdig optreden van verschillende toonsoorten in een muziekstuk en is doorgaans van tijdelijke Pol, Jacob (Jaap) van der

Pol, Jacob (Jaap) van der (geb. 1938) Nederlands schilder. Ontving na zijn opleiding tot tekenleraar te Amsterdam (1962) enkele malen de Koninklij

Pommer, Erich

Pommer, Erich (1889-1966) Duits-Amerikaans filmproducent. Begon 1915 filmmaatschappij, die in 1919 'Das Kabinett des Dr. Caligari' produceerde. Pomodoro, Arnaldo

Pomodoro, Arnaldo (geb. 1926) Italiaans beeldhouwer, ontving een opleiding tot edelsmid. Begon in 1956 met beeldhouwen. Maakte (soms besch

Pomodoro, Gio

Pomodoro, Gio (geb. 1930) Italiaans beeldhouwer, schilder en graficus. Broer van Arnaldo, met wie hij tot 1954 theaterdecors vervaardigde. Pomod

Pompéia, Raul d'Avila

Pompéia, Raul d'Avila (1863-1895) Braziliaans schrijver. Hij was werkzaam als journalist en beijverde zich voor de ontwikkeling van de slaven. Hij Pompe, Antoine

Pompe, Antoine (1873-1980) Belgisch architect; had begin deze eeuw een leidende rol in de ontwikkeling van de moderne architectuur in België. Zijn Pompe, Walter

Pompe, Walter (1703-1777) Vlaams beeldhouwer. Werkte in de weelderige stijl van de late barok, die al het begin van de rococo vertolkt, zoals bijv. Pompon, François

Pompon, François (1855-1933) Frans beeldhouwer. Werkte rond 1874 in Parijs met andere kunstenaars aan verschillende bouwplastieken, o.a. voor Poncet, Antoine

Poncet, Antoine (geb. 1928) Frans beeldhouwer, die vaak in monumentale stijl werkt. P. bedient zich van natuurvormen zonder dat deze een directe Ponce, Manuel Maria

Ponce, Manuel Maria (Fresnillo, Mexico, 1882 - Mexico City 1948) Mexicaans componist. Ponce studeerde aan de conservatoria te Bologna en Ber

Ponchielli, Amilcare

Ponchielli, Amilcare (1834-1886) Italiaans componist. Ponchielli studeerde te Milaan en was als organist en dirigent werkzaam te Cremona. Vanaf Pondal Abente, Eduardo

Pondal Abente, Eduardo (1835-1917) Spaans (Galicisch) arts en dichter, die samen met o.a. Rosalía de Castro, tot degenen behoort die de Galicis

Ponge, Francis

Ponge, Francis (1899-1988) Frans dichter en essayist. Ponge studeerde rechten en literatuur en debuteerde in 1919 met 'Promenade dans nos serres'. Ponnelle, Jean-Pierre

Ponnelle, Jean-Pierre (1932-1988) Frans opera-en toneelregisseur. Ponnelle begon als ontwerper van decors en kostuums en maakte in 1962 zijn Ponselle, Rosa

Ponselle, Rosa (eig. Ponzillo P.; geb. 1897) Amerikaans operazangeres van Italiaanse afkomst (sopraan). Na haar studie werd zij door Caruso ontdekt Pontano, Giovanni

Pontano, Giovanni (Joannes Jovianus Pontanus; 1429-1503) Italiaans (Neolatijns) dichter en essayist, was het grootste deel van zijn leven secretaris Ponte, Lorenzo da

Ponte, Lorenzo da (eig. Emmanuele Conegliano; 1749-1838) Italiaans dichter. Werd in 1784 hofdichter te Wenen, schreef hier libretti voor Salieri Ponti, Carlo

Ponti, Carlo (geb. 1910) Italiaans filmproducent, getrouwd met Sophia Loren. Werkte van 1950-54 samen met regisseur Dino de Laurentiis. Films o.Ponti, Giovanni

Ponti, Giovanni (1891-1979) Italiaans architect en interieurontwerper, promotor van het functionalisme. Ontwierp o.a. universiteiten in Parma en Rome Pontoppidan, Henrik

Pontoppidan, Henrik (1857-1943) Deens schrijver en ingenieur, grootste schrijver van het Deense naturalisme. In zijn sociaal-realistische romans beschreef Pontormo, Il

Pontormo, Il (eig. Iacopo Carrucci; 1494-1557) Florentijns schilder en tekenaar, leerling van o.a. Leonardo da Vinci. Leverde een belangrijke bijdrage Ponty, Jean-Luc

Ponty, Jean-Luc (geb. 1942) Frans jazzviolist en componist. Enige tijd werkzaam in klassieke symfonieorkesten. Lid van de band van Jef Gilson (1961-Pont-Aven, school van

Pont-Aven, school van Groep schilders die rond 1888 woonden en werkten in Pont-Aven en onder invloed stonden van Gauguin en het symbolisme. Ponzio, Flaminio

Ponzio, Flaminio (1560-1613) Italiaans architect, opgeleid en werkzaam in Rome. Hij bouwde daar in opdracht van Paus Paulus V de Paolina-kapel Poolman, Elisabeth Christina

Poolman, Elisabeth Christina (1850-1930) Nederlands toneelspeelster, zuster van Henri P., leerlinge van Maria Kleine-Gartman. Zij debuteerde in Poolman, Henri

Poolman, Henri (eig. Hendricus Johannes P.; 1853-1925) Nederlands toneelspeler, broer van Christine P. H. debuteerde in 1871 te Amsterdam, speelde Poolse kunst

Poolse kunst Culturele uitingen uit Polen. De oudste voortbrengselen van kunst op Poolse bodem dateren van de prehistorie. Van ca. 500 v.C. dateren Poons, Larry

Poons, Larry (geb. 1937) Amerikaans schilder. Zijn abstracte schilderijen worden gerekend tot colorfield painting en op art. Kleuren en ritmische en Poons, Silvain Albert

Poons, Silvain Albert (geb. 1896) Nederlands revue- en operettekomiek, humorist en conferencier, zoon van zanger en theaterdirecteur Salomon P

Poortenaar, Jan Christiaan

Poortenaar, Jan Christiaan (1886-1958) Nederlands schilder en lithograaf. Leerling van Van Wijngaardt. Een bezoek aan Indonesië inspireerde hem Poorter, Willem de

Poorter, Willem de (1608-na 1648) Hollands schilder, was werkzaam te Haarlem. Waarschijnlijk tussen 1630-35 bij Rembrandt in de leer geweest. Poortinga, Ype

Poortinga, Ype (1910-1985) Fries schrijver. Studeerde Duits, promoveerde in 1940. Was tot 1975 verbonden aan Fryske Akademy. Kreeg 1950 Gy

Poortvliet, Rien

Poortvliet, Rien (1932-1995) Nederlands boekillustrator. Poortvliet was vijftien jaar werkzaam als reclametekenaar voor hij voor zichzelf begon. Zijn Poot, Hubert Corneliszoon

Poot, Hubert Corneliszoon (1689-1733) Nederlands dichter. Hij behoorde tot de gegoede boerenstand en was zelf boer tot 1723. Een poging om in Poot, Marcel

Poot, Marcel (1901-1988) Belgisch (Vlaams) componist. Poot studeerde aan de conservatoria van Brussel en Antwerpen en te Parijs bij Paul Dukas. Poot, Rik

Poot, Rik (geb. 1924) Belgisch beeldhouwer en tekenaar. In zijn objecten (van steen, maar ook hout, ijzer, brons en marmer) staat weliswaar de menselijke pop art

pop art Stroming in de moderne kunst. Ontstond begin jaren vijftig in Engeland; kwam - onafhankelijk daarvan - enkele jaren later ook op in Amerika. pop poets

pop poets Groep Britse dichters en musici van wie het werk wordt aangeduid als The Mersey Sound (Liverpool). Bekende namen: Roger McGough Popa, Vasko

Popa, Vasko (1922-1991) Joegoslavisch dichter. Popa was een van de meest vooraanstaande moderne Servische dichters. Zijn werk toont een verstrengeling Popeye

Popeye Bekende tekenfilmfiguur, door Max Fleischer overgenomen uit een komisch stripverhaal. Popeye verscheen tussen 1933 en 1947 in meer dan Pope-Hennessy, Sir John

Pope-Hennessy, Sir John (1913-1994) Brits kunsthistoricus. Na zijn studie in Oxford, werkte Pope-Hennessy bij het Victoria and Albert Museum Pope, Alexander

Pope, Alexander (1688-1744) Engels dichter. Drukte met zijn meesterlijke verstechniek zijn stempel op de 18e-eeuwse Engelse poëzie. In de 19e eeuw Pope, Odean

Pope, Odean (geb. 1938) Amerikaans jazzsaxofonist, speelde o.a. met Tiny Grimes, Jimmy Smith en Lee Morgan en maakte deel uit van de groep popmuziek

popmuziek Verzamelnaam voor een zeer groot aantal populaire muziekvormen. Als startpunt van de popmuziek wordt algemeen beschouwd het ontstaan Pöppelmann, Matthäus Daniel

Pöppelmann, Matthäus Daniel (1662-1736) Duits architect die vooral bekend is als de schepper van een der meesterwerken van de barok: de Zwinger poppenkast

poppenkast Draagbaar poppentheater. Randversiering met poppenkast in een 14e-eeuws Vlaams handschrift van de 'Roman de la rose'.

poppenspel

poppenspel Toneelspelen met behulp van beweegbare poppen. Twee soorten, nl. die waarbij het publiek de silhouetten van de poppen afgetekend ziet Popper, David

Popper, David (1843-1913) Oostenrijks cellist en componist. P. was lid der hofkapel van de Hohenzollerns in Löwenberg, daarna van 1868-73 concertmeester Poppe, Dré

Poppe, Dré (eig. André P.; geb. 1922) Belgisch (Vlaams) toneelregisseur. Hij studeerde letteren en was tot 1960 werkzaam als leraar. Zijn kennis van Poppe, Dries

Poppe, Dries (eig. Andries P.; geb. 1921) Belgisch (Vlaams) auteur en dramaturg. Hij studeerde toneel aan de Stedelijke Academie te Oostende en Poppo (1)

Poppo (1) (ook Bobbo of Bubo) Volgens Fredegarius - naam voor de auteur(s) van een anonieme kroniek van de Frankische geschiedenis in de 6e, Popp, Lucia

Popp, Lucia (1939-1993) Tsjechisch-Oostenrijks zangeres. De sopraan Lucia Popp studeerde aan het conservatorium in Bratislava en debuteerde daar Poptie, Frans

Poptie, Frans (geb. 1918) Nederlands violist en componist. Voornamelijk werkzaam in de amusementsmuziek. Leider van talrijke combo's voor radio Populisten

Populisten Een der belangrijkste ideologische groeperingen van het 20e-eeuwse literaire leven in Hongarije. Hoewel de P. bellettristische werken schreven, Pop, Iggy

Pop, Iggy (eig. James Jewel Osterberg; geb. 1947.) Amerikaanse rockzanger. Levenslustige wildeman. Vormde in '68 The Stooges, een punkgroep avant Porcel y Salablanca, José Antonio

Porcel y Salablanca, José Antonio (1720-1789) Spaans dichter en kanunnik te Granada. In het voorwoord van zijn zeer lange gedicht 'Adonis' (1745) Porcellis, Jan

Porcellis, Jan (ca. 1587-1632) Hollands zeeschilder. Belangrijk kunstenaar, wiens coloriet, waarin zilvergrijze en bruine tinten overwegen, van betekenis Pordenone, Giovanni Antonio da

Pordenone, Giovanni Antonio da (eig. G.A. de Sacchi(s); ca. 1484-1539) Italiaans schilder, leerling van Giorgione en Giovanni Bellini. Pordenone pornografie (lit.)

pornografie (lit.) (Gr.: pornè = hoer) Opzettelijk zinneprikkelende schrijverij, boeken, films e.d. In de literatuur moet een duidelijk onderscheid gemaakt Porpora, Nicola Antonio

Porpora, Nicola Antonio (1686-1768) Italiaans componist. Hij werd op tienjarige leeftijd leerling van het Napolitaanse Conservatorio di Gesù Cris

porta regina

porta regina Middelste en grootste poort (doorgang) in de achterwand van een Renaissancetheater. Achter de porta regina zag men een straat in perspectief.

Portaels, Jan Frans

Portaels, Jan Frans (1818-1895) Belgisch schilder, leerling van Paul Delaroche in Parijs. Schilderde romantisch getinte genrestukken, portretten, portamento

portamento Wijze van voordragen in de muziek, waarbij men snel van de ene naar de andere toon glijdt. Het makkelijkst realiseerbaar bij de menselijke portatief

portatief Klein, draagbaar orgel, vooral veel voorkomend in de Late Middeleeuwen; bezat een klavier en twee rijen pijpen. Werd alleen met de rechterhand Porta, Giacomo della

Porta, Giacomo della (ca. 1533-1602) Italiaans architect, ontwerper van vele gebouwen en fonteinen te Rome. Leidde na de dood van Vignola in 1573 Porter, Cole

Porter, Cole (eig. Cole Albert Porter; 1891-1964) Amerikaans componist. Ging pas na rechtenstudie muziek studeren aan Harvard University, waar Porter, Edwin Stanton

Porter, Edwin Stanton (1869-1941) Amerikaans filmpionier en - regisseur. Maakte in zijn film 'The life of an American fireman' (1902) als eerste gebruik Porter, Katherine Anne

Porter, Katherine Anne (1890-1980) Amerikaans schrijfster van romans en korte verhalen; afstammelinge van Daniel Boone. Ze maakte naam met Porter, Peter

Porter, Peter (geb. 1929) Engels dichter van Australische afkomst. Lid van de dichtersgroep The Group. Is in zijn protestpoëzie vergelijkbaar met de Porter, William Sydney

Porter, William Sydney (O. Henry; 1862-1910) Amerikaans schrijver van korte verhalen, gepubliceerd onder het pseudoniem O. Henry. Hij richtte porticus

porticus (Lat. portiek) In de Romeinse bouwkunst een klassieke of classicistische zuilengalerij aan de voorzijde van een gebouw; navolging van de Portnoy, Ethel

Portnoy, Ethel (geb. 1927) Amerikaans-Nederlands schrijfster, gehuwd met de essayist Rudy Kousbroek. Ethel Portnoy studeerde Engels en etnologie, Porto, Luigi da

Porto, Luigi da (1485-1529) Italiaans schrijver en dichter, die als commandant van een Venetiaanse cavaleriebrigade deelnam aan de oorlog die het portret (kunst)

portret (kunst) Afbeelding van een individu, geschilderd, gebeeldhouwd, getekend, geëtst of gefotografeerd. Naar vormgeving te onderscheiden in een portret (lit.)

portret (lit.) Afbeelding van een individu, bijv. in de Caractères (1684-1688) van Jean de La Bruyère (1645-1696), leraar van de hertog van Bourbo

Portugees

Portugees Romaanse taal, nauw verwant aan het Spaans. Wordt gesproken in Portugal, Brazilië, op de Azoren, Madeira, Fernando Póo, in Angola, Portugese kunst

Portugese kunst Gezamenlijke kunstuitingen uit Portugal. Van de tijd voor het Romaans is niet erg veel over. De in de, laat begonnen, Romaanse tijd Posada, José Guadalupe

Posada, José Guadalupe (1851-1913) Mexicaans illustrator en graficus. P. geldt als een pionier van de moderne Mexicaanse grafiek. Voor de pers

Posse

Posse Een in de 17e eeuw in Duitsland ontstane, aan de commedia dell'arte verwante klucht, waarin de bekende Hanswurst-figuur optrad.

postludium

postludium Naspel ter afsluiting van een tijdens de eredienst gezongen psalm of gezang. Ook benaming van het orgelspel ter uitluiding van de kerkdienst.

Postma, Hannes

Postma, Hannes (geb. 1933) Nederlands schilder en graficus. Bekend van verstilde, semi- abstracte, fragmentarische beelden, opgebouwd uit herkenbare Postma, Obe

Postma, Obe (1868-1963) Nederlands (Fries) dichter. Studeerde wiskunde, promoveerde in 1895, was van 1894-1933 leraar te Groningen, woonde postmoderne dans

postmoderne dans Hieronder wordt meestal een dansvorm verstaan die zich in tegenstelling tot het neo-expressionisme juist concentreert op abstracte postmoderne kunst

postmoderne kunst Kunst die uitgaat van het samenvoegen van schijnbaar willekeurige, complexe, vaak ook ornamentele elementen. Deed zich voor postmodernisme

postmodernisme Term die vooral gebruikt wordt in de hedendaagse beschouwing over kunst (literatuur, schilderkunst en architectuur), maar die ook postpainterly abstraction

postpainterly abstraction Vorm van abstracte kunst die vanaf 1955 is ontstaan. De spontane gevoelsontladingen en materiaalexpressie van het abstra

postuum

postuum Wordt gezegd van een (nagelaten) werk dat verschijnt na de dood van de schrijver.

post-impressionisme

post-impressionisme Naam die doorgaans duidt op de kunst van Cézanne, Gauguin, Van Gogh en de Engelse Camden Town Group. Synoniem me

post-incunabel

post-incunabel Een tussen 1501 en 1540 gedrukt boek.

Post, Elisabeth Maria

Post, Elisabeth Maria (1755-1812) Nederlands dichteres en schrijfster, wier werk voorbode is van preromantiek. Het is in hoge mate autobiografisch Post, George Browne

Post, George Browne (1837-1913) Amerikaans architect en ingenieur die zich vooral toelegde op de bouw van wolkenkrabbers in een gevarieerde

Post, Laurens van der

Post, Laurens van der (1906-1996) Zuid-Afrikaans schrijver. Van der Post werd bekend door de verhalen en romans die hij over Zuid-Afrika schre

Post, Pieter

Post, Pieter (1608-1669) Nederlands classicistisch architect. Bouwde in Den Haag o.a. het Mauritshuis (1633-44) en Huis ten Bosch (1645), beide Potgieter, Everhardus Johannes

Potgieter, Everhardus Johannes (1808-1875) Nederlands zakenman en dichter. In 1837 medeoprichter van 'De Gids', waarvan hij tot 1865 redacteur potlood

potlood Een gewoonlijk in hout gevatte grafietstift om mee te schrijven, tekenen e.d. De stift wordt gemaakt door grafietpoeder te mengen met water Potok, Chaim

Potok, Chaim (geb. 1929) Amerikaans schrijver, wiens romans alle handelen over de confrontatie van joodse normen en waarden met de moderne maatschappij. potpourri (muz.)

potpourri (muz.) In de 18e eeuw nog een serie van elkaar onafhankelijke, korte dansvormen in de trant van een suite, doch sinds de 19e eeuw de aaneenschakeling pottenbakkerswiel

pottenbakkerswiel Rond platvorm dat met de voet of machinaal wordt rondgedraaid. Gebruikt om keramische producten met de hand te vormen.

Potter, Dennis

Potter, Dennis (Christopher George; 1935-1994) Britse schrijver die vooral bekend is geworden door zijn naar vorm en inhoud grensverleggende tv-Potter, Helen Beatrix

Potter, Helen Beatrix (1866-1943) Engels schrijfster van kinderboeken, die ze zelf op charmante wijze illustreerde. Haar - mede door een strikt Victoriaanse Potter, Paulus

Potter, Paulus (1625-1654) Nederlands schilder en graficus. Zoon van de Enkhuizer landschapschilder Pieter (ca. 1599-1652). Potter, die eveneens Potvin, Charles

Potvin, Charles (1818-1902) Belgisch (Frans) schrijver van gedichten en toneelstukken die allemaal politiek getint waren. Zijn overtuiging was liberaal, Pot, Hendrik

Pot, Hendrik (ca. 1585-1657) Nederlands schilder. Leerling van Carel van Mander. Vriend en medewerker van Frans Hals. Schilder van portretten, Poucke, Karel van

Poucke, Karel van (1740-1802) Vlaams beeldhouwer, ontving zijn opleiding aan de academie te Brugge en in Parijs. P. verbleef vervolgens tien jaar Poulain, Jean Le

Poulain, Jean Le (1924-1988) Frans acteur en theaterdirecteur. Poulain verbleef een deel van zijn jeugd in het toenmalige Frans Indo-China. Na het Poulenc, Francis

Poulenc, Francis (1899-1963) Frans componist. Na zijn studie (o.a. bij Koechlin), kwam hij in contact met Satie, hetgeen er mede toe leidde dat hij Poulet, Robert

Poulet, Robert (1893-1989) Belgisch Franstalig journalist en schrijver. De politiek hoofdredacteur Poulet behoorde tot de Belgische vooraanstaande Pound, Ezra Loomis

Pound, Ezra Loomis (1885-1972) Amerikaans dichter. Pound behoort met Yeats en Eliot tot de grote vernieuwers van de Engelstalige poëzie. Zijn Pourbus, Frans I

Pourbus, Frans I (bijgenaamd de Oude; 1545-1581) Vlaams schilder. Zoon van Pieter. Werd in 1569 als meester opgenomen in het St.-Lucasgilde Pourbus, Frans II

Pourbus, Frans II (bijgenaamd de Jonge; 1569-1622) Vlaams schilder. Zoon van Frans I, geboren te Antwerpen, waar hij in 1591 meester werd. Hij Pourbus, Pieter

Pourbus, Pieter (ca. 1523-1584) Nederlands schilder, geboren te Gouda en meester geworden te Brugge in 1543. Als een der eersten introduceerde Pourrat, Henri

Pourrat, Henri (1887-1959) Frans schrijver van streekromans, die zich afspelen in Auvergne. In krachtige en poëtische verhalen schildert P. het natuurschoon, Pousseur, Henri

Pousseur, Henri (geb. 1929) Belgisch componist. Verdiepte zich na zijn studie in het werk van Berio en Boulez. Richtte in 1958 te Brussel de Studio poussinistes

poussinistes Navolgers van Poussin, die op strakke, academische wijze gestalte wilden geven aan hun schilderijen. Midden 17e eeuw brandde er een Poussin, Nicolas

Poussin, Nicolas (1593/94-1665) Frans schilder. Poussin was voornamelijk in Rome werkzaam en geldt als een der belangrijkste vertegenwoordigers Povel, Ferdinand

Povel, Ferdinand (geb. 1947) Nederlands jazzsaxofonist. Speelde o.a. in de orkesten van Kurt Edelhagen, Kenny Clarke, Francis Boland, Maynard

Powell, Anthony Dymoke

Powell, Anthony Dymoke (geb. 1905) Brits romanschrijver, vooral bekend geworden door zijn uit vier trilogieën opgebouwde 12-delige romancyclus

Powell, Earl (Bud)

Powell, Earl (Bud) (1924-1966) Amerikaans jazzpianist. Legde in de periode 1941-43 de grondslag voor de bebop-pianostijl. Werkzaam bij Cootie Powell, Michael

Powell, Michael (1905-1990) Brits filmregisseur. Powell debuteerde in 1937 met 'The edge of the world', maar kreeg pas bekendheid met de films die Powell, Phillip

Powell, Phillip (geb. 1921) Brits architect, won in 1946 samen met John Hidalgo Moya (geb. 1920) een door de City of Westminster in Londen uitgeschreven Powell, Richard (Richie)

Powell, Richard (Richie) (1931-1956) Amerikaans jazzpianist. Broer van Bud P. Speelde o.a. bij Paul Williams (1951-52) en het orkest van Johnny Power-Biggs, Edward George

Power-Biggs, Edward George (1906-1977) Engels/Amerikaans organist. Hij studeerde orgel aan de Royal Academy of Music te Londen, gaf in Engeland Power, Lionel

Power, Lionel (gest. 1445) Engels componist, tijdgenoot van John Dunstable en met hem een der belangrijkste Engelse componisten uit de 15e eeuw. Powys, John Cowper

Powys, John Cowper (1872-1963) Engels romanschrijver; broer van Llewelyn en Theodore P. Schreef aanvankelijk gedichten en filosofische stud

Powys, Llewelyn

Powys, Llewelyn (1884-1939) Engels prozaschrijver; broer van John Cowper en Theodore P. Hij maakte reizen door de VS, Afrika en Europa, waaraan Powys, Theodore Francis

Powys, Theodore Francis (1875-1953) Engels romanschrijver; broer van John Cowper en Llewelyn P. Hij trok zich terug als kluizenaar en schreef Pozzo, Andrea

Pozzo, Andrea (1642-1709) Italiaans schilder. Opleiding in Como en Milaan. In 1666 trad hij toe in de orde van de jezuïeten, maar bleef schilderen. po-sjan siang-loe

po-sjan siang-loe (boshan xianglu; lett.: bergwierookbranders) Wierookbranders in de vorm van een berg, met dieren, taoïstische onsterfelijken en Praagse Structuralistische Kring

Praagse Structuralistische Kring of Praagse Linguïstische Kring. Groep Tsjechische structuralisten (ca. 1925-1950), bij wie de Russische formalist Praag, Max van

Praag, Max van (eig Meijer van Praag; 1913-1991) Nederlands zanger. Van Praag genoot in de jaren vijftig grote populariteit als zanger van het populaire Praag, Siegfried Emanuel van

Praag, Siegfried Emanuel van (geb. 1899) Nederlands schrijver en vertaler, studeerde Frans te Amsterdam en ging in 1936 naar België. Tijdens WO Prachensky, Markus

Prachensky, Markus (geb. 1932) Oostenrijks schilder, studeerde te Wenen schilderkunst en architectuur aan de Academie voor schone kunsten. Hij Pradier, Jean-Jacques

Pradier, Jean-Jacques (1790-1852) Zwitsers beeldhouwer die vooral werkzaam is geweest in Frankrijk. Zijn opleiding ontving hij aan de École de

Pradmoedya Ananta Toer

Pradmoedya Ananta Toer (geb. 1925) Indonesische schrijver, zoon van een leraar, die vanaf 1945 deelnam aan de strijd tegen de Nederlanders en Prados, Emilio

Prados, Emilio (1899-1962) Spaans dichter, samen met Manuel Altolaguirre oprichter van het literaire tijdschrift Litoral. Prados was zeer bevriend Prado, Adrián de

Prado, Adrián de Spaans dichter uit het eind der 16e en begin der 17e eeuw, monnik van de orde der hiëronymieten, bekend gebleven door zijn in Prado, Museo del

Prado, Museo del (ook Museo Nacional de Pintura y Escultura) Museum te Madrid, nationaal museum van Spanje. Begonnen door Juan de Villanu

praeteritio

praeteritio Stijlfiguur die iets, door het te negeren, juist benadrukt; paraleipsis.

Praetorius, Jacob

Praetorius, Jacob (1586-1651) Duits organist, zoon van organist-componist Jacob Praetorius (gest. 1686), bij wie hij zijn eerste lessen kreeg. In 1602 Praetorius, Michael

Praetorius, Michael (eig. Michael Schultz; 1571/2-1621) Duits componist. Hij ging in 1585 naar de universiteit in Frankfurt an der Oder en in 1589 pragmatiek

pragmatiek 1. Onderdeel van de semiotiek (algemene tekenleer) dat zich bezighoudt met de relatie tussen symbolen, de gebruikers van symbolen en Prandtauer, Jakob

Prandtauer, Jakob (ook: Prandauer; 1660-1726) Oostenrijks architect, belangrijk vertegenwoordiger van de barok. Bouwde o.a. het nieuwe klooster Prati, Giovanni

Prati, Giovanni (1814-1884) Italiaans dichter, wiens sentimentele en pathetische poëzie typerend is voor de Italiaanse romantiek in de tweede helft Pratolini, Vasco

Pratolini, Vasco (1913-1991) Italiaans schrijver. Pratolini debuteerde in 1941 met de novellebundel 'Il tappeto verde,' gevolgd door de roman 'Via

Pratt, Hugo

Pratt, Hugo (1927-1995) Italiaans striptekenaar. Pratt was een kosmopoliet, die enorm veel reisde en hield van het avontuur-lijke en romantische. Dit Praxiteles

Praxiteles (midden 4e eeuw v.C.) Grieks beeldhouwer. Werkte - in tegenstelling tot zijn tijdgenoten - bij voorkeur in marmer. Bekend door de Afrodite Préault, Auguste

Préault, Auguste (Antoine Augustin; 1809-1897) Frans beeldhouwer; slaagde er op originele wijze in realiteitszin te paren aan romantische bewogenheid.

préciosité

préciosité (Fr.: précieux = kostbaar, verfijnd) Een aparte stroming die zich na 1650 in de Parijse salons ontwikkelde. Aanvankelijk was de `préciosité' preclassicisme

preclassicisme Periode die aan het Franse classicisme voorafging. De dichter François de Malherbe (1555-1628) geldt als de grondlegger van de classicistische precolumbiaanse kunst

precolumbiaanse kunst Kunst uit het Amerika van vóór de komst van Columbus, met name dat deel dat door de Spanjaarden en Portugezen is gekolon

Preetorius, Emil

Preetorius, Emil (1883-1973) Duits illustrator, graficus en toneeldecorateur. P. kreeg grote bekendheid als boekillustrator, o.a. 'Peter Schlemihl' van pregnant

pregnant 1 Met versterkte betekenis (bijv. `gedraag je' = `gedraag je fatsoenlijk'). 2 Kernachtig (geformuleerd).

prehistorische kunst

prehistorische kunst Kunst uit de periode van de geschiedenis, waarover geen geschreven bronnen bestaan. De oudste vondsten dateren uit het Laat preludium

preludium (ook preambulum) Van het Latijnse werkwoord praeludere = voorspelen, nu algemeen vertaald als voorspel. Ook de term preambulum komt première

première (Fr.) De eerste vertoning of voorstelling van een op het programma genomen toneelstuk, opera, ballet, enz., maar ook de eerste voorstelling Preminger, Otto Ludwig

Preminger, Otto Ludwig (1906-1986) Oostenrijks-Amerikaans regisseur. Werkte bij de legendarische Max Reinhardt. Regisseerde een enkele Duitstal

Premsela, Benno

Premsela, Benno (1920-1997) Nederlands binnenhuisarchitect en vormgever. Premsela maakte tussen 1956 en 1963 naam met zijn inrichtingen van Prendergast, Maurice Brazil

Prendergast, Maurice Brazil (1859-1924) Amerikaans schilder, werkte als jongeman te Boston in een textielmagazijn waar hij vlaggen beschilderde. prentenboek

prentenboek Met prenten verlucht (kinder)boek. Belangrijke vorm van kleuterlectuur: plaatjes kijken komt bij kleine mensen vóór woorden lezen. De Preobrajenska, Olga Osipnovna

Preobrajenska, Olga Osipnovna (geboren te St.-Petersburg 2-2-1870 - overleden te Saint Mande 27-12-1962) Russisch-Frans balletdanseres en pedagoge. Preradovic, Paula von

Preradovic, Paula von (1887-1951) Oostenrijks dichteres, kleindochter van de Kroatische volksdichter Petar P. In 1916 trouwde zij de Duitse attaché Preradovic, Petar

Preradovic, Petar (1818-1872) Kroatisch dichter. Hij bezocht de hogere krijgsschool, diende in het Oostenrijkse leger en bereikte de rang van generaal. Prerafaëlieten

Prerafaëlieten Een aantal Engelse kunstenaars, die in 1848 de Pre-Raphaelite Brotherhood stichtten en die hun inspiratie zochten in de kunst uit de preromantiek

preromantiek Op de Romantiek vooruitlopende literaire stroming tussen ca. 1740-ca. 1780, die als reactie op de verstandelijk artistieke opvattingen Presença

Presença Literaire beweging rond het Portugese tijdschrift `Presença' (1927-1940), die, vaak in strijd met de eigentijdse neorealistische tendensen, Presley, Elvis

Presley, Elvis (1935-1977) Amerikaans zanger en acteur. Het grootste idool van de rock 'n roll-rage in de tweede helft van de jaren vijftig. Zijn zeer Pressburger, Imre (Emeric)

Pressburger, Imre (Emeric) (1902-1988) Brits filmmaker. Pressburger geldt als een der grondleggers van de Britse cinema. Hongaar van origine, Presser, Jacob

Presser, Jacob (1899-1970) Nederlands historicus en schrijver, van 1947-69 hoogleraar te Amsterdam. Hij behoort tot de historici die maatschappijkritiek Presser, Samuel

Presser, Samuel (1917-1986) Nederlands fotojournalist. Na een opleiding tot fotojournalist bij het Fotobureau Vaz Diaz (1935-1937) als freelance Presti, Ida

Presti, Ida (1924-1967) Frans gitariste. Presti debuteerde op 10-jarige leeftijd met een solorecital in Parijs. Zij vormde met haar echtgenoot, de Egyptische presto

presto Muziekaanduiding: snel. Prestissimo betekent zo snel mogelijk.

Preti, Girolamo

Preti, Girolamo (1582-1626) Italiaans dichter, navolger van Giambattista Marino. P. verleende zijn diensten als dichter aan verschillende hoven; hij

Pretorius, Sarel Jakob

Pretorius, Sarel Jakob (geb. 1917) Zuid-Afrikaans dichter. Hij studeerde te Potchefstroom en te Utrecht, werd leraar, was medewerker bij de Zuid-Prêtre, Georges

Prêtre, Georges (geb. 1924) Frans dirigent. Hij studeerde piano en trompet aan de conservatoria te Douai en Parijs en directie bij André Cluytens. Preud'homme, Armand

Preud'homme, Armand (1904-1986) Belgisch componist. Heimatcomponist van de Kempen met zijn populaire liederen 'Kempenland', 'Als de brem Prévert, Jacques André Marie

Prévert, Jacques André Marie (1900-1977) Frans dichter. Had contact met de surrealisten, maar werd er nauwelijks door beïnvloed. Poëzie is eenvoudig,

Previn, André

Previn, André (geb. 1929) eig. Andreas Ludwig Priwin Duits-Amerikaans dirigent en pianist. Previn, die als klein kind piano studeerde aan de Berlijnse Prévost, Antoine François

Prévost, Antoine François (1697-1763) Frans schrijver. Na een opleiding bij de jezuïeten nam hij dienst in het leger (1713-19), waarna hij benedic

Prey, Hermann

Prey, Hermann (1929-1998) Duits zanger (lyrisch bariton). Prey studeerde in Berlijn en begon zijn loopbaan aan de Opera van Wiesbaden (1952). Pré, Jacqueline du

Pré, Jacqueline du (1945-1987) Brits violoncelliste. Jacqueline du Pré was een wonderkind, begon op 4-jarige leeftijd cello te spelen en ging op haar Price, Uvedale

Price, Uvedale (1747-1829) Engels tuinarchitect en vaktheoreticus. Hij was ervan overtuigd dat tuinarchitecten tot de beste resultaten kwamen als zij Price, Vincent

Price, Vincent (1911-1993) Amerikaans acteur. Price studeerde Engels en kunstgeschiedenis aan Yale University en in Londen, waar hij in 1934 als Priestley, John Boynton

Priestley, John Boynton (1894-1984) Engels prozaschrijver, die als literaire allrounder werkzaam was als recensent, essayist, journalist, uitgever en, Prijs der Nederlandse Letteren

Prijs der Nederlandse Letteren In 1956 ingestelde, driejaarlijkse prijs, die door Nederland en België gezamenlijk wordt uitgereikt aan afwisselend Prikkebeen

Prikkebeen Hoofdpersoon (een onhandige vlindervanger) in 'Reizen en avonturen van mijnheer Prikkebeen' (1858), het klassieke kinderverhaal van primarius

primarius In het bijzonder de benaming voor de eerste violist van een strijkkwartet, in het algemeen de aanvoerder van een kamermuziekgezelschap.

primary structures

primary structures Hoofdzakelijk Europese variant van de minimal art. De sculpturen van o.a. Caro en King worden gekenmerkt door eenvoudige Primaticcio, Francesco

Primaticcio, Francesco (1505?-1570) Italiaans schilder, beeldhouwer en architect. Werkte o.a. aan de decoraties van het kasteel te Fontainebleau, prime (muz.)

prime (muz.) Eerste trap van een toonladder. Als interval beschouwd, is de benaming eenklank nauwkeuriger. Kan rein zijn (bijv. c-c) en overmatig primitieve kunst

primitieve kunst Deze term bergt een tweeledige betekenis in zich: a. de kunst voorafgaand aan de Italiaanse Renaissance (Vlaamse primitieven bijv.); Primrose, William

Primrose, William (1903-1982) Schots altviolist. Primrose studeerde in Glasgow en Londen en later nog bij Ysaye. Hij was lid van het London String prince (lit.)

prince (lit.) Het woord waarmee de slotstrofe van de rederijkersballade begint. Aan het hoofd van de rederijkerskamer stond een voorzitter, die door Prince (muz.)

Prince (muz.) (eig. Prince Leroy Rogers; geb. 1958) Amerikaans zanger/componist/multi- instrumentalist. Bespeelde op zijn eerste lp 'For you' (1978) Pringle, Thomas

Pringle, Thomas (1789-1834) Schots dichter. IJverde als een der eerste Britse dichters voor afschaffing van slavernij en apartheid in Zuid-Afrika, waarheen Prinner, Anton

Prinner, Anton (geb. 1902) Frans beeldhouwer van Hongaarse afkomst. P. was voor WO II een gezien kunstenaar in Parijs, waar zijn abstracte sculpturen Prinsen, Jacob

Prinsen, Jacob (1866-1935) Nederlands letterkundige. Hij werd eerst onderwijzer, studeerde daarna letteren en werd in 1897 leraar. In 1919 werd Prinsen, Joost

Prinsen, Joost (eig. Joseph Jules Thomas Prinsen; geb. 1942) Nederlands toneelregisseur en acteur. Hij deed in 1969 eindexamen aan de Amsterdamse Prins, Ary

Prins, Ary (1860-1922) Nederlands schrijver. Prins debuteerde in 1885 met een bundel naturalistische schetsen, `Uit het leven', onder het pseudoniem Prins, Jan

Prins, Jan (eig. Christiaan Louis Schepp; 1876-1948) Nederlands dichter. Hij kreeg een opleiding tot marineofficier en diende als zodanig van 1896-Printz, Wolfgang Caspar

Printz, Wolfgang Caspar (1641-1717) Duits muziektheoreticus. P. wilde oorspronkelijk priester worden, doch koos na een conflict met de Kerk vo

Prior, Matthew

Prior, Matthew (1664-1721) Engels dichter. Had als diplomaat een belangrijk aandeel in de totstandkoming van het verdrag van Rijswijk en de vrede Prisco, Michele

Prisco, Michele (geb. 1920) Italiaans schrijver. Zijn romans en verhalen, zoals 'La provincia addormentata' (1949), 'Punto franco' (1965) en 'Una spirale Prisjvin, Michaïl Michajlovitsj

Prisjvin, Michaïl Michajlovitsj (1873-1954) Sovjetrussisch schrijver. Zijn eerste verhalenbundel, 'In het land van de niet-opgeschrikte vogels' (1906),

Pritchard, John Michael

Pritchard, John Michael (1921-1989) Brits dirigent. Pritchard, zoon van een violist, kreeg zijn opleiding tot dirigent van de stichter van de beroemde Pritchett, V(ictor) S(awdon)

Pritchett, V(ictor) S(awdon) (1900-1997) Brits schrijver en criticus. Pritchett schreef een aantal romans, waaronder Clare Drummer (1929) en Mr. private eye

private eye Amerikaans genre in de `hard-boiled' detectiveroman, waarin een cynische, laconieke, onkreukbare held speurwerk verricht in een wereld Prix de Rome

Prix de Rome In 1664 ingestelde Franse staatsprijs voor jonge beeldende kunstenaars, die dan een stipendium ontvingen en een aantal jaren mochten Prix Fémina

Prix Fémina Een van de belangrijkste Franse literatuurprijzen. Hij wordt uitgereikt door een vrouwelijke jury voor de beste Franstalige roman.

Prix Goncourt

Prix Goncourt De belangrijkste Franse prozaprijs, ingesteld in 1903 (bij testamentaire beschikking) door de gebroeders Edmond (1822-1896) en Jules Prix Italia

Prix Italia Een in 1948 door de Italiaanse radio-omroep (Radio Italia) ingestelde prijs voor een muzikaal of literair werkstuk dat zich in het bijzonder proagon

proagon (Gr.) Rondgang voor alle deelnemers (acteurs, musici, choreutai) op de eerste dag van de in het voorjaar te Athene gehouden Grote Dionysiën problem plays

problem plays (probleemstukken) Engelse toneelstukken waarin menselijke en sociale problemen aan de orde komen. Zo schreef Shakespeare All's Procaccini, Camillo

Procaccini, Camillo (1550-1629) Italiaans schilder. Zoon en leerling van zijn vader Ercole P. en evenals deze sterk beïnvloed door Parmigianino. Bij Procaccini, Ercole

Procaccini, Ercole (1515-1595) Italiaans schilder. Leerling van Prospero Fontana. Werkte in de maniëristische stijl van Parmigianino zoals bijv. blijkt Procaccini, Giulio Cesare

Procaccini, Giulio Cesare (1570-1625) Italiaans schilder. Begonnen als beeldhouwer, hetgeen nog te merken valt uit de wat pompeus aandoende, (lit.)

procédé (lit.) (Fr.) Werkwijze (kunstgreep). In de poëzie: metrum, ritme, beeldspraak e.d. In verhalend proza bijvoorbeeld: manipulaties met de tijd. Procktor, Patrick

Procktor, Patrick (geb. 1936) Iers schilder, opgegroeid in Londen. In 1958 besluit hij zich aan het schilderen te wijden en laat hij zich inschrijven aan Procol Harum

Procol Harum Britse popgroep, opgericht in 1967. Op slag beroemd met 'A whiter shade of pale' (1967), nog steeds klassiek in de popmuziek. Kort Procope, Russell

Procope, Russell (1908-1981) Amerikaans jazzsaxofonist en - klarinettist. Speelde in de bands van Chick Webb (1929-30), Fletcher Henderson (1931-Prodigy, The

Prodigy, The Britse breakbeat- en technoformatie, ontsproten aan het brein van Liam Howlett (toetsen/programmering). Andere leden: Keith Flint (Prodromische gedichten

Prodromische gedichten Een viertal van de 12e eeuw daterende in vulgair Grieks geschreven bedelgedichten, gericht aan keizer Johannes II en van

producer

producer (Eng.) Produktieleider bij toneel, film, enz.

productiviteit (taalw.)

productiviteit (taalw.) (rule-governed creativity) Het vermogen van de taalgebruiker om binnen de regels van de taalsystematiek nieuwe taalbouwsels Proetkov, Kozma

Proetkov, Kozma Collectief pseudoniem van Aleksandr Konstantinovitsj Tolstoj en zijn beide neven Aleksej Michajlovitsj en Vladimir Michajlovitsj profane literatuur

profane literatuur Niet-godsdienstige literatuur, met niet-kerkelijke, niet-gewijde onderwerpen; dit in tegenstelling met de gewijde letterkunde.

professorenroman

professorenroman Een door een hoogleraar bij wijze van afwisseling geschreven roman, doorgaans in een der lichtere genres. De professorenroman profetenspel

profetenspel Vorm van middeleeuws liturgisch toneel, gebaseerd op oudtestamentische profetieën over de komst van Christus.

programmamuziek

programmamuziek Een doorgaans instrumentale compositie die uitgaat van een vastomlijnd programma dat door de componist in klanken wordt w

progymnasmata

progymnasmata (Gr.: oefeningen) Retorische handleiding voor de leraar, leidraad voor het onderwijs. Aanvankelijk waren progymnasmata bestemd Prokofjev, Sergej Sergejevitsj

Prokofjev, Sergej Sergejevitsj (1891-1953) Russisch componist. Hij studeerde eerst bij Glière, later aan het conservatorium te Sint-Petersburg bij prolegomena

prolegomena (Gr.) Beknopte inleiding, inleidende opmerkingen; basistheorie.

prolepsis

prolepsis (Gr.; Lat.: propositio) Het vooruitlopen (met woorden of argumenten) zoals in: `die man, ik haat hem.' Met deze stijlfiguur kan men bijzondere Proloog

Proloog Nederlandse toneelgroep, in 1964 ontstaan op initiatief van de toneelgroep Ensemble en De Jonge Spelers uit Eindhoven. Hoewel oorspronkelijk proloog (lit.)

proloog (lit.) (Gr.: prologos = voorwoord) Voorrede, inleiding; voorspel. In de klassieke Griekse tragedie en komedie door één persoon uit te spreken pronominalisatie en reflexivisatie

pronominalisatie en reflexivisatie Als twee naamwoordelijke groepen dezelfde verwijzing in de werkelijkheid hebben, dan is een van beide te vervangen proprium

proprium Latijnse naam voor de vijf wisselende gezangen van de mis in de rooms-katholieke Kerk, zo genoemd omdat tekst en melodie afhangen van propyleeën

propyleeën Ingangspartij van grote Griekse heiligdommen: een monumentaal poortgebouw met zuilengevel, voorhal en trappen. Bekend zijn de propyleeën prosa

prosa Een ritmisch ongebonden tekst onder een bestaande gregoriaanse melodie, met name onder de melismen na het Alleluia der gregoriaanse mis. proscenium

proscenium (Gr.: proskènion = voortoneel) Bevond zich in het klassieke theater voor de skènè (kleedkamer). Een groot deel van de handeling speelde prosodie

prosodie (Lat.: prosodia) Leer van taalritme en -accenten. Het gebruik van de woorden en de lettergrepen in de versbouw (cf. metriek = leer van de prosopopoeia

prosopopoeia (Gr.: prosoopon = gezicht; poieoo = maken) Een stijlfiguur waarbij overleden of afwezige personen, maar ook levenloze zaken ten tonele prospectief aspect

prospectief aspect Een actiemoment dat vooruitwijst naar een latere gebeurtenis in het drama. Meestal heeft een dergelijk actiemoment een zodanig protagonist

protagonist (pathosspeler) De eerste of hoofdrolspeler en daarmee de belangrijkste van de drie dramatis personae in het Griekse drama. Algemeen neemt proteron husteron

proteron husteron (prothusteron) Stijlfiguur waarbij de historisch-chronologische volgorde van vertellen plaats maakt voor een psychologische: `Uw protestkunst

protestkunst Uiteenlopende vormen van kunst waarin wordt geprotesteerd tegen onderdrukking, onrecht, wantoestanden, enz. Deed zich vooral voor Protzman, Esther

Protzman, Esther (geboren te Almelo 1-9-1961): Nederlandse danseres, kreeg haar beroepsopleiding bij het Stedelijk Instituut voor de Dans in Antwerpen Prot, Gustave

Prot, Gustave (1817-1903) Nederlands decorateur en theaterdirecteur van Franse afkomst. Hij werkte van 1832-41 als leerling-decorateur te Parijs Proust, Marcel

Proust, Marcel (1871-1922) Frans auteur. Verwierf beroemdheid met 'A la recherche du temps perdu', een reeks romans die een zo grote, krachtige Prouvé, Jean

Prouvé, Jean (1901-1984) Frans industrieel vormgever. Begon als smid. Reeds vanaf 1925 werden in zijn werkplaats lichtmetaalconstructies vervaardigd, Prou, Suzanne

Prou, Suzanne (1920-1996) Frans schrijfster. Na vier geweigerde manuscripten had Suzanne Prou met haar vijfde roman, `Les patapharis' (1966), proverbium

proverbium (Lat.) Spreekwoord, spreuk; bondig volksgezegde dat een levenswijsheid uitdrukt.

Provost, Jan

Provost, Jan (Jan Provoost, Jan Prévost; ca. 1462-1529) Vlaams schilder. In 1493 werd hij meester van het St.-Lucasgilde in Antwerpen. Na een verblijf proza

proza (Lat.: prosa oratio = rechtstreekse, d.w.z. eenvoudige taal) De benaming voor alle literatuur die, in tegenstelling tot de gebonden stijlvorm der Prudentius Clemens, Aurelius

Prudentius Clemens, Aurelius (348-na 405) Spaans (Latijns) dichter, wordt algemeen als de belangrijkste christelijke dichter der Oudheid beschouwd. Prud'hon, Pierre Paul

Prud'hon, Pierre Paul (1758-1823) Frans schilder en tekenaar, ontving zijn opleiding aan de academie van Dijon. In 1784 ontving hij de Prix de Rome, Prus, Boleslaw

Prus, Boleslaw (eig. Aleksander Glowacki; 1847?-1912) Pools schrijver, voornaamste vertegenwoordiger van het Poolse literaire positivisme, dat z

Pryce, Leontine

Pryce, Leontine (geb. 1927) Amerikaans operazangeres (dramatische sopraan). P. studeerde te New York en maakte na haar debuut in 1951 naam met psalmen

psalmen Psalmen zijn de 150 liederen of lofzangen die in de Bijbel als apart boek zijn opgenomen. Zowel in de joodse als in de christelijke eredienst psalter

psalter De gezamenlijke 150 psalmen (liederen of lofzangen) zoals die in de bijbel in het Boek der Psalmen voorkomen. Ook een boek waarin uitsluitend psalterium (muz.)

psalterium (muz.) Een aan de cither verwant, meestal trapeziumvormig snaarinstrument, dat vooral in de Middeleeuwen veel bespeeld werd, maar vermoedelijk Psamtik

Psamtik (Psammeticus) Egyptische farao's uit de 26e (Saïtische) dynastie. Psamtik I (reg. 663-609 v.C.), bevrijdde het land met hulp van Griekse huursoldaten pseudoniem

pseudoniem (schuilnaam). Aangenomen naam waaronder iemand in de openbaarheid treedt, bijv. als auteur. Art. 25 van de Nederlandse Auteurswet psychoanalytische literatuurbeschouwing

psychoanalytische literatuurbeschouwing Vorm van psychologische tekstbenadering. Er zijn verschillende modellen mogelijk: 1 De klassiek-Freudiaanse psychobiografie

psychobiografie Psychologisch getinte biografie.

psychokritiek

psychokritiek Psychoanalytisch-literaire onderzoeksmethode van de Fransen Charles Mauron en Jean-Paul Weber. Door verschillende werken van psycholinguïstiek

psycholinguïstiek Ook taalpsychologie. Tak van wetenschap die taal bestudeert als een onderdeel van het menselijk gedrag. Binnen dit gebied werken psychologisch realisme

psychologisch realisme Een door de psychoanalyse van Freud beïnvloed realisme, waarvan de Oostenrijkse schrijver Arthur Schnitzler (1862-1931;

psychologische roman

psychologische roman Roman die niet zozeer interessant is om de spannende of amusante gebeurtenissen die erin worden verteld of om het beeld

psychologische thriller

psychologische thriller Misdaadroman die het dichtst bij de literaire (psychologische) roman staat: aan de traditionele detectiveroman wordt de dimensie psychorealisme

psychorealisme Term van Hubert Lampo voor romantisch getinte psychologische romans en verhalen.

Public Enemy

Public Enemy (Long Island, 1985) Amerikaanse rapgroep. Belangrijkste hardcore rapcrew van de jaren tachtig, opgericht door lead-rapper Chuck D. publicist

publicist Niet-literair schrijver; schrijvend journalist.

Publiekstheater

Publiekstheater Nederlands toneelgezelschap, vaste bespeler van de Amsterdamse Stadsschouwburg, in 1973 opgericht door Hans Croiset. Het P. is publikatie

publikatie Openbaarmaking (in druk); uitgave.

Puccini, Giacomo

Puccini, Giacomo (1858-1924) Italiaans componist. Schreef twaalf opera's waarvan een aantal niet meer uit het gangbare operarepertoire is weg te Pucelle, Jean

Pucelle, Jean (ook Jehan; eerste helft 14e eeuw) Frans miniaturist, beroemd door rachtig verluchte manuscripten, o.a. het 'Breviaire van de Belleville' Pückler-Muskau, Hermann Ludwig Heinrich, prins van

Pückler-Muskau, Hermann Ludwig Heinrich, prins van (1785-1871) Duits pionier en auteur op het gebied van de landschapsarchitectuur. Beroemd Puettmann, Emile

Puettmann, Emile (1907-1987) Nederlands beeldend kunstenaar en graficus. Puettmann volgde kunstnijverheidsonderwijs en aansluitend een vakopleiding Pueyo, Eduardo del

Pueyo, Eduardo del (1905-1986) Spaans pianist. Maakte naam door de briljante techniek en het sterke temperament van zijn pianospel en als muziekpedagoog. Puget, Claude André

Puget, Claude André (geb. 1905) Frans advocaat en toneelschrijver. Hij studeerde letteren en rechten en was zowel werkzaam als advocaat en als journalist. Puget, Pierre

Puget, Pierre (1620-1694) Frans beeldhouwer, schilder en tekenaar. In Italië (1641) sterk beïnvloed door de barok, zoals deze zich daar manifesteerde. Pugin, Augustus Welby Northmore

Pugin, Augustus Welby Northmore (1812-1852) Engels architect en architectuurtheoreticus. Een van de belangrijkste figuren van het Engelse gothic Pugliese, Giacomino

Pugliese, Giacomino Siciliaans dichter uit het begin van de 13e eeuw over wiens leven zeer weinig bekend is en wiens werk wordt gekenmerkt door Pugno, Stéphane Raoul

Pugno, Stéphane Raoul (1852-1914) Frans pianist en componist. P. studeerde o.a. aan het Parijse conservatorium en werd in 1871 organist aan de

Puig, Manuel

Puig, Manuel (1932-1990) Argentijns schrijver. Van jongs af was Puig bezeten van films, maar zijn pogingen om filmregisseur te worden mislukten. Pujol, Emilio

Pujol, Emilio (1886-1980) Spaans gitarist en musicoloog. Pujol, een van de grote promotors van de klassieke gitaarmuziek, studeerde vanaf 1902 bij Pukwana, Mtutuzel (Dudu)

Pukwana, Mtutuzel (Dudu) (1938-1990) Zuid-Afrikaans jazzmusicus. Pukwana speelde piano en saxofoon. In 1964 ging hij met de Blue Notes, de Pulci, Luigi

Pulci, Luigi (1432-1484) Italiaans dichter. Was lange tijd een intieme vriend van Lorenzo de Medici voor wie hij verschillende diplomatieke opdrachten Pulgar, Hernando del

Pulgar, Hernando del (ca. 1420-ca. 1492) Spaans schrijver en geschiedkundige, die in dienst was van koningin Isabella van Castilië. Bekend van hem Pulincx, Hendrik

Pulincx, Hendrik (1698-1781) Vlaams beeldhouwer. Opgeleid door o.a. zijn vader, werkte in een laat-barokke stijl, die sterk beïnvloed is door het werk Pulitzer Prizes

Pulitzer Prizes Genoemd naar de Hongaars-Amerikaanse journalist en krantenuitgever Joseph Pulitzer (1847-1911), die zijn vermogen legateerde in Pullen, Don Gabriel

Pullen, Don Gabriel (1944-1995) Amerikaans jazzpianist. Pullen maakte zijn eerste plaatopname in 1964 met rietblazer Giuseppe Logan, werkte daarna pulp (lit.)

pulp (lit.) (in letterlijke betekenis: brij van hout) Blaadjes met triviale lectuur; minderwaardige producten van de massaliteratuur in het algemeen.

Punch

Punch Geïllustreerd Brits satirisch weekblad, voor het eerst verschenen op 17 juli 1841. De naam is een afkorting van Punchinello, een verbastering Punjabi

Punjabi (Pandsjabi) Indo-iraanse taal, gesproken door inwoners van de Punjab. Nauw verwant met het Hindi. Als schrift wordt het Gurmukhi gebruikt.

punk

punk Subcultuur, opgekomen in het midden van de jaren zeventig uit verzet tegen de overdaad van de consumptiemaatschappij en uit een afwijzen van Punt, Johannes (Jan)

Punt, Johannes (Jan) (1771-1779) Nederlands acteur, leerling van Cornelis Bor (1674-1745) Hij debuteerde in 1732 in de Amsterdamse Stadsschou

Purcell, Henry

Purcell, Henry (1659-1695) Engels componist. De eerste grote componist sinds het bewind van Cromwell. Door het gebruik van zowel oudere polyfone Purdy, James

Purdy, James (geb. 1923) Amerikaans schrijver van romans en korte verhalen. Legt in zijn satirisch werk verband tussen de crisis van de jaren dertig purisme

purisme Het streven de landstaal zoveel mogelijk te zuiveren van barbarismen en leenwoorden. Ook de resultaten daarvan - vertalingen van dergelijke Purrmann, Hans

Purrmann, Hans (1880-1966) Duits schilder en graficus, werkte van 1908-11 samen met Henri Matisse, die al zijn latere werk in sterke mate blijkt Putman, Willem

Putman, Willem (1900-54) Belgisch (Vlaams) schrijver. Hij was van 1922-26 ambtenaar aan het ministerie van Justitie, daarna tot 1944 inspecteur Puttnam, David

Puttnam, David (geb. 1941) Brits filmproducent. Puttnam begon als reclamefotograaf en produceerde vanaf 1969 films. Aanvankelijk als co-producent, putto

putto (It: knaapje) Afbeelding van een naakt, mollig jongetje, met of zonder vleugels. Sierelement in de schilder- en beeldhouwkunst tijdens de Renaissance.

Puvis de Chavannes, Pierre Cécile

Puvis de Chavannes, Pierre Cécile (1824-1898) Frans schilder, leerling van o.a. Delacroix. Schilder van grote, decoratieve composities, veelal met Puvrez, Henri

Puvrez, Henri (1893-1971) Belgisch (Vlaams) beeldhouwer, autodidact. Van 1946-48 doceerde hij aan het Hoger Instituut voor Schone Kunsten te puy (lit.)

puy (lit.) (pui) Naam van middeleeuwse Franse broederschappen van jongleurs en dichters, die dichtwedstrijden organiseerden. Tijdens de wedstrijden Puyana, Rafael

Puyana, Rafael (geb. 1931) Colombiaans klavecimbelspeler. Puyana studeerde in Boston en daarna van 1951-1959 bij Wanda Landowska, maar hij

Puyvelde, Leo Petrus van

Puyvelde, Leo Petrus van (1882-1965) Belgisch (Vlaams) kunsthistoricus. Doceerde te Gent (1912-26) en te Luik (1927-52). Was hoofdconservator pyloon

pyloon (Gr.: puloon = ingangspoort) Toren voorkomend aan weerszijden van de toegangspoort van een Egyptische tempel. Ook benaming van een vrijstaande, pyloontempels

pyloontempels Tempels uit de Egyptische Oudheid die genoemd zijn naar de hen kenmerkende toegangspoortconstructie (Grieks: pyloon = poort), Pynchon, Thomas

Pynchon, Thomas (geb. 1937) Amerikaans schrijver. Heeft met zijn kleine experimentele oeuvre op indringende wijze uiting gegeven aan de Amer

P.C. Hooftprijs

P.C. Hooftprijs Een in principe jaarlijks toe te kennen staatsprijs voor de letterkunde, waarbij afwisselend verhalend proza, poëzie of essaykunst bekroond 

Q 65 Legendarische Nederlandse beat- en rhythm & bluesgroep, opgericht in 1965. Vooral de eerste jaren populair, mede door provocerende opstelling, qasida

qasida Arabische dichtvorm; lange ode.

quadrivium

quadrivium Vier hoogste der zeven vrije kunsten (artes liberales), te weten arithmetica (rekenkunde), geometria (meetkunde), astronomia (sterrenkunde) Quantz, Johann Joachim

Quantz, Johann Joachim (1697-1773) Duits componist en fluitist. Quantz kreeg zijn eerste lessen van een oom en van de organist Kiesewetter, lat

Quarenghi, Giacomo

Quarenghi, Giacomo (1744-1817) Italiaans bouwmeester, die vanaf 1779 in Sint-Petersburg voor Catharina II gewerkt heeft. Zijn bouwstijl is sterk Quartetto Italiano

Quartetto Italiano Een in 1945 te Reggio Emilia opgericht strijkkwartet, bestaande uit de violisten Paolo Borciani (geb. 1922), Elisa Pegreffi (geb. Quasimodo, Salvatore

Quasimodo, Salvatore (1901-1968) Italiaans dichter. Schreef eerst door het symbolisme beïnvloede hermetische (gesloten) poëzie, maar toonde zich Quast, Pieter

Quast, Pieter (1605/6-1647) Nederlands schilder. Werkte in Amsterdam en Den Haag (1634-43). Schilder van enigszins karikaturale genrestukken Quayle, Sir (John) Anthony

Quayle, Sir (John) Anthony (1913-1989) Brits acteur. Quayle was vanaf 1931 beroemd als acteur in theaterstukken van Shakespeare en debuteerde Quazar

Quazar (Amsterdam, 1989) Nederlandse housegroep. Aangevoerd door sample-wizards Gert van Veen en Eric 'Cycle' van Putten. Van Veen maakte Quebec, Ike Abrams (Ike)

Quebec, Ike Abrams (Ike) (1918-1963) Amerikaans jazzsaxofonist; een van de belangrijkste tenorsaxofonisten uit de Coleman Hawkins school. Speelde

Queen

Queen Britse popgroep die in 1971 werd geformeerd. Karakteristiek geluid, gekenmerkt door meerstemmige vocalen en bombastische productie. Wereldbekendheid Queen Anne (kunst)

Queen Anne (kunst) Stijlperiode in Engeland rondom en tijdens de regering van Queen Anne (1702-14). In de bouwkunst verschijnen de enigszin

Queen, Ellery

Queen, Ellery Schrijversnaam van de neven Frederic Dannay (eig. Daniel Nathan, 1905-1982) en Manfred Bonnington Lee (eig. Manford Lepofsky, queeste

queeste (Fr.: queste, quête) (Ideële) zoektocht vol zware hindernissen van de ridders van het hof van koning Arthur: Parsival, Lancelot, Galahad, Walewein, Queffélec, Henri

Queffélec, Henri (1910-1992) Frans schrijver. Queffélec schreef een groot aantal romans, veelal gesitueerd in zijn geboortestreek Bretagne, met als Queirós, Raquel de

Queirós, Raquel de (geb. 1910) Braziliaans schrijfster, met o.a. José Lins do Rego en Graciliano Ramos behorend tot de romanstroming van het noordoosten Quellinus, Erasmus I

Quellinus, Erasmus I (1584-1640) Vlaams beeldhouwer. Werd in 1606 opgenomen in het Sint-Lucasgilde te Antwerpen. Vervaardigde o.a. de kansel

Quellinus, Erasmus II

Quellinus, Erasmus II (1607-1678) Vlaams schilder. Was een leerling van Rubens en werd na diens dood de stadsschilder van Antwerpen. Schilderd

Quellinus, familie

Quellinus, familie (ook Quellien, Quellin of Quellijn) Zuid-Nederlandse familie van beeldhouwers, schilders, etsers en houtsnijders, werkzaam in de Quellinus, Hubertus

Quellinus, Hubertus (1619-1687) Vlaams graveur en etser. Zoon en leerling van Erasmus I Q. Maakte interessante afbeeldingen van de beelden die Quellinus, Jan Erasmus

Quellinus, Jan Erasmus (1634-1715) Vlaams schilder. Zoon en leerling van Erasmus II Q. Bezocht Rome, Venetië en Florence. Werd in 1661 opgenome

Queneau, Raymond Auguste

Queneau, Raymond Auguste (1903-1976) Frans schrijver, studeerde filosofie en behoorde van 1924-29 tot de surrealisten. Met grote virtuositeit Quennell, Peter Courtney

Quennell, Peter Courtney (geb. 1905) Engels dichter en biograaf; redacteur van Cornhill Magazine (1944-51). Naast vele andere geschriften zijn Quental, Antero Tarquínio de

Quental, Antero Tarquínio de (1842-1891) Portugees dichter. Hij stamde uit een bekend geslacht en studeerde van 1858-64 rechten te Coimbra, waar Quercia, Iacopo di Piero della

Quercia, Iacopo di Piero della (ca. 1374-1438) Italiaans beeldhouwer, belangrijk kunstenaar uit de overgangsperiode van gotiek naar Renaissance. Querelle des anciens et des modernes

Querelle des anciens et des modernes Naam voor de twist die eind 17e, begin 18e eeuw in Frankrijk oplaaide tussen de schrijvers die vasthielde

Querido, Emanuel

Querido, Emanuel (1871-1943) Nederlands schrijver en uitgever van Portugees-joodse afkomst. Hij begon als eenvoudig boekhandelaar, maar slaagde Querido, Israël

Querido, Israël (1874-1932) Nederlands schrijver, afkomstig uit een Portugees-joodse diamantwerkersfamilie, broer van Emanuel. Zelf was hij ook Quevedo y Villegas, Francisco Gómez de

Quevedo y Villegas, Francisco Gómez de (1580-1645) Spaans prozaïst en dichter, een van de geestigste schrijvers van de Spaanse barok. In zijn Quïel, Sylvia

Quïel, Sylvia (geb. 1944) Nederlands schilder van uiterst gedetailleerd werk, o.a. portretten. Was gehuwd met Carel Willink en figureerde in veel van Quignard, Pascal

Quignard, Pascal (eig. Charles Edmond; geb. 1948) Franse auteur van romans en essays, ook bekend als invloedrijke lector bij uitgeverij Gallimard. Quiller-Couch, Arthur Thomas

Quiller-Couch, Arthur Thomas (pseud. 'Q'; 1863-1944) Engels criticus en romanschrijver; hoogleraar Engelse literatuur te Cambridge. Zijn geliefde Quincey, Thomas De

Quincey, Thomas De (1785-1859) Brits schrijver, vooral bekend geworden door de in 'Blackwood's Magazine' gepubliceerde, bekentenisroman rom

Quinckhard, Jan Maurits

Quinckhard, Jan Maurits (1688-1772) Nederlands schilder. Leerling van Christiaan Lubienietzky en Nicolaas Verkolje. Q. woonde en werkte vanaf Quinet, Fernand

Quinet, Fernand (1898-1971) Belgisch cellist, dirigent en componist. Quinet studeerde te Charleroi en aan het Brussels conservatorium, waar hij in Quinn, Anthony Rudolph Oaxaca

Quinn, Anthony Rudolph Oaxaca (geb. 1915) Amerikaans acteur van Mexicaanse afkomst. Krachtige figuur in meestal exotische en avontuurlijke Quinn, Freddy

Quinn, Freddy (eig. Franz Eugen Helmuth Manfred Nidl; geb. 1931) Oostenrijks zanger en acteur. Hij was circusmuzikant en zanger in Hamburgse Quiñones de Benavente, Luis

Quiñones de Benavente, Luis (1593-1651) Spaans toneelschrijver en priester, beroemd geworden als schrijver van zeer vele entremeses en jácaras. Quintana, Anton

Quintana, Anton (eig. Anton Adolf Kuyten; geb. 1937) Nederlands schrijver van TV-stukken en romans. Bekend werd hij door vier romans over de Quintana, Manuel José

Quintana, Manuel José (1772-1857) Spaans schrijver en dichter die in Salamanca bij Juan Meléndez Valdés studeerde en diens invloed onderging.

Quintilianus, Marcus Fabius

Quintilianus, Marcus Fabius (ca. 35-ca. 100 n.C.) Romeins redenaar en befaamd leraar in de welsprekendheid. Door Vespasianus aangesteld als staatsle

Quiroga de la Válgoma, Elena

Quiroga de la Válgoma, Elena (geb. 1921) Spaans romanschrijfster. Zij debuteerde met de onbetekenende roman 'La soledad sonora' (1949), maar Quist, Willem Gerhard

Quist, Willem Gerhard (geb. 1930) Nederlands architect. Ontwierp o.a. de watertoren te Eindhoven, paviljoens op het Weena te Rotterdam, woning

qui(d)proquo

qui(d)proquo (Lat.: iets voor iets anders) Toneelprocédé waarbij een personage zich uitgeeft voor iemand anders (onder meer door travestie) of waarbij quodlibet

quodlibet (Latijn: zo u wilt) Een in de 16e tot de 18e eeuw voorkomende muzikale vorm waarin op vernuftige wijze in een aantal stemmen de beginmaten 

R & B In 1949 door het Amerikaanse vakblad Billboard in het leven geroepen term voor de zwarte hitlijsten, die het beladen begrip Race Music moest Raabe, Wilhelm

Raabe, Wilhelm (pseud. Jakob Corvinus; 1831-1910) Duits schrijver, belangrijke vertegenwoordiger van het poëtisch realisme. Kritiseerde egoïstische Raaijmakers, Dick

Raaijmakers, Dick (geb. 1930) Nederlands componist. Studeerde piano aan het Koninklijk Conservatorium te Den Haag en was daarna werkzaam b

Raalte, Albert van

Raalte, Albert van (1890-1952) Nederlands dirigent. R. studeerde te Amsterdam, Keulen en Leipzig (o.a. bij Reger en Nikisch) en was werkzaam te raamvertelling

raamvertelling (ook: kadervertelling) Verhaal (als kader), waarbinnen een ander verhaal of een reeks verhalen wordt verteld. Het klassieke patroon Rabaud, Henri

Rabaud, Henri (1873-1949) Frans componist en dirigent. R. studeerde aan het Parijse conservatorium (o.a. bij Massenet) en verwierf in 1894 de Prix Rabelais, François

Rabelais, François (1494-1553/54) Frans schrijver. Vooral bekend als de auteur van 'Gargantua' en 'Pantagruel', prozawerken over twee reuzen die Rabus, Petrus

Rabus, Petrus (1660-1702) Nederlands dichter, vertaler en redacteur, was notaris, maar studeerde oude talen bij Joachim Oudaen en gaf later les aan Rachmaninov, Sergej Vasiljevitsj

Rachmaninov, Sergej Vasiljevitsj (1873-1943) Russisch componist en pianist. Rachmaninov studeerde aan de conservatoria van Sint-Petersburg

Racine, Jean

Racine, Jean (1639-1699) Frans treurspeldichter, een van de belangrijkste Franse tragedieschrijver van de 17e eeuw. Voortbouwend op het werk van Rad der Fortuin

Rad der Fortuin (geluksrad) Motief dat in de middeleeuwse satirische literatuur veel voorkomt. In de beeldende kunst draait Fortuna met geblinddoekte Radcliffe, Ann

Radcliffe, Ann (1764-1823) Brits schrijfster van aantal gothic novels, vol geheimzinnige, schijnbaar bovennatuurlijke gebeurtenissen, die evenwel een Rademakers, Alphonse Marie (Fons)

Rademakers, Alphonse Marie (Fons) (geb. 1920) Nederlands acteur en regisseur. Speelde van 1941-55 toneel, ging daarna films regisseren en verwierf Radiguet, Raymond

Radiguet, Raymond (1903-1923) Frans schrijver. Hij was op veertienjarige leeftijd reeds actief als journalist en verkeerde een jaar later in artistieke Radiohead

Radiohead Britse gitaarband, bestaande uit Thom Yorke (zang/gitaar), Ed O'Brien (gitaar), Jonny Greenwood (gitaar), Colin Greenwood (bas) en Phil Radius, Alexandra

Radius, Alexandra (geboren te Amsterdam 3-7-1942) Nederlandse danseres van wereldklasse. Danste van 1959-1969 bij het Nederlands Danstheat

Radok, Alfred

Radok, Alfred (1914-1976) Tsjechisch regisseur en dramaturg, werkte in Praag en Pilsen en werd na WO II operaregisseur van het Theater van de 5e Raeburn, Henry

Raeburn, Henry (1756-1823) Schots schilder, begon als miniatuurschilder. Na zijn ontmoeting met Reynolds (1785) bracht Raeburn een bezoek aan Raedecker, Johan Anton (John)

Raedecker, Johan Anton (John) (ook Rädecker; 1885-1956) Nederlands beeldhouwer; vervaardigde vele vrijstaande plastieken, vooral vrouwen- Raedt-de Canter, Eva

Raedt-de Canter, Eva (eig. Anna Elizabeth de Vries-Mooy; geb. 1900) Nederlands schrijfster van romans over vrouwenleven en ervaringen van vro

Raes, Hugo

Raes, Hugo (geb. 1929) Belgisch (Vlaams) schrijver. Publiceerde werken met autobiografische inslag, waarin angst, eenzaamheid en de absurditeit Raeto-Romaans

Raeto-Romaans Romaanse taal, gesproken in Noordoost-Italië, waar het niet erkend wordt als een officiële taal maar als een dialect wordt beschouwd, Rafaël (kunst)

Rafaël (kunst) (1483-1520) Italiaans schilder, tekenaar en architect. Behoort met Leonardo da Vinci en Michelangelo tot de belangrijkste kunstenaars Raffatelli, Jean François

Raffatelli, Jean François (1850-1924) Frans schilder van Italiaanse origine. Raakte als toneelspeler geïnteresseerd in het impressionisme, vooral dat Rafferty, Gerry

Rafferty, Gerry (geb. 1947) Brits (Schots) popmusicus. Kreeg bekendheid met de formatie Stealers Wheel, waarvan de eerste, gelijknamige lp met o.Raff, Joseph Joachim

Raff, Joseph Joachim (1822-1882) Duits componist. R. was autodidact. Zijn eerste pianowerken werden door bemiddeling van Mendelssohn uitgegev

Raft, George

Raft, George (1895-1980) Amerikaans acteur en danser, vooral bekend geworden door zijn talloze rollen in gangsterfilms, hoewel hij incidenteel gelegenheid Rage Against the Machine

Rage Against the Machine (Los Angeles) Amerikaanse crossoverband. Hardcore-rapband met zanger-rapper Zack de la Rocha en gitarist Tom Morello ragtime

ragtime (rag) In de jaren negentig van de vorige eeuw in de VS opgekomen muziekstijl; eig. blanke muziek (invloeden van Chopin en Johann Straus Rahv, Philip

Rahv, Philip (1908-1973) Amerikaans criticus en uitgever van Russische afkomst; oprichter van het literaire blad Partisan Review (1933). Houdt zich Raickovic, Stevan

Raickovic, Stevan (geb. 1928) Servisch dichter. Hij publiceerde de dichtbundels 'Kindertijd' (1950), 'Het lied van de stilte' (1952), 'De ballade van Raimon de Miraval

Raimon de Miraval Middeleeuws Provençaals troubadour uit het einde der 12e en het begin der 13e eeuw, gunsteling van Raimond VI van Toulou

Raimond van Agiles

Raimond van Agiles (Raimond van Aguilers) Middeleeuws Frans (Latijns) kroniekschrijver, kanunnik van Puy. Hij begeleidde Raimond van St.-Gi

Raimondi, Marcantonio

Raimondi, Marcantonio (1480-ca. 1534) Italiaans graveur, werkzaam te Rome en Bologna. Graveerde vooral naar Rafaël en diens leerlingen. 'Lucretia', Raimondi, Ruggero

Raimondi, Ruggero (geb. 1941) Italiaans operazanger (bas). R. ging op aanraden van de dirigent Francesco Molinari Pradelli (geb. 1911) studeren Rainaldi, Carlo

Rainaldi, Carlo (1611-1691) Italiaans barokarchitect, voornamelijk werkzaam te Rome. Werkte aan de S. Agnese in Agone, samen met zijn vader Girolamo Rainer, Arnulf

Rainer, Arnulf (geb. 1929) Oostenrijks schilder. Schilderde aanvankelijk neorealistisch, bekend om zijn 'Übermalungen' (1954-1965), overgeschilde

Rainey, Ma

Rainey, Ma (eig. Gertrude Prudgett; 'Mother of the blues'; 1886-1939) Amerikaans blues- en jazz-zangeres. Zong aanvankelijk in cabarets en, na haar Raine, Craig Anthony

Raine, Craig Anthony (geb. 1944) Brits dichter en literair criticus, een van de belangrijkste exponenten van de jongste Engelse poëzie. Raine studeerde Raine, Kathleen Jessie

Raine, Kathleen Jessie (geb.1908) Engels dichteres. Zij studeerde biologie te Cambridge en doceerde na WO II te Londen aan het Morley College.

Raleigh, Walter Alexander

Raleigh, Walter Alexander (1861-1922) Engels letterkundige en schrijver. Hij studeerde te Londen, Edinburgh en Cambridge en doceerde Engels Rama Rao, Nandamuri Tarak

Rama Rao, Nandamuri Tarak (1923-1996) Indiaas filmster en politicus. Rama Rao was een van India's grote filmidolen. Hij maakte meer dan driehonder

Ramayana

Ramayana (Sanskriet: lotgevallen van Rama) Het Ramayana-epos is een Oud Indiaas epos over koning Rama, toegeschreven aan Valmiki. Daarnaast Rambert, Marie

Rambert, Marie (eig. Miriam Ramberg; geboren te Warschau 20-2-1888 - overleden te Londen 12-6-1982) Pools-Brits balletdanseres en -pedagoge. Ramblers, The

Ramblers, The Nederlands jazz/dansorkest; huisorkest van de omroepvereniging VARA. Opgericht 1 september 1926. Stond tot aan de opheffing (Rameau, Jean Philippe

Rameau, Jean Philippe (1683-1764) Frans componist, organist en theoreticus. Vooral zijn instrumentale werken (klavecimbel- en kamermuziek) Ramin, Günther Werner Hans

Ramin, Günther Werner Hans (1898-1956) Duits organist, koordirigent en componist. R. studeerde aan de Thomasschule te Leipzig. In 1918 werd Ramler, Karl Wilhelm

Ramler, Karl Wilhelm (1725-1798) Duits schrijver. R. studeerde theologie, medicijnen en filologie in Halle en Berlijn. Aanvankelijk was hij huisleraar, Ramones

Ramones Toonaangevende Amerikaanse punkgroep, die bekendheid verwierf met zeer snelle en nihilistisch getinte rock 'n' roll. Eerste drie albums, Ramos, Graciliano

Ramos, Graciliano (1892-1953) Braziliaans schrijver. De belangrijkste vertegenwoordiger van de 'roman van het noordoosten', die in de jaren dertig Rampal, Jean Pierre Louis

Rampal, Jean Pierre Louis (geb. 1922) Frans fluitist. Rampal was aanvankelijk leerling van zijn vader, de fluitist Joseph Rampal. Hij studeerde ec

rampenfilm

rampenfilm In de jaren zeventig opgekomen filmgenre, waarin rampen dreigen of plaatsvinden. Door nieuwe geluidseffecten wordt de toeschouwer Rampling, Charlotte

Rampling, Charlotte (geb. 1946) Brits actrice met mysterieuze uitstraling. Werd vooral bekend door haar rol in de controversiële film 'The nightporter' Ramsay, Allan

Ramsay, Allan (1686-1758) Schots dichter en uitgever; vader van de gelijknamige schilder. Richtte de eerste Britse uitleenbibliotheek op (1726), alsmede Ramseyer, André

Ramseyer, André (geb. 1914) Zwitsers beeldhouwer, leerling van Zadkine. Begonnen in traditionele, licht expressionistische stijl, ging hij vrij plotseling ramsj

ramsj (Handel in) opgekochte boeken (restanten).

Ramuz, Charles-Ferdinand

Ramuz, Charles-Ferdinand (1878-1947) Zwitsers Franstalig schrijver. Na een verblijf in Parijs, waar hij zijn eerste romans schreef, o.a. 'Aline' (1905) Randolph, Thomas

Randolph, Thomas (1605-1635) Engels dichter en toneelschrijver; protégé van Ben Jonson. Debuteerde reeds als student te Cambridge met gedichten Randwijk, Hendrik Mattheus van

Randwijk, Hendrik Mattheus van (1909-1966) Nederlands dichter, hoofd van een Amsterdamse lagere school. Debuteerde in protestantse tijdschrift Raney, James Elbert (Jimmy)

Raney, James Elbert (Jimmy) (1927-1995) Amerikaans jazzgitarist. Raney werkte in de jaren veertig en vijftig achtereenvolgens met Woody Herman, Ranjina, Dinko

Ranjina, Dinko (1536-1607) Kroatisch dichter. Schreef in het Italiaans en het Kroatisch. Deze laatste gedichten werden verzameld in 'Verschillende Ransom, John Crowe

Ransom, John Crowe (1888-1974) Amerikaans letterkundige en dichter. Hij studeerde o.a. aan de Vanderbilt University, waar hij later van 1924-37 Rapin, Nicolas

Rapin, Nicolas (ca. 1535-1608) Frans dichter en jurist, was een man van gematigde opvattingen en zodoende zowel tegenstander van de Reformatie Rapin, René

Rapin, René (1621-1687) Frans (Neolatijns) dichter en literair criticus, vooral bekend door zijn 'Hortorum libri IV' (1665), een didactisch-episch gedicht RAPP

RAPP (Russische Associatie van Proletarische Schrijvers) Van 1928 tot 1932 de belangrijkste literaire organisatie in Rusland, beïnvloed door de ide

rapsoden

rapsoden (Gr.: rhaptoo = aan elkaar rijgen) Rondtrekkende volkszangers in de Griekse Oudheid, die bij feestelijke gelegenheden epische zangen voordroegen. rapsodie (lit.)

rapsodie (lit.) Dichterlijk mengelwerk. In de Griekse Oudheid de naam voor gedeelten van grotere epische dichtwerken, die door de rapsoden werden rapsodie (muz.)

rapsodie (muz.) Benaming voor een instrumentale compositie zonder vaste vorm en soms potpourri-achtig van karakter, waarvan de naam misschien Raquel

Raquel Een uit Toledo afkomstige Spaanse van joodse afkomst, op wie Alfonso VIII van Castilië (1154-1214) verliefd werd. Deze liefdesgeschiedenis rarekiek

rarekiek Kijkkast met kijkgaten waardoor men naar een voorstelling (bijv. een veldslag) kon kijken, waaraan d.m.v. spiegels en vergrootglazen een perspectivische Raskin, Brigitte

Raskin, Brigitte (geb. 1947 te Aarschot) Belgisch (Vlaams) schrijfster, historica en journaliste. Pas op late leeftijd maakt Raskin haar intrede in de literatuur Rasmussen, Halfdan Wedel

Rasmussen, Halfdan Wedel (geb. 1915) Deens dichter. Hij was afkomstig uit een arbeidersgezin en leidde zelf als arbeider een moeilijk bestaan. Rastrelli, Bartolomeo Francesco

Rastrelli, Bartolomeo Francesco (ca. 1700-1771) Italiaans barokarchitect, zoon van de beeldhouwer Bartolomeo Carlo Rastrelli (1675-1744), die Ratherius van Luik

Ratherius van Luik (Ratherius van Verona; ca. 890-974) Italiaans (Latijns) theoloog en schrijver, was een begaafd, veelbelezen man, maar daarnaast rattenvangersage

rattenvangersage Een Duitse middeleeuwse sage die verhaalt hoe in het jaar 1248 in het dorpje Hameln een knappe jongeling met zijn fluitspel ruim Rattigan, Terence Mervyn

Rattigan, Terence Mervyn (1911-1977) Engels toneelschrijver. Maakte naam met lichte komedies, waarvan 'French without tears' (1936) en 'While Rattle, Simon

Rattle, Simon (geb. 1955) Engels dirigent. Rattle studeerde, alvorens zich aan het dirigeren te wijden, piano en slagwerk; hij was als slagwerker verbonden Rauch, Christian Daniel

Rauch, Christian Daniel (1777-1857) Duits beeldhouwer. In Rome (1804-15) beïnvloed o.a. door Canova. Maakte o.a. het grafmonument voor koningin

Rauschenberg, Robert

Rauschenberg, Robert (Milton Rausenberg; geb. 1925) Amerikaans beeldend kunstenaar; vormt de verbinding tussen het abstract expressionisme Ravaisson-Mollien, Jean Gaspard Félix

Ravaisson-Mollien, Jean Gaspard Félix (1813-1900) Frans filosoof en kunsthistoricus. Leerling van Schelling en Victor Cousin. Zijn belangrijkste Raveel, Roger

Raveel, Roger (geb. 1921) Belgisch schilder en graficus. Centraal thema in zijn werk is het verschil tussen werkelijkheid en illusie. Integreerde ook ravelijn

ravelijn In de vestingbouw een in de gracht, voor de courtine gelegen verdedigingswerk, al dan niet omringd door een muur.

Ravelli, Willem

Ravelli, Willem (1892-1980) Nederlands zanger (bariton). Ravelli studeerde bij Cornelie van Zanten en was eerst werkzaam als operazanger. Later Ravel, Maurice

Ravel, Maurice (1875-1937) Frans componist van Baskisch-Zwitserse afkomst. Ofschoon Ravel vaak in één adem wordt genoemd met Debussy, is Ravesteijn, Sybold van

Ravesteijn, Sybold van (1889-1983) Nederlands architect. Bouwde tal van stations voor de Nederlandse Spoorwegen, o.a. te 's-Hertogenbosch, Nijm

Ravesteyn, Jan Anthonisz. van

Ravesteyn, Jan Anthonisz. van (ca. 1570-1657) Nederlands schilder, sterk beïnvloed door en waarschijnlijk leerling van Michiel van Miereveld. Rawie, Jean Pierre

Rawie, Jean Pierre (geb. 1951 te Den Haag) Nederlands dichter in wiens oeuvre een voorliefde te bespeuren is voor traditionele versvormen en een Rawlings, Marjorie Kinnan

Rawlings, Marjorie Kinnan (1896-1953) Amerikaans romanschrijfster. Vestigde zich in Florida, dat centraal staat in al haar werk. Ze is een vooraan

Rawsthorne, Alan

Rawsthorne, Alan (1905-1971) Engels componist. R. studeerde te Manchester en Berlijn, gaf korte tijd les te Dartington Hall, maar wijdde zich vanaf Raxach, Enrique

Raxach, Enrique (geb. 1932) Spaans-Nederlands componist, verwierf in 1977 de compositieprijs van de stad Barcelona. Werk o.a. 'Equinoxial' (1968), Raynal, Paul

Raynal, Paul (1885-1971) Frans toneelschrijver, maakte naam door een aantal in de jaren twintig en dertig geschreven stukken in neoclassicistische rayonisme

rayonisme (Fr.: rayonner = stralen) Beweging in de beeldende kunst (1911-14), ontwikkeld door Michael Larionov en zijn vrouw Natalija Gontsjarova. Raysse, Martial

Raysse, Martial (geb. 1936) Frans beeldend kunstenaar, medeoprichter van de groep Nouveaux Réalistes (1960). Vervaardigde assemblages met ge

Ray, Johnnie

Ray, Johnnie (eig. John Alvin Ray; 1927-1990) Amerikaans zanger. Tussen 1951 en 1956 had Ray enorm succes met hits als 'Cry', 'The little white Ray, Man

Ray, Man (1890-1976) Amerikaans beeldend kunstenaar en fotograaf, pionier van het dadaïsme in de VS. Hij werkte lange tijd in Parijs, en maakte Ray, Nicholas

Ray, Nicholas (eig. Raymond Nicholas Kienzle; 1911-1979) Amerikaans filmregisseur. Studeerde eerst architectuur bij Frank Lloyd Wright, werd daarna Ray, Satyajit

Ray, Satyajit (1921-1992) Indiaas filmregisseur. Ray maakte naam met zijn Apu-trilogie, bestaande uit 'Pather Panchali' (1955), 'Aparajito' (1957) Razón feita de amor

Razón feita de amor Een anoniem Spaans gedicht uit het begin van de 13e eeuw, het oudst bekende voorbeeld van Castiliaanse poëzie. Het handschrift, reactie (lit.)

reactie (lit.) Algemene benaming voor een literaire stroming die zich afzet tegen de tradities van een vorige literaire generatie of stroming, die doorgaans reader

reader (Eng.) Bundel artikelen, bloemlezing (voor studenten).

reading (lit.)

reading (lit.) (Eng.: het lezen; eig. play-reading) Het door een toneelgezelschap gezamenlijk hardop lezen van een op het repertoire te nemen toneelstuk, ready made

ready made Term in de beeldende kunst, geïntroduceerd (1915) door Marcel Duchamp. Van toepassing op alledaagse voorwerpen die, ontdaan van Read, Herbert Edward

Read, Herbert Edward (1893-1968) Brits kunsthistoricus en schrijver; studeerde in Leeds. Van 1922-33 assistent-conservator van het Victoria and Reael, Laurens Laurensz.

Reael, Laurens Laurensz. (1583-1637) Nederlands dichter en overheidsfunctionaris, zoon van de rederijker Laurens Jacobsz. R. (1536-1601) en zwage

Reagan, Ronald Wilson

Reagan, Ronald Wilson (geb. 1911) Amerikaans acteur en politicus, veertigste president van de VS. Reagan was sportverslaggever bij de radio (1

realisme (kunst/lit.)

realisme (kunst/lit.) De term realisme is afkomstig uit de filosofie en werd vandaar de gangbare aanduiding voor die kunstwerken waarbij het streven Rea, Chris

Rea, Chris (geb. 1951) Engelse zanger, blinkt uit in stevige rock en slepende ballads. Scoorde met zijn eerste single 'Fool if you think it's over' (1978) Rebora, Clemente

Rebora, Clemente (1885-1957) Italiaans dichter. Debuteerde met de bundel 'Frammenti lirici' (1913). Oorlogservaringen en de politieke en culturele Reccared

Reccared Naam van twee Visigotische koningen: Reccared I (reg. 586-601) ging in 587 van het arianisme over naar de r.-k. Kerk en bevorderde daarna recensie

recensie (Lat.: (re)censeo = schatten, beoordelen) Bespreking van een boek of kunstwerk. Kritische beschouwing van een literair werk, radio- of tv-receptie (lit.)

receptie (lit.) (Lat.: receptio = het ontvangen) Bejegening bij kennisneming; onthaal. Wetenschappelijke term voor `iedere directe of indirecte reactie receptie-esthetica

receptie-esthetica of receptiestudie Tak van de literatuurwetenschap die zich bezighoudt met de relatie tussen de lezer en de tekst: lezen en interpreteren

recital

recital Het Engelse woord dat doorgaans gebruikt word om aan te geven dat een muziekuitvoering door één (piano, gitaar) of twee kunstenaars zal worden recitatief

recitatief (It.: recitare = vertellen) Het voordragen van een tekst in opera, oratorium, cantate of passie, waarbij het ritme der gesproken taal zoveel mogelijk recitatio

recitatio Het lezen van een toneelstuk (leesdrama), bijv. de tragedies van Seneca, in een klein gezelschap.

rectie

rectie (regeren) Evenals congruentie een aspect van de syntactische controle op de woordvorm, namelijk de eis dat woord B, als het in een syntactische Red Hot Chili Peppers

Red Hot Chili Peppers (Los Angeles, 1983) Amerikaanse rockband. Funkmetal-crossoverband die grote bekendheid kreeg door bij concerten slechts

Red Onion Jazz Babies

Red Onion Jazz Babies Cabaretgroep uit New Orleans, waar in het begin van de 20e eeuw o.a. Louis Armstrong en zijn vrouw Lilian Hardin enige redactie

redactie Het verzorgen (als verzamelaar, bewerker of artikelenschrijver) van kopij.

Réda, Jacques

Réda, Jacques (geb. 1929) Frans dichter. Zijn werk wordt gekenmerkt door een gevoelig beeldgebruik en een eigen toon. Thema's voor zijn poëzie Reda, Siegfried

Reda, Siegfried (1916-1968) Duits organist en componist. R. studeerde kerkmuziek bij Pepping en Distler en was werkzaam als organist te Bochum

Redding, Otis

Redding, Otis (1941-1967) Amerikaans soulzanger, algemeen beschouwd als een van de grootste en veel te vroeg gestorven talenten die het genre voortbracht. Redeker, Hans

Redeker, Hans (eig. Johannes Eilco R.; geb. 1918) Nederlands dichter en essayist, kunsthistoricus en filosoof, docent wijsbegeerte. Was van 1946-Redel, Kurt

Redel, Kurt (geb. 1918) Duits fluitist en dirigent. R. studeerde eerst viool, maar voltooide tussen 1936-38 zijn studie voor fluit en directie. In 1941 redenaar

redenaar Iemand die een rede uitspreekt; (begaafd) spreker.

Rederijkers

Rederijkers (Fr.: rhétoriqueurs) Leden van Rederijkerskamers, die in de 15e eeuw in de Zuidelijke Nederlanden en later ook in de Noordelijke Nederlanden Rederijkersblazoen

Rederijkersblazoen Een in navolging van de adel door de Rederijkerskamers gevoerd wapenschild of blazoen, veelal voorzien van een lelie, egelantier, Rederijkerskamer

Rederijkerskamer Vereniging van (dilettantische) letterkundigen (eind Middeleeuwen).

redetwist

redetwist Woordentwist, dispuut.

Redford, (Charles) Robert

Redford, (Charles) Robert (geb. 1937) Amerikaans filmacteur en -regisseur. Speelde o.a. in 'The chase' (1966), 'Butch Cassidy and the Sundance Kid

Redgrave, Michael Scudamore

Redgrave, Michael Scudamore (1908-1985) Engels toneel- en filmspeler. Hij was eerst drie jaar onderwijzer, maar ging dan naar het toneel. In 1934 Redgrave, Vanessa

Redgrave, Vanessa (geb. 1937) Brits actrice, dochter van acteur Michael Redgrave. Verwierf zich eerst grote naam op het toneel, speelt vanaf 1966 redigeren

redigeren De redactie voeren van; een tekst opstellen; (beter) schriftelijk formuleren.

Redman, Donald Matthew (Don)

Redman, Donald Matthew (Don) (1900-1964) Amerikaans jazzsaxofonist, componist en bandleider. Speelde en arrangeerde voor de band van Fletcher Redol Alves, António

Redol Alves, António (geb. 1911) Portugees romanschrijver. Financieel moeilijke omstandigheden brachten hem ertoe op zestienjarige leeftijd naar redondilla

redondilla Een Spaanse dichtvorm, misschien van Portugese origine. De redondilla bestaat uit vier achtlettergrepige dichtregels en heeft het rijmschema Redon, Bertrand-Jean (Odilon)

Redon, Bertrand-Jean (Odilon) (1840-1916) Frans schilder en graficus. Werd vooral gegrepen door het onzichtbare en het bovennatuurlijke. Kenmerkend Redouté, Petrus (Pierre) Joseph

Redouté, Petrus (Pierre) Joseph (bijgenaamd: Le Raphael des fleurs; 1759-1840) Zuid-Nederlands bloemenschilder, tekenaar en lithograaf. Was reductie (taalw)

reductie (taalw) Afslijting, vooral fonologisch en morfologisch. Onder de term 'reductievocaal' verstaat men gewoonlijk een tot stomme e (sjwa) verzwakte redundantie

redundantie (coderedundantie) Mate waarin een gecodeerd gegeven meer ruimte inneemt dan op grond van de informatie-inhoud nodig zou zijn. Redundantie reduplicatie

reduplicatie Morfologisch verschijnsel waarbij een gedeelte (partiële reduplicatie) of het geheel van de wortel wordt herhaald in hetzelfde woord. Het Reed, Dean

Reed, Dean (Geboortejaar onbekend-1986) Amerikaans zanger. Trad op tal van concerten en festivals in verschillende communistische landen op en Reed, Lou

Reed, Lou (eig. Louis Firbank; geb. 1943) Amerikaans popzanger, gitarist en songschrijver. Speelde van 1966-70 in de mede door Andy Warhol gelanceerde Reed, Oliver

Reed, Oliver (geb. 1938) Engels acteur, neef van Carol Reed. Na verbonden te zijn geweest aan de tv, begon hij een filmloopbaan, die hem in de jaren Reed, Sir Carol

Reed, Sir Carol (1906-1976) Brits filmregisseur, was daarvoor acteur en theaterproducent. Maakte klassieke films als 'Odd man out' (1947) en 'The Rees, Lou van

Rees, Lou van (1916-1993) Nederlands impresario. Van Rees speelde in de jaren veertig als trompettist in de Haagse band de Swing Papa's en in het Rees, Otto van

Rees, Otto van (1884-1957) Nederlands schilder, leerling van Toorop en aan de École Humbert te Parijs (1904-05). Had in het begin van deze eeuw Reeves, Keanu

Reeves, Keanu (geb. 1965) Amerikaans filmacteur. In Beiroet geboren zoon van Engelse moeder en Amerikaanse vader (van Chinees- Hawaiiaanse referein

referein (Lat.: refringere = verbreken) Strofisch gedicht met telkens herhaalde slotregel; keerdicht. Een favoriete Rederijkersvorm, die in de 14e eeuw

referentiële tekst

referentiële tekst Een tekst die rechtstreeks verwijst naar een context die de ontvanger bekend is, kortom een `zakelijke' tekst. Voorbeelden: kranteartikel, Reflex (ballet)

Reflex (ballet) De dansgroep Reflex werd in 1985 door Yoka van Brummelen in Groningen gesticht als opvolger van De Noordnederlandse Dansgroep. refrein

refrein In de literatuur de benaming voor de ongewijzigde slotregels van een strofe. In de vocale muziek is het refrein een enkele malen onveranderd regel

regel Horizontale rij woorden in een geschrift.

regels

regels 1. Gewoonten of voorschriften met betrekking tot gedrag. Iemand behoort zich aan de regels te houden. 2. Sleutelbegrip in de moderne linguïsti

Régence

Régence Stijlperiode in de Franse kunst, die de overgang vormt van de zware Lodewijk XIV naar de luchtiger, speelse Lodewijk XV-stijl. Genoemd Regency

Regency Periode in de Engelse kunst, genoemd naar het regentschap (1811-20) van de latere George IV voor zijn vader George III. Komt overeen regentenstuk

regentenstuk Groepsportret, waarop regenten en regentessen van een liefdadigheidsinstelling (gasthuis, weeshuis of hofje) zijn afgebeeld. Typisch Reger, Max

Reger, Max (1873-1916) Duits componist, pianist en dirigent. Vestigde zich na zijn studie in München (1901), was er leraar aan de Akademie der Tonkunst, reggae

reggae Muzieksoort afkomstig uit Jamaïca en ontstaan uit een mengeling van ska en rocksteady (stijlen die op hun beurt weer wortelen in Jamaïcaanse Regnard, Jean-François

Regnard, Jean-François (1655-1709) Frans blijspeldichter, leidde in zijn jeugd een avontuurlijk leven en bracht drie jaar in slavernij in Algiers door. Regnart, Jakob

Regnart, Jakob (ca. 1540-1599) Franco-Vlaams componist en zanger. Werd in 1557 koorknaap in de hofkapel te Praag, daarna was hij van 1582-96 Régnier, Henri-François-Joseph de

Régnier, Henri-François-Joseph de (1864-1936) Frans schrijver. In zijn eerste verzen was R. een volgeling van de Parnassiens ('Lendemains', 1885; Regteren Altena, Maarten van

Regteren Altena, Maarten van (geb. 1943) Nederlands jazzbassist. Speelde met Theo Loevendie, Willem Breuker en Misha Mengelberg. Maakte Regteren Altena, Maria Engelina van

Regteren Altena, Maria Engelina van (1868-1958) Nederlands schilderes, een der 'Amsterdamse Joffers'. Bekend door haar fijnzinnige stillevens rei

rei 1 Lyrisch gedicht, veelal in strofenvorm, dat aan het einde van een akte van een volgens de klassieke tragedie opgebouwd treurspel een emotionele Reichardt, Johann Friedrich

Reichardt, Johann Friedrich (1752-1814) Duits componist en muziekhistoricus. R. studeerde eerst in de omgeving van zijn geboorteplaats Koningsbergen

Reicha, Anton Josef

Reicha, Anton Josef (1770-1836) Frans-Tsjechisch componist en muziektheoreticus. Reicha studeerde bij zijn oom Joseph Reicha (1746-95) en vo

Reichel, Hans

Reichel, Hans (ca. 1570-1642) Duits beeldhouwer en architect, omstreeks 1588 leerling en assistent van Giambologna in Florence, vanwaar hij het Reichenbach, François

Reichenbach, François (geb. 1922) Frans regisseur. In het kader van de cinéma-vérité maakte hij enige onthutsende films over de VS: 'Les marines' Reichling, Anton Joannes Bernardus Nicolaas

Reichling, Anton Joannes Bernardus Nicolaas (1898-1986) Nederlands taalgeleerde, hoogleraar aan de universiteit van Amsterdam (1951-69). Reich, Stephen (Steve)

Reich, Stephen (Steve) (geb. 1936) Amerikaans componist, studeerde aan de Juilliard School of Music in New York, daarna bij Berio en Milhaud. Reid, Thomas Mayne

Reid, Thomas Mayne (1818-1883) Iers romanschrijver. Hij woonde van 1840-50 en van 1867-70 in de VS, dat hij in alle richtingen doorkruiste. Van Reijseger, Ernst

Reijseger, Ernst (Naarden, 13 november 1954) Nederlands cellist. Reijseger volgde lessen bij Anner Bijlsma, maar is overigens grotendeels autodidact. Reimann, Aribert

Reimann, Aribert (geb. 1936) Duits componist en pianist, zoon van de kerkmusicus Wolfgang Reimann (1887-1971). Reimann studeerde aan de B

Reinders, P.M.

Reinders, P.M. (1926-1993) Nederlands letterkundige. Meijer studeerde Nederlandse taal- en letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam. Na 20 Reinecke, Carl Heinrich Carsten

Reinecke, Carl Heinrich Carsten (1824-1910) Duits pianist, componist en dirigent. R. werd opgeleid door zijn vader, de muziekpedagoog Johann Reiner, Fritz

Reiner, Fritz (1888-1963) Hongaars-Amerikaanse dirigent. Hij studeerde bij o.a. Bartók aan de Liszt Akademie te Boedapest. Werkte na zijn debuu

Reiner, Imre

Reiner, Imre (geb. 1900)Zwitsers schilder en graficus van Hongaarse afkomst, kwam na een opleiding tot beeldhouwer in Hongarije bij de graficus Reinhardt, Adolf Frederick (Ad)

Reinhardt, Adolf Frederick (Ad) (1913-1967) Amerikaans schilder. Werkte aanvankelijk in abstract- geometrische stijl. Zette zich in de jaren vijftig Reinhardt, Jean Baptiste (Django)

Reinhardt, Jean Baptiste (Django) (1910-1953) Belgisch jazzgitarist. Ontwikkelde wegens het ontbreken van twee vingers aan zijn linkerhand, een Reinhardt, Max

Reinhardt, Max (1873-1943) Oostenrijks toneelspeler en regisseur. Reinhardt heeft met zijn producties grote invloed gehad op het Europese en Amerikaanse Reinier

Reinier Tweestammige Germaanse mannennaam afgeleid van 'regin' = raad en 'her' = heer, leger.

Reinier van Hoei

Reinier van Hoei (eind 11e-begin 12e eeuw) Zuid-Nederlands geelgieter, werkzaam te Luik. Zijn enige bekende werk is het doopvont (1107-18), bestemd Reiniger, Lotte

Reiniger, Lotte (1899-1981) Duits animatiefilmster. Maakte films met behulp van uitgeknipte silhouetten. Haar 'Die Abenteuer des Prinzen Achmed' Reinig, Christa

Reinig, Christa (geb. 1926) Duits schrijfster. Zij was voor 1945 fabrieksarbeidster, daarna bloemenbindster in Oost-Berlijn, studeerde kunstgeschiedenis Reinken, Johann Adam

Reinken, Johann Adam (1623-1722) Duits organist en componist, leerling van Hermann Scheidemann te Hamburg, waar hij in 1658 naast Scheidemann

Reinmar von Zweter

Reinmar von Zweter (ook Reinmar der Jüngere; ca. 1200-ca. 1260) Een vermoedelijk Rijnlands dichter uit Zeutern bij Heidelberg. R. ging vroeg (Reinoso, Félix

Reinoso, Félix (1772-1841) Spaans priesterdichter, een der oprichters van de Academia de Letras Humanas te Sevilla (1793), die de neoclassicistische Reinoud (naam)

Reinoud (naam) Tweestammige Germaanse mannennaam afgeleid van 'regin' = raad en 'wald' = heersen.

Reisel, Wanda

Reisel, Wanda (geb. 1955) Nederlands regisseuse en schrijfster. Reisel brak haar studie geschiedenis af en volgde de regieopleiding van de Theaterschool Reisen, Abraham

Reisen, Abraham (1875-1953) Russisch (Jiddisch) schrijver en dichter en een dergenen die ervoor pleitten het Jiddisch als de officiële taal van de reisroman

reisroman (reisverhaal) De reisroman (of memoiresroman) kwam na de Oudheid (Homerus: Odyssee en Vergilius: Aeneïs) en de Middeleeuwen weer reisverslag

reisverslag Reisverslagen vormen een aparte groep binnen de memoires of egotistische literatuur. Herodotus (5e eeuw v.C.) is de beroemde voorganger. Reisz, Karel

Reisz, Karel (geb. 1926) Tsjechisch-Brits filmregisseur, een der oprichters van de Free Cinema, een stroming die zich richtte op kritische documentaires Reitz, Edgar

Reitz, Edgar (geb. 1932) Duits filmregisseur. Reitz studeerde drama en kunstgeschiedenis te München en maakte vanaf 1958 documentaires en korte Reizend Volkstheater

Reizend Volkstheater Een reizend toneelgezelschap voor de provincie Antwerpen, voortgekomen uit de in 1930 door Rik Jacobs opgerichte groep Reizenstein, Frans Theodor

Reizenstein, Frans Theodor (1911-1968) Engels pianist en componist van Duitse afkomst. R. studeerde o.a. bij Hindemith, Vaughn Williams en Solomon

rekwisieten

rekwisieten In de ruimste betekenis verstaat men onder toneelrekwisieten alle voorwerpen die voor een voorstelling benodigd zijn (tafels, tronen, paraplu's, Release

Release Dansterm uit de Graham-danstechniek. Het weer strekken van de rug na een contraction.

reliëf (kunst)

reliëf (kunst) (Lat.: relevare = omhoogheffen) In de beeldende kunst vorm van beeldhouwwerk, waarbij de voorstelling of decoratie met de achtergrond religieus lied

religieus lied Liedvorm waarin de dichter zijn verbondenheid met God bezingt. De psalmen behoren tot de bekendste voorbeelden van deze poëzie. Relkovic, Matija Antun

Relkovic, Matija Antun (1732-1798) Kroatisch dichter. Zijn belangrijkste werk is het didactische gedicht 'De sater of de wilde man' (1762) over de Remarque, Erich Maria

Remarque, Erich Maria (eig. Erich Paul Remark; 1898-1970) Duits-Amerikaans schrijver. Hij bezocht de kweekschool en werd vandaar direct naar Rembrandt

Rembrandt (1606-1669) De belangrijkste Noord-Nederlandse schilder uit de 17e eeuw. Al vroeg maakte hij naam als portretschilder; later droegen Reményik, Sándor

Reményik, Sándor (1890-1941) Hongaars dichter, die onder het pseudoniem Végvári nationalistische gedichten schreef, met name over Transsylva

Remé, Jörg

Remé, Jörg (geb. 1941) Duits schilder en graficus. Realistische onderwerpen in strenge, pastelkleurige composities, waarbij opgeblazen menselijke Remick, Lee

Remick, Lee (1935-1991) Amerikaans actrice. Lee Remick was de dochter van een actrice en trad, na werk als fotomodel en een dansopleiding, al snel Remizov, Aleksej Michajlovitsj

Remizov, Aleksej Michajlovitsj (1877-1957) Russisch schrijver. Zijn boek 'De zon achterna' (1907) toont duidelijk de invloed van Nikolaj Ljeskov. Remmelts, Joan

Remmelts, Joan (1905-1987) Nederlands toneelspeler, vooral bekend geworden als acteur in blijspelen en societystukken. Hij behaalde in 1929 het Remoortel, Edouard van

Remoortel, Edouard van (1926-1977) Belgisch dirigent. Hij studeerde o.a. bij Josef Krips en Gaspar Cassadó en werd in 1952 chef-dirigent van he

Remy, Pierre-Jean

Remy, Pierre-Jean (Jean-Pierre Angrémy; geb. 1937) Franse diplomaat en schrijver die als romancier voor het eerst de aandacht trok met `Le Sac Renaissance

Renaissance De term Renaissance is afkomstig van het Italiaanse 'rinascita' (wedergeboorte), dat al in de 15e eeuw werd gebruikt om er de herleving Renaissance van de 12e eeuw

Renaissance van de 12e eeuw Begin van de zgn. Hoge Middeleeuwen (Hochmittelalter; Volle Middeleeuwen), toen op allerlei gebied zodanige Renaissancedans

Renaissancedans Elegante hof- en stadsdans uit de periode tussen 1450 en 1650 waarbij de dames en heren - om zich te onderscheiden van de boeren Renard, Jean-Claude

Renard, Jean-Claude (geb. 1922) Frans katholiek dichter. In zijn werk, dat bezield wordt door een kosmische en spiritualistische inspiratie, klinkt Renard, Jules

Renard, Jules (1864-1910) Frans schrijver, behoort tot de stroming van het naturalisme. Zijn ongelukkige jeugd inspireerde hem tot zijn meest bekende Renart, Jean

Renart, Jean (ca. 1170-ca. 1250) Frans trouvère, over wiens leven niets bekend is, maar die tot de beste schrijvers van zijn tijd behoorde. Op zijn naam Renaud, Henri

Renaud, Henri (geb. 1925) Frans jazzpianist. In de jaren vijftig leider van eigen groepen te Parijs. Lid van het kwintet van Kenny Clarke (1961). Daarna Renaud, Madeleine

Renaud, Madeleine (1903-1994) Frans actrice. Madeleine Renaud debuteerde in 1921 bij de Comédie Française, waar zij veel grote en zeer uiteenlopende Renault, Mary

Renault, Mary (1905-1983; eig. Mary Challans) Engels romanschrijfster, sinds 1948 woonachtig in Zuid-Afrika. Debuteerde met 'The purposes of love' Renault, Michel

Renault, Michel (1927-1993) Frans balletdanser en choreograaf. Renault werd opgeleid aan het Ballet van de Parijse Opéra, waar hij in 1944 debuteerde Renaut de Montauban

Renaut de Montauban (Les quatre fils Aymon) Uit de 13e eeuw daterende Karelroman, behorend tot de Chansons de Geste, vooral bekend geworden

Rena, Henry (Kid)

Rena, Henry (Kid) (1900-1943) Amerikaans jazztrompettist en bandleider. Verving Louis Armstrong in de band van Kid Ory (1918). Daarna werk

Rendell, Ruth

Rendell, Ruth (geb. 1930) Engels schrijfster van detectiveromans. Zij wordt beschouwd als een der beste hedendaagse vertegenwoordigers van het Reneman, Max

Reneman, Max (1923-1978) Nederlands tandarts en beeldend kunstenaar; studeerde o.a. aan de Rijksacademie voor Beeldende Kunsten te Amsterdam, Renesse, George Gustaaf Frederik van

Renesse, George Gustaaf Frederik van (1909-1994) eig. George Gustaaf Frederik van Renesse Nederlands pianist. Van Renesse studeerde aan Reninca

Reninca (eig. Renée Lauwers; geb. 1923) Belgisch (Vlaams) dichteres en schrijfster, debuteerde in 1945 verrassend met een bundel aforismen ('Zaad Reni, Guido

Reni, Guido (1575-1642) Italiaans schilder, tekenaar en etser. Bewogenheid, harmonie en fraaie lichtwerking zijn kenmerkend voor zijn werk. Schilderde Rennes, Catherina van

Rennes, Catherina van (1858-1940) Nederlands componiste en zangpedagoge. Zij studeerde bij Richard Hol en Johan Messchaert, maar brak een Renn, Ludwig

Renn, Ludwig (eig. Arnold Friedrich Vieth von Golssenau; 1889-1979) Duits schrijver, afkomstig uit een Saksisch adellijk geslacht. Hij was officier Renoir, Auguste

Renoir, Auguste (1841-1919) Frans schilder. Renoir wist een synthese te bereiken tussen het impressionisme en de artistieke traditie van het verleden; Renoir, Jean

Renoir, Jean (1894-1979) Frans filmregisseur, zoon van schilder Auguste Renoir. Raakte gewond in WO I en begon zich tijdens zijn herstel voor film Rens, Lieven Robrecht Ferdinand

Rens, Lieven Robrecht Ferdinand (geb. 1925) Belgisch (Vlaams) dichter en literatuurhistoricus, promoveerde in 1962 in de letteren en wijsbegee

repartie

repartie Rake repliek.

repertoire

repertoire (Fr.) (Lijst van) de ingestudeerde stukken.

repertoirestuk

repertoirestuk Een in de uitvoerende kunst (muziek, theater) gebruikte benaming voor een stuk dat (internationaal) regelmatig gespeeld wordt. Globaal repertorium

repertorium 1 Register, index. 2 Beknopt, praktisch naslagwerk van een vakgebied.

Repertory Theatre

Repertory Theatre Engelse benaming voor een schouwburg waarin een afwisselend repertoire wordt gespeeld, in tegenstelling tot theaters waar weken, repetitie (kunst)

repetitie (kunst) 1 Instudering. 2 Proefuitvoering; generale repetitie: laatste repetitie voor de (première-)uitvoering.

Repin, Ilja Jefimovitsj

Repin, Ilja Jefimovitsj (ook: Rjepin; 1844-1930) Russisch schilder van historische taferelen, o.a. 'Ivan de Verschrikkelijke bij het lijk van zijn zoon' repliek

repliek Weerwoord, (raak) antwoord. Wat een acteur antwoordt wanneer de speler die vóór hem aan het woord was, is uitgesproken.

reportageroman

reportageroman Vorm van geëngageerde literatuur. De schrijver stelt op grond van eigen waarneming en documentatie zijn verslag samen. Er is weliswaar repoussoir

repoussoir Een in de voorgrond geschilderd voorwerp, waardoor het overige meer terugwijkt en diepte krijgt, bijv. bomen links en rechts van het tafereel.

reprise

reprise (Fr.) Herhaling; heropvoering.

requiemmis

requiemmis Mis voor de zielerust van een overledene vlak voor zijn begrafenis, genoemd naar de aanhef van de Introïtus 'Requiem aeternam dona Resende, Garcia de

Resende, Garcia de (1470-1536) Portugees dichter, musicus en geschiedschrijver, vooral belangrijk door zijn bloemlezing 'Cancioneiro geral' (1516), Resink, Gerard Johannes

Resink, Gerard Johannes (1911-1952) Nederlands-Indonesisch dichter, studeerde rechten te Batavia, werd in 1947 hoogleraar aan de universiteit Resnais, Alain

Resnais, Alain (geb. 1922) Frans filmregisseur. Kreeg na WO II bekendheid met aantal documentaires, waaronder 'Van Gogh' (1948), 'Guernica' (1950) Resnick, Milton

Resnick, Milton (geb. 1917) Amerikaans schilder van Russische afkomst, studeerde aan het Pratt Institute (1934-35) en de American Artists School Respighi, Ottorino

Respighi, Ottorino (1879-1936) Italiaans componist Respighi studeerde viool, altviool en compositie te Bologna, daarna nog bij Rimski-Korsakov responsorium

responsorium (ook responsoriale zang) In de liturgie een bijzondere wijze van psalmzingen, waarbij de solist de psalmverzen zingt en het koor na één restauratie en conservatie van kunstwerken

restauratie en conservatie van kunstwerken Restauratie wil zeggen het proberen te herstellen van kunstwerken op een zo verantwoord mogelijke Restif de la Bretonne, Nicolas-Anne-Edmé

Restif de la Bretonne, Nicolas-Anne-Edmé (1734-1806) Frans schrijver, die meer dan tweehonderd werken heeft geschreven. 'La vie de mon père' Restoration comedies

Restoration comedies Na de Restauratie van het koningschap (1660) bloeide het toneelleven in Engeland weer op. De voornaamste impuls hiertoe

Restoration-literatuur

Restoration-literatuur De literatuur in Engeland van 1660-1700, uit de periode na de Restauratie van het koningschap. Alle puriteinse normen werden Reszke, Jean de

Reszke, Jean de (eig. Jan Mieczyslaw Reszke of Giovanni di Reschi; 1850-1925) Pools operazanger. R. debuteerde aanvankelijk onder de naam Giovanni retabel

retabel Achterstuk of achtertafel van een altaar, veelal gedecoreerd met beeldhouwwerk of schilderingen.

Retèl, Jan

Retèl, Jan (eig. Johannes Marinus Gijsbertus Retèl; 1918-1984) Nederlands toneelspeler en regisseur, sedert 1960 getrouwd met actrice Sigrid Koetse Rethel, Alfred

Rethel, Alfred (1816-1859) Duits schilder en illustrator, leerling van Wilhelm von Schadow in Düsseldorf en werkzaam te Frankfurt (1836-47). Zijn retorenschool

retorenschool Speciaal op het onderwijs in de retorica gerichte scholen uit de Griekse en Romeinse Oudheid. Meestal vormden zij de afsluiting van retorica

retorica (Gr.: rhetorike technè) of redekunst De letterlijke betekenis van retorica is redekunst, de vaardigheid om zich bij het spreken in het openbaa

retoriek

retoriek In de klassieke Oudheid de leer der welsprekendheid (retorica), maar tegenwoordig algemeen de term voor onnodig gezwollen taalgebruik, retouche

retouche Opwerking of bijschildering van een schilderij, ets of tekening. In de fotografie vooral gebruikt voor het wegwerken van vlekjes en verfraaien retrograde (lit.)

retrograde (lit.) Vers dat ook achterstevoren gelezen kan worden.

retrospectief aspect

retrospectief aspect Een actiemoment in een drama dat terugwijst naar een gebeurtenis die eerder in het drama plaatsvond.

Retz, Jean-François Paul de Gondi, kardinaal van

Retz, Jean-François Paul de Gondi, kardinaal van (1613-1679) Frans geestelijke en schrijver, was van adellijke afkomst en reeds jong voorbestemd Reule, Jacques

Reule, Jacques (1879-1954) Nederlands toneelspeler en vele jaren een der bekendste vertolkers van jeune-premierrollen. Hij behaalde in 1907 het Reuling, Josine

Reuling, Josine (1899-1961) Nederlands schrijfster. Een groot deel van haar jeugd bracht zij in Rusland door, maar na WO I keerde zij naar Nederland Reuter, Christian

Reuter, Christian (1656-ca. 1712) Duits schrijver. Reuter studeerde vanaf 1688 eerst theologie, daarna rechten in Leipzig. Hij werd door de universiteit Revell, Villjo Gabriel

Revell, Villjo Gabriel (1910-1964) Fins architect, die enige jaren bij Alvar Aalto heeft gewerkt. Hij ontwikkelde zich tot de meest geprononceerde vertegenwoordiger Reverdy, Pierre

Reverdy, Pierre (1889-1960) Frans dichter, werkte aanvankelijk als corrector op een drukkerij te Parijs, waar hij tevens in artistieke kringen (Picasso, Reve, Gerard

Reve, Gerard (eig. Gerard Kornelis van het Reve; geb. 1923) Nederlands schrijver, broer van Karel van het Reve. Behoort zowel door zijn werk, als Reve, Karel van het

Reve, Karel van het (geb. 1921) Nederlands filoloog en schrijver, broer van Gerard Kornelis van het Reve. Hij studeerde Slavische talen aan de Gemeentelijke revisme

revisme Mengeling van seksuele verlangens en mystiek-religieuze gevoelens; dit alles vol dood en eenzaamheid, archaïsch taalgebruik, humor en ironie: Revius, Jacobus

Revius, Jacobus (oorspr. Iacobus Reefsen; 1586-1658) Nederlands dichter. Studeerde theologie te Leiden, bereisde later Frankrijk en werd er beïnvloed revue

revue (Fr.: revoir = weerzien) Grootscheepse, gevarieerde show met sketches, muziek en dans. De sketches hebben een of twee komieken als middelpunt. Rexroth, Kenneth

Rexroth, Kenneth (1905-1982) Amerikaans dichter, schilder en vertaler. Hij was een der eerste vertegenwoordigers der Beat Generation, tevens een Reyer, Ernest

Reyer, Ernest (Louis Étienne Ernest Rey; 1823-1909) Frans componist en muziekrecensent. Hij kreeg als kind enig muziekonderricht, maar bekwaamde Reyes, Alfonso

Reyes, Alfonso (1889-1959) Mexicaans schrijver. Na zijn rechtenstudie wijdde hij zich aan de studie van de letteren, waarvoor hij in 1914 naar Madrid Reymerswaele, Marinus Claesz. van

Reymerswaele, Marinus Claesz. van (ook: Roemerswaele; ca. 1493-na 1567) Nederlands schilder van religieuze taferelen in de maniëristische stijl Reymont, Wladyslaw Stanislaw

Reymont, Wladyslaw Stanislaw (1868-1925) Pools schrijver, debuteerde als naturalist. Zijn meesterwerk 'Chlopi' (1904-09; Nederlandse vertaling Reyneke van Stuwe, Jeanne Henriëtte Reine

Reyneke van Stuwe, Jeanne Henriëtte Reine (eig. Jeane Henriette Reine van Stüwe; 1874-1951) Nederlands romanschrijfster en dichteres, echtgenote Reynolds, Burt

Reynolds, Burt (geb. 1936) Amerikaans acteur, eerst voor tv, later in films. Succes met zeer mannelijke maar vaak ironische rollen. Films o.a. 'Angel Reynolds, Sir Joshua

Reynolds, Sir Joshua (1723-1792) Engels schilder. In Italië (1750-52) beïnvloed door Michelangelo en het kleurgebruik van de Venetiaanse mees

Reyn, Theo van

Reyn, Theo van (1884-1954) Nederlands beeldhouwer, lithograaf en tekenaar, studeerde aan de Rijksacademie te Amsterdam. Door het behalen van Reys, Maria Everdina (Rita)

Reys, Maria Everdina (Rita) (geb. 1924) Nederlands jazz-zangeres. Werd bekend als zangeres bij het orkest van Piet van Dijk (1947-50), waarin ook Rey, Fernando

Rey, Fernando (1915-1994) Spaans filmacteur. Met zijn zorgvuldig geknipte baardje en zijn aristocratisch uiterlijk was Rey de personificatie van de Reznicek, Emil Nikolaus von

Reznicek, Emil Nikolaus von (1860-1945) Oostenrijks componist, studeerde eerst rechten, daarna muziek, o.a. aan het Leipziger conservatorium bij Rhaw, Georg

Rhaw, Georg (Georg Rhau; 1488-1548) Duits componist en muziektheoreticus. R. studeerde te Erfuhrt en Wittenberg, werd in 1518 cantor aan de

Rheinberger, Joseph Gabriel

Rheinberger, Joseph Gabriel (1839-1901) Liechtensteins componist en muziekpedagoog. Rheinberger studeerde aan de Koninklijke Muziekschool rhetores latini

rhetores latini Groep redenaars in Rome, uit het begin van de 1e eeuw v.C. Ze verzetten zich tegen de Griekse invloed.

Rhode, John

Rhode, John (eig. Cecil John Charles Street; 1884-1964) Engels schrijver van detectiveromans, was lange tijd beroepsofficier (majoor) en begon halverwege Rhyn, Jacques van

Rhyn, Jacques van (geb. 1921) Nederlands beeldhouwer, kreeg les van Charles Eyck, Mari Andriessen en Bronner. Vooral bekend om zijn mooie

Rhys, Jean

Rhys, Jean (1894-1979) Engels schrijfster van romans en verhalen. Leidde in de jaren twintig en dertig een kleurrijk leven in Londen en Parijs en schreef rhythm and blues

rhythm and blues Muzieksoort ontstaan in het begin van de jaren veertig uit de traditionele negerjazz en de blues. Vrijwel direct ontstonden binnen Riabouchinska, Tatiana

Riabouchinska, Tatiana (geboren te Moskou 23-5-1917) Russisch-Amerikaans balletdanseres en pedagoge. Debuteerde op 15-jarige leeftijd te Parijs

Ribalta, Francesco

Ribalta, Francesco (1551/1555-1628) Spaans schilder, waarschijnlijk leerling van Navarrete. Daarnaast vertoont zijn werk invloed van Rafaël en Correggio, Ríbas, Antonio

Ríbas, Antonio (geb. 1935) Spaans filmregisseur, die zich inzette voor de zelfstandigheid van Catalonië. Films o.m. 'Las salvajes en puente' (1967), Ribeiro Ferreira, Tomás António

Ribeiro Ferreira, Tomás António (1831-1901) Portugees dichter. Hij studeerde rechten te Coimbra en koos daarna voor een politieke loopbaan, waarin Ribeiro, Aquilino

Ribeiro, Aquilino (1885-1963) Portugees schrijver. Hij studeerde enige tijd voor priester, maar verliet reeds in 1904 het seminarie en ging in 1906 naar Ribeiro, Bernardim

Ribeiro, Bernardim (1482?-1552?) Portugees dichter van wie niet meer bekend is dan dat hij vermoedelijk van joodse afkomst was en dat hij enige Ribera, José de

Ribera, José de (ook: Jusepe de Ribera; 1591-1652) Spaans barokschilder en graveur, leerling van Francesco Ribalta. In Italië, waar hij lange tijd verbleef ribgewelf

ribgewelf Gewelf waarin ribben de dragende constructie vormen. Zie ook gewelf.

Ribot, Théodule

Ribot, Théodule (1823-1891) Frans schilder, autodidact, medewerker van Blaize. In zijn schilderstijl sterk beïnvloed door de schilders uit de Spaanse Ricci, Marco

Ricci, Marco (1676-1730) Italiaans schilder en etser, leerling van Peruzzini en zijn oom Sebastiano Ricci, met wie hij vaak samenwerkte. Werkte vanaf Ricci, Robert

Ricci, Robert (1905-1988) Franse mode-ontwerper. Ricci volgde opleidingen in handelswetenschappen en in grafische vormgeving. In 1932 richtte Ricci, Ruggiero

Ricci, Ruggiero (geb. 1918) Amerikaans violist. Ricci groeide op in een groot gezin (6 kinderen), waarvan alle leden musicus werden. Van hen brachten Ricci, Sebastiano

Ricci, Sebastiano (1659-1734) Italiaans schilder, leerling van Cervelli. Bekend om zijn religieuze decorschilderingen in de stijl van Veronese en Magnasco, Riccoboni, Luigi Andrea

Riccoboni, Luigi Andrea (1676-1753) Italiaans toneelspeler en theaterdirecteur. Hij maakte naam als jeune premier in Commedia dell'Arte-stukken,

Riccoboni, Marie-Jeanne

Riccoboni, Marie-Jeanne (1714-1792) Frans actrice en schrijfster. Zij had redelijk succes met haar vnl. uit sentimentele romans bestaande werk, dat ricercare

ricercare (Italiaaans: zoeken, opzoeken) Een in de 16e eeuw ontstane polyfone compositievorm als instrumentele versie van het doorgeïmiteerde motet. Rice, Anne

Rice, Anne (geb. 1941) Amerikaanse schrijfster van Iers-katholieke afkomst (haar oorspronkelijke naam is Howard Allen O'Brien), gespecialiseerd Rice, Craig

Rice, Craig (eig. Georgiana Ann Randolph; 1908-1957) Amerikaans schrijfster van detectiveromans en filmscenario's. In veel van haar boeken is het Rice, Elmer

Rice, Elmer (eig. Elmer Reizenstein; 1892-1967) Amerikaans jurist en toneelschrijver. Hij voltooide zijn rechtenstudie cum laude in 1912, maar koos Richafort, Jean

Richafort, Jean (ca. 1480-1547/48) Zuid-Nederlands componist, vermoedelijk een leerling van Josquin des Prés en o.a. werkzaam te Mechelen, Hongarije Richard

Richard Tweestammige Germaanse mannennaam afgeleid van 'rik' = machtig, aanzienlijk en 'hard' = hard, sterk. Naam van enige vorsten.

Richardson, Cecil Antonio (Tony)

Richardson, Cecil Antonio (Tony) (1928-1991) Brits regisseur. Richardson droeg met zijn sociaal bewogen werk bij aan de vernieuwing van de Br

Richardson, Dorothy Miller

Richardson, Dorothy Miller (1873-1957) Engels romanschrijfster. Zij paste nog voor James Joyce en Virginia Woolf consequent de stream of consciousn

Richardson, Henry Handel

Richardson, Henry Handel (eig. Ethel Florence Lindesay Richardson ; 1870-1946) Australisch schrijfster. Auteur van naturalistische romans van wer

Richardson, Henry Hobson

Richardson, Henry Hobson (1838-1886) Amerikaans architect, belangrijk vertegenwoordiger van de Chicago School. Belangrijkste werk: het Marshall Richardson, Ralph

Richardson, Ralph (1902-1983) Engels toneel- en filmspeler. Hij debuteerde in 1921 te Brighton, kwam in 1926 naar Londen en werd in 1930 opgenomen Richardson, Samuel

Richardson, Samuel (1689-1761) Engels romanschrijver, auteur van 'Pamela, or Virtue Rewarded' (4 dln., 1740-41) en 'Clarissa Harlowe' (7 dln., Richards, Ivor Armstrong

Richards, Ivor Armstrong (1893-1979) Brits taalkundige en literair criticus, was van 1922-29 lector te Cambridge en doceerde van 1939-63 aan Harv

Richard, Cliff

Richard, Cliff (eig. Harry Roger Webb; geb. 1940) Brits popzanger. Begon als tegenpool van Elvis Presley met rock 'n' roll-nummers, doch stapte snel Richier, Germaine

Richier, Germaine (1904-1959) Frans beeldhouwster, studeerde aan de academie van Montpellier (1922-24) en bij Bourdelle in Parijs (1925-29). Technisch Richier, Ligier

Richier, Ligier (1500-1566/67) Frans beeldhouwer, die na zijn opleiding in Italië in dienst trad van de hertogen van Lotharingen. R. werkte in een eenvoudige, Richie, Lionel

Richie, Lionel (1950) Amerikaans zanger, als leadzanger van The Commodores de componist en vertolker van veel ballad-nummers, waarmee de groep Richmond, William

Richmond, William (1842-1921) Engels schilder, zoon van de schilder George R. Studeerde aan de Royal Academy Schools en bezocht Italië. Is bekend Richter-Haaser, Hans

Richter-Haaser, Hans (1912-1980) Duits pianist en componist. Kreeg na WO II grote naam als concertpianist, speciaal als Beethoven- en Brahms-

Richter, Franz Xaver

Richter, Franz Xaver (1709-1789) Boheems componist. Richter was eerst in dienst van de abt van Kempten (Beieren) als zanger, violist en dirigent Richter, Gerhard

Richter, Gerhard (geb. 1932) Duits beeldend kunstenaar, afkomstig uit de DDR, sinds 1961 hoogleraar in Düsseldorf. Zijn werk bestaat o.a. uit nageschilderde Richter, Hans Werner

Richter, Hans Werner (1908-1993) Duits schrijver. Als fel anti-nazi week Richter in 1933 uit naar Parijs, maar keerde een jaar later terug naar Berlijn. Richter, Hans (kunst)

Richter, Hans (kunst) (1888-1976) Duits/Amerikaans avant-gardistisch schilder en cineast. Sloot zich in 1916 aan bij de Zwitserse dada-beweging. Richter, Hans (muz.)

Richter, Hans (muz.) (1843-1916) Duits dirigent. Richter was vanaf 1853 koorknaap in de Weense hofkapel, studeerde van 1860-65 aan het Weense

Richter, Karl

Richter, Karl (1926-1981) Duits dirigent, organist en klavecimbelspeler. Richter, die na de Tweede Wereldoorlog studeerde aan het Instituut voor Kerkmuziek Richter, Svatoslav Teofilovitsj

Richter, Svatoslav Teofilovitsj (1915-97) Sovjetrussisch pianist. Richter was eerst koorrepetitor bij de opera van Odessa (1934-37) en ging daarna Richter, Svjatoslav

Richter, Svjatoslav (1915-1997) Russisch pianist. Richter, die in Moskou studeerde bij Heinrich Neuhaus, trad sinds 1942 in de Sovjet-Unie op, werd Rich, Adrienne Cecile

Rich, Adrienne Cecile (geb. 1929) Amerikaans dichteres en schrijfster. Behoort tot de belangrijkste exponenten van de 'confessional school of poetry', Rich, Bernard (Buddy)

Rich, Bernard (Buddy) (1917-1987) Amerikaans jazzmusicus. Buddy Rich maakte zijn theaterdebuut als kind van anderhalf jaar in een vaudeville-Ricketts, Charles

Ricketts, Charles (1866-1931) Engels schilder, opgeleid in Frankrijk. R. behoorde tot de groep der Prerafaëlieten. Richtte samen met zijn vriend Charles Rickey, George Warren

Rickey, George Warren (geb. 1907) Amerikaans beeldend kunstenaar. Aanvankelijk schilder. Maakte sinds 1945 kinetische objecten: constructies Rickman, Thomas

Rickman, Thomas (1776-1841) Engels architect. Zijn grote interesse voor de gotische bouwstijl bracht hem in 1817 tot de publicatie van 'An attempt Ridderbusch, Karl

Ridderbusch, Karl (1932-1997) Duits zanger. De bas Ridderbusch studeerde aan het conservatorium van Essen. Hij maakte vooral furore door zijn ridderromans

ridderromans Ridderroman is de algemene benaming voor de, meestal berijmde, middeleeuwse verhalen die zich afspelen in de ridderwereld en geschreven Ridders van de Ronde Tafel

Ridders van de Ronde Tafel Naam voor de ridders rond koning Arthur uit de Keltische sagencyclus. Ze zaten aan een ronde tafel.

Ridderzaal

Ridderzaal Oorspronkelijk een grote zaal of hal in een kasteel of burcht, waar plechtige bijeenkomsten werden gehouden. De Ridderzaal in Den Haag Ridder, André de

Ridder, André de (1888-1962) Belgisch (Vlaams) schrijver en kunstcriticus. Hij studeerde te Antwerpen, was leraar aan de Rijkshandelshogeschool riddles

riddles Raadsels, met de charms (bezweringsformules) en gnomic verses (spreukgedichten) behorend tot de oudste verzen der Oud-Engelse literatuur. Riddle, Nelson

Riddle, Nelson (1921-1985) Amerikaans componist van filmmuziek en arrangeur voor bigband jazz-orkesten. Hij werkte als arrangeur bij de National Ridinger, Georg

Ridinger, Georg (ook: Georg Riedinger; 1568-1616) Duits architect aan wie een aantal renaissancistische bouwwerken in Mainz, Würzburg en Trier Riedel, Hélène

Riedel, Hélène (1901-1991) Belgisch schilderes. Hélène Riedel werd geboren als Oostenrijkse in een landstreek die later deel ging uitmaken van Tsjechoslovakije. Riefenstahl, Helene Bertha Amalie (Leni)

Riefenstahl, Helene Bertha Amalie (Leni) (geb. 1902) Duits actrice, filmregisseuse en fotografe. Kwam via het ballet bij de film, eerst als actrice. Riegger, Wallingford

Riegger, Wallingford (1885-1961) Amerikaans componist. R. studeerde van 1907-10 te Berlijn (o.a. bij Bruch), was van 1910-13 cellist in de VS en Riemenschneider, Tilman(n)

Riemenschneider, Tilman(n) (ook: Till of Dill; ca. 1460-1531) Duits houtsnijder en beeldhouwer, belangrijk vertegenwoordiger van de late gotiek. Riemersma, Trinus

Riemersma, Trinus (geb. 1938) Nederlands (Fries) schrijver, medewerker taalwetenschappen aan de VU te Amsterdam. Veelzijdig auteur; Gysbert Riemsdijk, Adriaan Willem Gerrit van

Riemsdijk, Adriaan Willem Gerrit van (1878-1930) Nederlands letterkundige, zoon van kunsthistoricus Barthold Willem Floris van R. (1850-1942). Rieth, Benedikt

Rieth, Benedikt (ca. 1454-1534) Duits bouwmeester en belangrijkste ontwerper van laat-gotische netgewelven in de tijd van Dürer. Beroemd om zijn Rieti, Moses ben Isaac da

Rieti, Moses ben Isaac da (1388-1460) Italiaans (Hebreeuws) arts en dichter, afstammeling van een belangrijke bankiersfamilie. Tot 1422 was hij Rietveld, Gerrit Thomas

Rietveld, Gerrit Thomas (1888-1964) Nederlands architect en meubelontwerper. Is van groot belang geweest voor de 20e-eeuwse Nederlandse bouwkuns

Rieu, André Antonie

Rieu, André Antonie (1917-1992) Nederlands dirigent. Rieu studeerde piano aan het conservatorium in Amsterdam en directie bij Willem van Otterloo. rigaudon

rigaudon Uit de 17e eeuw stammende, levendige Provençaalse gezelschapsdans in 4/4 maat. Karakteristiek is de opmaat van een kwart. Toont verwantschap Rigord

Rigord (ca. 1150-ca. 1210) Frans (Latijns) kroniekschrijver, was eerst arts, werd daarna monnik in het klooster van St.-Denis, waar hij tenslotte abt Rigveda

Rigveda Oudindische Vedasamhita, een verzameling van 1028 hymnen (sukta's), prijsliederen tot de goden, kosmogonische hymnen; het oudste document Rihm, Wolfgang

Rihm, Wolfgang (geb. 1952) Duits componist, kreeg vooral bekendheid met zijn Derde symfonie en de kameropera 'Jakob Lenz' (1978). Vooraanstaand Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie

Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie In Den Haag gevestigde rijksinstelling die gegevens verzamelt en vastlegt over Nederlandse alsook Rijksdienst voor de Monumentenzorg

Rijksdienst voor de Monumentenzorg In Zeist gevestigde dienst, die tot taak heeft de Nederlandse monumenten te inventariseren, te beschrijven Rijksmuseum

Rijksmuseum Nederlands grootste museum, gevestigd te Amsterdam. Grondslag voor de kunstcollectie vormde de in 1795 door stadhouder Willem Rijksmuseum Kröller-Müller

Rijksmuseum Kröller-Müller Museum te Otterlo, gelegen in Het Nationaal Park De Hoge Veluwe, gebouwd door Henri van de Velde (1938). Uitgebreid rijm

rijm 1 Herhaling van klank of: de overeenkomst in klank in beklemtoonde (slot)lettergrepen. Doorgaans associeert men rijm met eindrijm, maar in de rijmbijbel

rijmbijbel Middeleeuwse vertaling van de Latijnse bijbeltekst in versvorm en op rijm. De oudste, in Zuid-Duitsland, dateert van ca. 1120.

Rijnders, Gerardjan

Rijnders, Gerardjan (geb. 1949) Nederlands regisseur, toneelleider, toneelschrijver en acteur. Rijnders studeerde rechten en regie in Amsterdam. In Rijnsdorp, Cornelis

Rijnsdorp, Cornelis (geb. 1894) Nederlands schrijver en letterkundige, mede-oprichter van het protestantse literair-culturele tijdschrift Ontmoeting Rijnvos, Richard

Rijnvos, Richard (geb. 1964) Nederlands componist. Studeerde tot 1989 aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag compositie bij Jan van Vl

Rijn, Cor van

Rijn, Cor van (geb. 1929) Nederlands acteur. Hij begon zijn loopbaan als volontair bij de Rotterdamse Comedie en werkte vervolgens o.m. bij Het cabaret Rijssele, Colijn van

Rijssele, Colijn van Een rederijker uit de tweede helft der 15e/begin 16e eeuw, afkomstig uit Brussel en auteur van 'De spiegel der minnen', het oudste Rijswijck, Theodoor van

Rijswijck, Theodoor van (1811-1849) Vlaams letterkundige en romantisch dichter, een der voormannen der Vlaamse Beweging. Rijswijck schreef Rikkokoesji

Rikkokoesji Verzamelnaam voor zes Japanse historische boeken, geschreven tussen 720 en 887 op last van de keizers tijdens de Nara- en Heian-periode. Riley, Bridget

Riley, Bridget (geb. 1931) Brits schilder, vertegenwoordiger van de op art. Haar schilderijen roepen de illusie van beweging of van niet-aanwezige Riley, Terry

Riley, Terry (geb. 1935) Amerikaans componist, studeerde in Berkeley, werkte in 1962-64 in Parijs (ORTF), ontmoette in 1970 Pandit Pran Nath, bij Rilke, Rainer Maria

Rilke, Rainer Maria (1875-1926) Oostenrijks dichter,belangrijk vertegenwoordiger van het Symbolisme. Ontmoette na een moeilijke jeugd in 1895 Rilling, Helmuth

Rilling, Helmuth (geb. 1933) Duits dirigent en muziekpedagoog. Hij studeerde aan de Staatliche Hochschule für Musik te Stuttgart en aan de Accademia Rilski, Maksim

Rilski, Maksim (1895-1964) Oekraïens dichter en vertaler. Vertegenwoordiger van een groep neoclassicisten in Kiev, die zich na de revolutie niet wenste Rimbaud, Arthur

Rimbaud, Arthur (1854-1891) Frans dichter, belangrijk vertegenwoordiger van het Franse symbolisme. Ging 1871 naar Parijs, sloot zich aan bij de rime riche

rime riche (Fr.: rijk rijm, gelijk rijm) Men spreekt van `rime riche' wanneer het rijmwoord in zijn geheel herhaald wordt; soms is de betekenis van beide Rimski-Korsakov, Nikolaj Andrejevitsj

Rimski-Korsakov, Nikolaj Andrejevitsj (1844-1908) Russisch componist. Tijdens zijn opleiding tot zeeofficier studeerde hij piano en cello, hetgeen rimur

rimur IJslandse dichtvorm die zowel elementen van de middeleeuwse ballade bevat (het eindrijm) als van de poëzie der skalden (de alliteratie en de Rinaldi, Antonio

Rinaldi, Antonio (ca. 1709-1794) Italiaans architect, wiens stijl evolueerde van barok naar neoclassicisme. Rinaldi was van 1756-90 hofarchitect van Rinclus

Rinclus Middel-Nederlandse bewerking van het uit het begin van de 13e eeuw stammende Franse moraliserende gedicht 'Miserere', geschreven door Ring, Børge

Ring, Børge (geb. 1921) Deens tekenaar van animatie-films. Börge Ring maakte reeds op veertien jarige leeftijd zijn eerste tekenfilmpje. De in Denemarken Rinke, Klaus

Rinke, Klaus (geb. 1939) Duits beeldend kunstenaar. De thema's water en waterhuishouding keren regelmatig terug in zijn werk. Het verbeelden van Rinsema, Thijs

Rinsema, Thijs (1877-1947) Nederlands schilder, autodidact, schoenmaker te Drachten. Schilderde aanvankelijk naturalistische stillevens. Kwam via Rinser, Luise

Rinser, Luise (geb. 1911) Duits schrijfster. Rinser studeerde psychologie en pedagogie en was van 1935-39 lerares. Haar eerste succesvolle publicatie, Rinuccini, Cino

Rinuccini, Cino (ca. 1350-1417) Italiaans dichter, laatste belangrijke vertegenwoordiger van de zgn. Dolce Stil Novo. Zijn poëzie heeft een enigszins Rioja, Francisco de

Rioja, Francisco de (1583-1659) Spaans dichter, die in dienst was bij Filips IV als kroniekschrijver van Castilië en bibliothecaris. Eerder was hij kanunnik Riopelle, Jean Paul

Riopelle, Jean Paul (geb. 1923) In Frankrijk wonende schilder van Canadese afkomst, maker van action paintings. Karakteristiek zijn vooral zware, ripieno

ripieno Muziekterm om in bepaalde orkestwerken, met name het concerto grosso, het gehele, volle orkest mee aan te duiden, zulks in tegenstelling tot riposte

riposte (Fr.) Raak antwoord.

Risco Agüero, Vicente Martínez

Risco Agüero, Vicente Martínez (1884-1963) Spaans schrijver, geschiedkundige en etnoloog. Hij was een der grote voorvechters voor herleving van rishi

rishi (Sanskriet: wijze, heilige) In het hindoeïsme aanduiding voor een geïnspireerde dichter of wijze aan wie in de oertijd de hymnen van de Veda's Risi, Dino

Risi, Dino (geb, 1917) Italiaans filmregisseur van o.m. 'Vacanze col gangster' (1952), 'Un amore a Roma' (1960), 'Il sorpasso' (1962), 'Le bambole' (Risse, Heinz

Risse, Heinz (geb. 1898) Duits schrijver. R. studeerde economie en filosofie in Marburg, Frankfurt en Heidelberg. Hij debuteerde met de roman 'Di

Ristenpart, Karl

Ristenpart, Karl (1900-1967) Duits dirigent. R. studeerde te Berlijn en Wenen en stichtte in 1932 te Berlijn een kamerorkest waarmee hij vooral radio-Rist, Johann

Rist, Johann (1607-1667) Duits dichter, studeerde theologie in Rinteln en Rostock. In 1645 werd hij door keizer Ferdinand III tot dichter gekroond, ritardando (muz.)

ritardando (muz.) (ook: rallentando) Tempoaanduiding: geleidelijk vertragend.

Ritchie, Michael

Ritchie, Michael (geb. 1939) Amerikaans filmregisseur van o.m. 'Downhill racer' (1969), 'Prime cut' (1972), 'The candidate' (1972), 'Smile' (1975) en ritenuto (muz.)

ritenuto (muz.) Tempoaanduiding: snel vertragend.

ritme (lit.)

ritme (lit.) (Gr.: rheoo = stromen) Periodieke afwisseling (in duur en kracht) van beweging of klanken (heffingen en dalingen). Ritme ontstaat door de ritme (muz.)

ritme (muz.) Ritme in de muziek ontstaat door een gelijkmatigheid waarmee bepaalde combinaties van notenwaarden voorkomen, zgn. ritmische figuren, ritmiek (lit.)

ritmiek (lit.) Leer van de ritmen.

ritmische typografie

ritmische typografie Term van Paul van Ostaijen (1896-1928), die veel aandacht besteedde aan de typografische uitvoering van zijn gedichten.

ritornel

ritornel Van het Italiaanse ritornello = terugkeer. In de 14e en 15e eeuw werd de benaming ritornel gebruikt voor een refreinachtig gedeelte in sommige Ritsema, Coba

Ritsema, Coba (eig. Jacoba Johanna; 1876-1961) Nederlands schilder; schilderde in de lijn van het Amsterdams impressionisme portretten en stillevens Ritsema, Jan

Ritsema, Jan (geb. 1945) Nederlands regisseur, toneelleider en uitgever. Ritsema volgde de Akademie voor Expressie door Woord en Gebaar in Utrecht Ritsos, Yannis

Ritsos, Yannis (1909-1990) Grieks dichter. Ritsos behoorde tot de belangrijkste moderne Griekse dichters. Hij was een overtuigd communist, hetgeen Ritter jr., Pierre Henri

Ritter jr., Pierre Henri (1882-1962) Nederlands essayist en prozaschrijver, promoveerde in de rechten, vervulde tot 1918 een aantal ambtelijke functies, Ritt, Martin

Ritt, Martin (1920-1990) Amerikaans filmregisseur. Ritt begon zijn loopbaan als acteur en regisseur in het theater en bij de televisie. Hij doceerde ook Rivarol, Antoine

Rivarol, Antoine (1753-1801) Frans schrijver van Italiaanse afkomst. Aangemoedigd door Voltaire maakte hij een vertaling van Dantes 'Inferno' (1783). Rivaudeau, André de

Rivaudeau, André de (1540-1580) Frans dichter uit de school van Poitiers, die voornamelijk uit protestantse dichters bestond. Hij viel het heidense Rivera, Diego

Rivera, Diego (1886-1957) Mexicaans schilder van Indiaans-Spaanse afkomst. Een der grondleggers van de moderne Mexicaanse kunst. In Europa Rivers, Larry

Rivers, Larry (geb. 1923) Amerikaans schilder en beeldhouwer, werkte eerst als jazzmusicus, begon in 1947 te schilderen. Rivers heeft een voorkeur Rivers, Samuel Carthorne (Sam)

Rivers, Samuel Carthorne (Sam) (geb. 1930) Amerikaans jazzsaxofonist. In de jaren veertig en vijftig werkzaam te Boston met Jaki Byard, Joe Gordon, Rivette, Jacques

Rivette, Jacques (Jacques Pierre Louis Rivette; geb. 1928) Frans filmregisseur. Rivette maakte zijn eerste lange speelfilm 'Paris nous appartient' in Rivière, Jacques

Rivière, Jacques (1886-1925) Frans essayist en romanschrijver. Tijdens zijn studie in Parijs leerde hij Alain-Fournier kennen, wiens zuster hij later Rivier, Jean

Rivier, Jean (geb. 1896) Frans componist. R. studeerde aan het conservatorium te Parijs, waaraan hij in 1947 als docent benoemd werd. Hoewel zijn Roa Bastos, Augusto

Roa Bastos, Augusto (geb. 1917) Paraguayaans schrijver. Vestigde zich na de burgeroorlog van 1947 in Argentinië. Belangrijk auteur van het indigenismo. Roach, Harold Eugene (Hal)

Roach, Harold Eugene (Hal) (1892-1992) Amerikaans filmproducent. Samen met zijn concurrent Mack Sennett was Roach verantwoordelijk voor Roach, Maxwell (Max)

Roach, Maxwell (Max) (geb 1924) Amerikaans jazzdrummer. Belangrijk drummer uit het boptijdperk. Speelde in de jaren veertig o.a. met Charlie Parker, Robards, Jason

Robards, Jason (geb. 1922) Amerikaans filmacteur sinds 1958, daarvoor zeer actief als toneelspeler. Films o.m. 'The journey' (1959), 'Tender is the Robberechts, Daniël

Robberechts, Daniël (1937-1992) Nederlands schrijver, medewerker aan o.a. Dietsche Warande en Belfort en Nieuw Vlaams Tijdschrift. Beïnvloe

Robbers, Herman

Robbers, Herman (1868-1937) Nederlands schrijver, werd opgeleid voor de uitgeverij van zijn vader, maar koos in 1905 voor een literaire loopbaan, Robbe-Grillet, Alain

Robbe-Grillet, Alain (geb. 1922) Frans schrijver en filmregisseur, belangrijk vertegenwoordiger van de Nouveau Roman. Zijn werk kenmerkt zich Robbia, Della

Robbia, Della Familie van Italiaanse beeldhouwers en ceramisten uit de 15e en 16e eeuw. De naam Della Robbia is vooral verbonden aan de geglazuurde Robbins, Harold

Robbins, Harold (eig. Francis Kane; 1916-1997) Amerikaans schrijver. Robbins was een zeer populair schrijver van realistische bestsellers over het Robbins, Jerome

Robbins, Jerome (1918-1998) Amerikaans balletdanser en choreograaf. Solist bij het American Ballet Theatre (1941-1946) en sinds 1949 verbonden Robbins, Tim

Robbins, Tim (geb. 1958) Amerikaans filmacteur en -regisseur. Kreeg eerste bekendheid in 1988 door rol in honkbalfilm 'Bull Durham', tegenover Robert

Robert Mannennaam, samenstelling van de Germaanse woorden rod (= roem) en bert (= stralend). De naam komt in verschillende talen voor: Latijn: Robert de Clari

Robert de Clari Een omstreeks 1170 te Cléry-les-Pernois geboren Frans kroniekschrijver, die met zijn leenheer, Peter van Amiens, meetrok tijdens Roberto, Federico de

Roberto, Federico de (1861-1927) Italiaans schrijver, was met Giovanni Verga en Luigi Capuana een van de belangrijkste vertegenwoordigers van

Robertson-Moses, Anne Mary

Robertson-Moses, Anne Mary (Grandma Moses; 1860-1961) Amerikaans schilderes, een der bekendste zondagsschilders. Begon op 76-jarige leeftijd Robertson, Susanne (Suze)

Robertson, Susanne (Suze) (1857-1922) Nederlands schilder van landschappen, stillevens, stadsgezichten en figuren. Vertegenwoordigster van het Roberts, Julia

Roberts, Julia (geb. 1967) Amerikaans actrice. Nadat ze acteerlessen volgde aan de theaterschool van haar ouders, maakte Roberts haar filmdebuut Robert, Hubert

Robert, Hubert (1733-1808) Frans schilder. Bezocht in Italië (1754-69) o.a. Pompeii en Herculaneum. Bekend door zijn fantastische landschappen Robeson, Paul

Robeson, Paul (1898-1976) Amerikaans negerzanger (bas). Robeson studeerde eerst rechten, maar debuteerde kort na beëindiging van zijn studie in Robin Hood

Robin Hood Legendarische vogelvrije Engelse held. Naar verluidt opereerde Robin Hood in de bossen van Sherwood, Nottinghamshire, dan wel in Robinson Crusoe

Robinson Crusoe (The life and strange surprising adventures of Robinson Crusoe) Titel van Daniel Defoes beroemde roman uit 1719 over een man robinsonade

robinsonade Avonturenroman, imitatie van Robinson Crusoe (voluit: The life and strange surprising adventures of Robinson Crusoe, 1719), de beroemde Robinson, Edward Arlington

Robinson, Edward Arlington (1869-1935) Amerikaans dichter, overgangsfiguur van de 19e naar de 20e eeuw door het gebruik van spreektaal in zijn Robinson, Edward G.

Robinson, Edward G. (eig. Emanuel Goldenberg; 1893-1973) Roemeens-Amerikaans acteur. Bereikte via het amateurtoneel Broadway en vandaar Roblès, Emmanuel

Roblès, Emmanuel (1914-1995) Frans schrijver. Roblès werd in 1938 medewerker van het dagblad Alger Républicain, waarvan Albert Camus hoof

robot (lit.)

robot (lit.) (Tsjech.: robota = arbeid) Nagebootste, mechanische mens. De term is ontleend aan het toneelstuk R.U.R. (= Rossums Universele Robots) Robson, Dame Flora

Robson, Dame Flora (1902-1984) Engels actrice. Zij debuteerde in 1921, speelde veelvuldig in het Londense Old Vic Theatre en verwierf zich grote rocaille

rocaille Asymmetrisch ornamentmotief in de vorm van een schelp, waaraan de naam rococo (in Frankrijk vaak style rocaille genoemd) is ontleend.

Rocca, Dominick James (Nick) La

Rocca, Dominick James (Nick) La (1889-1961) Amerikaans jazzkornettist. Speelde te New Orleans in de Reliance Brass Band o.l.v. Papa Laine. Rocha, Glauber

Rocha, Glauber (1938-1981) Braziliaans criticus en cineast, met Nelson Pereira dos Santos (geb. 1928) belangrijkste vertegenwoordiger van de Cinema Rochberg, George

Rochberg, George (geb. 1918) Amerikaans componist. Stond aanvankelijk onder invloed van Stravinsky, Hindemith en Bartók, maar in de jaren zestig Rochefort, Christiane

Rochefort, Christiane (1917-1998) Frans schrijfster, was redactrice bij enige damesbladen en schreef de onopgemerkte roman 'Cendres et or' (1956). Roche, Kevin

Roche, Kevin (geb. 1922) Amerikaans architect van Ierse afkomst. Tot zijn belangrijkste scheppingen behoren het nieuwe gebouw van de Ford Fou

Rochussen, Charles

Rochussen, Charles (1814-1894) Nederlands schilder en graficus. Schilderde, vaak op klein formaat, historische taferelen, militaire manoeuvres, paardenrennen rock jazz

rock jazz Mengeling van jazz en rockmuziek, ontstaan in het begin van de jaren zestig. Belangrijke vertegenwoordigers zijn Miles Davis, John McLaughin rock 'n' roll

rock 'n' roll Stroming in de popmuziek, ontstaan begin jaren vijftig in de Verenigde Staten. Kwam voort uit de blanke annexatie van de zwarte rhythm Rocklin, Raymond

Rocklin, Raymond (geb. 1922) Amerikaans beeldhouwer. Zijn levendige abstracte plastieken, meestal in messing, doen vaak denken aan ontkiemende rococo

rococo Stroming in de kunst tussen 1715 en 1775 ontstaan in Frankrijk (Parijs), volgend op de barok. Het viel samen met de regeringsperiode van Lodewijk Roda Roda, Alexander

Roda Roda, Alexander (eig. Sandór Friedrich Rosenfeld; 1872-1945) Duits schrijver. In 1892 nam hij vrijwillig dienst en klom op tot officier. In 1902 rode draad

rode draad Draad die de touwslagerijen van de Engelse marine in de 18e eeuw lieten meelopen in alle touwwerk. Werd bij iemand dan ook touw met Rodenbach, Albrecht

Rodenbach, Albrecht (1856-1880) Belgisch (Vlaams) dichter. Studeerde aan het klein-seminarie te Roeselare, waar Hugo Verriest hem ethisch zeer Rodenbach, Georges

Rodenbach, Georges (1855-1898) Belgisch (Frans) schrijver en dichter, was bevriend met Emile Verhaeren en werkte mee aan het literaire tijdschrift Rodenko, Paul Thomas Basilius

Rodenko, Paul Thomas Basilius (1920-1976) Nederlands dichter en schrijver van Russische afkomst. Behoorde tot de Vijftigers of Experimentelen, Rode, Helge

Rode, Helge (1870-1937) Deens schrijver, wiens werk voortdurend beheerst wordt door een dualistische werkelijkheidsbeleving, waarbij de realistische Rodgers, Jimmie

Rodgers, Jimmie (1897-1933) Amerikaans country & westernzanger en gitarist. Nationale bekendheid eind jaren twintig, mede door zijn typische Rodgers, Richard Charles

Rodgers, Richard Charles (1902-1979) Amerikaans componist. Schreef samen met Lorenz Hart 29 succesvolle musicals, werkte daarna samen met Rodin, Auguste

Rodin, Auguste (François Auguste René; 1840-1917) Frans beeldhouwer, een der belangrijkste van de 19e eeuw. Zijn werken maken vooral indruk Rodrigo, Florrie

Rodrigo, Florrie (eig. Flora de Dood-Juda Rodrigues; 1893-1996) Nederlands danseres. Florrie Rodrigo kreeg les in de moderne Dalcrozetechniek Rodrigo, Joaquín

Rodrigo, Joaquín (geb. 1901) Spaans componist, blind sinds zijn derde jaar. Hij studeerde o.a. bij Manuel de Falla en Paul Dukas en werd in 1948 Rodrigues, Nelson Falcão

Rodrigues, Nelson Falcão (geb. 1912) Braziliaans toneelschrijver. Zijn stukken, altijd grote publiektrekkers, hebben hem zijn leven lang in conflict Rodríguez del Padrón, Juan

Rodríguez del Padrón, Juan (ook Juan Rodríguez de la Cámara; ca. 1390-ca. 1450) Spaans schrijver en dichter van adellijke afkomst. Zijn belangrijks

Rodríguez Lozano, Manuel

Rodríguez Lozano, Manuel (geb. 1896) Mexicaans schilder, studeerde aan de academie in Parijs en werd beïnvloed door het werk van de jonge Picasso

Rodríguez Marín, Francisco

Rodríguez Marín, Francisco (1855-1943) Spaans dichter en literatuurhistoricus, directeur van de Nationale Bibliotheek te Madrid. Als zijn hoofdwerk

Rodríguez Tizon, Ventura

Rodríguez Tizon, Ventura (1717-1785) Spaans architect, aanvankelijk medewerker van Juvarra, die furore maakte aan het hof van koning Ferdinand Rodríguez, Claudio

Rodríguez, Claudio (geb. 1934) Spaans dichter. In 1971 werden onder de titel 'Poesía' de bundels 'Don de la ebriedad' (1953), 'Conjuros' (1958) en Rodtsjenko, Aleksandr Mihajlovitsj

Rodtsjenko, Aleksandr Mihajlovitsj (1891-1956) Russisch beeldend kunstenaar. Aanhanger van het futurisme, suprematisme en constructivisme. Maakte Roduin, Hans

Roduin, Hans (1915-1989) Nederlands dramaturg en kunstenaar. Tijdens de oorlog, waarin hij gedichten publiceerde, begon Roduin een antiquariaat Rodulphus Glaber

Rodulphus Glaber (voor 1000-na 1045) Frans (Latijns) geschiedschrijver, leidde als monnik een nogal onrustig leven, aangezien hij door zijn twistzieke roeba'i

roeba'i Vierregelige dichtvorm (kwatrijn) in de Perzische poëzie (11e-12e eeuw).

Roebljov, Andrej

Roebljov, Andrej (ca. 1360-ca. 1430) Russisch schilder, een van de weinige bekende iconenschilders. Zijn werk toont invloeden van de Byzantijnse Roegholt, Richter F.

Roegholt, Richter F. (geb. 1925) Nederlands historicus en schrijver, studeerde geschiedenis en politieke wetenschappen te Amsterdam en promove

Roeg, Nicolas

Roeg, Nicolas (geb. 1928) Brits filmregisseur en cameraman. Roeg begon in 1950 als hulpje in de MGM-studio's en werkte zich in tien jaar op tot Roelandt, Chris

Roelandt, Chris (geboren te Aalst 11-4-1969): Vlaams danser van 1987 tot 1995 bij het Koninklijk Ballet van Vlaanderen, daarna bij het Monte Carlo Roelants, Mauritius Adolphus (Maurice)

Roelants, Mauritius Adolphus (Maurice) (1895-1966) Belgisch (Vlaams) dichter en schrijver. Behoorde tot 't Fonteintje, medeoprichter van tijdschrift Roelofsz., Charles Frederik

Roelofsz., Charles Frederik (1897-1962) Nederlands schilder en graficus. Aanvankelijk beïnvloed door futurisme en kubisme. Ontwikkelde later Roelvink, Herman Christiaan Juriaan

Roelvink, Herman Christiaan Juriaan (1883-1957) Nederlands toneelschrijver en regisseur, studeerde af als ingenieur, maar reeds in 1913 werd hij Roemeens

Roemeens Romaanse taal, de officiële taal van Roemenië, waar hij door ca. 18 miljoen mensen gesproken wordt. Het Roemeens is de enige Romaanse Roemeense kunst

Roemeense kunst Artistieke producten uit het gelijknamig gebied. De oudste vondsten dateren van ca. 5000 v.C. Rond ca. 1700 v.C. was er Myceense Roentgen, David

Roentgen, David (1743-1807) Duits meubelmaker. Zijn stijl ontwikkelde zich van rococo naar een gematigd classicisme. Gespecialiseerd in het aanbrengen roepsteen

roepsteen Het bordes van een openbaar gebouw, waar de berichten en gerechtelijke uitspraken werden afgeroepen.

Roethke, Theodore

Roethke, Theodore (1908-1963) Amerikaans dichter; hoogleraar literatuur. Ontwikkelde zich van traditioneel lyrisch tot freudiaans en bijna mystiek, Rogers, Ginger

Rogers, Ginger (eig. Virginia Katherine McMath; 1911-1995) Amerikaans filmactrice en danseres (eig. Virginia Katherine McMath). Ginger Rogers Rogers, John

Rogers, John (1829-1904) Amerikaans beeldhouwer, Studeerde enige tijd in Europa (1858) en werkte van 1859-94 in New York. Zijn beeldhouwwerk Rogers, Roy

Rogers, Roy (eig. Leonard Slye; 1912-1998) Amerikaanse zingende cowboy, die een populaire filmster werd. Met zijn paard Trigger (1932-1965) Rogers, Samuel

Rogers, Samuel (1763-1855) Engels dichter en bankier. Hij maakte enige naam met het in zijn tijd overschatte 'The pleasures of memory' (1792), Rogers, Shorty

Rogers, Shorty (eig. Milton M. Rajonsky; geb. 1924) Amerikaans jazztrompettist en bandleider. Speelde in de jaren veertig o.a. bij Red Norvo en Woody Roggeman, Willy

Roggeman, Willy (geb. 1934) Belgisch (Vlaams) schrijver en dichter, redactielid van Gard-Sivik, recensent van dagblad Vooruit. Werk beïnvloed door Rogge, Cornelis Hendrik

Rogge, Cornelis Hendrik (geb. 1932) Nederlands beeldhouwer. Vervaardigde o.a. sculpturen van verchroomd metaal met grillig bewerkt oppervlak Rogghé, Paul

Rogghé, Paul (1904-1974) Belgisch (Vlaams) dichter en historicus, mede-oprichter van het weekblad Pan (1953). R.'s eerste, sensualistische poëzie Roghman, Roelant

Roghman, Roelant (ca. 1620-1686) Hollands landschapschilder en graveur, bevriend met Rembrandt en G. van den Eeckhout. Hij schilderde graag Rohlfs, Christian

Rohlfs, Christian (1849-1938) Duits schilder, studeerde aan de academie te Weimar. Leefde vanwege een beenamputatie vrij geïsoleerd en schilderde Rohmer, Eric

Rohmer, Eric (eig. Jean-Marie Maurice Scherer; geb. 1920) Frans filmregisseur. Was van 1957-63 hoofdredacteur van 'Cahiers du Cinéma', het tijdschrift Rohmer, Sax

Rohmer, Sax (eig. Arthur Henry Sarsfield Ward; 1883-1959) Engels schrijver van misdaadverhalen, vooral bekend geworden door zijn romans over Roidis, Emmanuel

Roidis, Emmanuel (1835-1904) Grieks schrijver. Hij studeerde letteren en wijsbegeerte, bereisde Europa en vestigde zich in 1860 te Athene als schrijver Rojas Villandrando, Agustín de

Rojas Villandrando, Agustín de (1572-ca. 1625) Spaans acteur en schrijver. Hij leidde een roerig leven als soldaat, zeeman op een piratenschip en Rojas Zorrilla, Francisco de

Rojas Zorrilla, Francisco de (1607-1648) Spaans toneelschrijver, een der hofdichters van Filips IV. Zijn werk staat onder invloed van Pedro Calderon

rol (toneel)

rol (toneel) Aandeel (in woord en gebaar) van een speler in een toneelstuk; uit te beelden personage. Rolvast: zijn (toneel)rol goed kennend.

Roland Holst-van der Schalk, Henriëtte Goverdina Anna

Roland Holst-van der Schalk, Henriëtte Goverdina Anna (1869-1952) Nederlands dichteres. Schreef hartstochtelijk bewogen socialistische poëzie, Roland Holst, Adriaan

Roland Holst, Adriaan (1888-1976) Nederlands dichter, wiens gehele oeuvre berust op de mythische verbeelding van de ideale situatie van de men

Roland Holst, Richard Nicolaüs

Roland Holst, Richard Nicolaüs (1868-1938) Nederlands schilder, tekenaar, glazenier, houtsnijder en schrijver, oom van Adriaan Roland Holst. Gehuwd Rolandbeeld

Rolandbeeld Stenen, meer dan levensgroot beeld dat de ridder Roeland moet voorstellen. In vele Duitse steden staan nog middeleeuwse 'Rolandsäulen' Roland-Manuel

Roland-Manuel (eig. Roland Alexis Manuel Lévy; 1891-1966) Frans componist en musicoloog. R. studeerde te Parijs bij Roussel, later bij Ravel. Vanaf Roldán, Pedro

Roldán, Pedro (1624-1699) Spaans beeldhouwer, leerling van Montañez. Werkte in een pathetisch barokke stijl, gebruikte soms echte haren en liet Rolfe, Frederick William Serafino Austin Lewis Mary

Rolfe, Frederick William Serafino Austin Lewis Mary (1860-1913) Engels romanschrijver, publicerend onder het pseudoniem Baron Corvo. Na Röling, Marthe

Röling, Marthe (geb. 1939) Nederlands beeldend kunstenaar. Zij werd bekend door figuratief, aan pop art verwant werk met als belangrijkste thema Rolin, Dominique

Rolin, Dominique (geb. 1913) Franstalige Belgische schrijfster die al in de jaren dertig korte verhalen publiceerde. Voor `Le Souffle' kreeg zij in 1952 Rolland, Romain

Rolland, Romain (1866-1944) Frans schrijver, studeerde geschiedenis en literatuur. Hij doceerde van 1903-12 muziek-nen gebundeld als 'Au dessus Rollenhagen, Georg

Rollenhagen, Georg (1542-1609) Duits dichter. Hij kreeg onderricht van Melanchton en ontwikkelde zich tot een laat-humanistisch dichter van satirische Rolling Stones

Rolling Stones Engelse popgroep, opgericht in 1962, bestaande uit zanger Mick Jagger (1943- ), gitarist Keith Richards (1943- ), bassist Bill Wyman Rollins, Theodore Walter (Sonny)

Rollins, Theodore Walter (Sonny) (geb. 1930) Amerikaans jazzsaxofonist. In de periode 1947-56 achtereenvolgens werkzaam bij Babs Gonzales, Rolli, Paolo

Rolli, Paolo (1687-1765) Italiaans dichter, vestigde zich in Londen (1715), waar hij gouverneur werd van de kinderen van de toekomstige koning George rolwerk

rolwerk Versieringsmotief in de ornamentkunst, waarbij randen en uiteinden omkrullen. Komt o.a. voor bij wapenschilden en cartouches.

rolzegel

rolzegel (cilinderzegel) Kleine cilinder waarop (in spiegelbeeld) een voorstelling is gegraveerd. Vervaardigd van steen, marmer of halfedelsteen. In Romaans

Romaans Stijlperiode in de Europese kunst van ca. 1000 tot ca. 1200. Wegens het ontlenen van bouwelementen aan de Romeinse architectuur kreeg Romaanse kunst

Romaanse kunst Stijlfase in de Middeleeuwse kunst. Kwam omstreeks het midden van de 10e eeuw ongeveer gelijktijdig op verschillende plaatsen Romaanse talen

Romaanse talen Talen waaraan het vulgair Latijn ten grondslag ligt. De Romaanse talen ontstonden in door de Romeinen overheerste landen, doordat Romains, Jules

Romains, Jules (eig. Louis Farigoule; 1885-1972) Frans schrijver. In zijn eerste dichtbundel 'l'Âme des hommes' (1904) staat het unanimisme centraal: roman

roman (Volkslat.: romanice = op zijn Romaans) 1 Middeleeuws ridderepos. 2 Fictief prozaverhaal over lotgevallen van wezens. Algemene benaming roman de cape et d'épée

roman de cape et d'épée (Fr.: mantel-en-degen-roman) Franse roman waarin een zeer geïdealiseerd beeld van een historisch tijdperk wordt gegeven,

Roman de la rose

Roman de la rose Frans allegorisch dichtwerk met een didactische achtergrond. Ontstond in de 13e eeuw en bestaat uit twee delen, waarvan het eerste roman fleuve

roman fleuve (Fr.) Serie romans waarvan ieder deel op zichzelf kan staan, bijv. A la recherche du temps perdu van Marcel Proust (1913-1927).

roman noir

roman noir Frans equivalent van de Engelse gothic novel. Auteurs: Aloysius Bertrand, Petrus Borel, Victor Hugo (Han d'Islande, 1823).

Roman Rojas, Samuel

Roman Rojas, Samuel (geb. 1907) Chileens beeldhouwer. In lyrisch-figuratieve stijl maakte hij aanvankelijk monumenten in steen van een enigszins roman van het noordoosten

roman van het noordoosten Braziliaanse romanvorm die in de jaren dertig van de twintigste eeuw een hoogtepunt bereikte. Belangrijkste vertegenwoor

romance

romance (Sp.) 1 Verhalend gedicht in verzen van acht lettergrepen. Oorspronkelijk de naam voor de sedert de 15e eeuw in Spanje ontstane balladen, romance (muz.)

romance (muz.) Als vocale vorm een volksliedachtige, verhalende compositie, doorgaans in strofenvorm. In deze vorm werd de r. ook door vele operacomponisten romancero

romancero (Sp.) Spaanse benaming voor een verzameling balladen ( = romances) en soms wel gebruikt als aanduiding voor alle in het Spaans gesch

romancier, -cière

romancier, -cière (Fr.) Romanschrijver, -schrijfster.

romancyclus

romancyclus Reeks samenhangende, ook wel afzonderlijk leesbare romans, gesitueerd rond één persoon of geslacht. Kleine vormen zijn de trilogie Romanelli, Giovanni Francesco

Romanelli, Giovanni Francesco (ca. 1610-1662) Italiaans schilder, leerling van Pietro da Cortona. Schilderde in een strakke, classicistische stijl, bi

romanesk

romanesk 1 Als in een roman; avontuurlijk. 2 Zeer romantisch (aangelegd), dweperig.

romanistiek

romanistiek Romaanse taalwetenschap en cultuurhistorie.

Romanos Melodos

Romanos Melodos (eind 5e eeuw-ca. 555) Byzantijns christelijk dichter, werkte als priester in Constantinopel. Beroemdste dichter van kontakia, kerkelijke Romanov, Pantelejmon Sergejevitsj

Romanov, Pantelejmon Sergejevitsj (1885-1938) Sovjetrussisch prozaschrijver, door zijn autobiografische roman 'Kinderjaren' (1928) en de roman Romano, Giulio

Romano, Giulio (ook Giulio Pippi, Jules Romain; 1499-1546) Italiaans schilder, architect en ontwerper van wandtapijten. Leerling en medewerker romantheorie

romantheorie De wetenschappelijke belangstelling voor de technische kant van het vertellen is een overwegend 20e-eeuwse aangelegenheid. De hedendaagse romantic fallacy

romantic fallacy (Eng.: valse schijn, bedrog) Wisselwerking tussen de natuur en de stemming of de gevoelens van de dichter. Typerend element van Romantiek

Romantiek Kunst- en filosofierichting die gevoel en verbeelding boven klassieke vormen stelt. In de laatste decennia van de 18e eeuw en de eerste helft romantisch

romantisch Term die in de 18e eeuw betekende: fantastisch, onwerkelijk, overdreven zoals in een roman. Nu: 1 (weemoedig-)dromerig, dweperig, avontuu

romantische ironie

romantische ironie Term afkomstig van Friedrich von Schlegel (1772-1829). Het is een literair procédé dat vooral in de Romantiek bij veel schrijvers Romanus

Romanus (Romanos) Keizers van Byzantium: Romanus I Lecepenus (ca. 870-948), medekeizer van Byzantium (919-44) naast Constantijn VII. Romanus Rombaux, Égide

Rombaux, Égide (1865-1942) Belgisch beeldhouwer en medailleur, opgeleid door zijn vader Felix R. en aan de academie van Brussel. R. bezocht Romberg, Andreas Jakob

Romberg, Andreas Jakob (1767-1821) Duits cellist en componist, neef van Bernhard Heinrich Romberg, met wie hij van 1784-96 een grote concertrei

Romberg, Bernhard Heinrich

Romberg, Bernhard Heinrich (1767-1841) Duits cellist en componist, neef van Andreas Jakob Romberg, met wie hij van 1784-96 een grote concertreis Romberg, Zsigmond (Sigmund)

Romberg, Zsigmond (Sigmund) (1887-1951) Hongaars-Amerikaans operettecomponist. Ging als ingenieur naar VS (1909), werkte als pianist, vestigde Rombouts, Theodoor

Rombouts, Theodoor (1597-1637) Vlaams barokschilder, verbleef van 1616-25 in Italië, waar hij werkte in Rome, Florence en Pisa en invloed van romein

romein Een (druk)letter die rechtop staat, in tegenstelling tot de hellende cursief.

Romeo

Romeo Prototype van de jeugdige minnaar. Hoofdpersoon in Romeo and Juliet (1595) van Shakespeare en in de opera (1867) van Gounod. Het verhaal Romero, familie

Romero, familie Spaans gitaarkwartet. Vader Celedonio (geb. 1918) en drie zoons: Celin (geb. 1940), Pepe (geb. 1944) en Angel (geb. 1946). Ofschoon Romero, George (Andrew)

Romero, George (Andrew) (geb. 1940) Amerikaans regisseur van horrorfilms. Legde de grondslag voor het vaak geïmiteerde subgenre van de zombiefil

Romero, Luis

Romero, Luis (geb. 1916) Spaans romanschrijver en historicus. Na de burgeroorlog was hij vele jaren werkzaam als verzekeringsagent en hij schreef Romijn Meijer, Henk

Romijn Meijer, Henk (eig. Henk Meijer; geb. 1929) Nederlands schrijver. Toont in zijn werk pessimistische kijk op het leven, maar geeft ook blijk Romijn, Jacob Pieter

Romijn, Jacob Pieter (1912-1986) Nederlands schrijver. Gaf tijdens de bezetting vermaarde illegale reeksen uit, zoals de Schildpad- en Handpalmreeks. rondeau

rondeau Een vermoedelijk uit Noord-Frankrijk stammend, in de 12e eeuw ontstaan rondgezang, waarbij solist en koor wel dezelfde melodie, maar een rondeel (kunst)

rondeel (kunst) Ronde of halfronde toren in een vestingmuur, lager dan de muurtorens en hoger dan de muren. Massief, voorzien van kazematten e

rondeel (lit.)

rondeel (lit.) (Fr.: rondeau) Een strenge dichtvorm ontstaan uit een Franse dansvorm uit de 13e eeuw, rondel of rondelet. Kenmerken van het rondeel rondhorizon

rondhorizon (Duits: Rundhorizont) Benaming voor een uit één stuk bestaand halfrond doek dat de gehele speelruimte van een theater van boven, achter rondo

rondo Een instrumentale muziekvorm, waarin het hoofdthema de functie van een refrein heeft en terugkeert aan het eind van de erop volgende, steeds Ronet, Maurice

Ronet, Maurice (geb. 1927) Vooraanstaand hedendaags Frans acteur. Als filmster te zien in o.m. 'Rendez-vous de juillet' (1949), 'Les sept péchés capitaux' Ronsard, Pierre de

Ronsard, Pierre de (1524-1585) Frans dichter, een der oprichters van de dichtersschool 'La Pléiade'. Schreef o.a. oden ('Quatre premiers livres des Ronstadt, Linda

Ronstadt, Linda (geb. 1946) Amerikaans popzangeres. Werkte aanvankelijk in het countryrock-genre, o.a. met het trio The Stone Poneys. Begon solo-Roobol, Kees

Roobol, Kees (1806-1870) Nederlands acteur en schouwburg-directeur, gehuwd geweest met actrice Catharina Hesselina Jelgerhuis (1792-1843). Hij Rood, Lydia

Rood, Lydia (geb. 1957 te Velp) Nederlands journaliste en schrijfster van kinderboeken en romans. Samen met haar broer Niels vormt ze het duo Rood roofdruk

roofdruk Ongeoorloofde nadruk.

Rooney, Mickey

Rooney, Mickey (eig. Joe Yule jr.; geb. 1920) Amerikaans filmacteur met klein postuur en innemende speelwijze. Begon als kinderacteur en tegenspeler Rooses, Max

Rooses, Max (1839-1914) Belgisch (Vlaams) criticus en kunsthistoricus, studeerde filosofie en letteren, promoveerde in 1863, was leraar Nederlands Rooskens, Joseph Antoon (Anton)

Rooskens, Joseph Antoon (Anton) (1906-1976) Nederlands schilder. Aanvankelijk expressionistisch werk, later non-figuratieve composities, sterk roosvenster

roosvenster Groot, cirkelvormig venster, vooral voorkomend in gevels en portalen van gotische kathedralen. Gevuld met maaswerk van rozetten, drie-, Roos, Hotze de

Roos, Hotze de (1909-1991) Nederlands kinderboekenschrijver. Met zijn Kameleon-reeks, over de belevenissen van de Friese broers Sietse en Hielke Roos, Nel

Roos, Nel (1914-1970) Nederlands danseres en pedagoge. Leerling van o.a. Mary Wigman, Yvonne Georgi en Olga Preobrajenska. Opende een eigen Roos, Robert de

Roos, Robert de (1907-1976) Nederlands componist. Hij studeerde aan het Haags conservatorium en daarna o.a. bij Wagenaar, Milhaud, Monteux Roos, Sjoerd Hendrik de

Roos, Sjoerd Hendrik de (1877-1962) Nederlands letterontwerper, vanaf 1907 in dienst bij Tetterode, waar al zijn letterontwerpen werden uitgevoe

Roothaert, Antonius Martinus Henricus

Roothaert, Antonius Martinus Henricus (1896-1967) Nederlands schrijver en jurist. Debuteerde succesvol met detectiveromans, o.a. 'Onbekende Ropartz, Guy

Ropartz, Guy (eig. Joseph Guy Marie Ropartz; 1864-1955) Frans componist en dirigent. Hij studeerde aan het Parijse conservatorium o.a. bij Massenet, Rops, Félicien-Joseph-Victor

Rops, Félicien-Joseph-Victor (1833-1898) Belgisch beeldend kunstenaar; verbleef meestal in Parijs, waar hij naam maakte als illustrator. Zijn vrije Rore, Cipriano de

Rore, Cipriano de (ca. 1515-1565) Zuid-Nederlands componist, geboren te Ronse, leerling van Adriaan Willaert. Was van 1542-46 zanger aan de Rosai, Ottone

Rosai, Ottone (geb. 1895) Italiaans schilder. Schilderde aanvankelijk in de metafysische en futuristische stijl van het begin van deze eeuw. Werkte Rosales Camacho, Luis

Rosales Camacho, Luis (geb. 1910) Spaans dichter die letteren studeerde in Madrid en hier ook zijn eerste gedichten publiceerde onder de titel 'Abril' Rosa, Salvatore

Rosa, Salvatore (1615-1673) Italiaans barokschilder, dichter, etser, musicus en toneelspeler, te Napels leerling van Aniello Falcone, wiens schilderingen Rosbaud, Hans

Rosbaud, Hans (1895-1962) Oostenrijks dirigent. Was na zijn studie aan het Hoch Conservatorium in Frankfurt aanvankelijk werkzaam te Mainz; Rosegger, Peter

Rosegger, Peter (1843-1918) Oostenrijks schrijver. Hij was autodidact en stuurde zijn eerste schetsen naar de Grazer Tagespost. Door bemiddeling Rosenberg, Hilding Constantin

Rosenberg, Hilding Constantin (geb. 1892) Zweeds componist. Hij studeerde eerst orgel en piano en was vanaf 1909 werkzaam als organist en cantor. Rosenberg, Stochelo

Rosenberg, Stochelo (Nuenen, 1969) Nederlands gitarist. Rosenberg excelleerde al vroeg als snarenvirtuoos in de traditie van Django Reinhardt e

Rosenberg, Stuart

Rosenberg, Stuart (geb. 1928) Amerikaans filmregisseur met langdurige televisie-ervaring. Films o.m. 'Murder Inc.' (1960), 'Cool Hand Luke' (1967), Rosenboom, Thomas

Rosenboom, Thomas (geb. 1956 te Doetinchem) Nederlands schrijver die een tamelijk unieke positie inneemt binnen de moderne Nederlandse let

Rosenfeld, Morris

Rosenfeld, Morris (eig. Mosje Jacob Alter; 1862-1923) Pools (Jiddisch) dichter. Hij groeide op in Warschau, ging op twintigjarige leeftijd naar Londen, Rosengarten von Worms, Der

Rosengarten von Worms, Der Een omstreeks 1250 ontstaan, Middel-Hoog-Duits heldenepos, dat in drie versies overgeleverd is. Het bevat elementen Rosenhane, Gustaf

Rosenhane, Gustaf (1619-1684) Zweeds dichter en jurist. Er zijn sterke aanwijzingen dat R. zich verschuilde achter het pseudoniem Skogekär Bergbos Rosenmüller, Johann

Rosenmüller, Johann (1619-1684) Duits componist. R. studeerde te Leipzig, waar hij ook organist was aan de Nicolai- en Thomaskirche. In 1655

Rosenquist, James Albert

Rosenquist, James Albert (geb. 1933) Amerikaans beeldend kunstenaar, vertegenwoordiger van de pop art. Zijn schilderijen zijn gebaseerd op het Rosenveldt, Louis Frederik Johannes

Rosenveldt, Louis Frederik Johannes (1798-1867) Nederlands acteur en theaterdirecteur, vader van o.a. Frits en Theo Bouwmeester en van Louis Rosen, Charles Welles

Rosen, Charles Welles (geb. 1927) Amerikaans pianist en publicist. Studeerde piano aan de Juillard School (1934-38) en vervolgens tot 1952 bij Rosette, steen van

Rosette, steen van Stenen tafel met inscripties in het Grieks, het demotisch (Nieuwegyptisch) en het hiërogliefenschrift (Oudegyptisch), gevonden Rosier, Jan Willem

Rosier, Jan Willem (1858-1931) Belgisch schilder, oprichter van de Antwerpse kunstkring 'Als ik kan'. Bekend als leermeester van Rik Wouters.

Rosi, Francesco

Rosi, Francesco (geb.1922) Italiaans filmregisseur. Begon als assistent van Luchino Visconti bij films als 'La terra trema' en 'Senso'. Vertaalde de erfenis Rosjdesjtvenski, Gennadi Nikolajevitsj

Rosjdesjtvenski, Gennadi Nikolajevitsj (geb. 1931) Sovjetrussisch dirigent. Rosjdesjtvenski studeerde van 1949-54 aan het Moskous conservatorium Roslavetz, Nikolai Andreievich

Roslavetz, Nikolai Andreievich (1881-1944) Russisch componist. Studeerde van 1902-12 aan het conservatorium te Moskou, o.a. compositie bij Vasilenko. Rösler, Franz Anton

Rösler, Franz Anton (Francesco Antonio Rosetti; ca. 1750-1792) Boheems componist en dirigent. R. zou oorspronkelijk priester worden, maar koos Rosny aîné, Joseph-Henri

Rosny aîné, Joseph-Henri (eig. Joseph-Henri Boëx; 1856-1940) Belgisch (Frans) schrijver, die vooral bekend geworden is door romans die in een Rosolino, Frank

Rosolino, Frank (1926-1978) Amerikaans jazztrombonist. Een van de belangrijkste trombonisten uit de bopperiode. Werkte met Gene Krupa (1948-Rosseels, Alexander Johan

Rosseels, Alexander Johan (1948-1987) Vlaams schrijver. Rosseels schreef enkele sterk autobiografische romans over de Antwerpse zelfkant: 'Het Rosseels, Maria Laurentia Eugenia

Rosseels, Maria Laurentia Eugenia (geb. 1916) Belgisch (Vlaams) schrijfster en journaliste, die in 1948 onder het pseudoniem Emma Vervliet debuteerde Rosseel, Danny

Rosseel, Danny (geboren te Antwerpen 16-8-1947): Vlaams danser en choreograaf, werkte bij verscheidene gezelschappen in Oostenrijk, Zwitserland Rossellini, Roberto

Rossellini, Roberto (1906-1977) Italiaans filmregisseur; vader van het Italiaanse neorealisme door film 'Roma, città aperta' (1945), waarin de oorlogsjaren Rossellino, Bernardo di Matteo Gamberelli

Rossellino, Bernardo di Matteo Gamberelli (1409-1464) Italiaans architect en beeldhouwer, werkzaam te Florence. Voltooide de bouw van het door Rossen, Robert

Rossen, Robert (1908-1966) Amerikaans toneelschrijver, producent en filmregisseur. Onder meer 'Johnny O'Clock' (1947), 'Body and soul' (1947), Rossetti, Christina Georgina

Rossetti, Christina Georgina (Ellen Alleyne; 1830-1894) Engels dichteres. Zuster van Dante Gabriel en William Michael R. en evenals zij lid van Rossetti, Gabriel Charles Dante

Rossetti, Gabriel Charles Dante (1828-1882) Brits schilder en dichter, medeoprichter van de Pre-Raphaelite Brotherhood. Zocht zijn inspiratie in Rossif, Frédéric

Rossif, Frédéric (1922-1990) Joegoslavisch-Frans documentair filmer. Hij was enige tijd directeur van de Cinemathèque française. Films o.m. 'Le temps Rossinant

Rossinant Naam van het schonkige paard Rocinante van Don Quichotte; in de uitgebreide betekenis: een mager, knokerig paard.

Rössing, Johan Herman

Rössing, Johan Herman (1847-1918) Nederlands toneelcriticus, gehuwd met de actrice Anna Sablairolles. In 1876 werd hij secretaris van de Raad

Rossini, Gioacchino Antonio

Rossini, Gioacchino Antonio (1792-1868) Italiaans operacomponist. Zong als jongenssopraan in kerken en theaters, studeerde van 1806-1810 aan Rossi, Aldo

Rossi, Aldo (1931-1997) Italiaans architect en theoreticus. Rossi, een van de meest vooraanstaande archtitecten van zijn generatie, deed in de jaren Rossi, Carlo di Giovanni

Rossi, Carlo di Giovanni (1776-1849) Italiaans architect. Werkte vanaf 1816 in St.-Petersburg. Heeft met zijn monumentale neoclassicistische gebo

Rossi, Franco

Rossi, Franco (geb. 1919) Italiaans regisseur, (theater, televisie en films). Hij maakte o.a. 'I falsari' (1952), 'Il seduttore' (1954), 'Amici per la pelle' Rossi, Giovanni Antonio de

Rossi, Giovanni Antonio de (1616-1695) Italiaans architect, bouwde in Rome o.a. het grandioze Palazzo Altieri (1650-54 en 1670-76) en het kleinere,

Rossi, Giovanni Battista

Rossi, Giovanni Battista Italiaans monnik, componist en organist uit de 16e en 17e eeuw, werkzaam te Genua. Hij schreef in 1585 (uitgegeven 1618)

Rossi, Luigi

Rossi, Luigi (eig. Aloysius de Rubeis; 1598-1653) Italiaans zanger en componist. Hij was te Rome in dienst van Marc'Antonio Borghese en werd in Rossi, Michel Angelo

Rossi, Michel Angelo (1602-1656) Italiaans componist, violist en organist. Hij was een leerling van Frescobaldi, werd in 1620 organist van de San Rossi, Remo

Rossi, Remo (geb. 1909) Zwitsers beeldhouwer, studeerde te Luzern, Milaan en Parijs, waar hij twee jaar werkte bij Despiau. Vervaardigde aanvankelijk Rossi, Salomone de'

Rossi, Salomone de' (1570-1630) Italiaans componist en violist van joodse afkomst. Over zijn leven is weinig meer bekend dan dat hij van 1587-1628 Rossi, Tino

Rossi, Tino (eig. Constantin R.; 1907-1983) Frans zanger, begon als 'chanteur de charme' in Marseille en kwam in 1932 naar Parijs, waar hij groot succes Rosso Fiorentino

Rosso Fiorentino (eig. Giovanni Battista di Iacopo di Guasparre; 1494-1540) Florentijns schilder, een der grondleggers van het Florentijnse maniërisme. Rosso, Medardo

Rosso, Medardo (1858-1928) Italiaans beeldhouwer, in Parijs bevriend met Rodin (later kwam het tot een breuk). Werkte vaak in was om lichtreflexen Ross, Diana

Ross, Diana (geb. 1944) Amerikaans zangeres en actrice, tot 1969 deel uitmakend van het succesvolle Motown-trio The Supremes. Haar daaropvolgende Ross, Herbert

Ross, Herbert (geb. 1927): Amerikaans danser, choreograaf en filmmaker. Ontiwerp de dansnummers voor muzikale films als 'Carmen Jones' (Otto Rostal, Max

Rostal, Max (1905-1991) Oostenrijks-Engels violist en muziekpedagoog. Rostal studeerde o.a. bij Carl Flesch, bij wie hij later enige tijd assistent was. Rostand, Edmond Eugène Joseph Alexis

Rostand, Edmond Eugène Joseph Alexis (1868-1918) Frans toneelschrijver, laatste Franse auteur die zijn stukken in versregels schreef. Wereldberoemd Rostropovitsj, Mstislav Leopoldovitsj

Rostropovitsj, Mstislav Leopoldovitsj (geb. 1927) Sovjetrussisch cellist en dirigent, studeerde aan het Moskous conservatorium, waaraan hij van 1956-Rostworowski, Karol Hubert

Rostworowski, Karol Hubert (1877-1938) Pools toneelschrijver van de historische drama's in verzen 'Judas Iskarioth' (1913) en 'Gaius Julius Caesar'

Rost, Nico

Rost, Nico (1896-1967) Nederlands schrijver en journalist. In 1923 bezocht hij de SU, van 1925-33 verbleef hij in Duitsland, waar hij veel schrijvers Rosvaenge, Helge Anton

Rosvaenge, Helge Anton (1897-1972) Deens zanger (lyrisch tenor). Rosvaenge nam privélessen in Denemarken en Duitsland en debuteerde in het Roszak, Theodore

Roszak, Theodore (geb. 1907) Amerikaans beeldhouwer en schilder van Poolse afkomst, reisde in 1929 naar Europa, waar hij in aanraking kwam Rotella, Mimmo

Rotella, Mimmo (geb. 1918) Italiaans beeldend kunstenaar, vervaardigde in de jaren vijftig 'decollages', die hij samenstelde van verscheurde affiches Rotgans, Lucas Jacobsz.

Rotgans, Lucas Jacobsz. (1653-1710) Nederlands dichter, stamde uit een aanzienlijke Amsterdamse familie, bezocht te Utrecht de Latijnse school Rothenberger, Anneliese

Rothenberger, Anneliese (geb. 1924) Duits zangeres (lyrische sopraan). Zij studeerde aan de Muziekhogeschool te Mannheim en nam daarna nog Rothko, Mark

Rothko, Mark (1903-1970) Russisch-Amerikaans schilder; werkte aanvankelijk realistisch (tot 1942). Na een surrealistische periode vervaardigde hij Rothwell, Evelyn

Rothwell, Evelyn (geb. 1911) Engels hoboïste. Rothwell was een leerlinge van Leon Goossens aan het Royal College of Music te Londen. Zij trad toe Roth, Alfred

Roth, Alfred (geb. 1903) Zwitsers architect, studeerde aan de technische hogeschool in Zürich en bij Le Corbusier. Roth was aanhanger van de func

Roth, Gerhard

Roth, Gerhard (geb. 1942) Oostenrijkse auteur die zijn loopbaan begon met enige experimentele romans die met een veelheid aan verteltechnieken Roth, Henry

Roth, Henry (1906-1995) Amerikaans schrijver van joodse afkomst die als jong kind door zijn ouders uit de Oekraïne werd meegenomen naar New Roth, Joseph

Roth, Joseph (1894-1939) Duitstalig schrijver van joodse afkomst. Roth studeerde Duitse letteren in Lemberg en Wenen. Tijdens zijn diensttijd (1916-Roth, Philip

Roth, Philip (geb. 1933) Amerikaans schrijver van deels autobiografische romans, vaak spelend in joodse milieus. Munt vooral uit in zijn beschrijvingen rotrouenge

rotrouenge Provençaalse dichtvorm, bestaande uit diverse strofen, elk met één rijmklank. Ook retroencha, retroange, retruenge geschreven.

rotstekening

rotstekening (ook: petroglief) Afbeelding op een rotswand, waarvan de oudste dateren van ca. 30.000 v.C. (Laat Paleolithicum). Gegraveerd of getekend Rottenhammer, Hans

Rottenhammer, Hans (1564-1625) Duits schilder, verbleef van 1589-95 in Rome, waar hij in contact kwam met o.a. Jan Bruegel de Oudere en Pau

Rotterdamse Dansgroep, De

Rotterdamse Dansgroep, De In 1988 nam het Werkcentrum Dans in Rotterdam deze nieuwe naam aan. De groep onder leiding van Käthy Gosschalk, Rotterdamse Schouwburg

Rotterdamse Schouwburg In 1988 kreeg ook Rotterdam een nieuwe Schouwburg met een toneel dat naar grootte en inrichting te vergelijken is met Rottmann, Carl Anton Joseph

Rottmann, Carl Anton Joseph (1797-1850) Duits schilder, hofschilder van koning Ludwig I van Beieren. Bezocht Italië (1826-30) en Griekenland Rottmayr, Johann Michael

Rottmayr, Johann Michael (1654-1730) Duits-Oostenrijks schilder. Zijn werk toont de overgang van late barok naar rococo. Hofschilder in Wenen Rot, Dieter

Rot, Dieter (eig. Karl Dietrich Roth; geb. 1930) Duits beeldend kunstenaar. Vervaardigt grafiek, concrete poëzie, films en ontwerpt meubelen. Experimenteerde Rouault, Georges Henry

Rouault, Georges Henry (1871-1958) Frans schilder en graficus. Aanvankelijk leerling-glazenier (1885), later leerling en vriend van Gustave Mor

Roubiliac, Louis François

Roubiliac, Louis François (1702/5-1762) Frans beeldhouwer; vestigde zich ca. 1732 in Engeland. Zijn stijl sluit aan bij het Franse rococo. Beroemd

Rouch, Jean

Rouch, Jean (geb. 1917) Frans documentaire-maker en antropoloog. Rouch trok na zijn studie naar West-Afrika waar hij, ten behoeve van zijn etnografisch Roudaut, Jean

Roudaut, Jean (geb. 1929) Frans schrijver. Hij debuteerde met het essay 'Michel Butor ou le livre futur' (1964), waarin hij de tekst 'Mobile' van Butor Rouffaer, Félicien (Senne)

Rouffaer, Félicien (Senne) (geb. 1925) Belgisch (Vlaams) acteur en regisseur. Hij studeerde toneel aan de conservatoria te Antwerpen en Gent en Rouget de Lisle, Claude-Joseph

Rouget de Lisle, Claude-Joseph (1760-1836) Frans componist. Schreef in Straatsburg tekst en muziek van de hymne 'Chant de guerre pour l'armée round

round Een vooral in Engeland populair geworden canonvorm waarbij de stemmen op gelijke afstanden van elkaar de canonmelodie inzetten, waardoor Rouse, Charles

Rouse, Charles (1924-1988) Amerikaans jazzmusicus. Tenorsaxofonist Rouse werd vooral bekend door zijn spel in het kwartet van pianist Thelonious Rousseau, Henri

Rousseau, Henri (Henri, Julien Felix, bijg. Le Douanier; 1844-1910) Frans schilder, autodidact. In 1886 volgde zijn grote doorbraak met een expositie Rousseau, Jean-Baptiste

Rousseau, Jean-Baptiste (1671-1741) Frans dichter, die in 1707 verbannen werd op grond van waarschijnlijk ten onrechte aan hem toegeschreven Rousseau, Philippe

Rousseau, Philippe (1816-1887) Frans schilder, leerling van Gros en Bertin. Schilderde vooral Normandische landschappen en stillevens, die door Rousseau, Théodore

Rousseau, Théodore (1812-1867) Frans landschapschilder, tekenaar en etser. Werkte direct naar de natuur. Centrale figuur in de School van Barbizon. Rousselot, Jean

Rousselot, Jean (geb. 1913) Frans schrijver van gedichten, romans en essays. Hij publiceerde literaire kritieken o.a. op d'Aubigné, Poe, Éluard en Roussel, Albert Charles Paul Marie

Roussel, Albert Charles Paul Marie (1869-1937) Frans componist. Volgde een opleiding tot marineofficier, maar na van 1889-94 dienst gedaan te Roussel, Raymond

Roussel, Raymond (1877-1933) Frans dichter en toneelschrijver, was een welgesteld man die zich te buiten ging aan bizarre verzinsels waarin hij Rousset, David

Rousset, David (geb. 1912) Frans schrijver en politicus, studeerde filosofie. R. streed in de Spaanse Burgeroorlog aan republikeinse zijde en zat tijd

Roussin, André Paul Jean

Roussin, André Paul Jean (1911-1987) Frans toneelschrijver. Na korte tijd journalist te zijn geweest werd Roussin acteur in een avant-gardistisch

Rowe, Nicholas

Rowe, Nicholas (1674-1718) Engels toneelschrijver, bevriend met Addison, Pope en Swift; Poet laureate vanaf 1715. Debuteerde met 'The ambitious Rowlandson, Thomas

Rowlandson, Thomas (1756-1827) Engels schilder en pentekenaar. Schilderde en aquarelleerde landschappen, portretten en genretaferelen, illustreerde Rowwen Hèze

Rowwen Hèze (America, 1985) Nederlandse folkband. Limburgs gezelschap met een mix van Tex-Mex, Ierse folk, rock en hoempa. Begonnen als Roxette

Roxette (Halmstad, 1985) Zweeds popduo. Marie Fredriksson (zang) en Per Gessle (gitaar) waren al jarenlang actief als in '89 hun album Look Sharp!

Royaards, Ben

Royaards, Ben (eig. Benjamin Lucien R.; 1904-1966) Nederlands toneelspeler en regisseur, zoon van Willem R. en Jacqueline Sandberg, vanaf 1931 Royaards, Willem Cornelis

Royaards, Willem Cornelis (1867-1929) Nederlands toneelspeler, regisseur en toneelleider, met Eduard Verkade een der markantste tonelisten van Roy, Claude

Roy, Claude (eig. Claude Orland; geb. 1915) Frans romanschrijver, dichter en journalist. Zijn poëtische activiteit, gekenmerkt door het verlangen te Roy, Jules

Roy, Jules (geb. 1907) Frans schrijver, was aanvankelijk beroepsmilitair. Tijdens WO II was hij voor de RAF commandant van een bommenwerper, Roy, Pol de

Roy, Pol de (1905-1983) Belgisch (Vlaams) dichter, werd beïnvloed door de Franse surrealisten en ontwikkelde zich geleidelijk tot een experimenteel Rozanov, Vasili Vasiljevitsj

Rozanov, Vasili Vasiljevitsj (1856-1919) Russisch filosoof, criticus en publicist. Zijn eerste boek 'Over de conceptie. Een poging tot onderzoek van

rozet (kunst)

rozet (kunst) Ornament, gelijkend op een roos, toegepast als versiering van o.a. gevelbanden, friezen en als middelpunt van een gewelf of plafond. rubato (muz.)

rubato (muz.) Vrije wijze van voordragen, waarbij men de expressie der muziek poogt te vergroten door kleine versnellingen of vertragingen.

Rubbra, Edmund Duncan

Rubbra, Edmund Duncan (1901-1986) Engels pianist en componist. Op aanraden van de pianist Cyril Scott zette Rubbra zijn studies voort en bezoc

rubénistes

rubénistes Verzamelnaam voor Franse schilders uit eind 17e, begin 18e eeuw (o.w. Watteau, Largillières en Coypel). In navolging van Rubens en Titiaan Rubens, Peter Paul

Rubens, Peter Paul (1577-1640) Zuid-Nederlands schilder, tekenaar en diplomaat. Was al bij zijn leven in eigen land en daarbuiten beroemd. Schilder Rubik, Ernö

Rubik, Ernö (geb. 1945) Hongaars binnenhuisarchitect. Docent aan de Academie voor Toegepaste Kunst in Boedapest. Uitvinder van de magische Rubinstein, Anton Gregorjevitsj

Rubinstein, Anton Gregorjevitsj (1829-1894) Russisch pianist en componist. Na lessen van zijn moeder ging Rubinstein in 1840 naar Parijs, waar Rubinstein, Arthur

Rubinstein, Arthur (1887-1982) Pools-Amerikaans pianist. Rubinstein, die in Warschau werd geboren, studeerde in Berlijn, waar hij reeds op 12-jarige Rubinstein, Ida Lvovna

Rubinstein, Ida Lvovna (geboren te Sint Petersburg 1885 - overleden te Vence 20-9-1960) Russisch danseres, leerlinge van Fokine. Danste o.a. bij Rubinstein, Renate

Rubinstein, Renate (1929-1990) Nederlands columniste. Renate Rubinstein kreeg bekendheid door haar column in Vrij Nederland, die sinds 1962

rubriek

rubriek (Lat.: rubrica terra = roodaarde) 1 Afdeling van een krant of tijdschrift voor onderwerpen van gelijksoortige aard. 2 Opschrift, titel in een geschrift.

Ruckers, familie

Ruckers, familie Antwerpse familie van klavecimbelbouwers uit de 16e en 17e eeuw, van wie nog vele instrumenten bestaan, beroemd door hun onovertroffen Rückert, Friedrich

Rückert, Friedrich (1788-1866) Duits dichter, studeerde vanaf 1805 rechten en filosofie te Würzburg en Heidelberg, daarna vanaf 1818 oosterse filologie Rückriem, Ulrich

Rückriem, Ulrich (geb. 1938) Duits kunstenaar, begon in 1959 te werken als steenhouwer aan de Kölner Dombauhütte (het restauratie-atelier van de Rudd jr., Roswell Hopkins

Rudd jr., Roswell Hopkins (geb. 1935) Amerikaans jazztrombonist. In de jaren zestig een van de toptrombonisten van de free jazz. Speelde met free

Rude, François

Rude, François (1784-1855) Frans neoclassicistisch beeldhouwer, opgeleid aan de École des Beaux-Arts, die in 1815 als Bonapartist uitweek naar Rudolf

Rudolf Mannennaam, samengesteld uit de Germaanse woorden rud (= roem) en wolf. De naam komt in verschillende talen voor: Italiaans: Rodolfo,

Rudolf von Fenis

Rudolf von Fenis Zwitsers (Duits) Minnesänger uit de tweede helft der 12e eeuw, vermoedelijk de dichtersnaam van Rudolf II von Neuenburg. Hij Rudolph, Paul Marvin

Rudolph, Paul Marvin (geb. 1918) Amerikaans architect, van 1958-65 directeur van de Yale's University School of Architecture. Hij bouwde te New Ruebsamen, Helga Margot Erika

Ruebsamen, Helga Margot Erika (geb. 1934) Nederlands schrijfster en journaliste, publiceerde fantastische verhalen in 'De kameleon' (1964) en Rueb, Gra

Rueb, Gra (eig. Gerharda Johanna Wilhelmina R.; 1885-1972) Nederlands beeldhouwster, leerlinge van Dupuis en Bourdelle in Parijs. Haar werk bestaat Rueda Santos, Salvador

Rueda Santos, Salvador (1857-1933) Spaans dichter en prozaschrijver. In zijn eerste bundel 'Noventa estrofas' (1883) toonde hij zich een origineel Rueda, Lope de

Rueda, Lope de (ca. 1505-1565) Spaans acteur en toneelschrijver. Hij was eerst goudslager, maar sloot zich aan bij een rondreizend toneelgezelschap Rueter, familie

Rueter, familie Nederlandse familie van kunstenaars. Vader (Willem Christiaan) Georg (1875-1966) was schilder, etser en boekontwerper. Hij werd Rufer, Josef Leopold

Rufer, Josef Leopold (geb. 1893) Oostenrijks muziektheoreticus. Hij studeerde theorie en compositie bij Alexander von Zemlinsky en Arnold Sch

Ruffo, Vincenzo

Ruffo, Vincenzo (1510-1587) Italiaans componist. R. werd in 1531 te Verona tot priester gewijd, maar was daarvoor vermoedelijk kapelmeester aan Ruf, Jakob

Ruf, Jakob (ook Jakob Ruof; 1500-1558) Zwitsers toneelschrijver. Hij studeerde medicijnen en was te Zürich werkzaam als arts. Hij is een der eerste Ruggieri, familie

Ruggieri, familie Italiaanse familie van vioolbouwers, veelal werkzaam te Cremona. De eerste van hen is Francesco R. (gest. na 1720). Zijn violen zijn Ruggles, Charles Sprague

Ruggles, Charles Sprague (1876-1971) Amerikaans componist. Tot zijn leraren behoorde o.a. William Spalding. Van 1908-12 was hij dirigent van Rühmann, Heinz

Rühmann, Heinz (1902-1994) Duits acteur. Rühmann was van 1926 tot 1932 verbonden aan het befaamde Deutsches Theater Berlin, waar hij werkte Rühmkorff, Peter

Rühmkorff, Peter (geb. 1929) Duits schrijver. R. studeerde van 1951-58 letteren en psychologie te Hamburg. In 1951 richtte hij (met Werner Riegel) Ruisdael, familie van

Ruisdael, familie van Geslacht Noord-Nederlandse landschapschilders: Jacob (1628/29-1682) was een van de belangrijkste landschapschilders uit

ruiterstandbeeld

ruiterstandbeeld Vrijstaand beeld van een persoon te paard, (meer dan) levensgroot veel toegepast in de klassieke Oudheid, maar ook tijdens Renaissance Ruiters, Leontine

Ruiters, Leontine (geb. 1967) Nederlands actrice en televisiepresentatrice. Voor de televisie speelde Ruiters in diverse series als `Briefgeheim', `Nieuwe Ruiz de Alarcón y Mendoza, Juan

Ruiz de Alarcón y Mendoza, Juan (1580-1639) Spaans toneelschrijver. In 1600 ging hij van zijn geboorteland México naar Spanje om daar zijn opleiding Ruiz, Juan

Ruiz, Juan (1283?-1350?) Spaans dichter, van wie weinig meer bekend is dan dat hij aartspriester van Hita was en jaren in de gevangenis van Toledo Rukeyser, Muriel

Rukeyser, Muriel (1913-1980) Amerikaans dichteres. Haar werk wordt gekenmerkt door een maatschappelijke geëngageerdheid, waarbij vooral menselijke Rulfo, Juan

Rulfo, Juan (1918-1986) Mexicaans schrijver, die slechts twee boeken schreef, maar daar internationaal vermaard mee werd: de verhalenbundel 'El rumba

rumba Uit Afrika afkomstige, Cubaanse dans in even maatsoort en matig snel tempo, ontstaan onder de Cubaanse plantagenegers. Typerend zijn de Runeberg, Johan Ludvig

Runeberg, Johan Ludvig (1804-1877) Fins (Zweeds) dichter en classicus. Finlands nationale dichter, verheerlijkte in zijn gedichten en epen de Finse runen

runen (Oudnoors: geheimzinnige boodschap) Schrifttekens (24) van de Germanen, ontstaan tussen 100 v.C. en 100 n.C.; de oudste bewaard gebleven Runge, Erika Anna Maria

Runge, Erika Anna Maria (geb. 1939) Duits schrijfster, promoveerde in de literatuur- en theaterwetenschappen (1962). Sloot zich aan bij de Grupp

Runge, Philippe Otto

Runge, Philippe Otto (1777-1810) Duits schilder, tekenaar, aquarellist, dichter en theoreticus. Bekend vertegenwoordiger van de Duitse vroege Romantiek. Rung, Otto Christian Henrik

Rung, Otto Christian Henrik (1874-1945) Deens schrijver. Hij studeerde rechten, verbleef in het Verre Oosten en was van 1919-32 secretaris van Runyon, Alfred Damon

Runyon, Alfred Damon (1880-1946) Amerikaans journalist en schrijver van korte verhalen. Werkte voor verscheidene kranten, werd sportjournalis

Ruscha, Edward

Ruscha, Edward (geb. 1937) Amerikaans beeldend kunstenaar, vertegenwoordiger van de pop art. Verwerkte in zijn schilderijen reële voorwerpen Rusconi, Camillo

Rusconi, Camillo (1658-1728) Italiaans barokbeeldhouwer, beïnvloed door Bernini. Tot zijn belangrijkste werk behoren de vier levensgrote apostelfiguren Rushdie, Salman

Rushdie, Salman (geb. 1947) Brits schrijver van Indiase afkomst. Kreeg in 1981 de Bookerprijs voor zijn inventieve, intellectuele roman 'Midnight's Ruskin, John

Ruskin, John (1819-1900) Brits kunsttheoreticus. Oefende met zijn opvattingen over kunst en met zijn sociaal-economische ideeën invloed uit op de Russell, Eric Frank

Russell, Eric Frank (1905-1978) Brits schrijver, een der eerste grote vertegenwoordigers van het SF-genre in Engeland. Schreef humoristische, soms Russell, George Allan

Russell, George Allan (geb. 1923) Amerikaans jazzpianist; aanvankelijk drummer. Schreef in de jaren veertig arrangementen voor Benny Carter en

Russell, Ken

Russell, Ken (geb. 1927) Brits filmregisseur, eerder werkzaam als balletdanser, acteur en fotograaf. Maakte voor BBC documentaires over componisten Russell, Willy

Russell, Willy (William Martin; geb. 1947) Engelse toneelschrijver uit de `arbeidersklasse' wiens talrijke stukken voor het theater en de tv vaak gaan Russell, (Ernestine) Jane (Geraldine)

Russell, (Ernestine) Jane (Geraldine) (geb. 1921) Amerikaans filmactrice met allure, hoewel de propagandamedia de nadruk op haar fysieke kwaliteiten Russische emigrantenliteratuur

Russische emigrantenliteratuur Het werk van schrijvers die na de revolutie van 1917 Rusland verlieten, omdat zij afwijzend stonden tegenover het Russische kunst

Russische kunst Kunst uit Rusland, gemaakt in de tijd voorafgaand aan de Russische Revolutie van 1917. Tot de oudst bekende gebouwen behoort Russolo, Luigi

Russolo, Luigi (1885-1947) Italiaans componist en schilder. Trad in 1909 toe tot de beweging der Futuristen en publiceerde in 1913 het manifest 'L'arte rustica

rustica Ruw bewerkte of onbewerkte stenen, toegepast bij een bouwwerk om dit een ruig of landelijk karakter te geven. Veel voorkomend bij de Italiaanse Rutebeuf

Rutebeuf (gest. ca. 1285) Middeleeuws Frans dichter. Schreef fabliaux, sociale en politieke satiren, mysteriespelen, heiligenlevens, enz. Had oog voor Rutgers van der Loeff-Basenau, Anna Maria Margaretha (An)

Rutgers van der Loeff-Basenau, Anna Maria Margaretha (An) (1910-1990) Nederlands schrijfster van romans en jeugdboeken. Zij studeerde oude

Rutherford, Dame Margaret

Rutherford, Dame Margaret (1892-1972) Brits actrice, uitblinkend als excentrieke Engelse dame. Werd populair als speurende Miss Jane Marple, Ruting, Jos

Ruting, Jos (1909-1987) Nederlands schrijver en illustrator. Ruting werkte aanvankelijk als reclametekenaar. Hij verdiepte zich echter in de biologie Rutten, Felix Jean Joseph Hubert

Rutten, Felix Jean Joseph Hubert (1882-1971) Nederlands dichter, proza- en toneelschrijver, echtgenoot van de schrijfster Marie Koenen (1919). Rutten, Mathieu Jacques Henri

Rutten, Mathieu Jacques Henri (geb. 1906) Belgisch (Vlaams) dichter en essayist. Na letterkundige studies was hij eerst leraar, daarna volgde in Ruusbroec, Jan van

Ruusbroec, Jan van (1293-1381) Zuid-Nederlands schrijver van mystiek proza. Studeerde filosofie en theologie, werd 1317 tot priester gewijd en Ruven, Paul

Ruven, Paul (geb. 1958) Nederlands filmregisseur en -scenarioschrijver. Ruven studeerde regie aan de Theaterschool te Amsterdam en bezocht vervolgens Ruyneman, Daniël

Ruyneman, Daniël (1886-1963) Nederlands componist. Groot initiator en stimulator van eigentijdse muziek in Nederland. Hij studeerde te Amsterdam, Ruysdael, Salomon van

Ruysdael, Salomon van (ook: Ruisdael; ca. 1600-1670) Nederlands schilder, oom en leermeester van Jacob van Ruisdael. Beïnvloed door o.a. Jan Ruyslinck, Ward

Ruyslinck, Ward (eig. Raymond Karel Maria De Belser; geb. 1929) Belgisch (Vlaams) schrijver en dichter, debuteerde met de dichtbundel 'De citer Ruys, Cor

Ruys, Cor (1989-1952) Nederlands acteur. Ruys begon zijn loopbaan in 1905 bij de Nederlandsche Tooneelvereeniging en ging in 1913 naar Eduard Ruyter, Michiel de

Ruyter, Michiel de (1926-1994) Nederlands jazzhistoricus. De Ruyter, die zelf klarinet speelde, kreeg grote bekendheid door zijn radioprogramma's Ruyter, Victor de

Ruyter, Victor de (1903-1976) Belgisch journalist en theaterdirecteur. Na een korte periode als dagbladjournalist was hij van 1924-29 secretaris van Ryan, Robert

Ryan, Robert (1913-1973) Amerikaans acteur, zowel spelend in musicals en theaterstukken als voor de film. Hij was een ervaren bokser, hetgeen in

Rydberg, Abraham Viktor

Rydberg, Abraham Viktor (1828-1895) Zweeds schrijver en dichter. Hij was van 1855-76 redacteur van het liberale dagblad Göteborgs Handelsoch Ryder, Winona

Ryder, Winona (Winona Laura Horowitz; geb. 1971) Amerikaans filmactrice. Opgegroeid in een Californisch hippiemilieu, petekind van LSD-goeroe Ryer, Pierre du

Ryer, Pierre du (1600-1658) Frans vertaler en toneelschrijver. Was verbonden aan het hof, maar wijdde zich later om den brode aan de literatuur, waarbij Ryman, Robert

Ryman, Robert (geb. 1930) Amerikaans schilder. Maakt schilderijen die de grondslag van het schilderen tot onderwerp hebben: de verf, de wijze waarop Rysselberghe, Theodore (Théo) van

Rysselberghe, Theodore (Théo) van (1862-1926) Belgisch schilder, illustrator en decorateur. Medeoprichter van les Vingt. Vestigde zich na vele Ry, familie du

Ry, familie du Duitse architecten, die in Kassel gewerkt hebben en van wie de belangrijksten zijn: Paul du R. (1640-1714), die de Ober Neustadt, het R.E.M. (popmuz.)

R.E.M. (popmuz.) (Athens, Georgia, 1980) Amerikaanse rockband. De belangrijkste Amerikaanse gitaarband in de periode '85-'95, die eigenzinnigheid Rørdam, Valdemar

Rørdam, Valdemar (1872-1946) Deens dichter. Hij was enige tijd werkzaam als huisonderwijzer, studeerde daarna te Kopenhagen moderne talen, 

Sá de Miranda, Francisco de (1481-1558) Portugees humanist en dichter. Hij studeerde rechten te Lissabon, promoveerde en verkeerde daarna aan Saalborn, Louis Alexander Abraham

Saalborn, Louis Alexander Abraham (eig. Zaalborn; 1891-1957) Nederlands acteur, regisseur en toneeldirecteur, zoon van Alexander Saalborn (Saarinen, Eero

Saarinen, Eero (1910-1961) Amerikaans architect en meubelontwerper van Finse afkomst. Speelde een belangrijke rol in de ontwikkeling van de Amerikaanse Saarinen, Eliel

Saarinen, Eliel (1873-1950) Fins-Amerikaans architect. Vooral bekend door het monumentale Centraal Station van Helsinki (ontworpen in 1904), Saavedra Remírez de Baquedano, Angel de

Saavedra Remírez de Baquedano, Angel de (1791-1865) Spaans romantisch dichter en toneelschrijver. Zijn eerste poëzie en toneelwerk, zoals Sabata, Victor de

Sabata, Victor de (1892-1967) Italiaans dirigent. Hij studeerde aan het conservatorium te Milaan en was dirigent van de opera te Monte Carlo. In zijn Sabatier, Robert

Sabatier, Robert (geb. 1923) Frans schrijver, debuteerde met de dichtbundel 'Les fêtes solaires' (1950). Schreef vervolgens romans, die opvallen door Sabatini, Rafael

Sabatini, Rafael (1875-1950) Engels romanschrijver van Italiaanse afkomst. Werd zeer populair met romantisch-historische romans als 'The tavern Sabbe, Maurits

Sabbe, Maurits (1873-1938) Belgisch (Vlaams) schrijver, studeerde te Gent, was leraar en sinds 1923 hoogleraar in de Nederlandse letterkunde te Brussel. Sabino, Fernando Tavares

Sabino, Fernando Tavares (geb. 1923) Braziliaans schrijver van één roman, 'O encontro marcado' (1957), vele malen herdrukt en veel vertaald. Verd

Sablairolles, familie

Sablairolles, familie Een Nederlandse toneelfamilie, afstammend van Jacob Hendrik S. (1793-1833), die o.m. speelde bij het gezelschap van Dirk Theodore Sacchetti, Franco

Sacchetti, Franco (1332-1400) Italiaans schrijver. Bekleedde verschillende belangrijke functies in het Florentijnse openbare leven. Auteur van de Sacchi, Andrea

Sacchi, Andrea (1599-1661) Italiaans schilder. Leerling van Francesco Albani en beïnvloed door Domenichino en Reni. Verzette zich tegen de opkomende Sacconi, Giuseppe

Sacconi, Giuseppe (1853-1905) Italiaans neoclassicistisch architect. Bekend door zijn ontwerp van het nationale monument ter ere van koning Victor Sacher, Paul

Sacher, Paul (geb. 1906) Zwitsers dirigent. Hij studeerde aan het Bazels conservatorium o.a. bij Felix Weingartner en stichtte in 1926 het Basler Kammerorchester, Sächsische Komödie

Sächsische Komödie (Du.) Beschaafd rococo-achtig blijspelgenre uit de tijd van de Aufklärung (Verlichting), afgeleid van uit het Frans vertaalde Sachs, Hans

Sachs, Hans (1494-1567) Duits Meistersinger en dichter. Werd 1509 schoenmakersgezel, in 1520 meesterschoenmaker. Belangrijkste vertegenwoordiger Sachs, Maurice

Sachs, Maurice (eig. Maurice Ettinghausen; 1906-1945) Frans schrijver. Hij leidde ondanks zijn goede afkomst een losgeslagen leven, en was o.a. Sachs, Nelly

Sachs, Nelly (1891-1970) Duits dichteres van joodse afkomst. Zij groeide op in een welgesteld Berlijns milieu en stuurde als meisje een aantal gedichten Sacks, Oliver Wolf

Sacks, Oliver Wolf (geb. 1933) Brits neuroloog en schrijver, die in zijn loopbaan veel werkte met bejaarden en chronisch zieken. `Awakenings' (19

Sackville-West, Edward Charles

Sackville-West, Edward Charles (1901-1965) Engels romanschrijver en muziekcriticus; redacteur voor de Spectator en de New Statesman (1926-Sackville-West, Victoria Mary

Sackville-West, Victoria Mary (Vita S.-W.; 1892-1962) Engels dichteres en romanschrijfster, debuteerde na een verblijf in Perzië met 'Poems of East Sade

Sade (eig. Helen Folasade Abu; geb. 1960) Nigeriaans-Brits zangeres, startte haar carrière als backing-zangeres bij de funkgroep Pride. Binnen de groep Sade, Donatien Alphonse François, marquis de

Sade, Donatien Alphonse François, marquis de (1740-1814) Frans schrijver, die een tamelijk losbandig leven leidde en verwikkeld was in vele Sadleir, Michael Thomas Harvey

Sadleir, Michael Thomas Harvey (1888-1957) Engels romanschrijver en bibliograaf, schreef als specialist in de Victoriaanse literatuur 'Nineteenth Sadoul, Georges

Sadoul, Georges (1904-1967) Frans filmcriticus, wiens oordelen beïnvloed werden door zijn marxistische overtuiging. Hij was met André Bazin de Saedeleer, Valerius de

Saedeleer, Valerius de (1867-1941) Belgisch schilder; behoorde tot de eerste Latemse School. Werkte aanvankelijk in impressionistische trant. Later, Saenredam, Pieter Jansz.

Saenredam, Pieter Jansz. (1597-1665) Nederlands architectuurschilder en tekenaar. Bekend door zijn kerkinterieurs en -exterieurs. Legde de nadruk

Saeverud, Harald Sigurd Johan

Saeverud, Harald Sigurd Johan (geb. 1897) Noors componist met zeer eigen, oorspronkelijke stijl. Een der belangrijkste hedendaagse Noorse componisten.

Safdie, Mosje

Safdie, Mosje (geb. 1938) Israëlisch architect. Ontving zijn opleiding, woont en werkt in Montreal, Canada. Bekend geworden als ontwerper van de Saftleven, Cornelis Hermansz.

Saftleven, Cornelis Hermansz. (ook: Sachtleven; ca. 1607-1681) Nederlands schilder, tekenaar en etser, werkte in de trant van Adriaen Brouwer Saftleven, Herman Hermansz.

Saftleven, Herman Hermansz. (ca. 1609-1685) Nederlands schilder. Leerling van zijn vader Herman S. en van zijn broer Cornelis. Werkte in de stijl saga

saga Lange, cyclische vertelling; familie-, helden-, koningskroniek. Aan de middeleeuwse Vikinghoven in Noorwegen en IJsland werden de saga's der Sagan, Françoise

Sagan, Françoise (eig. Françoise Anne Quoirez; geb. 1935) Frans schrijfster van psychologische romans en toneelstukken waarin zij de levenshouding sage

sage (Du.: 'was gesagt wird') Fantastische volksvertelling die een kern van (historische) waarheid bevat, maar door mondelinge overlevering zodanig sainete

sainete (Sp.) Kort komisch toneelstuk, met zang en dans. Een auteur uit de 18e eeuw: Ramón de la Cruz (1731-1794), die er meer dan driehonderd Saint Cyr, John Alexander (Johnny)

Saint Cyr, John Alexander (Johnny) (1890-1966) Amerikaans jazzgitarist en banjospeler. Speelde in het begin van de 20e eeuw o.a. in New Orleans Sainte-Beuve, Charles-Augustin

Sainte-Beuve, Charles-Augustin (1804-1869) Frans schrijver en literair criticus. Hij publiceerde zijn eerste artikelen in het tijdschrift Le Globe (182

Saintsbury, George Edward Bateman

Saintsbury, George Edward Bateman (1845-1933) Engels literatuurhistoricus en -criticus. Begon met het schrijven van recensies en werken over Saint-Amant, Antoine Girard

Saint-Amant, Antoine Girard (1594-1661) Na een aantal zeereizen, waarop hij Indië en Amerika bezocht, vestigde hij zich in 1619 te Parijs, waar Saint-Aubin, Gabriel Jacques de

Saint-Aubin, Gabriel Jacques de (1724-1780) Frans schilder en graveur. Leerling van Boucher. Schilder en tekenaar van scènes uit het Parijse stadsleven,

Saint-Denis, Michel Jacques

Saint-Denis, Michel Jacques (1879-1971) Frans acteur en regisseur. Hij begon zijn carrière als assistent-regisseur bij Jacques Copeau te Parijs en Saint-Denis, Ruth

Saint-Denis, Ruth (geboren te New Jersey 20-1-1879 - overleden te Hollywood 21-7-1968) Amerikaans balletdanseres, choreografe en pedagoge. Vond Saint-Évremont, Charles de Marguetel de Saint-Denis de

Saint-Évremont, Charles de Marguetel de Saint-Denis de (1614-1703) Frans schrijver en vrijdenker. Hij volgde een militaire opleiding en bezocht Saint-Exupéry, Antoine de

Saint-Exupéry, Antoine de (1900-1944) Frans vliegenier en schrijver. Tijdens zijn militaire opleiding werd hij piloot, waarna hij talloze nachtelijke Saint-Gaudens, Augustus

Saint-Gaudens, Augustus (1848-1907) Amerikaans beeldhouwer. Studeerde in Parijs en Rome, waarvandaan hij het Europese neoclassicisme naar Saint-Gelais, Mellin de

Saint-Gelais, Mellin de (1491-1558) Frans dichter, na tot priester gewijd te zijn, werd hij aalmoezenier en hofdichter van Hendrik II. Hij schreef levendige, Saint-Georges de Bouhélier

Saint-Georges de Bouhélier (eig. Stéphane Georges de Bouhélier-Lepelletier; 1876-1947) Frans schrijver en auteur van het 'Manifeste du naturism

Saint-John Perse

Saint-John Perse (eig. Marie-René Alexis Saint-Léger Léger; 1887-1975) Frans dichter. Studeerde rechten, trad 1914 in diplomatieke dienst, week Saint-Lambert, Jean-François, markies van

Saint-Lambert, Jean-François, markies van (1716-1803) Frans dichter, bekleedde een functie aan het hof van de Poolse ex-koning Stanislas Lesczynski Saint-Phalle, Niki de

Saint-Phalle, Niki de (geb. 1930) Frans beeldend kunstenaar. Zij sloot zich in de jaren zestig aan bij de nouveaux réalistes. Vooral bekend door haar Saint-Pierre, Jacques-Henri Bernardin de

Saint-Pierre, Jacques-Henri Bernardin de (1737-1814) Frans schrijver, die tevergeefs in een aantal landen als ingenieur aan de slag poogde te komen Saint-Pierre, Michel de

Saint-Pierre, Michel de (1916-1987) (eig. Michel Louis Marie Henry de Grosourdy, Marquis de. Saint-Pierre) Frans schrijver. Telg uit een oud ade

Saint-Pol-Roux

Saint-Pol-Roux (eig. Paul Pierre Roux; 1861-1940) Frans dichter en toneelschrijver. Hij studeerde rechten, waarna hij zich toelegde op de literatuur. Saint-Saëns, Charles Camille

Saint-Saëns, Charles Camille (1835-1921) Frans componist, pianist en organist. Was na zijn studie aan het Parijse conservatorium van 1853-77 werkzaam

Saito, Josjisjige

Saito, Josjisjige (geb. 1904) Japans kunstenaar. Maakte in de jaren dertig merkwaardige machines en een soort van popart-achtige, bewust aan kitsch Sajanov, Vissarion Michajlovitsj

Sajanov, Vissarion Michajlovitsj (1903-1959) Sovjetrussisch schrijver. Publiceerde in 1928 de bundel 'Komsomolgedichten', gevolgd door 'Tijdgenoten' Sakakoera, Joenzo

Sakakoera, Joenzo (geb. 1904) Japans architect. Was van 1929-37 werkzaam hij Le Corbusier. Ontwierp in 1937 het Japanse paviljoen voor de wereldtentoonstelling Saki

Saki (eig. Hector Hugh Munro; 1870-1916) Engels journalist en schrijver van korte verhalen; geboren in Birma, opgevoed in Engeland. Zijn pseudoniem Salacrou, Armand Camille

Salacrou, Armand Camille (1899-1989) Frans toneelschrijver, studeerde rechten, medicijnen en filosofie, maar maakte geen van de studies af. Hij Salazar y Torres, Agustín de

Salazar y Torres, Agustín de (1642-1675) Spaans dichter en toneelschrijver, sterk beïnvloed door Luis de Góngora. Zijn werk werd postuum door Salden, Helmut

Salden, Helmut (1910-1996) Duits-Nederlands typograaf Salden studeerde aan de Folkwangschule te Essen, verliet Duitsland in 1933 en kwam na Salernitano, Masuccio

Salernitano, Masuccio (eig. Tommaso Guardati; ca. 1410-1475) Italiaans schrijver, auteur van 'Il novellino' (in 1476 gepubliceerd in een door de Napolitaanse Salieri, Antonio

Salieri, Antonio (1750-1825) Italiaans componist en dirigent. S. kreeg muziekonderricht te Legnano, Venetië en Wenen, waar hij aan het hof voorgesteld Salinas, Pedro

Salinas, Pedro (1892-1951) Spaans dichter en essayist. Hij studeerde letteren te Madrid, promoveerde in 1917 en was achtereenvolgens verbonden Salinger, Jerome David

Salinger, Jerome David (geb. 1919) Amerikaans schrijver, beroemd geworden door zijn debuut 'The catcher in the rye' (1951), dat de ontmoedigend

Salle des machines

Salle des machines Naam van het hoftheater van Lodewijk XIV in de Tuilerieën te Parijs. Door Le Vau in opdracht van Mazarin gebouwd, voor o

Salle, David

Salle, David (geb. 1953) Amerikaans schilder. Citeert en confronteert beeldfragmenten van diverse herkomst bij voorkeur in grote meerluiken, waardoor Salminen, Sally Alina Ingeborg

Salminen, Sally Alina Ingeborg (1906-1976) Fins (Zweeds) schrijfster, wereldberoemd geworden met haar romandebuut 'Katrina' (1936), spelend Salmon, André

Salmon, André (1881-1969) Frans schrijver, debuteerde met de dichtbundel 'Poèmes' (1905). Na een verblijf te Moskou (in diplomatieke dienst) verkeerde Salomé (kunst)

Salomé (kunst) (eig. Wolfgang Cilarz; geb. 1954) Duits beeldend kunstenaar, bekend van heftige, vitale en choquerende schilderijen in nieuw-expressionistische Salomons, Anna Maria Francisca (Annie)

Salomons, Anna Maria Francisca (Annie) (1885-1980) Nederlands schrijfster van verhalend proza rondom de problematiek van de bewustwording Salomon, Charlotte

Salomon, Charlotte (1917-1943) Duits schilder; vluchtte in 1939 terug naar Frankrijk. Naar aanleiding van een aantal zelfmoordgevallen begon zij Salomon, Erich

Salomon, Erich (1886-1944) Duits jurist en fotograaf (vanaf 1928). Een der eerste persfotografen. Beroemd om zijn candid-opnamen (opnamen gemaakt salon

salon 1 Fraai (ontvang)vertrek. In Frankrijk ontstaan trefpunt van sociaal verkeer met de nadruk op literaire activiteiten. Oorspronkelijk was het hof saltarello

saltarello Uit 14e eeuw stammende, snelle dans van Italiaans/Spaanse afkomst in 3/8 of 6/8 maat. Werd vanaf 15e eeuw voorafgegaan door langzam

Salten, Felix

Salten, Felix (eig. Siegmund Salzman; 1896-1945) Oostenrijks schrijver. Hij studeerde in Wenen, waar hij toneelcriticus werd bij de Wiener Allgemeine Saltykov-Sjtsjedrin, Michail Jevgrafovitsj

Saltykov-Sjtsjedrin, Michail Jevgrafovitsj (1826-1889) Russisch schrijver. Zijn onder invloed van het Franse utopische socialisme geschreven verhalen Salvatori, Renato

Salvatori, Renato (1934-1988) Italiaans acteur. Salvatori debuteerde in 1952 in 'Le ragazze di Piazza di Spagna' van Luciano Emmer. Naam maakte Salve Regina

Salve Regina (Lat.: Wees gegroet, koningin) Uit de 11e eeuw stammende Maria-antifoon, vermoedelijk geschreven door Petrus de Compostela (gest. Salzburger Festspiele

Salzburger Festspiele Sedert 1920 jaarlijks (behalve 1924 en 1944) in juli en augustus plaatsvindende culturele manifestatie van opera, concert, ballet Sam and Dave

Sam and Dave Amerikaans gospel/soul-duo, bestaande uit Sam Moore en Dave Prater. Groot succes in de jaren zestig met vitale en aanstekelijke nummers Samain, Albert

Samain, Albert (1852-1900) Frans dichter, vanaf 1882 werkzaam als ambtenaar van het departement Seine. In 1891 was S. medeoprichter van het nog Samaniego, Félix María

Samaniego, Félix María (1745-1801) Spaans fabeldichter. Zijn vriendschap met Tomás de Iriarte verkeerde in het tegendeel toen beiden vrijwel ge

Samaras, Lucas

Samaras, Lucas (geb. 1936) Grieks beeldend kunstenaar, woonachtig in New York. Maakte in de jaren zestig objecten, zowel bekleed met zachte (Sammartini, Giovanni Battista

Sammartini, Giovanni Battista (1698-1775) Italiaans componist. Sammartini was van 1730-70 kapelmeester van het klooster S. Maria Magdalena Samuel ha-Nagib

Samuel ha-Nagib (eig. Ismail ibn Nagrela; 993-1055/56) Spaans geleerde, staatsman en dichter van joodse afkomst. Hij bekleedde hoge posities aan San José, Jerónimo de

San José, Jerónimo de (1587-1654) Spaans dichter en historicus. Nadat hij ingetreden was in de orde der karmelieten veranderde hij zijn wereldlijke San Pedro, Diego de

San Pedro, Diego de (ca. 1437-ca. 1498) Spaans dichter en schrijver, vermoedelijk van joodse afkomst. Omstreeks 1460 vervulde hij administratieve Sánchez Cotán, Juan

Sánchez Cotán, Juan (1561-1627) Spaans schilder, wiens werk verwantschap vertoont met dat van Caravaggio en Honthorst. Trad toe tot de orde

Sánchez de Badajoz, Garci

Sánchez de Badajoz, Garci (1460?-1526?) Spaans dichter, van wie weinig meer bekend is dan dat hij een zodanig licht ontvlambaar hart had, dat Sánchez, Florencio

Sánchez, Florencio (1875-1910) Uraguyaans toneelschrijver. Hij was van zeer eenvoudige afkomst, maar ontwikkelde zich, nadat hij van Montevideo Sanchi

Sanchi Plaats in Midden-India, in de deelstaat Madhya Pradesh, ten noordoosten van Bhopal. Bezit talrijke boeddhistische monumenten, waarvan de Sanctis, Francesco de

Sanctis, Francesco de (1693-1740) Italiaans architect en decorateur. Ontwierp de Spaanse Trap te Rome (1723-25), een van de bekendste voorbeel

Sanctus

Sanctus (Sanctus, sanctus, sanctus, dominus Deus sabaoth = Heilig, heilig, heilig, Heer der heerscharen) Het vierde van de vijf vaste gezangen der Sanda, Dominique

Sanda, Dominique (eig. Dominique Varaigne; geb. 1951) Frans filmactrice. Onder meer 'Une femme douce' (1968), 'First love' (1969), 'Il conformista' Sandback, Frederick Lane

Sandback, Frederick Lane (geb. 1943) Amerikaans beeldend kunstenaar. Vervaardigt lijnstructuren en ruimte-indelingen m.b.v. elastieke en metalen

Sandberg, Jacoba Philippina (Jacqueline)

Sandberg, Jacoba Philippina (Jacqueline) (1876-1976) Nederlands toneelspeelster, in 1903 gehuwd met acteur Willem Royaards. Sandberg kreeg Sandberg, Willem Jacob Henri Berend

Sandberg, Willem Jacob Henri Berend (1897-1984) Nederlands typografisch ontwerper en museumdirecteur. Van 1938-63 verbonden aan het Stedelijk Sandburg, Carl August

Sandburg, Carl August (1878-1967) Amerikaans dichter van Zweedse afkomst. Werd bekend met zijn gedichten in het tijdschrift Poetry (1914), maa

Sandby, Paul

Sandby, Paul (1725-1809) Engels landschapschilder en graveur. Werkte van 1746-51 in Schotland en was van 1768-99 als docent aan de Militaire Sandemose, Aksel

Sandemose, Aksel (1899-1965) Noors-Deens schrijver, ging op 14-jarige leeftijd naar zee, deserteerde en had diverse baantjes. Hij schreef aanvankelijk Sanders, Farrell (Pharoah)

Sanders, Farrell (Pharoah) (geb. 1940) Amerikaans jazzsaxofonist. Werkzaam met free jazzmusici als Don Cherry en Sun Ra. Actief in de groep Sanders, Henry Bertus (Har)

Sanders, Henry Bertus (Har) (geb. 1929) Nederlands schilder en tekenaar; kreeg in de jaren zeventig bekendheid door zijn realistische tekeningen

Sander, August

Sander, August (1876-1964) Duits fotograaf. Legde zich toe op het in beeld brengen van de anonieme mens, zijn leefwijze en sociale omstandigheden. Sandrart, Joachim von

Sandrart, Joachim von (1606-1688) Duits schilder, tekenaar en kunsttheoreticus. Schreef het eerste grote kunsthistorische werk van Duitsland: 'Teutsche Sandrelli, Stefania

Sandrelli, Stefania (geb. 1946) Italiaans actrice, voorheen fotomodel. Films o.m. 'Gioventu di notte' (1961), 'Les vièrges' (1964), 'Tendre voyou' (1966), Sandrock, Adele

Sandrock, Adele (1864-1937) Duits toneel- en filmspeelster van Nederlandse afkomst. Zij speelde van 1888-95 aan het Deutsches Volkstheater, daarna Sand, George

Sand, George (eig. Amantine Aurore Lucile Dupin; 1804-1876) Frans schrijfster. Huwde 1822 Casimir Dudevant, ging in 1830 met schrijver Jules Sand, Jules

Sand, Jules (Léonard Sylvain Julien Sandeau; 1811-1883) Frans schrijver, raakte bevriend met Aurore Dupin, met wie hij onder het pseudoniem Jules Sangallo il Giovane, Antonio da

Sangallo il Giovane, Antonio da (1483-1546) Italiaans architect, neef van Giuliano en Antonio S. il Vecchio. Beïnvloed door Bramante. Ontwierp Sangallo, Giuliano da

Sangallo, Giuliano da (eig. Giuliano Giamberti; ca. 1445-1516) Italiaans architect en beeldhouwer. Ontwierp o.a. de Santa Naria delle Carceri te Prato Sängerkrieg auf der Wartburg

Sängerkrieg auf der Wartburg Een omstreeks 1260 door twee anonieme dichters in Thüringen geschreven verhalend gedicht over een zangwedstrijd Sanjust, Filippo

Sanjust, Filippo (geb. 1925) Italiaans decorbouwer die vele jaren samenwerkte met de regisseur Luchino Visconti, voor wie hij o.a. de decors bouwde Sankt Florian

Sankt Florian Plaats in Ober-Österreich ten zuidoosten van Linz; ca. 4000 inw. Bekend door het klooster der reguliere kanunniken van St.-Augustinus. Sanmicheli, Michele

Sanmicheli, Michele (ca. 1484-1559) Italiaans bouwmeester. Zijn maniëristische bouwstijl verraad de invloed van Bramante, waarvan hij tijdens een Sannazaro, Iacopo

Sannazaro, Iacopo (1456-1530) Italiaans dichter. Schiep in zijn 'Arcadia' (1504) een idyllische, herderlijke droomwereld, die in Europa een wederopbloei Sanskriet

Sanskriet Een der oudste en belangrijkste talen van de Indo-Europese taalfamilie, de bron van de Indische talen. De vroegste vorm is het Vedisch Sanskriet Sansom, William

Sansom, William (1912-1976) Engels schrijver van romans en korte verhalen. Zijn proza gaat doorgaans over gewone mensen, dikwijls woonachtig Sansovino, Andrea

Sansovino, Andrea (eig. Andrea Contucci: 1460-1529) Italiaans beeldhouwer en architect uit de Renaissance. Vervaardigde o.a. de 'Doop van Christus' Sansovino, Jacopo da

Sansovino, Jacopo da (eig. Jacopo d'Antonio Tatti; 1486-1570) Italiaans beeldhouwer en architect, leerling van Andreo Sansovino, naar wie hij zich Santana

Santana Popgroep die als eerste furore maakte met een combinatie van Latin-muziek en rock, opgericht in 1968 en genoemd naar de leider en gitarist Sánta, Ferenc

Sánta, Ferenc (geb. 1927) Hongaars schrijver. Hij was geruime tijd werkzaam als fabrieksarbeider, werd daarna medewerker van de Nationale Bibliotheek Santen, Salomon (Sal)

Santen, Salomon (Sal) (1915-1998) Nederlands schrijver, die voor hij begon te publiceren werkzaam was als stenograaf, o.a. bij Het Vrije Volk (1956-Santeuil, Claude de

Santeuil, Claude de (1628-1684) Frans dichter, als priester verbonden aan het seminarie van Saint-Magloire te Parijs. Op zijn naam staan ca. vijfhonderd Sante, Sophia Maria Christina van

Sante, Sophia Maria Christina van (geb. 1925) Nederlandse zangeres (mezzosopraan). Zij studeerde te Amsterdam en Rome, zong een aantal jaren Santillana, Inigo López de Mendoza, marqués de

Santillana, Inigo López de Mendoza, marqués de (1398-1458) Spaans humanistisch dichter en literair criticus. Hij diende aan het hof van 1412-Santing, Mathilde

Santing, Mathilde (geb. 1958) Nederlands zangeres, een van de opmerkelijkste en meest oorspronkelijke talenten die Nederland rijk is. Baarde opzien Santini-Aichel, Giovanni

Santini-Aichel, Giovanni (1677-1723) Boheems architect, telg van een familie van Italiaanse origine. Een der oorspronkelijkste representanten van

Santis, Giuseppe de

Santis, Giuseppe de (1917-1997) Italiaans filmregisseur. De Santis begon zijn loopbaan als filmcriticus voor het tijdschrift Cinema en schreef in 1942 Santomaso, Giuseppe

Santomaso, Giuseppe (1907-1990) Italiaans schilder. Volgde een opleiding in Venetië en verbleef na 1928 lange tijd in Amsterdam en Parijs, waar Santvoort, Dirck Dirckz.

Santvoort, Dirck Dirckz. (1610-1680) Nederlands schilder van portretten, genre- en historiestukken. Opvallend door het krachtige coloriet, geschild

Sant, Mien van 't

Sant, Mien van 't (1901-1994) Nederlands schrijfster. Mien van 't Sant debuteerde in 1948 met de roman 'Wijs mij de weg,' waarna nog honderd streekromans Sanz y Sánchez, Eulogio Florentino

Sanz y Sánchez, Eulogio Florentino (1822-1881) Spaans dichter en toneelschrijver. Hij had groot succes met zijn toneelstuk 'Don Francisco de Quevedo' sapfische strofe

sapfische strofe (saffische strofe, stanza) Vierregelige strofe genoemd naar de Griekse dichteres Sappho (ca. 600 v.C.): 3 versregels van 11 lettergrepen, Sapir, Edward

Sapir, Edward (1884-1939) Amerikaans linguïst-antropoloog, bekend om zijn vergelijkend onderzoek van Noord-Amerikaanse Indianentalen. Sapir Sappho

Sappho (ca. 630 v.C.-?) Grieks dichteres van eenvoudige, zangerige lyriek, waarin haar persoonlijke gevoelsleven centraal staat. Was op Lesbos vermoedelijk sarabande

sarabande Paardans in 3/2 of 3/4 maat, voor het eerst eind 16e eeuw voorkomend in Spanje en misschien afkomstig uit Midden-Amerika. Oorspronkelijk Saraceni, Carlo

Saraceni, Carlo (ook: Carlo Veneziano; 1580/85-1620) Italiaans schilder, een der zgn. caravaggisten. Kenmerkend voor zijn werk zijn: helder clair-Saramago, José

Saramago, José (geb. 1922) Portugese schrijver. Als zoon van een landarbeider werkte hij zich van machinebankwerker op tot journalist. Zijn eerste Sarandon, Susan

Sarandon, Susan (geb. 1946; meisjesnaam Susan Abigail Tomalin) Amerikaans actrice. Toen zij haar eerste echtgenoot, acteur Chris Sarandon, naar Sarasate y Navascuez, Pablo Martín Melitón

Sarasate y Navascuez, Pablo Martín Melitón (1844-1908) Spaans violist en componist. Hij trad reeds op twaalfjarige leeftijd op voor het Spaanse Sarazin, Jacques

Sarazin, Jacques (ook: Sarrazin; 1588/92-1660) Frans beeldhouwer. Werkte in Rome (1610-28) samen met Vouet. Werkte daarna in opdracht van

Sarbiewski, Maciej Kazimierz

Sarbiewski, Maciej Kazimierz (1595-1640) Pools (Latijns) dichter en literatuurtheoreticus. Hij behoorde tot de orde der jezuïeten en studeerde van sarcasme

sarcasme (Gr.: sarkazoo = ontvlezen) Bittere, bijtende spot; hatelijkheid. Sarcasme verschilt van ironie doordat de spreker (sarcast) de bedoeling heeft sarcofaag

sarcofaag In de Griekse Oudheid lijkkist, vervaardigd van een poreuze kalksteensoort, waarin de lichamen in 40 dagen verteerden (vandaar de naam; Sardou, Victorien

Sardou, Victorien (1831-1908) Frans toneelschrijver. Behaalde eerste succes met 'Les pattes de mouche' (1859), dat hij schreef voor het gezelschap Sargent, John Singer

Sargent, John Singer (1856-1925) Amerikaans schilder en aquarellist. Verbleef afwisselend in Londen - waar hij een veelgevraagd portretschilder Sargent, Malcolm

Sargent, Malcolm (1895-1987) eig. Harold Malcolm Watts Sargent Engels dirigent. Sargent studeerde aan het Royal College of Organists (Londen) Saroyan, William

Saroyan, William (1908-1981) Zeer productief Amerikaans schrijver van Armeense afkomst. De armoede en maatschappelijke moeilijkheden van culturele Saro-Wiwa, Ken

Saro-Wiwa, Ken (1941-1995) Nigeriaans schrijver en activist. Saro-Wiwa behoorde tot de Ogoni, een etnische minderheid in Nigeria. Veel van zijn Sarraute, Nathalie

Sarraute, Nathalie (geb. 1900) Russisch-Frans schrijfster, een der belangrijkste vertegenwoordigers van de Nouveau Roman. Debuteerde in 1938 met Sarrazin, Albertine

Sarrazin, Albertine (1937-1967) Frans schrijfster, dochter van onbekende ouders, door een Frans echtpaar geadopteerd. Zij belandde reeds op jeugdige Sarti, Giuseppe

Sarti, Giuseppe (1729-1802) Italiaans componist. Na zijn studie (misschien bij Padre Martini) werd hij organist van de Dom te Faenza en in 1752 Sarto, Andrea del

Sarto, Andrea del (eig. Andrea Angeli of Andrea d'Agnolo di Francesco; 1486-1530) Italiaans schilder, belangrijk vertegenwoordiger van de Renaissance. Sassetta

Sassetta (eig. Stefano di Giovanni; 1392?-1450) Italiaans schilder, belangrijk vertegenwoordiger van de Siënese School. Zijn stijl wortelt in de gotiek Sassoon, Siegfried

Sassoon, Siegfried (1886-1967) Brits dichter, behorend tot de War Poets. Schreef bittere gedichten over WO I en verzorgde 1920 een uitgave van sastra

sastra (sjastra) Naam van een serie leerboeken in verzen die samen met de Soetra's de hulpwetenschappen in verband met de Veda's tot onderwerp hebben Sastre, Alfonso

Sastre, Alfonso (geb. 1926) Spaans schrijver van sociaal en politiek geëngageerde toneelstukken in de trant van Camus en Sartre. Zijn werk werd onder Satanische School

Satanische School Term van de Engelse dichter Southey (1774-1843) voor de pseudo-wetenschappelijke belangstelling van de romantici voor occ

Sater

Sater Een in 1971 door een aantal jonge acteurs en toneelmakers opgericht Nederlands toneelgezelschap. Het is een landelijke ensemble, dat zich ten Satie, Alfred Erik Leslie

Satie, Alfred Erik Leslie (1866-1925) Frans componist. Streefde naar helderheid en eenvoud, schreef vaak tweestemmig polyfoon en sloot zich in zij

satire

satire (Lat.: satura = mengelmoes) Spottende kritiek (in woord en beeld). Literair genre dat op humoristische wijze menselijke zwakheden of uitwassen saturnische versmaat

saturnische versmaat (saturniër) Een versmaat uit de Oudlatijnse poëzie, die uit tweemaal drie versvoeten bestond, die elk gevormd werden door een satyrspel

satyrspel of satyrdrama Genre met een sterk komische inslag, dat zich in Griekenland ontwikkelde naast de komedie. De satyr was een wellustige halfmenselijke saudade

saudade Specifiek Portugees levensgevoel, dat zijn stempel heeft gezet op de Portugese literatuur. Het wordt gekenmerkt door een verdriet over of Sauer, Emil George Konrad von

Sauer, Emil George Konrad von (1862-1942) Oostenrijks pianist. Zijn eerste lessen kreeg hij van zijn moeder, daarna studeerde hij aan het conservatori

Sauguet, Henri

Sauguet, Henri (1901-1989) (eig. Poupard, Henri-Pierre) Frans componist. Sauguet studeerde piano, orgel en compositie bij Combes in Bordeaux Saunders, James

Saunders, James (geb. 1925) Engels toneelschrijver. Hij was oorspronkelijk scheikundeleraar, maar begon aan het eind der jaren vijftig absurdistische Saura, Antonio

Saura, Antonio (1930-1998) Spaans schilder. Werkte tot midden jaren vijftig surrealistisch. Daarna ontwikkelde hij een heftige, expressionistische Saura, Carlos

Saura, Carlos (geb. 1932) Spaans regisseur van films die vaak de Spaanse burgeroorlog en het leven tijdens het Franco-bewind behandelen. Bekend Saussure, Ferdinand Mongin de

Saussure, Ferdinand Mongin de (1857-1913) Zwitsers taalgeleerde, grondlegger van het structuralisme met zijn postuum verschenen 'Cours de linguistique

Sautet, Claude

Sautet, Claude (geb. 1924) Frans filmregisseur en -scenarist. Werkte aanvankelijk voor televisie en als scenarioschrijver voor bijvoorbeeld Georges Sauwen, Arnold

Sauwen, Arnold (1857-1938) Belgisch (Vlaams) impressionistisch dichter, die in zijn verzen is geïnspireerd door de natuur van de Limburgse Maasvallei, Savage, Richard

Savage, Richard (1696/7-1743) Engels dichter. Hij beweerde een adellijke bastaardzoon te zijn, maar de levensbeschrijving van zijn geboorte en opvoeding, Savalas, Aristotle (Telly)

Savalas, Aristotle (Telly) (1924-1994) Amerikaans acteur van Griekse afkomst, bekend geworden als de kaalhoofdige, lollylikkende New Yorkse politie

Saverijs, Albert

Saverijs, Albert (1886-1964) Vlaams schilder. Studeerde aan de academie te Gent o.a. bij Delvin en Minne. Presenteerde zijn eerste werk op een tentoonstelling Saverys, Albert

Saverys, Albert (1886-1964) Belgisch schilder en decorateur. Beïnvloed door Ensor, Permeke en Van Gogh. Bekend door zijn landschappen, waarin Savery, Roelant

Savery, Roelant (ook Roeland(t) of Ruelandt; 1576-1639) Vlaams schilder, tekenaar en etser. Vanaf 1591 werkzaam te Amsterdam, aan het hof van Sawallisch, Wolfgang

Sawallisch, Wolfgang (geb. 1923) Duits dirigent. Sawallisch studeerde aan de Muziekhogeschool in München en was van 1947-1953 dirigent van saxhoorns

saxhoorns Grote familie koperen blaasinstrumenten, waar Adolphe Sax in 1845 patent op kreeg. Ontwikkeld uit bestaande instrumenttypen (bugels), saxofoon

saxofoon Door Adolphe Sax in 1840 ontworpen blaasinstrument, waarop hij in 1846 patent kreeg. Heeft een met dat van de klarinet vergelijkbaar mondstuk Sax, Antoine Joseph (Adolphe)

Sax, Antoine Joseph (Adolphe) (1814-1894) Belgisch instrumentbouwer, zoon van Charles Joseph Sax (1791-1865), die eveneens als instrumentbouwer Sayers, Dorothy Leigh

Sayers, Dorothy Leigh (1893-1957) Engels schrijfster, vooral bekend door haar detectiveboeken over Lord Peter Wimsey, geschreven tussen 1923-Sá-Carneiro, Mário de

Sá-Carneiro, Mário de (1890-1916) Portugees dichter. Hoewel hij zich liet inschrijven aan de universiteitn Coimbra, ging hij in 1912 naar Parijs om Scabs, The

Scabs, The (1982) Belgische rockband. Begonnen als sterk door The Clash beïnvloede punkband maar ontwikkelde zich tot een veelzijdige rockband scaena

scaena (Gr.: skènè) Het verhoogde toneel in het Griekse en Romeinse theater. Oorspronkelijk was de skènè de kleedruimte achter de orchestra.

Scala

Scala Teatro alla Scala: het belangrijkste operatheater van Italië dat tussen 1776 en 1778 werd gebouwd. Staat in Milaan.

Scaligero, Giulio Cesare

Scaligero, Giulio Cesare (eig. Bordone della Scala; 1484-1558) Italiaanse geleerde en (Latijns) dichter, een der grote humanisten van zijn tijd. Kwam Scaliger, Joseph-Juste

Scaliger, Joseph-Juste (1540 - 1609) Beroemde Franse filoloog, die o.m. in Leiden met Lipsius, Vossius en Heinsii de klassieke auteurs bestudee

Scaliger, Julius Caesar

Scaliger, Julius Caesar (eig. Bordone della Scala; 1484-1558) Italiaans-Frans geleerde en (Latijns) dichter, een der grote humanisten van zijn tijd. scanderen

scanderen (Fr.: scander) 1 Het verdelen van een vers in versvoeten. Bij klassieke poëzie is dit het verdelen in lange en korte versvoeten, bij latere poëzie Scandinavische talen

Scandinavische talen Verzamelnaam voor vijf uit het Noord-Germaans voortgekomen en zodoende onderling sterk verwante talen, nl. het Deens, Scapigliatura

Scapigliatura Naam van een groep Italiaanse schrijvers (en schilders) die zich verzetten tegen de burgerlijke traditie en een voorkeur voor het immorele Scapino

Scapino Figuur uit de commedia dell'arte; een slimme dienaar. Zie bij Molière de klucht Les fourberies de Scapin (1671).

Scapino Ballet Rotterdam

Scapino Ballet Rotterdam In 1945 werd Het Scapino Ballet door Hans Snoek in Amsterdam gesticht met als eerste doel voor kinderen op te treden. Scaramouche

Scaramouche Figuur uit de commedia dell'arte.

Scarlatti, Giuseppe Domenico

Scarlatti, Giuseppe Domenico (1685-1757) Italiaans componist, zoon van Alessandro Scarlatti Was eerst werkzaam als operacomponist te Rome, Scarlatti, Pietro Alessandro Gaspare

Scarlatti, Pietro Alessandro Gaspare (1660-1725) Italiaans componist. In 1672 ging Scarlatti naar Rome, waar hij misschien les kreeg van Carissimi, Scarron, Paul

Scarron, Paul (1610-1660) Frans dichter, toneel- en romanschrijver. Ondanks een slepende ziekte waardoor hij verlamd en misvormd raakte, publiceerde Scarry, Richard

Scarry, Richard (1919-1994) Amerikaans kinderboekenmaker. Scarry schreef en illustreerde een aantal kinderboeken die ongekend populair werden. Scelsi, Giacinto

Scelsi, Giacinto (Graaf D'Ayala Valva; 1905-1988) Italiaans componist en dichter. Scelsi volgde geen formele conservatoriumopleiding, maar studeerde scenario

scenario (It.) Schema van opeenvolgende scènes van een toneelstuk, opera, ballet, film, waarin vooral technische aanwijzingen staan aangaande belichting, scène

scène (tafereel) Afgerond fragment van de handeling (bijv. 1e bedrijf, 2e scène) van een theaterstuk. In principe ontstaat er steeds een nieuwe scène scène à faire

scène à faire (Fr.) Een in de 19e-eeuwse toneelstukken, onder invloed van de Romantiek, voorkomende grote speelscène waarin de acteurs zich geheel Scene, The

Scene, The (Amsterdam, 1977) Nederlandse rockband. Amsterdamse band rondom zanger, gitarist, componist en producer Thé Lau. Is begonnen met scenografie

scenografie Decor-, perspectiefschildering.

Schaaf, Trijntje (Nine) van der

Schaaf, Trijntje (Nine) van der (1882-1973) Nederlands schrijfster. Belangrijk, maar enigszins miskend vertegenwoordigster van de neoromantiek Schack, Hans Egede

Schack, Hans Egede (1820-1859) Deens schrijver. Hij studeerde rechten te Kopenhagen en was actief in het studentenleven, waarin hij de nationaal-Schadde, Jozef Henri Martin

Schadde, Jozef Henri Martin (1818-1894) Vlaams architect, opgeleid aan de academie in Antwerpen. Zijn bekendste werk is de in neorenaissancistische

Schade, Jens August

Schade, Jens August (geb. 1903) Deens dichter en schrijver. Hij debuteerde met expressionistische gedichten, maar zijn eerste bundel 'De levende Schadow, Friedrich Wilhelm (Wilhelm) von

Schadow, Friedrich Wilhelm (Wilhelm) von (1788-1862) Duits schilder, zoon van Johann Gottfried Schadow. Sloot zich in Rome aan bij de Nazareners. Schadow, Johann Gottfried (Gottfried)

Schadow, Johann Gottfried (Gottfried) (1764-1850) Duits beeldhouwer, grondlegger van de neoclassicistische beeldhouwkunst in Duitsland. Vervaardigde schaeckberd

schaeckberd (schaakbord) Een door de Rederijkers beoefende versvorm, waarbij men als uitgangspunt de vierenzestig velden van het schaakbord nam. Schaeffer, Albrecht

Schaeffer, Albrecht (1885-1950) Duits dichter en schrijver. Hij studeerde klassieke en Duitse filologie (1905-11) en vestigde zich in 1913 als onafhankelijk Schaeffer, Pierre

Schaeffer, Pierre (1910-1995) Frans componist. Ontwikkelde tijdens WO II technieken voor het vastleggen van geluid en het manipuleren van vast

Schäfer, Dirk

Schäfer, Dirk (1873-1931) S. studeerde aan de Toonkunstmuziekschool te Rotterdam, daarna van 1891-94 aan het conservatorium te Keulen en vervolgens Schafer, Raymond Murray

Schafer, Raymond Murray (geb. 1933) Canadees componist en publicist. Studeerde van 1951-53 aan het conservatorium en de universiteit van Toronto

Schäffer, Boguslav Julien

Schäffer, Boguslav Julien (geb. 1929) Pools componist en muziektheoreticus. Hij studeerde musicologie bij Zdzislaw Jachimeck (1882-1953), maar Schaffner, Franklin James

Schaffner, Franklin James (1920-1989) Amerikaans tv- en filmregisseur. Schaffner begon zijn loopbaan bij de televisie. Eerst werkte hij bij de nie

Schaffner, Jakob

Schaffner, Jakob (1875-1944) Zwitsers schrijver, die als schoenmakersgezel door West-Europa reisde en zich door zelfstudie ontwikkelde. Vanaf Schagen, Johan Christiaan Jacobus van

Schagen, Johan Christiaan Jacobus van (1891-1985) Nederlands schrijver, dichter en beeldend kunstenaar, die, na een rechtenstudie tot 1942, werkzaam Schaik-Willing, Jeanne Gabriëlle van

Schaik-Willing, Jeanne Gabriëlle van (1895-1984) Nederlands schrijfster. Van 1918-29 onder het pseudoniem Gabriëlle van Loenen toneelrecensente Schalcken, Godfried

Schalcken, Godfried (1643-1706) Nederlands schilder. Leerling van Samuel van Hoogstraten te Dordrecht en van Gerard Dou te Leiden. Werd in schalmei

schalmei Verzamelnaam voor grote groep eenvoudige houten blaasinstrumenten die over de gehele wereld voorkomen en waarvan de oorsprong in Schaper, Edzard

Schaper, Edzard (1908-1984) Duits schrijver. Hij bezocht in Hannover het gymnasium, was korte tijd werkzaam in Denemarken, ging daarna naar Scharff, Edwin

Scharff, Edwin (1887-1955) Duits beeldhouwer en graficus. Studeerde aan de academie van München en begon in 1913 met beeldhouwen. Stond aanvankelijk Scharoff, Peter

Scharoff, Peter (1886-1969) Russisch-Italiaans regisseur, leerling van Stanislavski. Hij debuteerde in 1903 bij het Moskouse Kunstenaarstheater, verliet Scharoun, Hans Henry Bernard

Scharoun, Hans Henry Bernard (1893-1972) Duits architect. In tegenstelling tot het functionalisme ging hij in zijn architectuur uit van organische Scharten-Antink, Margo Sybranda Everdina

Scharten-Antink, Margo Sybranda Everdina (1869-1957) Nederlands schrijfster. Zij was onderwijzeres en publiceerde al vroeg verhalen in dagbladen Scharten, Carel Theodorus

Scharten, Carel Theodorus (1878-1950) Nederlands schrijver en literair criticus. Hij debuteerde als dichter, was vanaf 1903 als criticus verbonden

Scharwenka, Franz Xaver

Scharwenka, Franz Xaver (1850-1924) Pools/Duits componist en pianist. Hij studeerde aan de academie van Theodor Kullak te Berlijn, waar hij van

Schatzberg, Jerry

Schatzberg, Jerry (geb. 1927) Amerikaans filmregisseur, daarvoor modefotograaaf. Films o.m. 'Puzzle of a downfall child' (1970), 'The panic in Needle Schat, Peter

Schat, Peter (geb. 1935) Nederlands componist. Studeerde aan het Utrechts conservatorium en bij Boulez. Aanvankelijk stond zijn muziek in het teken Schauerroman

Schauerroman (Du.) Griezelroman.

Schaukal, Richard von

Schaukal, Richard von (1874-1942) Oostenrijks schrijver en dichter. Hij studeerde rechten (1892-96) en bereikte een leidende positie aan het ministerie Schayk, Toer van

Schayk, Toer van (geboren te Amsterdam 28-9-1936): Nederlands danser, beeldhouwer en choreograaf, sinds 1967 bij Het Nationale Ballet. Sinds Schedel, Hartmann

Schedel, Hartmann (1440-1514) Duits medicus en humanist. Stadarts van Neurenberg. Bekend geworden door zijn grote verzameling geestelijke en Scheemaekers, Petrus

Scheemaekers, Petrus (1652-1714) Vlaams beeldhouwer, vertegenwoordiger van de late barok. Vervaardigde o.a. veelfigurige reliëfs op altaren,

Scheepmaker, Nico

Scheepmaker, Nico (1930-1990) Nederlands columnist. Scheepmaker studeerde Slavische talen in Amsterdam en vertaalde o.a. 'Dokter Zjivago' van Scheerbart, Paul

Scheerbart, Paul (1863-1915) Duits schrijver. Hij studeerde filosofie en kunstgeschiedenis en ging in 1887 naar Berlijn, waar hij in 1892 het Verlag Scheffel, Joseph Viktor von

Scheffel, Joseph Viktor von (1826-1886) Duits dichter. Hij studeerde rechten (1843-48), trad in staatsdienst, maar koos in 1853 een literaire loopba

Scheffer, Ary

Scheffer, Ary (1795-1858) Nederlands schilder, beeldhouwer, tekenaar en etser, leerling van zijn vader Johan Bernard Scheffer (1765-1809) en van Scheffer, Johannes (Pi)

Scheffer, Johannes (Pi) (1909-1988) Nederlands arrangeur en orkestleider. Scheffer begon zijn loopbaan in de jaren dertig als amateur jazzmusicu

Schéhadé, Georges

Schéhadé, Georges (geb. 1910) Libanees (Frans) schrijver van gedichten, toneelstukken en romans. Hij debuteerde met de dichtbundel 'Epincelles' Scheibe, Johann Adolf

Scheibe, Johann Adolf (1708-76) Duits componist en muziektheoreticus. Hij studeerde vanaf 1725 te Leipzig rechten en muziek, solliciteerde vergeefs Scheibe, Richard

Scheibe, Richard (1879-1964) Duits beeldhouwer. Was aanvankelijk schilder, maar vanaf 1907 als beeldhouwer actief. Zijn kleine dierplastieken Scheidt, Kaspar

Scheidt, Kaspar (ca. 1520-ca. 1565) Duits dichter van moralistische en didactische werken. Hij is vooral bekend geworden door 'Grobianus, von groben Scheidt, Samuel

Scheidt, Samuel (1587-1654) Duits organist en componist. Hij kreeg zijn opleiding in zijn geboorteplaats Halle an der Saale, waar hij reeds van 1603-Schein, Johann Hermann

Schein, Johann Hermann (1586-1630) Duits componist. In 1599 werd hij koorknaap in de Dresdener hofkapel onder Rogier Michael (1554-1619), schelddicht

schelddicht Beledigend gedicht waarin iemand wordt uitgescholden.

Scheldegotiek

Scheldegotiek Variant van de vroege gotische bouwkunst in Vlaanderen. Begonnen ca. 1200 in Doornik en florerend in de eerste helft van de 13e eeuw. Schelfhout, Andreas

Schelfhout, Andreas (1787-1870) Nederlands schilder en etser voornamelijk van landschappen en stadsgezichten. Wordt beschouwd als voorloper

Schelfhout, Lodewijk

Schelfhout, Lodewijk (1881- 1943), Nederlands schilder en graficus, kleinzoon van Andreas Schelfhout, werkte aanvankelijk in impressionistische Schell, Maria

Schell, Maria (geb. 1926) Oostenrijks actrice, zuster van acteur Maximilian Schell. Maakte een toneelcarrière in Duitsland en Oostenrijk, maar raakte Schell, Maximilian

Schell, Maximilian (geb. 1930) Oostenrijks acteur en filmregisseur, broer van Maria Schell. Maakte als acteur internationale filmcarrière, vaak als nazi-schelmenroman

schelmenroman (picareske roman) Uit Spanje afkomstig romangenre met als eerste, beroemde voorbeeld Lazarillo de Tormes (1554), dat deels diende Scheltjens, Lodewijk

Scheltjens, Lodewijk (1861-1946) Belgisch (Vlaams) toneelschrijver. Hij was oorspronkelijk onderwijzer, maar ging later toneelstukken schrijven, Schenck, Johannes

Schenck, Johannes (1660-na 1712) Duits gambaspeler en componist. Hij werd in 1697 kamermusicus aan het hof van keurvorst Johann Wilhelm Schenck, Petrus

Schenck, Petrus (1660-1719) Nederlands uitgever en graveur van Duitse oorsprong. Leerling van zijn schoonvader G. Valck. Zijn zwarte kunst prenten Schendel, Arthur François Emile van

Schendel, Arthur François Emile van (1874-1946) Nederlands romancier. Schreef in zeer verzorgd proza met grote verbeeldingskracht over het romantisch Schenk, Magdalena Geertruida

Schenk, Magdalena Geertruida (1907-1991) Nederlands schrijfster en historica. M.G. Schenk studeerde Nederlands en geschiedenis in Utrecht. In Schepers, Elke

Schepers, Elke (geboren te Amsterdam 1-6-1965): Nederlandse danseres, die in 1987 in dienst trad bij het Nederlands Danstheater waar ze bijzonder scheppingsverhalen

scheppingsverhalen Over de hele wereld treft men scheppingsverhalen aan, maar `schepping uit het niets' is voor vele volken in het geheel geen noodzaak. scheppingsverhalen, bijbelse

scheppingsverhalen, bijbelse Het eerste bijbelse scheppingsverhaal Het verhaal in Gen. 1-2:4a beschrijft de schepping van de wereld in zes dagen. Scherchen, Hermann

Scherchen, Hermann (1891-1966) Duits dirigent. Scherchen was autodidact. Hij begon zijn carrière als altviolist en debuteerde in 1911 als dirigent, Scherer, Kees

Scherer, Kees (1920-1993) Nederlands fotograaf. Scherer kreeg zijn eerste bekendheid met zijn foto's van de Watersnoodramp in 1953 en de Hongaarse Scherfig, Hans

Scherfig, Hans (geb. 1905) Deens schrijver van links georiënteerde psychologische romans, die soms het karakter hebben van een sociale satire, zoals Schernberg, Dietrich

Schernberg, Dietrich (ook Theodoricus Schernberg; 15e eeuw) Duits geestelijke. Hij was priester in het bisdom Mainz en van 1483-1502 in keizerlijke scherzo

scherzo Een snel, dikwijls grillig muziekstuk, doorgaans in 3/4 of ook wel 3/8 maat, vooral sinds Beethoven een vast onderdeel van een symfonie of schets (lit.)

schets (lit.) (It.: schizzo = haastig, vluchtig) Een der vormen van het korte verhaal, meestal met eenvoudige onderwerpen en hoofdzakelijk beschrijvend Scheurleer, Daniel François

Scheurleer, Daniel François (1855-1927) Nederlands bankier en musicoloog, voorzitter van de Vereeniging voor Nederlandsche Muziekgeschiede

Schevichaven, Jacob van

Schevichaven, Jacob van (1866-1935) Nederlands jurist en schrijver van detectiveromans, die het genre in Nederland zeer gestimuleerd hebben. Schey, Hermann

Schey, Hermann (1895-1981) Nederlands zanger (bas). Schey, die van Duitse afkomst was, volgde zijn opleiding in Berlijn. Al heel vroeg was hij Schiaparelli, Elsa

Schiaparelli, Elsa (1890-1973) Italiaans-Frans modeontwerpster. Gaf haar eerste modeshow in 1928. Gebruikte felle kleuren, waaronder het 'shocking Schiavone, Il

Schiavone, Il (eig. Andrea Meldalla, 1522-1582)Italiaans maniëristisch schilder. Beïnvloed door Parmigianino. Omvangrijk oeuvre: portretten, religieuze Schickele, Peter

Schickele, Peter (Ames, Iowa 1935) Amerikaans componist en humorist. Studeerde af aan het Swarthmore College (1957). Daarna studeerde hij tot Schickele, René

Schickele, René (1883-1940) Duits dichter en schrijver. Hij was een groot verdediger der eigentijdse literaire stromingen, waarvoor hij steeds nieuwe Schiele, Egon

Schiele, Egon (1890-1918) Oostenrijks schilder en graficus. Ontmoette in 1907 Gustav Klimt en werkte korte tijd in de trant van de Jugendstil. Ontwikkelde Schierbeek, Lambertus Roelof (Bert)

Schierbeek, Lambertus Roelof (Bert) (1918-1996) Nederlands schrijver en dichter. Schierbeek maakte deel uit van de Experimentelen of Vijftigers. Schiff, András

Schiff, András (geb. 1953) Hongaars pianist. Schiff studeerde aan de Lisztacademie te Boedapest en vervolgens bij George Malcolm te Londen. Hij schilderkunst

schilderkunst Vorm van beeldende kunst. Bestaat uit kleuren en lijnen, aangebracht op een doorgaans plat oppervlak. Illusie van diepte ontstaat door Schiller, Johann Christoph Friedrich

Schiller, Johann Christoph Friedrich (1759-1805) Duits dichter en toneelschrijver, wiens werk met dat van Goethe hoogtepunt vormt van het Duitse Schillings, Max von

Schillings, Max von (1868-1933) Duits componist. S. studeerde muziek te Bonn, daarna rechten en kunstgeschiedenis te München, waar Richard S

Schilperoort, Peter

Schilperoort, Peter (1919-1990) Nederlands jazzmusicus. Met een onderbreking van de jaren 1955-1959, toen hij als ingenieur bij Fokker werkzaam Schimmel, Hendrik Jan

Schimmel, Hendrik Jan (1823-1906) Nederlands toneel- en romanschrijver. In 1842 verhuisde zijn familie van 's Graveland naar Amsterdam, waar schimmenspel

schimmenspel Vertoning van schaduwbeelden op een scherm. De gebruikte poppen zijn niet direct zichtbaar. In het Verre Oosten was dit spel al omstreeks schimpdicht

schimpdicht Fel, soms grof hekeldicht dat vooral de spot drijft met personen.

Schindler, Rudolph Michael

Schindler, Rudolph Michael (1887-ca. 1953) Oostenrijks-Amerikaans architect. Opgeleid in Wenen bij Otto Wagner. Vertrok in 1913 naar de VS, Schinkel, Karl Friedrich

Schinkel, Karl Friedrich (1781-1841) Duits architect, schilder, tekenaar, lithograaf, theaterontwerper en publicist. Oefende, m.n. in Pruisen, tot aan Schipa, Tito

Schipa, Tito (1889-1965) eig. Raffaele Attilio Amadeo Schipa Italiaans operazanger (lyrisch tenor). Schipa studeerde eerst compositie, maar koos voor Schippers, K.

Schippers, K. (eig. Gerard Stigter; geb. 1936) Nederlands schrijver en dichter, medeoprichter en redacteur van het tijdschrift Barbarber. Speelt met Schippers, Thomas

Schippers, Thomas (1930-1977) Amerikaans dirigent van Nederlandse afkomst. Hij studeerde aan het Curtis Institute of Music te Philadelphia, de Schippers, Wim T.

Schippers, Wim T. (geb. 1942) Nederlands kunstenaar, vertegenwoordiger van de Fluxus-beweging. Werd bekend door een aantal amusementsprogr

Schirmer, Johann Wilhelm

Schirmer, Johann Wilhelm (1807-1863) Duits schilder, tekenaar en etser. Zijn kunst evolueerde van romantiek naar realisme. Vooral bekend door Schisgal, Murray Joseph

Schisgal, Murray Joseph (geb. 1926) Amerikaans schrijver van blijspelen, komedies en film- en tv-scenario's. Hij bezocht het conservatorium, stu

schlager

schlager Benaming voor een liedje dat bij de grote massa is ingeslagen. In jaren twintig en dertig in Duitsland ontstaan. Tegenwoordig meestal met Schlaun, Johann Conrad

Schlaun, Johann Conrad (1695-1773) Duits architect, voornamelijk werkzaam te Westfalen. In Rome (1722) beïnvloed door de barok van Bernini Schlegel, August Wilhelm von

Schlegel, August Wilhelm von (1767-1845) Duits filoloog en letterkundige, broer van Friedrich von S., met wie hij veel samenwerkte. Was van 1804-Schlegel, Friedrich von

Schlegel, Friedrich von (1772-1829) Duits letterkundige, broer van August Wilhelm von Schlegel. Leidend figuur en groot stimulator der vroege D

Schlegel, Johann Elias

Schlegel, Johann Elias (1719-1749) Duits toneelschrijver. Hij studeerde rechten en werd in 1743 particulier secretaris van de Saksische gezant in Schlemihl, Peter

Schlemihl, Peter De hoofdpersoon uit Adelbert von Chamisso's roman 'Peter Schlemihls wundersame Geschichte' (1814), waarin deze zijn schaduw Schlemmer, Oskar

Schlemmer, Oskar (1888-1943) Duits beeldend kunstenaar; doceerde van 1920-29 aan het Bauhaus te Dessau. In deze periode wordt zijn werk bepaald Schlesinger, John (Richard)

Schlesinger, John (Richard) (geb. 1926) Brits regisseur. Begon bij de tv, ging begin jaren zestig naar de film en vond daar aansluiting bij de Free

Schlögl, Friedrich

Schlögl, Friedrich (1821-1892) Oostenrijks schrijver. Van 1840-70 was hij werkzaam als administratief ambtenaar, daarna schreef hij feuilletons voor Schlöndorff, Volker

Schlöndorff, Volker (geb. 1939) Duits filmregisseur, gehuwd geweest met filmregisseuse Margarethe von Trotta. Deed praktijk op bij o.a. Louis Malle Schlusnus, Heinrich

Schlusnus, Heinrich (1888-1952) Duits zanger (lyrische bariton). Schlusnus studeerde te Frankfurt am Main en Berlijn, daarna debuteerde hij in 1912 Schmeltzl, Wolfgang

Schmeltzl, Wolfgang (1500-1560) Oostenrijks dichter en toneelschrijver. Hij was werkzaam als onderwijzer in een klooster te Wenen, sympathiseerde Schmidt-Degener, Frederik

Schmidt-Degener, Frederik (1881-1941) Nederlands kunsthistoricus, schrijver en dichter. Na studie te Berlijn en Parijs werd hij directeur van het

Schmidt-Isserstedt, Hans

Schmidt-Isserstedt, Hans (1900-1973) Duits dirigent. Hij studeerde te Heidelberg, Münster en Berlijn en was achtereenvolgens werkzaam te Wupperta

Schmidt-Rottluff, Karl

Schmidt-Rottluff, Karl (eig. Karl Schmidt; 1884-1976) Duits schilder, beeldhouwer en graficus, een der belangrijkste Duitse expressionisten; medeoprichter Schmidt, Anna Maria Geertruida (Annie M.G.)

Schmidt, Anna Maria Geertruida (Annie M.G.) (1911-1995) Nederlands schrijfster van een groot, humoristisch oeuvre voor kinderen. Daarnaast Schmidt, Arno

Schmidt, Arno (1914-1979) Duits schrijver. Begon zijn literaire loopbaan pas na de Tweede Wereldoorlog en ontwikkelde zich tot een der meest avant-Schmidt, Ernest Willem

Schmidt, Ernest Willem (1886-1937) Belgisch (Vlaams) toneelschrijver. Met zijn laat-naturalistische drama's, vlotte, tamelijk scherpe zedenspelen Schmidt, Franz

Schmidt, Franz (1874-1939) Oostenrijks componist. Hij studeerde te Wenen o.a. bij Hellmesberger en Bruckner en was van 1896-1911 cellist in het schmieren

schmieren Zijn rol met grove effecten of grappen aandikken; zeer nadrukkelijk acteren (overacteren) om een komisch of juist zeer dramatisch effect schmink

schmink Kleursel voor het gezicht. Element van de grime; een ander woord voor theatermake-up. Met behulp van kleurstiften en liners wordt het uiterlijk Schmitt, Florent

Schmitt, Florent (1870-1958) Frans componist. Schmitt studeerde te Nancy en aan het conservatorium te Parijs bij Massenet en Fauré. In 1900 verwierf Schmitz, Johannes Barte (Johan)

Schmitz, Johannes Barte (Johan) (1909-1991) Nederlands toneelspeler. Hij studeerde aan het Reinhardt Seminar te Wenen en volgde lessen bij Schnabel, Artur

Schnabel, Artur (1882-1951) Oostenrijks-Amerikaans pianist. Schnabel studeerde vele jaren bij Theodor Lescetycki (1830-1915) in Wenen, die tegen Schnabel, Day

Schnabel, Day (geb. 1905) Amerikaans (genaturaliseerd) beeldhouwster. Verbleef tijdens WO II in de VS, waar zij leerling was van Zadkine. Haar Schnabel, Johann Gottfried

Schnabel, Johann Gottfried (pseud. Gisander; 1692-ca. 1752) Duits schrijver. Hij kreeg een opleiding tot chirurgijn en was als zodanig werkzaam Schnabel, Julian

Schnabel, Julian (geb. 1951) Amerikaans kunstschilder. Werd in Europa beïnvloed door de nieuwe, citerende en expressionistisch georiënteerde tendens. Schnabel, Karin

Schnabel, Karin (geboren te Amsterdam 30-6-1956): Nederlandse danseres sinds 1974 bij Het Nationale Ballet. Zij werd in 1983 bevorderd tot eerste Schnack, Anton

Schnack, Anton (1892-1973) Duits schrijver en dichter. Hij diende zowel in WO I als WO II, maakte vele grote reizen en was werkzaam als journalist Schnebel, Dieter

Schnebel, Dieter (geb. 1930) Duits componist, publicist en theoloog. Hij studeerde in Freiburg aan de Hochschule für Musik (1949-52) en aan de universiteit Schneiderhan, Wolfgang Eduard

Schneiderhan, Wolfgang Eduard (geb. 1915) Oostenrijks violist. Schneiderhan studeerde te Praag in Wenen en was concertmeester van de Wiener Schneider-Esleben, Paul

Schneider-Esleben, Paul (geb. 1915) Duits architect. Opgeleid in Darmstadt en Düsseldorf. Veelzijdig bouwmeester, betrokken bij de wederopbou

Schneider, Eric

Schneider, Eric (geb. 1934) Nederlands toneelspeler. Speelde van 1960-62 bij Toneelgroep Theater, daarna tot 1972 bij het Nieuw Rotterdams Toneel, Schneider, Gérard

Schneider, Gérard (geb. 1896) Frans schilder van Zwitserse afkomst; studeerde in Neuchâtel en van 1916-19 te Parijs. In 1924 vestigde hij zich definitief Schneider, Reinhold

Schneider, Reinhold (1903-1958) Duits schrijver en cultuurfilosoof, wiens werk zeer beïnvloed is door zijn rooms-katholieke geloofsovertuiging. Schneider, Romy

Schneider, Romy (eig. Rosemarie Magdalena Albach; 1938-1982) Oostenrijks actrice. Dochter van filmacteurs Wolf Albach Retty en Magda Schneider. Schnell, Robert Wolfgang

Schnell, Robert Wolfgang (geb. 1916) Duits schrijver. Hij studeerde aanvankelijk muziek, bekwaamde zich zelf in de schilderkunst en was in WO Schnitger, Arp

Schnitger, Arp (1648-1719) Duits orgelbouwer. In 1679 vestigde hij zich te Neuenfelde, later te Hamburg. Hij was verreweg de belangrijkste orgelbouwer Schnittke, Alfred Garsievich

Schnittke, Alfred Garsievich (1934-1998) Russisch componist. Studeerde te Wenen (1946-48) en aan het conservatorium in Moskou (1953-58), waar Schnitzler, Arthur

Schnitzler, Arthur (1862-1931) Oostenrijks toneelschrijver. Studeerde medicijnen, maar gaf praktijk op om zich geheel aan literatuur te kunnen wijden. Schnorr von Carolsfeld, Julius

Schnorr von Carolsfeld, Julius (1794-1872) Duits schilder, ontwerper van houtsneden en tekenaar, een der zgn. Nazareners. Schilderde fresco's in Schnurre, Wolfdietrich

Schnurre, Wolfdietrich (1920-1989) Duits schrijver. Schnurre groeide op in Berlijn, diende in de Wehrmacht en was van 1946 tot 1949 toneel-en f

Schobert, Johann

Schobert, Johann (ca. 1740-1767) Duits pianist en componist. Hij was vermoedelijk eerst pianoleraar te Straatsburg voor hij omstreeks 1760 als klavecinist Schock, Rudolf Johann

Schock, Rudolf Johann (1915-1986) Duits zanger (lyrisch tenor). Schock studeerde in Keulen en Hannover en was reeds in 1933 eerste tenor aan Schoeck, Othmar

Schoeck, Othmar (1886-1957) Zwitsers componist en dirigent. S. studeerde aan het conservatorium te Zürich en voltooide zijn studie te Leipzig bij Schoemaker, Maurice

Schoemaker, Maurice (1890-1964) Belgisch componist, leerling van o.a. Michel Brusselmans (contrapunt) en Paul Gilson (compositie). In 1925 w

Schoenaerts, Julien Raymond Ursula

Schoenaerts, Julien Raymond Ursula (geb. 1925) Belgisch (Vlaams) acteur. Hij debuteerde in 1951 bij de Koninklijke Nederlandse Schouwburg Schöffer, Nicolas

Schöffer, Nicolas (geb. 1912) Hongaars-Frans beeldend kunstenaar. Houdt zich bezig met kinetische en lichtkunst. Onderzoekt de elementen licht-Schola Cantorum

Schola Cantorum (Lat.: zangersschool) Officiële naam voor het beroepszangkoor aan het pauselijk hof te Rome. Naam komt voor het eerst voor onder Scholten van Aschat, Gijs

Scholten van Aschat, Gijs (Gijsbert Jan Abraham Scholten van Aschat; geb. 1959) Nederlands acteur. Scholten van Aschat volgde de Toneelacademie Scholten, Henricus Petrus Gerardus

Scholten, Henricus Petrus Gerardus (1936-1987) Nederlands letterkundige. Harry Scholten studeerde letteren en wijsbegeerte in Leiden. In 1962 Scholte, Rob

Scholte, Rob (geb.1958) Nederlands schilder. 1977-82 studie Rietveldacademie, Amsterdam. Maakte deel uit van kunstenaarsinitiatief 'Warmoesstraat Scholz, Wilhelm von

Scholz, Wilhelm von (1874-1969) Duits letterkundige en schrijver. Hij was de zoon van de laatste minister van Financiën onder Bismarck, studeerde Schönberg, Arnold

Schönberg, Arnold (1874-1951) Oostenrijks componist en pedagoog, centrale figuur der Weense School en grondlegger van de twaalftoonmuziek.

Schönbrunn

Schönbrunn Voormalig keizerlijk slot te Wenen. In 1569 gebouwd onder keizer Maximiliaan II; naar ontwerp van Johann Fischer von Erlach herbouwd Schongauer, Martin

Schongauer, Martin (ca. 1450-1491) Duits schilder, tekenaar en kopergraveur. Kenmerkend voor zijn werk zijn fraaie lijnvoering, warme kleuren en Schönherr, Karl

Schönherr, Karl (1867-1943) Oostenrijks toneelschrijver. Hij studeerde medicijnen te Wenen, waar hij zich in 1896 als praktiserend arts vestigde. Vanaf Schonzeit, Ben

Schonzeit, Ben (geb. 1942) Amerikaans schilder, maakt hyperrealistische schilderijen in acrylverf, o.m. metersgrote afbeeldingen van groente en fruit school van Anjou

school van Anjou Regionale bouwschool, die zich in het vroeggotische stadium ontwikkelde in Zuidwest-Frankrijk. Kenmerken zijn de brede en diepe school van Aquitanië

school van Aquitanië Regionale bouwschool van Romaanse kerken in Zuidwest-Frankrijk. Kenmerken: eenschepige kerken met koepelgewelven o

school van Auvergne

school van Auvergne Belangrijke groep Romaanse hallekerken uit de 12e eeuw, meestal in rossige zandsteen (arkose) gebouwd, met als bijzonder

school van Bourgondië

school van Bourgondië Romaanse bouwstijl in Frankrijk. Heeft een sterke uitstraling gehad, ook in andere Europese landen. Kenmerkend waren een

school van Glasgow

school van Glasgow Groep Schotse impressionistische landschapschilders, gevormd omstreeks 1880. De meeste leden van de groep hebben in Fran

school van Hirsau

school van Hirsau Romaanse bouwstijl in Midden- en Zuid-Duitsland. Genoemd naar de congregatie van Hirsau, die aldaar o.a. de St. Aureliuskerk school van Languedoc

school van Languedoc Romaanse bouwschool in Zuid-Frankrijk die betrekking heeft op pelgrimskerken op de routes van Parijs naar Santiago de school van Meldrum

school van Meldrum Een in 1913 te Melbourne door Duncan Max Meldrum (1875-1962) opgerichte School of Art. De hier toegepaste kunsttheorieën

school (kunst)

school (kunst) Stijlverwante kunstenaars; geestverwante denkers; richting. Een groep personen die een overeenkomst in werkwijze of opvatting vertonen.

schooldrama

schooldrama Een in de 13e eeuw ontstane toneelvorm op de humanistische Latijnse scholen, voortgekomen uit een hernieuwde belangstelling voor Schoolmeester, De

Schoolmeester, De (eig. Gerrit van de Linde Jz.; 1808-1858) studeerde enige jaren theologie, ging vanwege vele schulden in 1833 naar Engeland Schoonderwalt, Herman

Schoonderwalt, Herman (1931-1997) Nederlands jazzmusicus. Schoonderwalt, die klarinet en saxofoon speelde, won in 1963 als eerste de Wessel Schoonhoven, Cornelis Christianus van

Schoonhoven, Cornelis Christianus van (1847-1916) Nederlands toneelspeler. Hij was aanvankelijk kantoorbediende en speelde voor zijn officiële Schoonhoven, Johannes Jacobus (Jan)

Schoonhoven, Johannes Jacobus (Jan) (1914-1994) Nederlands kunstenaar. Schoonhoven maakte deel uit van de Nederlandse Informele Groep, schoonschrift

schoonschrift Fraai, sierlijk schrift; kalligrafie.

Schoor, Jaak Willem van

Schoor, Jaak Willem van (geb. 1939) Nederlands-Belgisch letterkundige en toneelhistoricus. Hij studeerde letteren te Gent en promoveerde in de Schorm, Evald

Schorm, Evald (1931-1988) Tsjechisch filmregisseur. In de jaren zestig was Schorm een van de belangrijkste vertegenwoordigers van de Praagse filmlente. Schotel, Andreas

Schotel, Andreas (geb. 1896) Nederlands graficus en leerling aan de academie van Rotterdam, o.a. bij A. Derkzen van Angeren. Maakte m.b.v. een schotschrift

schotschrift Smaadschrift, pamflet.

Schoultz, Solveig Margareta von

Schoultz, Solveig Margareta von (geb. 1907) Fins (Zweeds) schrijfster en dichteres. Haar poëzie omvat vooral liefdes- en natuurlyriek en sluit aan Schouten, Marien

Schouten, Marien (geb. 1956) Nederlands schilder. In 1981-83 deelnemer Ateliers '63. Tot 1992 bestaan zijn schilderijen uit rasters van potloodlijnen, Schouwenaars, Clem

Schouwenaars, Clem (eig. Clemens Renaat Alice Jozef Schouwenaars; 1932-1993) Belgisch (Vlaams) dichter en schrijver, die in 1955 debuteerde

schouwspel

schouwspel Tafereel, vertoning.

schouwtoneel

schouwtoneel (Figuurlijk:) plaats waar iets vertoond wordt, zich afspeelt: `De wereld is een schouwtoneel, elk speelt zijn rol en krijgt zijn deel.' (Vondel)

Schrader, Paul

Schrader, Paul (geb. 1946) Amerikaans filmregisseur en -scenarioschrijver. Schrader keerde na een zeer strenge opvoeding in een Nederlands-gereformeerd Schrammel, Johann

Schrammel, Johann (1850-1893) Oostenrijks violist. Stichtte in 1878 met zijn broer Josef S. (1852-1895; violist) en gitarist Anton Strohmeyer een Schreier, Peter

Schreier, Peter (geb. 1935) Duits zanger (lyrisch tenor). Schreier begon als koorlid van het Dresdener Kreuzchor, studeerde daarna zang in Dresden Schreker, Franz

Schreker, Franz (1878-1934) Oostenrijks componist. Hij studeerde te Wenen, stichtte aldaar in 1908 het Philharmonisch Koor, dat hij vanaf 1911 Schreurs, Jacobus (Jacques) Hubertus

Schreurs, Jacobus (Jacques) Hubertus (1893-1966) Nederlands dichter en schrijver, die na studies theologie en filosofie in 1919 tot priester werd schrift

schrift (Lat. scriptum = geschreven) 1 Wijze van schrijven, handschrift. 2 Geheel van geschreven taaltekens, alfabet. Het schrift is de weergave van s

schriftkunde

schriftkunde Kennis van (hand)schriften, codicologie, paleografie, grafologie.

schriftuur

schriftuur Geschreven stuk; schrijfwijze.

schrijfconventie

schrijfconventie Het geheel van de aanvaarde opvattingen en praktijken hoe in een bepaalde periode literatuur geschreven wordt of geschreven moet schrijven en lezen

schrijven en lezen In tegenstelling tot spreken en luisteren noemt men schrijven en lezen secundair taalgebruik, omdat het kennis van het alfabet vereist.

schrijver

schrijver Iemand die schrijft; auteur.

schrijverscollectief

schrijverscollectief Een begrip uit de literaire wereld waaronder verschillende manieren van samenwerken worden verstaan. Het meest voorkomend Schröder-Devrient, Wilhelmine

Schröder-Devrient, Wilhelmine (1804-1860) Duits zangeres (dramatische sopraan). Tot haar 17e jaar was zij toneelspeelster, daarna kreeg zij zanglessen

Schröder, Friedrich Ludwig

Schröder, Friedrich Ludwig (1744-1816) Duits toneelspeler en -leider. Hij was een stiefzoon van de acteur Konrad Ernst Ackermann en werd in 1759 Schröder, Rudolf Alexander

Schröder, Rudolf Alexander (1878-1962) Duits dichter en literator. Hij bezocht het gymnasium in Bremen, ging in 1897 naar München en was daar Schröder, Sierk (Carl)

Schröder, Sierk (Carl) (geb. 1903) Nederlands schilder, vooral bekend geworden door zijn (kinder)portretten. Werk vooral in impressionistische trant.

Schroeder, Barbet

Schroeder, Barbet (geb. 1941) Frans producent en filmregisseur. Films o.m. 'More' (1969), 'La vallée' (1972), 'Général Idi Amin' (1974).

Schrofer, Jurriaan Willem

Schrofer, Jurriaan Willem (1926-1990) Nederlands grafisch vormgever. Schrofer werd in 1949 assistent van Dick Elffers, van wie hij het vak leerde.

Schroth, Hannelore Emilie Käte Grete

Schroth, Hannelore Emilie Käte Grete (1922-1987) Duits actrice. Stammend uit een toneelspelersfamilie, schitterde Hannelore Schroth in de jaren Schubart, Christian Friedrich Daniel

Schubart, Christian Friedrich Daniel (1739-1791) Duits dichter en musicus, belangrijk vertegenwoordiger van de Sturm und Drang-periode. Zeer Schubert, Franz

Schubert, Franz (1797-1828) Oostenrijks componist. Kreeg zijn eerste opleiding in zijn geboortedorp Liechtenthal, was daarna, als koorknaap der Schuchardt, Hugo

Schuchardt, Hugo (1842-1927) Duitstalig romanist met historische interesse. Schuchardt publiceerde 'Der Vokalismus des Vulgärlateins', een aantal Schuffenecker, Émile

Schuffenecker, Émile (1851-1894) Frans schilder, vriend van Gauguin; evenals deze gaf S. een lucratieve baan in de financiële wereld op om zich Schüfftan, Eugen

Schüfftan, Eugen (1893-1977) Duits cameraman, die zich omstreeks 1920 begon te concentreren op speciale optische experimenten, o.a. door gebruik Schuhmacher, Wijtze Gerrit Carel (Wim)

Schuhmacher, Wijtze Gerrit Carel (Wim) (1894-1986) Nederlands kunstschilder, tekenaar en lithograaf. Opleiding aan de ambachtsschool voor huis- schuiftoneel

schuiftoneel Een wijze van toneel waarbij naast het voor het publiek zichtbare decor zich onzichtbaar reeds het decor voor de volgende scène bevindt. Schuitema, Geert Paul Henderikus (Paul)

Schuitema, Geert Paul Henderikus (Paul) (1897-1973) Nederlands graficus. Werkte o.a. als fotograaf. Eponent van de nieuwe Fotografie. Experimenteerde Schulte Nordholt, Jan Willem

Schulte Nordholt, Jan Willem (1920-1995) Nederlands historicus en dichter. Schulte Nordholt was van 1966 tot 1983 in Leiden hoogleraar in de Schulze, Carl

Schulze, Carl (geb. 1936) Nederlands jazzvibrafonist. Speelde o.a. in het kwartet van pianist Louis van Dijk (1961-64) en bij Willem Breuker (1966). Schulz, Johann Abraham Peter

Schulz, Johann Abraham Peter (1747-1800) Duits componist en muziektheoreticus. Hij studeerde te Berlijn bij Johann Kirnberger, maakte daarna Schumacher, Emil

Schumacher, Emil (geb. 1912) Duits schilder. Werkte aanvankelijk figuratief. Kwam na een kubistische en abstract-expressionistische periode tot Schumann, Elisabeth

Schumann, Elisabeth (1888-1952) Duits-Amerikaans zangeres (sopraan). Schumann studeerde in Dresden, Berlijn en Hamburg (bij Alma Schadow), Schumann, Peter

Schumann, Peter (geb. 1934) Duits-Amerikaans toneelleider, regisseur en acteur. Begin jaren '60 ging Schumann naar New York om er een dansgroep Schumann, Robert Alexander

Schumann, Robert Alexander (1810-1856) Duits componist, grootste romanticus van zijn tijd. Was zowel literair als muzikaal begaafd en schreef

Schumann, William Howard

Schumann, William Howard (1910-1992) Amerikaans componist. Hij studeerde o.a. bij Roy Harris en werd in 1945 directeur van de Juilliard School Schuman, William Howard

Schuman, William Howard (1910-1992) Amerikaans componist. Was van 1945-62 directeur van de Juilliard School of Music te New York, daarna Schundliteratur

Schundliteratur (Du.) Minderwaardige, obscene (pornografische) lectuur; prul-, snertboeken.

Schurer, Fedde

Schurer, Fedde (1898-1968) Nederlands (Fries) dichter. Oorspronkelijk onderwijzer, was in 1946 medeoprichter van literaire tijdschrift 'De Tsjerne', Schuricht, Carl

Schuricht, Carl (1880-1967) Duits dirigent. Schuricht studeerde aan de Berlijnse Muziekhogeschool (o.a. bij Humperdinck) en werd via posten in o.Schürmann, Willem Frederik

Schürmann, Willem Frederik (1876-1915) Nederlands romancier en toneelschrijver, vooral bekend geworden door zijn op autobiografische gegevens Schuttevaer-Velthuys, Nel

Schuttevaer-Velthuys, Nel (1904-1996) Nederlands schrijfster. Nel Schuttevaer schreef vooral familie- en streekromans, waarmee zij een zeer groot

Schütz, Heinrich

Schütz, Heinrich (1585-1672) Duits componist, wiens uitsluitend uit vocale werken bestaande oeuvre de in Italië ontwikkelde meerkorigheid en monodie Schuurman, Anna Maria van

Schuurman, Anna Maria van (ook: Schurman, Schuermans; 1607-1678) Nederlandse protestantse vrouw, van grote geleerdheid, kunstzinnige aanleg Schuur, Jacobus Gerardus (Koos)

Schuur, Jacobus Gerardus (Koos) (1915-1955) Nederlands dichter. Schuur richtte in 1945 met Ferdinand Langen het tijdschrift Het Woord op, waarin Schuyt, Nico

Schuyt, Nico (1922-1992) Nederlands componist. Vooral dankzij de enorme inzet van Schuyt werd in 1982 het Fonds voor de Scheppende Toonkunst Schwab, Herman

Schwab, Herman (1861-1951) Nederlands acteur en regisseur, gehuwd met de actrice Wilhelmina Welman. Na de Amsterdamse Toneelschool (188

Schwab, Werner

Schwab, Werner (1958-1994) Oostenrijks toneelschrijver. De stukken van Schwab waren begin jaren '90 de grote sensatie op toneelgebied, met name Schwaiger, Brigitte

Schwaiger, Brigitte (geb. 1949) Oostenrijkse schrijfster van vlot leesbare `feministische', min of meer autobiografische romans. Haar grootste succes Schwanthaler, Ludwig von

Schwanthaler, Ludwig von (1802-1848) Duits beeldhouwer, belangrijk Zuid-Duits kunstenaar in neoclassicistische stijl. Te Rome (1826-27) leerling

Schwanzer, Karl

Schwanzer, Karl 1918-1975) Oostenrijks architect, opgeleid en sedert 1947 werkzaam in Wenen. S. gold als een der bekendste Oostenrijkse architecten. Schwartze, Thérèse

Schwartze, Thérèse (eig. Thérèse van Duyl-Schwartze.; 1851-1918) Nederlands schilderes, leerling van haar vader Johann Georg Schwartze. (1814-Schwartz, Delmore

Schwartz, Delmore (1913-1966) Amerikaans dichter, criticus en schrijver van korte verhalen. Is een belangrijk vertegenwoordiger van de groep joodse Schwarzenegger, Arnold

Schwarzenegger, Arnold (geb. 1947) Amerikaans acteur (van Oostenrijkse origine). Schwarzenegger begon op vijftienjarige leeftijd met body build

Schwarzkopf, Dame Elisabeth

Schwarzkopf, Dame Elisabeth (geb. 1915) eig. Olga Maria Elisabeth (Friederike) Schwarzkopf. Duits zangeres (lyrisch sopraan). Schwarzkopf studeerde Schwarz, Rudolf

Schwarz, Rudolf (1897-1961) Duits architect. Studeerde aan de Technische Hogeschool en de academie in Berlijn. S. is een van de bekendste Duitse Schwarz, Vera

Schwarz, Vera (1889-1964) Oostenrijks zangeres (sopraan). Zij studeerde te Wenen, waar zij in 1912 debuteerde in het Theater an der Wien. Zij zong Schweitzer, Albert

Schweitzer, Albert (1875-1965) Duits theoloog en arts. Schreef briljante studies over Jezus als historische figuur en Paulus. Werd op 36-jarige leeftijd Schwejk

Schwejk (Schweijk, Svejk) Hoofdfiguur uit De avonturen van de brave soldaat Schwejk (4 dln, 1920-1923) van de Tsjechische schrijver Jaroslav Hasek. Schwind, Moritz von

Schwind, Moritz von (1804-1871) Oostenrijks schilder, tekenaar en graficus. Belangrijk vertegenwoordiger van de late Romantiek. Vervaardigde religieuze Schwippert, Hans

Schwippert, Hans (geb. 1899) Duits architect. Studeerde o.a. aan de academies van Düsseldorf en Stuttgart. Uit zijn werk spreekt de invloed van zijn Schwitters, Kurt

Schwitters, Kurt (1887-1948) Duits beeldend kunstenaar en dichter. Schilderde aanvankelijk expressionistisch. Nam deel aan dadaïstische activiteiten; Schwob, Marcel

Schwob, Marcel (1867-1905) Frans schrijver, bestudeerde het Franse argot en middeleeuwse dialecten (zo publiceerde hij enige studies over Franço

Schygulla, Hanna

Schygulla, Hanna Duits actrice, geboren 25/12/1942 in de Poolse stad Katowice. Studeerde talen en literatuur in München om leraar te worden, maar Sciascia, Leonardo

Sciascia, Leonardo (1921-1989) Italiaans schrijver, essayist en journalist. Centraal in het oeuvre van Sciascia staat Sicilië, zowel de geschiedenis als sciencefiction (lit.)

sciencefiction (lit.) Dit genre houdt zich minder dan de naam suggereert met wetenschap (science) bezig, maar daarentegen volop met fictie, in het bijzonder Scofield, Paul

Scofield, Paul (geb. 1922) Engels toneel- en filmspeler, bekend geworden door zijn Shakespeare-creaties. Andere stukken waarin hij hoofdrollen vervulde Scola, Ettore

Scola, Ettore (geb. 1931) Italiaans filmregisseur, oorspronkelijk scenarioschrijver voor vele komedies. Neemt de Italiaanse samenleving kritisch onder Scopas

Scopas (Gr.: Skopas; 4e eeuw v.C.) Grieks beeldhouwer. Werkte aan o.a. het mausoleum van Halikarnassus. Leverde een aandeel aan de wederopbouw scordatura

scordatura (Ital. = onstemming) Een tijdelijke afwijking van de normale stemming (accordatura) van een snaarinstrument met het doel bepaalde effecten Scorel, Jan van

Scorel, Jan van (1495-1562) Noord-Nederlands schilder, architect en ingenieur. Werd in Rome door de uit Utrecht afkomstige paus Adrianus aangesteld Scorpions

Scorpions Duitse hard rock-groep, in 1965 opgericht door Michael Schenker. Debuteerde met de lp 'Lonesome crow' (1972), waarna Schenker de groep Scorsese, Martin

Scorsese, Martin (geb. 1942) Amerikaans filmregisseur met een Italiaanse achtergrond, wat door de situering in New Yorks 'Little Italy' doorspeelde Scorza, Manuel

Scorza, Manuel (1928-1983) Peruaans dichter en romanschrijver. Was politiek actief als oprichter van een partij die de boeren steunde. Schreef de Scott, Arthur Budd (Bud)

Scott, Arthur Budd (Bud) (1890-1949) Amerikaans jazzgitarist en banjospeler, een der belangrijkste van de klassieke jazz. Op jeugdige leeftijd al bij Scott, Cyril Meir

Scott, Cyril Meir (1879-1970) Engels componist. Hij studeerde van 1891-98 aan het Hoch-conservatorium te Frankfurt am Main en vestigde zich daarna Scott, Gabriel

Scott, Gabriel (Holst Jensen; 1874-1958) Noors dichter en romancier, debuteerde in 1894 met de dichtbundel 'Digte'. Hij schreef aanvankelijk gedichten Scott, George Gilbert

Scott, George Gilbert (1811-1878) Brits architect, voorvechter van de neogotische stijl. Ontwierp o.a. de Nikolaikerk te Hamburg (1846-63), het Albert Scott, George (Campbell)

Scott, George (Campbell) (geb. 1927) Amerikaans filmacteur. Maakte eerst naam op Broadway en in tv-series en debuteerde in 1959 in de film 'The Scott, Giles Gilbert

Scott, Giles Gilbert (1880-1960) Brits architect, kleinzoon van George Gilbert Scott. Hij ontwierp de neo-gotische kathedraal van Liverpool, bouwde Scott, Ridley

Scott, Ridley (geb. 1937) Engels filmregisseur. Werd na een opleiding aan het Royal College of Art in Londen decorontwerper. Regisseerde daarna Scott, Ronald (Ronnie)

Scott, Ronald (Ronnie) (geb. 1927) Engels jazzsaxofonist en bandleider. Speelde in het begin van de jaren vijftig met Cab Kaye, Ted Heath, Jack Parnell Scott, Samuel

Scott, Samuel (ca. 1705-1772) Brits schilder en tekenaar. Schilderde aanvankelijk zeegezichten en zeeslagen in de trant van Willem van de Velde. Scott, Walter

Scott, Walter (1771-1832) Brits (Schots) dichter en romancier. Werd in 1792 advocaat, debuteerde met grote, verhalende gedichten als 'The lay of Scott, William

Scott, William (geb. 1913) Brits schilder. Aanvankelijk beïnvloed door Cézanne en Gauguin. Na 1948 werd zijn werk abstracter en fel van kleur en Scribe, Augustin Eugène

Scribe, Augustin Eugène (1791-1861) Frans toneelschrijver. Zei rechtenstudie vaarwel en begon vaudevilles (lichte blijspelen met zang) te schrijven, script

script 1 Manuscript. 2 Uit te spreken tekst (voor film enz.).

scriptorium

scriptorium (Lat.: scribere = schrijven) Schrijfvertrek in een middeleeuws klooster waar codices werden vervaardigd. Deed tevens dienst als schrijfschool. script-girl

script-girl Regie-assistente die de continuïteit van de scènes bewaakt.

Scroffa, Camilo

Scroffa, Camilo (ca. 1526-1565) Italiaans dichter die onder het pseudoniem Fidenzio de satire 'Glottocrisio ludimagistro de cantici di Fidenzio' publiceerde, Scudéry, Madeleine de

Scudéry, Madeleine de (1607-1701) Frans schrijfster. Hield een salon, waarin zij letterkundigen en précieuses (Fr. préciosité = streven naar uiterli

Scuola Siciliana

Scuola Siciliana Geleerden, vertalers, dichters aan het Siciliaanse hof van keizer Frederik II (1194-1250). De poëzie is een aristocratische, uiterst verfijnde, Scutenaire, Louis

Scutenaire, Louis (1905-1987) Franstalig Belgisch schrijver en kunstcriticus. Scutenaire was in de jaren twintig een van de voormannen van het surrealisme SD (techn.)

SD (techn.) (Super Density CD) Door Pioneer, Matsushita (Technics en Panasonic) en een aantal andere Japanse elektronicabedrijven ontwikkelde Searle, Humphrey

Searle, Humphrey (1915-1982) Engels componist en publicist. Hij studeerde tot 1937 aan het Royal College of Music te Londen, studeerde daarna Seawright, James

Seawright, James (geb. 1932) Amerikaans beeldend kunstenaar, die sculpturen vervaardigt, waarvan de bewegingen, elektronische geluiden en lichtprojecties Sebastian, Mihail

Sebastian, Mihail (eig. Josef Hechter; 1907-1945) Roemeens schrijver van joodse afkomst. Hij studeerde rechten en vestigde zich als advocaat te Boekarest, Seberg, Jean (Dorothy)

Seberg, Jean (Dorothy) (1938-1979) Amerikaans actrice. Debuteerde als 19- jarige, afkomstig uit Iowa, in de titelrol van Jeanne d'Arc in 'Saint Joan' secunde

secunde Naam van de tweede toon van een diatonische toonladder. Als interval kan de s. groot (bijv. c-d), klein (bijv. c-des) of overmatig (bijv. c-dis) Sedaine, Michel Jean

Sedaine, Michel Jean (1719-1797) Frans toneelschrijver, kreeg bekendheid door zijn geestige libretti voor komische opera's. Zo schreef hij o.a. 'Rose Sedaka, Neil

Sedaka, Neil (geb. 1939) Amerikaans rock 'n' roll-zanger en songwriter. Rond 1960 zeer populair met hits als 'Oh Carol', 'Happy birthday sweet sixteen' Seedorff Pedersen, Hans Hartvig

Seedorff Pedersen, Hans Hartvig (eig. Hans Hartvig Otto Pedersen; geb. 1892) Deens dichter, sinds 1945 verbonden aan de afdeling Buitenland Seefried, Irmgard

Seefried, Irmgard (1919-1988) Duits-Oostenrijks zangeres (lyrisch sopraan). Seefried debuteerde, na een opleiding aan het conservatorium in Augsburg Seeger, Pete

Seeger, Pete (geb. 1919) Amerikaans folkzanger, gitarist en songwriter. Speelde o.a. met Woody Guthrie in The Almanac Singers en richtte in 1949 sefer

sefer Hebreeuws woord voor boek, komt bijv. voor in Sefer Chajiem (Boek des Levens).

Seforim, Mendele Mocher

Seforim, Mendele Mocher (1835-1917) Witrussisch (Hebreeuws en Jiddisch) schrijver, een der grootste Jiddische vertellers. Hij kreeg een orthodox

Segalen, Victor

Segalen, Victor (1878-1919) Frans schrijver en scheepsarts. Verbleef lange tijd in Oceanië en in China. Zijn werk vertoont duidelijke invloeden van Segal, George

Segal, George (geb. 1924) Amerikaans beeldend kunstenaar, vertegenwoordiger van de pop art. In zijn 'environment sculptures' plaatst hij levensgrote Segantini, Giovanni

Segantini, Giovanni (1859-1899) Italiaans schilder. Autodidact, bekend om zijn schilderijen van scènes gesitueerd in de Alpen, die in een pointillistische Seger, Bob

Seger, Bob (geb. 1945) Amerikaans rock-zanger, debuteerde, na van diverse groepen deel te hebben uitgemaakt, als The Bob Seger System met de Seghelijn van Jherusalem

Seghelijn van Jherusalem Middel-Nederlands ridderepos uit het midden der 14e eeuw. Het omvat ca. 12.000 verzen en is opgebouwd uit epische Segher Diengotgaf

Segher Diengotgaf (S. Diergotgaf) Een Vlaams of Brabants dichter uit het begin van de 13e eeuw, die een verkorte berijmde versie maakte van de Seghers, Anna

Seghers, Anna (eig. Netty Reiling; 1900-1983) Duits schrijfster. Debuteerde in 1928 met 'Der Aufstand der Fischer von St. Barbara', over een opstand Seghers, Daniel

Seghers, Daniel (1590-1661) Vlaams schilder, leerling van Jan Bruegel de Oudere. Werd in 1614 jezuïet. Vooral bekend door zijn nauwkeurig weergegeven Seghers, Gerard

Seghers, Gerard (ook: Zegers; 1591-1651) Vlaams schilder. Beïnvloed (vooral in zijn clair obscur) door Caravaggio. Schilderde voornamelijk religieuze Seghers, Hercules Pietersz.

Seghers, Hercules Pietersz. (ook Herkules Segers; 1589/90-ca. 1638) Noord-Nederlands schilder en etser van Zuid-Nederlandse afkomst. Vooral Segovia y Torres, Andrés

Segovia y Torres, Andrés (1893-1987) Spaans gitarist. Segovia speelde aanvankelijk viool, maar stapte over op de gitaar. Op zijn vijftiende gaf hij Segrais, Jean Regnault de

Segrais, Jean Regnault de (1624-1701) Frans dichter en romanschrijver. Hij werd in 1648 secretaris van de hertogin van Montpensier, die onder Segui, Antonio

Segui, Antonio (geb. 1934) Argentijns schilder. Volgde lessen in Argentinië, Spanje en Frankrijk en vestigde zich na een reis door México in 1963

Sehnsucht

Sehnsucht (Du.) Een gevoel van onbehagen, typerend voor de Duitse Romantiek. Men vindt dit in veel poëzie uit die periode. Het gevoel vloeit voort Seiber, Mátyás György

Seiber, Mátyás György (1905-1960) Hongaars/Engels componist en cellist. Hij studeerde van 1921-25 aan de Boedapester Academie voor Muziek Seidel, Ina

Seidel, Ina (1885-1974) Duits dichteres en romanschrijfster. In haar neoromantische poëzie klinkt een grote liefde voor de natuur door, gezien als Gods Seidl, Anna

Seidl, Anna (geboren te München 2-9-1966): Duitse danseres met zeer lange, strakke lijnen en een ijzersterke techniek. Kwam in 1987 bij Het Nationale Seidl, Gabriel von

Seidl, Gabriel von (1848-1913) Duits architect, belangrijk vertegenwoordiger van het eclecticisme in München aan het eind van de 19e eeuw. Hij bouwde Seifert, Jaroslav

Seifert, Jaroslav (1901-1986) Tsjechisch dichter. Zijn eerste bundel gedichten, 'Stad in tranen' (1921), is geschreven vol revolutionair pathos en romantisch Seiffert, August

Seiffert, August (geb. 1892) Duits filosoof en essayist. Onafhankelijk, kritisch denker, die in zijn boeken allerlei irrationalistische tendenzen bestrijdt. Seifried Helbling

Seifried Helbling Een tussen 1282 en 1300 geschreven satire van de hand van een anonieme Oostenrijkse dichter, vermoedelijk een ridder. De naam Seitz, Gustav

Seitz, Gustav (geb. 1906) Duits beeldhouwer die voornamelijk naakten en portretten vervaardigde, aanvankelijk in naturalistische stijl met een pastorale Sekundenstil

Sekundenstil (Du.) Het als het ware van seconde tot seconde minutieus weergeven van een handeling of gebeurtenis. Men vindt dit procédé bijvoorbeeld Selby, Hubert

Selby, Hubert (geb. 1926) Amerikaans prozaschrijver, debuteerde in tijdschriften als Black Mountain Review en New Directions, alvorens zelfstandig Sellers, Peter

Sellers, Peter (1925-80) Engels komiek en acteur, officieel Richard Henry Sellers. Meester van de vermommingen, accenten en typetjes. Won talentenjacht Selvinski, Ilja Lvovitsj

Selvinski, Ilja Lvovitsj (1899-1968) Russisch schrijver, debuteerde in 1926 met de dichtbundel 'Records' en werd spoedig als de leider van het constructivisme Selznick, David O.

Selznick, David O. (1902-1965) Amerikaans filmproducent, werkte eerst o.a. voor Paramount en MGM, had vanaf 1936 eigen Selznick Internation

Sem Tob

Sem Tob (Sjem Tov Ardutiel; ca. 1290-ca. 1370) Joods (Spaans) schrijver, rabbijn van Carrión de los Condes. Uit erkentelijkheid voor de door Pedro Semang

Semang Oudste bevolkingsgroep van Zuidoost-Azië, behorend tot de Negrito's, waarvan thans nog enkele duizenden het bergland van Maleisië en semantiek (kunst)

semantiek (kunst) Betekenisleer. Vanuit de taalwetenschap en de logica in de jaren zestig en zeventig voorzichtig geïntroduceerd in de kunstgeschiedenis. semantiek (lit.)

semantiek (lit.) (betekenisleer) (Gr.: semeion = teken) Leer van de betekenis die kan worden toegekend aan de symbolen (tekens, elementen) van systemen semantiek (psychol.)

semantiek (psychol.) De leer van de betekenis die kan worden toegekend aan symbolen van talen. Globaal kunnen twee benaderingswijzen ondersch

semantiek (taalw.)

semantiek (taalw.) (betekenisleer) Wetenschap die zich bezighoudt met de betekenis der woorden. Men onderscheidt diachronische semantiek, die semantisch aspect

semantisch aspect De informatieve aspecten die in het taalbouwsel zelf vastliggen en die er dus de inhoud van vormen. Inhoud plus interpretatie (semantische specialisering

semantische specialisering (betekenisspecialisering, ook wel betekenisbeperking genoemd) Betekenisonderscheiding die een zo eigen leven gaat semiologie

semiologie De semiologie bestudeert de verschillende tekensystemen die aan communicatie ten grondslag liggen. Aanvankelijk, bij Ferdinand de Saussure semiotiek

semiotiek (algemene tekenleer) Wetenschap die zich bezighoudt met tekens en symbolen, in het bijzonder de wijze waarop ze worden voortgebracht semistiek

semistiek Leer van de Semitische talen en culturen.

Semper, Gottfried

Semper, Gottfried (1803-1879) Duits architect en architectuurhistoricus. Zijn stijl beweegt zich van het classicisme naar de neorenaissance. Beschouwd sempre

sempre Muziekterm: steeds.

Semprun, Jorge

Semprun, Jorge (geb. 1923) Spaans-Franse schrijver van vaak autobiografische romans en van politieke filmscenario's voor bekende regisseurs als

senarius

senarius (Lat.) Zesvoetig jambisch vers.

Sena, Jorge de

Sena, Jorge de (1919-1978) Portugees schrijver. Heeft een veelzijdig oeuvre op zijn naam staan en werd vooral bekend als criticus en essayist. Zijn Sender Garcés, Ramón José

Sender Garcés, Ramón José (1902-1982) Spaans schrijver, een der belangrijkste romanciers der 20e eeuw. Thema in zijn werk is de strijd van het Seneca Minor, Lucius Annaeus

Seneca Minor, Lucius Annaeus (ca. 4 v.C.-65 n.C.) Romeins filosoof en tragedieschrijver. In Spanje geboren, opgevoed in Rome, waar hij bekendheid Sénéchal, Michel

Sénéchal, Michel (geb. 1930) Frans zanger (tenor). Hij studeerde te Parijs aan het conservatorium en won de eerste prijs op het internationale solistenconcours Senefelder, Johann Nepomuk Franz Aloys

Senefelder, Johann Nepomuk Franz Aloys (1771-1834) Duits drukker. Vond in 1796 de lithografie uit en richtte in hetzelfde jaar te München een Senfl, Ludwig

Senfl, Ludwig (1486-1542/43) Zwitsers componist van Duitse afkomst. Hij zong als jongen in de hofkapel van Maximiliaan van Oostenrijk en werd Sennett, Mack

Sennett, Mack (eig. Michael Sinnott; 1880-1960) Canadees-Amerikaans filmregisseur en -producent, een der groten van de stomme film. Richtte in sensitivisme

sensitivisme (Lat.: sensus = gevoel) Aan het impressionisme verwante literaire richting waarbij het ontleden en weergeven van zintuiglijke indrukken sententie

sententie (Lat.: sententia = mening) Uitspraak, kernachtig gezegde. Een in het kader van een groter werk scherp geformuleerde waarheid of spreuk.

sentimentalisme

sentimentalisme Tijdens de preromantiek ontstane literaire stroming (empfindsame Dichtung; naïeve literatuur), waarin een veelal overdreven gevoelsleven sentimentalistische poëzie

sentimentalistische poëzie Poëzie uit de preromantiek (1740-1780): weemoedige bespiegelingen over het menselijk lot en de vergankelijkheid van sentimentalistische roman

sentimentalistische roman Romangenre dat in de tweede helft van de 18e eeuw in Engeland opkwam. De belangrijkste schrijver was Laurence Sterne, Sen, Mrinal

Sen, Mrinal (geb. 1923) Indiaas filmregisseur. Zijn films gaan vaak over de persoonlijke of huiselijke problemen in het moderne, door tegenstellingen septenarius

septenarius (Lat.) Zevenvoetig jambisch vers.

septet

septet Naam voor een groep van zeven instrumentalisten of voor een compositie van deze bezetting. Zij bevat dikwijls blazers en strijkers, bijv. bij Kreutzer septiem

septiem Naam van de zevende toon van een diatonische toonladder. Als interval kan de septiem groot (bijv. c-b), klein (bijv. c-bes), overmatig (bijv. sequens

sequens 1. Uit de 9e eeuw stammend onderdeel van de middeleeuwse mis, ontstaan uit de lange melismen op de laatste lettergreep van de roep Alleluia, sequentia

sequentia Type van rooms-katholieke kerklied, afkomstig uit Zuid-Frankrijk. Steeds worden twee coupletten op dezelfde melodie gezongen. Het concilie Serafimovitsj, Aleksandr

Serafimovitsj, Aleksandr (eig.: Aleksandr Serafimovitsj Popov; 1863-1949) Russisch schrijver, debuteerde met korte verhalen 'Op de ijsschots' (18

Serail

Serail Belangrijk gebruik in het Osmaanse Rijk (1300-1923) volgens welk pages aan het hof een uitgebreide opleiding kregen in godsdienst en literatuur, Séraphine

Séraphine (eig. Séraphine Louis, ook Séraphine de Senlis; 1864-1942) Frans schilderes, van beroep werkster. Behoorde tot de zogenaamde naïeven Serapionsbroeders

Serapionsbroeders Een in 1921 in de Sovjet-Unie opgerichte kring van schrijvers, die hun naam ontleenden aan Die Serapions-Brüder (1819-1821) Sercambi, Giovanni

Sercambi, Giovanni (1347-1424) Italiaans geneesheer, schrijver en politicus, auteur van een 'Monito o Programma di governo', opgedragen aan Lazzaro serenade

serenade In het algemeen een meerdelige instrumentale compositie en als zodanig verwant met het divertimento of de cassation. Oorspronkelijk was Sergejev, Nikolaj Grigorjevitsj

Sergejev, Nikolaj Grigorjevitsj (geboren te Sint Petersburg 15-9-1876 - overleden te Nice 23-6-1951) Russisch danser en balletmeester. Solist, later Sergel, Johan Tobias

Sergel, Johan Tobias (1740-1814) Zweeds beeldhouwer en tekenaar; een van de belangrijke vertegenwoordigers van het neoclassicisme. S. verblee

seriële kunst

seriële kunst Kunstwerken die in een reeks zijn opgezet en door onderwerp of compositie sterk met elkaar zijn verbonden en als één geheel moeten

seriële muziek

seriële muziek Uit de reeksentechniek der dodekafonie ontstane muziek, waarin voor alle muzikale elementen (toonhoogte, toonduur, geluidssterkte, Serkin, Peter

Serkin, Peter (geb. 1947) Amerikaans pianist. Peter Serkin is een zoon van Rudolf Serkin, bij wie hij studeerde aan het Curtis Institute of Music te Serkin, Rudolf

Serkin, Rudolf (1903-1991) Oostenrijks-Amerikaans pianist. Al op vijfjarige leeftijd trad Serkin op als wonderkind en toen hij twaalf was debuteerde Sermisy, Claudin de

Sermisy, Claudin de (1490-1562) Frans componist. Hij was vermoedelijk koorknaap in de Sainte Chapelle te Parijs, waar hij in 1508 clerc musicien Serocki, Kazimierz

Serocki, Kazimierz (geb. 1922) Pools componist. Hij studeerde eerst in Polen en daarna nog bij Nadia Boulanger te Parijs (1947-48) en was daarna Seroen, Berthe

Seroen, Berthe (eig. Berthe Alexandrie Valérie Théodore Octavie Mastenbroek-Seroen; 1882-1957) Belgisch/Nederlands zangeres (sopraan). Zij studeerde Serpan, Jaroslav

Serpan, Jaroslav (geb. 1922) Schildersnaam van de in Tsjechoslovakije geboren Franse bioloog Jaroslav Sossountzov. Begon in surrealistische stijl, Serrano, Pablo

Serrano, Pablo (geb. 1920) Spaans beeldhouwer van volumineuze abstracte vormen in steen en brons; beïnvloed door Julio González. Lid van de Société Serra, Renato

Serra, Renato (1884-1915) Italiaans literair criticus, was te Bologna werkzaam als leraar en bibliothecaris. Voor het tijdschrift La Voce schreef hij Serra, Richard

Serra, Richard (geb. 1939) Amerikaans beeldend kunstenaar, hield zich bezig met verschillende stromingen in de moderne kunst. Kennismaking met Sert, José Luis

Sert, José Luis (1902-1983) Amerikaans architect. Emigreerde in 1939 uit Spanje naar de Verenigde Staten. Bekend door zijn flatgebouwen, waarbij Sérusier, Paul

Sérusier, Paul (1863-1927) Frans schilder en kunsttheoreticus, een der oprichters van Les Nabis. Beïnvloed door Gauguin. Schilderde met ongemengde Servaes, Albert

Servaes, Albert (1883-1966) Belgisch-Zwitsers expressionistisch schilder en tekenaar. Behoorde tot de Latemse School. Vestigde zich in 1945 in Zwitserland. Servais, Raoul

Servais, Raoul (geb. 1928) Belgisch filmregisseur. Servais experimenteerde reeds op zeer jonge leeftijd met de tekenfilm en verwierf later met tal van Servandoni, Giovanni Niccolò

Servandoni, Giovanni Niccolò (1695-1766) Italiaans architect, schilder en toneeldecorateur, leerling van Pannini. Sinds 1724 te Parijs gevestigd als

Servranckx, Victor

Servranckx, Victor (1897-1965) Belgisch schilder en beeldhouwer. Studeerde aan de academie van Brussel (1913-17). Zijn eerste expositie in de Galerie Sessions, Roger Huntington

Sessions, Roger Huntington (1896-1985) Amerikaans componist. Hij studeerde tot 1915 aan Harvard University, daarna tot 1917 aan de Yale School Sessjoe

Sessjoe (ook: Oda, Toyo, Go Bikeisai, Oekokoe; 1420-1506) Japans schilder. In Peking (1465-68) beïnvloed door de Chinese landschapsstijl. Specialiseerde sestina

sestina (It.: sesto = zesde) Een door de middeleeuwse Provençaalse dichter Daniel Arnaut ontworpen dichtvorm, bestaande uit zes strofen van elk zes Seth, Vikram

Seth, Vikram (geb. 1952) Dichter, romancier en reisbeschrijver die na zijn studies in India, universiteiten in Engeland en de VS bezocht en zich uiteindelijk Seunke, Orlow

Seunke, Orlow (geb. 1952) Nederlands filmregisseur. Werd bekend door zijn aandeel in het vierluik 'Alle dagen feest' (naar Remco Campert, 1976), Seuphor, Michel

Seuphor, Michel (eig. Ferdinandus Ludovicus Berckelaers; geb. 1901) Belgisch-Frans beeldend kunstenaar en schrijver. In zijn abstracte schilderijen, Seurat, Georges Pierre

Seurat, Georges Pierre (1859-1891) Frans schilder en tekenaar, met Signac grondlegger van het pointillisme of neo-impressionisme. Gebruikte onv

Severen, Dan van

Severen, Dan van (geb. 1927) Vlaams schilder en graficus. Studeerde aan de academies van Gent en Antwerpen. Probeert in zijn werk tot de meest Severini, Gino

Severini, Gino (1883-1966) Italiaans schilder; sloot zich in 1910 aan bij de futuristen. Werkte later kubistisch, neoclassicistisch en wederom kubistisch. Severin, Fernand

Severin, Fernand (1867-1931) Belgisch (Frans) dichter. Hij studeerde te Aken, Namen en Brussel, was leraar te Brussel en Leuven en werd in 1907 Sèvres

Sèvres Stad in het Franse dep. Hauts-de-Seine in de zuidwestelijke banlieue van Parijs; 22.000 inw. (1990). Enige gevarieerde industrie; beroemd vanwege Sex Pistols

Sex Pistols Legendarische Britse punkformatie, die o.l.v. zanger Johnny Rotten met choquerende optredens en nihilistische songs als geen andere g

sextakkoord

sextakkoord In de muziek de eerste omkering van de grote (c-e-g) of kleine (c-es-g) drieklank, waardoor de terts onder komt te liggen en de akkoorden sextet (lit.)

sextet (lit.) De twee terzinen van een sonnet.

sextet (muz.)

sextet (muz.) Benaming van een compositie voor zes instrumentalisten en voor een ensemble van deze bezetting. De samenstelling varieert van alleen Sexton, Anne

Sexton, Anne (geb. 1928) Amerikaans dichteres. Haar bekentenis-poëzie is naar eigen zeggen beïnvloed door o.a. Rimbaud en Kafka. Ze publiceerde Seymour, Lynn

Seymour, Lynn (eig.: Lynn Springbett; geboren te Wainwright 8-3-1939) Canadees balletdanseres, opgeleid aan de Sadler's Wells Balletschool te Londen. Seyrig, Delphine Claire Bettiane

Seyrig, Delphine Claire Bettiane (1932-1990) Frans actrice. Delphine Seyrig volgde een opleiding aan de Actors' Studio in New York en werd beroemd Sezession

Sezession (Duits = afscheiding) Benaming van Duitse en Oostenrijkse groepen progressieve kunstenaars die bedankten voor de traditionele kunstenaarsverenigingen sforzando

sforzando Muziekterm: versterkt, met nadruk.

sfumato

sfumato (It: vervaagd) Het weergeven van een atmosferisch perspectief; een fijne waas waardoor de contouren onscherp blijven en de vormen vervagen. Shabalala, Joseph

Shabalala, Joseph (Geboortejaar onbekend-1991) Zuid-Afrikaans popmusicus. Shabalala vormde in 1961 het a cappella-zangkoor Ladysmith Black

Shadows, The

Shadows, The Britse popgroep, in 1958 geformeerd. Werd bekend met instrumentale nummers als 'Apache', 'Atlantis' en 'Wonderful land' en door Shadwell, Thomas

Shadwell, Thomas (1642-1692) Engels toneelschrijver. Hij debuteerde met 'The sullen lovers' (1668) en schreef veertien jaar lang per seizoen een Shaffer, Peter Levin

Shaffer, Peter Levin (geb. 1926) Brits toneelschrijver. Debuteerde met 'Five finger exercise' (1958), een realistisch stuk dat invloed van Arthur Pinero Shaffy Theater

Shaffy Theater Amsterdams theater, in 1968 gevestigd door zakelijk leider Steve Austin in het gebouw Felix Meritis aan de Amsterdamse Keizersgracht Shaffy, Ramses

Shaffy, Ramses (eig. Ramsès Chaffy; geb. 1933) Nederlands acteur en kleinkunstenaar van Egyptisch-Russische afkomst. Kwam na de toneelschool Shahn, Ben

Shahn, Ben (1898-1969) Litouws-Amerikaans schilder, graficus en fotograaf. Uit zijn satirische realistische kunst spreekt politiek en sociaal engagement. Shakespeare-toneel

Shakespeare-toneel Toneelconstructie in Engeland rond 1600. Het bestond uit een voortoneel, waarop zich de meeste scènes afspeelden, een smaller Shakespeare, William

Shakespeare, William (1564-1616) Engels toneelschrijver, wiens werk vanwege zijn universele waarden een absoluut hoogtepunt betekent in de we

Shank jr., Clifford Everett (Bud)

Shank jr., Clifford Everett (Bud) (geb. 1926) Amerikaans jazzsaxofonist en fluitist, vanaf 1947 belangrijk vertegenwoordiger van de west coast jazz. Shankar, Uday

Shankar, Uday (ca. 1900-1977) Indiaas danser en choreograaf. Shankar studeerde schilderkunst aan het Royal College of Art in Londen. In 1923 begon shaped canvas

shaped canvas Aanduiding van een schilderij dat in vorm en/of oppervlaktestructuur afwijkt van het traditionele.

Shapiro, Karl Jay

Shapiro, Karl Jay (geb. 1913) Amerikaans dichter, redacteur van Poetry (1950-55) en docent literatuur in Nebraska (sinds 1956). Na eerder werk in Shapiro, Lamed

Shapiro, Lamed (eig. Levi Joshua S.; 1878-1948) Russisch (Jiddisch) schrijver. Hij leidde een rusteloos leven, dat hem eerst naar Polen, daarna naar Sharif, Omar

Sharif, Omar (eig. Michael Chalhoub; geb. 1932) Egyptisch filmacteur, tevens bekend bridgespeler. Had al in 21 Egyptische en twee Franse films gespeeld Sharrock, Sonny

Sharrock, Sonny (1940-1994) Amerikaans jazzgitarist, van 1954-59 zanger in rock 'n' roll-groepen. Stapte daarna over naar de jazz. Speelde o.a. in Shawn, Ted

Shawn, Ted (eig.: Edwin Meyers; geboren te Kansas City 21-10-1891 - overleden te Orlando (Florida) 9-1-1972) Amerikaans danser, choreograaf Shaw, Artie

Shaw, Artie (Arthur Arshawsky; geb. 1910) Amerikaans jazzklarinettist en bandleider. Speelde in het begin van de jaren dertig in verschillende dansbands. Shaw, George Bernard

Shaw, George Bernard (1856-1950) Brits toneelschrijver. Verwierf zich door zelfstudie brede algemene kennis, schreef in zijn begintijd veel tonee

Shaw, Irwin

Shaw, Irwin (1913-1984) Amerikaans schrijver van romans, verhalen en toneelstukken. Zijn werk wordt gekenmerkt door dramatische intensiteit en Shaw, Richard Norman

Shaw, Richard Norman (1831-1912) Engels architect en stedenbouwkundige. Als 19e-eeuwse eclecticus verwerkte hij in z'n architectuur vele stijlen Shaw, Robert

Shaw, Robert (1927-1978) Schots toneel- en filmacteur. Debuteerde in 1949, speelde zowel bij Old Vic als op Broadway en begon in de jaren vijftig Shaw, Woody

Shaw, Woody (1944-1989) Amerikaans jazzmusicus. Shaw begon al vroeg trompet te spelen. Aanvankelijk werd hij onderwezen in het klassieke repertoire, Shearer, Moira

Shearer, Moira (eig.: Moira King; geboren te Dunfermline 17-1-1926) danseres en actrice. Was o.a. ballerina bij Sadler's Wells Ballet. Gastsoliste Shearing, George Albert

Shearing, George Albert (geb. 1919) Brits jazzpianist. Werkte met Ted Heath en Bert Ambrose. Vestigde zich in 1947 in de VS, waar hij speelde Sheckley, Robert E.

Sheckley, Robert E. (geb. 1928) Amerikaans science fiction-schrijver, vooral bekend door zijn humoristische korte verhalen, die veelal een onverwachte Sheeler, Charles

Sheeler, Charles (1883-1965) Amerikaans schilder en fotograaf. Studeerde aan de Pennsylvania Academy of Fine Arts o.a. bij William M. Chase. Shelley, Mary Wollstonecraft

Shelley, Mary Wollstonecraft (1797-1851) Brits schrijfster, dochter van William Godwin en Mary Wollstonecraft (1759-1797), werd 1816 tweede Shelley, Percy Bysshe

Shelley, Percy Bysshe (1792-1822) Brits romantisch dichter. Moest vanwege het artikel 'The necessity of atheism' (1811) de universiteit te Oxford Shenstone, William

Shenstone, William (1714-1763) Engels dichter en essayist, studeerde samen met Samuel Johnson in Oxford. In deze tijd ontstonden zijn eerste gedichten. Shepard, Sam

Shepard, Sam (Rogers, Samuel Shepard; geb. 1943) Amerikaanse toneel-en filmschrijver en acteur. Als zoon van een beroepsmilitair werd zijn jeugd Shepherd, Cybill

Shepherd, Cybill (geb. 1949) Amerikaans filmactrice in o.m. 'The last picture show' (1971), 'The heartbreak kid' (1972), 'Daisy Miller' (1974), 'At long Shepp, Archie

Shepp, Archie (geb. 1937) Amerikaans jazzsaxofonist, een der belangrijkste vertegenwoordigers van de free jazz uit de jaren zestig. Bekend door werk Sheraton, Thomas

Sheraton, Thomas (1751-1806) Engels meubelmaker en ontwerper. Inspireerde zich op de Franse Lodewijk XVI-stijl. Vervaardigde lichte meubelen, Sheridan, Richard Brinsley Butler

Sheridan, Richard Brinsley Butler (1751-1816) Iers toneelschrijver en parlementslid. Was met Oliver Goldsmith de grootste toneelvernieuwer van Sherwood, Robert Emmet

Sherwood, Robert Emmet (1896-1956) Amerikaans toneelschrijver. Hij was redacteur van Life (1920-28), tijdens welke periode zijn eerste toneelst

Shidlof, Peter

Shidlof, Peter (Geboortejaar onbekend-1987) Oostenrijks-Brits altviolist. Shidlof was net als de twee andere violisten uit het Amadeus Kwartet een Shields, Carol

Shields, Carol (geb. 1935) Amerikaans-Canadees schrijfster. Het werk van Carol Shields draait vooral om het leven van vrouwen: over hun vriendschappen Shirley-Quirk, John

Shirley-Quirk, John (geb. 1931) Engels zanger (bariton). Na zijn studie debuteerde Shirley-Quirk in 1961 bij de English Opera Group. Daarna was Shirley, James

Shirley, James (1596-1666) Engels toneelschrijver. Hij was de laatste der Elizabethanen en voorloper van de comedy of manners. Vanaf 1640 was Shocking Blue

Shocking Blue Nederlandse popgroep, geformeerd rond 1967. Met Mariska Veres als zangeres en Robbie van Leeuwen als gitarist/componist werd Sholem Aleichem

Sholem Aleichem (eig. Sholem Rabinowitz; 1859-1916) Russisch (Jiddisch) schrijver van optimistisch proza, dat uitgaat van de kunst om in tegenslagen short story

short story (Eng.; Du.: Kurzgeschichte) Een snel verlopend kort verhaal met een groot spanningselement en eindigend met een climax, die soms een Shorter, Wayne

Shorter, Wayne (geb. 1933) Amerikaans jazzsaxofonist. Werd bekend door zijn spel bij Art Blakey (1959-63) en Miles Davis (1964-70). Medeoprichter Shorthouse, Joseph Henry

Shorthouse, Joseph Henry (1834-1903) Engels romanschrijver. Is nog van belang door zijn beroemd geworden debuut 'John Inglesant' gesitueerd show

show (Eng.) Vertoning, voorstelling; revue.

showboat

showboat Naam van de drijvende of varende theaters op de grote Amerikaanse rivieren, met name de Mississippi en de Ohio. De showboat is voora

shuffle

shuffle Oude dans uit het zuiden van de VS. Wordt gekenmerkt door een ontspannen welhaast huppelend ritme.

Shute, John

Shute, John In 1563 overleden Engels bouwmeester, verbonden aan het hof van de hertog van Northumberland. Een bezoek dat hij ca. 1550 aan Italië Shute, Nevil

Shute, Nevil (eig. Nevil Shute Norway; 1899-1960) Engels romanschrijver. De beide wereldoorlogen en zijn ervaringen daarin spelen een grote rol Sibelius, Johan Julius Christian (Jean)

Sibelius, Johan Julius Christian (Jean) (1865-1957) Fins componist. Studeerde te Helsinki, Berlijn en Wenen. Kreeg na succesvolle uitvoering van Sibellino, Antonio

Sibellino, Antonio (1891-1962) Argentijns beeldhouwer. Een van de eerste voorvechters van de moderne, abstracte kunst in Zuid-Amerika. Onderging Siberechts, Jan

Siberechts, Jan (1627-1703) Vlaams schilder. Leerling van Adriaen de Bye. Werd in 1649 lid van het gilde te Antwerpen. Bracht een bezoek aan Rome, Sica, Vittorio de

Sica, Vittorio de (1901-1974) Italiaans filmregisseur en acteur, vooral zeer productief in de periode van het Italiaanse neorealisme. Speelde vanaf 1928 Sichuan

Sichuan (Szetsjwan) Provincie in Zuidwest-China; 567.000 km2, 110 miljoen inwoners (1992). Hoofdstad: Chengdu, 2,8 miljoen inw. (1990). Agra

siciliano

siciliano Een rustige dans in 6/8 of soms 12/8 maat, waarvan het karakteristieke ritme onstaat door de gepunteerde eerste achtste en de erop volgende Sickert, Walter Richard

Sickert, Walter Richard (1860-1942) Duits-Brits schilder en graficus, leerling van o.a. Whistler te Londen en van Manet te Parijs. Speelde een belangrijke Siddons, Sarah

Siddons, Sarah (1755-1831) Engels toneelspeelster, zuster van John Philip Kemble. Zij huwde op achttienjarige leeftijd de acteur William Siddons Sidney, Philip

Sidney, Philip (1554-1586) Engels dichter en diplomaat, bereisd en geletterd man, een der grote figuren uit het Elizabethaanse Tijdperk, wiens werk Siebelink, Jan Geurt

Siebelink, Jan Geurt (geb. 1938) Nederlands schrijver. Hij studeerde Franse taal- en letterkunde te Leiden en werd aansluitend leraar te Ede. Hij debuteerde Siegel, Donald (Don)

Siegel, Donald (Don) (1912-1991) Amerikaans filmregisseur. Siegel volgde een klassieke theateropleiding en werkte. aanvankelijk als acteur. Hij debuteerde Siegen, Ludwig von

Siegen, Ludwig von (1609-1680?) Duits graveur, medailleur en schilder. Experimenteerde te Amsterdam (1641-44) met graveertechnieken. Uitvin

Siënese schilderkunst

Siënese schilderkunst (Siënese School) Schilderkunst in Siena die van de 13e tot de 16e eeuw haar bloeiperiode beleefde. Als grondlegger wordt Sienkiewicz, Henryk

Sienkiewicz, Henryk (1846-1916) Pools filoloog en schrijver. Debuteerde met schetsen en novellen, kreeg nationale bekendheid met de historische Siepi, Cesare

Siepi, Cesare (geb. 1923) Italiaans operazanger (bas). S. studeerde aan het conservatorium te Milaan, debuteerde in 1941 in Schio (bij Venetië) en sieraden

sieraden Het dragen van sieraden (voorwerpen waarmee men zich tooit) is vrijwel zo oud als de mensheid zelf. Reeds in het Paleolithicum droeg men Sierhuis, Jan

Sierhuis, Jan (eig. Johannes Alfonsus; geb. 1928) Nederlands schilder, graficus, aquarellist en beeldhouwer. Ging onder invloed van Cobra over tot Sierksma, Fokke

Sierksma, Fokke (1917-1977) Nederlands (Fries) letterkundige en godsdienstpsycholoog, studeerde theologie te Groningen en promoveerde in 1951 Sigismund (naam)

Sigismund (naam) Germaanse mannennaam, afgeleid van 'sigi' = zege en 'mund' = bescherming. Naam van enige vorsten.

signaalsysteem

signaalsysteem Een term die aangeeft dat de verbale en non-verbale communicatie bestaan uit een samenhangend geheel van tekens die cultureel gedefinieerd Signac, Paul Victor Jules

Signac, Paul Victor Jules (1863-1935) Frans schilder en graficus, samen met Seurat grondlegger van het pointillisme. Kenmerkend voor zijn werk signifiant en signifie

signifiant en signifie (betekenaar en betekende) Het vorm- en betekenisaspect van het taalteken volgens Saussure.

Signorelli, Luca d'Egidio

Signorelli, Luca d'Egidio (ca. 1441-1523) Italiaans schilder en tekenaar, vertegenwoordiger van de Renaissance. Zijn stijl kenmerkt zich door bewo

Signoret, Simone

Signoret, Simone (eig. Simone Kaminker; 1921-1985) In Duitsland geboren Frans actrice, gehuwd met acteur en zanger Yves Montand. Een der grote Signori, Carlo Sergio

Signori, Carlo Sergio (geb. 1906) Italiaans beeldhouwer. Bij voorkeur in Carrara-marmer maakt hij abstracte plastieken in harmonische, evenwicht

Sigtenhorst-Meyer, Bernhard van den

Sigtenhorst-Meyer, Bernhard van den (1888-1953) Nederlands componist en musicoloog. Hij studeerde aan het Amsterdams conservatorium o.a. Sijtsma, Bernard Johan

Sijtsma, Bernard Johan (1938-1991) Nederlands dichter en schrijver. Opgegroeid in een communistisch arbeidersmilieu en zelf vanaf zijn vijftien

Sikorski, Kazimierz

Sikorski, Kazimierz (geb. 1895) Pools componist. S. studeerde te Warschau en Lemberg, later nog te Parijs en doceerde aan de conservatoria te Posen Sikorski, Tomasz

Sikorski, Tomasz (geb. 1939) Pools componist en pianist, zoon van Kazimierz S. Hij studeerde van 1956-62 aan de Muziekhogeschool te Warschau Silbermann, Andreas

Silbermann, Andreas (1678-1734) Duits orgelbouwer, broer van Gottfried Silbermann. Na een leertijd in Duitsland en de Elzas ging hij in 1701 naar Silbermann, Gottfried

Silbermann, Gottfried (1683-1753) Duits orgelbouwer, broer van Andreas S. Hij leerde van 1702-09 bij zijn broer te Straatsburg en ging daarna terug Silcher, Philipp Friedrich

Silcher, Philipp Friedrich (1789-1860) Duits componist. Silcher was oorspronkelijk onderwijzer, maar studeerde ook muziek. Zijn aanstelling te Ludw

Silent spring

Silent spring (Dode lente) Boek van R.L. Carson uit 1962, waarmee zij als een van de eersten het publiek wees op de gevaren van milieuvervuiling silhouet

silhouet Voorstelling van mensen en/of voorwerpen en profil, uitgevoerd in zwart (geknipt of getekend). Verkregen door de contouren van schaduwbeelden Sillanpää, Frans Eemil

Sillanpää, Frans Eemil (1888-1964) Fins schrijver. Debuteerde met de romans 'Het leven en de zon' (1916) en 'Het zachtmoedige erfdeel' (1919), die Sillitoe, Alan

Sillitoe, Alan (geb. 1928) Brits schrijver, behorend tot de Angry Young Men. Werd beroemd met de roman 'Saturday night and Sunday morning' (1958; Siloé, Diego de

Siloé, Diego de (ca. 1495-1563) Spaans bouwmeester en beeldhouwer, waarschijnlijk de zoon van Gil de Siloé. Hij vertoefde enige tijd in Napels, Siloé, Gil de

Siloé, Gil de (eind 15e - begin 16e eeuw) Spaans beeldhouwer van Vlaamse afkomst. Bekend geworden door de graftombes in de kerk van het cartuja Silone, Ignazio

Silone, Ignazio (oorspr. Secondo Tranquilli; 1900-1978) Italiaans romanschrijver. Hij mengde zich al vroeg in de politiek en hielp in zijn geboortestreek silva

silva (Sp.) Dichtvorm; een combinatie van elf- en zevenlettergrepige verzen (bijv. in Soledades, 1612-1617) van Luis de Góngora.

Silva, Howard da

Silva, Howard da (1909-1986) (eig. Silverblatt, Harold) Amerikaans filmacteur en toneelspeler. Speelde van 1928-1934 bij het Circle Repertory Theatre Silverberg, Robert

Silverberg, Robert (geb. 1934) Amerikaans science fiction-schrijver, die door zijn productiviteit en veelzijdigheid als een der belangrijkste hedendaagse Silver, Horace Ward Martin Tavares

Silver, Horace Ward Martin Tavares (geb. 1928) Amerikaans jazzpianist. Speelde in het begin van de jaren vijftig achtereenvolgens bij Stan Getz, Silvester, Victor

Silvester, Victor (1900-1978) Engels orkestleider, werd in 1922 wereldkampioen stijldansen. Kreeg enorme populariteit met de dansmuziek gespeeld Simenon, Georges Joseph Christian

Simenon, Georges Joseph Christian (1902-1989) Belgisch schrijver. De naam Simenon is onlosmakelijk verbonden met commissaris Maigret, de Simeon, Omer Victor

Simeon, Omer Victor (1902-1959) Amerikaans jazzklarinettist en saxofonist. Gaat door voor een van de beste klarinettisten van de New Orleans jazz. Simic, Antun Branko

Simic, Antun Branko (1898-1925) Kroatisch dichter en criticus. Zijn eerste gedichten zijn nauw verbonden met de school van de regionalisten, de Simionato, Giulietta

Simionato, Giulietta (geb. 1910) Italiaans operazangeres (mezzosopraan). Simionato studeerde in Florence en werd in 1935 geëngageerd door de Scala Simon and Garfunkel

Simon and Garfunkel Amerikaans zangduo, bestaande uit Paul Simon en Art Garfunkel, dat in de tweede helft van de jaren zestig grote successen Simón de Colonia

Simón de Colonia (Ook: Simon van Keulen; gest. ca. 1511) Spaans beeldhouwer en architect van Duitse afkomst. Hij volgde zijn vader Francisco Simonds, Charles

Simonds, Charles (geb. 1945) Amerikaans land artkunstenaar die niet zozeer veranderingen maakt in een landschap, maar eigen landschappen creëert Simone, Nina

Simone, Nina (eig. Eunice Waymon; geb. 1933) Amerikaans jazz- en blueszangeres en pianiste. Aanvankelijk verwierf ze bekendheid met jazzoptredens. Simons-Mees, Josine Adriana

Simons-Mees, Josine Adriana (1863-1948) Nederlands toneelschrijfster, gehuwd met de uitgever Leo Simons (1862-1932), die in 1905 het initiat

Simons, Ida

Simons, Ida (1931-1960) Nederlands schrijfster van Belgische afkomst, die na een korte loopbaan als concertpianiste in 1956 debuteerde met de verhalenbundel Simons, Johan

Simons, Johan (Johannes Marinus Simons; geb. 1946) Nederlands toneelleider en acteur. Simons volgde de Toneelacademie Maastricht, waarna hij Simons, Josephus Joannes Ludovicus (Jozef)

Simons, Josephus Joannes Ludovicus (Jozef) (1888-1948) Belgisch (Vlaams) schrijver en dichter. Hij studeerde handelswetenschappen (Antwerpen) Simons, Marieke

Simons, Marieke (geboren te Amsterdam 10-2-1970): Nederlandse danseres, begon op negenjarige leeftijd met balletlessen. Haar professionele opleiding Simons, Ton

Simons, Ton (geboren te Beesel 29-3-1948): Nederlands choreograaf o.a. bij Reflex en De Rotterdamse Dansgroep.

Simon, Claude Eugène Henri

Simon, Claude Eugène Henri (geb. 1913) Franse schrijver wiens Nobelprijs voor de letterkunde (1985) misschien mede bedoeld was als gebaar van Simon, István

Simon, István (1926-1975) Hongaars dichter en schrijver, behorend tot de groepering der Populisten. Zijn lyriek doet denken aan die van Gyula Illyés, Simon, Marvin Neil

Simon, Marvin Neil (geb. 1927) Amerikaans schrijver van zeer succesvolle blijspelen, waarvan een deel even succesvol verfilmd is. Schreef verder Simon, Michel

Simon, Michel (eig. François Simon; 1895-1975) Zwitsers/Frans acteur die na een korte toneelcarrière bij de Franse film kwam en zich daar ontwikkelde Simon, Neil

Simon, Neil Toneel- en scenarioschrijver, geboren 4/7/1927 in the Bronx, New York City. De financieel meest succesvolle toneelschrijver uit de Amerikaanse Simon, Paul

Simon, Paul (geb. 1942) Amerikaans popmusicus en songwriter, tot 1970 lid van het succesvolle zangduo Simon and Garfunkel. Maakte hierna enkele Simple Minds

Simple Minds Schotse popgroep, gevormd in 1977 als Johnny & the Self Abusers. Aanvankelijk speelde de groep punk, na de naamsverandering in Simply Red

Simply Red Britse popgroep, begin 1985 opgericht door centrale man Mick Hucknall (geb. 1960). Bouwde met een zeer bescheiden oeuvre, waaronder Simpson, Louis Aston Marantz

Simpson, Louis Aston Marantz (geb. 1923) Amerikaans dichter. Onderwerpen voor zijn vaak humoristische poëzie zijn oorlogservaringen en bijbelsmytholo

Simpson, Norman Frederick

Simpson, Norman Frederick (geb. 1919) Engels toneelschrijver. Hij hanteert een zeer eigen humor, waarbij misleiding en paradox een grote rol spele

Simpson, Orenthal James

Simpson, Orenthal James (O.J. Simpson, geb. 1947) Amerikaanse football-speler. Bekend vanwege zijn snelheid en opvallende manier van lopen. Simrock, Nicolaus

Simrock, Nicolaus (1751-1833) Duits muziekuitgever. S. was vanaf 1774 als hoornist werkzaam in de keurvorstelijke hofkapel te Bonn en tevens belast Sims, John Haley (Zoot)

Sims, John Haley (Zoot) (1925-1985) Amerikaans jazzsaxofonist. Speelde in de jaren veertig bij Kenny Baker, Bobby Sherwood, Sonny Dunham, simultaneïsme

simultaneïsme (Lat.: simul = tegelijk) Letterkundige methode die door het naast elkaar plaatsen van feiten die in tijd of ruimte van elkaar verwijderd Sinatra, Francis Albert (Frank)

Sinatra, Francis Albert (Frank) (1915-1998) Amerikaans zanger, bijgenaamd 'The Voice'. Hij zong, vóór zijn solocarrière, bij de orkesten van Harry Sinclair, F. de

Sinclair, F. de (eig. August Herman van der Feen; 1873-1953) Nederlands schrijver. Hij was ruim veertig jaar werkzaam als belastingambtenaar en Sinclair, May

Sinclair, May (1870-1946) Engels romanschrijfster. Maakte naam met 'The divine fire' (1904) en 'The combined maze' (1913), waarin het leven in benarde Sinclair, Upton Beall

Sinclair, Upton Beall (1878-1968) Amerikaans schrijver van romans met een sterk socialistische, antikapitalistische strekking. Vertegenwoordiger Sindbad

Sindbad Een der sprookjes uit de Arabische raamvertelling 'Duizend en één nacht'. Het bestaat uit een inleiding, waarin de arme Sindbad de Lastdrager Sinden, Donald Alfred

Sinden, Donald Alfred w(geb. 1923) Engels acteur. Hij bezocht de School of Dramatic Art en debuteerde in 1941. Van 1951-60 stond hij als filma

sinfonia concertante

sinfonia concertante In de tweede helft der 18e en eerste helft der 19e eeuw in zwang zijnde concertvorm, waarin het aantal solo-instrumenten varieerde Singer, Isaac Bashevis

Singer, Isaac Bashevis (1904-1991) Pools-Amerikaans schrijver. Kreeg een orthodox-joodse opvoeding en ging in 1935 naar de VS. Toont zich in Singer, Israel Joshua

Singer, Israel Joshua (1893-1944) Pools (Jiddisch) schrijver. In 1915 ging hij naar Warschau, waar hij verhalen publiceerde in Het Jiddische Woo

Singer, William Henry

Singer, William Henry (1868-1943) Amerikaans schilder en kunstverzamelaar, zoon van Isaac Merrit Singer (1811-1875; naaimachinefabrikant). Wer

Singleton, Arthur James (Zutty)

Singleton, Arthur James (Zutty) (1898-1975)Amerikaans jazzdrummer, een van de belangrijkste drummers van de New Orleans jazz. Werkzaam met Singspiel

Singspiel (Du.) Muzikaal komisch toneelgenre met gesproken dialoog. Wordt beschouwd als reactie op de opera's van onder meer Mozart, Haydn en Sinigaglia, Leone

Sinigaglia, Leone (1868-1944) Italiaans componist. Zijn vroege werk vertoont de invloed van Brahms, later kwam hij tot een meer persoonlijke stijl. Sinjavski, Andrej Donatovitsj

Sinjavski, Andrej Donatovitsj (1925-1997) Russisch schrijver en dissident. Sinjavski publiceerde tussen 1959 en 1964 onder het pseudoniem Abram Sinke, Digna

Sinke, Digna (geb. 1949) Nederlands filmregisseuse en -scenarioschrijfster. Sinke volgde de Nederlandse Filmacademie (1968-1972) en studeerde sinnekens

sinnekens Een komisch duo met duivelse eigenschappen, dat als vast onderdeel optrad in een zinnespel of spel van sinne (moraliteit).

sinopia

sinopia Schematische voortekening die bij mozaïeken en fresco's tot in de 16e eeuw gebruikelijk was. Vervaardigd met rode oker, afkomstig uit Sinope, Sintenis, Renée

Sintenis, Renée (1888-1965) Duits beeldhouwster, die naast portretten - o.a. van André Gide - beelden maakte van mensen-in-actie zoals een voetballer, Sintra

Sintra Stad in Portugal in district Lissabon; 20.575 inwoners (1981). Vroegere zomerresidentie van Portugese koningen. Resten van een Moorse burcht Sint-Lucasgilde

Sint-Lucasgilde Sedert de Middeleeuwen tot de Franse Revolutie de naam van gilden waarin kunstenaars en kunstambachtslieden waren verenigd. Sint-Pieter (Rome)

Sint-Pieter (Rome) Grootste kerk der christenheid in Vaticaanstad te Rome. Gebouwd op de plaats waar Petrus na zijn kruisdood te Rome werd begraven. Sipek, Borek

Sipek, Borek (geb. 1949) Tsjechisch architect en ontwerper. Werkzaam in Nederland en Tsjechië. Volgde een opleiding voor meubelontwerper in Praag Siqueiros, David Alfaro

Siqueiros, David Alfaro (1896-1974) Mexicaans beeldend kunstenaar, studeerde architectuur. Nam actief deel aan de Mexicaanse revolutie en zat ge

Sirk, Douglas

Sirk, Douglas (1900-1987; eig. Sierck, Hans Detlev) Amerikaans filmregisseur. Sirk was van Deense origine maar bracht een deel van zijn jeugd in sirventés

sirventés Provençaalse lyrische dichtvorm; lied waarin niet de liefde, maar een onderwerp van politieke of religieuze aard wordt behandeld. Vaak worden Sisley, Alfred

Sisley, Alfred (1839-1899) Frans schilder van Britse afkomst. Werkte vanaf 1870 in impressionistische trant. Schilderde voornamelijk poëtische landschappen.

Sisyphus

Sisyphus Sisyphus was de mythische eerste koning van Korinthe, berucht om sluwheid en hebzucht. Hij had de goden al vaak beledigd: hij had Zeus sitar

sitar Tot de familie der luiten behorend tokkelinstrument, zeer populair in Noord-India. Typerend is de lange, rechte hals, waarop 17-20 verschuifbare Sitwell, Edith Louise

Sitwell, Edith Louise (1887-1964) Brits dichteres. Originele persoonlijkheid en auteur evenals haar broers Francis Osbert Sitwell (1892-1969) en Sacheverell Sitwell, Francis Osbert

Sitwell, Francis Osbert (1892-1969) Engels dichter, essayist en romancier, broer van Edith en Sacheverell Sitwell. Zijn werk onderscheidt zich door Sitwell, Sacheverell

Sitwell, Sacheverell (1897-1988) Engels dichter en prozaschrijver, broer van Edith en Osbert Sitwell. Zijn poëzie kenmerkt zich door een beeldende sixte ajoutée

sixte ajoutée (Fr.: = toegevoegde sext) In de harmonieleer de sext die toegevoegd wordt aan de subdominantdrieklank, waardoor een dissonant ontstaat Sixtijnse kapel

Sixtijnse kapel Huiskapel van de paus in het Vaticaan te Rome. Gebouwd (1473-81) in opdracht van paus Sixtus IV door Giovanni dei Dolci. Hier Six, Jan

Six, Jan (1618-1700) Nederlands koopman en kunstverzamelaar. Gehuwd met Margaretha Tulp, dochter van de arts Nicolaas Tulp. Maecenas van o.sjablone, sjabloon

sjablone, sjabloon 1 Blad met uitgesneden figuren, cijfers of letters. 2 Geijkt patroon.

Sjaliapine, Fjodor Ivanovitsj

Sjaliapine, Fjodor Ivanovitsj (1873-1938) Russisch zanger (basbariton). Schaljapin (of: Chaliapine) was autodidact, zij het dat hij in een kerkkoor Sjaporin, Joeri Aleksandrovitsj

Sjaporin, Joeri Aleksandrovitsj (1887-1966) Sovjetrussisch componist. Hij studeerde eerst rechten, bezocht daarna van 1913-18 het conservatoriu

Sjarakoe, Tosjoesai

Sjarakoe, Tosjoesai (ook Saito Joerobei; ca. 1770-ca. 1825) Japans beeldend kunstenaar en Nô-speler. Zijn ca. 140 prenten (1794-95) hebben het Sjevtsjenko, Taras

Sjevtsjenko, Taras (1814-1861) Oekraïens dichter, de beroemdste van zijn land. Hij werd geboren als lijfeigene en aangezien hij veel talent tot schilderen sjo

sjo Japans muziekinstrument, behorend tot de standaardbezetting van het gagakoe-ensemble, waarin het meestal drievoudig bezet is. Is in de meer letterlijke Sjöberg, Birger

Sjöberg, Birger (1885-1929) Zweeds dichter, schrijver en componist. Hij was enige tijd winkelbediende in zijn geboorteplaats Vänersborg, vanaf 1907 Sjöberg, (Sven Erik) Alf

Sjöberg, (Sven Erik) Alf (1903-1980) Zweeds film- en toneelregisseur. Maakte in 1929 de stomme film 'Den starkaste' (De sterkste), ging daarna te

Sjoeboen

Sjoeboen (1390-1464) Japans schilder en zenpriester. Bekend door zijn soemi-è: met Oostindische inkt gepenseelde schilderingen. Maakte voornamelijk Sjoe-tsjing

Sjoe-tsjing (Boek der documenten) Klassiek werk uit de Chinese Oudheid. Bevat redevoeringen en aansporingen (vrijwel alle van moraliserende aard), Sjolochov, Michaïl Aleksandrovitsj

Sjolochov, Michaïl Aleksandrovitsj (1905-1984) Sovjetrussisch schrijver. Debuteerde in 1925 met 'Verhalen van de Don'. Werd wereldberoemd met Sjöman, Vilgot

Sjöman, Vilgot (geb. 1924) Zweeds filmregisseur en schrijver, bevriend met Ingmar Bergman. Schreef in de jaren vijftig een aantal filmscenario's en Sjostakovitsj, Dmitri Dmitrijevitsj

Sjostakovitsj, Dmitri Dmitrijevitsj (1906-1975) Sovjetrussich componist. Kreeg internationale bekendheid met zijn Eerste symfonie (1926), waarna Sjöström, Victor

Sjöström, Victor (1879-1960) Zweeds regisseur en acteur, een der pioniers van de Zweedse film. Was tot 1912 actief in theater, ging daarna films regisseren, Sjtejn, Aleksandr Petrovitsj

Sjtejn, Aleksandr Petrovitsj (geb. 1906) Sovjetrussisch toneelschrijver. Zijn eerste toneelstukken hadden de geschiedenis en de revolutie tot onderwe

Sjur-tsjing

Sjur-tsjing (Boek der Oden) Oudste verzameling van 305 Chinese gedichten, die ontstonden tussen 1000-600 v.C. Variëren van volksliedjes tot dynastieke Sjvarts, Jevgeni Lvovitsj

Sjvarts, Jevgeni Lvovitsj (1896-1958) Sovjetrussisch toneelschrijver en schrijver van kinderboeken, onderging invloed van de absurdistische groep

sjwa

sjwa (stomme e) In onbeklemtoonde positie komt in het Nederlands een ongearticuleerde klinker voor op de plaats waar in een vroeg-Germaanse fase skald

skald Oud-Scandinavische, meer in het bijzonder de Oud-IJslandse dichter, die de heldendaden van vorsten en beroemde mannen bezong. Doordat zijn Skalkottas, Nikos

Skalkottas, Nikos (1904-1949) Grieks componist. Hij studeerde te Athene en daarna aan de Musikhochschule te Berlijn. Hier had hij van 1925-27 Skeat, Walter William

Skeat, Walter William (1835-1912) Engels wiskundige, die in zijn vrije tijd Oudengels studeerde en zodoende in 1878 tot hoogleraar benoemd wer

Skelton, John

Skelton, John (1460-1529) Engels dichter; leermeester van de latere Hendrik VIII. Hij wendde zich al spoedig af van de laat-middeleeuwse tradities Skerlic, Jovan

Skerlic, Jovan (1877-1914) Servisch criticus en literatuurhistoricus; vertegenwoordiger van de sociologische benaderingswijze van de literatuur. Hij sketch

sketch (Eng.) Komisch kort toneelstukje of verhaaltje met een verrassende pointe. Vorm van de klucht; diende in de 18e en 19e eeuw soms als voor- Skidmore, Owings and Merrill

Skidmore, Owings and Merrill (SOM) Amerikaans architectenbureau, een der grootsten ter wereld. Opgericht te San Francisco (1935) door Louis skomorochi

skomorochi Rondtrekkende komedianten in het oude Rusland.

Skrjabin, Aleksandr Nikolajevitsj

Skrjabin, Aleksandr Nikolajevitsj (1872-1915) Russisch componist. Studeerde van 1888-92 aan Moskous conservatorium, maakte daarna tot 1910 Skvorecky, Josef

Skvorecky, Josef (geb. 1924) Tsjechische romanschrijver in Canadese ballingschap. Na in 1951 afgestudeerd te zijn in Engelse filologie, was hij enige Skymasters, The

Skymasters, The Huisorkest van de Nederlandse omroepvereniging de AVRO. Opgericht onder de naam Red, White and Blue Stars (1946). In de Slabbinck, Rik

Slabbinck, Rik (1914-1991) Vlaams beeldend kunstenaar. Na zijn opleiding aan de Academie voor Schone Kunsten te Brugge en aan het Sint-Lucasinstituut slaginstrumenten

slaginstrumenten Grote familie muziekinstrumenten, waarbij het geluid doorgaans ontstaat door een slaande beweging (ook schuddende en raspend

slagrijm

slagrijm Rijmschema waarbij meer dan twee opeenvolgende dichtregels hetzelfde eindrijm hebben, bijv. Die avond, toen ik huiswaarts ging, Verloren slang (taalw.)

slang (taalw.) (sociaal dialect) Mengvorm van groepstaal en geheimtaal: de gemeenzame eigenaardige uitdrukkingen die gebruikt worden door de leden slapstick

slapstick 1 Toneelrekwisiet bestaande uit twee aan een kant samengebonden latten waarmee een komediant naar een tegenspeler sloeg, wat een onverwacht Slauerhoff, Jan Jacob

Slauerhoff, Jan Jacob (1898-1936) Nederlands dichter en schrijver. Kwam als scheepsarts zowel in het Verre Oosten als in Zuid-Amerika. Poëzie

Slavische talen

Slavische talen Een zeer grote taalgroep binnen de Indo-europese taalfamilie, verdeeld in een Baltische en een Slavische groep. Tot de Baltische of slavistiek

slavistiek Leer van de Slavische talen en culturen.

Sleutelaar, Hans

Sleutelaar, Hans (geb. 1935) Nederlands schrijver, publiceerde o.m. in Gard-Sivik, De Nieuwe Stijl, Maatstaf en Hollands Diep. Hij behoort met Armando, sleutelroman

sleutelroman (Fr.: roman à clef) Roman waarin op bedekte, maar herkenbare wijze levende of geleefd hebbende personen geportretteerd worden. Doorgaans Slevogt, Max

Slevogt, Max (1868-1932) Duits schilder, tekenaar, graficus en decorontwerper. Belangrijk vertegenwoordiger van het Duitse impressionisme. Lid van Slezak, Leo

Slezak, Leo (1873-1946) Oostenrijks zanger (heldentenor). Na zijn studie debuteerde S. te Brno als Lohengrin en was daarna vanaf 1901 verbonden Slim, Memphis

Slim, Memphis (1915-1988) (eig. Chatman, Peter) Amerikaans blueszanger en pianist. Nadat hij in 1939 naar Chicago getrokken was kreeg Slim bekendheid Slingelandt, Pieter Cornelisz. van

Slingelandt, Pieter Cornelisz. van (1640-1691) Nederlands schilder, leerling van Gerard Dou. Behoorde tot de Leidse fijnschilders. Zijn late werken Slingeneyer, Ernst

Slingeneyer, Ernst (1820-1894) Vlaams schilder. Studeerde aan de academie van Antwerpen. Was al snel een van de belangrijkste romantische schilders Sloetski, Boris Abramovitsj

Sloetski, Boris Abramovitsj (geb. 1919) Sovjetrussisch dichter, debuteerde in 1941, daarna verdween zijn naam uit de publiciteit om pas in 1953 weer

Slonimsky, Nicolas

Slonimsky, Nicolas (eig. Nikolaj Leonidovitsj S.; geb. 1894) Russich/Amerikaans componist, dirigent en musicoloog. Hij studeerde te Sint-Petersburg, Sloot, Pieter van der

Sloot, Pieter van der (geboren te Amsterdam 1926): Eerste Nederlandse danser, die - samen met Marie-Jeanne van der Veen - al in 1948 de grote klassieke slotwoord

slotwoord Afsluitende woorden, narede, epiloog, peroratie.

Slowacki, Juliusz

Slowacki, Juliusz (1809-1849) Pools dichter, groot vertegenwoordiger der Poolse romantische literatuur. Blonk vooral uit in het grote, verhalende Sluiter, Willem

Sluiter, Willem (Wilhelm Sluyter; 1627-1673) Nederlands dichter. Hij studeerde theologie te Utrecht, o.a. bij Voetius, en werd in 1653 predikant te Sluizer, George

Sluizer, George (geb. 1932) Nederlands filmregisseur. Sluizer studeerde in 1956 af aan de Parijse filmacademie en werkte sindsdien in vele landen. Sluszny, Naum

Sluszny, Naum (geb. 1914) Belgisch pianist, leerling van Stefan Askenase. Daarnaast studeerde hij aan de conservatoria te Brussel en Antwerpen. Sluter, Claus

Sluter, Claus (ook Claes of Klaas; ca. 1340/50-1405/06) Noordnederlands beeldhouwer; trad in 1385 te Dijon in dienst van Filips de Stoute. Werkte Sluyser, Meijer

Sluyser, Meijer (1901-1973) Nederlands journalist. Was in jaren dertig redacteur van SDAP-orgaan 'Vrijheid, Arbeid, Brood', tijdens WO II in Londen Sluyters, Jan

Sluyters, Jan (1881-1957) Nederlands schilder, tekenaar en lithograaf. Won de Prix de Rome (1904). Verbleef o.a. in Italië en Spanje. Kwam in Parijs Sly & Robbie

Sly & Robbie Jamaicaans reggae ritme- en producersduo, bestaande uit drummer Sly Dunbar (geb. 1952) en bassist Robbie Shakespeare. Richtten hun smaadschrift (lit.)

smaadschrift (lit.) Smadelijk geschrift, schimp-, schotschrift. Uit de Romeinse Keizertijd zijn de libelli famosi bekend: openbaar verspreide, doorgaans

smaak (esthetica)

smaak (esthetica) Gevoel voor wat mooi of gepast is; schoonheidszin.

Smabers, Nicolette

Smabers, Nicolette (geb. 1948 te Den Haag) Nederlands schrijfster wier kleine oeuvre verwantschap vertoont met dat van Hermine de Graaf. Haar

smartlap

smartlap Levenslied met een vals-sentimentele inhoud, in Duitsland `Schnulze' genoemd. De tekst is vaak aangepast aan actuele of veranderde sociale Smart, Christopher

Smart, Christopher (1722-1771) Engels dichter. Debuteerde als student met een Latijnse versie van Pope's 'Ode for music on St. Cecilia's Day' (1743). Smashing Pumpkins

Smashing Pumpkins In 1988 door zanger/gitarist Billy Corgan opgerichte Amerikaanse `alternatieve' gitaarband. Bestaat verder uit James Iha (gitaar), Smeding, Aaltje (Alie)

Smeding, Aaltje (Alie) (1890-1938) Nederlands schrijfster, schreef in het begin streek- en zeeromans, gesitueerd aan de West-Friese Zuiderzeekust smeedijzer

smeedijzer Verouderde benaming voor smeedstaal: staal met een koolstofgehalte van minder dan 1,7%, dat in warme toestand kan worden gesmeed. Smeken, Jan

Smeken, Jan (eig. Jan de Baertmaker; 1450-1517) Brabants rederijker, vanaf 1485 stadsdichter van Brussel. Hij was factor van de Brusselse rederijkerskamer Smetana, Bedrich

Smetana, Bedrich (1824-1884) Tsjechisch componist. Na zijn studie was S. enige tijd werkzaam als concertpianist, leidde daarna in 1848-56 te Praag Smet, Gustave de

Smet, Gustave de (1877-1943) Belgisch schilder en tekenaar, broer van Leon de Smet Een der grondleggers van het Vlaamse expressionisme. Behoorde Smet, Leon de

Smet, Leon de (1881-1966) Belgisch schilder, broer van Gustave de Smet. Behoorde eveneens tot de tweede groep van de Latemse School. Gedurende Smijers, Albertus Antonius

Smijers, Albertus Antonius (1888-1957) Nederlands musicoloog. Na zijn priesteropleiding studeerde hij vanaf 1912 muziek te Amsterdam en Wenen Smithee, Alan

Smithee, Alan Fictief pseudoniem, in 1967 vastgesteld door het Directors Guild of America, de vakorganisatie van filmregisseurs, als enige toegestane Smithson, Alison

Smithson, Alison (geb. 1928) Engels architecte. Werkt samen met haar man, de architect Peter S. (geb. 1923). Ze werden bekend door hun ontwerp Smithson, Robert

Smithson, Robert (1938-1973) Amerikaans beeldend kunstenaar; maakte aanvankelijk abstracte, geometrische beelden, die tot de minimal art kunnen Smith, Alexander

Smith, Alexander (1830-1867) Schots dichter. Hij was van beroep ontwerper van kantwerkpatronen, maar had onverwacht succes in de jaren vijftig Smith, David Roland

Smith, David Roland (1906-1965) Amerikaanse beeldhouwer en tekenaar; verwerkte industriële materialen tot een op het surrealisme en kubisme geënte Smith, Edward Elmer

Smith, Edward Elmer (1890-1965) Amerikaans science fiction-schrijver en grondlegger van de space opera. Zijn eerste boek schreef hij tussen 1915-Smith, Elizabeth (Bessie)

Smith, Elizabeth (Bessie) (1894-1937) Amerikaans blueszangeres. Behoort naast Ma Rainey tot de belangrijkste vertegenwoordigsters van de klassieke

Smith, John Raphael

Smith, John Raphael (1752-1812) Engels prentenmaker, graveur van mezzotinten en stippelgravures. Hij werkte meestal naar de schilderijen van Reynolds, Smith, John (1579-1631)

Smith, John (1579-1631) (1579/80-1631) Engels kolonist en kroniekschrijver. In opdracht van de Virginia Company voer hij eind 1606 met drie sche

Smith, Lloyd Logan Pearsall

Smith, Lloyd Logan Pearsall (1865-1946) Amerikaans essayist; vanaf 1888 woonachtig in Europa. Schreef elegante aforismen en essays in 'Trivia' Smith, Maggie

Smith, Maggie (eig. Margaret Natalie S.; geb. 1934) Engels actrice. Zij studeerde aan de Oxford Playhouse School en debuteerde in 1952 als Viola Smith, Peter Anthony (Tony)

Smith, Peter Anthony (Tony) (1912-1980) Amerikaans beeldhouwer, aanvankelijk architect. Sedert de jaren zestig vervaardigde hij geometrische, Smith, Richard

Smith, Richard (geb. 1931) Brits beeldend kunstenaar, aanvankelijk vertegenwoordiger van de pop art. Ging in de jaren zestig over op de shaped-canvastechniek. Smith, Sydney

Smith, Sydney (1771-1845) Engels dominee en criticus, medeoprichter van de Edinburgh Review (1802) en kanunnik van St. Paul's Cathedral vanaf Smith, W. Eugene

Smith, W. Eugene (1918-1978) Amerikaans fotograaf. Werkte tot 1954 vooral voor 'Life', daarna voor Magnum. De reportages die hij tijdens WO Smits van Waesberghe, Joseph Maria Antonius Franciscus

Smits van Waesberghe, Joseph Maria Antonius Franciscus (1901-1996) Nederlands musicoloog. Hij studeerde van 1922-26 filosofie, van 1926

Smits, Dirk

Smits, Dirk (1702-1752) Nederlands dichter, werkzaam als ambtenaar te Rotterdam, waar hij een der belangrijkste leden was van de dichterskring Natura Smits, Jacobus Johannes

Smits, Jacobus Johannes (1855-1928) Nederlands-Belgisch schilder. Werkte aanvankelijk in de trant van de Haagse School. Ontwikkelde na zijn

Smit, Gabriël Wijnand

Smit, Gabriël Wijnand (1910-1981) Nederlands dichter, was van 1952-75 kunstredacteur van de Volkskrant. Schreef elegisch-romantische pozie, wa

Smit, Wilbinus Hendrik Coenraad (Wilfred)

Smit, Wilbinus Hendrik Coenraad (Wilfred) (1933-1972) Nederlands dichter. Zijn werk toonde zich onafhankelijk van de Vijftigers, maar bleef vrijwel Smit, Wisse Alfred Pieter

Smit, Wisse Alfred Pieter (1903-1986) Nederlands dichter en letterkundige, studeerde te Leiden, waar hij de invloed onderging van Albert Verwey. Smolenskin, Peretz

Smolenskin, Peretz (1842-1885) Russisch (Hebreeuws) schrijver. Hij was een leidende figuur inzake het joodse nationalisme en de Haskalah (Verlichting). Smollett, Tobias George

Smollett, Tobias George (1721-1771) Brits arts en schrijver, die op ironische wijze tal van aspecten van het maatschappelijk leven beschreef. Zijn smurf

smurf Een blauw kabouterachtig stripfiguurtje.

snaarinstrumenten

snaarinstrumenten Grote familie muziekinstrumenten, waarbij het geluid wordt voortgebracht door het aanstrijken, aantokkelen of aanslaan van snaren, sneldichter

sneldichter Puntdichter; iemand die snel (op verzoek) rijmpjes maakt. Voorbeeld: Willy Alfredo (`Roept u maar!').

snelschrift

snelschrift Stenografie.

Snelson, Kenneth

Snelson, Kenneth (geb. 1927) Amerikaans beeldend kunstenaar, sterk beïnvloed door de architect Buckminster Fuller. Zijn constructies zijn opgebouwd Snieders, Augustinus

Snieders, Augustinus (1825-1904) Belgisch (Vlaams) schrijver en journalist. Hij ging in 1844 naar Antwerpen, waar hij in 1845 redacteur van het Snijders, Frans

Snijders, Frans (1579-1657) Vlaams schilder, leerling van Pieter Bruegel de Jongere. Schilderde vooral dierstukken, jachttaferelen en stillevens. Na Snikere, Velta

Snikere, Velta (geb. 1920) Lets dichteres, werkzaam als yogalerares te Londen. Een langdurig verblijf op Ceylon, waar zij in aanraking kwam met Snodgrass, William Dewitt

Snodgrass, William Dewitt (geb. 1926) Amerikaans dichter; docent aan o.a. Cornell University. Debuteerde met onmiddellijk succes met 'Heart's need

Snoek, Andries

Snoek, Andries (1766-1829) Nederlands toneelspeler en de belangrijkste acteur van het eerste kwart der 19e eeuw. Hij debuteerde in 1787 bij een Snoek, Johanna Rosine (Hans)

Snoek, Johanna Rosine (Hans) (geboren te Geertruidenberg in 1910) Nederlands danseres, balletleidster en choreografe. Leerlinge van o.a. Kurt Snoek, Paul

Snoek, Paul (eig. Edmond Schietekat; 1933-1981) Belgisch (Vlaams) dichter en schilder; van beroep textielfabrikant. Behoorde 1955 tot medeoprichters Snoilsky, Carl Johan Gustaf, graaf

Snoilsky, Carl Johan Gustaf, graaf (1841-1903) Zweeds dichter. Hij studeerde te Uppsala en deed veel indrukken op tijdens een reis door Spanje Snow, Charles Percy

Snow, Charles Percy (1905-1980) Brits schrijver. Promoveerde 1930 in de fysica en bekleedde vanaf 1939 verantwoordelijke overheidsfuncties, o.Soane, John Sir

Soane, John Sir (1753-1837) Engels architect. Zijn originele stijl is geïnspireerd op het classicisme. Benoemd tot architect van de Bank of England Sobrino, Francisco

Sobrino, Francisco (geb. 1932) Argentijns-Spaans beeldend kunstenaar. Lid van de Nouvelle Tendance. Vervaardigt o.a. kinetische sculpturen van soccus

soccus De speciale lage schoen die gedragen werd door de Romeinse komedievertolkers. In tegenstelling tot hen droegen de tragedievertolkers opgehoogde sociaal drama

sociaal drama Een vorm van toneel waarin een sociaal probleem, resp. een sociale misstand aan de orde wordt gesteld. Het zijn maatschappijkritische sociaal lied

sociaal lied Een literair genre waarin meestal felle kritiek wordt geleverd op bestaande slechte sociale toestanden en waarin deze toestanden op realistische social novel

social novel (Eng.) Maatschappelijk geëngageerde roman. Het belangrijkste genre in het Victoriaanse Tijdperk. De romans (van Charles Dickens, Elizabeth socialistisch realisme

socialistisch realisme Sinds het begin van de jaren dertig tot in de jaren tachtig de officiële (en enig toegestane) kunstopvatting in de Sovjet-Unie. socialistische literatuur in Nederland

socialistische literatuur in Nederland Het begrip socialistische literatuur duidt geen kwaliteit aan en evenmin één bepaald genre. Het is van toepassing society komedie

society komedie Een in Nederland gebruikelijke benaming voor het genre blijspel dat de toeschouwer verplaatst in de betere kringen en dat eind 19

sociolinguïstiek

sociolinguïstiek Vakgebied binnen de taalwetenschap dat zich bezighoudt met de relaties tussen taal en taalgemeenschap. In het bijzonder worden de sociologie, kunstsociologie,

kunst- Sterk met de esthetica verbonden deelgebied, gericht op de rol en invloed van kunst in de samenleving, en omgekeerd de invloed Söderbaum, Kristina

Söderbaum, Kristina (geb. 1912) Zweeds/Duitse filmactrice, getrouwd met regisseur Veit Harlan (1899-1964) in wiens, gedeeltelijk propagandistische, Soderbergh, Steven

Soderbergh, Steven (geb. 1963) Amerikaans filmregisseur. Soderbergh volgde als scholier reeds een filmcursus aan de universiteit van Louisiana Södergran, Edith Irene

Södergran, Edith Irene (1892-1923) Zweeds (Fins) dichteres. Na een groot aantal jeugdgedichten verscheen in 1916 haar eerste bundel 'Dikter', w

Söderström, Elisabeth

Söderström, Elisabeth (geb. 1927) Zweedse zangeres (lyrische sopraan). Na haar studie te Stockholm, debuteerde zij aldaar in 1948 aan de Koninklijke Sodoma, Il

Sodoma, Il (eig. Giovanni Antonio Bazzi; 1477-1549) Italiaans schilder, een der laatste vertegenwoordigers van de Siënese School. Ook buiten Siena Soeda

Soeda Een in de tweede helft van de 10e eeuw door een onbekende auteur samengestelde encyclopedie, waarin in alfabetische volgorde het leven en Soegai, Koemi

Soegai, Koemi (geb. 1919) Japans schilder. Studeerde aan de academie van Osaka en vestigde zich in 1952 in Parijs, waar hij tot eenvoudige geometrische Soekenoboe, Nisjikawa

Soekenoboe, Nisjikawa (1671-1751) Japans schilder, een der bekendste Oekijo-è kunstenaars in Kioto. Hij beoefende vooral de prentkunst en sign

Soerjadi, Wibi

Soerjadi, Wibi (geb. 1970) Nederlands pianist. Soerjadi begon pas op vrij late leeftijd piano te spelen: in 1981, maar hij maakte zeer snelle vorderingen Soest, Konrad von

Soest, Konrad von (werkzaam ca. 1394-ca. 1425) Westfaals schilder, vertegenwoordiger van de internationale gotiek. Zijn kunst is verfijnd van karakter. Soest, Pierre van