Cultuur N-Z
Cultuur N
naamval (casus) Term voor woordvormen die ontstaan door hun grammaticale functie in een zin. Het Nederlands heeft er vier (nominatief, genitief, naamwoordnaamwoord (nomen) Grammaticale term waaronder verbuigbare woorden vallen: het zelfstandig naamwoord (substantief), het bijvoeglijk naamwoord Nabis, LesNabis, Les (Hebr.: profeten) Groep kunstenaars uit het einde van de 19e eeuw. Tot de vaste kern behoorden Sérusier, Denis, Bonnard en Vuillard. Zij Nabokov, Vladimir VladimirovitsjNabokov, Vladimir Vladimirovitsj (1899-1977) Russisch-Amerikaans schrijver. Nabokov verliet de Sovjet-Unie in 1991 en studeerd aan Cambridge. nachtstuknachtstuk Schilderij waarop een tafereel voorkomt onder kunst- of natuurlijk licht. Bekend zijn de werken van Caravaggio en zijn navolgers. Tijdens NachtwachtNachtwacht Beroemd schilderij van Rembrandt, eigenlijk 'Het korporaalschap van kapitein Frans Banning Cocq en luitenant Willem van Ruytenburch' NadarNadar (eig. Gaspard Félix Tournachon, 1820-1910) Frans fotograaf, schilder en schrijver. Was aanvankelijk journalist te Parijs. Begon in 1849 te fotograferen Nadelman, ElieNadelman, Elie (1882-1946) Pools-Amerikaans beeldhouwer, leefde van 1903 tot 1914 in Parijs, daarna in de VS, waar hij voor portretbustes een Nadolny, Sten
Nadolny, Sten (geb. 1942) Duitse romanschrijver, zoon van een schrijversechtpaar. Na zijn universitaire studie was hij enige jaren geschiedenisleraar Naeff, Anthonetta (Top)
Naeff, Anthonetta (Top) (1878-1953) Nederlands schrijfster. Debuteerde met en werd bekend door aantal meisjesboeken (o.a. 'Schoolidyllen', 1900;
Nägeli, Hans Georg
Nägeli, Hans Georg (1773-1836) Zwitsers muziekpedagoog en -uitgever. N. vestigde zich in 1890 te Zürich, waar hij eerst een muziekhandel, later Nagibin, Joeri Markovitsj
Nagibin, Joeri Markovitsj (geb. 1920) Russisch prozaschrijver, vooral bekend door zijn korte verhalen. Zijn eerste verhalenbundels verschenen in W
Nagy, Lajos
Nagy, Lajos (1883-1954) Hongaars schrijver. Hij studeerde o.m. rechten, werkte enige tijd op een advocatenkantoor, maar koos in 1912 een literaire Nahl, Johann August
Nahl, Johann August (1710-1781) Duits (binnenhuis)architect en beeldhouwer. Opgeleid bij zijn vader, de beeldhouwer Johann Samuel Nahl, en b
Nahon, Alice
Nahon, Alice (1896-1933) Belgisch dichteres van zeer sobere, uiterst eenvoudige gedichten, die evenwel een grote gevoeligheid bezitten. Haar poëzie naïeve kunst
naïeve kunst Vormen van kunst gemaakt door niet-professionele kunstenaars. De beeldtaal doet kinderlijk naïef aan, met simpele vormen en heldere naïeve literatuur
naïeve literatuur In Ueber naive und sentimentalische Dichtung (1795) maakt de Duitse schrijver Friedrich Schiller (1759-1805) de tegenstelling tussen Naipaul, Vidiadhar Surajprasad
Naipaul, Vidiadhar Surajprasad (geb. 1932) Een der belangrijkste Engelse prozaschrijvers van dit moment. V.S. Naipaul werd op Trinidad geboren Nakagami, Kenji
Nakagami, Kenji (1946-1992) Japans schrijver. Nakagami werd als buitenechtelijk kind geboren in het milieu van de 'Burakumin', een gediscrimineerde Nakian, Reuben
Nakian, Reuben (geb. 1897) Amerikaans beeldhouwer en schilder. Begon met realistische, expressieve portretten. Vanaf 1940 maakte hij spontane Naljeskovic, Nikola
Naljeskovic, Nikola (1510-1587) Kroatisch astronoom, dichter en toneelschrijver. Zijn belangstelling voor wiskunde en sterrenkunde vond zijn neerslag Namora, Fernando Gonçalves
Namora, Fernando Gonçalves (1919-1989) Portugees schrijver. Hij studeerde medicijnen en was geruime tijd werkzaam als plattelandsarts, waarover Nancarrow, Conlon
Nancarrow, Conlon (1912-1997) Amerikaans-Mexicaans componist. Nancarrow studeerde bij Nicolas Slonimsky, Walter Piston en Roger Sessions.
Nance, Willis (Ray)
Nance, Willis (Ray) (1913-1976) Amerikaans jazztrompettist, violist en zanger. Werkzaam bij Earl Hines en Horac Henderson. Lid van de band van Nanninga, Jacob (Jaap)
Nanninga, Jacob (Jaap) (1904-1962) Nederlands schilder. Zijn vroege werk is enigszins impressionistisch. Na 1947 ontstonden abstracte composi
Nanteuil, Robert
Nanteuil, Robert (1623-1678) Frans tekenaar en graveur, die zich in 1647 in Parijs vestigde, leerling van Abraham Bosse en Philippe de Champaigne. Nanton, Joseph (Tricky Sam)
Nanton, Joseph (Tricky Sam) (1904-1948) Amerikaans jazztrombonist. Vanaf 1926 lid van het orkest van Duke Ellington. Zijn spel was bepalend Naogeorg, Thomas
Naogeorg, Thomas (eig. Thomas Kirchmair of Kirchmeyer; 1511-1563) Duits (Neolatijns) dichter, toneelschrijver, episch dichter en polemist. N. Napoleon, Phil
Napoleon, Phil (geb. 1901) Amerikaans jazztrompettist en bandleider. Bekend als leider van de Original Memphis Five (jaren twintig). Leidde tevens Napolitaanse School
Napolitaanse School Een groep operacomponisten uit de tweede helft der 17e en vrijwel de gehele 18e eeuw, overwegend afkomstig uit of uit de buurt Napolitaanse sext
Napolitaanse sext In de muziek de overmatige sext die in een kleine drieklank in de plaats komt van de kwint. Uitgaande van de kleine drieklank op Narayan, Rasipuram Krishnaswami
Narayan, Rasipuram Krishnaswami (geb. 1906) Indiaas schrijver. In zijn romans en korte verhalen over het moderne India worden de interne culturele Nardini, Pietro
Nardini, Pietro (1722-1793) Italiaans violist en componist. Nardini was een leerling van Tartini (Padua) en werkte een tijd als leraar en vioolvirtuoos narratief
narratief (Lat.: narratio = het vertellen, verhaal) Verhalend, vertellend. `Aristoteles onderscheidde twee genres, het verhalende en het dramatische. Teksten narrenliteratuur
narrenliteratuur Werken waarin narrenfiguren optreden en menselijke dom- of zwakheden aan de kaak worden gesteld. Het genre was vooral populair Narrenschiff, Das
Narrenschiff, Das Een in 1494 door de Duitse jurist en humanist Sebastian Brant (1457-1521) geschreven satirisch dichtwerk, waarin de menselijke narthex
narthex Voorportaal in vroeg-christelijke en Byzantijnse kerken. In de Karolingische en romaanse tijd onderdeel van de westbouw. Ook benaming van Narváez, Luys de
Narváez, Luys de (ca. 1500-na 1550) Spaans vihuelaspeler, van wie slechts bekend is dat hij in 1538 te Valladolid werkzaam was en in 1548 in dienst naschrift
naschrift Geschreven nawoord.
Nash, Frederic Ogden
Nash, Frederic Ogden (1902-1971) Amerikaans dichter; redacteur van The New Yorker. Zijn talrijke humoristisch-kritische gedichten variëren va
Nash, John
Nash, John (1752-1835) Brits architect; inspireerde zich behalve op de klassieken ook op de gotiek en oosterse kunst. Ontwierp te Londen o.m. (vanaf Nash, Paul
Nash, Paul (1889-1946) Brits schilder, aquarellist, graveur en ontwerper en illustrator; maakte in dienst van het Britse gouvernement gedurende WO naslagwerk
naslagwerk Boek(delen) om gegevens in op te zoeken.
Nasoni, Niccolò
Nasoni, Niccolò (ook: Nazzoni, 1691-1773) Italiaans architect, die zich in 1731 in Noord-Portugal vestigde en daar een der leidende barokarchitecten Nastasijevic, Momcilo
Nastasijevic, Momcilo (1894-1938) Servisch dichter, toneelschrijver en prozaïst. Zijn oeuvre bleef beperkt tot twee muziekdrama's, enkele novellen, Nathansen, Henri
Nathansen, Henri (1868-1944) Deens schrijver van joodse afkomst. Hij studeerde rechten en was van 1897-1902 praktiserend advocaat, maar wijdde Nationale Ballet, Het
Nationale Ballet, Het In 1961 in Amsterdam opgericht door Sonia Gaskell met als doel zowel grote historische balletten als werk van Balanchine en nationale hymne
nationale hymne Lied met een sterk patriottische inhoud dat in een natie bij officiële gebeurtenissen gespeeld, resp. gezongen wordt, ook wel volkslied naturalisme (kunst)
naturalisme (kunst) In het algemeen: iedere natuurgetrouwe weergave in de beeldende kunst. Specifiek: de 19e-eeuwse schilderkunst die een reactie naturalisme (lit.)
naturalisme (lit.) Het naturalisme is een uit het realisme voortgekomen literaire stroming die opkwam aan het einde van de 19e eeuw, het eerst in Frankrijk. natuurlyriek
natuurlyriek Lyrisch gedicht waarin de schoonheid van de natuur bezongen wordt of de stemming die de natuur bij de dichter opgeroepen heeft. Een natuurschilderkunst
natuurschilderkunst Het zo getrouw mogelijk weergeven van natuurhistorische onderwerpen, o.m. voor wetenschappelijke doeleinden.
Nat, Yves Philippe
Nat, Yves Philippe (1890-1956) Frans pianist en componist. N. studeerde aan het Parijse conservatorium, waar hij in 1906 een eerste prijs voor pian
Nauman, Bruce
Nauman, Bruce (geb. 1941) Amerikaans beeldend kunstenaar. Aanvankelijk schilder. Werd echter bekend door zijn driedimensionaal werk, dat zeer Navarra, André
Navarra, André (1911-1988) Frans cellist. Navarra gaf zijn eerste cello-concert toen hij elf jaar oud was en onderscheidde zich ook tijdens zijn conservatoriumjaren Navarre, Yves
Navarre, Yves (1940-1994) Frans schrijver. Navarre debuteerde in 1971 met 'Lady Black' en publiceerde sindsdien ieder jaar een nieuwe roman. Een Navarro, Theodore (Fats)
Navarro, Theodore (Fats) (1923-1950) Amerikaans jazztrompettist. Behoorde met Dizzy Gillespie en Miles Davis tot de belangrijkste trompettisten Navez, François-Joseph
Navez, François-Joseph (1787-1869) Belgisch neoclassicistisch schilder van religieuze en historische composities en portretten. Leerling van 1813-Nazareners
Nazareners (ook: Lukasbrüder) Naam (oorspronkelijk spotnaam) van een groep (voornamelijk) Duitse schilders. Richtten in 1809 te Wenen de Lukasbund Nebel, Patrick Marina
Nebel, Patrick Marina (1959-1986) (pseud. Schools) Belgisch popzanger en componist. Was de zanger en componist van de succesvolle Belgische Nedbal, Oskar
Nedbal, Oskar (1874-1930) Tsjechisch componist, dirigent en violist. N. studeerde aan het Praags conservatorium (o.a. bij Dvorák). Hij was tot 1906 Nederduytschen Helicon, Den
Nederduytschen Helicon, Den Een bloemlezing (1610) van ongedrukte gedichten, die veel rederijkerswerk bevat. Zij is te zien als een manifest van Nederlands
Nederlands Tot de Indo-Europese taalfamilie behorende taal, ontstaan uit het West-Germaans. Het Nederlands is sterk beïnvloed door het Latijn, Grieks Nederlands Ballet, het
Nederlands Ballet, het In 1954 in Den Haag onder leiding van Sonia Gaskell met subsidie van de overheid opgezette dansgroep met als basis het o
Nederlands Centrum voor Amateurtoneel
Nederlands Centrum voor Amateurtoneel Stichting ter bevordering van het amateurtoneel in Nederland. Het NCA is gevestigd te Maarssen en kent Nederlands Danstheater
Nederlands Danstheater Tweede balletgezelschap in Nederland, speciaal voor eigentijdse dans. Het werd in 1959 opgericht door Carel Birnie die Nederlands Danstheater 2
Nederlands Danstheater 2 Toen Jiri Kylian vaststelde dat het niveau van zijn ensemble inmiddels zo hoog was, dat afgestudeerden van balletacademi
Nederlands Danstheater 3
Nederlands Danstheater 3 In 1991 stichtte Jiri Kylian onder deze titel een groep waar oudere dansers met hun talent en ervaring, maar niet meer d
Nederlands Instituut voor de Dans (NID)
Nederlands Instituut voor de Dans (NID) Centraal informatie bureau voor alle vormen van dans. Opvolger van het Centraal Dansberaad in Den Haag. Nederlands Theater Instituut
Nederlands Theater Instituut Nederlands stichting, in 1978 voortgekomen uit het samengaan van de Vereniging Het Toneelmuseum, de Stichting Nederlandsch Toneelverbond
Nederlandsch Toneelverbond (KVHNT) Vereniging ter bevordering van het Nederlands toneel, in 1870 opgericht door welgestelde burgers die het Nederlandse Comedie
Nederlandse Comedie Een in 1950 gesticht toneelgezelschap, voortgekomen uit het in 1945 door Cor Hermus opgerichte ensemble Comedia. De Nederlandse Federatie van Beroepsverenigingen van Kunstenaars
Nederlandse Federatie van Beroepsverenigingen van Kunstenaars (sinds 1974 Federatie van Kunstenaarsverenigingen) Orgaan dat de belangen Nederlandse kunst
Nederlandse kunst Culturele uitingen van het Nederlands gebied. Van vroege perioden dateren prehistorische en Romeinse resten. Belangrijke architectuur Neder-Duits
Neder-Duits Verzamelnaam voor een groot aantal op het West-Germaans gebaseerde dialecten, gesproken in Noord-Duitsland tot aan de Poolse grens. Neder-Rijnse kunst
Neder-Rijnse kunst De kunst uit de late gotiek in Gelre (delen van Gelderland, Zuid-Limburg en Duitsland omvattend).
Neefs de Oudere, Pieter
Neefs de Oudere, Pieter (1578-1656) Vlaams schilder van kerkinterieurs, evenals zijn zoon Pieter N. de Jongere (1620-1675). Het werk van vader neepdicht
neepdicht Zeventiende-eeuwse benaming voor een kort, satirisch gedicht waarin met iemand de draak wordt gestoken, waarin iemand een `steek' of neerlandistiek
neerlandistiek Wetenschap van de Nederlandse taal- en letterkunde.
Neer, Aert van der
Neer, Aert van der (ook Aernout; 1603/4-1677) Nederlands schilder, bekend om zijn fantastische landschappen en winterse taferelen met brandende Neer, Eglon Hendrik van der
Neer, Eglon Hendrik van der (1634-1703) Nederlands schilder, zoon van Aert, bekend van gezelschapsstukken, portretten, geïdealiseerde landscha
Nees, Gustaaf Frans (Staf)
Nees, Gustaaf Frans (Staf) (1901-1965) Belgisch beiaardier, organist en componist. Nees studeerde te Mechelen aan het conservatorium en het Lemmens
Negerhollands
Negerhollands Mengtaal (creole) op St.-Thomas, Ste.-Croix en St.-Jan, de zgn. Deense Antillen, in 1917 aan de VS verkocht. Negerhollands ontstond negerkunst
negerkunst De beeldende kunst, met name sculptuur, van bewoners van West-en Centraal-Afrika, een zeer belangrijke inspiratiebron voor de expressionisten Négritude
Négritude Politiek-literaire beweging van Franstalige Afrikaanse en Caribische schrijvers, ontstaan in het begin van de jaren dertig. Streefde naar reveil Negri, Ada
Negri, Ada (1870-1945) Italiaans dichteres. Ze was afkomstig uit een eenvoudig milieu en was enige tijd werkzaam als onderwijzeres. Een ongelukkig Negri, Cesare
Negri, Cesare (bijnaam Il Trombone) (geboren te Milaan 1536 - overleden in 1604): Italiaans danser en dansmeester, auteur van Le Gratie d'Amore Negri, Mario
Negri, Mario (geb. 1916) Italiaans beeldhouwer, studeerde architectuur, maar wijdde zich na WO II aan de beeldende kunst. N. drukt in onrustige maar Negri, Pola
Negri, Pola (eig. Apollonia Chalupiec; 1897-1987) Pools-Amerikaans filmactrice. Werkte in Berlijn, waar ze met Lubitsch o.a. 'Madame Dubarry' (Negulesco, Jean
Negulesco, Jean (1900-1993) Roemeens-Amerikaans filmregisseur. Negulesco begon zijn loopbaan als schilder en decorontwerper in Parijs. In 1927 Neher, Carola
Neher, Carola (1905-40) Duits toneelspeelster. Zij ging in 1926 van haar geboorteplaats München naar Berlijn, waar zij weldra naam maakte met de Neher, Caspar
Neher, Caspar (1897-1962) Duits decorbouwer, wiens vernieuwende ideeën van grote invloed zijn geweest op het hedendaags toneel. Hij was een Neidlinger, Gustav
Neidlinger, Gustav (geb. 1910) Duits operazanger (karakterbariton). N. studeerde te Frankfurt am Main en zong voor WO II te Mainz, Plauen en aan Neizvestny, Ernest Jossifovitsj
Neizvestny, Ernest Jossifovitsj (geb. 1926) Sovjetrussisch beeldhouwer en graficus. Een van de weinige bekende kunstenaars die er, met veel moeite, Nekrasov, Viktor Platonovitsj
Nekrasov, Viktor Platonovitsj (1911-1987) Sovjetrussisch romanschrijver. Publiceerde de aangrijpende oorlogsroman 'In de loopgraven van Stalingrad' Nelson, George
Nelson, George (geb. 1908) Amerikaans ontwerper en architect die studeerde aan de Yale-Universiteit en in Rome. Meer dan in zijn bouwwerken (Nelson, Herbert
Nelson, Herbert (1914-1988) Duits-Amerikaans cabaretier. Nelson maakte deel uit van het befaamde Nelson-cabaret, dat in de dertiger jaren met milde, Nelson, Louis Delisle (Big Eye)
Nelson, Louis Delisle (Big Eye) (1885-1949) Amerikaans jazzklarinettist, een van de beroemdste uit de New Orleans jazz. Speelde te New Orleans Nelson, Ricky
Nelson, Ricky (eig. Eric Hilliard Nelson; 1940-1986) Amerikaans popzanger, gitarist en songwriter. Werd in de late jaren vijftig als tienerster bekend Nelson, Willie
Nelson, Willie (geb. 1933 in Austin, Texas, USA) Amerikaanse singer-songwriter en gitarist. Wordt tot de country gerekend. Begon in 1962, na jarenlang Nelsova, Zara
Nelsova, Zara (geb. 1918) Canadees violoncelliste van Russische afkomst. Nelsova kreeg haar eerste muzieklessen van haar vader, beroepsfluitist. Németh, László
Németh, László (1901-1975) Hongaars schrijver. Was korte tijd schoolarts, wijdde zich daarna geheel aan literatuur. Werd in jaren dertig leidende neoclassicisme
neoclassicisme Stijl in de beeldende kunst, ontstaan in de tweede helft van de 18e eeuw als reactie op de pathetische barok en het speelse rococo. Het neologisme
neologisme (nieuwvorming; Gr.: neos = nieuw, logos = woord) Taalnieuwigheid, nieuw woord, nieuwe betekenis of zegswijze. Naast ontlening (leenwoorden) neoplasticisme
neoplasticisme De abstract-geometrische vormentaal van Mondriaan. Is van grote invloed geweest op de toegepaste kunst.
neorealisme (film)
neorealisme (film) Italiaanse filmstijl die tussen 1942-52 tot befaamde films leidde, waarin op sobere wijze een beeld gegeven werd van de door fascisme neorealisme (filos.)
neorealisme (filos.) Door Moore ingezette Engelse stroming in de filosofie, die teruggaat naar het realisme, als reactie op het aan het eind van de 19e neoromantiek
neoromantiek West-Europese literaire stroming die omstreeks 1900 aansluiting zocht bij de Romantiek. De auteurs der neoromantiek sloten zich af neostijlen
neostijlen Die stijlen in de 19e-eeuwse kunst (vooral in de bouwkunst, maar ook in schilder- en beeldhouwkunst) die een vroegere stijl nabootsen of
neo-impressionisme
neo-impressionisme (ook divisionisme of pointillisme) Stroming in de schilderkunst die ca. 1885 in Frankrijk ontstond; zij kenmerkt zich door het Nero, Franco
Nero, Franco (eig. Franco Sparanero; geb. 1941) Italiaans acteur. Begon als Django in Italiaanse westerns, maar speelde later ook andere genres. Onder Neruda, Pablo
Neruda, Pablo (tot 1946 Eliecer Neftalí Reyes; 1904-1973) Chileens dichter en diplomaat, tussen 1927-38 Chileens consul in India en Spanje. Werd Nerval, Gérard de
Nerval, Gérard de (eig. Gérard Labrunie; 1808-1855) Frans schrijver, groot vertegenwoordiger van literaire groep 'Le petit Cénacle'. Leidde onzeker, Nervi, Pier Luigi
Nervi, Pier Luigi (1891-1979) Italiaans ingenieur en architect. Bouwde vrijwel uitsluitend in gewapend beton, waarmee hij, door de mogelijkheden Nescio
Nescio (1882-1961) Nederlandse schrijver van ironisch, veelal autobiografisch proza. Zijn personages leiden een onconventioneel bestaan, wars van Nesin, Aziz
Nesin, Aziz (1915-1995) Turks schrijver. Nesin gold als de grootste satiricus van de moderne Turkse literatuur. Zijn zeer omvangrijke oeuvre, dat verhalen, Neslo, Alida
Neslo, Alida (geb. 1954) Surinaams, Belgisch actrice en toneelleidster. Neslo verliet in 1974 Suriname om in Antwerpen moderne talen te gaan studeren. Nesterov, Michael Vassiljevitsj
Nesterov, Michael Vassiljevitsj (1862-1942) Russisch schilder. Maakte aanvankelijk deel uit van de 'Peredvizhnik'-groep, die door romantisch religieuze
Neste, Carlo van
Neste, Carlo van (geb. 1914) Belgisch violist. N. studeerde aan het Koninklijk Conservatorium te Brussel en voltooide zijn studie te Parijs bij Jacques Nestroy, Johann Nepomuk
Nestroy, Johann Nepomuk (1801-1862) Oostenrijks acteur en toneelschrijver. Begon 1822 als operazanger, ontwikkelde zich tot gevierd vertolker Nes-Uilkens, Gerarda Eveline van
Nes-Uilkens, Gerarda Eveline van (1877-1952) Nederlands schrijfster van protestants-christelijke realistische romans, die een breed lezerspubliek Nes, Jard van
Nes, Jard van (geb. 1948) Nederlands zangeres (mezzosopraan). Won prijs op Internationaal Vocalistenconcours van Den Bosch (1978) en ontving Netscher, Caspar
Netscher, Caspar (1635/6-1684) Nederlands schilder van portretten en gezelschapsstukken. Naast invloed van Ter Borch is er verwantschap met de Netsjoej, Ivan
Netsjoej, Ivan (eig. Ivan Levitski; 1838-1918) Oekraïens romanschrijver. Zijn eerste roman, 'Twee soldatenvrouwen' (1866), bevat etnografische, romantische netsoeke
netsoeke Oorspronkelijk een sierlijke gordelknoop, behorend bij de Japanse wijze van kleden. Aanvankelijk van hout en dienend om kleine gebruiksvoorwerpen Neudörfer de Oude, Johann
Neudörfer de Oude, Johann (1497-1563) Duits rekenmeester en kalligraaf. Schreef een overzicht van kunstenaars in zijn tijd en boeken over de schri
Neue Künstlervereinigung
Neue Künstlervereinigung In 1909 in Duitsland (München) opgerichte kunstenaarsvereniging. Men wilde een forum om artistieke ideeën uit te wissele
Neuhuys, familie
Neuhuys, familie Nederlandse familie van schilders waarvan de belangrijkste is (Johannes) Albert (1844-1914), schilder, aquarellist, etser en lithograaf. neum
neum In de 9e eeuw in de kloosters ontwikkeld muziekteken dat de beweging van een noot naar de volgende of van een bijbehorende notenreeks weergeeft, Neumann, Robert
Neumann, Robert (1897-1975) Oostenrijks-Engels schrijver. Neumann studeerde in Wenen medicijnen en scheikunde, daarna letteren. Aansluitend Neumann, (Johann) Balthasar
Neumann, (Johann) Balthasar (ca. 1687-1753) Duits architect, een der voormannen van de barok. Bouwde meer dan 70 kerken, waar onder de bedevaartkerk
Neumeier, John
Neumeier, John (geboren te Milwaukee 24-2-1942): Amerikaanse danser en choreograaf. Danste van 1963 tot 1969 bij het Ballet van John Cranko Neupert, Hanns
Neupert, Hanns (geb. 1902) Musicoloog en kleinzoon van Johann Christoph N. (1842-1921), die in 1868 in Münchberg een pianofabriek stichtte (Neusiedler, Hans
Neusiedler, Hans (ook Hans Newsidler; 1508-1563) Duits luitspeler, vader van Melchior N. Hij kwam in 1530 naar Neurenberg, waar hij werkzaam Neusiedler, Melchior
Neusiedler, Melchior (ook Melchior Newsidler; 1531-1591/92) Duits luitspeler. Omstreeks 1552 vestigde hij zich in Augsburg, vanwaar hij reizen neutralisatie (taalw.)
neutralisatie (taalw.) 1. Fonologisch: opheffing van een bepaalde oppositie onder bepaalde voorwaarden, bijvoorbeeld het kenmerk stem aan het w
Neutra, Richard Joseph
Neutra, Richard Joseph (1892-1970) Amerikaans-Oostenrijks architect. Ging in 1923 naar de VS. Werkte (tot 1926) bij Wright, daarna zelfstandi
Nevelson, Louise
Nevelson, Louise (1900-1988) (eig. Berliavska, Lisa) uit Rusland afkomstig Amerikaans beeldend kunstenares. Louise Nevelson woonde sinds 1905 Nevel, Paul van
Nevel, Paul van (geb. 1946) Belgisch dirigent en musicoloog. Van Nevel studeerde musicologie en directie. Hij richtte in 1970 het vermaarde Huelgas nevenschikking
nevenschikking (parataxis) Bij een samengestelde zin met gelijkwaardige zinnen spreekt men van nevenschikking: de zin `Het was winter en de velden Neveu, Ginette
Neveu, Ginette (1919-1949) Frans violiste, studeerde aan het Franse conservatorium bij Jules-Eugène Boucherit, later te Knocke bij Carl Flesch. In New Criticism
New Criticism In de jaren twintig in Engeland ontstane vorm van literatuurstudie (T.S. Eliot; Ivor Richards: Principles of literary criticism, 1926), New English Art Club
New English Art Club (NEAC) In 1866 in Engeland opgerichte vereniging, die het classicisme en de academische stijl door het impressionisme wi
New Orleans jazz
New Orleans jazz Archaïsche vorm van jazz die aan het einde van de 19e eeuw in de Amerikaanse stad New Orleans werd gespeeld. Is goeddeels legende New Orleans Revival
New Orleans Revival Opleving van de New Orleans jazz aan het einde van de jaren dertig, als reactie op de gepolijste jazz uit die dagen. Zo maakten New Orleans Rhythm Kings
New Orleans Rhythm Kings Dixielandorkest dat omstreeks 1920 furore maakte te Chicago. Hoewel het orkest een zeer negroïde stijl bezat, bestond new wave
new wave Richting in de popmuziek, ontstaan aan het eind van de jaren zeventig en aangezwengeld door de idealen van de punkbeweging. Greep terug New York City Ballet
New York City Ballet In 1948 in New York opgericht door George Balanchine en Lincoln Kirstein. Sinds 1983 o.l.v. Peter Martins en Jerôme Robbins.
New Yorkers
New Yorkers Aantal jazzmusici die in de jaren twintig veel plaatopnamen maakten te New York. Hiertoe behoorden: Red Nichols, Jimmy Dorsey, Miff Newbolt, Henry John
Newbolt, Henry John (1862-1938) Engels dichter. Blinkt meer uit in de korte verhalende ballade, bijv. 'He fell among thieves', dan in waarheidsgetrouwe Newman, Barnett
Newman, Barnett (1905-1970) Amerikaans kunstenaar. Een van de belangrijkste vertegenwoordigers van de colorfield-painting. Hij maakte enorme Newman, Joseph Dwight (Joe)
Newman, Joseph Dwight (Joe) (1922-1992) Amerikaans jazztrompettist. Newman kwam in 1941 bij de band van Lionel Hampton, en stapte twee Newman, Paul
Newman, Paul (geb. 1925) Amerikaans filmacteur en regisseur. Werd vanaf 1953 aanvankelijk vooral gewaardeerd om zijn blauwe ogen, maar groeide Newman, Randy
Newman, Randy (geb. 1944) Amerikaans popzanger, pianist en songwriter. Boekte aanvankelijk succes als songwriter met nummers als 'Mama told Newson, Lloyd
Newson, Lloyd (geboren in Australië 2-3-1956): Australisch danser (bij Ex Temporary) en choreograaf. Vormde in 1986 in Londen het DV8 (deviate) Nexø, Martin Andersen
Nexø, Martin Andersen (1869-1954) Deens schrijver. Schreef vanuit een links-socialistische levensvisie neorealistische romans, gesitueerd in arbeiders- Ney, Elly
Ney, Elly (1882-1968) Duits pianiste, studeerde eerst aan het Keuls conservatorium, later bij Emil von Sauer in Wenen. Zij behoorde tot de grote pianistes Ngor, Haing
Ngor, Haing (1940-1996) Cambodjaans-Amerikaans acteur. Haing Ngor, die voor zijn appartement in Los Angeles werd neergeschoten (vermoedelijk Ngugi, James
Ngugi, James (geb. 1938) Keniaans roman- en toneelschrijver. Lid van de Kikuyu-stam. Een van de eerste inheemse Oost-Afrikaanse schrijvers. Zijn Ni Tj'ièn
Ni Tj'ièn (1415-1479) Literator en ambtenaar onder de Chinese Ming-dynastie (1368-1644), is vooral bekend als auteur van de Tsjau-sien tji-sje, een Nibelungenlied
Nibelungenlied Anoniem Middel-Hoog-Duits heldenepos, ontstaan ca. 1200. Het verhaalt hoe de held Siegfried onzichtbaar koning Gunther helpt Niccolò Fiorentino
Niccolò Fiorentino (1430-1514) Werd opgeleid door zijn vader en geldt als de grootste Florentijnse medailleur en zegelsnijder uit de renaissance. Beroemd Nicholas, Albert (Al)
Nicholas, Albert (Al) (1900-1973) Amerikaans jazzklarinettist; een van de bekendste uit de New Orleans jazz. Speelde bij Buddy Petit, King Oliver Nicholson, Ben
Nicholson, Ben (1894-1982) Brits schilder, zoon van de schilder en graficus William Nicholson (1872-1949). Kwam begin jaren twintig tot een gematigd Nicholson, Jack
Nicholson, Jack (geb. 1937) Amerikaans filmacteur. Werd na een reeks van rollen in B-films van Roger Corman bekend door zijn rol in 'Easy rider
Nicholson, Sir William
Nicholson, Sir William (William Newzam Prior; 1872-1949) Brits schilder van portretten en landschappen; maakte tevens kostuums en toneeldecors.
Nichols, Ernest Loring (Red)
Nichols, Ernest Loring (Red) (1905-1965) Amerikaans jazzkornettist en bandleider. Broemd vanwege de plaatopnamen die hij in de periode 1926-Nichols, John Beverley
Nichols, John Beverley (geb. 1898) Engels schrijver van onderhoudende en amusante romans en schetsen. Als journalist kreeg hij bekendheid door
Nichols, Mike
Nichols, Mike (eig. Michael Igor Peschkowsky; geb. 1931) Amerikaans filmregisseur. Begon als cabaretier. Maakte indringende en succesvolle films Niclausse, Paul-François
Niclausse, Paul-François (1879-1958) Frans beeldhouwer, leerling van Hubert Ponscarme; vervaardigde naturalistische sculpturen o.a. van plattelan
Nico
Nico (1939-1988) (eig. Päffgen, Christa) Duits actrice en popzangeres. Nico was aanvankelijk fotomodel en mannequin en speelde filmrollen. in 'La Nicolaas
Nicolaas Mannennaam met de betekenis 'overwinnaar met (of van) het volk'. Naam van een aantal pausen en vorsten.
Nicolai, Arnold
Nicolai, Arnold (ca. 1530-1596) Vlaams houtsnijder en kaartenmaker. Werd in 1550 opgenomen in het St. Lucasgilde te Antwerpen. N. maakte vele Nicolai, Christoph Friedrich
Nicolai, Christoph Friedrich (1733-1811) Duits schrijver en uitgever. Nicolai ging in 1752 in de leer bij de uitgeverij en boekhandel van zijn vader,
Nicolai, Otto Carl Ehrenfried
Nicolai, Otto Carl Ehrenfried (Otto Carl Ehrenfried Nicolai; 1810-1849) Duits componist. Na zijn opleiding (o.a. bij Zelter) werkte Nicolai van 1833-Nicolas, Joep
Nicolas, Joep (Josephus Antonius Hubertus Franciscus; 1897-1972) Nederlands glazenier, schilder, tekenaar en illustrator. Verbleef van 1939 tot 1958 Nicolet, Aurèle
Nicolet, Aurèle (geb. 1926) Zwitsers fluitist. Nicolet studeerde in Zürich (o.a. bij Burkhard) en Parijs en trad reeds jong solistisch op. Van 1950-1959 Nicoll, Allardyce
Nicoll, Allardyce (geb. 1894) Schots toneelhistoricus, o.a. hoogleraar van de Yale-universiteit en schrijver van een aantal toneelhistorische werken Niè Er
Niè Er (1911-1935) In het Chinees-communistisch jargon bekend als 'pionier van de proletarische muziek.' Hij werd geboren in Juunnan en vertrok Nielsen, Asta
Nielsen, Asta (1881-1972) Deens filmactrice, die in 1911 naar Duitsland ging en uitgroeide tot een der grote sterren van de zwijgende film, vooral Nielsen, Carl August
Nielsen, Carl August (1865-1931) Deens componist. Het eerste onderricht kreeg hij van zijn vader, die dorpsmuzikant was, daarna ging hij in 1884 Nielsen, Morten
Nielsen, Morten (eig. Karl Bent Morten N.; 1922-1944) Deens dichter. Hij studeerde literatuur te Kopenhagen, maar brak zijn studie af om in het verzet Nielsen, Niels Jørgen
Nielsen, Niels Jørgen (1902-1945) Deens schrijver. In zijn jeugd werkte hij op het land, daarna was hij enige jaren journalist (1923-27) en wijdde Niemeyer Soares Filho, Oscar
Niemeyer Soares Filho, Oscar (geb. 1907) Braziliaans architect; maakte zich steeds meer los van het orthodoxe functionalisme en zocht naar een Nieminen, Pertti
Nieminen, Pertti (geb. 1929) Fins dichter en sinoloog, fijnzinnig vertaler van Chinese poëzie en verhalen. Hij liet zich aanvankelijk door de Chinese Niermeyer, Theo
Niermeyer, Theo (geb. 1940) Nederlands beeldend kunstenaar; bouwt zijn tekeningen, (roest)drukken en objecten op met elementen uit de consumptiemaatschappij niet-aristotelisch toneel
niet-aristotelisch toneel Een toneelvorm die zich distantieert van het aristotelisch toneel, dat de toeschouwer de illusie geeft dat hem een blik gegund Nieulandt, familie van
Nieulandt, familie van Naam van drie schilderende broers, waarvan Willem (1584-1635) bij Paul Bril in Rome in de leer was (1602-05), Romeinse nieuw expressionisme
nieuw expressionisme Ook neo expressionisme of Nieuwe Wilden. Internationale stroming in de schilderkunst, ontstaan vanaf het eind van de jaren nieuw geuzenlied
nieuw geuzenlied Verzetspoëzie uit de Tweede Wereldoorlog, geïnspireerd op liederen uit het 16e-eeuwse Geuzenliedboek. De bekendste gedichten nieuw realisme (lit.)
nieuw realisme (lit.) Stroming in de Nederlandse poëzie (ca. 1958-1970) als reactie op de hermetische dichtkunst van de Vijftigers of Experimentelen. Nieuw Rotterdams Toneel
Nieuw Rotterdams Toneel Rotterdams toneelgezelschap, in 1962 ontstaan op initiatief van de stichting Rotterdams Toneel. Het NRT was de opvolger
Nieuw Vlaams Tijdschrift
Nieuw Vlaams Tijdschrift Een reeds tijdens WO II door August Vermeylen voorbereid cultureel tijdschrift, waarvan het eerste nummer in april 194
Nieuwe Gids, De
Nieuwe Gids, De Tijdschrift voor letterkunde, kunst, politiek en wetenschap, voor het eerst verschenen op 1 oktober 1885. Tot de redactie behoorden nieuwe komedie
nieuwe komedie Klassieke Griekse komedie, voortgekomen uit de middenkomedie (ca. 340 v.C.). De plot draaide meestal om een liefdesgeschiedenis; Nieuwe Komedie, De
Nieuwe Komedie, De Nederlands toneelgezelschap, voortgekomen uit Arena en De Nieuwe Komedie, twee groepen die in 1955 waren ontstaan op Nieuwe Kunst
Nieuwe Kunst Nederlandse term voor art nouveau. In de Nederlandse art nouveau-variant ligt het accent vooral op functie, eerder dan op decoratie.
Nieuwe Testament 3. tekstonderzoek
Nieuwe Testament 3. tekstonderzoek Een tekst die dikwijls wordt overgeschreven, blijft niet zonder fouten. De overschrijvers van de bijbeltekst Nieuwe Tijd, De (lit.)
Nieuwe Tijd, De (lit.) Sociaaldemokratisch Tijdschrift, in 1896 opgericht door Frank van der Goes als onafhankelijk wetenschappelijk en cultureel orgaan Nieuwe Zakelijkheid (kunst)
Nieuwe Zakelijkheid (kunst) Stroming in de architectuur, die internationaal was georiënteerd, ca. 1920 is ontstaan en tot in de jaren dertig voortdu
Nieuwe Zakelijkheid (lit.)
Nieuwe Zakelijkheid (lit.) Een stroming die ca. 1920 in de architectuur ontstond en tot in de jaren dertig voortduurde (Bauhaus). De term is een vertaling Nieuwenhuijzen, Siem
Nieuwenhuijzen, Siem (1883-1964) Nederlands revuekomiek. Hij stond als tienjarige al op het toneel in de groep van zijn vader en begon omstreeks Nieuwenhuys, Constant Anton
Nieuwenhuys, Constant Anton (geb. 1920) Nederlands schilder en beeldhouwer. Mede-oprichter van Cobra (1948). Werkte in Parijs en Londen (Nieuwenhuys, Robert
Nieuwenhuys, Robert (geb. 1908) Nederlands schrijver, geboren in Indonesië. Probeerde in zijn werk begrip op te wekken voor het leven en de cultuur Nieuwenhuyzen, Jeanette Anna Louise (Annet)
Nieuwenhuyzen, Jeanette Anna Louise (Annet) (geb. 1930) Nederlands actrice. Annet Nieuwenhuyzen debuteerde bij de Haagse Comedie (1953-Nieuwenkamp, Wijnand Otto Jan
Nieuwenkamp, Wijnand Otto Jan (1874-1950) Nederlands schilder, autodidact, bekend om zijn prachtige schilderijen van de dorpen aan de voormalige Nieuwland, Pieter
Nieuwland, Pieter (1764-1794) Nederlands dichter en geleerde. In 1789 werd hij benoemd tot lector in de sterren- en zeevaartkunde te Amsterdam, Nievo, Ippolito
Nievo, Ippolito (1831-1861) Italiaans schrijver en patriot. Vocht in 1859 onder Garibaldi in de Italiaanse onafhankelijkheidsoorlog en nam deel aan Nie, René (Gerrit Anton) van
Nie, René (Gerrit Anton) van (geb. 1939) Nederlands filmregisseur, begonnen als cameraman. Maakte documentaires als 'Op ooghoogte' (1965), 'Niger, Samuel
Niger, Samuel (1883-1955) Russisch (Hebreeuws en Jiddisch) literair criticus. Onder invloed van het chassidisme wilde hij eerst rabbi worden, waartoe Nigg, Sergej
Nigg, Sergej (geb. 1924) Frans componist. N. studeerde aan het Parijse conservatorium bij Messiaen, later bij René Leibowitz, die hem ertoe bracht nihilisme
nihilisme (Lat.: nihil = niets) Verwerping van waarheden, waarden of normen. Negatieve houding ten aanzien van traditie en (Russische) autoriteit. Nijhoff-Wind, Antoinetta Hendrika
Nijhoff-Wind, Antoinetta Hendrika (1897-1971) Nederlands schrijfster, echtgenote van Martinus Nijhoff van 1916-50. Op haar naam staat een klein, Nijhoff, Loudi
Nijhoff, Loudi (1900-1995) Loudi Nijhoff kreeg haar toneel-opleiding in Wenen. In 1929 kwam zij terug naar Nederland en werkte o.a. bij Eduard Verkade, Nijhoff, Martinus
Nijhoff, Martinus (1894-1953) Nederlands dichter, taal- en letterkundige, wiens klassiek-moderne werk het begin van de moderne Nederlandse letterkunde Nijholt, Willem Adrianus
Nijholt, Willem Adrianus (geb. 1934) Nederlands acteur. Nijholt kwam eind jaren veertig naar Nederland. In 1960 haalde hij zijn diploma aan de Am
Nijland, Dirk Hidde
Nijland, Dirk Hidde (1881-1955) Nederlands schilder en houtsnijder, leerling van Derkinderen en aan de academie van Rotterdam. Naast zijn vele portretten Nijs, Rob de
Nijs, Rob de (geb. 1942) Nederlands popzanger en acteur (o.a. in de televisieserie Kunt u mij de weg naar Hamelen vertellen, meneer?). In 1963 was
Nijveen, Sem
Nijveen, Sem (1912-1995) Nederlands jazzviolist. Nijveen begon zijn carrière als trompettist. Hij speelde o.a. bij The Blue Melodians (1933), John Nikisch, Arthur
Nikisch, Arthur (1855-1922) Hongaars/Duits dirigent. N. begon als violist te Wenen en werd in 1878 tweede dirigent van het Stadttheater te Leipzig. Nikolajeva, Tatiana
Nikolajeva, Tatiana (1924-1993) Russisch pianiste. Tatiana Nikolajeva werd opgeleid aan het conservatorium in Moskou en won in 1950 een Bach
Nil Volentibus Arduum
Nil Volentibus Arduum (Lat.: Niets is onoverkomelijk voor hen die willen) In 1669 in Amsterdam door Lodewijk Meyer gesticht dichtgenootschap.
Nilin, Pavel Filippovitsj
Nilin, Pavel Filippovitsj (1908-1981) Russisch prozaschrijver. Debuteerde in 1936 met de verhalenbundel 'De mens gaat bergopwaarts. Schetsen uit Nilsson Piraten, Fritiof
Nilsson Piraten, Fritiof (eig. Nils Fritiof Adam Nilsson; 1895-1972) Zweeds schrijver en jurist. Hij debuteerde met het humoristische 'Bombi Bitt och Nilsson, Birgit
Nilsson, Birgit (Margät Birgit N.; geb. 1918) Zweedse operazangeres (dramatische sopraan). Nilsson studeerde te Stockholm, waar zij in 1948 geëngageerd Nilsson, Gunnar
Nilsson, Gunnar (geb. 1904) Zweeds beeldhouwer; was te Parijs leerling van Despiau en Niclausse. Hij is de maker van fijnzinnige naakten, vooral Nilsson, Harry
Nilsson, Harry (1941-1994) Amerikaans popzanger en componist. Nilsson werd bekend door zijn met een Grammy Award bekroonde hit 'Everybody's nimbus
nimbus Ronde lichtschijn boven of achter het hoofd van een geschilderde figuur of een beeld. Reeds gebruikelijk bij de Romeinen voor goden, keizers Nimier, Roger
Nimier, Roger (eig. Roger Nimier de la Perrière; 1925-1962) Frans schrijver en medewerker van diverse tijdschriften (Opéra, Le Nouveau Fémina, Nimroed-reliëfs
Nimroed-reliëfs Serie van meer dan veertig reliëfs, opgegraven uit de ruïnes van het paleis van koning Assoer-nasirpal II uit de eerste helft van de 9e Niro, Robert de
Niro, Robert de (geb. 1943) Amerikaans filmacteur. De Niro groeide op in Little Italy, New York. Hij kreeg toneellessen van Stella Adler en Lee Strasberg Nirvana (popmuziek)
Nirvana (popmuziek) (Seattle) Amerikaanse grungeband. Baanbrekend trio met charismatische frontman Kurt Cobain. Brak in '91 door met het ana
Nitsch, Hermann
Nitsch, Hermann (geb. 1938) Oostenrijks kunstenaar, bekend van zeer choquerende happenings, vaak gepaard gaand met lichamelijk geweld. Behoort Nits, The
Nits, The Nederlandse popgroep, debuteerde met de eenvoudige liedjes-lp 'The Nits' (1978), maar ontwikkelde al snel een heel eigen, kunstzinnig geluid Niven, Larry
Niven, Larry (eig. Laurence van Cott Niven; geb. 1938) Amerikaans science-fiction-schrijver en een dergenen die in de jaren zestig het genre nieuwe Niven, (James) David (Graham)
Niven, (James) David (Graham) (1910-1983) Brits filmacteur, zowel in society komedies als in meer avontuurlijke films de populaire personificatie Nivola, Constantino
Nivola, Constantino (geb. 1911) Italiaans beeldhouwer. Tot zijn zestiende was hij metselaar, welk beroep zijn vaak ongebruikelijke materialen bepaalde: Nizan, Paul
Nizan, Paul (1905-1940) Frans schrijver en filosoof, studiegenoot en vriend van Sartre. Hij was gedurende tien jaar een militant lid van de Franse communistische Nizjinski, Vatslav Fomitsj
Nizjinski, Vatslav Fomitsj (1890-1950) Russisch danser. Hij behoort samen met Anna Pavlova tot de legendarische figuren uit de balletgeschiedenis.
Nkosi, Lewis
Nkosi, Lewis (geb. 1938) Zuid-Afrikaans schrijver en journalist, in 1960 verbannen wegens het aanvaarden van een beurs om op de Harvard-universiteit No Doubt
No Doubt Californische pop- en skaband, opgericht in 1987. Bezetting: Gwen Stefani (zang), Tom Dumyne (gitaar), Tony Kanal (bas) en Adrian Young Noailles, Anna de
Noailles, Anna de (eig. Anna de Brancovan; 1876-1933) Frans dichteres van Roemeense afkomst. Haar eerste bundels: 'Le coeur innombrable' (1901), Nobelprijs
Nobelprijs Prijs die sinds 1901 jaarlijks wordt verleend voor ontdekkingen op het gebied van de natuurkunde, scheikunde en geneeskunde/fysiologie, Nobelstichting
Nobelstichting In 1900 opgerichte stichting die de nalatenschap van Alfred Nobel beheert. Uit de renteopbrengst stelt ze jaarlijks de aan de Nobelprijzen Nobre, Antônio
Nobre, Antônio (1867-1900) Portugees dichter. Hij studeerde rechten te Coimbra en Parijs, maar zijn door tuberculose aangetaste gezondheid stond nocturne (muziek)
nocturne (muziek) (nachtmuziek) Vooral 18e-, maar ook nog 19e-eeuwse benaming voor meerdelige instrumentale composities van diverterend ka
Noerejev, Rudolf Hametovitsj
Noerejev, Rudolf Hametovitsj (1938-1993) Frans/Russisch balletdanser en choreograaf. Noerejev werd opgeleid bij het Kirov Ballet, waar hij in 1958 Noguchi, Isamu
Noguchi, Isamu (1904-1988) Amerikaans beeldhouwer, assistent van Brancusi (1927). Ontwikkelde een abstracte stijl in vrije vormen. Vervaardigde Noiret, Philippe
Noiret, Philippe (geb. 1930) Frans acteur. Was al een bekend toneelacteur, onder meer werkzaam bij Théâtre National Populaire. Hij maakt films si
Noland, Kenneth
Noland, Kenneth (geb. 1924) Amerikaans schilder, vertegenwoordiger van de postpainterly abstraction. Werkt vaak in series, waar onder chevrons Nolan, Sidney
Nolan, Sidney (1917-1992) Australisch schilder. Nolan werd bekend door zijn op de Australische folklore geïnspireerde schilderijen. Zijn vroege werk Nolde, Emil
Nolde, Emil (eig. Emil Hansen; 1867-1956) Duits schilder, aquarellist en graficus, lid van Die Brücke. Kenmerkend voor zijn werk zijn forse, schetsmatige Nolens, Leonard
Nolens, Leonard (geb. 1947 te Bree) Belgisch (Vlaams) dichter in wiens werk hartstochtelijk gestreefd wordt de beklemming en vervreemding waaraan Nole, familie De
Nole, familie De (ook: Colijn(s) de Nole) Vlaams-Nederlandse familie afstammend van Willem de Nole maniëristisch beeldhouwer uit de 1e helft van Nollekens, Joseph
Nollekens, Joseph (1737-1823) Engels neoclassicistisch beeldhouwer van Vlaamse origine, die zeer beroemd en rijk is geworden door een groot aantal Nolthenius, Hélène
Nolthenius, Hélène (eig. Hélène Wagenaar-Nolthenius; geb. 1920) Nederlands schrijfster en musicologe. Na haar studies (muziekwetenschap en Italiaans) Nomsz, Jan
Nomsz, Jan (eig. Johannes N.; 1738-1803) Nederlands toneelschrijver die eertijds zeer populaire stukken schreef in de Franse classicistische stijl. Zijn none
none In de harmonieleer de negende trap van een diatonische toonladder. Ook de afstand tussen negen noten (octaaf plus secunde, bijv. c-d').
Nonell y Monturiol, Isidro
Nonell y Monturiol, Isidro (1873-1911) Spaans schilder (Catalaan). Studeerde in Barcelona en maakte impressionistische, gevoelige en temperamentvol
nonet
nonet Een compositie voor negen solistisch concerterende instrumentalisten; tevens de naam van de groep uitvoerende musici. De bezetting van een nonnenkoor
nonnenkoor Het voor de nonnen bestemde gedeelte van een kerk of kapel. Meestal een tribune aan het westeinde, soms over de gehele lengte van het Nono, Luigi
Nono, Luigi (1924-1990) Italiaans componist. Studeerde van 1941-45 aan het Benedetto Marcello Conservatorium van Venetië (compositie bij Gian nonsenspoëzie
nonsenspoëzie Naam voor schertsende, kolderieke verzen, die niettemin een ernstige ondertoon kunnen hebben. Bij pure nonsens komt het aan op non-fiction
non-fiction (Eng.) Informatieve lectuur.
Nooij jr., Beppie
Nooij jr., Beppie (1919-1979) Nederlands toneelspeelster, dochter van Johannes Martinus (Jan) Nooij (1888-1962) en Elisabeth (Beppie) Blaaser (1893-Nooijer, Paul de
Nooijer, Paul de (geb. 1943) Nederlands filmregisseur en fotograaf. Paul de Nooijer werd vooral bekend door zijn opvallende foto-collages, z.g. 'Transformaties', Noone, Jimmy
Noone, Jimmy (1895-1944) Amerikaans jazzklarinettist en bandleider, een der beste klarinettisten in New Orleansstijl. Te New Orleans werkzaam Noorder Compagnie
Noorder Compagnie Nederlands toneelgezelschap, in 1967 opgericht onder de artistieke leiding van Jaap Maarleveld en diens vrouw Manon Alving. Noordervliet, Nelleke
Noordervliet, Nelleke (geb. 1945 te Rotterdam) Nederlands schrijfster die debuteerde met een geromantiseerd dagboek over Multatuli's eerste vrouw Noordewier-Reddingius, Aaltje
Noordewier-Reddingius, Aaltje (1868-1949) Nederlands zangeres (sopraan). N. studeerde bij Messchaert en debuteerde in 1888 te Hoorn. Zij ontwikkelde Noordijk, Piet
Noordijk, Piet (geb. 1932) Nederlands jazzsaxofonist. Leidde met broer Kees een eigen groep (1957-62), speelde bij Pia Beck, Frans Poptie en Ger Noordzij, Pieternella Margaretha (Nel)
Noordzij, Pieternella Margaretha (Nel) (geb. 1923) Nederlands schrijfster. Zij studeerde psychologie en pedagogiek en won in 1954 de eerste prijs Noord-Amerikaanse kunst
Noord-Amerikaanse kunst Artistieke uitingen van de oorspronkelijke bewoners, de Indianen, en van de latere kolonisten. De Indiaanse kunst verloo
Noorse kunst
Noorse kunst Kunstuitingen uit Noorwegen. De sterk ornamentele Scandinavische dierstijl kwam vanaf de 5e eeuw tot ontwikkeling en bleef in talrijke Noort, Adam van
Noort, Adam van (1562-1641) Zuid-Nederlands historie- en portretschilder; verwierf vooral bekendheid als de leermeester van o.a. Rubens en Jordaens.
Noort, familie van
Noort, familie van Vlaamse schilders van Nederlandse afkomst. Lambert (1520-1671) verhuisde in 1549 van Amersfoort naar Antwerpen, waar hij Noort, Lambert van
Noort, Lambert van (ca. 1520-1571) Nederlands schilder, vestigde zich in 1549 te Antwerpen. Schilderde in de trant van Frans Floris talrijke histor
Noorwits, Pieter Arentsz
Noorwits, Pieter Arentsz In 1668 overleden Nederlands bouwmeester. Ontwierp o.a. de Nieuwe Kerk in Den Haag, die opvalt door zijn barokke ruimtev
noot
noot (Lat.: nota = teken) Aantekening in een geschrift: verklarende, adstruerende of commentariërende aantekening bij een literaire of wetenschappelijke noot (lit.)
noot (lit.) (Lat.: nota = teken) Aantekening in een geschrift: verklarende, adstruerende of commentariërende aantekening bij een literaire of wetenschappelijke Nooteboom, Cornelis Johannes Jacobus Maria (Cees)
Nooteboom, Cornelis Johannes Jacobus Maria (Cees) (geb. 1933) Nederlands schrijver, dichter en journalist. Na zijn gymnasiumopleiding maakte Noot, Jan Baptista van der
Noot, Jan Baptista van der (ca. 1539-1595/1601) Zuidnederlands Renaissance-dichter. Week als calvinist uit naar Engeland (1567) en Duitsland Noozeman, Adriana
Noozeman, Adriana (eig. Adriana van den Bergh, 1625-1661) Nederlands toneelspeelster, gehuwd met de acteur Gillis Noozeman. Zij speelde van Noozeman, Gillis
Noozeman, Gillis (1626-82) Nederlands acteur en toneelschrijver, gehuwd met de actrice Adriana van den Bergh, in 1665 hertrouwd met Johanna van Nord
Nord Departement in Noord-Frankrijk grenzend aan België; 5743 km2, ca. 2.520.000 inw. Hoofdstad: Lille. Steenkoolwinning tussen Douai en Valencie
Nordhoff, Charles Bernard
Nordhoff, Charles Bernard (1887-1947) Amerikaans romanschrijver. Vestigde zich in 1920 op Tahiti, samen met James Norman Hall (1887-1951), Nordraak, Rikard
Nordraak, Rikard (1842-1866) Noors componist. Had grote belangstelling voor Noorse volkslied, wist ook Grieg hiervoor te interesseren. Was bevriend Nordström, Ludvig
Nordström, Ludvig (1882-1942) Zweeds schrijver. Hij debuteerde met de bundel prozagedichten over Norrland 'Kains land' (1906), gevolgd door de Normaal
Normaal Nederlandse popgroep, opgericht in 1975. Het muzikaal uitgangspunt is pure rock & roll; de teksten worden in de streektaal (Achterhoeks) Norman style
Norman style De Romaanse bouwstijl in Engeland uit de tweede helft van de 11e eeuw en tot ontwikkeling gekomen oonder invloed van de Normandische Normandische School
Normandische School Regionale bouwstijl in Normandië in de Romaanse en vroeg-gotische periode. De invloed reikte tot Engeland en later ook t
Norman, Jessye
Norman, Jessye (geb. 1945) Amerikaans zangeres (sopraan) Norman, afkomstig uit Georgia, studeerde aan de Howard University (Washington D.Norris, Benjamin Franklin (Frank)
Norris, Benjamin Franklin (Frank) (1870-1902) Amerikaans romanschrijver. Begon onder invloed van Zola naturalistische romans te schrijven, waarvan Northcote, Thomas James
Northcote, Thomas James (1746-1831) Engels schilder en graveur. Was leerling van Joshua Reynolds, schilderde veelal portretten. Voor de Shakeasp
Norvo, Kenneth Norville (Red)
Norvo, Kenneth Norville (Red) (geb. 1908) Amerikaans jazzvibrafonist en xylofonist. Eerste musicus die de xylofoon in de jazz gebruikte. Werkzaam Noske, Frits
Noske, Frits (1920-1993) Nederlands musicoloog. Noske studeerde cello en muziekgeschiedenis aan het conservatorium in Amsterdam en aan de Sorbonne Noske, Willem
Noske, Willem (1918-1995) Nederlands violist en verzamelaar. Noske studeerde bij Oscar Back en Carl Flesch en trad reeds op jeugdige leeftijd als Nossack, Hans Erich
Nossack, Hans Erich (1901-1977) Duits schrijver. N. studeerde filosofie en rechten in Jena. Al vanaf zijn twaalfde jaar schreef hij toneelstukken, lyriek, Nothomb, Amélie
Nothomb, Amélie (geb. 1967) Brusselse diplomatendochter, opgegroeid in het Verre Oosten, die in 1992 veel aandacht trok met haar grotendeels uit Nothomb, Pierre
Nothomb, Pierre (1887-1966) Belgisch (Frans) schrijver en politicus. Gedurende en kort na WO I bemoeide hij zich intens met de politiek en was Notker Balbulus
Notker Balbulus (Notker de Stotteraar; ca. 840-912) Duits (Latijns) middeleeuws dichter. Was monnik in benedictijnerklooster te Sankt Gallen. Belangrijk Notke, Bernt
Notke, Bernt (ca. 1435-1509) Duits schilder en beeldsnijder uit de late gotiek, werkzaam in het Oostzeegebied. Van zijn hand is de beroemde, in hout Notre-Dame-school
Notre-Dame-school Samenvattende naam voor de twee eerste met name bekende middeleeuwse (12e eeuw) bekende componisten van meerstemmige Nottebohm, Martin Gustav
Nottebohm, Martin Gustav (1817-1882) Duits muziekpedagoog en muziekhistoricus. Hij studeerde piano en theorie en vestigde zich in 1846 als leraar
Nourissier, François
Nourissier, François (geb. 1927) Frans schrijver, studeerde politieke wetenschappen, waarna hij verbonden was aan diverse uitgeverijen en artikele
Nourrit, Adolphe
Nourrit, Adolphe (1802-1839) Frans operazanger (tenor), zoon van de operazanger Louis N. (1780-1831). Hij studeerde heimelijk zang en debuteerde nouveau réalisme
nouveau réalisme Benaming (Pierre Restany) van een in 1960 geformeerde groep kunstenaars in Frankrijk, die de identiteit van alledaagse voorwerpen Nouveau Roman
Nouveau Roman (Fr.: nouveau = nieuw) Franse letterkundige vernieuwingsbeweging, die in de jaren vijftig vaste vorm aannam. De belangrijkste vertegenwoordigers nouveaux fauves
nouveaux fauves (jonge wilden) Nieuwe richtingen in de Europese schilderkunst, vanaf ca. 1979. Werk gekenmerkt door een expressieve, vaak citerende Nouveau, Germain-Marie-Bernard
Nouveau, Germain-Marie-Bernard (1851-1920) Frans dichter, leidde het leven van de Parijse bohème en had veelvuldig contact met o.a. Verlaine Nouvelle Critique
Nouvelle Critique Franse critici uit de jaren zestig. Deze stroming, waarvan Roland Barthes de belangrijkste exponent is, staat geheel los van de universitaire nouvelle tendance
nouvelle tendance Overkoepelende benaming voor diverse Europese kunstenaarsgroeperingen uit de jaren zestig, die ontstonden als reactie op het nouvelle vague
nouvelle vague Franse filmstroming van jonge regisseurs, die tussen 1958-61 hun eerste films maakten, de zogenaamde 'cinéma de papa'. Zij zetten Nouwen, Henri
Nouwen, Henri (1932-1996) Nederlands priester/schrijver. Nouwen werd wel de laatste expliciet katholieke schrijver in de Lage Landen genoemd. Novak, Kim
Novak, Kim (eig. Marilyn Novak; geb. 1933) Amerikaans actrice, voorheen fotomodel. Ze was vooral populair aan het eind van de jaren vijftig en begin Novak, Vjenceslav
Novak, Vjenceslav (1859-1905) Kroatisch schrijver van zeven realistische romans, o.a. 'De laatste der Stipancic' (1899), 'Twee werelden' (1901), 'Hindernissen' Novalis
Novalis (1772-1801) Duits schrijver. Een van de voornaamste vertegenwoordigers van de Vroege Romantiek in Jena. Zijn werk heeft een mystieke, Novarina, Maurice
Novarina, Maurice (geb. 1907) Frans architect, bekend geworden als de ontwerper van het olympisch dorp te Grenoble (1965-67), alwaar hij ook het Novarro, Ramón
Novarro, Ramón (eig. Ramón Samaniegos; 1899-1968) Mexicaans filmacteur in romantische stomme films, in dezelfde soort rollen als Rudolph Valentino. novela indigenista
novela indigenista Roman van het indigenismo, een stroming in de Latijns-Amerikaanse letterkunde.
novelle (lit.)
novelle (lit.) (It.: novella = nieuwtje) Prozavorm die het midden houdt tussen een vertelling en een roman. De novelle ontstond tijdens de Italiaanse Novellino, Il
Novellino, Il Een vermoedelijk tussen 1280 en 1300 ontstane verzameling van honderd in het Italiaans geschreven verhalen en daarom ook wel aangeduid Novembergruppe
Novembergruppe Idealistisch ingestelde kunstenaarsvereniging, opgericht in Duitsland in 1918. De groepering, die tot 1933 heeft bestaan, ijverde Noverre, Jean-Georges
Noverre, Jean-Georges (geboren te Parijs 29-4-1727 - overleden te St. Germain en Laye 19-10-1810) Frans danser en choreograaf. Grondlegger van
Novikov, Nikolaj Ivanovitsj
Novikov, Nikolaj Ivanovitsj (1744-1818) Russisch schrijver, journalist en uitgever. Hij begon in 1770 met het uitgeven van een aantal tijdschriften
Noyes, Alfred
Noyes, Alfred (1880-1958) Engels dichter en criticus. Schreef een aantal lange, verhalende gedichten, zoals 'Drake' (1906-08) en 'The torchbearers' Nozeman, Jacobus
Nozeman, Jacobus (1693-1745) Nederlands componist en violist, vanaf 1719 organist van de remonstrantse kerk te Amsterdam. In zijn werk toont No-drama
No-drama (Jap.: nô = kunde) Van de 14e eeuw daterende Japanse toneelvorm, bestaande uit een combinatie van zang, recitatie, vocale en instrumentale Nubische cultuur
Nubische cultuur Cultuur van Nubië in het Nijldal, zich uitstrekkend van Aswan in Egypte tot Khartoem in Soedan. De oudste vondsten, geel aardewerk Nueten, Charles V.A. van
Nueten, Charles V.A. van (geb. 1899) Belgisch architect. Was voorzitter van de Belgische Vereniging van Urbanisten en Vooruitstrevende Architecte
Nueva Manteca
Nueva Manteca Nederlandse Latinjazz-formatie, midden jaren tachtig opgericht door de pianist Jan Laurens Hartong, met jonge solisten als Jarmo nueva novela
nueva novela Stroming in de Latijns-Amerikaanse literatuur in de jaren zestig van de 20e eeuw. Men zocht naar een nieuwe vorm voor de roman. De nulelement
nulelement (zero-element, nul-alternant, genoteerd als +) De betekenisvolle afwezigheid van een bepaald kenmerk. In het Engelse systeem van mee
Nulgroep
Nulgroep Groep Nederlandse kunstenaars die deel uitmaakte van de nouvelle tendance. Oorspronkelijk Informele Groep geheten (1958); in navolging Nüll, Eduard van der
Nüll, Eduard van der (1812-1868) Oostenrijks (binnenhuisarchitect, die als docent aan de Weense Academie zich een warm pleiter betoonde van h
Nuñes del Prado, Marina
Nuñes del Prado, Marina (geb. 1910) Boliviaans beeldhouwster. Haar werk bestaat uit symbolische abstracties van vaak organische vormen en heeft
Núñez de Arce, Gaspar
Núñez de Arce, Gaspar (1832-1903) Spaans dichter en politicus. Na een korte journalistieke carrière wijdde hij zich aan de politiek aan de zijde der Núñez de Cáceres, José
Núñez de Cáceres, José (1772-1846) Dominicaans politicus en schrijver. Riep in 1821 de onafhankelijkheid uit. Als president van de regering wil
Nureyev, Rudolf Hametovitsj
Nureyev, Rudolf Hametovitsj (geboren in een trein tussen het Baikalmeer en Irkoetsk 17-3-1938 - overleden te Parijs 6-1-1993): Russisch danser Nurks
Nurks Hoofdpersoon uit het verhaal Een onaangenaam mensch in den Haarlemmerhout, in de Camera Obscura (1839) van Hildebrand (= Nicolaas nyckelharpa
nyckelharpa (nyckelgiga) De Zweedse naam voor een tot de familie der vedels behorend strijkinstrument, gebruikt op het platteland voor het spelen nymphaeum
nymphaeum Oorspronkelijk aan de muzen gewijd heiligdom, in de hellenistische en Romeinse tijd uitgegroeid tot een met (nymfen)beelden opgesierde Nymphenburg
Nymphenburg Voormalige zomerresidentie van Beierse vorsten in de omgeving van München, ontstaan 1664-1728. Omgeven door een park in Engelse Nyrop, Martin
Nyrop, Martin (1849-1921) Deens architect. Streefde naar vernieuwing van de Deense bouwkunst. Zette zich af tegen de classicistische en romantische Nyssen, René
Nyssen, René (1928-1991) Nederlands beeldhouwer. Nyssen werd opgeleid aan de academies van Maastricht en Antwerpen en was vanaf 1956 enkele N'Dour, Youssou
N'Dour, Youssou (geb. 1959) Senegalees popmuzikant. Is zijn carrière begonnen als zanger in de groep Etoile De Dakar, waarin hij in '81 de leiding
Cultuur O
Oasis Britse popgroep, in 1992 geformeerd rond de broers Liam (zang) en Noel Gallagher (gitaar/zang). Andere leden zijn Paul Arthurs (gitaar), Paul Oates, Joyce Carol
Oates, Joyce Carol (geb. 1938) Amerikaans schrijfster. Schreef eerst korte verhalen, gebundeld in 'By the north gate' (1963) en 'The wheel of love' obelisk
obelisk Vierzijdige, spits toelopende stenen zuil. In het oude Egypte fungeerde de obelisk als symbool voor de zonnegod Ra of zijn plaatsvervanger, Oberon (mythol./lit.)
Oberon (mythol./lit.) Koning der elfen, gemaal van Titania. Bezat een toverbeker en een toverhoorn. In het Oudfranse epos 'Huon de Bordeaux' heet Obey, André
Obey, André (1892-1975) Frans toneelschrijver. Gebruikte veelal onderwerpen uit Bijbel of Oudheid in poging synthese te bewerkstelligen tussen objectkunst
objectkunst Het in de beeldende kunst presenteren van een voorwerp als object. Toegepast door o.m. kubisten, dadaïsten, popkunstenaars en kunstenaars objet trouvé
objet trouvé Een uit de alledaagse maatschappij afkomstig voorwerp dat in een kunstwerk wordt opgenomen. Gebruikt door onder meer kubisten (in obligaat (muz.)
obligaat (muz.) (lett.: verplicht) Term die wordt gebruikt voor een instrumentale stem die een essentieel onderdeel vormt van de compositie en bij weglating oblomovisme
oblomovisme (Russ.: Oblomovstsjina) Volkomen nietsdoen: lichamelijke en geestelijke inactiviteit, die onbegrijpelijk en onverdraaglijk is. Genoemd Obrecht, Jacob
Obrecht, Jacob (1450-1505) Zuid-Nederlands componist. Van ±1476-78 zangmeester te Utrecht, werd in 1480 te Bergen op Zoom tot priester gewijd Obrist, Hermann
Obrist, Hermann (1863-1927) Duits beeldhouwer en decoratief kunstenaar, belangrijk vertegenwoordiger van de Jugendstil. Zijn aan de natuur ontleende occarino
occarino Omstreeks 1860 door Italiaan Giovanni Donati vervaardigd blaasinstrument van aardewerk of metaal, dat aangeblazen wordt via een snavelvormig Occitaans
Occitaans Romaanse taal, die wordt gesproken in het zuiden van Frankrijk, met name in de Provence (Provençaals is een Occitaans dialect), Auvergne, occitanisme
occitanisme Beweging die zich de wederopbloei van de Occitaanse taal en literatuur ten doel stelde. Het Occitaans (afgeleid van langue d'oc) werd Oceanische kunst
Oceanische kunst Kunstuitingen van Oceanië; worden gekenmerkt door een sterke binding met de religie. Het contact met de westerse wereld brac
Ocean, Billy
Ocean, Billy (geb. 1950) Brits zanger, brak door met 'Love really hurts without you' (1976) en 'Red light spells danger' (19i77, van de lp 'Billy Ocean' ochtendlied
ochtendlied Dageraadslied.
Ockeghem, Johannes
Ockeghem, Johannes (ca. 1410-ca. 1497) Zuid-Nederlands componist. Was vanaf 1452 werkzaam als zanger, later als kapelmeester, aan het Frans
octaaf (audio/video)
octaaf (audio/video) Toonafstand die precies de dubbele of de gehalveerde frequentie bedraagt. De centrale c op de piano bijvoorbeeld (c1) heeft een octaaf (lit.)
octaaf (lit.) De twee kwatrijnen van een sonnet.
octaaf (muz.)
octaaf (muz.) In de muziekleer de achtste trap van de diatonische toonladder. Draagt dezelfde naam als de grondtoon (tonica), bijv. c-c' en omspant octet
octet Compositie voor acht solistisch concerterende instrumentalisten, tevens de naam voor deze groep musici. Klassieke bezetting voor blazers is 2 octogoon
octogoon (achthoek) Gebouw met een achthoekige plattegrond. De term wordt ook gebruikt voor de bovenste geleding van een toren, waarvan de lagere ode
ode (Gr.: ooidè = lied, gezang) Loflied, lofdicht. Een uit regelmatige strofen opgebouwd lyrisch gedicht, dat doorgaans in een waardige, statige toon odeon
odeon (Gr.: aeidoo = zingen) In de Griekse Oudheid een deels overdekt theater, voor muziekuitvoeringen en voordrachten (in Rome later odeum geheten).
Odets, Clifford
Odets, Clifford (1906-1963) Amerikaans toneelschrijver. Belangrijkste vertegenwoordiger van de sociaal-maatschappelijk geëngageerde stroming in Odo (naam)
Odo (naam) Germaanse mannennaam. Franse vorm Eudes.
Odyssee
Odyssee Verhalend dichtwerk van de Griekse schrijver Homerus (8e eeuw v.C.). Het bevat de beschrijving van de avontuurlijke thuisreis van de Griekse Oeben, Jean François
Oeben, Jean François (voor 1720-1763) Frans meubelmaker van Duitse afkomst. Vanaf 1749 werkzaam aan het Franse hof. Maakte het beroemde Oedipus-thema
Oedipus-thema De mythe over Oedipus, die zijn vader doodde en zijn moeder huwde, heeft zich vooral onder invloed van de tragedies van Sophocles
Oehlenschläger, Adam Gottlob
Oehlenschläger, Adam Gottlob (1779-1850) Deens dichter, eerste grote Deense romanticus. Werd geïnspireerd door de Duitse Romantiek en de Oudnoorse oeil-de-boeuf
oeil-de-boeuf (Fr.: runderoog) Ovaal of rond venster, aangebracht op donkere plaatsen. Ook aanduiding van het achthoekig vertrek van Lodewijk XIV oekijo-è
oekijo-è (Jap.: schildering van het vlietende leven) Realistische stijl in de Japanse kunst, die midden 17e eeuw ontstond en in de plaats kwam van de Oelanova, Galina Sergejevna
Oelanova, Galina Sergejevna (1910-1998) Russisch balletdanseres. Debuteerde in 1928 bij het Kirov Ballet in Leningrad. Danste bij het Bolsjoj Oespjenski, Gljeb Ivanovitsj
Oespjenski, Gljeb Ivanovitsj (1843-1903) Russisch schrijver, belangrijk vertegenwoordiger der Narodniki. Woonde tijdlang op het platteland en is Oestvolskaja, Galina Ivanovna
Oestvolskaja, Galina Ivanovna (geb. 1919) Russisch componiste. Studeerde van 1939-47 compositie bij Sjostakovitch aan het conservatorium van Oetagawa Koenijosji
Oetagawa Koenijosji (1797-1861) Japans schilder van landschappen, historische en mythologische scènes en acteurs van het Kaboeki-theater. Illustreerde Oetamaro Kitagawa
Oetamaro Kitagawa (1753-1806) Japans graficus en schilder. Maakte naam met gekleurde houtgravures. In zijn realistische voorstellingen spelen Oetnapisjtim
Oetnapisjtim Held van het Akkadische zondvloedverhaal, beschreven in het Gilgamesj-epos. Ontsnapte met het zaad van alle levende wezens in een oeuvre
oeuvre (Fr.) De gezamenlijke werken van een kunstenaar.
Oey Tjeng Sit
Oey Tjeng Sit (1917-1987) Nederlands beeldend kunstenaar. Stammend uit een Chinese familie, opgegroeid op Java, kwam Oey Tjeng Sit in 1938 Oë, Kenzaburo
Oë, Kenzaburo (geb. 1935) Japans schrijver, aan wie in 1994 de Nobelprijs voor literatuur werd toegekend. Oë was afkomstig uit een familie van grootgrondbezitters Offenbach, Jacques
Offenbach, Jacques (1819-1880) Duits-Frans componist. Zijn spitse, satirische geest heeft hem tot een succesvol componist van maatschappij-krit
Offermans, Cyrille
Offermans, Cyrille (geb. 1945 te Geleen) Nederlands essayist, redacteur van het literaire tijdschrift 'Raster', literatuurrecensent bij 'Vrij Nederland' en Offertorium
Offertorium (eig. Antiphona ad offerenda) Een der propriumgezangen van de liturgische mis in de r.-k. Kerk, dat gezongen wordt terwijl de gelovigen off-beat
off-beat Het leggen van meer accent op de zwakke (even) maatdelen van de 4/4 maat. Kenmerkend voor jazzritmen, maar ook veel gebruikt in de popmuziek.
off-Broadway
off-Broadway Begin 20e eeuw in gebruik geraakte term voor niet-commerciële theaterproducties, doorgaans voor slechts enkele honderden toeschouwers, Ogata Korin
Ogata Korin (1658-1716) Japans schilder. Legde zich toe op decoratieve kunst. Vooral bekend door zijn met landschapsmotieven beschilderde kamerschermen Ogdon, John Andrew Howard
Ogdon, John Andrew Howard (1937-1989) Brits pianist. Ogden studeerde in Manchester, debuteerde in 1958 en deelde in 1962 samen met Vladimir ogief
ogief Boog waarop de vlakken van een kruisribgewelf rusten. Ook (onjuiste) benaming van spitsbogen die elkaar in een scherpe hoek snijden.
Ogier, Willem
Ogier, Willem (ook Guiliam Ogier; 1618-1689) Zuid-Nederlands toneelschrijver, lid van de Antwerpse Rederijkerskamer 'De Olijftack', waarvan hij Ohana, Maurice
Ohana, Maurice (1914-1992) Spaans-Frans componist en pianist. Ohana studeerde compositie bij Daniel Lesur in Parijs. Beïnvloed door o.a. Albéniz, Ohrmuschelstil
Ohrmuschelstil (Du.: oorschelpstijl) Stijlaanduiding in de decoratieve kunst (ca. 1580- 1680), voornamelijk in Nederland en Duitsland. Kenmerkend Oistrach, David Fjodorovitsj
Oistrach, David Fjodorovitsj (1908-1974) Russisch violist. Oistrakh, die in Odessa studeerde, kreeg Europese bekendheid na het winnen van het Ysaye-Oistrakh, Igor
Oistrakh, Igor (geb. 1931) Russisch violist. Igors belangrijkste leraar was zijn vader David. Hoewel Igor op zijn minst een evengroot violist is als zijn Okoedzjava, Boelat
Okoedzjava, Boelat (1924-1997) Russisch dichter en zanger. Okoedzjava werd vooral bekend door zijn melancholieke en vaak ironische liederen, Okri, Ben
Okri, Ben (geb. 1959) Nigeriaans schrijver die al op jeugdige leeftijd aandacht trok met een tweetal semi-autobiografische romans over het stadsleven oktjabristen (lit.)
oktjabristen (lit.) Groep sovjetcritici, genoemd naar hun in 1922 opgerichte tijdschrift `Oktjabr' (= Oktober). Zij waren fel gekant tegen de theorieën Olaf
Olaf Mannennaam van Scandinavische oorsprong, met de betekenis 'zoon der voorvaderen'.
Olaf, Erwin
Olaf, Erwin (eig. Erwin Olaf Springveld; geb. 1959). Nederlands fotograaf. Werk heeft aanvankelijk vooral een humoristische, homo-erotische inslag Olbrich, Joseph Maria
Olbrich, Joseph Maria (1867-1908) Oostenrijks architect, ontwerper van kunstnijverheid en schilder. Leerling van o.a. Otto Wagner. Belangrijk vertegenwoordiger Oldenburg, Claes Thure
Oldenburg, Claes Thure (geb. 1929) Zweeds-Amerikaans beeldend kunstenaar, belangrijk vertegenwoordiger van de pop art. Bekend van het sterk Oldenburg, Fred
Oldenburg, Fred (geb. 1955) Nederlands pianist. Oldenburg werd op 12-jarige leeftijd leerling van Theo Bruins (conservatorium Den Haag). Na aldaar Oldfield, Mike
Oldfield, Mike (geb. 1953) Brits popmusicus die in 1973 grote bekendheid kreeg met de lp 'Tubular bells', waarop alle instrumenten door hemzelf worden Oleffe, Auguste Charles Louis
Oleffe, Auguste Charles Louis (1867-1931) Belgisch schilder. Overgangsfiguur van laat impressionisme naar expressionisme. Uit zijn werk blijkt olieverf
olieverf Verf waarin een drogende olie als bindmiddel is gebruikt. Kent een lange droogtijd. Vernieuwend toegepast door o.a. de Vlaamse primitieven.
Olitski, Jules
Olitski, Jules (geb. 1922) Amerikaans schilder van Russische afkomst; wordt gerekend tot de postpainterly abstraction. Maakte werk met dunne, ongelijkmatige Oliveira, Manoel de
Oliveira, Manoel de (geb. 1908) Portugees filmregisseur. De eerste documentaire die De Oliveira in 1931 maakte, gaf met grote betrokkenheid het Oliver, Joseph (King)
Oliver, Joseph (King) (1885-1938) Amerikaans jazzkornettist en bandleider. Te New Orleans lid van de Eagle Band (1909-11) en de Onward Brass Olivier, Johann Heinrich Ferdinand (Ferdinand)
Olivier, Johann Heinrich Ferdinand (Ferdinand) (1785-1841) Duits schilder, vertegenwoordiger van de Romantiek. Onderhield contacten met de Olivier, Laurence Kerr
Olivier, Laurence Kerr (1907-1989) Brits acteur. Olivier ontwikkelde zich na zijn toneelopleiding tot één der meest gewaardeerde acteurs van de E
Olivier, Lord
Olivier, Lord (Laurence Kerr Olivier; 1907-1989) Brits acteur. Olivier ontwikkelde zich na zijn toneelopleiding tot één der meest gewaardeerde acteurs Ollier, Claude
Ollier, Claude (geb. 1922) Frans schrijver. Debuteerde in 1958 met 'La mise en scène'. Zijn werk is verwant met de Nouveau Roman. De beschrijvingen Olmi, Ermanno
Olmi, Ermanno (geb. 1931) Italiaans filmregisseur. Maakte, na een groot aantal documentaires, speelfilms over de levensomstandigheden van boeren Olmsted, Frederick Law
Olmsted, Frederick Law (1822-1903) Amerikaans landschapsarchitect. Bekend door de aanleg van Central Park in New York City. Heeft zich ingezet
Olof, Theo
Olof, Theo (geb. 1924) eig. Theodor Olof Wolffberg-Schmuckler; in 1954 officieel gewijzigd. Nederlands violist van Duitse afkomst. Olof studeerde Olson, Charles John
Olson, Charles John (1910-1970) Amerikaans dichter, doceerde poëzie aan Harvard University. Schreef invloedrijke essays over poëzietheorie, met Oltmans, Jan Frederik
Oltmans, Jan Frederik (1806-1854) Nederlands schrijver, was tot 1849 te Amsterdam werkzaam bij zijn vader, ontvanger der belastingen. Schreef
Olympia Band
Olympia Band Een van de bekendste brassbands uit de periode van de New Orleans jazz. Vierde successen in de jaren 1900-10; stond onder leiding Olympia, Zeusbeeld te
Olympia, Zeusbeeld te Met goud en ivoor belegd beeld van Zeus, vervaardigd door de Atheense beeldhouwer Phidias. Stond in de Zeustempel op Omar Chajjam
Omar Chajjam (ook: Omar Khayyám; ca. 1045-1123) Perzisch geleerde. Genoot in zijn land grote faam als mathematicus en astronoom, werd in de omarmend rijm
omarmend rijm (ook:omvattend rijm)rijmschema waarbij de rijmwoorden gerangschikt zijn als abba. Het is een van de meest gebruikte schema's, zowel omnibus (lit.)
omnibus (lit.) (Eng.) Eendelige bundel werken van een auteur of in een genre. (Goedkope) boekuitgave waarin een aantal romans of novellen of verhalen Onafhankelijken, De
Onafhankelijken, De In 1912 te Amsterdam opgerichte vereniging van beeldende kunstenaars, analoog aan de Salon des Indépendants te Parijs (1884) onbepaald voornaamwoord
onbepaald voornaamwoord Woord dat op een algemene manier naar personen of zaken verwijst en dus niet naar een bepaalde persoon of zelfstandighei
Ondaatje, Michael
Ondaatje, Michael (geb. 1943), Canadees dichter en romanschrijver. Ondaatje, geboren in Sri Lanka, verhuisde in 1954 naar Engeland en in 1962 onderschikking
onderschikking (hypotaxis) In een samengestelde zin, bestaande uit een hoofdzin en een bijzin, doet zich onderschikking voor: `Hij zei dat hij kwam
onderschildering
onderschildering De eerste geschilderde laag op een schilderij in kleuren, op een monochrome ondergrond, gewoonlijk louter gehanteerd ter wille onderwaterarcheologie
onderwaterarcheologie Dat deel van de archeologie dat zich bezighoudt met oudheidkundige vondsten in meren, rivieren en zeeën.
onderwerp
onderwerp (subject) Het zinsdeel dat bepaalt of de persoonsvorm van het werkwoord in enkelvouds- of meervoudsvorm staat: `Ik zit op de stoel'; `De Ondra, Anny
Ondra, Anny (1902-1987) (eig. Anna Sophie Ondrakova) Duits filmster. Anny Ondra bracht het grootste deel van haar jeugd in Tsjechoslovakije door. Onetti, Juan Carlos
Onetti, Juan Carlos (1909-1994) Uruguayaans schrijver. Onetti debuteerde in 1939 met de novelle 'El pozo' (De put), waarin reeds alle trekken van onomasticon
onomasticon Naamboek.
onomastiek
onomastiek (Naamkunde) Wetenschap van de herkomst en verbreiding van eigennamen. Men onderscheidt antroponymie (studie van persoonsnamen) onomatopee
onomatopee (klanknabootsing) Een woord waarbij een natuurlijk verband bestaat tussen de woordvorm en de betekenis. Bij kinderen hoort men vaak onovergankelijk werkwoord
onovergankelijk werkwoord (intransitief werkwoord) Werkwoord waarbij geen lijdend voorwerp kan voorkomen, bijv. komen, liggen, smelten.
Ono, Yoko
Ono, Yoko (geb. 1933) Uit Japan afkomstig Amerikaans kunstenaar. Zij is bekend van happenings in Fluxus-verband, maar vooral omdat ze was gehuwd onrijm
onrijm Wat niet rijmt; proza.
Onsterfelijken
Onsterfelijken (Fr.: Immortels) Bijnaam van de leden van de Académie Française (1635).
ontknoping
ontknoping Afloop, (voor)laatste fase van de verwikkeling, van de intrige (van een komedie; eventueel volgt nog een epiloog).
Onward Brass Band
Onward Brass Band Een van de bekendste brassbands uit de periode van de New Orleans jazz. Vierde al successen rond 1890; stond onder leiding oorijzer
oorijzer Metalen hoofdtooi voor vrouwen. Onderdeel van de traditionele klederdracht in sommige streken van Nederland. Oorspronkelijk een smalle oorlogsfilm
oorlogsfilm Film gebaseerd op gebeurtenissen uit een oorlog. Al direct na de uitvinding van de film werden er films gemaakt over de boerenoorlog oorlogsroman Roman waarin het oorlogsgeweld en de oorlogservaringen centraal staan. Enkele voorbeelden: Im Westen nichts Neues (1929), waarin Oorschot, Geert van
Oorschot, Geert van (1909-1987) Nederlands uitgever en schrijver. Geert van Oorschot was een van de vooraanstaande uitgevers in Nederland. Hij oorzakelijk voorwerp
oorzakelijk voorwerp (voorzetselvoorwerp) Verbinding van een voorwerp met een werkwoord dat een vast voorzetsel bij zich heeft, bijv.: hij lijkt op Oostenrijkse kunst
Oostenrijkse kunst De culturele ontwikkeling in Oostenrijk hangt nauw samen met die in Duitsland. Van de prehistorie dateert de Hallstatt-cultuur. Oosterhoff, Tonnus
Oosterhoff, Tonnus (geb. 1953 te Leiden) Nederlands schrijver. Zowel in zijn poëzie als in zijn proza hanteert hij een groot palet van literaire vormen Oosterhuis, Huub
Oosterhuis, Huub (geb. 1933) Nederlands dichter-priester, studentenpastor te Amsterdam. Behoort tot de moderne, sociaal en politiek geëngageerde oosterse renaissance
oosterse renaissance Onder oosterse renaissance wordt de belangstelling verstaan die in het Westen sinds de jaren vijftig en zestig is gegroeid voor oosterse roman
oosterse roman Een ridderroman waarin het Oosten (d.w.z. de Arabische cultuur) en het Westen (de christelijke cultuur) met elkaar worden geconfronteerd. Oosthoek, Peter
Oosthoek, Peter (geb. 1934) Nederlands acteur en regisseur. Behaalde in 1959 het einddiploma voor acteren en regie aan de Amsterdamse toneelschool. Oosthout, Nelly Elisabeth (Nel)
Oosthout, Nelly Elisabeth (Nel) (1902-1991) Nederlands voordrachtskunstenares. Nel Oosthout was van 1926 tot 1928 verbonden aan het Hoftheater Oostzanen, Jacob Cornelisz. van
Oostzanen, Jacob Cornelisz. van (vóór 1470-vóór 1533) Nederlands schilder, tekenaar en houtsnijder. Schilderde religieuze voorstellingen, portretten op art
op art Non-figuratieve stroming in de moderne beeldende kunst, die door optische effecten een illusie van beweging middels bijv. vorm- en/of kleurverandering Opbergen, Antonis van
Opbergen, Antonis van (ook: Obbergen, 1543-1611) Vlaams architect, leerling van Cornelis Floris. Week om godsdienstige redenen uit naar Denema
open doekje
open doekje Een spontaan, bewonderend applaus tijdens een voorstelling, dus bij open doek.
open einde
open einde De handeling van een toneelstuk of roman kan eindigen met bijv. een huwelijk (happy ending) of de dood. Er is sprake van een open einde openluchtmuseum
openluchtmuseum Verzameling in de open lucht van o.a. boerderijen, schaapskooien, molens, (kruiden)tuinen, huisraad en klederdrachten. Ontwikkelde openluchttheater
openluchttheater De naam voor een toneel-, opera-, musical- of balletvoorstelling in de open lucht. Dat kan natuurlijk op straat of op een plein, waar opera
opera Geheel gezongen, instrumentaal begeleide dramatische handeling, bestemd voor opvoering in een theater. Ontstond rondom 1600 als dramma operette
operette Luchtige opera met dans en dialoog. Halverwege de 19e eeuw in Frankrijk ontstaan muziekdramatisch genre (Offenbach) in navolging van Ophüls, Max
Ophüls, Max (eig. Max Oppenheimer; 1902-1957) Duits-Frans filmregisseur. Verliet Duitsland in 1933 en werkte daarna o.a. in Frankrijk en de VS, Opitz, Martin
Opitz, Martin (1597-1639) Duits dichter en schrijver, belangrijk vertegenwoordiger der Duitse barok. Werd 1625 te Wenen door Ferdinand II tot dichter Opland
Opland (Rob Wout; geb. 1928) Nederlands politiek tekenaar in o.m. de Volkskrant en De Groene. Maakte ook wandschilderingen voor het metrostation opmaat
opmaat Niet beklemtoond motiefdeel van een muzikale zin, dat voor de maatstreep staat. Vormt een geheel met het direct na de maatstreep volgende, Oppenheim, Dennis
Oppenheim, Dennis (geb. 1938) Amerikaans beeldend kunstenaar; vooral bekend van werk op het gebied van land art. Voert op monumentale scha
Oppenheim, Edward Phillips
Oppenheim, Edward Phillips (1866-1946) Brits schrijver (116 romans, 39 verhalenbundels) van romantisch-avontuurlijke boeken, doorgaans spelend Oppenheim, Meret
Oppenheim, Meret (1913-1985) Duits beeldend kunstenaar. In Parijs werd ze in de jaren dertig opgenomen in de kring van surrealistische kunstenaars. Opperlands
Opperlands In Battus' Opperlandse taal- en letterkunde (1981) o.m. als volgt getypeerd: Opperlands is Nederlands met vakantie. Opperlands is Nederlands Opsomer, baron Isidorus Edmondus Henricus (Isidoor)
Opsomer, baron Isidorus Edmondus Henricus (Isidoor) (1878-1967) Belgisch schilder; verbleef enige tijd in Den Haag. Kwam hier onder invloed opsomming
opsomming Een retorisch middel. Francis Spufford definieert een opsomming als `elke opeenvolging van meer dan drie "items", waarbij het enkel en opus
opus (Lat.: werk) Werk(stuk) op het gebied van letterkunde, wetenschap, muziek en beeldende kunst. Een opus magnum is een hoofdwerk, een opus oraal epos
oraal epos (mondeling epos) Heldendicht dat bestemd was om mondeling te worden voorgedragen. Het heeft een compositie die in de regel losser is orante
orante (ook: orant; Lat.: orantis = biddend) Biddende figuur. Vaak afgebeeld in de vroeg-christelijke kunst in een lang gewaad, rechtopstaan met gespreide oratie
oratie (Lat.: oratio: het spreken) Rede(voering), toespraak. Thans vooral de inaugurele rede, uitgesproken bij de aanvaarding van het hoogleraarsambt orator
orator (Lat.) Redenaar.
oratorium
oratorium Muziekdramatisch genre van vrij aanzienlijke omvang en doorgaans gebaseerd op een geestelijke tekst (bijv. een bijbelverhaal). Doet qua Orbison, Roy
Orbison, Roy (1936-1988) Amerikaans popzanger en songwriter met kenmerkende melancholische galmstem. Schreef aanvankelijk voor derden (Jerry Orcagna, Andrea
Orcagna, Andrea (eig. Andrea di Cione Arcangelo; ca. 1320-na 1368) Italiaans schilder, beeldhouwer en architect, leerling van Pisano, volgeling van orchestra
orchestra (Gr.: dansruimte) Halfcirkelvormige dansplaats tussen toneel en toeschouwers in een theater uit de Griekse of Romeinse Oudheid; aan de ordinarium
ordinarium Latijnse naam voor de vijf vaste gezangen van de mis in de r.-k. Kerk, nl. Kyrie, Gloria, Credo, Sanctus (met Benedictus) en Agnus Dei. Orff, Carl
Orff, Carl (1895-1982) Duits componist en muziekpedagoog. Stichtte een school waar muziek, dans en gymnastiek gebundeld werden en ontwierp met orfisch
orfisch Betrekking hebbend op de Griekse zanger Orpheus, die door zijn gezang en lierspel zelfs de dieren wist te bekoren en de levenloze natuur aan orfisme
orfisme 1. De cultus rondom de Griekse mythologische zanger-dichter Orpheus, ontstaan in de 7e-6e eeuw v.C. Het orfisme was sterk dualistisch getint; organische architectuur
organische architectuur Bouwkunst waarbij architecten zich laten inspireren door de vormenrijkdom van de natuur. Een vloeiende, plastische archi
organum
organum Oudste vorm van muzikale tweestemmigheid, teruggaande tot de 9e eeuw. Ontstond door parallel aan de melodiestem en tweede stem toe orgel
orgel Muziekinstrument waarbij de klank wordt geproduceerd door via een samenstelsel van mechanieken een luchtstroom door pijpen te leiden. Wordt oriëntalisme
oriëntalisme (Lat.: oriens = opgaande zon) Belangstelling voor oosterse (Aziatische en Noord-Afrikaanse) talen, literatuur en cultuur. In de Middeleeuwen oriëntalistiek
oriëntalistiek Studie der oosterse talen en culturen; academische discipline die zich bezighoudt met de bestudering van de `Oriënt' of het Oosten, waarmee Original Creole Band
Original Creole Band Bekende brassband uit de periode van de New Orleans jazz; stond onder leiding van Freddie Keppard. Maakte als eerste ban
Original Dixieland Jazz Band
Original Dixieland Jazz Band Jazzband onder leiding van Nick La Rocca. Maakte de eerste jazzplaat (1917) met de hits 'Tiger rag' en 'Dixie Jazz Band
originaliteit
originaliteit (oorspronkelijkheid) Het hebben van eigen ideeën, die niet voortkomen uit navolging van anderen. Vóór de Romantiek berustte de schrijfconventie Orizand, Huib
Orizand, Huib (1904-1991) Nederlands acteur. Orizand kreeg les van Louis van Gasteren en debuteerde in 1921 bij het Hollandsch Tooneel van Louis orkest
orkest In samenstelling en omvang variërende groep instrumentalisten voor het gezamenlijk uitvoeren van muziekwerken. De cirkelvormige danspla
Orley, Barend van
Orley, Barend van (ook Bernard; ca. 1488-1541) Zuid-Nederlands schilder, ontwerper van tapijten en glasramen. Werkzaam aan het hof van Margaretha Ormandy, Eugene
Ormandy, Eugene (1899-1985) eig. Jenö Blau-Ormándy Hongaars-Amerikaans dirigent. Ormandy begon zijn muzikale carrière als vioolwonderkind ornament
ornament Als motief aangebrachte versiering op (gedeelten) van gebouwen of voorwerpen van toegepaste kunst. Ornamenten kunnen zowel uit geometrische ornamentprent
ornamentprent Afbeelding van een ornament. Speelde vanaf de uitvinding van de gravure in de 15e eeuw een belangrijke rol bij verspreiding van ornamenten. Orozco, José Clemente
Orozco, José Clemente (1883-1949) Mexicaans (wand)schilder en graficus. Leverde met zijn krachtige expressionistische stijl een belangrijke bijdrage Ortheil, Hanns-Josef
Ortheil, Hanns-Josef (geb. 1951) Duitse schrijver en Germanist. In zijn bekroonde debuutroman `Fermer' (1979) schreef hij over de desertie van een Orthel, Léon
Orthel, Léon (1905-1985) Nederlands componist. Studeerde te Den Haag en Berlijn en vestigde zich in 1930 te Den Haag als concertpianist en pianoleraar. Ortkens, Aerdt
Ortkens, Aerdt (ook: Arnold van Nijmegen; ca. 1475-na 1538) Nederlands glasschilder en tekenaar. Ontwierp veertien ramen voor de kathedraal van Orton, John Kingsley (Joe)
Orton, John Kingsley (Joe) (1933-1967) Brits toneelschrijver van opzettelijk vulgaire, eigentijdse zedenkomedies, black comedies genoemd. Vond Orwell, George
Orwell, George (1903-1950) Brits romanschrijver en essayist. Orwell was een belangrijk, maatschappelijk geëngageerd schrijver van romans, reportages Ory, Edward (Kid)
Ory, Edward (Kid) (1886-1973) Amerikaans jazztrombonist en bandleider. Speelde te New Orleans in de band van Buddy Bolden (1905). Formeerd
Osborne, John James
Osborne, John James (1929-1994) Brits toneelschrijver. Osborne wordt door velen beschouwd als de belangrijkste van de Angry Young Men, de Oscar (film)
Oscar (film) (Academy Award) Jaarlijkse Amerikaanse filmprijs in de vorm van een verguld bronzen beeldje van een mannenfiguur, ingesteld door Osdorp Posse
Osdorp Posse Rapcrew uit Amsterdam (vernoemd naar het stadsdeel Osdorp) en uitvinders van de Nederlandstalige hiphop. Eind jaren tachtig opgericht Osgood, Charles Egerton
Osgood, Charles Egerton (geb. 1916) Amerikaans psycholoog en linguïst, hoogleraar universiteit van Connecticut (1946-49) en Illinois (sinds 1952
Oshima, Nagisa
Oshima, Nagisa (geb. 1932) Japans filmregisseur. Verwerkte in zijn films zijn kritiek op de traditionele waarden van de Japanse maatschappij, o.a. ossianisme
ossianisme Term waarmee de enorme invloed wordt aangegeven die de Schot James MacPherson (1736-1796) op de Europese (romantische) letterkunde Ossietzky, Carl von
Ossietzky, Carl von (1889-1938) Duits anti-militaristisch publicist. Werd 1920 redacteur buitenland van de Berliner Volkszeitung en in 1926 hoofdartikelschrijver Ostade, Adriaen van
Ostade, Adriaen van (1610-1685) Nederlands schilder. Een van de vele bekende schilders die de Noordelijke Nederlanden in de 17e eeuw voortbr
Ostaijen, Paul van
Ostaijen, Paul van (1896-1928) Vlaamse dichter. Introduceerde het expressionisme in de Nederlandstalige literatuur en heeft met zijn poëzie, waarin Oster, August Wilhelm (Guus)
Oster, August Wilhelm (Guus) (1915-1984) Nederlands acteur. Debuteerde in 1934 bij Cor van der Lugt Melsert. Speelde vanaf 1945 bij Comedia, ostraca
ostraca (Gr.: ostraka = schalen, scherven) Potscherven, in Egypte als lei gebruikt voor schrijfoefeningen. Men heeft er fragmenten uit de klassieke literatuur Osy, Jan van
Osy, Jan van (ook: Jehan d'Oisy; gest. ca. 1380) Vlaams bouwmeester, betrokken bij de bouw van de St.-Romboutskathedraal te Mechelen (begonnen Os, familie Van
Os, familie Van Nederlandse schildersfamilie, werkzaam eind 18e eerste helft 19e eeuw. Jan van Os (1744-1808), schilder rivier- en zeegezichten en Otero, Blas de
Otero, Blas de (1916-1979) Spaans dichter. Debuteerde in 1942 met 'Cántico espirituel'. Zijn vroege werk is nog mystiek van aard, later zal hij zich Otten, Willem Jan
Otten, Willem Jan (geb. 1951) Nederlands dichter en schrijver. Debuteerde in 1973 met de bundel 'Een zwaluw vol zaagsel'. 'De eend' (1975) is een Otterloo, Jan William (Willem) van
Otterloo, Jan William (Willem) van (1907-1978) eig. Jan Willem van Otterloo. Nederlands dirigent en componist. Van Otterloo studeerde medicijnen, Otterloo, Rogier van
Otterloo, Rogier van (1941-1988) Nederlands componist en dirigent. Van Otterloo studeerde fluit aan het Amsterdams conservatorium en leek net
Otto
Otto Germaanse mannennaam, afgeleid van od = erfgoed. Naam van een aantal vorsten.
Ottoonse kunst
Ottoonse kunst Kunst die haar naam ontleent aan de Saksische koningen Otto I, II en III (reg. 936-1002) en duurde tot in de 11e eeuw; omvatte de Otto-Peters, Luise
Otto-Peters, Luise (1819-1895) Duits schrijfster. Speelde grote rol in vrouwenbeweging in Duitsland. Medeoprichtster van Allgemeiner Deutscher Otto, Frei
Otto, Frei (geb. 1925) Duits architect en ingenieur. Bekend door zijn lichte dakconstructies voor grote overspanningen, voor het eerst toegepast op de oude komedie
oude komedie Klassieke Griekse komedie waarvan de bloeitijd duurde van ongeveer 465 v.C. tot 404 v.C., het jaar waarin de Peloponnesische Oorlog Oudshoorn, J. van
Oudshoorn, J. van (eig. Jan Koos Feylbrief; 1876-1951) Nederlands schrijver. Werkte op ministerie van Buitenlandse Zaken, van 1911-33 directeur Oud, Jacobus Johannes Pieter
Oud, Jacobus Johannes Pieter (1890-1963) Nederlandse architect en stedenbouwkundige. Speelde een belangrijke rol in de ontwikkeling van het Ousmane, Sembène
Ousmane, Sembène (geb. 1923) Senegalees filmregisseur en -scenarioschrijver. Sembène kwam in 1948 als verstekeling naar Frankrijk en werkte Outshoorn, Cornelis
Outshoorn, Cornelis (1810-1875) Nederlands architect, die voornamelijk in neorenaissancestijl bouwde. Te Amsterdam ontwierp hij het Paleis voor Outsiders
Outsiders (Amsterdam 1965-1969) Nederlandse beatgroep. Legendarische band rond zanger Wally Tax. Onderscheidde zich van de Haagse beatscene ouverture
ouverture Zelfstandig muziekstuk, oorspronkelijk dienend als inleiding tot een opera. Bij de vroege Venetiaanse opera ontstond de vorm langzame Ouwater, Albert van
Ouwater, Albert van (ca. 1400-na 1467) Nederlands schilder uit de late gotiek. Van hem is slechts één werk bewaard gebleven: de in 1889 te Genua Ouwater, Isaac
Ouwater, Isaac (1748-1793) Nederlands schilder. Bekend door zijn topografisch nauwkeurige stadsgezichten van Utrecht, Haarlem en Amsterdam. Ouwens, Kees
Ouwens, Kees (Cornelis Jan; geb. 1941 te Zeist) Nederlands dichter en romancier die in 1968 debuteerde met zowel een gedichtenbundel ('Arcadia') Overbeck, Johann Friedrich
Overbeck, Johann Friedrich (1789-1869) Duits schilder, een der belangrijkste Nazareners. Schilderde voornamelijk religieuze voorstellingen. Zijn Overgaauw, Wim
Overgaauw, Wim (1932-1995) Nederlands jazzgitarist. Speelde o.a. bij John Krispijn (1951), in het Stardust Quartet (1954) en bij Wessel Ilcken (1955). overgankelijk werkwoord
overgankelijk werkwoord (transitief werkwoord) Werkwoord waarbij een lijdend voorwerp optreedt of kan optreden, bijv. kopen: ik koop een fiets.
Overgauw, Wim
Overgauw, Wim (geb. 1932) Nederlands jazzgitarist. Speelde o.a. bij John Krispijn (1951), in het Stardust Quartet (1954) en bij Wessel Ilcken (1955). Overstraeten, Eduard Leonard Honoré (War) van
Overstraeten, Eduard Leonard Honoré (War) van (1891-1981) Belgisch schilder. Vertegenwoordiger van het animisme. Schilder van figuren, interieurs Overwater, Tony
Overwater, Tony (Rotterdam, 24 maart 1965) Nederlands contrabassist. Nog tijdens zijn jazz-studie aan het Koninklijk Conservatorium werd Overwater Ovidius Naso, Publius
Ovidius Naso, Publius (43 v.C.-ca. 18 n.C.) Romeins elegisch dichter met briljante techniek en opmerkelijk inzicht in menselijke psyche. Genoot grote Owen, Wilfred Edward Salter
Owen, Wilfred Edward Salter (1893-1918) Brits dichter, behorend tot de War Poets. Sneuvelde een week voor de wapenstilstand. Schreef één dichtbundel
oxymoron
oxymoron (Gr. oxys = scherp, moros = dom) Een verbinding van twee schijnbaar tegengestelde begrippen tot een complexe eenheid, bijv. `een jeugdige Oyens, gebroeders
Oyens, gebroeders Nederlandse schilders (tweelingbroers), leerlingen van Portaels. Bekend door hun in impressionistische stijl vervaardigde genrestukken. Ozawa, Seiji
Ozawa, Seiji (geb. 1935) Japans dirigent. Ozawa studeerde aanvankelijk piano, maar moest deze studie wegens een verwonding aan de hand, beëindigen. Ozenfant, Amédée
Ozenfant, Amédée (1886-1966) Frans schilder en kunsttheoreticus. Schilderde tot 1917 kubistisch. Met Le Corbusier grondlegger van het 'purisme': Ozu, Yasujiro
Ozu, Yasujiro (1903-1963) Japans filmregisseur. Maakte tussen 1927 en 1962 drieënvijftig lange speelfilms, die tesamen een opmerkelijk consistent Oz, Amos
Oz, Amos (geb. 1939) Israëlisch schrijver. Oz werd in Jeruzalem geboren, bracht vanaf zijn 15e een aantal jaren in een kibboets door, studeerde filo
O'Brien, Edna
O'Brien, Edna (geb. 1932) Iers schrijfster van romans, verhalen en toneelstukken. Schrijft over de positie van meisjes en vrouwen, zowel in de maatschappij, O'Brien, Flann
O'Brien, Flann (Brian ó Nuallain; 1911-1966) Iers schrijver, beroemd geworden door zijn roman 'At swim-two-birds' (1939), waarvan opzet sterk aan O'Brien, Robert
O'Brien, Robert (1951-1988) Brits-Nederlands beeldend kunstenaar van Engelse afkomst; maker van associatieve, mystieke objecten, installaties uit O'Brien, Tim
O'Brien, Tim (Willian Timothy; geb. 1946) Amerikaanse schrijver die als woordvoerder van de Vietnam-oud-strijders gezien kan worden. Zelf diende O'Connor, Sinéad
O'Connor, Sinéad (geb. 1966) Ierse zangeres. Omstreden superster met een opmerkelijk stemgeluid, een onverbloemde mening en een opvallend (kaalgeschoren) O'Day, Anita
O'Day, Anita (geb. 1919) Amerikaans jazz-zangeres. Zong bij het Max Miller Combo (1939), in de band van drummer Gene Krupa (1941) en bij Stan O'Faolain, Sean
O'Faolain, Sean (1900-1991) (eig. John Whelan) Iers schrijver. O'Faolain koos tijdens de Ierse burgeroorlog de zijde der Republikeinen en veranderde O'Keeffe, Georgia
O'Keeffe, Georgia (1887-1986) Amerikaans schilder. In haar werk komen veel zorgvuldig geschilderde bloem- en plantvormen voor, die, doordat O'Neal, (Patrick) Ryan
O'Neal, (Patrick) Ryan (geb. 1941) Amerikaans acteur, populair door tv-serie 'Peyton Place' (1964-68), later in films als 'Love Story' (1970), 'What's O'Neill, Eugene Gladstone
O'Neill, Eugene Gladstone (1888-1953) Amerikaans toneelschrijver, wiens werk eerst onder invloed stond van het naturalistische pessimisme van O'Toole, Peter
O'Toole, Peter (geb. 1932) Iers acteur, die na zijn hoofdrol in 'Lawrence of Arabia' (1962) snel een internationaal vermaard filmacteur werd. Andere
Cultuur P
Pa Tjin (Ba Jin; eig. Li Féi-kan; geb. 1904) Een der meest gelezen Chinese auteurs. Bereikte zijn grootste populariteit in de jaren dertig en veertig. Na Paap, Willem Anthony
Paap, Willem Anthony (1856-1923) Nederlands jurist en auteur. Maakte als advocaat te Amsterdam kennis met de Tachtigers; vriend van Multatuli
Paap, Wouter
Paap, Wouter (1908-1981) Nederlands componist en auteur. Paap studeerde te Utrecht (piano), waar hij als muziekpedagoog werkzaam was. In 1945 paasspel
paasspel (passiespel) Gedramatiseerde voorstelling van het lijden van Christus en verwant met de middeleeuwse mysteriespelen. Het spel verdween paastroop
paastroop De toevoeging van een korte Latijnse, gezongen dialoog (troop) in de liturgie van de paasmis. De tekst was aanvankelijk een getrouwe weergave Paavolainen, Olavi
Paavolainen, Olavi (1903-1964) Fins essayist en cultuurcriticus. Hij begon als dichter bij het vooruitstrevende tijdschrift Tulenkantajat (De toortsdragers), Pablo, Luís de
Pablo, Luís de (geb. 1930) Spaans componist. Studeerde na een juridische opleiding aan de Universiteit van Madrid harmonie en contrapunt aan het Pabst, Georg Wilhelm
Pabst, Georg Wilhelm (1887-1967) Oostenrijks filmregisseur, werkte in Duitsland en Frankrijk. Een der filmpioniers; bekend om zijn realistische, Pachelbel, Johann
Pachelbel, Johann (1653-1706) Duits organist en componist. Pachelbel studeerde te Neurenberg, Altdorf en Regensburg, werd in 1673 hulporganist Pacher, Michael
Pacher, Michael (ca. 1430-1498) Tirools schilder en beeldsnijder. Zijn kunst wortelt in de late gotiek, doch toont invloeden van de Italiaanse Renaissance. Pacino, Al
Pacino, Al (geb. 1940) Amerikaans acteur, opgeleid in de Actors' Studio. Had veel succes op het toneel, maar werd internationaal bekend door films Packard, Vance
Packard, Vance (1914-1996) Amerikaans schrijver. Packard had veel succes met sterk gepopulariseerde analyses, op het grensvlak van sociale wetenschap Paço d'Arcos, Joaquim
Paço d'Arcos, Joaquim (geb. 1908) Portugees romanschrijver. Hij maakte vele reizen door Brazilië, Noord-Amerika en Europa, waarvan de weerslag
Paderewski, Ignacy Jan
Paderewski, Ignacy Jan (1860-1941) Pools pianist en componist. Paderewski studeerde te Warschau aan het conservatorium, waar hij van 1878-83 Padilla, Heberto
Padilla, Heberto (geb. 1932) Cubaans dichter. Hij emigreerde kort na WO II naar de VS, waar hij Spaans doceerde, maar tijdens de revolutie van 1959 Paelinck
Paelinck (1781-1839) Vlaams neoclassicistisch schilder van voornamelijk historische en mythologische taferelen. Aanvankelijk leerling van Verhaegen Paemel, Monika van
Paemel, Monika van (geb. 1945) Belgisch (Vlaams) schrijfster. Monika van Paemel debuteerde in 1971 met 'Amazone met het blauwe voorhoofd',
Paerels, Willem
Paerels, Willem (1878-1962) Belgisch schilder van Nederlandse afkomst, verliet als student de TH te Delft en begon in Brussel te schilderen: eerst Paer, Ferdinando
Paer, Ferdinando (1771-1839) Italiaans componist. P. studeerde te Parma en schreef reeds in 1791 een Franse opera (Orphée et Euridice) en in 1792 Paganini, Niccolò
Paganini, Niccolò (1782-1840) Italiaans violist en componist. Hoewel hij te Genua en Parma viool- en compositielessen kreeg, was hij grotendeels Paget, Violet
Paget, Violet (Vernon Lee; 1856-1935) Engels prozaschrijfster; vnl. woonachtig in Italië. Had in kleine kring succes met scherpzinnige essays als 'Studies Page, Geraldine
Page, Geraldine (1924-1987) Amerikaans actrice. Geraldine Page debuteerde op 17-jarige leeftijd op het toneel. Ze muntte vooral uit in rollen die Page, Oran (Hot Lips)
Page, Oran (Hot Lips) (1908-1954) Amerikaans jazztrompettist, zanger en bandleider. Werkzaam bij de Original Blue Devils van Walter Page (1927
Page, Ruth
Page, Ruth (1905-1991) Amerikaans danseres en choreografe. Ruth Page begon haar carrière in 1918, toen zij met Anna Pavlova een tournee door Page, Walter Sylvester
Page, Walter Sylvester (1900-1957) Amerikaans jazzbassist. Speelde bij Bennie Moten (1918-23). Daarna leider van Walter Page's Original Blue Pagliarani, Elio
Pagliarani, Elio (geb. 1927) Italiaans dichter, behorend tot de groep der neo-avantgardisten. Samen met Nanni Balestrini en Edorado Sanguinetti, twee Pai Jang
Pai Jang (geb. ca. 1920) Een van populairste filmactrices uit het China van de jaren 1930-50, tevens bekend als poëzie-voordrachtskunstenares. Als Paige, Bert
Paige, Bert (1920-1987) (eig. Lepage, Albert) Vlaams musicus. Kort na de oorlog verhuisde Bert Paige naar Amsterdam en later naar Hilversum. Van Paik, Nam June
Paik, Nam June (geb. 1932) Koreaans beeldend kunstenaar, pionier van de videokunst. Oorspronkelijk componist, sterk beïnvloed door zijn leermeester Paillard, Jean-François
Paillard, Jean-François (geb. 1928) Frans dirigent. P. studeerde aan het Parijse conservatorium, later te Salzburg bij Igor Markevitch. In 1953 stichtte Pailleron, Edouard
Pailleron, Edouard (1834-1899) Frans toneelschrijver. Hij was eerst advocaat en debuteerde in 1860 met de eenakter in verzen 'La parasite'. Deze versvorm Paisiello, Giovanni
Paisiello, Giovanni (1740-1816) Italiaans componist. Paisiello studeerde aan het conservatorium te Napels, o.a. bij Francesco Durante, en schreef eerst Pajou, Augustin
Pajou, Augustin (1730-1809) Frans beeldhouwer, leerling van Jean-Baptiste Lemoyne. P. was de gunsteling van Madame du Barry en hofbeeldhouwer Pakkala, Teuvo
Pakkala, Teuvo (eig. Theodor Oskar Frosterus; 1862-1925) Fins schrijver. Hij was eerst werkzaam als dagbladredacteur, daarna van 1907-20 als leraar. Pakula, Alan Jay
Pakula, Alan Jay (geb. 1928) Amerikaans producent en regisseur van films die vaak maatschappelijke of relatieproblemen tot onderwerp hebben. Maakte Palacio Valdés, Armando
Palacio Valdés, Armando (1853-1938) Spaans schrijver. Na beëindiging van zijn rechtenstudie was hij te Madrid werkzaam als literair criticus en
Paladino, Mimmo
Paladino, Mimmo (geb. 1948) Italiaans beeldend kunstenaar; wordt gerekend tot de Jonge Italianen. In zijn felkleurige schilderijen overheersen abstracte Palamedesz, Anthonie
Palamedesz, Anthonie (1601-1673) Nederlands schilder van portretten en kortegaards. Was waarschijnlijk een leerling van Michiel van Mierevelt
Palazzo Reale (Caserta)
Palazzo Reale (Caserta) Is een van de meest indrukwekkende kastelen in Europa, gelegen in het Italiaanse plaatsje Caserta in de provincie Napels
paleis van Diocletianus
paleis van Diocletianus Een reusachtig paleis (180x215 m) omstreeks 300 n.C. gebouwd aan de kust van Dalmatië. De bouw was een combinatie van paleografie
paleografie (Gr.: palaios = lang geleden) Leer van het oude handschrift, onderdeel van de codicologie. In de 17e eeuw tot ontwikkeling gekomen wetenschap, Palestrina, Giovanni Pierluigi da
Palestrina, Giovanni Pierluigi da (ca. 1525-1594) Italiaanse componist. In zijn kerkmuziek heeft Palestrina de stijl van de Nederlandse Scholen tot Palgrave, Francis Turner
Palgrave, Francis Turner (1824-1897) Engels dichter en criticus; professor of poetry te Oxford (1885-95); zeer bevriend met Tennyson. Was als dic
palindroom
palindroom (Gr.: palin = terug; dromos = loop) Omkeerwoord of -regel, waarvan de inhoud van links naar rechts gelezen dezelfde is als van rechts naar palinodie
palinodie Gedicht waarin men zijn woorden intrekt.
palissade
palissade (Lat.: palus = paal) Omheining van in de grond geslagen puntige palen (soms onderling verbonden door een gording). Tot eind 19e eeuw Palissy, Bernard
Palissy, Bernard (ca. 1510-ca. 1590) Frans glasschilder, pottenbakker en schrijver. Herontdekte de kunst van het emailleren van aardewerk. Vervaardigde Palitsyn, Avraami
Palitsyn, Avraami (midden 16e eeuw - 1626) Russisch monnik uit het Troitse-Sergijev klooster, schrijver van de 'Legende' (1611-12) over de gebeurtenissen paljas
paljas of pias (Ital.: pagliaccio). Oorspronkelijk een met stro (Lat.: palea = stro) gevulde hansworst uit het Napolitaanse volkstheater. Te vergelijken Palladio, Andrea
Palladio, Andrea (1508-1580) Italiaanse architect. Een van de belangrijkste architecten van de 16e eeuw. Met zijn op de Oudheid geïnspireerde gebouwen Palladius, Peder
Palladius, Peder (1503-1560) Deens geestelijke en schrijver. Hij kreeg zijn theologische opleiding te Wittenberg (1531-37) en schreef vele werken, Pallandt, Charlotte Dorothée baronesse van
Pallandt, Charlotte Dorothée baronesse van (1898-1997) Nederlands beeldhouwster. Charlotte van Pallandt begon met schilderen en tekenen, nam Palla, Pierre
Palla, Pierre (eig. Peter Karel Hubertus Pala; 1902-1968) Nederlands pianist, violist en organist. Hij studeerde eerst te Venlo, slaagde in 1919 cum Pallieter
Pallieter Hoofdpersoon uit het gelijknamige boek (1916) van de Vlaamse schrijver Felix Timmermans (1886-1947). Symbool van de levensgenieter.
Palma il Giovane
Palma il Giovane (eig. Jacopo Nigretti Palma; 1544-1628) Italiaans schilder, achterneef van Palma il Vecchio. Beïnvloed door Tintoretto. Schilderde Palma il Vecchio
Palma il Vecchio (Iacopo d'Antonio Negreti; ca. 1480-1528) Venetiaans schilder; ontwikkelde een sterk eigen vrouwelijk schoonheidsideaal. Zijn religieuze Palma, Brian de
Palma, Brian de (geb. 1940) Amerikaans filmregisseur. De Palma mocht als kind kijken naar het werk van zijn vader die chirurg was en raakte geboeid Palma, Ricardo
Palma, Ricardo (1883-1919) Peruaans schrijver, schepper van een nieuw genre in de Peruaanse literatuur, de zgn. tradición. Dit is een korte schets Palmen, Connie
Palmen, Connie (geb. 1955) Nederlands schrijfster en filosofe, wier debuut 'De wetten' (1991) een regelrechte sensatie was: de pers en het publiek Palmerijn-romans
Palmerijn-romans (Sp.: Palmerín) Een serie anonieme Spaanse ridderromans geschreven in navolging van de populaire Portugese romans over Amadís Palmério, Mário de Ascensão
Palmério, Mário de Ascensão (geb. 1916). Braziliaans schrijver en politicus. Auteur van twee romans, 'Vila dos confins' (1956) en 'Ochapadão do Palmer, Lilli
Palmer, Lilli (1914-1986) (eig. Peiser, Lillie Maria) Duits filmspeelster. Speelde haar eerste rol bij het Staatstheater in Darmstadt. Vertrok in 1933 naar Palmer, Robert
Palmer, Robert (geb. 1949) Brits popmusicus en songwriter. Na in verschillende bands te hebben gespeeld, begon hij in 1974 een solocarrière met palmet
palmet In de beeldende kunst een siermotief in de vorm van een gestileerd palmblad. Toegepast in de Griekse en Romeinse kunst, de Renaissance en Palmezzano, Marco
Palmezzano, Marco (ca. 1460-1539) Italiaans schilder uit de Renaissance. Leerling van Melozzo da Forli. Zijn belangrijkste werken vormen de fresco's Palmieri, Matteo
Palmieri, Matteo (1406-1475) Italiaans schrijver en humanist; bekleedde talrijke politieke functies. Verheerlijkte in het traktaat 'La vita civile' (ca. 1438) Palm, Siegfried
Palm, Siegfried (geb. 1927) Duits violoncellist. Palm studeerde bij zijn vader en werd in 1945 solocellist van het Stedelijk Orkest van Lübeck. Vanaf Palomino de Castro y Velasco, Acisclo Antonio
Palomino de Castro y Velasco, Acisclo Antonio (1653-1726) Spaans barok schilder, scholasticus en kunsthistoricus. In 1688 werd hij tot hofschilder Palucca, Gret
Palucca, Gret (1902-1993) Duits danseres en choreografe. Gret Palucca was een leerlinge van Mary Wigman, in wier groep zij in 1923 werd opgenomen. Paludan-Müller, Frederik
Paludan-Müller, Frederik (1809-1876) Deens dichter. Hij was de zoon van een predikant en leidde tijdens zijn rechtenstudie een onbezonnen, vrolij
pamflet
pamflet Libel, schotschrift, vlugschrift. Benaming voor een incidenteel verschijnend, kort geschrift met een kritische of hekelende inhoud als reactie Pan Tsjau
Pan Tsjau (45-ca.117) Vermaard Chinees letterkundige en geleerde, dochter van de historicus Pan Piau en zuster van de schrijver Pan Koe en de generaal Panamarenko
Panamarenko (eig. Henri van Herreweghe; geb. 1940) Belgisch beeldend kunstenaar. Hield zich midden jaren zestig bezig met het organiseren van
Pander, Pier
Pander, Pier (1864-1919) Nederlands classicistisch beeldhouwer. Pander kreeg zijn opleiding aan de kunstnijverheidsschool te Amsterdam en aan Pandurovic, Sima
Pandurovic, Sima (1883-1960) Servisch dichter, vertaler en essayist. Zijn gedichten, die een der laatste oplevingen van het Servisch modernisme vormen, panegyricus
panegyricus (panegyriek) In de klassieke Oudheid een lofrede over een belangrijk onderwerp of over een in de belangstelling staande persoonlijkheid. Panero, Leopoldo
Panero, Leopoldo (1909 -1962) Spaans dichter. Hij studeerde rechten in Engeland en Frankrijk en behoorde tot de dichters die zich rondom het tijdschrift Panfjorov, Fjodor Ivanovitsj
Panfjorov, Fjodor Ivanovitsj (1896-1960) Sovjetrussisch schrijver, wiens roman 'Broeski' (4 dln., 1928-37) over de collectivisatie van de landbouw Panhuijsen, Jos
Panhuijsen, Jos (eig. Josephus Lambertus Antonius P.; geb. 1900) Nederlands schrijver en kunstcritius. Hij was aanvankelijk onderwijzer, later verbonden Panini
Panini (ca. 300 v.C.) De bekendste onder de Indische grammatici. Een van de voornaamste verdiensten voor de moderne taalwetenschap is zijn inzicht panisch theater
panisch theater Term die de Spaanse schrijver Fernando Arrabal gaf aan een ceremoniële theatervorm vol wilde fantasieën, blasfemieën, obsceniteiten, Pankowski, Marian
Pankowski, Marian (geb. 1919) Pools dichter, proza- en toneelschrijver, sinds 1945 woonachtig in België. De roman 'Matuga komt' (1958) verhaalt Pannini, Giovanni Paolo
Pannini, Giovanni Paolo (1691-1765). Italiaans schilder, opgeleid in het perspectieftekenen op de school van Bologna o.a. door Ferdinando Bibien
Panofsky, Erwin
Panofsky, Erwin (1892-1968) Duits-Amerikaans kunsthistoricus. Emigreerde in 1933 naar de VS. Bekend door zijn studies op het gebied van de iconologie. panopticon
panopticon Een door Jeremy Bentham (1748-1832) bedachte gevangenis. Het was een gebouw in de vorm van een enorme halve bol met een glazen panopticum
panopticum Wassenbeeldenkabinet; in het algemeen: kijkspel, galerij van curiosa. Het bekendste panopticum is dat van Madame Tussaud te Londen Panov, Valery Matvjevitsj
Panov, Valery Matvjevitsj (geboren te Vitebsk (Rusland) 12-3-1938): Studeerde in Leningrad, ontwikkelde zich bij het Mali Theater tot een briljant
pansfluit
pansfluit Blaasinstrument, bestaande uit een reeks in lengte toenemende houten buisjes, zijdelings met elkaar verbonden en aan een kant gesloten. Ieder Pantalone
Pantalone (Pantaloon). Naast Arlecchino de meest voorkomende toneelfiguur in de commedia dell'arte: een oude heer uit Venetië, deftig, maar belachelijk. Pantazis, Périclès
Pantazis, Périclès (1849-1884) Belgisch schilder van Griekse afkomst, opgeleid in Parijs. Pantazis vestigde zich in 1877 in Brussel, waar hij in contact Pantheon
Pantheon Tempel uit de Griekse en Romeinse Oudheid, gewijd aan alle goden. Later ook eregebouw voor beroemde burgers van een land. De bekendste Pantocrator
Pantocrator Schildering of mozaïek, Christus voorstellend als opperste Heer (lett. de almachtige) in de middenkoepel van de Byzantijnse kerken.
pantograaf (kunst)
pantograaf (kunst) (tekenaap) Instrument om tekeningen op een andere schaal over te brengen. Bestaat uit een stangenstelsel met parallel werkende Pantoja de la Cruz, Juan
Pantoja de la Cruz, Juan (1553-1608) Spaans schilder. Leerling van Alonso Sanchez Coello en hofschilder van Filips II en Filips III. Bekend om pantomiek
pantomiek (Gr.: pantomimos = alles nabootsend) Dramatische kunstvorm waarin uitsluitend door gebaren, choreografische bewegingen en mimische pantomime
pantomime (Gr.: pantomimos = alles nabootsend) Dramatische kunstvorm waarin uitsluitend door gebaren, choreografische bewegingen en mimische Panufnik, Andrzej
Panufnik, Andrzej (1914-1991) Pools-Brits componist en dirigent. Panufnik vervulde van 1946-1954 verschillende dirigentschappen in zijn geboorteland. Panzéra, Charles Auguste Louis
Panzéra, Charles Auguste Louis (1896-1976) Frans zanger (basbariton). Panzéra studeerde aan het Parijse conservatorium en debuteerde aan de Panzini, Alfredo
Panzini, Alfredo (1863-1939) Italiaans schrijver, studeerde in Bologna letteren bij Giosuè Carducci en was lange tijd werkzaam in het onderwijs. Hij Pan, Marta
Pan, Marta (geb. 1923) Hongaars-Frans beeldhouwer; werkt abstract. Zij vervaardigt van hout, metaal of (witte) kunststoffen sculpturen in vloeiende Paolini, Giulio
Paolini, Giulio (geb. 1940) Italiaans beeldend kunstenaar. Paolini laat kunst voortdurend een confrontatie aangaan met de kunst zelf. In sculpturen,
Paoli, Pier Francesco
Paoli, Pier Francesco Italiaans dichter uit de eerste helft van de 17e eeuw, navolger van Giambattisto Marino. Hij verbleef lange tijd te Rome, waar Paolo Veneziano
Paolo Veneziano (ca. 1300-ca. 1362) Italiaans schilder. Werkzaam in Venetië. In zijn vroege werk valt de invloed van Giotto te bespeuren. Het latere Paolozzi, Eduardo
Paolozzi, Eduardo (geb. 1924) Brits beeldend kunstenaar, een der promotors van de Engelse pop art. Vooral gefascineerd door de relatie mens- machine. Papas, Irene
Papas, Irene (geb. 1926) Grieks actrice, ook danseres en zangeres. Vooral bekend uit het verfilmen van Griekse tragedies. Zij speelde o.a. in 'Necropolitia' Papenhofen, Alexander van
Papenhofen, Alexander van (1669-1759) Vlaams beeldhouwer. Leerling van Artus Quellinus de Jonge. Werd in 1698 meester en in 1715 deken van Papiamento
Papiamento Moedertaal van de Antillianen op de Benedenwindse Eilanden: Aruba, Bonaire en Curaçao. Mengtaal, vermoedelijk ontstaan in de Portugese Papillon de Lasphrise, Marc de
Papillon de Lasphrise, Marc de (1555-1599) Frans militair en dichter. Na een avontuurlijk leven trok hij zich in 1597 uit het militaire bedrijf terug Papp, Joseph
Papp, Joseph (1921-1991) (eig. Joseph Papirofsky) Amerikaans theater- en musicalproducent. Papp was de producent van musicals als 'Hair' (1967) paraaf
paraaf Initialen als handtekening.
parabasis
parabasis (Gr.: parábasis = het overschrijden) Vast onderdeel van de Griekse oude komedie. Het is een intermezzo halverwege het stuk, waarin het parabel
parabel (Gr.: gelijkenis) Moralistische gelijkenis. Verhaal waarin door middel van een vergelijking een diepe levensles of een ethische waarheid verborgen Paradzjanov, Sergei Josifovitsj
Paradzjanov, Sergei Josifovitsj (Sarkis Paradjanian; 1924-1990) Armeens-Georgisch filmregisseur. In 1951 studeerde Paradzjanov af aan het filminstituut
parafemie
parafemie Een extreme vorm van betekenisoverdracht: het tamelijk zeldzame verschijnsel dat iets genoemd wordt bij de naam van iets anders, zonder parafrase
parafrase (Gr.: paraphrasis = overzetting) Betekende tijdens Renaissance vertaling van een literair werk; nu een vrije omschrijving van toelichtende paragraaf
paragraaf (Gr.: para = erlangs, erbij) Letterlijk: ieder bijgeschreven teken. Vandaar: onderdeel van een geschrift, vooral een onderverdeling van een paralinguïstische communicatie
paralinguïstische communicatie Ook parataal. Taalwetenschappelijke term voor een specifieke vorm van communicatie waarbij niet direct gebruik parallellenstudie
parallellenstudie (Gr.: parallèlos = naast elkaar) Methode van vergelijkende literatuurwetenschap (comparatisme), die het mogelijk maakt literatuur parallellisme (taalw.)
parallellisme (taalw.) Stijlfiguur waarbij verscheidene zinnen of zinsdelen op dezelfde wijze beginnen en verlopen, zodat de tekst een expressief element paralogisme
paralogisme Valse, verkeerde redenering of gevolgtrekking; drogreden waarmee iemand zichzelf bedriegt (cf. sofisme: drogreden waarmee iemand paramenten
paramenten Liturgische gewaden, vaak vervaardigd van fluweel en zijde en versierd met borduurwerk. Gedragen bij de rooms-katholieke eredienst Paramount Pictures Corporation
Paramount Pictures Corporation Amerikaanse filmmaatschappij, gevestigd te New York. Bestaat sinds 1949 uit Paramount Pictures Corporation paraskènia
paraskènia In het klassieke Griekse theater de kleedkamer (skènè), die later aan weerskanten werd uitgebreid met naar voren springende vleugels.
parenthese
parenthese (Gr.: parenthesis = het er tussen in plaatsen) (Tussen haakjes of streepjes) ingelaste tussenzin: toelichting op een onderdeel van een zin. Paretsky, Sara
Paretsky, Sara (geb. 1947) Amerikaanse schrijfster van misdaadromans rond de feministische privédetective V.I. Warshawki in Chicago die, half Pools Parini, Giuseppe
Parini, Giuseppe (1729-1799) Italiaans dichter; werd na publicatie van de bundel 'Alcune poesie di Ripano Eupilinio' (1752) opgenomen als lid van párisa
párisa (Gr.) Kleine onderdelen van een periode van parallelle structuur.
Parise, Goffredo
Parise, Goffredo (geb. 1929) Italiaans schrijver en journalist. Hij wekte opzien met de roman 'Il ragazzo morto e le comete' (1951), waarin de laatste Pâris, Pierre Adrien
Pâris, Pierre Adrien (1747-1819) Frans bouwmeester, decorateur en kenner van het antieke Rome. Hij werd door zijn weldoener, de hertog van Au
Parker, Charles Christopher (Charlie)
Parker, Charles Christopher (Charlie) (1920-1955) Amerikaans altsaxofonist, zeer invloedrijk in de geschiedenis van de jazz. Met trompettist Dizzy Parker, Dorothy Rothschild
Parker, Dorothy Rothschild (1893-1967) Amerikaans schrijfster van verhalen en gedichten. Beroemd geworden als (toneel)recensente voor Vanity Parker, Evan
Parker, Evan (geb. 1944) Brits jazzsaxofonist. Speelde bij het Spontaneous Music Ensemble (1966-68), het Tony Oxley Sextet (1969-72) en de Music Parker, Horatio Gilbert George
Parker, Horatio Gilbert George (1862-1932) Canadees romanschrijver. Hij vestigde zich na reizen naar Australië en de Stille Zuidzee in 1895 te Londen,
Parker, Horatio William
Parker, Horatio William (1863-1919) Amerikaans componist en organist. P. studeerde o.a. bij Rheinberger en doceerde enige tijd aan het conservat
parlando
parlando (Italiaans = sprekend) Een muziekterm die men nogal eens tegenkomt in operapartituren en die aangeeft dat de passage op een de spreektoon Parler, familie
Parler, familie Duits geslacht van beeldhouwers uit Schwäbisch Gmünd. Afstammend van Heinrich, die onder de naam Parlier aan de Dom te Keulen Parler, Peter
Parler, Peter (ca. 1330-1399) Belangrijkste telg uit een Duits geslacht van architecten en beeldhouwers. Was o.a. werkzaam in de St.-Vitusdom te Praag, Parmigianino, Il
Parmigianino, Il (ook Il Parmeggianino, eig. Girolamo Francesco Maria Mazzola (Mazzuoli; 1503-1540) Italiaans schilder, beïnvloed door Rafaël. Parnassiens
Parnassiens Franse dichters die o.a. publiceerden in het tijdschrift `Le Parnasse contemporain', dat in drie series verscheen (1866, 1871 en 1876). Zij parodie
parodie (Gr.: parooidia = tegengezang) (Koddige en) spottende nabootsing. Een satirische literaire vorm waarin de spot gedreven wordt met een literaire parodoi
parodoi (Gr.: para = naast, langs; hodos = weg) Doorgangen in de hoge, cirkelvormige muur die het auditorium van het hellenistische theater omgaf. paroemiologie
paroemiologie Leer of studie van de spreekwoorden.
parómoia
parómoia (Gr.) Kleine onderdelen van een periode, die ongeveer gelijk van klank zijn.
paroniem
paroniem (Gr.: para = naast; onouma = naam) Stamverwant woord dat in klank ten dele overeenkomt: drank - dronk.
paronomasia
paronomasia (Gr.: para = naast; onomazoo = noemen) Stijlfiguur waarin min of meer gelijkluidende woorden van verschillende betekenis bij elkaar Parra, Pim de la
Parra, Pim de la (geb. 1940) Nederlands, in Suriname geboren filmregisseur, mede-oprichter van het filmblad 'Skoop' (1963). Richtte met Wim Verstappen Parrhasios
Parrhasios (eind 5e eeuw v.C.) Grieks schilder, geboren in Efeze en werkzaam in het Athene van Socrates en een rivaal van de schilder Zeuxis. Bekend Parrocel, Charles
Parrocel, Charles (1688-1752) Frans schilder en graveur. Evenals zijn vader Joseph P. (1646-1704) beroemd om zijn weergave van krijgskundige Parronchi, Alessandro
Parronchi, Alessandro (geb. 1914) Italiaans dichter en kunstcriticus. Zijn poëzie is eenvoudig en bijna vertrouwelijk van toon en wordt beheerst door Parry, Charles Hubert Hastings
Parry, Charles Hubert Hastings (1848-1918) Engels componist en musicoloog. P. studeerde te Oxford, Stuttgart en Londen, werd in 1883 koorleider pars pro toto
pars pro toto (Lat.: deel in plaats van geheel) Een vorm van beeldspraak, waarbij het geheel door een deel wordt uitgedrukt, en waarbij de relatie tussen Parsifal
Parsifal (ook: Parcival) Een der Ridders van de tafelronde, hoofdpersoon in de onvoltooide Arthurroman 'Perceval ou Le conte du Graal' (ca. 1190) Parsons, Gram
Parsons, Gram (eig. Ingram Cecil Connor; 1946-1973). Amerikaanse countryzanger. Grondlegger van de countryrock. Valt op als tijdelijk lid van Partch, Harry
Partch, Harry (1901-1974) Amerikaans componist. Zijn muzikale studie bestond uit zelfonderricht. In 1929 vernietigde hij alles wat hij tot dan had partheneion
partheneion (Gr.) Lied voor een meisjeskoor. Behoort tot de klassieke Griekse koorlyriek. Van Alcman (7e eeuw v.C.) zijn delen van een partheneion Parthenon
Parthenon Dorische tempel van Athena Parthenos ("Maagd"), Griekse godin van de wijsheid, op de Acropolis in Athene. Gebouwd in de 5e eeuw voor partita
partita De Italiaanse benaming voor de (dans)suite zoals die in de 17e eeuw ontstond en in deze betekenis o.a. gebruikt door J. Bach voor een aantal
partituur
partituur Precieze, totale notatie van alle instrumentale en vocale stemmen van een compositie met meervoudige bezetting. Overzichtelijk en leesbaar Parton, Dolly
Parton, Dolly (geb. 1946) Amerikaans country and western-zangeres en actrice, begon haar solocarrière in 1968. Toerde in de jaren zeventig met een Pärt, Arvo
Pärt, Arvo (geb. 1935) Estlands componist. Studeerde aan het conservatorium van Tallinn. Stond aanvankelijk onder invloed van Prokofjev en Sjostakovitsj, pas de bourrée
pas de bourrée Balletpas die - onder andere namen - in vrijwel alle dansvormen voorkomt, in zijn eenvoudigste vorm bestaande uit drie zeer kleine, Pascali, Pino
Pascali, Pino (1935-1968) Italiaans beeldend kunstenaar. Na een aantal conceptuele werken zoals met linnen bespannen ruimtelijke composities probeerde Pascal, Blaise
Pascal, Blaise (1623-1662) Frans wis- en natuurkundige, wijsgeer, apologeet en schrijver. Blaise heeft grote betekenis gehad voor een aantal exacte Pascin, Jules
Pascin, Jules (Julius Pincas, 1885-1930) Amerikaans schilder van Bulgaarse afkomst, werkte aanvankelijk in Wenen en München als illustrator, o.Pascoaes, Teixeira de
Pascoaes, Teixeira de (eig. Joaquim Pereira Teixeira de Vasconcelos; 1877-1952) Portugees dichter en schrijver. Hij studeerde rechten te Coimbra, Pasdeloup, Jules Étienne
Pasdeloup, Jules Étienne (1819-1887) Frans dirigent. P. studeerde aan het Parijse conservatorium, waar hij van 1841-68 o.a. solfège- en pianoles
Páskándi, Géza
Páskándi, Géza (geb. 1933) Hongaars dichter en schrijver, behorend tot de Hongaarstalige minderheid in Roemenië. Hij experimenteert voortdurend paskwil
paskwil (It.: Pasquillo = kleine Pasquino) Schotschrift, lasterschrift, spotternij (Pasquino was in Rome een brokstuk van een antieke beeldengroep, waarop Pasmore, Victor
Pasmore, Victor (1908-1998) Brits schilder en beeldhouwer. Schilderde van 1936 tot 1947 neo-impressionistisch, o.a. landschappen. Daarna werd Pasolini, Pier Paolo
Pasolini, Pier Paolo (1922-1975) Italiaanse filmregisseur en schrijver. Werd in de jaren zestig de gangmaker van een nieuwe Italiaanse filmgeneratie, Paso, Alfonso
Paso, Alfonso (geb. 1926) Spaans toneelschrijver en journalist en tevens een groot kenner van het theater. Zijn aanvankelijk in neorealistische stijl Paso, Fernando del
Paso, Fernando del (geb. 1935) Mexicaans schrijver die in 1958 de dichtbundel 'Sonetos de lo diario' publiceerde. Daarna concentreerde hij zich zeven Pasquier, gebroeders
Pasquier, gebroeders Drie uit de Franse plaats Tours afkomstige broers, te weten Pierre P. (geb. 1902, altviolist), Jean P. (geb. 1903, violist) en Étienne Pasquino
Pasquino Naam van een hellenistisch beeld uit de 3e eeuw v.C. afkomstig uit Pergamon, voorstellend Menelaüs met het lijk van Patroclus, waarvan passacaglia
passacaglia Oorspronkelijk een Spaanse dansvorm, afgeleid van pasar una calle, hetgeen letterlijk betekent een straat doorlopen. Bron hiervan waren passage
passage Samenhangend gedeelte (van enkele zinnen) uit een geschrift, rede of muziekstuk.
Passaroti, Bartolommeo
Passaroti, Bartolommeo (1529-1592) Italiaans schilder van religieuze taferelen en stillevens. Leerling van Vignola en Zuccari tijdens zijn verblijf Passavant, Johann David
Passavant, Johann David (1787-1861) Duits kunsthistoricus en schilder. Verbleef van 1817-24 in Rome en werd in 1840 inspecteur van het Städelsch
Passeri, Giovanni Battista
Passeri, Giovanni Battista (1610/16-1679) Italiaans kunsthistoricus en schilder. Zijn 'Vite dei pittori, scultori ed architetti che hanno lavorato in Roma' Passe, familie van der
Passe, familie van der Nederlandse familie van graveurs, bestaande uit vader, Chrispijn van der P. de Oude (ca. 1565-1637), een bekwaam kopergr
passio
passio Een tijdens de Middeleeuwen ontstaan literair genre waarin de heldendaden der martelaren beschreven worden. De passio is niet altijd vrij van Passos, António Augusto Soares de
Passos, António Augusto Soares de (1826-1860) Portugees dichter. Hij studeerde rechten te Coimbra en richtte in 1851 het tijdschrift O Novo Trovador passus
passus (Lat.) Zinsnede; passage.
Pass, Joe
Pass, Joe (eig. Joseph Anthony Passalaqua; 1929-1994) Amerikaans jazzgitarist. Pass kreeg in het begin van de jaren '60 bekendheid toen hij speelde Pasta, Giuditta Maria Costanza
Pasta, Giuditta Maria Costanza (1797-1865) Italiaans zangeres (sopraan). P. studeerde aan het conservatorium te Milaan, debuteerde in 1815, ma
pastel
pastel Kleurstof, die vermengd met krijt of een fijne kleisoort (bijv. pijpaarde) en een bindmiddel (bijv. Arabische gom) tot staafjes wordt gevormd. Pasternak, Boris Leonidovitsj
Pasternak, Boris Leonidovitsj (1890-1960) Russische dichter en prozaschrijver. In het Westen is Pasternak vooral bekend geworden door zijn roman pasticcio
pasticcio Een in de 18e en begin 19e eeuw gebruikte betiteling voor opera's die samengesteld werden uit delen van andere, reeds bestaande opera's. pastiche
pastiche (It.: pasticcio = mengelmoes) Nabootsing (imitatio) van de stijl, en verwerking van de trucs en `tics' van een schrijver, in zo gecomprimeerde Pastor Díaz, Nicomedes
Pastor Díaz, Nicomedes (1811-1863) Spaans schrijver. Hij publiceerde in 1840 de dichtbundel 'Poésias', waaruit een conservatief katholicisme sp
pastorale
pastorale (It.) Herdersdicht, -roman, -spel, -stuk, -zang. Een reeds in de Oudheid geliefd genre, waarin niet alleen herders, maar ook nimfen een grote Pastorini da Siena
Pastorini da Siena (ca. 1508-1592) Italiaans medailleur, een van de productiefste uit de Renaissance. Veel van zijn in lood gegoten portretmedailles Patachou
Patachou (eig. Henriette Ragon; geb. 1918) Frans chansonnière. Was oorspronkelijk wafelbakster, opende in 1948 op Montmartre een eigen restaurant, Patchen, Kenneth
Patchen, Kenneth (1911-1972) Amerikaans dichter, romanschrijver en schilder. Als schrijver links-maatschappelijk geëngageerd en lange tijd belangrijk patchwork
patchwork (Eng.: lapjeswerk) Handwerktechniek, waarbij een groot aantal kleurige lapjes (al dan niet tot een patroon gegroepeerd) aan elkaar wordt Pater, Jean-Baptiste (François)
Pater, Jean-Baptiste (François) (1695-1736) Frans genreschilder en illustrator, met Lancret de beroemdste volgeling van Watteau. Onverbrekelijk Pathé, Charles
Pathé, Charles (1863-1957) Frans ondernemer. Begon als filmexploitant en richtte in 1896 met zijn broers Pathé Frères op, een filmmaatschappij die pathos
pathos (Gr.: lijden) (Overdreven) hartstochtelijkheid, aandoenlijkheid, bezieling; die op het (mede)gevoel werkt in het gesproken of geschreven woord, patina
patina Oxidatielaag op metalen (groen op koper, zwart op tin, grijs op zink en aluminium). Ontstaat door blootstelling aan de buitenlucht. Wordt ook Patinier, Joachim
Patinier, Joachim (ook: Patinir, Patenier; 1475/80-1524) Vlaams schilder, een der vroegste kunstenaars die het landschapschilderen als zelfstandig patio
patio Niet overdekte binnenhof in een gebouw: paleis, openbaar gebouw, klooster of woonhuis. Vooral onderdeel van de Spaanse architectuur, afkomstig Patmore, Coventry Kersey Dighton
Patmore, Coventry Kersey Dighton (1823-1896) Engels dichter, van 1846-65 assistent-bibliothecaris van het Brits Museum, bevriend met Tennyson Patricius' Vagevuur
Patricius' Vagevuur Een der bekendste middeleeuwse legenden rondom Sint-Patricius (Saint Patrick), de Ierse beschermheilige. Ze komt voor in Jacob Patten, Brian
Patten, Brian (geb. 1946) Engels dichter. Vertegenwoordiger van de groep dichters en popmusici bekend onder de verzameltitel The Mersey sound, Patti, Adelina
Patti, Adelina (eig. Adela Juana Maria Patti; 1843-1919) Italiaans zangeres (coloratuursopraan). P. debuteerde in 1859 te New York als Lucia in Donizetti's Patton, Charlie
Patton, Charlie (1887-1934) Amerikaans blueszanger en gitarist; een der invloedrijkste vertegenwoordigers van de traditionele blues, beschikkend Patzak, Julius
Patzak, Julius (1898-1974) Oostenrijks zanger (lyrisch tenor). Patzak studeerde eerst compositie in Wenen en was tot 1926 actief dirigent. In 1928 pauk
pauk Tot de membranofonen behorend slaginstrument, bestaand uit een ketelvormig, metalen klanklichaam, waaroverheen een kalfs- of nylonvel is Paul
Paul Mannennaam afgeleid van het Latijnse 'Paulus' = klein, gering. Naam van een aantal vorsten.
Paulus, Eugène
Paulus, Eugène (1876-1930) Belgisch (Waals) beeldhouwer, broer van Pierre P. Hij heeft veel bijgedragen tot hernieuwde belangstelling voor de Paulus, Pierre
Paulus, Pierre (1881-1959) Belgisch etser, schilder en lithograaf; vooral bekend geworden door zijn post-impressionistische schilderijen met scènes Paul, Bruno
Paul, Bruno (1874-1968) Duits architect, ontwerper en tekenaar. Begon als illustrator voor de tijdschriften Simplizissimus en Jugend. P. was medeoprichter Paul, Jean
Paul, Jean (1763-1825) Duits schrijver. Zijn werk is beïnvloed door de Engelse sentimentele roman en wordt gekenmerkt door veel humor en fanta
Paumgartner, Bernhard
Paumgartner, Bernhard (1887-1971) Oostenrijks dirigent en musicoloog. Paumgartner studeerde rechten, muziek (o.a. bij Br. Walter) en muziekgeschiedeni
Pauwels, François Désiré
Pauwels, François Désiré (1888-1966) Nederlands jurist, dichter en schrijver. Hij studeerde rechten en vestigde zich in 1915 te Amsterdam als str
Pauwels, Rombout
Pauwels, Rombout (1625-1692) Vlaams beeldhouwer. Bezocht Italië en leerde het werk van François Duquesnoy kennen, wiens stijl van werken hij pavane
pavane Statige renaissance dans in 4/4 maat, doorgaans gevolgd door een gesprongen Galliarde. Zeer leesbaar beschreven in Orchésography van Thoinot Pavarotti, Luciano
Pavarotti, Luciano (geb. 1935) Italiaans operazanger (tenor). Pavarotti's vader was een graag zingende broodbakker die zijn zoon het liefst banketbakker Pavese, Cesare
Pavese, Cesare (1908-1950) Italiaans schrijver, die zijn carrière begon als vertaler. Zijn vertaling van Moby Dick is klassiek geworden. Door ook paviljoen
paviljoen Een meestal veelhoekig of rond gebouw of uitbouwsel van een groter geheel met nogal uiteenlopende functies. Zo zijn er paviljoenen die Pavlova, Anna
Pavlova, Anna (1882-1931) Russisch balletdanseres. Door haar vele tournees en haar unieke talent, heeft zij als geen ander de belangstelling voor Paxton, Joseph
Paxton, Joseph (1801-1865) Brits (tuin)architect en ingenieur. Ontwierp oorspronkelijk tuinkassen van gietijzer en glas. Deze constructiemethode Payne, Cecil McKenzie
Payne, Cecil McKenzie (geb. 1922) Amerikaans jazzsaxofonist. Speelde met Roy Eldridge, Dizzy Gillespie (1946-49), Tadd Dameron, James Moody, paysage intime
paysage intime Is een realistische, zij het enigszins pathetische weergave van een eenvoudige, romantische landschappelijke situatie, zoals bij uitstek Paz, Octavio
Paz, Octavio (1914-1998) Mexicaans diplomaat, dichter en essayist. In 1943 ging hij in diplomatieke dienst en vertegenwoordigde zijn land in Europa Peacock, Thomas Love
Peacock, Thomas Love (1785-1866) Engels dichter en prozaschrijver. Werd als dichter beïnvloed door zijn vriend Shelley, maar schreef zelf weinig Peale, Charles Willson
Peale, Charles Willson (1741-1827) Amerikaans schilder, een van de bekendste portrettisten van zijn tijd. Vervaardigde o.a. 14 portretten van George Peale, familie
Peale, familie 19e-eeuwse Amerikaanse schildersfamilie waarvan de belangrijkste leden waren: Charles Willson P. (1741-1827), kreeg zijn opleiding Pearl Jam
Pearl Jam (Seattle, 1991) Amerikaanse grungeband. Brak in '92 door met de wereldhit Alive van de CD Ten. De gedragen melodische rock en de diep
Pearlstein, Philip
Pearlstein, Philip (geb. 1924) Amerikaans schilder, een van de eersten die tijdens de mode van het abstract-expressionisme weer realistisch ging schilderen, Pearse, Patrick Henry
Pearse, Patrick Henry (Pádraig MacPiarais; 1879-1916) Iers dichter en nationalist. Hij was directeur van de Gaelic League, opgericht tot behoud en Pears, Peter Neville Luard
Pears, Peter Neville Luard (1910-1986) Brits zanger (tenor). Pears was eerst werkzaam als organist (vanaf 1928), studeerde van 1933-1934 aan het Pea, Enrico
Pea, Enrico (1881-1958) Italiaans schrijver. Hij had een moeilijke jeugd, probeerde talrijke beroepen en vestigde zich enige jaren in Egypte. Na zijn Pechstein, Hermann Max
Pechstein, Hermann Max (1881-1955) Duits schilder en graficus, in 1906 lid van Die Brücke. Vitaliteit, spontane vormen en primaire kleuren zijn
Peckinpah, David Samuel (Sam)
Peckinpah, David Samuel (Sam) (1925-1984) Amerikaans regisseur, eerst in het theater en bij de tv ('Gunsmoke'), daarna van films. Westerns, oorlogs- Peck, (Eldred) Gregory
Peck, (Eldred) Gregory (geb. 1916) Amerikaans acteur, sinds 1943 bij de film, meestal als keurige, betrouwbare middenklasse Amerikaan. Films o.
pedagogische roman
pedagogische roman Opvoedkundige roman. Een Frans voorbeeld: Télémaque (1699) van François de Salignac de la Mothe Fénelon, raadgever van Pedersen, Carl-Henning
Pedersen, Carl-Henning (geb. 1913) Deens schilder, beïnvloed door o.a. Picasso, Kandinski en Klee. Werkte tot ca. 1937 abstract. Daarna ontston
Pedrell, Felipe
Pedrell, Felipe (1841-1922) Spaans componist en musicoloog. P. was koorknaap aan de kathedraal van Tortosa, ontwikkelde zich daarna door zelfstudie. Pedro de Axular
Pedro de Axular (eig. Piarres de Axular; 1556-1640) Spaans (Baskisch) schrijver. Hij studeerde te Salamanca, was plaatsvervangend deken te Pamplona Peerce, Larry
Peerce, Larry (geb. 1940) Amerikaans filmregisseur, op wiens naam een aantal qua onderwerp uiteenlopende films staan, zoals 'One potato, two po
Peeters, Carel
Peeters, Carel (geb. 1944 te Nijmegen) Nederlands essayist en literatuurcriticus, redacteur van de Republiek der Letteren, de boekenbijlage van 'Vrij Peeters, Flor baron
Peeters, Flor baron (1903-1986) Belgisch organist en componist. Was tussen 1925 en 1980 een der leidende figuren van de orgelkunst op wereldniveau. Peeters, Hendrik Harmanus (Henk)
Peeters, Hendrik Harmanus (Henk) (geb. 1925) Nederlands beeldend kunstenaar; behoorde tot de Informelen, later tot de Nulgroep. Experimenteerde Peeters, Jan
Peeters, Jan (geb. 1912) Nederlands schilder maakte ca. 1940 schilderijen en aquarellen met een surrealistisch karakter, na WO II werk dat tussen Peeters, Jozef
Peeters, Jozef (1895-1960) Belgisch (Vlaams) schilder, opgeleid aan de Academie voor Schone Kunsten te Antwerpen. Na een futuristische periode Peeters, Koen
Peeters, Koen (geb. 1959 te Turnhout) Belgisch (Vlaams) schrijver die om den brode als copywriter bij een bank werkt. In de boeken van Peeters wordt Pee, Willem
Pee, Willem (1903-1986) Belgisch taalkundige. Hij was het boegbeeld van de beweging voor het gebruik van goed Nederlands in Vlaanderen. Pee Péguy, Charles
Péguy, Charles (1873-1914) Frans schrijver, gaf in 1897 n.a.v. de Dreyfus-affaire zijn studie op en publiceerde socialistisch geëngageerde artikelen Pei Ich Ming
Pei Ich Ming (geb. 1917) Amerikaans architect van Chinese afkomst; studeerde aan het Massachussets Institute for Technology en aan de Harvard-Universiteit. Peinemann, Edith
Peinemann, Edith (geb. 1937) Duits violiste. P. studeerde te Heidelberg en Londen (Max Rostal). Haar repertoire omvat naast de klassieke vioolliteratuur Peire, Luc
Peire, Luc (1916-1994) Belgisch kunstenaar. Peire studeerde in Gent en Antwerpen en onderging in zijn jonge jaren de invloed van Constant Permeke. Pekinel, Güher en Süher
Pekinel, Güher en Süher Turkse pianisten. De tweelingzusjes Güher en Süher genoten hun opleiding voornamelijk in Duitsland (waar Süher bovendien
Péladan, Joséphin
Péladan, Joséphin (1859-1918) Frans schrijver en zonderling, die beweerde van de Babylonische koningen af te stammen en over profetische gaven Pelemans, Willem
Pelemans, Willem (1901-1991) Vlaams componist en muziekcriticus. Pelemans werkte aanvankelijk als onderwijzer en was als musicus een autodidact. Peleman, Bert
Peleman, Bert (eig. Albert Leopold Florent Peleman; 1915-1995) Belgisch (Vlaams) dichter en journalist. Na twee jaar politieke en sociale wetenschappen Pelgrom, Elja
Pelgrom, Elja (1951-1995) Nederlands actrice. Elja Pelgrom studeerde in 1974 af aan de Amsterdamse Toneelschool, maar speelde al tijdens haar opleiding Pelgrom, Els
Pelgrom, Els (eig. Else Koch; geb. 1934) Nederlands schrijfster van kinderboeken. Verplaatst zich goed in de wereld van het kind. Ontving Gouden Pellegrini, Giovanni Antonio
Pellegrini, Giovanni Antonio (1675-1741) Italiaans schilder, opgeleid door Ricci en Giordano. Werkte van 1708-15 in Engeland en vervolgens aan Pels, Andries
Pels, Andries (1631-1681) Nederlands schrijver en advocaat. Hij was een fervent verdediger van het Franse classicisme en richtte dan ook het kunstzinnige Peltonen, Juhani
Peltonen, Juhani (geb. 1941) Fins dichter en schrijver, wiens werk zich kenmerkt door een zeer eigen fantasie, die zich uit in surrealistisch getinte Pembaur, Joseph
Pembaur, Joseph (1875-1950) Oostenrijks pianist. P. studeerde bij zijn vader, te München en Leipzig, waar hij in 1902 leraar werd aan het conservatorium. Pemberton, Max
Pemberton, Max (1863-1950) Engels schrijver. Na studie te Cambridge ging hij in de journalistiek en redigeerde van 1894-1906 het populaire blad Pena de Oliveira, Cornélio
Pena de Oliveira, Cornélio (1896-1958) Braziliaans romanschrijver. Hij studeerde rechten en ging daarna in de journalistiek. In hetzelfde jaar waar
Penalba, Alicia
Penalba, Alicia (1918-1982) Frans beeldhouwster van Argentijnse origine. Na haar vorming in het atelier van Zadkine te Parijs ontwikkelde zij een penant
penant (Oudfrans: pijler) Muurstijl tussen twee openingen of vensterkozijnen, waarvoor in woonhuizen een penanttafel of penantkastje werd geplaatst.
Penck, A.R
Penck, A.R (eig. Ralf Winkler; geb. 1939) Duits schilder. Voorloper nieuw expressionisme. Zijn werk onderscheidt zich door een nadrukkelijk primitivisme pendentief
pendentief Bouwkundige constructie die de overgang vormt van een vierkante ondergrond naar een cirkel, zoals dat bij een pendentiefkoepel het geval Penderecki, Krzysztof
Penderecki, Krzysztof (geb. 1933) Pools componist en dirigent. Behoort tot de tweede generatie avant-gardistische componisten van na de Tweede
Pennanen, Eila
Pennanen, Eila (geb. 1916) Fins schrijfster, groot kenner en vertaalster van Anglo-Amerikaanse literatuur. Ze werd bekend door de roman 'Ennen Pennebaker, Donn Alan
Pennebaker, Donn Alan (geb. 1930) Amerikaans regisseur van documentaire films als 'Don't look back' (1967), 'One PM' (1969), 'Keep on rockin'
Penning jr., Willem Levinus
Penning jr., Willem Levinus (1841-1924) Nederlands dichter. Hij werkte als dertienjarige al op een notariskantoor, werd later boekhouder, maar trok
Penn, Arthur
Penn, Arthur (geb. 1922) Amerikaans theater-, tv- en filmregisseur, bekend geworden door goed gemaakte films met een kritische ondertoon als 'The Penn, Sean
Penn, Sean (geb. 1960) Amerikaans filmacteur en -regisseur, zoon van filmmaker Leo Penn en broer van filmacteur Christopher Penn. Hij debuteerde penseeltekening
penseeltekening Tekening gemaakt met penseel en inkt. Speelt in de kunst van China en Japan een veel grotere rol dan in die van het Westen.
Pentamerone
Pentamerone (Il Pentamerone overo lo cunto de li cunti). Sprookjesbundel van Giambattista Basile in de vorm van een raamvertelling (1634). Een pentameter
pentameter (Gr.: penta = vijf) Vijfvoetig vers. In de klassieke poëzie een versregel die bestaat uit tweemaal twee en een halve voet. In de eerste helft pentatoniek
pentatoniek Toonsysteem van vijf (penta = vijf) tonen binnen het octaaf. Men onderscheidt anhemitonische en hemitonische pentatoniek, d.w.z. zonder Pentecost, Hugh
Pentecost, Hugh (Judson Philips; geb. 1903) Amerikaans schrijver van detectiveromans. Hij begon met het schrijven van verhalen voor de pulpmagazines pentekening
pentekening Tekening vervaardigd met behulp van een pen en inkt (Oostindische inkt, bister of andere inktsoort). Door meer of minder verdunde inkt Penzoldt, Ernst
Penzoldt, Ernst (1892-1955) Duits schrijver, beeldhouwer, graficus en illustrator. P. studeerde aan de kunstacademies van Weimar en Kassel. Hij was PEN-club
PEN-club Een op 5 oktober 1921 te Londen opgerichte internationale literaire vereniging met het doel alle schrijvers te verenigen ter bevordering van Peper, Rascha
Peper, Rascha (geb. 1949) Nederlands schrijfster die debuteerde met de verhalenbundel 'De Waterdame' (1990) en een jaar later de roman 'Oesters' Pepijn
Pepijn (of Pippijn) Hofmeiers van het Frankische Rijk. Pepijn I van Landen (gest. 640), hofmeier van Austrasië (615-40). Pepijn II van Herstal (ca. Pepping, Ernst
Pepping, Ernst (1901-1981) Duits componist. Pepping studeerde aan de Muziekhogeschool te Berlijn. Na zijn benoeming aan de kerkmuziekschool Pepusch, John Christopher
Pepusch, John Christopher (1667-1752) Engels componist van Duitse afkomst (oorspr. Johann Christoph). P. ging in 1698 naar Nederland en vandaar Pepys, Samuel
Pepys, Samuel (1633-1703) Engels dagboekschrijver, die van klerk opklom tot secretaris van de Admiraliteit. Beroemd wegens zijn op 1 jan. 1660 Perahia, Murray
Perahia, Murray (geb. 1947) Amerikaans pianistingang: en dirigent. Perahia (van sefardisch-joodse afkomst) studeerde piano, compositie en directie
Percy, Walker
Percy, Walker (1916-1990) Amerikaans romanschrijver. Percy studeerde medicijnen en debuteerde pas in 1961 met 'The moviegoer,' (bekroond met Perec, Georges
Perec, Georges (1936-1982) Frans schrijver. Raakte in de oorlog zijn beide ouders kwijt en daarmee ook de toegang tot hun taal en tradities. Hoofdthema Pereda, José María de
Pereda, José María de (1833-1906) Spaans schrijver. Zijn eerste belangrijke werk was 'Escenas montañesa' (1864), een aantal zedenschetsen in d
Peretz, Isaac Leib
Peretz, Isaac Leib (1852-1915) Pools jurist en (Hebreeuws en Jiddisch) dichter en schrijver. Een der grote joodse schrijvers, die vooral in zijn verhalen Péret, Victor Maurice Paul Benjamin
Péret, Victor Maurice Paul Benjamin (1899-1959) Frans dichter, een der belangrijkste vertegenwoordigers van het surrealisme, waaraan hij evenals Pereyra, Manuel
Pereyra, Manuel (ook: Pereira; 1588-1683) Spaans-Portugees beeldhouwer, een van de grootste uit de tijd van de barok. Zijn bekendste werken zijn Pérez de Ayala, Ramón
Pérez de Ayala, Ramón (1881-1962) Spaans dichter en schrijver, een der belangrijke vertegenwoordigers van de vroeg 20e-eeuwse Spaanse roman. Pérez de Guzmán, Fernán
Pérez de Guzmán, Fernán (1378?-1460?) Spaans dichter en prozaschrijver, grootvader van Garcilaso de la Vega. Hij was ambassadeur in Aragon Pérez de Hita, Ginés
Pérez de Hita, Ginés (ca. 1545-ca. 1620) Spaans schrijver van historische romans. Bekend gebleven door 'Historia de los bandos de los Zegries y
Pérez Galdós, Benito
Pérez Galdós, Benito (1843-1920) Spaans romanschrijver. Heeft de Spaanse letterkunde met een omvangrijk oeuvre verrijkt. Zijn bekendste werk
performance
performance 1) Vorm van kunst ontstaan vanaf 1965, waarin de performer tevoren bedachte handelingen uitvoert m.b.v. video, lucht, muziek, enz. performatief taalgebruik
performatief taalgebruik Door de filosoof John Austin (1911-1960) geïntroduceerde term ter aanduiding van een type taaldaad: beloven, dopen, verk
Pergolesi, Giovanni Battista
Pergolesi, Giovanni Battista (1710-1736) Italiaans componist. Van 1723-31 bezocht hij het Conservatorio dei poveri di Gesù Christi te Napels, waar periaktoi
periaktoi (Gr.: peri = rondom, omheen) In het klassieke Griekse theater: driezijdig beschilderde, draaibare prisma's. Als de periaktoi een slag draaiden, Périer, Odilon-Jean
Périer, Odilon-Jean (1901-1928) Belgisch (Frans) dichter. In zijn werk staat de eenzaamheid centraal als de enige mogelijkheid om de grootste persoonlijke perifrase
perifrase (Gr.) Omschrijving. Stijlfiguur waarbij men iets niet direct noemt, maar omschrijft door een kenmerk te noemen dat in relatie staat tot dat Perin, Pierre Willem Marie
Perin, Pierre Willem Marie (1888-1960) Nederlands acteur en theaterdirecteur, gehuwd met Tilly Bouwmeester (1893-1979), dochter van Louis Bouwmeest
periode, periodisering
periode, periodisering (Gr.: periodos = het rondgaan) 1. Tijdvak, -kring. Uitvoerige bestudering van de geschiedenis van het denken en van de (Europese) periodiek
periodiek Geregeld verschijnende gedrukte uitgave die nieuws en/of verstrooiing brengt: tijdschrift (van opinieweekblad tot wetenschappelijk kwartaalschrift).
peripetie
peripetie (Gr.: peripeteia = omslag) Ommekeer, wending. Volgens het aristotelisch model de fase in een klassiek toneelstuk waarin de handeling van peripteros
peripteros Griekse tempel met aan alle zijden zuilengalerijen.
peristylium
peristylium In de klassieke bouwkunst een binnenplaats of tuin, omgeven door zuilengalerijen; ook aanduiding van de zuilengalerij. Om het p. lagen Peri, Jacopo
Peri, Jacopo (1561-1633) Italiaans componist, leerling van Cristofano Malvezzi (1547-97). In 1591 trad hij als hofcomponist in dienst van de Medicis Perkins, Anthony
Perkins, Anthony (1932-1992) Amerikaans acteur. Perkins werd vooral bekend door zijn filmrollen als slungelige, gespannen, neurotische jongeman, Perkins, Carl
Perkins, Carl (1932-1998) Amerikaans rock 'n' roll-zanger en songwriter. Succesperiode halverwege de jaren vijftig met zelfgeschreven nummers als Perk, Christiane Elizabeth (Betsy)
Perk, Christiane Elizabeth (Betsy) (1833-1906; eig. Christiane Elizabeth Perk) Nederlands schrijfster, zuster van de theoloog Marie Adrien Perk Perk, Jacques Fabrice Herman
Perk, Jacques Fabrice Herman (1859-1881) Nederlands dichter. Werd in 1879 tijdens verblijf in Ardennen verliefd op Mathilde Thomas. Zowel Perlemuter, Vlado
Perlemuter, Vlado (geb. 1904) Frans pianist en pedagoog van Poolse afkomst. Bezocht van 1917-19 het Conservatorium van Parijs, waar zijn belangrijkste Perlman, Itzhak
Perlman, Itzhak (geb. 1945) Israëlisch violist. Perlman ging op 5-jarige leeftijd naar de Schulamith Academy in Tel Aviv en gaf op 9-jarige leeftijd Permeke, Constant
Permeke, Constant (1886-1952) Belgisch schilder, tekenaar en beeldhouwer. Evolueerde van impressionisme en pointillisme naar een markant expressionisme. Permoser, Balthasar
Permoser, Balthasar (1651-1732) Duits beeldhouwer, vertegenwoordiger van de barok. Hofbeeldhouwer van Johann Georg III van Saksen te Dresden
Pernath, Hugues C.
Pernath, Hugues C. (eig. Hugo Wouters; (1931-1975) Belgisch (Vlaams) dichter, medeoprichter van Gard-Sivik, voorman van de Antwerpse Pink peroratie
peroratie (Samenvattend) slotwoord; bevlogen toespraak.
Perosi, Pier Luigi Lorenzo
Perosi, Pier Luigi Lorenzo (1872-1956) Italiaans componist. P. studeerde eerst bij zijn vader, die dirigent was, later te Milaan en Regensburg. Na zijn Perotinus
Perotinus Frans componist uit de 12e-13e eeuw, volgde Leoninus op als kapelmeester van de Notre-Dame te Parijs, met wie hij samen de Notre-Dame-perpendicular
perpendicular (Eng.: loodrecht) Laatste fase in de Engelse gotiek (ca. 1330-ca. 1525). Gekenmerkt door het sterk overheersen van verticale lijnen, zeer Perponcher Sedlnitsky, Willem Emmery de
Perponcher Sedlnitsky, Willem Emmery de (1741-1819) Veelzijdig Nederlands schrijver van adellijke afkomst (hij was heer van Wolfaartsdijk).
Perrault, Charles
Perrault, Charles (1628-1703) Frans schrijver en jurist, naaste medewerker van Colbert. Zong de lof van eigentijdse auteurs in het gedicht 'Le siècle Perrault, Claude
Perrault, Claude (1613-1688) Frans architect, medicus en natuuronderzoeker. Ontwerper van de beroemde classicistische colonnade voor het Louvre Perret, Auguste
Perret, Auguste (1874-1954) Franse architect. Speelde een belangrijke rol in de ontwikkeling van de 20e-eeuwse bouwkunst. Hij paste op een revolutionaire Perret, Jacques
Perret, Jacques (geb. 1901) Frans schrijver, debuteerde met de roman 'Ernest le rebelle' (1937). Hij werd als korporaal in WO II gevangengenomen, Perrine, Valerie
Perrine, Valerie (geb. 1944) Amerikaans actrice, te zien in films als 'Slaughterhouse five' (1972), 'The last American hero' (1973), 'Lenny' (1974), 'W.Perron, Charles Edgar du
Perron, Charles Edgar du (1899-1940) Nederlands dichter, essayist en romancier. Bracht zijn jeugd door in Nederlands-Indië, verbleef van 1921-Perrot, Joseph (Jules)
Perrot, Joseph (Jules) (geboren te Lyon 18-8-1810- overleden te Paramé 24-8-1882) Frans danser en choreograaf, opgeleid door Auguste Vestris. Perry, Lee 'Scratch'
Perry, Lee 'Scratch' (geb. 1939) Jamaicaanse platenproducer.Kenmerkend voor zijn producties zijn de vaak absurde geluidseffecten (dubs). Begon Persichetti, Vincent
Persichetti, Vincent (1915-1987) Amerikaans componist. Van 1936-40 was hij leraar aan het Combs Conservatory te Philadelphia, daarna tot 1958
persiflage
persiflage (Fr.: siffler = fluiten) Ironische of sarcastische, in het karikaturale getrokken nabootsing van een werk dat ruime bekendheid geniet, met de personaal
personaal Wordt gezegd van een vertelsituatie waarbij de gebeurtenissen rechtstreeks aan de lezer worden gepresenteerd door een of meer personages. personage
personage Rol, figuur, karakter in een verhaal of toneelstuk. In de traditionele romankunst meestal omschreven als een `echte', `levende' persoon. Maar personificatie
personificatie 1. (persoonsverbeelding) Belichaming, incarnatie als persoon. Een vorm van beeldspraak waarbij levenloze dingen of abstracte begrippen persoonlijk voornaamwoord
persoonlijk voornaamwoord Woordsoort die een of meer personen aanduidt. De gebruikte vorm is afhankelijk van wie de spreker is, welke verhouding persoonsvorm
persoonsvorm In een zin de vervoegde vorm van het werkwoord, die bepaald wordt door het onderwerp in die zin. Behalve door de persoon van het perspectief (kunst)
perspectief (kunst) 1. De waarneming van de ruimtelijke samenhang van voorwerpen op verschillende afstanden van de waarnemer. Hierbij spelen
perspectief (lit.)
perspectief (lit.) (vertelperspectief) Het gezichtspunt (Eng.: point of view) van waaruit de verteller zijn of haar verhaal vertelt. Dit gezichtspunt kan persuasieve teksten
persuasieve teksten (Lat.: persuasio = overreding) Teksten waarvan de hoofdfunctie is de opvattingen, gevoelens of handelingen van de lezer te beïnvloeden, Pers, Ciro di
Pers, Ciro di (1599-1663) Italiaans schrijver en dichter, werd Maltezer ridder en nam deel aan de strijd tegen de Turken. Hij schreef historische werken, Perugino Il
Perugino Il (eig. Pietro di Cristoforo Vanucci; ca. 1450-1523) Italiaans schilder van voornamelijk religieuze werken. Kenmerkend voor zijn klare, vaak Peruzzi, Baldassare
Peruzzi, Baldassare (1481-1536) Italiaans schilder en architect. Bouwde te Rome o.a. de Villa Farnesina aan de Tiber (1508-11, fresco's van hemzelf Perzische cultuur
Perzische cultuur Cultuur van het oude Perzische rijk, eindigend met de verovering door Alexander de Grote. Al voor de periode der Achaemeniden Pesellino, Francesco di Stefano
Pesellino, Francesco di Stefano (ca. 1422-1457) Italiaans schilder. Leerling van Fra Filippo Lippi en navolger van de stijl van Fra Angelico. Het Pesne, Antoine
Pesne, Antoine (1683-1757) Frans schilder en tekenaar. Leerling van zijn vader Thomas P. en aan de academie van Parijs. Na een verblijf in Venetië Pessoa, Fernando António Nogueira
Pessoa, Fernando António Nogueira (1888-1935) Portugees dichter. Manifesteerde zich aanvankelijk als criticus en essayist alvorens te komen tot Pet Shop Boys
Pet Shop Boys Brits synthi-popduo, bestaande uit Neil Francis Tennant (geb. 1954) en Christopher Sean Lowe (geb. 1965). Braken in Europa door Petel, Georg
Petel, Georg (ca. 1601-1634) Duits beeldhouwer. Bezocht ca. 1620 Italië, ontmoette in 1624 Rubens in Antwerpen en maakte enkele reizen door de Peter
Peter Mannennaam, afgeleid van het Griekse woord 'petra' (= rots). Komt voor als Petrus (Latijn), Pietro (Italiaans), Pedro (Spaans en Portugees), P
Petersen, Johan Carl Christian
Petersen, Johan Carl Christian (1874-1923) Deens architect, meubelontwerper en keramist. Studeerde aan de academies van Sor en Kopenhagen; Peterson, Oscar Emmanuel
Peterson, Oscar Emmanuel (geb. 1925) Canadees jazzpianist. Werkte in de jaren vijftig veelvuldig mee aan de JATP-concerten die door Norman Peters, Anton (1812-1872)
Peters, Anton (1812-1872) Nederlands toneelspeler. Hij kreeg zijn opleiding bij het Genootschap voor Uiterlijke Welsprekendheid (1829-32) en ontwi
Peters, Anton (1923-1989)
Peters, Anton (1923-1989) Vlaams acteur en regisseur. Peters was acteur en regisseur aan de KVS te Brussel, de KNS en de KVO te Antwerpen. Peters, Ellis
Peters, Ellis (schuilnaam voor Pargeter, Edith Mary; geb. 1913) Engels schrijfster. Begon al in de jaren dertig historische en eigentijdse romans te publiceren. Petipa, Lucien
Petipa, Lucien (geboren te Marseille 22-12-1815 - overleden te Versailles 7-7-1898) Frans balletdanser en choreograaf, een der grootste dansers van Petipa, Marius
Petipa, Marius (geboren te Marseille 11-3-1822 - overleden te Goerroef (Krim) 14-7-1910) Frans balletdanser en choreograaf, broer van Lucien Petipa. petit-point
petit-point Borduursteek, vooral gebruikt in tapisserie. Halve kruissteek over één schering en één inslagdraad.
Petit, Buddy
Petit, Buddy (1887-1931) Amerikaans jazztrompettist. Speelde te New Orleans in de band van Jimmy Noone en in de Honore Dutrey Band (1916), Petit, Roland
Petit, Roland (geboren te Vilemomble 13-1-1924) Frans danser, choreograaf en balletleider. Debuteerde (1940) bij de Opéra van Parijs. Oprichter en Petkovic-Dis, Vladislav
Petkovic-Dis, Vladislav (1880-1917) Servisch dichter. Zijn twee poëziebundels 'Verdronken zielen' (1911) en 'Wij wachten op een koning' (1913) Petrarca, Francesco
Petrarca, Francesco (1304-1374) Italiaans dichter, wiens werk hoogtepunt vormt van de Italiaanse Renaissance. Een der eerste humanisten; behoort petrarchismo
petrarchismo (petrarkisme) Dichtkunst in de trant van de Italiaanse dichter Francesco Petrarca (1304-1374). Vooral zijn sonnetten vonden in de 16e Petrassi, Goffredo
Petrassi, Goffredo (geb. 1904) Italiaans componist. Hoewel Petrassi reeds in 1913 in een Romeins kerkkoor zong, ging hij pas in 1928 naar het Conservatorio Petrini, Antonio
Petrini, Antonio (1624-1701) Italiaans architect die in Duitsland actief was. Vanaf 1651 als prinsbisschoppelijk hofbouwmeester voornamelijk in Würzburg Petri, Egon
Petri, Egon (1881-1962) Nederlands-Amerikaans pianist. Zoon van de violist Henri Petri (1856-1914). Aanvankelijk werkzaam als violist, legde hij Petri, Olaus
Petri, Olaus (Olaf Peterson; 1493-1552) Zweeds luthers hervormer. Sloot zich tijdens studie te Wittenberg (1516-18) aan bij Luther. Had door bekering Petronius Arbiter
Petronius Arbiter Romeins auteur uit de 1e eeuw n.C. Proconsul van Bithynië, daarna consul suffectus en tenslotte gunsteling van Nero, voor wie hij Petrus Alfonsi
Petrus Alfonsi (Pedro Alfonso, oorspr. Moise Sephardi; ca. 1062-1110) Middeleeuws Spaans (Latijns) schrijver van joodse afkomst, die zich in 1106 Petruslied
Petruslied Het oudste Duitse kerklied, aan het eind van de 9e eeuw waarschijnlijk door een geestelijke gedicht. Deze smeekzang tot Petrus, vermoedelijk Pettersson, Gustaf Allan
Pettersson, Gustaf Allan (1911-1980) Zweeds componist en alt-violist. Studeerde van 1930-39 o.a. viool en alt-viool aan het Stockholms Conservato
Pettiford, Oscar
Pettiford, Oscar (1922-1960) Amerikaans jazzbassist. Belangrijk bassist uit de swingperiode; speelde in de jaren veertig bij de bands van Charlie Barnet, Petty, Tom
Petty, Tom (geb. 1953) Amerikaans rockzanger, zowel solo als met zijn groep The Heartbreakers een succesvol leverancier van zowel op new wave Petzel, Johann Christoph
Petzel, Johann Christoph (ook Johann Christoph Petzold of Johann Christoph Pezel; 1639-1694) Duits componist en clarinospeler. P. werkte te Leipz
Pevsner, Antoine
Pevsner, Antoine (1884-1962) Russisch-Frans beeldhouwer en schilder, broer van Naum Gabo. Contacten in Parijs met kubisten en futuristen waren Pevsner, Nikolaus
Pevsner, Nikolaus (1902-1983) Brits kunsthistoricus van Duitse origine. Pevsner was docent aan Duitse universiteiten, o.a. te Berlijn, Leipzig, München Peyer, Gervase de
Peyer, Gervase de (geb. 1926) ook: De Peyer, Gervase Engels klarinettist. De Peyer studeerde in Londen (onder Frederick Thurston) en Parijs (bij Peymann, Claus
Peymann, Claus (geb. 1937) Duits toneelleider en regisseur. Peymann was oprichter van het Theater am Turm te Frankfurt (1968), directeur van he
Peyo
Peyo (1928-1992) Belgisch striptekenaar. Peyo was de zoon van een Britse effectenmakelaar en een Waalse moeder. Hij werkte als operator in een bioscoop, Peypers, Johanna Annie (Ankie)
Peypers, Johanna Annie (Ankie) (geb. 1928) Nederlands dichteres en schrijfster, die in 1946 debuteerde met de dichtbundel 'Zeventien'. Hierna volgden Peyrefitte, Pierre Roger
Peyrefitte, Pierre Roger (geb. 1907) Frans schrijver en diplomaat. Werd wegens medewerking aan de Vichy-regering tijdens WO II uit zijn ambt geze
Peyre, Marie Joseph
Peyre, Marie Joseph (1730-1785) Frans bouwmeester. Won op 21-jarige leeftijd de Grand Prix de l'Architecture met een ontwerp voor een fontein. Pfeiffer, François Joseph
Pfeiffer, François Joseph (1778-1835) Nederlands decorontwerper. Was een leerling van zijn vader en werd in 1797 magazijnmeester en decorschilder
Pfeiffer, Michelle
Pfeiffer, Michelle (geb. 1957) Amerikaans filmactrice. Viel het eerst op in 'Grease 2' (1982) en bereikte een nog steeds in belang toenemende sterstatus Pfitzner, Hans Erich
Pfitzner, Hans Erich (1869-1949) Duits componist. Pfitzner studeerde in Frankfurt am Main en Wiesbaden, was enkele jaren werkzaam te Koblenz
Phaedrus (lit.)
Phaedrus (lit.) (ca. 15 v.C.-50 n.C.) Romeins fabeldichter, afkomstig uit Macedonië. Kwam als slaaf naar Rome, kreeg goede opleiding en werd door Phidias
Phidias (midden 5e eeuw v.C.) Beroemd Grieks beeldhouwer. Adviseerde Pericles bij de wederopbouw van de Acropolis en leidde de decoratie van Philidor, familie
Philidor, familie De bijnaam van een in hoog aanzien staande Parijse familie van musici uit de 17e en 18e eeuw, waarvan de oorspronkelijke naam Danican Philipe, Gérard
Philipe, Gérard (eig. Gérard Albert Philip; 1922-1959) Frans acteur, speelde o.a. bij Théâtre National Populaire. Kreeg na filmrol in 'Le diable au corps' Philippe, Charles-Louis
Philippe, Charles-Louis (1874-1909) Frans schrijver, werkte als gemeenteambtenaar te Parijs en hield zich 's avonds bezig met schrijven. In zijn werk Philippus Cancellarius
Philippus Cancellarius (Philippus de Kanselier; ca. 1170-1236) Frans (Latijns) schrijver en theoloog, doceerde theologie aan de universiteit van Parijs, Philips, Luc
Philips, Luc (geb. 1915) Belgisch (Vlaams) toneelspeler. Hij kreeg zijn opleiding op het Koninklijk Vlaams Conservatorium te Antwerpen en trad in Philips, Marianne
Philips, Marianne (eig. Marianne Goudeket-Philips; 1886-1951) Nederlands schrijfster. Zij was oorspronkelijk actief op het gebied van het maatschappelijk Philips, Peter
Philips, Peter (ook Pietro Filippo of Petrus Philippus; 1560/61-1628) Engels componist. P. was koorknaap in de St. Paul's Cathedral te Londen, verliet Phillips, Jayne Anne
Phillips, Jayne Anne (geb. 1952) Amerikaans schrijfster en docente Engels die in eerste instantie bekend is geworden door korte tot zeer korte verhalen, Phillips, Peter
Phillips, Peter (geb. 1939) Brits beeldend kunstenaar. Studeerde (1959-62) aan het Royal College of Art in London. Komt o.i.v. Jasper Johns en Robert Phoenix, River
Phoenix, River (1970-1993) Amerikaans filmacteur. Phoenix speelde al als kind in een aantal televisieseries, waaronder 'Seven brides for seven brothers.' Pi Jwan
Pi Jwan (1730-1797) Chinees geleerde en politicus. Vervulde hoge militaire en bestuurlijke ambten onder de Tsj'ing-dynastie (1636-1911) en is tevens Piaf, Edith
Piaf, Edith (eig. Edith Giovanna Gassion; 1915-1963) Frans chansonnière. Werd als straatzangeres ontdekt door theaterdirecteur Louis Leplée en in Pialat, Maurice
Pialat, Maurice (geb. 1925) Frans filmregisseur. Pialat volgde de Parijse kunstacademie en trachtte van zijn schilderkunst te leven, maar wijdde zich pianissimo
pianissimo (pp) Muziekterm: zeer zacht. Verkleinvorm van piano (p): zacht. Soms ook ppp. Tsjaikovski gebruikt in zijn 'Pathétique' zelfs pppp.
piano
piano 1. (oorspr. pianoforte) Toetsinstrument, waarvan psalterium en klavecimbel de naaste voorgangers zijn. Ontstond uit de behoefte aan een instrument pianola
pianola Automatisch spelende, mechanische piano. De pianola was populair vanaf circa 1850 tot in het begin van de jaren dertig van de 20e eeuw. Aanvankelijk Piatigorsky, Grigori Pavlovitsj (Gregor)
Piatigorsky, Grigori Pavlovitsj (Gregor) (1903-1976) Russisch-Amerikaans cellist. Na zijn studie was Piatigorsky solocellist van de Berliner Philharmoniker Piatti, Alfredo Carlo
Piatti, Alfredo Carlo (1822-1901) Italiaans cellist en componist, zoon van de violist Antonio P. (1801-1878). P. begon zijn carrière in 1834 te Milaan Piazzolla, Astor
Piazzolla, Astor (1921-1992) Argentijns tangocomponist. Piazzolla was de grote vernieuwer van de tango. Van dansmuziek maakte hij deze tot con
Picabia, Francis Martínez de
Picabia, Francis Martínez de (1879-1953) Frans schilder, graficus en schrijver. Aanvankelijk beïnvloed door het impressionisme, later door kubisme. picardische terts
picardische terts De aanduiding van een slotakkoord in grote terts van een compositie die als een basis een kleine-tertstoonladder heeft. Een bekend Picard, Louis-Benoît
Picard, Louis-Benoît (1769-1828) Frans toneelschrijver. Op twintigjarige leeftijd werd het eerste ('Le badinage dangereux') van zijn meer dan honderd Picart le Doux, Jean
Picart le Doux, Jean (geb. 1902) Frans ontwerper, vooral bekend om zijn tapijtontwerpen, waarmee hij, evenals Jean Lurçat, de stoot gaf tot de vernieuwing Picasso, Pablo
Picasso, Pablo (1881-1973) Spaans schilder, tekenaar, beeldhouwer, grafisch kunstenaar en keramist. Een van de grootste kunstenaars van de 20e Piccinni, Nicola Vincenzo
Piccinni, Nicola Vincenzo (ook Niccolò Vito Piccinni; 1728-1800) Italiaans componist. Hij studeerde te Napels o.a bij Leonardo Leo en debuteerde Piccoli, (Jacques Daniel) Michel
Piccoli, (Jacques Daniel) Michel (geb. 1925) Frans acteur, na 1955 hoofdzakelijk in films, waar hij vaak Franse burgers speelt. Films o.a. 'Le mépris' piccolo
piccolo (flauto piccolo = kleine fluit) Houten blaasinstrument, behorend tot de fluiten. Klinkt octaaf hoger dan gewone dwarsfluit (c''-c''''') en heeft doordringende,
Pichette, Henri
Pichette, Henri (geb. 1924) Frans dichter en toneelschrijver, was tijdens WO II oorlogscorrespondent, hetgeen zijn werk sterk heeft beïnvloed. Zijn Piché, Roland
Piché, Roland (geb. 1938) Brits beeldhouwer. Werkte in 1962/63 als assistent van Henry Moore. Voorkeur voor gips, brons, kunsthars en fiberglas. Pichler, Walter
Pichler, Walter (geb. 1936) Oostenrijks beeldend kunstenaar, werkt in Wenen. Zijn objecten zijn verwant aan conceptual art; hij exposeerde verschillende Pickens, Alton
Pickens, Alton (geb. 1917) Amerikaans schilder. Studeerde aan het Seattle Art Institute en de Portland Museum Art School. Bezocht Europa en begon Pickett, Wilson
Pickett, Wilson (geb. 1941) Amerikaans soulzanger en songwriter. Succesrijkste periode met de opkomst van de soul aan het begin van de jaren zestig, Pickford, Mary
Pickford, Mary (eig. Gladys Mary Smith; 1893-1979) Canadees-Amerikaans filmactrice, een der grote sterren van de stomme film, jarenlang uitblinkend Picou, Alphonse Floristan
Picou, Alphonse Floristan (1878-1961) Amerikaans jazzklarinettist. Maakte in de eerste jaren van de 20e eeuw te New Orleans deel uit van de Accord
Piebenga, Tjitte Haring Redbad
Piebenga, Tjitte Haring Redbad (geb. 1935) Fries dichter en schrijver, in 1963 medeoprichter van literair tijdschrift 'Asyl'. Poëzie o.a.: 'Fersen foar
pièce bien faite
pièce bien faite (Fr.) Knap geconstrueerd stuk, waarin alle gegevens uit de expositie (meestal het eerste bedrijf) op een uiterst economische manier Pieck, Anton Franciscus
Pieck, Anton Franciscus (1895-1987) Nederlands tekenaar en illustrator. Naast zijn baan als tekenleraar aan het Kennemerlyceum, die Anton Pieck
Pieneman, Jan Willem
Pieneman, Jan Willem (1779-1853) Nederlands schilder, graveur, etser en tekenaar. Schilderde grote historiestukken en portretten van acteurs en Pieneman, Nicolaas
Pieneman, Nicolaas (1809-1860) Nederlands schilder en lithograaf en leerling van zijn vader Jan Willem Pieneman; was een bijzonder gewild portrettist Piene, Otto
Piene, Otto (geb. 1928) Duits beeldend kunstenaar. Medeoprichter van de groep Zero, vertegenwoordiger van de lichtkunst. Gebruikte o.a. licht, water, Piérard, Louis Firmin Joseph
Piérard, Louis Firmin Joseph (1886-1951) Belgisch socialistisch politicus, journalist en letterkundige. P. was bijna 50 jaar verslaggever, o.m. voor
Pierce, John Robinson
Pierce, John Robinson (geb. 1910) Amerikaans elektro-technisch ingenieur, verbonden aan Bell Telephone Laboratories (1936), directeur van de Piermarini, Giuseppe
Piermarini, Giuseppe (1734-1808) Italiaans architect die in Rome studeerde en zich in 1769 in Milaan vestigde. Hofarchitect te Milaan (1770). Zijn Pierné, Henry Constant Gabriel
Pierné, Henry Constant Gabriel (1863-1937) Frans componist en dirigent. Pierné studeerde aan het Parijse conservatorium (o.a. bij Franck en Massenet) Piero della Francesca
Piero della Francesca (ca. 1416-1492) Italiaans schilder en wiskundige. Dankt zijn bekendheid vooral aan een reeks fresco's in de kerk van S. Francesco Piero di Cosimo
Piero di Cosimo (eig. Piero di Lorenzo; 1462-1521?) Italiaans renaissanceschilder van portretten, mythologische en religieuze voorstellingen. Zijn Pierre de Montereau
Pierre de Montereau (1200-1266) Frans bouwmeester, die in opdracht van Lodewijk de Heilige het koor in de abdij Saint-Denis te Parijs verhoogd
Pierrot
Pierrot Personage afgeleid van Pedrolino uit de commedia dell'arte; type van de knecht (valet), die Harlekijn als grote tegenspeler had (bij Flaminio Pierson, Allard
Pierson, Allard (1831-1896) Nederlands protestants theoloog, filosoof, kunsthistoricus en auteur. Voelde zich achtereenvolgens aangetrokken tot het Pierson, Frank
Pierson, Frank (geb. 1925) Amerikaans regisseur. Hij was eerst werkzaam voor Time Magazine en kwam via het schrijven van tv-series bij de film. piëta
piëta (ook: Nood Gods) In de beeldende kunst een voorstelling van Maria met de gestorven Christus op haar schoot. Bijv. van Michelangelo in de St. Pietersz., Aert
Pietersz., Aert (1550-1612) Nederlands schilder. Zoon en leerling van Pieter Aertsen. Maakte portretten, corporatiestukken en religieuze taferelen Pietersz., Doen
Pietersz., Doen (ca. 1480-1542?) Nederlands boekdrukker en uitgever, een der eerste belangrijke Nederlandse drukkers. Bekend door de uitgave van Pietersz., Gerrit
Pietersz., Gerrit (eig. Gerrit Pieterszoon Sweelinck, 1566-1645). Hollands schilder en graveur, broer van de organist Jan Pietersz. Sweelinck. Hij schilderde Pietersz., Pieter
Pietersz., Pieter (ca. 1540-1603) Nederlands schilder en leerling van zijn vader Pieter Aertsen. Werkte in Haarlem (1570) en Amsterdam (1581). Pietersz. Pieters, Guido
Pieters, Guido (Leonardo Guido Maria Pieters; geb. 1948) Nederlands filmregisseur. Pieters studeerde in 1970 af aan de Nederlandse Filmacademie Pieyre de Mandiargues, André
Pieyre de Mandiargues, André (1909-1991) Frans schrijver en dichter. Pieyre de Mandiargues debuteerde met de dichtbundel 'Dans les années sordides' Piferrer, Pau
Piferrer, Pau (1818- 1848) Spaans romantisch dichter en muziekcriticus. Hij stelde een verzameling volksliederen samen en was een dergenen die de Pigage, Nicolas de
Pigage, Nicolas de (1723-1796) Frans architect. Opgeleid aan de academie van Parijs. Kwam na een bezoek aan Italië en Engeland in dienst bij Paltsgraaf Pijnacker, Adam
Pijnacker, Adam (1622-1673) Nederlands schilder, geboren te Pijnacker bij Delft. Zijn werk is verwant met dat van de landschapschilder Jan Both Pijnas, Jan
Pijnas, Jan (ca. 1583-1631) Nederlands schilder en tekenaar. Omstreeks 1605 verbleef hij samen met Pieter Lastman in Rome. P. schilderde bij voorkeur Pijper, Willem
Pijper, Willem (1894-1947) Nederlands componist. Pijper studeerde te Utrecht bij Joh. Wagenaar, was van 1918-23 muziekrecensent bij het Utrechts Pilarczyk, Helga Käthe
Pilarczyk, Helga Käthe (geb. 1925) Duits zangeres (sopraan). Pilarcyk studeerde in Braunschweig en Hamburg, zong tot 1954 in Braunschweig en
pilaster
pilaster Muurverzwaring in de vorm van een tegen een wand geplaatste halve of vlakke pijler. Oorspronkelijk de benaming voor een als klassieke zuil Pilcher, Rosamunde
Pilcher, Rosamunde (geb. 1924) Britse schrijfster die na een lange serie lichte damesromannetjes onder haar eigen naam en het pseudoniem Jane Fraser, Piles, Roger de
Piles, Roger de (1635-1709) Frans kunsthistoricus, diplomaat en portretschilder. Bekend geworden door zijn boeken 'Balances des peintres' en 'Cours Pilinszky, János
Pilinszky, János (geb. 1921) Hongaars dichter. Zijn letterkundige studie werd onderbroken doordat hij gemobiliseerd werd. In Duitse krijgsgevangenschap Pillecijn, Philippus Florentinus (Filip) de
Pillecijn, Philippus Florentinus (Filip) de (1891-1962) Belgisch (Vlaams) schrijver. Studeerde Germaanse filologie, promoveerde in 1926 op dissertatie Pillecyn, Remy de
Pillecyn, Remy de (1920-1986) Belgisch schilder. Neef van de schrijver Filip de Pillecyn; schilderde vooral mensen aan de zelfkant van de maatschappij. Pilnjak, Boris
Pilnjak, Boris (eig. Boris Andrejevitsj Vogau; 1894-1938) Sovjetrussisch schrijver. Schreef 'Het naakte jaar' (1922), een door het Russische symbolisme Pilon, Germain
Pilon, Germain (1537-1590) Frans beeldhouwer; behoorde met Jean Goujon tot de belangrijkste van de 16e eeuw. Ook beïnvloed door de in maniëristische pinacotheek
pinacotheek Schilderijenkabinet. In het bijzonder de noordelijke vleugel van de Propylaeën op de Acropolis te Athene, die een verzameling schilderijen Pindarische ode
Pindarische ode Genoemd naar de grootste Griekse dichter van koorlyriek: Pindarus (ca. 520-ca. 440 v.C.). Slechts epinicia, lofliederen, zijn volledig Pindarus
Pindarus (ca. 520-ca. 440 v.C.) Grieks dichter, afkomstig uit Boeotia. Ging jong naar Athene, verwierf daar grote faam. Beoefende alle vormen der Pindemonte, Ippolito
Pindemonte, Ippolito (1753-1828) Italiaans dichter, lid van de Arcadia, wiens elegante en melancholische poëzie, 'Poesie campestri' (Gedichten ove
Pinero, Arthur Wing
Pinero, Arthur Wing (1855-1934) Engels toneelschrijver. Vernieuwde het Engelse toneel in de jaren negentig met 'The second Mrs. Tanqueray' (1893), Pingaud, Bernard
Pingaud, Bernard (geb. 1923) Frans schrijver, studeerde literatuur. Hij werkte geruime tijd bij de Assemblée Nationale en was medewerker aan verschillende Pinget, Robert
Pinget, Robert (1919-1997) Frans schrijver. In het werk van Pinget, die sinds het verschijnen van Graal Flibuste (1957) werd gerekend tot de belangrijks
Pinillos, Manuel
Pinillos, Manuel (geb. 1914) Spaans dichter en jurist. Hij was de oprichter van het tijdschrift Ambito, dat hij van 1951-62 zelf uitgaf. Hij wenste zich Pininfarina, Battista
Pininfarina, Battista (Turijn 2 november 1895-Lausanne 3 april 1966) Italiaans autoconstructeur, in 1930 grondlegger van het wereldberoemde Carrozzeria Pink Floyd
Pink Floyd Britse popgroep, in haar symfonische glorietijd bestaande uit Roger Waters (zang/bas), David Gilmour (zang/gitaar), Rick Wright (toetsen) Pinnock, Trevor
Pinnock, Trevor (geb. 1946) Brits klavecinist en dirigent. Studeerde o.a. aan Royal College of Music te Londen. Debuteerde als klavecinist in 1968, Pinocchio
Pinocchio Naam van een sprekende houten marionet, de held van het kinderboek Le avventure di Pinocchio. Storia di un burattino (1877) van Carlo Pinski, David
Pinski, David (1872-1959) Russisch (Jiddisch) roman- en toneelschrijver. Hij studeerde te Wenen en Berlijn, vestigde zich daarna in Zwitserland, vanwaar Pinter, Harold
Pinter, Harold (geb. 1930) Een van de meest vooraanstaande hedendaagse Engelse toneelschrijvers. Met 'The caretaker' (1960) behaalde hij zijn eerste Pinto, Ferñao Mendes
Pinto, Ferñao Mendes (1514-1583) Portugees reiziger die een grote zwerftocht maakte naar het Verre Oosten en daarvan verslag uitbracht in zijn Pinturicchio, Bernardino di Betto Biagio
Pinturicchio, Bernardino di Betto Biagio (ook: Pintoricchio; ca. 1454-1513) Italiaans schilder. Werkte samen met zijn leermeester Il Perugino in pinyin
pinyin (soms aangeduid als (py)) Afkorting van de Chinese term Hanyu pinyin fang'an (Nederlandse uitspraak: Han-juu p'in-jin fang-an), d.w.z. 'Ontwerp Pinza, Ezio Fortunato
Pinza, Ezio Fortunato (1892-1957) Italiaans zanger (bas). P. studeerde aan het conservatorium te Bologna en debuteerde in 1914 te Milaan. Vanaf Piombo, Sebastiano del
Piombo, Sebastiano del (eig. Sebastiano Luciani, ook Sebastiano Veneziano; ca. 1485-1547) Venetiaans schilder, aanvankelijk beïnvloed door de Piontek, Heinz
Piontek, Heinz (geb. 1925) Duits schrijver. P. debuteerde, na enkele jaren letteren te hebben gestudeerd, met de dichtbundel 'Die Furt' (1952) en bereikte Piovene, Guido
Piovene, Guido (1907-1974) Italiaans journalist en schrijver van realistisch-psychologische romans waarin de intrige meestal ondergeschikt is aan Piper, John
Piper, John (1903-1992) Engels schilder en raamdecorateur. Studeerde aan het Royal College of Art en de Slade School of Art in London (1926-30). piramide (bouwkunst)
piramide (bouwkunst) In de bouwkunst een monument met vier identieke, driehoekige zijden. De term p. is vrijwel uitsluitend van toepassing op bouwwerken piramidenteksten
piramidenteksten Teksten die in hiërogliefenschrift in verticale kolommen gebeiteld zijn in de piramiden uit de 5e en 6e dynastie.
Pirandello, Luigi
Pirandello, Luigi (1867-1936) Italiaans schrijver. Naast gedichten, novellen en romans schreef hij - op latere leeftijd - ook toneelstukken en juist hiermee Piranesi, Giovanni Battista
Piranesi, Giovanni Battista (1720-1778) Italiaans etser en architect, van belang door zijn vele etsen van antieke bouwresten, vooral van Rome en Pae
pirated edition
pirated edition (pirateneditie) Een editie van een stuk (van bijv. Shakespeare), die niet gebaseerd is op een door de schrijver of de eigenaar goedgekeurd Pires, Maria Joao
Pires, Maria Joao (geb. 1944) Portugees pianiste. Pires won in 1970 te Brussel de eerste prijs van een concours ter gelegenheid van de 200e geboortedag Pires, Tomé
Pires, Tomé (ca. 1468-1524) Eerste Portugese gezant in China, tevens auteur van de 'Suma oriental', een der belangrijkste en meest gedetailleerde beschrijvingen Pirmez, Octave
Pirmez, Octave (1832-1883) Belgisch (Frans) schrijver, was een welgesteld man die zijn vrije tijd vulde met het maken van talloze reizen. Hierover Piron, Alexis
Piron, Alexis (1689-1773) Frans dichter en toneelschrijver, werd door zijn als obsceen ervaren 'Ode à Priape' geweerd uit de orde van advocaten. Na pirouette
pirouette In de danskunst een of meer wendingen op één voet en om de eigen as. Wordt uitgevoerd op de pointe. Noodzakelijk hierbij zijn een volle
Pisanello
Pisanello (eig. Antonio (di Puccio) Pisano; ca. 1395-ca. 1455) Italiaans schilder, tekenaar en medailleur. Belangrijk meester van de internationale gotiek. Pisani, Vettor
Pisani, Vettor (geb. 1938) Italiaans beeldend kunstenaar. Baarde in 1972 opzien tijdens de Documenta-5 tentoonstelling in Kassel, door zijn naakte Pisano de Apulia, Niccolò di Pietro
Pisano de Apulia, Niccolò di Pietro (ca. 1220-na 1278) Italiaans beeldhouwer, vader van Giovanni Pisano. Eerste belangrijke beeldhouwer van de Pisano, Andrea
Pisano, Andrea (eig. Andrea di Ser Ugolino da Pontedera; ca. 1290-1348/49) Italiaans beeldhouwer en architect, aanvankelijk goudsmid. Betrokken Pisano, Giovanni (di Niccolò)
Pisano, Giovanni (di Niccolò) (ca. 1250-na 1314) Italiaans beeldhouwer en architect. Door zijn individuele kunstopvatting en buitengewone fantasie Pisarev, Dmitri Ivanovitsj
Pisarev, Dmitri Ivanovitsj (1840-1868) Russisch publicist en literatuurcriticus, was een beroemd revolutionair democraat en zat wegens het schrijve
Piscator, Erwin
Piscator, Erwin (1893-1966) Duits toneelleider en regisseur, wiens vernieuwingen het theater zeer beïnvloed hebben. Debuteerde als acteur in 1914, piscina
piscina (Latijn: visvijver; Italiaans: zwembad) Was oorspronkelijk een visvijver in Romeinse tuinen en thermen. In de vroeg-christelijke bouwkunst Pisemski, Aleksej Feofilaktovitsj
Pisemski, Aleksej Feofilaktovitsj (1821-1881) Russisch roman- en toneelschrijver. Schreef in de traditie van het Russische realisme van de jaren vijftig Pisis, Filippo de
Pisis, Filippo de (1896-1956) Italiaans schilder, die na studie in de letteren aan de universiteit van Bologna zich aan de schilderkunst wijdde. In 1916 Pissarro, Camille Jacob
Pissarro, Camille Jacob (1830-1903) Schilder en etser van Spaans-Franse afkomst, maar met de Deense nationaliteit; een der belangrijkste impress
Pistoia, Antonio
Pistoia, Antonio (eig. Antonio Cammelli; 1436-1502) Toscaans dichter, lange tijd verbonden aan het hof van Ercole I d'Este te Ferrara. Nadat hij daar Pistoletto, Michelangelo
Pistoletto, Michelangelo (geb. 1933) Italiaans beeldend kunstenaar. Werd bekend door zijn 'spiegelschilderijen' (1962-68), waarbij de toeschouwer
Piston, Walter Hamor
Piston, Walter Hamor (1894-1976) Amerikaans componist. Hij begon pas in 1920 muziek te studeren aan de Harvard University, die hem in 1924 Pisuisse, Jean-Louis
Pisuisse, Jean-Louis (1880-1927) Nederlands cabaretier en liedjeszanger. Ging in 1900 van zijn geboorteplaats Vlissingen naar Amsterdam, werd
Pitloo, Anthonie Sminck
Pitloo, Anthonie Sminck (1791-1837) Nederlands schilder. Leerling aan de tekenschool van Arnhem en van Hendrik Jan van Amerom. Vertrok in Pitoëff, Georges
Pitoëff, Georges (1887-1939) Franco-Russisch toneelspeler en regisseur. Hij debuteerde in 1912 te Sint-Petersburg, maar ging in 1915 naar Zwitserland, Pitt, Brad
Pitt, Brad (geb. 1964) Amerikaans filmacteur. Trad op in vele soapseries (waaronder 'Dallas'), voor hij zijn eerste filmroem oogstte met een rolletje Pixérécourt, René-Charles Guillebert de
Pixérécourt, René-Charles Guillebert de (1773-1844) Frans toneelschrijver, was geruime tijd directeur van de Opéra Comique en het Théâtre de Pizzetti, Ildebrando
Pizzetti, Ildebrando (1880-1968) Italiaans componist. Hij studeerde eerst piano bij zijn vader Odoardo Pizzetti. (1853-1926), daarna theorie aan het pizzicato
pizzicato (It.: getokkeld) Tokkelend bespelen van strijkinstrumenten. Door veel componisten zeer effectief gebruikt, o.a. door Johann en Joseph Strauss Pizzuto, Antonio
Pizzuto, Antonio (1893-1976) Italiaans schrijver. Na belangrijke openbare ambten te hebben bekleed, wijdde P. zich na zijn pensionering aan de literatuur. plaatwerk
plaatwerk Boek met veel prenten.
Planchon, Robert
Planchon, Robert (geb. 1931) Frans toneelregisseur en -schrijver. Hij stichtte te Lyon het Théâtre de la Comédie, waarvan hij van 1952-57 de leiding Plancquaert, Hector
Plancquaert, Hector (1863-1953) Belgisch politicus en schrijver, sloot zich in 1893 aan bij de Christene Volkspartij van de gebroeders Daens. Hoewel Planté, Francis
Planté, Francis (1839-1934) Frans pianist die als wonderkind de aandacht trok. Van 1853-63 trok hij zich terug om verder te studeren, daarna begon plaquette
plaquette Plaatje van zilver, brons, tin, lood of gips, aan één zijde met reliëf versierd. Oorspronkelijk gebruikt als versiering van kledingstukken, gebruiksvoorwerpen Plasschaert, Albert Charles Auguste
Plasschaert, Albert Charles Auguste (1874-1941) Nederlands kunstcriticus en dichter. Bekend om zijn bijdragen over kunst in het 'Maandblad vo
plastiek (lit.)
plastiek (lit.) (Gr.: plassoo = vormen) In de poëzie verstaat men onder plastiek de kracht tot het oproepen van beelden; ze vormt met het ritme de basis Plas, Henk van der
Plas, Henk van der (geb. 1936) Nederlands schilder en graficus. Aanvankelijk assemblages. Echter vooral bekend geworden door geometrisch-abstract Plas, Michel van der
Plas, Michel van der (eig. Bernardus Gerhardus Franciscus Brinkel; geb. 1927) Nederlands dichter en schrijver. Schrijft gevoelige, religieus getinte plateel
plateel Poreus aardewerk, bedekt met een tinhoudend email. Sedert de 17e eeuw algemene aanduiding van beschilderd aardewerk (Delfts plateel).
Platel, Alain
Platel, Alain (geboren te Gent in 1956): stichtte in 1986 samen met Koen Augustijnen, Hans van den Broeck en Christine de Smedt in Gent: Les Ballets Platen-Hallermünde, August von
Platen-Hallermünde, August von (1796-1835) Duits dichter, telg uit een verarmd adellijk geslacht, trad in 1806 toe tot het Beierse cadettenkorps platereske stijl
platereske stijl (plateresco) Decoratieve stijl in de Spaanse bouwkunst eind 15e begin 16e eeuw; een vermenging van gotische, Moorse en Renaissancemotieven. Plath, Sylvia
Plath, Sylvia (1932-1963) Amerikaans dichteres; was gehuwd met de Engelse dichter Ted Hughes. Wordt ondanks haar vroege (vrijwillige) dood beschouwd Platters, The
Platters, The Amerikaanse vocale groep, geformeerd in 1953. Wereldbekendheid met 'Only you' (1955), wisten daarna positie als prominente doo-wop-Plautus, Titus Maccius
Plautus, Titus Maccius (ca. 251 v.C.-184 v.C.) Romeins toneelschrijver, groot vertegenwoordiger der klassieke komedie. Al zijn stukken (er zijn er Play
Play Weergave. Ook: aansluiting voor weergave van cassettedeck. En bij de half-automatische platenspeler: stand van de toets waarbij de arm neerdaalt.
Pleasence, Donald
Pleasence, Donald (1919-95) Engels acteur, wiens loopbaan nog maar net begonnen was toen WO II uitbrak, waardoor hij opgeroepen werd en bi
plectrum
plectrum Een bij de bespeling van een aantal snaarinstrumenten (mandoline, cither) gebruikt staaf- of bladvormig voorwerpje, gemaakt van ivoor, schildpad, Pléiade, La
Pléiade, La Franse dichterschool uit de 16e eeuw (genoemd naar een groep van zeven dichters in Alexandrië ten tijde van de Ptolemaeën, 3e eeuw plein air
plein air (Frans: open lucht) Term gebruikt door de impressionisten om de direct en in de open lucht geschilderde weergave van de landschappelijke pleonasme
pleonasme (Overbodige) aanduiding van een reeds uitgedrukt begrip: `nat water', `samenvattend wil ik concluderen...'. Het pleonasme drukt zo een pleurants
pleurants (Fr.: wenenden) Beelden van rouwende figuren, voorkomend op grafmonumenten en sarcofagen. Kwamen vooral voor in de 14e en 15e eeuw Pleydenwurff, Hans
Pleydenwurff, Hans (gest. 1472) Duits schilder, die samen met zijn zoon Wilhelm (gest. 1494), als een der eersten in Duitsland in renaissancistische Pleyel, Ignaz Joseph
Pleyel, Ignaz Joseph (1757-1831) Oostenrijks componist en pianofabrikant. Na pianostudie was hij een aantal jaren leerling van Haydn, daarna was Pleysier, Leo
Pleysier, Leo (geb. 1945 te Rijkevorsel) Belgisch (Vlaams) schrijver die in zijn betrekkelijk autobiografische oeuvre zijn - vaak pijnlijke en ambivalente Plievier, Theodor
Plievier, Theodor (1892-1955) Duits schrijver en uitgever. Plievier, telg uit een kinderrijk arbeidersgezin, moest al vroeg in zijn eigen levensonderhoud Plisetskaja, Maja
Plisetskaja, Maja (geboren te Moskou 20-11-1925) Sovjetrussisch balletdanseres. Werd in 1945 prima ballerina bij het Bolsjoj Ballet te Moskou, daarnaast Plisnier, Charles
Plisnier, Charles (1896-1952) Belgisch (Frans) links-geëngageerd dichter en schrijver; advocaat bij Brusselse Hof van beroep. Kreeg als eerste Belg Ploeg, De
Ploeg, De Nederlandse kunstenaarsvereniging, opgericht in 1918 in Groningen. Vooraanstaande leden waren o.a. Jan Wiegers en H.N. Werkman. In Ploeg, Maarten
Ploeg, Maarten (geb. 1960) Nederlands kunstenaar, vertegenwoordiger van het nieuw expressionisme. Maakte in de jaren tachtig zeer heftige werken Plomer, William Charles Franklyn
Plomer, William Charles Franklyn (d'Arfey, William; 1903-1973) Zuid-Afrikaans dichter en prozaschrijver van Engelse afkomst. Vestigde zich na Plompen, Willy
Plompen, Willy (geb. 1942) Belgisch schilder, studeerde aan de Koninklijke Academie voor Schone kunsten te Gent. Hij richtte samen met Jan van Plomp, Hans
Plomp, Hans (geb. 1944) Nederlands schrijver. Debuteerde met de roman 'De ondertrouw' (1968). Schrijft in spreektaal over vrije liefde, drugs, pop
plot
plot (Eng.) Verwikkeling, intrige,
Plumier, Pieter
Plumier, Pieter (1668-1721) Vlaams beeldhouwer. Leerling van Lodewijk Willemsens. Werkte in Parijs, Antwerpen en Brussel en aan het eind van Plummer, Christopher
Plummer, Christopher (geb. 1929) Canadees acteur, speelde in klassieke en luchtige stukken en vervult regelmatig filmrollen, o.a. in 'Stage truck' pneumatische kunst
pneumatische kunst Kunst- of gebruiksvoorwerpen die bestaan uit met gas of lucht gevulde vormen. Ontwikkelde zich vanaf 1945 tot begin jaren pocketboek
pocketboek (Eng.: pocketbook = zakboek) (Niet-gebonden) boek waarvan de vellen genaaid of garenloos gebonden zijn en dat voorzien is van een Poedovkin, Vsevolod
Poedovkin, Vsevolod (1893-1953) Russisch filmregisseur. Stelde in tegenstelling tot Eisenstein de enkeling centraal in zijn films, die een typisch nationaal poëem
poëem (Deftig woord voor) gedicht. Gogol noemde ook zijn roman Dode zielen (1842) een `poëem'.
poëet
poëet (Deftig woord voor) dichter.
Poelaert, Joseph
Poelaert, Joseph (1817-1879) Belgisch architect; hanteerde een heel eigen monumentale stijl, vaak contrasterend met heersende architectuuropvattingen. Poelenburgh, Cornelis van
Poelenburgh, Cornelis van (1586 of 1595-1667) Nederlands schilder, een der zgn. italianisanten. Beïnvloed door Bril en Elsheimer. Vooral bekend Poelzig, Hans
Poelzig, Hans (1869-1936) Duits architect, wilde uit afkeer van de gangbare historische stijlen, zo functioneel mogelijk bouwen. Doceerde van 1898 Poel, Egbert Lievensz. van der
Poel, Egbert Lievensz. van der (1621-1664) Nederlands schilder, werkzaam te Delft en na ca. 1655 te Rotterdam. Bekend als schilder van wintergezichten,
Poema de Fernán Gonzalez
Poema de Fernán Gonzalez Spaans anoniem gedicht uit het midden van de 13e eeuw, behorend tot het genre van de 'Mester de Clerecia'. Van het Poema de Mío Cid
Poema de Mío Cid Het oudste geschreven heldendicht van de Spaanse letterkunde (ca. 1140). Handschrift (3730 versregels) uit 1307. Onderwerp: poème en prose
poème en prose (Fr.) Prozagedicht
poesia bernesca
poesia bernesca Parodiërende poëzie van de Italiaanse dichter Francesco Berni (ca. 1497-1535), de grondlegger van het burleske genre, dat een reactie poésie pure
poésie pure (Fr.: zuivere dichtkunst) Een dichtkunst waarin klank en ritme gebruikt worden om bij de dichter opgewekte gevoelens weer te geven. Poesjkin, Aleksander Sergejevitsj
Poesjkin, Aleksander Sergejevitsj (1799-1837) Dichter en prozaschrijver. Poesjkin is van groot belang geweest voor de ontwikkeling van de 19e-poeta laureatus
poeta laureatus (Lat.: gelauwerde dichter) Een met een lauwerkrans gekroonde dichter als blijk van waardering voor zijn werk. Het gebruik was in poetae novelli
poetae novelli Latijnse dichters ten tijde van keizer Hadrianus (117-138 n.C.), die ook zelf enkele eenvoudige, speelse gedichten schreef. In een periode poetae novi
poetae novi (neoterici) Een groep jonge Latijnse dichters rond Publius Valerius Cato (geb. ca. 100 v.C.). De bekendste is Catullus (ca. 84-ca. 54 v.C.), poëtaster
poëtaster Rijmelaar.
poëtenoorlog
poëtenoorlog Een reeks van vaak heel felle en persoonlijke polemieken in Nederland, tussen 1710 en 1717. Tegenover elkaar stonden de theoloog poètes maudits
poètes maudits (Fr.: gedoemde dichters) Een groep Franse symbolistische dichters (Verlaine, Rimbaud, Corbière), genoemd naar een door Verlaine poëtica
poëtica (Gr.: poiètikè tèchne = dichtkunst) Leer(boek), opvatting van de dicht- of schrijfkunst. Wetenschap van de aard, de soorten (genres) en de vormen poëtisch realisme
poëtisch realisme Stroming in de Duitse literatuur die omstreeks 1850 ontstond en door Otto Ludwig als poëtisch realisme werd betiteld. De schrijvers Poetry International
Poetry International Een door de Rotterdamse Kunststichting jaarlijks georganiseerd festival met voordrachten en workshops van dichters en vertalers poëzie
poëzie (Gr.: poièsis = het maken) of dichtkunst Dichtwerk(en). Een literaire kunstvorm in een gebonden taalstijlvorm, doorgaans bestaande uit verze
poëziealbum
poëziealbum Album waarin familie, vrienden e.d. versjes schrijven.
Poe, Edgar Allan
Poe, Edgar Allan (1809-1849) Amerikaans schrijver. Poe wordt beschouwd als de vader van de detectiveroman. Ook zijn vele griezelverhalen kregen Poggenbeek, George Jan Hendrik
Poggenbeek, George Jan Hendrik (1853-1903) Nederlands schilder, aquarellist, tekenaar en graficus; opgeleid aan de Rijksacademie te Amsterdam. Poggini, Domenico
Poggini, Domenico (1520-1590) Italiaans beeldhouwer, vertegenwoordiger van de Renaissance. Leerling van Bandinelli (1493-1560). Bekend zijn Poggio Bracciolini, Gian Francesco
Poggio Bracciolini, Gian Francesco (1380-1459) Italiaans schrijver en humanist. Was secretaris van enkele pausen, werd in 1453 staatskanselier Pogorelich, Ivo
Pogorelich, Ivo (geb. 1958) Joegoslavisch pianist. Pogorelich studeerde in Moskou bij Aliza Kezeradze (met wie hij in 1980 in het huwelijk trad). Hij Pogues, The
Pogues, The (Londen, 1982) Engels/Ierse folkband. Formatie rond getalenteerd zanger en componist, maar berucht drinkebroer Shane MacGowan. pointe (ballet)
pointe (ballet) (ook: spitze) Balletschoen van zijde of satijn, waarvan de teenpunt is verstevigd. Wordt met een lint om de enkel bevestigd. Geïntroduceerd pointe (lit.)
pointe (lit.) (Fr.) Strekking, essentie, clou.
Pointer Sisters, The
Pointer Sisters, The Amerikaans trio bestaande uit de domineesdochters Anita, Ruth en June Pointer. Deden aanvankelijk sessiewerk voor andere pointillisme
pointillisme Methode in de schilderkunst waarbij kleuren onvermengd naast elkaar in kleine vakjes worden aangebracht. Georges Seurat, 'De steenbreker'
Pointl, Frans
Pointl, Frans (geb. 1933 te Amsterdam) Nederlands schrijver die op late leeftijd naam maakte met het voor de AKO-literatuurprijs genomineerde prozadebuut Poitier, Sidney
Poitier, Sidney (geb. 1927) Amerikaans filmacteur en -regisseur. Begon zijn loopbaan bij het American Negro Theatre. Had meestal gedistingeerde Polak, Johan Bertus Wouter
Polak, Johan Bertus Wouter (1928-1992) Nederlands uitgever. Polak studeerde klassieke talen, was werkzaam in het middelbaar onderwijs en richtte Polanski, Roman
Polanski, Roman (geb. 1933) Pools filmregisseur, genaturaliseerd tot Fransman. Overleefde als joods kind in het getto de gruwelen van WO II, acteerde polar
polar (Fr.) Franse term voor detective- of politieroman.
Pola, Alexander
Pola, Alexander (1914-1992) Nederlands tekstschrijver en acteur. Pola begon zijn loopbaan in 1934 bij het Rotterdams Hofstad Toneel van Cor van polemiek
polemiek (Gr.: polemos = strijd) Schriftelijk dispuut (in dagbladen enz.), pennestrijd of twistgeschrijf over een (actueel) onderwerp. In de 16e eeuw Polet, Sybren
Polet, Sybren (eig. Sijbe Minnema; geb. 1924) Nederlands dichter en prozaschrijver. Toonde zich in zijn poëzie rationeler dan de Vijftigers of Experimentelen, Polevoj, Nikolaj Aleksejevitsj
Polevoj, Nikolaj Aleksejevitsj (1796-1846) Russisch schrijver, journalist en historicus. Van 1825-34 gaf hij het tijdschrift De Moskouse Telegraaf Poliakoff, Serge
Poliakoff, Serge (1906-1969) Frans schilder van Russische origine; bezocht van 1933-1937 de Slade School te Londen en vestigde zich in 1937 te Police, The
Police, The Britse popgroep bestaande uit Andy Summers (gitaar), Gordon Sumner (bijnaam: Sting; bas/zang) en Stewart Copeland (drums). Geformeerd Polidoro Caldara da Caravaggio
Polidoro Caldara da Caravaggio (1500-1543) Italiaans schilder. Leerling en medewerker van Rafaël en een der eersten die in maniëristische stijl politiek theater
politiek theater Een theatervorm waarin een duidelijke politieke geëngageerdheid naar voren komt, doorgaans bestaande uit kritiek op een politiek politieke roman
politieke roman Romangenre waarin politiek engagement naar voren komt. Voorbeeld: De leeuw van Vlaanderen (1838) van Hendrik Conscience politieroman
politieroman Misdaadroman die zich concentreert op het gedetailleerde onderzoek van een misdaad vanuit het gezichtspunt van de politie. Bekende Poliziano, Angelo
Poliziano, Angelo (1454-1494) Toscaans schrijver en humanistisch geleerde. Zijn literaire oeuvre onderscheidt zich door de volkomen natuurlijke wijze polka
polka Levendige paardans in 2/4 maat van Tsjechische herkomst. Werd begin 19e eeuw in Bohemen zeer populair, bereikte in 1837 Praag en spoedi
Polke, Sigmar
Polke, Sigmar (geb. 1941) Duits beeldend kunstenaar. Ontwikkelde met Konrad Lueg en Gerhard Richter in 1963 een wijze van schilderen die zij 'Polk, Willis Jefferson
Polk, Willis Jefferson (1867-1924) Amerikaans architect, leerling van Bernard Ralph Maybeck. P. geniet bekendheid vanwege zijn Hallidie-gebouw
Pollack, Sydney
Pollack, Sydney (geb. 1934) Amerikaans filmregisseur. Was eerst toneel- en televisieacteur, koos 1960 voor regisseurschap van uiteenlopende films Pollaiuolo, Antonio del
Pollaiuolo, Antonio del (1432-1498) Italiaans schilder, graveur, goudsmid, beeldhouwer en architect, belangrijk renaissancekunstenaar. Zijn werk getuigt Pollak, Leopoldo
Pollak, Leopoldo (Polack, Leopoldo; Pollack, Leopoldo; 1750-1805) Italiaans architect, studeerde te Wenen en te Milaan bij Giuseppe Piermarini. Pollard, Alfred William
Pollard, Alfred William (1859-1944) Engels bibliothecaris. Was verbonden aan het 'Department of printed books' van het Brits Museum (1883-1924).
Pollini, Gino
Pollini, Gino (geb. 1903) Pionier van de moderne Italiaanse architectuur; vertegenwoordiger van de Internationale stijl. Met Luigi Figini, Giuseppe Pollini, Maurizio
Pollini, Maurizio (geb. 1942) Italiaans pianist, debuteerde op 9-jarige leeftijd. Pollini studeerde bij Carlo Vidusso aan het Conservatorium te Milaan Pollock, Jackson
Pollock, Jackson (1912-1956) Amerikaans schilder. Ontwikkelde een nieuwe richting in de naoorlogse schilderkunst door te breken met de conventie Poll, Kornelis Lubbertus (Bert)
Poll, Kornelis Lubbertus (Bert) (1927-1990) Nederlands journalist. Poll studeerde rechten en ging in 1954 in de journalistiek. Tot 1965 werkte hij Polo de Medina, Salvador Jacinto
Polo de Medina, Salvador Jacinto (1603?-1636?) Spaans dichter, die vooral bekend werd om zijn burleske en satirische gedichten zoals 'Academias polonaise
polonaise Uit Polen afkomstige paardans in een gematigd tempo en met een waardig karakter. De maat was eerst even (16e eeuw), maar wijzigde zich Polonsky, Abraham
Polonsky, Abraham (geb. 1910) Amerikaans scenarioschrijver en filmregisseur. Werd, verdacht van links-politieke sympathieën, op de zwarte lijst Polo, Gaspar Gil
Polo, Gaspar Gil (ca. 1530-1584?) Spaans dichter in dienst van Filips II. Zijn poëzie is te vergelijken met die van Garcilaso de la Vega door de verfijnde polychromie
polychromie (veelkleurigheid; Gr.: polus = veel, chromos = kleur) Veelkleurige beschildering van bouw- en beeldhouwwerken. Kwam reeds voor bij polyfonie
polyfonie Meerstemmige muziekstijl waarbij de samenklinkende stemmen elk zelfstandige melodische betekenis hebben. De onbegeleide vocale polyfonie polyfonisch (lit.)
polyfonisch (lit.) Veelstemmig. Wordt gezegd van een verhaal met wisselende hoofdpersonen: steeds een andere held(in) geeft een nieuwe dimensie polyglot
polyglot (Gr.: polus = veel; glootta = taal) 1 Talenkenner. 2 Boek, met name de bijbel, dat de tekst biedt in de oorspronkelijke talen en in enkele vertalingen. polyinterpretabel
polyinterpretabel Voor meerdere interpretaties, uitleg vatbaar.
Polykleitos
Polykleitos (5e eeuw v.C.) Grieks beeldhouwer. Stelde een schema op van de ideale proporties van het menselijk lichaam (canon). Toegepast o.a. in Polymedes
Polymedes (ca. 600 v.C.) Grieks beeldhouwer en waarschijnlijk de maker van de beelden van Cleobis en Biton die in de Apollotempel in Delphi zijn polymetriek
polymetriek In de muziek het gelijktijdig optreden van verschillende maatsoorten. Beroemd is balscène uit Mozarts opera 'Don Giovanni', waarin gelijktijdig polyritmiek
polyritmiek In de muziek het gelijktijdig optreden van verschillende ritmes, waarbij vooral accentverschuivingen grote rol spelen. Tenderen de ritmes polytonaliteit
polytonaliteit Polytonaliteit of pluritonaliteit is het gelijktijdig optreden van verschillende toonsoorten in een muziekstuk en is doorgaans van tijdelijke Pol, Jacob (Jaap) van der
Pol, Jacob (Jaap) van der (geb. 1938) Nederlands schilder. Ontving na zijn opleiding tot tekenleraar te Amsterdam (1962) enkele malen de Koninklij
Pommer, Erich
Pommer, Erich (1889-1966) Duits-Amerikaans filmproducent. Begon 1915 filmmaatschappij, die in 1919 'Das Kabinett des Dr. Caligari' produceerde. Pomodoro, Arnaldo
Pomodoro, Arnaldo (geb. 1926) Italiaans beeldhouwer, ontving een opleiding tot edelsmid. Begon in 1956 met beeldhouwen. Maakte (soms besch
Pomodoro, Gio
Pomodoro, Gio (geb. 1930) Italiaans beeldhouwer, schilder en graficus. Broer van Arnaldo, met wie hij tot 1954 theaterdecors vervaardigde. Pomod
Pompéia, Raul d'Avila
Pompéia, Raul d'Avila (1863-1895) Braziliaans schrijver. Hij was werkzaam als journalist en beijverde zich voor de ontwikkeling van de slaven. Hij Pompe, Antoine
Pompe, Antoine (1873-1980) Belgisch architect; had begin deze eeuw een leidende rol in de ontwikkeling van de moderne architectuur in België. Zijn Pompe, Walter
Pompe, Walter (1703-1777) Vlaams beeldhouwer. Werkte in de weelderige stijl van de late barok, die al het begin van de rococo vertolkt, zoals bijv. Pompon, François
Pompon, François (1855-1933) Frans beeldhouwer. Werkte rond 1874 in Parijs met andere kunstenaars aan verschillende bouwplastieken, o.a. voor Poncet, Antoine
Poncet, Antoine (geb. 1928) Frans beeldhouwer, die vaak in monumentale stijl werkt. P. bedient zich van natuurvormen zonder dat deze een directe Ponce, Manuel Maria
Ponce, Manuel Maria (Fresnillo, Mexico, 1882 - Mexico City 1948) Mexicaans componist. Ponce studeerde aan de conservatoria te Bologna en Ber
Ponchielli, Amilcare
Ponchielli, Amilcare (1834-1886) Italiaans componist. Ponchielli studeerde te Milaan en was als organist en dirigent werkzaam te Cremona. Vanaf Pondal Abente, Eduardo
Pondal Abente, Eduardo (1835-1917) Spaans (Galicisch) arts en dichter, die samen met o.a. Rosalía de Castro, tot degenen behoort die de Galicis
Ponge, Francis
Ponge, Francis (1899-1988) Frans dichter en essayist. Ponge studeerde rechten en literatuur en debuteerde in 1919 met 'Promenade dans nos serres'. Ponnelle, Jean-Pierre
Ponnelle, Jean-Pierre (1932-1988) Frans opera-en toneelregisseur. Ponnelle begon als ontwerper van decors en kostuums en maakte in 1962 zijn Ponselle, Rosa
Ponselle, Rosa (eig. Ponzillo P.; geb. 1897) Amerikaans operazangeres van Italiaanse afkomst (sopraan). Na haar studie werd zij door Caruso ontdekt Pontano, Giovanni
Pontano, Giovanni (Joannes Jovianus Pontanus; 1429-1503) Italiaans (Neolatijns) dichter en essayist, was het grootste deel van zijn leven secretaris Ponte, Lorenzo da
Ponte, Lorenzo da (eig. Emmanuele Conegliano; 1749-1838) Italiaans dichter. Werd in 1784 hofdichter te Wenen, schreef hier libretti voor Salieri Ponti, Carlo
Ponti, Carlo (geb. 1910) Italiaans filmproducent, getrouwd met Sophia Loren. Werkte van 1950-54 samen met regisseur Dino de Laurentiis. Films o.Ponti, Giovanni
Ponti, Giovanni (1891-1979) Italiaans architect en interieurontwerper, promotor van het functionalisme. Ontwierp o.a. universiteiten in Parma en Rome Pontoppidan, Henrik
Pontoppidan, Henrik (1857-1943) Deens schrijver en ingenieur, grootste schrijver van het Deense naturalisme. In zijn sociaal-realistische romans beschreef Pontormo, Il
Pontormo, Il (eig. Iacopo Carrucci; 1494-1557) Florentijns schilder en tekenaar, leerling van o.a. Leonardo da Vinci. Leverde een belangrijke bijdrage Ponty, Jean-Luc
Ponty, Jean-Luc (geb. 1942) Frans jazzviolist en componist. Enige tijd werkzaam in klassieke symfonieorkesten. Lid van de band van Jef Gilson (1961-Pont-Aven, school van
Pont-Aven, school van Groep schilders die rond 1888 woonden en werkten in Pont-Aven en onder invloed stonden van Gauguin en het symbolisme. Ponzio, Flaminio
Ponzio, Flaminio (1560-1613) Italiaans architect, opgeleid en werkzaam in Rome. Hij bouwde daar in opdracht van Paus Paulus V de Paolina-kapel Poolman, Elisabeth Christina
Poolman, Elisabeth Christina (1850-1930) Nederlands toneelspeelster, zuster van Henri P., leerlinge van Maria Kleine-Gartman. Zij debuteerde in Poolman, Henri
Poolman, Henri (eig. Hendricus Johannes P.; 1853-1925) Nederlands toneelspeler, broer van Christine P. H. debuteerde in 1871 te Amsterdam, speelde Poolse kunst
Poolse kunst Culturele uitingen uit Polen. De oudste voortbrengselen van kunst op Poolse bodem dateren van de prehistorie. Van ca. 500 v.C. dateren Poons, Larry
Poons, Larry (geb. 1937) Amerikaans schilder. Zijn abstracte schilderijen worden gerekend tot colorfield painting en op art. Kleuren en ritmische en Poons, Silvain Albert
Poons, Silvain Albert (geb. 1896) Nederlands revue- en operettekomiek, humorist en conferencier, zoon van zanger en theaterdirecteur Salomon P
Poortenaar, Jan Christiaan
Poortenaar, Jan Christiaan (1886-1958) Nederlands schilder en lithograaf. Leerling van Van Wijngaardt. Een bezoek aan Indonesië inspireerde hem Poorter, Willem de
Poorter, Willem de (1608-na 1648) Hollands schilder, was werkzaam te Haarlem. Waarschijnlijk tussen 1630-35 bij Rembrandt in de leer geweest. Poortinga, Ype
Poortinga, Ype (1910-1985) Fries schrijver. Studeerde Duits, promoveerde in 1940. Was tot 1975 verbonden aan Fryske Akademy. Kreeg 1950 Gy
Poortvliet, Rien
Poortvliet, Rien (1932-1995) Nederlands boekillustrator. Poortvliet was vijftien jaar werkzaam als reclametekenaar voor hij voor zichzelf begon. Zijn Poot, Hubert Corneliszoon
Poot, Hubert Corneliszoon (1689-1733) Nederlands dichter. Hij behoorde tot de gegoede boerenstand en was zelf boer tot 1723. Een poging om in Poot, Marcel
Poot, Marcel (1901-1988) Belgisch (Vlaams) componist. Poot studeerde aan de conservatoria van Brussel en Antwerpen en te Parijs bij Paul Dukas. Poot, Rik
Poot, Rik (geb. 1924) Belgisch beeldhouwer en tekenaar. In zijn objecten (van steen, maar ook hout, ijzer, brons en marmer) staat weliswaar de menselijke pop art
pop art Stroming in de moderne kunst. Ontstond begin jaren vijftig in Engeland; kwam - onafhankelijk daarvan - enkele jaren later ook op in Amerika. pop poets
pop poets Groep Britse dichters en musici van wie het werk wordt aangeduid als The Mersey Sound (Liverpool). Bekende namen: Roger McGough Popa, Vasko
Popa, Vasko (1922-1991) Joegoslavisch dichter. Popa was een van de meest vooraanstaande moderne Servische dichters. Zijn werk toont een verstrengeling Popeye
Popeye Bekende tekenfilmfiguur, door Max Fleischer overgenomen uit een komisch stripverhaal. Popeye verscheen tussen 1933 en 1947 in meer dan Pope-Hennessy, Sir John
Pope-Hennessy, Sir John (1913-1994) Brits kunsthistoricus. Na zijn studie in Oxford, werkte Pope-Hennessy bij het Victoria and Albert Museum Pope, Alexander
Pope, Alexander (1688-1744) Engels dichter. Drukte met zijn meesterlijke verstechniek zijn stempel op de 18e-eeuwse Engelse poëzie. In de 19e eeuw Pope, Odean
Pope, Odean (geb. 1938) Amerikaans jazzsaxofonist, speelde o.a. met Tiny Grimes, Jimmy Smith en Lee Morgan en maakte deel uit van de groep popmuziek
popmuziek Verzamelnaam voor een zeer groot aantal populaire muziekvormen. Als startpunt van de popmuziek wordt algemeen beschouwd het ontstaan Pöppelmann, Matthäus Daniel
Pöppelmann, Matthäus Daniel (1662-1736) Duits architect die vooral bekend is als de schepper van een der meesterwerken van de barok: de Zwinger poppenkast
poppenkast Draagbaar poppentheater. Randversiering met poppenkast in een 14e-eeuws Vlaams handschrift van de 'Roman de la rose'.
poppenspel
poppenspel Toneelspelen met behulp van beweegbare poppen. Twee soorten, nl. die waarbij het publiek de silhouetten van de poppen afgetekend ziet Popper, David
Popper, David (1843-1913) Oostenrijks cellist en componist. P. was lid der hofkapel van de Hohenzollerns in Löwenberg, daarna van 1868-73 concertmeester Poppe, Dré
Poppe, Dré (eig. André P.; geb. 1922) Belgisch (Vlaams) toneelregisseur. Hij studeerde letteren en was tot 1960 werkzaam als leraar. Zijn kennis van Poppe, Dries
Poppe, Dries (eig. Andries P.; geb. 1921) Belgisch (Vlaams) auteur en dramaturg. Hij studeerde toneel aan de Stedelijke Academie te Oostende en Poppo (1)
Poppo (1) (ook Bobbo of Bubo) Volgens Fredegarius - naam voor de auteur(s) van een anonieme kroniek van de Frankische geschiedenis in de 6e, Popp, Lucia
Popp, Lucia (1939-1993) Tsjechisch-Oostenrijks zangeres. De sopraan Lucia Popp studeerde aan het conservatorium in Bratislava en debuteerde daar Poptie, Frans
Poptie, Frans (geb. 1918) Nederlands violist en componist. Voornamelijk werkzaam in de amusementsmuziek. Leider van talrijke combo's voor radio Populisten
Populisten Een der belangrijkste ideologische groeperingen van het 20e-eeuwse literaire leven in Hongarije. Hoewel de P. bellettristische werken schreven, Pop, Iggy
Pop, Iggy (eig. James Jewel Osterberg; geb. 1947.) Amerikaanse rockzanger. Levenslustige wildeman. Vormde in '68 The Stooges, een punkgroep avant Porcel y Salablanca, José Antonio
Porcel y Salablanca, José Antonio (1720-1789) Spaans dichter en kanunnik te Granada. In het voorwoord van zijn zeer lange gedicht 'Adonis' (1745) Porcellis, Jan
Porcellis, Jan (ca. 1587-1632) Hollands zeeschilder. Belangrijk kunstenaar, wiens coloriet, waarin zilvergrijze en bruine tinten overwegen, van betekenis Pordenone, Giovanni Antonio da
Pordenone, Giovanni Antonio da (eig. G.A. de Sacchi(s); ca. 1484-1539) Italiaans schilder, leerling van Giorgione en Giovanni Bellini. Pordenone pornografie (lit.)
pornografie (lit.) (Gr.: pornè = hoer) Opzettelijk zinneprikkelende schrijverij, boeken, films e.d. In de literatuur moet een duidelijk onderscheid gemaakt Porpora, Nicola Antonio
Porpora, Nicola Antonio (1686-1768) Italiaans componist. Hij werd op tienjarige leeftijd leerling van het Napolitaanse Conservatorio di Gesù Cris
porta regina
porta regina Middelste en grootste poort (doorgang) in de achterwand van een Renaissancetheater. Achter de porta regina zag men een straat in perspectief.
Portaels, Jan Frans
Portaels, Jan Frans (1818-1895) Belgisch schilder, leerling van Paul Delaroche in Parijs. Schilderde romantisch getinte genrestukken, portretten, portamento
portamento Wijze van voordragen in de muziek, waarbij men snel van de ene naar de andere toon glijdt. Het makkelijkst realiseerbaar bij de menselijke portatief
portatief Klein, draagbaar orgel, vooral veel voorkomend in de Late Middeleeuwen; bezat een klavier en twee rijen pijpen. Werd alleen met de rechterhand Porta, Giacomo della
Porta, Giacomo della (ca. 1533-1602) Italiaans architect, ontwerper van vele gebouwen en fonteinen te Rome. Leidde na de dood van Vignola in 1573 Porter, Cole
Porter, Cole (eig. Cole Albert Porter; 1891-1964) Amerikaans componist. Ging pas na rechtenstudie muziek studeren aan Harvard University, waar Porter, Edwin Stanton
Porter, Edwin Stanton (1869-1941) Amerikaans filmpionier en - regisseur. Maakte in zijn film 'The life of an American fireman' (1902) als eerste gebruik Porter, Katherine Anne
Porter, Katherine Anne (1890-1980) Amerikaans schrijfster van romans en korte verhalen; afstammelinge van Daniel Boone. Ze maakte naam met Porter, Peter
Porter, Peter (geb. 1929) Engels dichter van Australische afkomst. Lid van de dichtersgroep The Group. Is in zijn protestpoëzie vergelijkbaar met de Porter, William Sydney
Porter, William Sydney (O. Henry; 1862-1910) Amerikaans schrijver van korte verhalen, gepubliceerd onder het pseudoniem O. Henry. Hij richtte porticus
porticus (Lat. portiek) In de Romeinse bouwkunst een klassieke of classicistische zuilengalerij aan de voorzijde van een gebouw; navolging van de Portnoy, Ethel
Portnoy, Ethel (geb. 1927) Amerikaans-Nederlands schrijfster, gehuwd met de essayist Rudy Kousbroek. Ethel Portnoy studeerde Engels en etnologie, Porto, Luigi da
Porto, Luigi da (1485-1529) Italiaans schrijver en dichter, die als commandant van een Venetiaanse cavaleriebrigade deelnam aan de oorlog die het portret (kunst)
portret (kunst) Afbeelding van een individu, geschilderd, gebeeldhouwd, getekend, geëtst of gefotografeerd. Naar vormgeving te onderscheiden in een portret (lit.)
portret (lit.) Afbeelding van een individu, bijv. in de Caractères (1684-1688) van Jean de La Bruyère (1645-1696), leraar van de hertog van Bourbo
Portugees
Portugees Romaanse taal, nauw verwant aan het Spaans. Wordt gesproken in Portugal, Brazilië, op de Azoren, Madeira, Fernando Póo, in Angola, Portugese kunst
Portugese kunst Gezamenlijke kunstuitingen uit Portugal. Van de tijd voor het Romaans is niet erg veel over. De in de, laat begonnen, Romaanse tijd Posada, José Guadalupe
Posada, José Guadalupe (1851-1913) Mexicaans illustrator en graficus. P. geldt als een pionier van de moderne Mexicaanse grafiek. Voor de pers
Posse
Posse Een in de 17e eeuw in Duitsland ontstane, aan de commedia dell'arte verwante klucht, waarin de bekende Hanswurst-figuur optrad.
postludium
postludium Naspel ter afsluiting van een tijdens de eredienst gezongen psalm of gezang. Ook benaming van het orgelspel ter uitluiding van de kerkdienst.
Postma, Hannes
Postma, Hannes (geb. 1933) Nederlands schilder en graficus. Bekend van verstilde, semi- abstracte, fragmentarische beelden, opgebouwd uit herkenbare Postma, Obe
Postma, Obe (1868-1963) Nederlands (Fries) dichter. Studeerde wiskunde, promoveerde in 1895, was van 1894-1933 leraar te Groningen, woonde postmoderne dans
postmoderne dans Hieronder wordt meestal een dansvorm verstaan die zich in tegenstelling tot het neo-expressionisme juist concentreert op abstracte postmoderne kunst
postmoderne kunst Kunst die uitgaat van het samenvoegen van schijnbaar willekeurige, complexe, vaak ook ornamentele elementen. Deed zich voor postmodernisme
postmodernisme Term die vooral gebruikt wordt in de hedendaagse beschouwing over kunst (literatuur, schilderkunst en architectuur), maar die ook postpainterly abstraction
postpainterly abstraction Vorm van abstracte kunst die vanaf 1955 is ontstaan. De spontane gevoelsontladingen en materiaalexpressie van het abstra
postuum
postuum Wordt gezegd van een (nagelaten) werk dat verschijnt na de dood van de schrijver.
post-impressionisme
post-impressionisme Naam die doorgaans duidt op de kunst van Cézanne, Gauguin, Van Gogh en de Engelse Camden Town Group. Synoniem me
post-incunabel
post-incunabel Een tussen 1501 en 1540 gedrukt boek.
Post, Elisabeth Maria
Post, Elisabeth Maria (1755-1812) Nederlands dichteres en schrijfster, wier werk voorbode is van preromantiek. Het is in hoge mate autobiografisch Post, George Browne
Post, George Browne (1837-1913) Amerikaans architect en ingenieur die zich vooral toelegde op de bouw van wolkenkrabbers in een gevarieerde
Post, Laurens van der
Post, Laurens van der (1906-1996) Zuid-Afrikaans schrijver. Van der Post werd bekend door de verhalen en romans die hij over Zuid-Afrika schre
Post, Pieter
Post, Pieter (1608-1669) Nederlands classicistisch architect. Bouwde in Den Haag o.a. het Mauritshuis (1633-44) en Huis ten Bosch (1645), beide Potgieter, Everhardus Johannes
Potgieter, Everhardus Johannes (1808-1875) Nederlands zakenman en dichter. In 1837 medeoprichter van 'De Gids', waarvan hij tot 1865 redacteur potlood
potlood Een gewoonlijk in hout gevatte grafietstift om mee te schrijven, tekenen e.d. De stift wordt gemaakt door grafietpoeder te mengen met water Potok, Chaim
Potok, Chaim (geb. 1929) Amerikaans schrijver, wiens romans alle handelen over de confrontatie van joodse normen en waarden met de moderne maatschappij. potpourri (muz.)
potpourri (muz.) In de 18e eeuw nog een serie van elkaar onafhankelijke, korte dansvormen in de trant van een suite, doch sinds de 19e eeuw de aaneenschakeling pottenbakkerswiel
pottenbakkerswiel Rond platvorm dat met de voet of machinaal wordt rondgedraaid. Gebruikt om keramische producten met de hand te vormen.
Potter, Dennis
Potter, Dennis (Christopher George; 1935-1994) Britse schrijver die vooral bekend is geworden door zijn naar vorm en inhoud grensverleggende tv-Potter, Helen Beatrix
Potter, Helen Beatrix (1866-1943) Engels schrijfster van kinderboeken, die ze zelf op charmante wijze illustreerde. Haar - mede door een strikt Victoriaanse Potter, Paulus
Potter, Paulus (1625-1654) Nederlands schilder en graficus. Zoon van de Enkhuizer landschapschilder Pieter (ca. 1599-1652). Potter, die eveneens Potvin, Charles
Potvin, Charles (1818-1902) Belgisch (Frans) schrijver van gedichten en toneelstukken die allemaal politiek getint waren. Zijn overtuiging was liberaal, Pot, Hendrik
Pot, Hendrik (ca. 1585-1657) Nederlands schilder. Leerling van Carel van Mander. Vriend en medewerker van Frans Hals. Schilder van portretten, Poucke, Karel van
Poucke, Karel van (1740-1802) Vlaams beeldhouwer, ontving zijn opleiding aan de academie te Brugge en in Parijs. P. verbleef vervolgens tien jaar Poulain, Jean Le
Poulain, Jean Le (1924-1988) Frans acteur en theaterdirecteur. Poulain verbleef een deel van zijn jeugd in het toenmalige Frans Indo-China. Na het Poulenc, Francis
Poulenc, Francis (1899-1963) Frans componist. Na zijn studie (o.a. bij Koechlin), kwam hij in contact met Satie, hetgeen er mede toe leidde dat hij Poulet, Robert
Poulet, Robert (1893-1989) Belgisch Franstalig journalist en schrijver. De politiek hoofdredacteur Poulet behoorde tot de Belgische vooraanstaande Pound, Ezra Loomis
Pound, Ezra Loomis (1885-1972) Amerikaans dichter. Pound behoort met Yeats en Eliot tot de grote vernieuwers van de Engelstalige poëzie. Zijn Pourbus, Frans I
Pourbus, Frans I (bijgenaamd de Oude; 1545-1581) Vlaams schilder. Zoon van Pieter. Werd in 1569 als meester opgenomen in het St.-Lucasgilde Pourbus, Frans II
Pourbus, Frans II (bijgenaamd de Jonge; 1569-1622) Vlaams schilder. Zoon van Frans I, geboren te Antwerpen, waar hij in 1591 meester werd. Hij Pourbus, Pieter
Pourbus, Pieter (ca. 1523-1584) Nederlands schilder, geboren te Gouda en meester geworden te Brugge in 1543. Als een der eersten introduceerde Pourrat, Henri
Pourrat, Henri (1887-1959) Frans schrijver van streekromans, die zich afspelen in Auvergne. In krachtige en poëtische verhalen schildert P. het natuurschoon, Pousseur, Henri
Pousseur, Henri (geb. 1929) Belgisch componist. Verdiepte zich na zijn studie in het werk van Berio en Boulez. Richtte in 1958 te Brussel de Studio poussinistes
poussinistes Navolgers van Poussin, die op strakke, academische wijze gestalte wilden geven aan hun schilderijen. Midden 17e eeuw brandde er een Poussin, Nicolas
Poussin, Nicolas (1593/94-1665) Frans schilder. Poussin was voornamelijk in Rome werkzaam en geldt als een der belangrijkste vertegenwoordigers Povel, Ferdinand
Povel, Ferdinand (geb. 1947) Nederlands jazzsaxofonist. Speelde o.a. in de orkesten van Kurt Edelhagen, Kenny Clarke, Francis Boland, Maynard
Powell, Anthony Dymoke
Powell, Anthony Dymoke (geb. 1905) Brits romanschrijver, vooral bekend geworden door zijn uit vier trilogieën opgebouwde 12-delige romancyclus
Powell, Earl (Bud)
Powell, Earl (Bud) (1924-1966) Amerikaans jazzpianist. Legde in de periode 1941-43 de grondslag voor de bebop-pianostijl. Werkzaam bij Cootie Powell, Michael
Powell, Michael (1905-1990) Brits filmregisseur. Powell debuteerde in 1937 met 'The edge of the world', maar kreeg pas bekendheid met de films die Powell, Phillip
Powell, Phillip (geb. 1921) Brits architect, won in 1946 samen met John Hidalgo Moya (geb. 1920) een door de City of Westminster in Londen uitgeschreven Powell, Richard (Richie)
Powell, Richard (Richie) (1931-1956) Amerikaans jazzpianist. Broer van Bud P. Speelde o.a. bij Paul Williams (1951-52) en het orkest van Johnny Power-Biggs, Edward George
Power-Biggs, Edward George (1906-1977) Engels/Amerikaans organist. Hij studeerde orgel aan de Royal Academy of Music te Londen, gaf in Engeland Power, Lionel
Power, Lionel (gest. 1445) Engels componist, tijdgenoot van John Dunstable en met hem een der belangrijkste Engelse componisten uit de 15e eeuw. Powys, John Cowper
Powys, John Cowper (1872-1963) Engels romanschrijver; broer van Llewelyn en Theodore P. Schreef aanvankelijk gedichten en filosofische stud
Powys, Llewelyn
Powys, Llewelyn (1884-1939) Engels prozaschrijver; broer van John Cowper en Theodore P. Hij maakte reizen door de VS, Afrika en Europa, waaraan Powys, Theodore Francis
Powys, Theodore Francis (1875-1953) Engels romanschrijver; broer van John Cowper en Llewelyn P. Hij trok zich terug als kluizenaar en schreef Pozzo, Andrea
Pozzo, Andrea (1642-1709) Italiaans schilder. Opleiding in Como en Milaan. In 1666 trad hij toe in de orde van de jezuïeten, maar bleef schilderen. po-sjan siang-loe
po-sjan siang-loe (boshan xianglu; lett.: bergwierookbranders) Wierookbranders in de vorm van een berg, met dieren, taoïstische onsterfelijken en Praagse Structuralistische Kring
Praagse Structuralistische Kring of Praagse Linguïstische Kring. Groep Tsjechische structuralisten (ca. 1925-1950), bij wie de Russische formalist Praag, Max van
Praag, Max van (eig Meijer van Praag; 1913-1991) Nederlands zanger. Van Praag genoot in de jaren vijftig grote populariteit als zanger van het populaire Praag, Siegfried Emanuel van
Praag, Siegfried Emanuel van (geb. 1899) Nederlands schrijver en vertaler, studeerde Frans te Amsterdam en ging in 1936 naar België. Tijdens WO Prachensky, Markus
Prachensky, Markus (geb. 1932) Oostenrijks schilder, studeerde te Wenen schilderkunst en architectuur aan de Academie voor schone kunsten. Hij Pradier, Jean-Jacques
Pradier, Jean-Jacques (1790-1852) Zwitsers beeldhouwer die vooral werkzaam is geweest in Frankrijk. Zijn opleiding ontving hij aan de École de
Pradmoedya Ananta Toer
Pradmoedya Ananta Toer (geb. 1925) Indonesische schrijver, zoon van een leraar, die vanaf 1945 deelnam aan de strijd tegen de Nederlanders en Prados, Emilio
Prados, Emilio (1899-1962) Spaans dichter, samen met Manuel Altolaguirre oprichter van het literaire tijdschrift Litoral. Prados was zeer bevriend Prado, Adrián de
Prado, Adrián de Spaans dichter uit het eind der 16e en begin der 17e eeuw, monnik van de orde der hiëronymieten, bekend gebleven door zijn in Prado, Museo del
Prado, Museo del (ook Museo Nacional de Pintura y Escultura) Museum te Madrid, nationaal museum van Spanje. Begonnen door Juan de Villanu
praeteritio
praeteritio Stijlfiguur die iets, door het te negeren, juist benadrukt; paraleipsis.
Praetorius, Jacob
Praetorius, Jacob (1586-1651) Duits organist, zoon van organist-componist Jacob Praetorius (gest. 1686), bij wie hij zijn eerste lessen kreeg. In 1602 Praetorius, Michael
Praetorius, Michael (eig. Michael Schultz; 1571/2-1621) Duits componist. Hij ging in 1585 naar de universiteit in Frankfurt an der Oder en in 1589 pragmatiek
pragmatiek 1. Onderdeel van de semiotiek (algemene tekenleer) dat zich bezighoudt met de relatie tussen symbolen, de gebruikers van symbolen en Prandtauer, Jakob
Prandtauer, Jakob (ook: Prandauer; 1660-1726) Oostenrijks architect, belangrijk vertegenwoordiger van de barok. Bouwde o.a. het nieuwe klooster Prati, Giovanni
Prati, Giovanni (1814-1884) Italiaans dichter, wiens sentimentele en pathetische poëzie typerend is voor de Italiaanse romantiek in de tweede helft Pratolini, Vasco
Pratolini, Vasco (1913-1991) Italiaans schrijver. Pratolini debuteerde in 1941 met de novellebundel 'Il tappeto verde,' gevolgd door de roman 'Via
Pratt, Hugo
Pratt, Hugo (1927-1995) Italiaans striptekenaar. Pratt was een kosmopoliet, die enorm veel reisde en hield van het avontuur-lijke en romantische. Dit Praxiteles
Praxiteles (midden 4e eeuw v.C.) Grieks beeldhouwer. Werkte - in tegenstelling tot zijn tijdgenoten - bij voorkeur in marmer. Bekend door de Afrodite Préault, Auguste
Préault, Auguste (Antoine Augustin; 1809-1897) Frans beeldhouwer; slaagde er op originele wijze in realiteitszin te paren aan romantische bewogenheid.
préciosité
préciosité (Fr.: précieux = kostbaar, verfijnd) Een aparte stroming die zich na 1650 in de Parijse salons ontwikkelde. Aanvankelijk was de `préciosité' preclassicisme
preclassicisme Periode die aan het Franse classicisme voorafging. De dichter François de Malherbe (1555-1628) geldt als de grondlegger van de classicistische precolumbiaanse kunst
precolumbiaanse kunst Kunst uit het Amerika van vóór de komst van Columbus, met name dat deel dat door de Spanjaarden en Portugezen is gekolon
Preetorius, Emil
Preetorius, Emil (1883-1973) Duits illustrator, graficus en toneeldecorateur. P. kreeg grote bekendheid als boekillustrator, o.a. 'Peter Schlemihl' van pregnant
pregnant 1 Met versterkte betekenis (bijv. `gedraag je' = `gedraag je fatsoenlijk'). 2 Kernachtig (geformuleerd).
prehistorische kunst
prehistorische kunst Kunst uit de periode van de geschiedenis, waarover geen geschreven bronnen bestaan. De oudste vondsten dateren uit het Laat preludium
preludium (ook preambulum) Van het Latijnse werkwoord praeludere = voorspelen, nu algemeen vertaald als voorspel. Ook de term preambulum komt première
première (Fr.) De eerste vertoning of voorstelling van een op het programma genomen toneelstuk, opera, ballet, enz., maar ook de eerste voorstelling Preminger, Otto Ludwig
Preminger, Otto Ludwig (1906-1986) Oostenrijks-Amerikaans regisseur. Werkte bij de legendarische Max Reinhardt. Regisseerde een enkele Duitstal
Premsela, Benno
Premsela, Benno (1920-1997) Nederlands binnenhuisarchitect en vormgever. Premsela maakte tussen 1956 en 1963 naam met zijn inrichtingen van Prendergast, Maurice Brazil
Prendergast, Maurice Brazil (1859-1924) Amerikaans schilder, werkte als jongeman te Boston in een textielmagazijn waar hij vlaggen beschilderde. prentenboek
prentenboek Met prenten verlucht (kinder)boek. Belangrijke vorm van kleuterlectuur: plaatjes kijken komt bij kleine mensen vóór woorden lezen. De Preobrajenska, Olga Osipnovna
Preobrajenska, Olga Osipnovna (geboren te St.-Petersburg 2-2-1870 - overleden te Saint Mande 27-12-1962) Russisch-Frans balletdanseres en pedagoge. Preradovic, Paula von
Preradovic, Paula von (1887-1951) Oostenrijks dichteres, kleindochter van de Kroatische volksdichter Petar P. In 1916 trouwde zij de Duitse attaché Preradovic, Petar
Preradovic, Petar (1818-1872) Kroatisch dichter. Hij bezocht de hogere krijgsschool, diende in het Oostenrijkse leger en bereikte de rang van generaal. Prerafaëlieten
Prerafaëlieten Een aantal Engelse kunstenaars, die in 1848 de Pre-Raphaelite Brotherhood stichtten en die hun inspiratie zochten in de kunst uit de preromantiek
preromantiek Op de Romantiek vooruitlopende literaire stroming tussen ca. 1740-ca. 1780, die als reactie op de verstandelijk artistieke opvattingen Presença
Presença Literaire beweging rond het Portugese tijdschrift `Presença' (1927-1940), die, vaak in strijd met de eigentijdse neorealistische tendensen, Presley, Elvis
Presley, Elvis (1935-1977) Amerikaans zanger en acteur. Het grootste idool van de rock 'n roll-rage in de tweede helft van de jaren vijftig. Zijn zeer Pressburger, Imre (Emeric)
Pressburger, Imre (Emeric) (1902-1988) Brits filmmaker. Pressburger geldt als een der grondleggers van de Britse cinema. Hongaar van origine, Presser, Jacob
Presser, Jacob (1899-1970) Nederlands historicus en schrijver, van 1947-69 hoogleraar te Amsterdam. Hij behoort tot de historici die maatschappijkritiek Presser, Samuel
Presser, Samuel (1917-1986) Nederlands fotojournalist. Na een opleiding tot fotojournalist bij het Fotobureau Vaz Diaz (1935-1937) als freelance Presti, Ida
Presti, Ida (1924-1967) Frans gitariste. Presti debuteerde op 10-jarige leeftijd met een solorecital in Parijs. Zij vormde met haar echtgenoot, de Egyptische presto
presto Muziekaanduiding: snel. Prestissimo betekent zo snel mogelijk.
Preti, Girolamo
Preti, Girolamo (1582-1626) Italiaans dichter, navolger van Giambattista Marino. P. verleende zijn diensten als dichter aan verschillende hoven; hij
Pretorius, Sarel Jakob
Pretorius, Sarel Jakob (geb. 1917) Zuid-Afrikaans dichter. Hij studeerde te Potchefstroom en te Utrecht, werd leraar, was medewerker bij de Zuid-Prêtre, Georges
Prêtre, Georges (geb. 1924) Frans dirigent. Hij studeerde piano en trompet aan de conservatoria te Douai en Parijs en directie bij André Cluytens. Preud'homme, Armand
Preud'homme, Armand (1904-1986) Belgisch componist. Heimatcomponist van de Kempen met zijn populaire liederen 'Kempenland', 'Als de brem Prévert, Jacques André Marie
Prévert, Jacques André Marie (1900-1977) Frans dichter. Had contact met de surrealisten, maar werd er nauwelijks door beïnvloed. Poëzie is eenvoudig,
Previn, André
Previn, André (geb. 1929) eig. Andreas Ludwig Priwin Duits-Amerikaans dirigent en pianist. Previn, die als klein kind piano studeerde aan de Berlijnse Prévost, Antoine François
Prévost, Antoine François (1697-1763) Frans schrijver. Na een opleiding bij de jezuïeten nam hij dienst in het leger (1713-19), waarna hij benedic
Prey, Hermann
Prey, Hermann (1929-1998) Duits zanger (lyrisch bariton). Prey studeerde in Berlijn en begon zijn loopbaan aan de Opera van Wiesbaden (1952). Pré, Jacqueline du
Pré, Jacqueline du (1945-1987) Brits violoncelliste. Jacqueline du Pré was een wonderkind, begon op 4-jarige leeftijd cello te spelen en ging op haar Price, Uvedale
Price, Uvedale (1747-1829) Engels tuinarchitect en vaktheoreticus. Hij was ervan overtuigd dat tuinarchitecten tot de beste resultaten kwamen als zij Price, Vincent
Price, Vincent (1911-1993) Amerikaans acteur. Price studeerde Engels en kunstgeschiedenis aan Yale University en in Londen, waar hij in 1934 als Priestley, John Boynton
Priestley, John Boynton (1894-1984) Engels prozaschrijver, die als literaire allrounder werkzaam was als recensent, essayist, journalist, uitgever en, Prijs der Nederlandse Letteren
Prijs der Nederlandse Letteren In 1956 ingestelde, driejaarlijkse prijs, die door Nederland en België gezamenlijk wordt uitgereikt aan afwisselend Prikkebeen
Prikkebeen Hoofdpersoon (een onhandige vlindervanger) in 'Reizen en avonturen van mijnheer Prikkebeen' (1858), het klassieke kinderverhaal van primarius
primarius In het bijzonder de benaming voor de eerste violist van een strijkkwartet, in het algemeen de aanvoerder van een kamermuziekgezelschap.
primary structures
primary structures Hoofdzakelijk Europese variant van de minimal art. De sculpturen van o.a. Caro en King worden gekenmerkt door eenvoudige Primaticcio, Francesco
Primaticcio, Francesco (1505?-1570) Italiaans schilder, beeldhouwer en architect. Werkte o.a. aan de decoraties van het kasteel te Fontainebleau, prime (muz.)
prime (muz.) Eerste trap van een toonladder. Als interval beschouwd, is de benaming eenklank nauwkeuriger. Kan rein zijn (bijv. c-c) en overmatig primitieve kunst
primitieve kunst Deze term bergt een tweeledige betekenis in zich: a. de kunst voorafgaand aan de Italiaanse Renaissance (Vlaamse primitieven bijv.); Primrose, William
Primrose, William (1903-1982) Schots altviolist. Primrose studeerde in Glasgow en Londen en later nog bij Ysaye. Hij was lid van het London String prince (lit.)
prince (lit.) Het woord waarmee de slotstrofe van de rederijkersballade begint. Aan het hoofd van de rederijkerskamer stond een voorzitter, die door Prince (muz.)
Prince (muz.) (eig. Prince Leroy Rogers; geb. 1958) Amerikaans zanger/componist/multi- instrumentalist. Bespeelde op zijn eerste lp 'For you' (1978) Pringle, Thomas
Pringle, Thomas (1789-1834) Schots dichter. IJverde als een der eerste Britse dichters voor afschaffing van slavernij en apartheid in Zuid-Afrika, waarheen Prinner, Anton
Prinner, Anton (geb. 1902) Frans beeldhouwer van Hongaarse afkomst. P. was voor WO II een gezien kunstenaar in Parijs, waar zijn abstracte sculpturen Prinsen, Jacob
Prinsen, Jacob (1866-1935) Nederlands letterkundige. Hij werd eerst onderwijzer, studeerde daarna letteren en werd in 1897 leraar. In 1919 werd Prinsen, Joost
Prinsen, Joost (eig. Joseph Jules Thomas Prinsen; geb. 1942) Nederlands toneelregisseur en acteur. Hij deed in 1969 eindexamen aan de Amsterdamse Prins, Ary
Prins, Ary (1860-1922) Nederlands schrijver. Prins debuteerde in 1885 met een bundel naturalistische schetsen, `Uit het leven', onder het pseudoniem Prins, Jan
Prins, Jan (eig. Christiaan Louis Schepp; 1876-1948) Nederlands dichter. Hij kreeg een opleiding tot marineofficier en diende als zodanig van 1896-Printz, Wolfgang Caspar
Printz, Wolfgang Caspar (1641-1717) Duits muziektheoreticus. P. wilde oorspronkelijk priester worden, doch koos na een conflict met de Kerk vo
Prior, Matthew
Prior, Matthew (1664-1721) Engels dichter. Had als diplomaat een belangrijk aandeel in de totstandkoming van het verdrag van Rijswijk en de vrede Prisco, Michele
Prisco, Michele (geb. 1920) Italiaans schrijver. Zijn romans en verhalen, zoals 'La provincia addormentata' (1949), 'Punto franco' (1965) en 'Una spirale Prisjvin, Michaïl Michajlovitsj
Prisjvin, Michaïl Michajlovitsj (1873-1954) Sovjetrussisch schrijver. Zijn eerste verhalenbundel, 'In het land van de niet-opgeschrikte vogels' (1906),
Pritchard, John Michael
Pritchard, John Michael (1921-1989) Brits dirigent. Pritchard, zoon van een violist, kreeg zijn opleiding tot dirigent van de stichter van de beroemde Pritchett, V(ictor) S(awdon)
Pritchett, V(ictor) S(awdon) (1900-1997) Brits schrijver en criticus. Pritchett schreef een aantal romans, waaronder Clare Drummer (1929) en Mr. private eye
private eye Amerikaans genre in de `hard-boiled' detectiveroman, waarin een cynische, laconieke, onkreukbare held speurwerk verricht in een wereld Prix de Rome
Prix de Rome In 1664 ingestelde Franse staatsprijs voor jonge beeldende kunstenaars, die dan een stipendium ontvingen en een aantal jaren mochten Prix Fémina
Prix Fémina Een van de belangrijkste Franse literatuurprijzen. Hij wordt uitgereikt door een vrouwelijke jury voor de beste Franstalige roman.
Prix Goncourt
Prix Goncourt De belangrijkste Franse prozaprijs, ingesteld in 1903 (bij testamentaire beschikking) door de gebroeders Edmond (1822-1896) en Jules Prix Italia
Prix Italia Een in 1948 door de Italiaanse radio-omroep (Radio Italia) ingestelde prijs voor een muzikaal of literair werkstuk dat zich in het bijzonder proagon
proagon (Gr.) Rondgang voor alle deelnemers (acteurs, musici, choreutai) op de eerste dag van de in het voorjaar te Athene gehouden Grote Dionysiën problem plays
problem plays (probleemstukken) Engelse toneelstukken waarin menselijke en sociale problemen aan de orde komen. Zo schreef Shakespeare All's Procaccini, Camillo
Procaccini, Camillo (1550-1629) Italiaans schilder. Zoon en leerling van zijn vader Ercole P. en evenals deze sterk beïnvloed door Parmigianino. Bij Procaccini, Ercole
Procaccini, Ercole (1515-1595) Italiaans schilder. Leerling van Prospero Fontana. Werkte in de maniëristische stijl van Parmigianino zoals bijv. blijkt Procaccini, Giulio Cesare
Procaccini, Giulio Cesare (1570-1625) Italiaans schilder. Begonnen als beeldhouwer, hetgeen nog te merken valt uit de wat pompeus aandoende, (lit.)
procédé (lit.) (Fr.) Werkwijze (kunstgreep). In de poëzie: metrum, ritme, beeldspraak e.d. In verhalend proza bijvoorbeeld: manipulaties met de tijd. Procktor, Patrick
Procktor, Patrick (geb. 1936) Iers schilder, opgegroeid in Londen. In 1958 besluit hij zich aan het schilderen te wijden en laat hij zich inschrijven aan Procol Harum
Procol Harum Britse popgroep, opgericht in 1967. Op slag beroemd met 'A whiter shade of pale' (1967), nog steeds klassiek in de popmuziek. Kort Procope, Russell
Procope, Russell (1908-1981) Amerikaans jazzsaxofonist en - klarinettist. Speelde in de bands van Chick Webb (1929-30), Fletcher Henderson (1931-Prodigy, The
Prodigy, The Britse breakbeat- en technoformatie, ontsproten aan het brein van Liam Howlett (toetsen/programmering). Andere leden: Keith Flint (Prodromische gedichten
Prodromische gedichten Een viertal van de 12e eeuw daterende in vulgair Grieks geschreven bedelgedichten, gericht aan keizer Johannes II en van
producer
producer (Eng.) Produktieleider bij toneel, film, enz.
productiviteit (taalw.)
productiviteit (taalw.) (rule-governed creativity) Het vermogen van de taalgebruiker om binnen de regels van de taalsystematiek nieuwe taalbouwsels Proetkov, Kozma
Proetkov, Kozma Collectief pseudoniem van Aleksandr Konstantinovitsj Tolstoj en zijn beide neven Aleksej Michajlovitsj en Vladimir Michajlovitsj profane literatuur
profane literatuur Niet-godsdienstige literatuur, met niet-kerkelijke, niet-gewijde onderwerpen; dit in tegenstelling met de gewijde letterkunde.
professorenroman
professorenroman Een door een hoogleraar bij wijze van afwisseling geschreven roman, doorgaans in een der lichtere genres. De professorenroman profetenspel
profetenspel Vorm van middeleeuws liturgisch toneel, gebaseerd op oudtestamentische profetieën over de komst van Christus.
programmamuziek
programmamuziek Een doorgaans instrumentale compositie die uitgaat van een vastomlijnd programma dat door de componist in klanken wordt w
progymnasmata
progymnasmata (Gr.: oefeningen) Retorische handleiding voor de leraar, leidraad voor het onderwijs. Aanvankelijk waren progymnasmata bestemd Prokofjev, Sergej Sergejevitsj
Prokofjev, Sergej Sergejevitsj (1891-1953) Russisch componist. Hij studeerde eerst bij Glière, later aan het conservatorium te Sint-Petersburg bij prolegomena
prolegomena (Gr.) Beknopte inleiding, inleidende opmerkingen; basistheorie.
prolepsis
prolepsis (Gr.; Lat.: propositio) Het vooruitlopen (met woorden of argumenten) zoals in: `die man, ik haat hem.' Met deze stijlfiguur kan men bijzondere Proloog
Proloog Nederlandse toneelgroep, in 1964 ontstaan op initiatief van de toneelgroep Ensemble en De Jonge Spelers uit Eindhoven. Hoewel oorspronkelijk proloog (lit.)
proloog (lit.) (Gr.: prologos = voorwoord) Voorrede, inleiding; voorspel. In de klassieke Griekse tragedie en komedie door één persoon uit te spreken pronominalisatie en reflexivisatie
pronominalisatie en reflexivisatie Als twee naamwoordelijke groepen dezelfde verwijzing in de werkelijkheid hebben, dan is een van beide te vervangen proprium
proprium Latijnse naam voor de vijf wisselende gezangen van de mis in de rooms-katholieke Kerk, zo genoemd omdat tekst en melodie afhangen van propyleeën
propyleeën Ingangspartij van grote Griekse heiligdommen: een monumentaal poortgebouw met zuilengevel, voorhal en trappen. Bekend zijn de propyleeën prosa
prosa Een ritmisch ongebonden tekst onder een bestaande gregoriaanse melodie, met name onder de melismen na het Alleluia der gregoriaanse mis. proscenium
proscenium (Gr.: proskènion = voortoneel) Bevond zich in het klassieke theater voor de skènè (kleedkamer). Een groot deel van de handeling speelde prosodie
prosodie (Lat.: prosodia) Leer van taalritme en -accenten. Het gebruik van de woorden en de lettergrepen in de versbouw (cf. metriek = leer van de prosopopoeia
prosopopoeia (Gr.: prosoopon = gezicht; poieoo = maken) Een stijlfiguur waarbij overleden of afwezige personen, maar ook levenloze zaken ten tonele prospectief aspect
prospectief aspect Een actiemoment dat vooruitwijst naar een latere gebeurtenis in het drama. Meestal heeft een dergelijk actiemoment een zodanig protagonist
protagonist (pathosspeler) De eerste of hoofdrolspeler en daarmee de belangrijkste van de drie dramatis personae in het Griekse drama. Algemeen neemt proteron husteron
proteron husteron (prothusteron) Stijlfiguur waarbij de historisch-chronologische volgorde van vertellen plaats maakt voor een psychologische: `Uw protestkunst
protestkunst Uiteenlopende vormen van kunst waarin wordt geprotesteerd tegen onderdrukking, onrecht, wantoestanden, enz. Deed zich vooral voor Protzman, Esther
Protzman, Esther (geboren te Almelo 1-9-1961): Nederlandse danseres, kreeg haar beroepsopleiding bij het Stedelijk Instituut voor de Dans in Antwerpen Prot, Gustave
Prot, Gustave (1817-1903) Nederlands decorateur en theaterdirecteur van Franse afkomst. Hij werkte van 1832-41 als leerling-decorateur te Parijs Proust, Marcel
Proust, Marcel (1871-1922) Frans auteur. Verwierf beroemdheid met 'A la recherche du temps perdu', een reeks romans die een zo grote, krachtige Prouvé, Jean
Prouvé, Jean (1901-1984) Frans industrieel vormgever. Begon als smid. Reeds vanaf 1925 werden in zijn werkplaats lichtmetaalconstructies vervaardigd, Prou, Suzanne
Prou, Suzanne (1920-1996) Frans schrijfster. Na vier geweigerde manuscripten had Suzanne Prou met haar vijfde roman, `Les patapharis' (1966), proverbium
proverbium (Lat.) Spreekwoord, spreuk; bondig volksgezegde dat een levenswijsheid uitdrukt.
Provost, Jan
Provost, Jan (Jan Provoost, Jan Prévost; ca. 1462-1529) Vlaams schilder. In 1493 werd hij meester van het St.-Lucasgilde in Antwerpen. Na een verblijf proza
proza (Lat.: prosa oratio = rechtstreekse, d.w.z. eenvoudige taal) De benaming voor alle literatuur die, in tegenstelling tot de gebonden stijlvorm der Prudentius Clemens, Aurelius
Prudentius Clemens, Aurelius (348-na 405) Spaans (Latijns) dichter, wordt algemeen als de belangrijkste christelijke dichter der Oudheid beschouwd. Prud'hon, Pierre Paul
Prud'hon, Pierre Paul (1758-1823) Frans schilder en tekenaar, ontving zijn opleiding aan de academie van Dijon. In 1784 ontving hij de Prix de Rome, Prus, Boleslaw
Prus, Boleslaw (eig. Aleksander Glowacki; 1847?-1912) Pools schrijver, voornaamste vertegenwoordiger van het Poolse literaire positivisme, dat z
Pryce, Leontine
Pryce, Leontine (geb. 1927) Amerikaans operazangeres (dramatische sopraan). P. studeerde te New York en maakte na haar debuut in 1951 naam met psalmen
psalmen Psalmen zijn de 150 liederen of lofzangen die in de Bijbel als apart boek zijn opgenomen. Zowel in de joodse als in de christelijke eredienst psalter
psalter De gezamenlijke 150 psalmen (liederen of lofzangen) zoals die in de bijbel in het Boek der Psalmen voorkomen. Ook een boek waarin uitsluitend psalterium (muz.)
psalterium (muz.) Een aan de cither verwant, meestal trapeziumvormig snaarinstrument, dat vooral in de Middeleeuwen veel bespeeld werd, maar vermoedelijk Psamtik
Psamtik (Psammeticus) Egyptische farao's uit de 26e (Saïtische) dynastie. Psamtik I (reg. 663-609 v.C.), bevrijdde het land met hulp van Griekse huursoldaten pseudoniem
pseudoniem (schuilnaam). Aangenomen naam waaronder iemand in de openbaarheid treedt, bijv. als auteur. Art. 25 van de Nederlandse Auteurswet psychoanalytische literatuurbeschouwing
psychoanalytische literatuurbeschouwing Vorm van psychologische tekstbenadering. Er zijn verschillende modellen mogelijk: 1 De klassiek-Freudiaanse psychobiografie
psychobiografie Psychologisch getinte biografie.
psychokritiek
psychokritiek Psychoanalytisch-literaire onderzoeksmethode van de Fransen Charles Mauron en Jean-Paul Weber. Door verschillende werken van psycholinguïstiek
psycholinguïstiek Ook taalpsychologie. Tak van wetenschap die taal bestudeert als een onderdeel van het menselijk gedrag. Binnen dit gebied werken psychologisch realisme
psychologisch realisme Een door de psychoanalyse van Freud beïnvloed realisme, waarvan de Oostenrijkse schrijver Arthur Schnitzler (1862-1931;
psychologische roman
psychologische roman Roman die niet zozeer interessant is om de spannende of amusante gebeurtenissen die erin worden verteld of om het beeld
psychologische thriller
psychologische thriller Misdaadroman die het dichtst bij de literaire (psychologische) roman staat: aan de traditionele detectiveroman wordt de dimensie psychorealisme
psychorealisme Term van Hubert Lampo voor romantisch getinte psychologische romans en verhalen.
Public Enemy
Public Enemy (Long Island, 1985) Amerikaanse rapgroep. Belangrijkste hardcore rapcrew van de jaren tachtig, opgericht door lead-rapper Chuck D. publicist
publicist Niet-literair schrijver; schrijvend journalist.
Publiekstheater
Publiekstheater Nederlands toneelgezelschap, vaste bespeler van de Amsterdamse Stadsschouwburg, in 1973 opgericht door Hans Croiset. Het P. is publikatie
publikatie Openbaarmaking (in druk); uitgave.
Puccini, Giacomo
Puccini, Giacomo (1858-1924) Italiaans componist. Schreef twaalf opera's waarvan een aantal niet meer uit het gangbare operarepertoire is weg te Pucelle, Jean
Pucelle, Jean (ook Jehan; eerste helft 14e eeuw) Frans miniaturist, beroemd door rachtig verluchte manuscripten, o.a. het 'Breviaire van de Belleville' Pückler-Muskau, Hermann Ludwig Heinrich, prins van
Pückler-Muskau, Hermann Ludwig Heinrich, prins van (1785-1871) Duits pionier en auteur op het gebied van de landschapsarchitectuur. Beroemd Puettmann, Emile
Puettmann, Emile (1907-1987) Nederlands beeldend kunstenaar en graficus. Puettmann volgde kunstnijverheidsonderwijs en aansluitend een vakopleiding Pueyo, Eduardo del
Pueyo, Eduardo del (1905-1986) Spaans pianist. Maakte naam door de briljante techniek en het sterke temperament van zijn pianospel en als muziekpedagoog. Puget, Claude André
Puget, Claude André (geb. 1905) Frans advocaat en toneelschrijver. Hij studeerde letteren en rechten en was zowel werkzaam als advocaat en als journalist. Puget, Pierre
Puget, Pierre (1620-1694) Frans beeldhouwer, schilder en tekenaar. In Italië (1641) sterk beïnvloed door de barok, zoals deze zich daar manifesteerde. Pugin, Augustus Welby Northmore
Pugin, Augustus Welby Northmore (1812-1852) Engels architect en architectuurtheoreticus. Een van de belangrijkste figuren van het Engelse gothic Pugliese, Giacomino
Pugliese, Giacomino Siciliaans dichter uit het begin van de 13e eeuw over wiens leven zeer weinig bekend is en wiens werk wordt gekenmerkt door Pugno, Stéphane Raoul
Pugno, Stéphane Raoul (1852-1914) Frans pianist en componist. P. studeerde o.a. aan het Parijse conservatorium en werd in 1871 organist aan de
Puig, Manuel
Puig, Manuel (1932-1990) Argentijns schrijver. Van jongs af was Puig bezeten van films, maar zijn pogingen om filmregisseur te worden mislukten. Pujol, Emilio
Pujol, Emilio (1886-1980) Spaans gitarist en musicoloog. Pujol, een van de grote promotors van de klassieke gitaarmuziek, studeerde vanaf 1902 bij Pukwana, Mtutuzel (Dudu)
Pukwana, Mtutuzel (Dudu) (1938-1990) Zuid-Afrikaans jazzmusicus. Pukwana speelde piano en saxofoon. In 1964 ging hij met de Blue Notes, de Pulci, Luigi
Pulci, Luigi (1432-1484) Italiaans dichter. Was lange tijd een intieme vriend van Lorenzo de Medici voor wie hij verschillende diplomatieke opdrachten Pulgar, Hernando del
Pulgar, Hernando del (ca. 1420-ca. 1492) Spaans schrijver en geschiedkundige, die in dienst was van koningin Isabella van Castilië. Bekend van hem Pulincx, Hendrik
Pulincx, Hendrik (1698-1781) Vlaams beeldhouwer. Opgeleid door o.a. zijn vader, werkte in een laat-barokke stijl, die sterk beïnvloed is door het werk Pulitzer Prizes
Pulitzer Prizes Genoemd naar de Hongaars-Amerikaanse journalist en krantenuitgever Joseph Pulitzer (1847-1911), die zijn vermogen legateerde in Pullen, Don Gabriel
Pullen, Don Gabriel (1944-1995) Amerikaans jazzpianist. Pullen maakte zijn eerste plaatopname in 1964 met rietblazer Giuseppe Logan, werkte daarna pulp (lit.)
pulp (lit.) (in letterlijke betekenis: brij van hout) Blaadjes met triviale lectuur; minderwaardige producten van de massaliteratuur in het algemeen.
Punch
Punch Geïllustreerd Brits satirisch weekblad, voor het eerst verschenen op 17 juli 1841. De naam is een afkorting van Punchinello, een verbastering Punjabi
Punjabi (Pandsjabi) Indo-iraanse taal, gesproken door inwoners van de Punjab. Nauw verwant met het Hindi. Als schrift wordt het Gurmukhi gebruikt.
punk
punk Subcultuur, opgekomen in het midden van de jaren zeventig uit verzet tegen de overdaad van de consumptiemaatschappij en uit een afwijzen van Punt, Johannes (Jan)
Punt, Johannes (Jan) (1771-1779) Nederlands acteur, leerling van Cornelis Bor (1674-1745) Hij debuteerde in 1732 in de Amsterdamse Stadsschou
Purcell, Henry
Purcell, Henry (1659-1695) Engels componist. De eerste grote componist sinds het bewind van Cromwell. Door het gebruik van zowel oudere polyfone Purdy, James
Purdy, James (geb. 1923) Amerikaans schrijver van romans en korte verhalen. Legt in zijn satirisch werk verband tussen de crisis van de jaren dertig purisme
purisme Het streven de landstaal zoveel mogelijk te zuiveren van barbarismen en leenwoorden. Ook de resultaten daarvan - vertalingen van dergelijke Purrmann, Hans
Purrmann, Hans (1880-1966) Duits schilder en graficus, werkte van 1908-11 samen met Henri Matisse, die al zijn latere werk in sterke mate blijkt Putman, Willem
Putman, Willem (1900-54) Belgisch (Vlaams) schrijver. Hij was van 1922-26 ambtenaar aan het ministerie van Justitie, daarna tot 1944 inspecteur Puttnam, David
Puttnam, David (geb. 1941) Brits filmproducent. Puttnam begon als reclamefotograaf en produceerde vanaf 1969 films. Aanvankelijk als co-producent, putto
putto (It: knaapje) Afbeelding van een naakt, mollig jongetje, met of zonder vleugels. Sierelement in de schilder- en beeldhouwkunst tijdens de Renaissance.
Puvis de Chavannes, Pierre Cécile
Puvis de Chavannes, Pierre Cécile (1824-1898) Frans schilder, leerling van o.a. Delacroix. Schilder van grote, decoratieve composities, veelal met Puvrez, Henri
Puvrez, Henri (1893-1971) Belgisch (Vlaams) beeldhouwer, autodidact. Van 1946-48 doceerde hij aan het Hoger Instituut voor Schone Kunsten te puy (lit.)
puy (lit.) (pui) Naam van middeleeuwse Franse broederschappen van jongleurs en dichters, die dichtwedstrijden organiseerden. Tijdens de wedstrijden Puyana, Rafael
Puyana, Rafael (geb. 1931) Colombiaans klavecimbelspeler. Puyana studeerde in Boston en daarna van 1951-1959 bij Wanda Landowska, maar hij
Puyvelde, Leo Petrus van
Puyvelde, Leo Petrus van (1882-1965) Belgisch (Vlaams) kunsthistoricus. Doceerde te Gent (1912-26) en te Luik (1927-52). Was hoofdconservator pyloon
pyloon (Gr.: puloon = ingangspoort) Toren voorkomend aan weerszijden van de toegangspoort van een Egyptische tempel. Ook benaming van een vrijstaande, pyloontempels
pyloontempels Tempels uit de Egyptische Oudheid die genoemd zijn naar de hen kenmerkende toegangspoortconstructie (Grieks: pyloon = poort), Pynchon, Thomas
Pynchon, Thomas (geb. 1937) Amerikaans schrijver. Heeft met zijn kleine experimentele oeuvre op indringende wijze uiting gegeven aan de Amer
P.C. Hooftprijs
P.C. Hooftprijs Een in principe jaarlijks toe te kennen staatsprijs voor de letterkunde, waarbij afwisselend verhalend proza, poëzie of essaykunst bekroond
Cultuur Q
Q 65 Legendarische Nederlandse beat- en rhythm & bluesgroep, opgericht in 1965. Vooral de eerste jaren populair, mede door provocerende opstelling, qasida
qasida Arabische dichtvorm; lange ode.
quadrivium
quadrivium Vier hoogste der zeven vrije kunsten (artes liberales), te weten arithmetica (rekenkunde), geometria (meetkunde), astronomia (sterrenkunde) Quantz, Johann Joachim
Quantz, Johann Joachim (1697-1773) Duits componist en fluitist. Quantz kreeg zijn eerste lessen van een oom en van de organist Kiesewetter, lat
Quarenghi, Giacomo
Quarenghi, Giacomo (1744-1817) Italiaans bouwmeester, die vanaf 1779 in Sint-Petersburg voor Catharina II gewerkt heeft. Zijn bouwstijl is sterk Quartetto Italiano
Quartetto Italiano Een in 1945 te Reggio Emilia opgericht strijkkwartet, bestaande uit de violisten Paolo Borciani (geb. 1922), Elisa Pegreffi (geb. Quasimodo, Salvatore
Quasimodo, Salvatore (1901-1968) Italiaans dichter. Schreef eerst door het symbolisme beïnvloede hermetische (gesloten) poëzie, maar toonde zich Quast, Pieter
Quast, Pieter (1605/6-1647) Nederlands schilder. Werkte in Amsterdam en Den Haag (1634-43). Schilder van enigszins karikaturale genrestukken Quayle, Sir (John) Anthony
Quayle, Sir (John) Anthony (1913-1989) Brits acteur. Quayle was vanaf 1931 beroemd als acteur in theaterstukken van Shakespeare en debuteerde Quazar
Quazar (Amsterdam, 1989) Nederlandse housegroep. Aangevoerd door sample-wizards Gert van Veen en Eric 'Cycle' van Putten. Van Veen maakte Quebec, Ike Abrams (Ike)
Quebec, Ike Abrams (Ike) (1918-1963) Amerikaans jazzsaxofonist; een van de belangrijkste tenorsaxofonisten uit de Coleman Hawkins school. Speelde
Queen
Queen Britse popgroep die in 1971 werd geformeerd. Karakteristiek geluid, gekenmerkt door meerstemmige vocalen en bombastische productie. Wereldbekendheid Queen Anne (kunst)
Queen Anne (kunst) Stijlperiode in Engeland rondom en tijdens de regering van Queen Anne (1702-14). In de bouwkunst verschijnen de enigszin
Queen, Ellery
Queen, Ellery Schrijversnaam van de neven Frederic Dannay (eig. Daniel Nathan, 1905-1982) en Manfred Bonnington Lee (eig. Manford Lepofsky, queeste
queeste (Fr.: queste, quête) (Ideële) zoektocht vol zware hindernissen van de ridders van het hof van koning Arthur: Parsival, Lancelot, Galahad, Walewein, Queffélec, Henri
Queffélec, Henri (1910-1992) Frans schrijver. Queffélec schreef een groot aantal romans, veelal gesitueerd in zijn geboortestreek Bretagne, met als Queirós, Raquel de
Queirós, Raquel de (geb. 1910) Braziliaans schrijfster, met o.a. José Lins do Rego en Graciliano Ramos behorend tot de romanstroming van het noordoosten Quellinus, Erasmus I
Quellinus, Erasmus I (1584-1640) Vlaams beeldhouwer. Werd in 1606 opgenomen in het Sint-Lucasgilde te Antwerpen. Vervaardigde o.a. de kansel
Quellinus, Erasmus II
Quellinus, Erasmus II (1607-1678) Vlaams schilder. Was een leerling van Rubens en werd na diens dood de stadsschilder van Antwerpen. Schilderd
Quellinus, familie
Quellinus, familie (ook Quellien, Quellin of Quellijn) Zuid-Nederlandse familie van beeldhouwers, schilders, etsers en houtsnijders, werkzaam in de Quellinus, Hubertus
Quellinus, Hubertus (1619-1687) Vlaams graveur en etser. Zoon en leerling van Erasmus I Q. Maakte interessante afbeeldingen van de beelden die Quellinus, Jan Erasmus
Quellinus, Jan Erasmus (1634-1715) Vlaams schilder. Zoon en leerling van Erasmus II Q. Bezocht Rome, Venetië en Florence. Werd in 1661 opgenome
Queneau, Raymond Auguste
Queneau, Raymond Auguste (1903-1976) Frans schrijver, studeerde filosofie en behoorde van 1924-29 tot de surrealisten. Met grote virtuositeit Quennell, Peter Courtney
Quennell, Peter Courtney (geb. 1905) Engels dichter en biograaf; redacteur van Cornhill Magazine (1944-51). Naast vele andere geschriften zijn Quental, Antero Tarquínio de
Quental, Antero Tarquínio de (1842-1891) Portugees dichter. Hij stamde uit een bekend geslacht en studeerde van 1858-64 rechten te Coimbra, waar Quercia, Iacopo di Piero della
Quercia, Iacopo di Piero della (ca. 1374-1438) Italiaans beeldhouwer, belangrijk kunstenaar uit de overgangsperiode van gotiek naar Renaissance. Querelle des anciens et des modernes
Querelle des anciens et des modernes Naam voor de twist die eind 17e, begin 18e eeuw in Frankrijk oplaaide tussen de schrijvers die vasthielde
Querido, Emanuel
Querido, Emanuel (1871-1943) Nederlands schrijver en uitgever van Portugees-joodse afkomst. Hij begon als eenvoudig boekhandelaar, maar slaagde Querido, Israël
Querido, Israël (1874-1932) Nederlands schrijver, afkomstig uit een Portugees-joodse diamantwerkersfamilie, broer van Emanuel. Zelf was hij ook Quevedo y Villegas, Francisco Gómez de
Quevedo y Villegas, Francisco Gómez de (1580-1645) Spaans prozaïst en dichter, een van de geestigste schrijvers van de Spaanse barok. In zijn Quïel, Sylvia
Quïel, Sylvia (geb. 1944) Nederlands schilder van uiterst gedetailleerd werk, o.a. portretten. Was gehuwd met Carel Willink en figureerde in veel van Quignard, Pascal
Quignard, Pascal (eig. Charles Edmond; geb. 1948) Franse auteur van romans en essays, ook bekend als invloedrijke lector bij uitgeverij Gallimard. Quiller-Couch, Arthur Thomas
Quiller-Couch, Arthur Thomas (pseud. 'Q'; 1863-1944) Engels criticus en romanschrijver; hoogleraar Engelse literatuur te Cambridge. Zijn geliefde Quincey, Thomas De
Quincey, Thomas De (1785-1859) Brits schrijver, vooral bekend geworden door de in 'Blackwood's Magazine' gepubliceerde, bekentenisroman rom
Quinckhard, Jan Maurits
Quinckhard, Jan Maurits (1688-1772) Nederlands schilder. Leerling van Christiaan Lubienietzky en Nicolaas Verkolje. Q. woonde en werkte vanaf Quinet, Fernand
Quinet, Fernand (1898-1971) Belgisch cellist, dirigent en componist. Quinet studeerde te Charleroi en aan het Brussels conservatorium, waar hij in Quinn, Anthony Rudolph Oaxaca
Quinn, Anthony Rudolph Oaxaca (geb. 1915) Amerikaans acteur van Mexicaanse afkomst. Krachtige figuur in meestal exotische en avontuurlijke Quinn, Freddy
Quinn, Freddy (eig. Franz Eugen Helmuth Manfred Nidl; geb. 1931) Oostenrijks zanger en acteur. Hij was circusmuzikant en zanger in Hamburgse Quiñones de Benavente, Luis
Quiñones de Benavente, Luis (1593-1651) Spaans toneelschrijver en priester, beroemd geworden als schrijver van zeer vele entremeses en jácaras. Quintana, Anton
Quintana, Anton (eig. Anton Adolf Kuyten; geb. 1937) Nederlands schrijver van TV-stukken en romans. Bekend werd hij door vier romans over de Quintana, Manuel José
Quintana, Manuel José (1772-1857) Spaans schrijver en dichter die in Salamanca bij Juan Meléndez Valdés studeerde en diens invloed onderging.
Quintilianus, Marcus Fabius
Quintilianus, Marcus Fabius (ca. 35-ca. 100 n.C.) Romeins redenaar en befaamd leraar in de welsprekendheid. Door Vespasianus aangesteld als staatsle
Quiroga de la Válgoma, Elena
Quiroga de la Válgoma, Elena (geb. 1921) Spaans romanschrijfster. Zij debuteerde met de onbetekenende roman 'La soledad sonora' (1949), maar Quist, Willem Gerhard
Quist, Willem Gerhard (geb. 1930) Nederlands architect. Ontwierp o.a. de watertoren te Eindhoven, paviljoens op het Weena te Rotterdam, woning
qui(d)proquo
qui(d)proquo (Lat.: iets voor iets anders) Toneelprocédé waarbij een personage zich uitgeeft voor iemand anders (onder meer door travestie) of waarbij quodlibet
quodlibet (Latijn: zo u wilt) Een in de 16e tot de 18e eeuw voorkomende muzikale vorm waarin op vernuftige wijze in een aantal stemmen de beginmaten
Cultuur R
R & B In 1949 door het Amerikaanse vakblad Billboard in het leven geroepen term voor de zwarte hitlijsten, die het beladen begrip Race Music moest Raabe, Wilhelm
Raabe, Wilhelm (pseud. Jakob Corvinus; 1831-1910) Duits schrijver, belangrijke vertegenwoordiger van het poëtisch realisme. Kritiseerde egoïstische Raaijmakers, Dick
Raaijmakers, Dick (geb. 1930) Nederlands componist. Studeerde piano aan het Koninklijk Conservatorium te Den Haag en was daarna werkzaam b
Raalte, Albert van
Raalte, Albert van (1890-1952) Nederlands dirigent. R. studeerde te Amsterdam, Keulen en Leipzig (o.a. bij Reger en Nikisch) en was werkzaam te raamvertelling
raamvertelling (ook: kadervertelling) Verhaal (als kader), waarbinnen een ander verhaal of een reeks verhalen wordt verteld. Het klassieke patroon Rabaud, Henri
Rabaud, Henri (1873-1949) Frans componist en dirigent. R. studeerde aan het Parijse conservatorium (o.a. bij Massenet) en verwierf in 1894 de Prix Rabelais, François
Rabelais, François (1494-1553/54) Frans schrijver. Vooral bekend als de auteur van 'Gargantua' en 'Pantagruel', prozawerken over twee reuzen die Rabus, Petrus
Rabus, Petrus (1660-1702) Nederlands dichter, vertaler en redacteur, was notaris, maar studeerde oude talen bij Joachim Oudaen en gaf later les aan Rachmaninov, Sergej Vasiljevitsj
Rachmaninov, Sergej Vasiljevitsj (1873-1943) Russisch componist en pianist. Rachmaninov studeerde aan de conservatoria van Sint-Petersburg
Racine, Jean
Racine, Jean (1639-1699) Frans treurspeldichter, een van de belangrijkste Franse tragedieschrijver van de 17e eeuw. Voortbouwend op het werk van Rad der Fortuin
Rad der Fortuin (geluksrad) Motief dat in de middeleeuwse satirische literatuur veel voorkomt. In de beeldende kunst draait Fortuna met geblinddoekte Radcliffe, Ann
Radcliffe, Ann (1764-1823) Brits schrijfster van aantal gothic novels, vol geheimzinnige, schijnbaar bovennatuurlijke gebeurtenissen, die evenwel een Rademakers, Alphonse Marie (Fons)
Rademakers, Alphonse Marie (Fons) (geb. 1920) Nederlands acteur en regisseur. Speelde van 1941-55 toneel, ging daarna films regisseren en verwierf Radiguet, Raymond
Radiguet, Raymond (1903-1923) Frans schrijver. Hij was op veertienjarige leeftijd reeds actief als journalist en verkeerde een jaar later in artistieke Radiohead
Radiohead Britse gitaarband, bestaande uit Thom Yorke (zang/gitaar), Ed O'Brien (gitaar), Jonny Greenwood (gitaar), Colin Greenwood (bas) en Phil Radius, Alexandra
Radius, Alexandra (geboren te Amsterdam 3-7-1942) Nederlandse danseres van wereldklasse. Danste van 1959-1969 bij het Nederlands Danstheat
Radok, Alfred
Radok, Alfred (1914-1976) Tsjechisch regisseur en dramaturg, werkte in Praag en Pilsen en werd na WO II operaregisseur van het Theater van de 5e Raeburn, Henry
Raeburn, Henry (1756-1823) Schots schilder, begon als miniatuurschilder. Na zijn ontmoeting met Reynolds (1785) bracht Raeburn een bezoek aan Raedecker, Johan Anton (John)
Raedecker, Johan Anton (John) (ook Rädecker; 1885-1956) Nederlands beeldhouwer; vervaardigde vele vrijstaande plastieken, vooral vrouwen- Raedt-de Canter, Eva
Raedt-de Canter, Eva (eig. Anna Elizabeth de Vries-Mooy; geb. 1900) Nederlands schrijfster van romans over vrouwenleven en ervaringen van vro
Raes, Hugo
Raes, Hugo (geb. 1929) Belgisch (Vlaams) schrijver. Publiceerde werken met autobiografische inslag, waarin angst, eenzaamheid en de absurditeit Raeto-Romaans
Raeto-Romaans Romaanse taal, gesproken in Noordoost-Italië, waar het niet erkend wordt als een officiële taal maar als een dialect wordt beschouwd, Rafaël (kunst)
Rafaël (kunst) (1483-1520) Italiaans schilder, tekenaar en architect. Behoort met Leonardo da Vinci en Michelangelo tot de belangrijkste kunstenaars Raffatelli, Jean François
Raffatelli, Jean François (1850-1924) Frans schilder van Italiaanse origine. Raakte als toneelspeler geïnteresseerd in het impressionisme, vooral dat Rafferty, Gerry
Rafferty, Gerry (geb. 1947) Brits (Schots) popmusicus. Kreeg bekendheid met de formatie Stealers Wheel, waarvan de eerste, gelijknamige lp met o.Raff, Joseph Joachim
Raff, Joseph Joachim (1822-1882) Duits componist. R. was autodidact. Zijn eerste pianowerken werden door bemiddeling van Mendelssohn uitgegev
Raft, George
Raft, George (1895-1980) Amerikaans acteur en danser, vooral bekend geworden door zijn talloze rollen in gangsterfilms, hoewel hij incidenteel gelegenheid Rage Against the Machine
Rage Against the Machine (Los Angeles) Amerikaanse crossoverband. Hardcore-rapband met zanger-rapper Zack de la Rocha en gitarist Tom Morello ragtime
ragtime (rag) In de jaren negentig van de vorige eeuw in de VS opgekomen muziekstijl; eig. blanke muziek (invloeden van Chopin en Johann Straus Rahv, Philip
Rahv, Philip (1908-1973) Amerikaans criticus en uitgever van Russische afkomst; oprichter van het literaire blad Partisan Review (1933). Houdt zich Raickovic, Stevan
Raickovic, Stevan (geb. 1928) Servisch dichter. Hij publiceerde de dichtbundels 'Kindertijd' (1950), 'Het lied van de stilte' (1952), 'De ballade van Raimon de Miraval
Raimon de Miraval Middeleeuws Provençaals troubadour uit het einde der 12e en het begin der 13e eeuw, gunsteling van Raimond VI van Toulou
Raimond van Agiles
Raimond van Agiles (Raimond van Aguilers) Middeleeuws Frans (Latijns) kroniekschrijver, kanunnik van Puy. Hij begeleidde Raimond van St.-Gi
Raimondi, Marcantonio
Raimondi, Marcantonio (1480-ca. 1534) Italiaans graveur, werkzaam te Rome en Bologna. Graveerde vooral naar Rafaël en diens leerlingen. 'Lucretia', Raimondi, Ruggero
Raimondi, Ruggero (geb. 1941) Italiaans operazanger (bas). R. ging op aanraden van de dirigent Francesco Molinari Pradelli (geb. 1911) studeren Rainaldi, Carlo
Rainaldi, Carlo (1611-1691) Italiaans barokarchitect, voornamelijk werkzaam te Rome. Werkte aan de S. Agnese in Agone, samen met zijn vader Girolamo Rainer, Arnulf
Rainer, Arnulf (geb. 1929) Oostenrijks schilder. Schilderde aanvankelijk neorealistisch, bekend om zijn 'Übermalungen' (1954-1965), overgeschilde
Rainey, Ma
Rainey, Ma (eig. Gertrude Prudgett; 'Mother of the blues'; 1886-1939) Amerikaans blues- en jazz-zangeres. Zong aanvankelijk in cabarets en, na haar Raine, Craig Anthony
Raine, Craig Anthony (geb. 1944) Brits dichter en literair criticus, een van de belangrijkste exponenten van de jongste Engelse poëzie. Raine studeerde Raine, Kathleen Jessie
Raine, Kathleen Jessie (geb.1908) Engels dichteres. Zij studeerde biologie te Cambridge en doceerde na WO II te Londen aan het Morley College.
Raleigh, Walter Alexander
Raleigh, Walter Alexander (1861-1922) Engels letterkundige en schrijver. Hij studeerde te Londen, Edinburgh en Cambridge en doceerde Engels Rama Rao, Nandamuri Tarak
Rama Rao, Nandamuri Tarak (1923-1996) Indiaas filmster en politicus. Rama Rao was een van India's grote filmidolen. Hij maakte meer dan driehonder
Ramayana
Ramayana (Sanskriet: lotgevallen van Rama) Het Ramayana-epos is een Oud Indiaas epos over koning Rama, toegeschreven aan Valmiki. Daarnaast Rambert, Marie
Rambert, Marie (eig. Miriam Ramberg; geboren te Warschau 20-2-1888 - overleden te Londen 12-6-1982) Pools-Brits balletdanseres en -pedagoge. Ramblers, The
Ramblers, The Nederlands jazz/dansorkest; huisorkest van de omroepvereniging VARA. Opgericht 1 september 1926. Stond tot aan de opheffing (Rameau, Jean Philippe
Rameau, Jean Philippe (1683-1764) Frans componist, organist en theoreticus. Vooral zijn instrumentale werken (klavecimbel- en kamermuziek) Ramin, Günther Werner Hans
Ramin, Günther Werner Hans (1898-1956) Duits organist, koordirigent en componist. R. studeerde aan de Thomasschule te Leipzig. In 1918 werd Ramler, Karl Wilhelm
Ramler, Karl Wilhelm (1725-1798) Duits schrijver. R. studeerde theologie, medicijnen en filologie in Halle en Berlijn. Aanvankelijk was hij huisleraar, Ramones
Ramones Toonaangevende Amerikaanse punkgroep, die bekendheid verwierf met zeer snelle en nihilistisch getinte rock 'n' roll. Eerste drie albums, Ramos, Graciliano
Ramos, Graciliano (1892-1953) Braziliaans schrijver. De belangrijkste vertegenwoordiger van de 'roman van het noordoosten', die in de jaren dertig Rampal, Jean Pierre Louis
Rampal, Jean Pierre Louis (geb. 1922) Frans fluitist. Rampal was aanvankelijk leerling van zijn vader, de fluitist Joseph Rampal. Hij studeerde ec
rampenfilm
rampenfilm In de jaren zeventig opgekomen filmgenre, waarin rampen dreigen of plaatsvinden. Door nieuwe geluidseffecten wordt de toeschouwer Rampling, Charlotte
Rampling, Charlotte (geb. 1946) Brits actrice met mysterieuze uitstraling. Werd vooral bekend door haar rol in de controversiële film 'The nightporter' Ramsay, Allan
Ramsay, Allan (1686-1758) Schots dichter en uitgever; vader van de gelijknamige schilder. Richtte de eerste Britse uitleenbibliotheek op (1726), alsmede Ramseyer, André
Ramseyer, André (geb. 1914) Zwitsers beeldhouwer, leerling van Zadkine. Begonnen in traditionele, licht expressionistische stijl, ging hij vrij plotseling ramsj
ramsj (Handel in) opgekochte boeken (restanten).
Ramuz, Charles-Ferdinand
Ramuz, Charles-Ferdinand (1878-1947) Zwitsers Franstalig schrijver. Na een verblijf in Parijs, waar hij zijn eerste romans schreef, o.a. 'Aline' (1905) Randolph, Thomas
Randolph, Thomas (1605-1635) Engels dichter en toneelschrijver; protégé van Ben Jonson. Debuteerde reeds als student te Cambridge met gedichten Randwijk, Hendrik Mattheus van
Randwijk, Hendrik Mattheus van (1909-1966) Nederlands dichter, hoofd van een Amsterdamse lagere school. Debuteerde in protestantse tijdschrift Raney, James Elbert (Jimmy)
Raney, James Elbert (Jimmy) (1927-1995) Amerikaans jazzgitarist. Raney werkte in de jaren veertig en vijftig achtereenvolgens met Woody Herman, Ranjina, Dinko
Ranjina, Dinko (1536-1607) Kroatisch dichter. Schreef in het Italiaans en het Kroatisch. Deze laatste gedichten werden verzameld in 'Verschillende Ransom, John Crowe
Ransom, John Crowe (1888-1974) Amerikaans letterkundige en dichter. Hij studeerde o.a. aan de Vanderbilt University, waar hij later van 1924-37 Rapin, Nicolas
Rapin, Nicolas (ca. 1535-1608) Frans dichter en jurist, was een man van gematigde opvattingen en zodoende zowel tegenstander van de Reformatie Rapin, René
Rapin, René (1621-1687) Frans (Neolatijns) dichter en literair criticus, vooral bekend door zijn 'Hortorum libri IV' (1665), een didactisch-episch gedicht RAPP
RAPP (Russische Associatie van Proletarische Schrijvers) Van 1928 tot 1932 de belangrijkste literaire organisatie in Rusland, beïnvloed door de ide
rapsoden
rapsoden (Gr.: rhaptoo = aan elkaar rijgen) Rondtrekkende volkszangers in de Griekse Oudheid, die bij feestelijke gelegenheden epische zangen voordroegen. rapsodie (lit.)
rapsodie (lit.) Dichterlijk mengelwerk. In de Griekse Oudheid de naam voor gedeelten van grotere epische dichtwerken, die door de rapsoden werden rapsodie (muz.)
rapsodie (muz.) Benaming voor een instrumentale compositie zonder vaste vorm en soms potpourri-achtig van karakter, waarvan de naam misschien Raquel
Raquel Een uit Toledo afkomstige Spaanse van joodse afkomst, op wie Alfonso VIII van Castilië (1154-1214) verliefd werd. Deze liefdesgeschiedenis rarekiek
rarekiek Kijkkast met kijkgaten waardoor men naar een voorstelling (bijv. een veldslag) kon kijken, waaraan d.m.v. spiegels en vergrootglazen een perspectivische Raskin, Brigitte
Raskin, Brigitte (geb. 1947 te Aarschot) Belgisch (Vlaams) schrijfster, historica en journaliste. Pas op late leeftijd maakt Raskin haar intrede in de literatuur Rasmussen, Halfdan Wedel
Rasmussen, Halfdan Wedel (geb. 1915) Deens dichter. Hij was afkomstig uit een arbeidersgezin en leidde zelf als arbeider een moeilijk bestaan. Rastrelli, Bartolomeo Francesco
Rastrelli, Bartolomeo Francesco (ca. 1700-1771) Italiaans barokarchitect, zoon van de beeldhouwer Bartolomeo Carlo Rastrelli (1675-1744), die Ratherius van Luik
Ratherius van Luik (Ratherius van Verona; ca. 890-974) Italiaans (Latijns) theoloog en schrijver, was een begaafd, veelbelezen man, maar daarnaast rattenvangersage
rattenvangersage Een Duitse middeleeuwse sage die verhaalt hoe in het jaar 1248 in het dorpje Hameln een knappe jongeling met zijn fluitspel ruim Rattigan, Terence Mervyn
Rattigan, Terence Mervyn (1911-1977) Engels toneelschrijver. Maakte naam met lichte komedies, waarvan 'French without tears' (1936) en 'While Rattle, Simon
Rattle, Simon (geb. 1955) Engels dirigent. Rattle studeerde, alvorens zich aan het dirigeren te wijden, piano en slagwerk; hij was als slagwerker verbonden Rauch, Christian Daniel
Rauch, Christian Daniel (1777-1857) Duits beeldhouwer. In Rome (1804-15) beïnvloed o.a. door Canova. Maakte o.a. het grafmonument voor koningin
Rauschenberg, Robert
Rauschenberg, Robert (Milton Rausenberg; geb. 1925) Amerikaans beeldend kunstenaar; vormt de verbinding tussen het abstract expressionisme Ravaisson-Mollien, Jean Gaspard Félix
Ravaisson-Mollien, Jean Gaspard Félix (1813-1900) Frans filosoof en kunsthistoricus. Leerling van Schelling en Victor Cousin. Zijn belangrijkste Raveel, Roger
Raveel, Roger (geb. 1921) Belgisch schilder en graficus. Centraal thema in zijn werk is het verschil tussen werkelijkheid en illusie. Integreerde ook ravelijn
ravelijn In de vestingbouw een in de gracht, voor de courtine gelegen verdedigingswerk, al dan niet omringd door een muur.
Ravelli, Willem
Ravelli, Willem (1892-1980) Nederlands zanger (bariton). Ravelli studeerde bij Cornelie van Zanten en was eerst werkzaam als operazanger. Later Ravel, Maurice
Ravel, Maurice (1875-1937) Frans componist van Baskisch-Zwitserse afkomst. Ofschoon Ravel vaak in één adem wordt genoemd met Debussy, is Ravesteijn, Sybold van
Ravesteijn, Sybold van (1889-1983) Nederlands architect. Bouwde tal van stations voor de Nederlandse Spoorwegen, o.a. te 's-Hertogenbosch, Nijm
Ravesteyn, Jan Anthonisz. van
Ravesteyn, Jan Anthonisz. van (ca. 1570-1657) Nederlands schilder, sterk beïnvloed door en waarschijnlijk leerling van Michiel van Miereveld. Rawie, Jean Pierre
Rawie, Jean Pierre (geb. 1951 te Den Haag) Nederlands dichter in wiens oeuvre een voorliefde te bespeuren is voor traditionele versvormen en een Rawlings, Marjorie Kinnan
Rawlings, Marjorie Kinnan (1896-1953) Amerikaans romanschrijfster. Vestigde zich in Florida, dat centraal staat in al haar werk. Ze is een vooraan
Rawsthorne, Alan
Rawsthorne, Alan (1905-1971) Engels componist. R. studeerde te Manchester en Berlijn, gaf korte tijd les te Dartington Hall, maar wijdde zich vanaf Raxach, Enrique
Raxach, Enrique (geb. 1932) Spaans-Nederlands componist, verwierf in 1977 de compositieprijs van de stad Barcelona. Werk o.a. 'Equinoxial' (1968), Raynal, Paul
Raynal, Paul (1885-1971) Frans toneelschrijver, maakte naam door een aantal in de jaren twintig en dertig geschreven stukken in neoclassicistische rayonisme
rayonisme (Fr.: rayonner = stralen) Beweging in de beeldende kunst (1911-14), ontwikkeld door Michael Larionov en zijn vrouw Natalija Gontsjarova. Raysse, Martial
Raysse, Martial (geb. 1936) Frans beeldend kunstenaar, medeoprichter van de groep Nouveaux Réalistes (1960). Vervaardigde assemblages met ge
Ray, Johnnie
Ray, Johnnie (eig. John Alvin Ray; 1927-1990) Amerikaans zanger. Tussen 1951 en 1956 had Ray enorm succes met hits als 'Cry', 'The little white Ray, Man
Ray, Man (1890-1976) Amerikaans beeldend kunstenaar en fotograaf, pionier van het dadaïsme in de VS. Hij werkte lange tijd in Parijs, en maakte Ray, Nicholas
Ray, Nicholas (eig. Raymond Nicholas Kienzle; 1911-1979) Amerikaans filmregisseur. Studeerde eerst architectuur bij Frank Lloyd Wright, werd daarna Ray, Satyajit
Ray, Satyajit (1921-1992) Indiaas filmregisseur. Ray maakte naam met zijn Apu-trilogie, bestaande uit 'Pather Panchali' (1955), 'Aparajito' (1957) Razón feita de amor
Razón feita de amor Een anoniem Spaans gedicht uit het begin van de 13e eeuw, het oudst bekende voorbeeld van Castiliaanse poëzie. Het handschrift, reactie (lit.)
reactie (lit.) Algemene benaming voor een literaire stroming die zich afzet tegen de tradities van een vorige literaire generatie of stroming, die doorgaans reader
reader (Eng.) Bundel artikelen, bloemlezing (voor studenten).
reading (lit.)
reading (lit.) (Eng.: het lezen; eig. play-reading) Het door een toneelgezelschap gezamenlijk hardop lezen van een op het repertoire te nemen toneelstuk, ready made
ready made Term in de beeldende kunst, geïntroduceerd (1915) door Marcel Duchamp. Van toepassing op alledaagse voorwerpen die, ontdaan van Read, Herbert Edward
Read, Herbert Edward (1893-1968) Brits kunsthistoricus en schrijver; studeerde in Leeds. Van 1922-33 assistent-conservator van het Victoria and Reael, Laurens Laurensz.
Reael, Laurens Laurensz. (1583-1637) Nederlands dichter en overheidsfunctionaris, zoon van de rederijker Laurens Jacobsz. R. (1536-1601) en zwage
Reagan, Ronald Wilson
Reagan, Ronald Wilson (geb. 1911) Amerikaans acteur en politicus, veertigste president van de VS. Reagan was sportverslaggever bij de radio (1
realisme (kunst/lit.)
realisme (kunst/lit.) De term realisme is afkomstig uit de filosofie en werd vandaar de gangbare aanduiding voor die kunstwerken waarbij het streven Rea, Chris
Rea, Chris (geb. 1951) Engelse zanger, blinkt uit in stevige rock en slepende ballads. Scoorde met zijn eerste single 'Fool if you think it's over' (1978) Rebora, Clemente
Rebora, Clemente (1885-1957) Italiaans dichter. Debuteerde met de bundel 'Frammenti lirici' (1913). Oorlogservaringen en de politieke en culturele Reccared
Reccared Naam van twee Visigotische koningen: Reccared I (reg. 586-601) ging in 587 van het arianisme over naar de r.-k. Kerk en bevorderde daarna recensie
recensie (Lat.: (re)censeo = schatten, beoordelen) Bespreking van een boek of kunstwerk. Kritische beschouwing van een literair werk, radio- of tv-receptie (lit.)
receptie (lit.) (Lat.: receptio = het ontvangen) Bejegening bij kennisneming; onthaal. Wetenschappelijke term voor `iedere directe of indirecte reactie receptie-esthetica
receptie-esthetica of receptiestudie Tak van de literatuurwetenschap die zich bezighoudt met de relatie tussen de lezer en de tekst: lezen en interpreteren
recital
recital Het Engelse woord dat doorgaans gebruikt word om aan te geven dat een muziekuitvoering door één (piano, gitaar) of twee kunstenaars zal worden recitatief
recitatief (It.: recitare = vertellen) Het voordragen van een tekst in opera, oratorium, cantate of passie, waarbij het ritme der gesproken taal zoveel mogelijk recitatio
recitatio Het lezen van een toneelstuk (leesdrama), bijv. de tragedies van Seneca, in een klein gezelschap.
rectie
rectie (regeren) Evenals congruentie een aspect van de syntactische controle op de woordvorm, namelijk de eis dat woord B, als het in een syntactische Red Hot Chili Peppers
Red Hot Chili Peppers (Los Angeles, 1983) Amerikaanse rockband. Funkmetal-crossoverband die grote bekendheid kreeg door bij concerten slechts
Red Onion Jazz Babies
Red Onion Jazz Babies Cabaretgroep uit New Orleans, waar in het begin van de 20e eeuw o.a. Louis Armstrong en zijn vrouw Lilian Hardin enige redactie
redactie Het verzorgen (als verzamelaar, bewerker of artikelenschrijver) van kopij.
Réda, Jacques
Réda, Jacques (geb. 1929) Frans dichter. Zijn werk wordt gekenmerkt door een gevoelig beeldgebruik en een eigen toon. Thema's voor zijn poëzie Reda, Siegfried
Reda, Siegfried (1916-1968) Duits organist en componist. R. studeerde kerkmuziek bij Pepping en Distler en was werkzaam als organist te Bochum
Redding, Otis
Redding, Otis (1941-1967) Amerikaans soulzanger, algemeen beschouwd als een van de grootste en veel te vroeg gestorven talenten die het genre voortbracht. Redeker, Hans
Redeker, Hans (eig. Johannes Eilco R.; geb. 1918) Nederlands dichter en essayist, kunsthistoricus en filosoof, docent wijsbegeerte. Was van 1946-Redel, Kurt
Redel, Kurt (geb. 1918) Duits fluitist en dirigent. R. studeerde eerst viool, maar voltooide tussen 1936-38 zijn studie voor fluit en directie. In 1941 redenaar
redenaar Iemand die een rede uitspreekt; (begaafd) spreker.
Rederijkers
Rederijkers (Fr.: rhétoriqueurs) Leden van Rederijkerskamers, die in de 15e eeuw in de Zuidelijke Nederlanden en later ook in de Noordelijke Nederlanden Rederijkersblazoen
Rederijkersblazoen Een in navolging van de adel door de Rederijkerskamers gevoerd wapenschild of blazoen, veelal voorzien van een lelie, egelantier, Rederijkerskamer
Rederijkerskamer Vereniging van (dilettantische) letterkundigen (eind Middeleeuwen).
redetwist
redetwist Woordentwist, dispuut.
Redford, (Charles) Robert
Redford, (Charles) Robert (geb. 1937) Amerikaans filmacteur en -regisseur. Speelde o.a. in 'The chase' (1966), 'Butch Cassidy and the Sundance Kid
Redgrave, Michael Scudamore
Redgrave, Michael Scudamore (1908-1985) Engels toneel- en filmspeler. Hij was eerst drie jaar onderwijzer, maar ging dan naar het toneel. In 1934 Redgrave, Vanessa
Redgrave, Vanessa (geb. 1937) Brits actrice, dochter van acteur Michael Redgrave. Verwierf zich eerst grote naam op het toneel, speelt vanaf 1966 redigeren
redigeren De redactie voeren van; een tekst opstellen; (beter) schriftelijk formuleren.
Redman, Donald Matthew (Don)
Redman, Donald Matthew (Don) (1900-1964) Amerikaans jazzsaxofonist, componist en bandleider. Speelde en arrangeerde voor de band van Fletcher Redol Alves, António
Redol Alves, António (geb. 1911) Portugees romanschrijver. Financieel moeilijke omstandigheden brachten hem ertoe op zestienjarige leeftijd naar redondilla
redondilla Een Spaanse dichtvorm, misschien van Portugese origine. De redondilla bestaat uit vier achtlettergrepige dichtregels en heeft het rijmschema Redon, Bertrand-Jean (Odilon)
Redon, Bertrand-Jean (Odilon) (1840-1916) Frans schilder en graficus. Werd vooral gegrepen door het onzichtbare en het bovennatuurlijke. Kenmerkend Redouté, Petrus (Pierre) Joseph
Redouté, Petrus (Pierre) Joseph (bijgenaamd: Le Raphael des fleurs; 1759-1840) Zuid-Nederlands bloemenschilder, tekenaar en lithograaf. Was reductie (taalw)
reductie (taalw) Afslijting, vooral fonologisch en morfologisch. Onder de term 'reductievocaal' verstaat men gewoonlijk een tot stomme e (sjwa) verzwakte redundantie
redundantie (coderedundantie) Mate waarin een gecodeerd gegeven meer ruimte inneemt dan op grond van de informatie-inhoud nodig zou zijn. Redundantie reduplicatie
reduplicatie Morfologisch verschijnsel waarbij een gedeelte (partiële reduplicatie) of het geheel van de wortel wordt herhaald in hetzelfde woord. Het Reed, Dean
Reed, Dean (Geboortejaar onbekend-1986) Amerikaans zanger. Trad op tal van concerten en festivals in verschillende communistische landen op en Reed, Lou
Reed, Lou (eig. Louis Firbank; geb. 1943) Amerikaans popzanger, gitarist en songschrijver. Speelde van 1966-70 in de mede door Andy Warhol gelanceerde Reed, Oliver
Reed, Oliver (geb. 1938) Engels acteur, neef van Carol Reed. Na verbonden te zijn geweest aan de tv, begon hij een filmloopbaan, die hem in de jaren Reed, Sir Carol
Reed, Sir Carol (1906-1976) Brits filmregisseur, was daarvoor acteur en theaterproducent. Maakte klassieke films als 'Odd man out' (1947) en 'The Rees, Lou van
Rees, Lou van (1916-1993) Nederlands impresario. Van Rees speelde in de jaren veertig als trompettist in de Haagse band de Swing Papa's en in het Rees, Otto van
Rees, Otto van (1884-1957) Nederlands schilder, leerling van Toorop en aan de École Humbert te Parijs (1904-05). Had in het begin van deze eeuw Reeves, Keanu
Reeves, Keanu (geb. 1965) Amerikaans filmacteur. In Beiroet geboren zoon van Engelse moeder en Amerikaanse vader (van Chinees- Hawaiiaanse referein
referein (Lat.: refringere = verbreken) Strofisch gedicht met telkens herhaalde slotregel; keerdicht. Een favoriete Rederijkersvorm, die in de 14e eeuw
referentiële tekst
referentiële tekst Een tekst die rechtstreeks verwijst naar een context die de ontvanger bekend is, kortom een `zakelijke' tekst. Voorbeelden: kranteartikel, Reflex (ballet)
Reflex (ballet) De dansgroep Reflex werd in 1985 door Yoka van Brummelen in Groningen gesticht als opvolger van De Noordnederlandse Dansgroep. refrein
refrein In de literatuur de benaming voor de ongewijzigde slotregels van een strofe. In de vocale muziek is het refrein een enkele malen onveranderd regel
regel Horizontale rij woorden in een geschrift.
regels
regels 1. Gewoonten of voorschriften met betrekking tot gedrag. Iemand behoort zich aan de regels te houden. 2. Sleutelbegrip in de moderne linguïsti
Régence
Régence Stijlperiode in de Franse kunst, die de overgang vormt van de zware Lodewijk XIV naar de luchtiger, speelse Lodewijk XV-stijl. Genoemd Regency
Regency Periode in de Engelse kunst, genoemd naar het regentschap (1811-20) van de latere George IV voor zijn vader George III. Komt overeen regentenstuk
regentenstuk Groepsportret, waarop regenten en regentessen van een liefdadigheidsinstelling (gasthuis, weeshuis of hofje) zijn afgebeeld. Typisch Reger, Max
Reger, Max (1873-1916) Duits componist, pianist en dirigent. Vestigde zich na zijn studie in München (1901), was er leraar aan de Akademie der Tonkunst, reggae
reggae Muzieksoort afkomstig uit Jamaïca en ontstaan uit een mengeling van ska en rocksteady (stijlen die op hun beurt weer wortelen in Jamaïcaanse Regnard, Jean-François
Regnard, Jean-François (1655-1709) Frans blijspeldichter, leidde in zijn jeugd een avontuurlijk leven en bracht drie jaar in slavernij in Algiers door. Regnart, Jakob
Regnart, Jakob (ca. 1540-1599) Franco-Vlaams componist en zanger. Werd in 1557 koorknaap in de hofkapel te Praag, daarna was hij van 1582-96 Régnier, Henri-François-Joseph de
Régnier, Henri-François-Joseph de (1864-1936) Frans schrijver. In zijn eerste verzen was R. een volgeling van de Parnassiens ('Lendemains', 1885; Regteren Altena, Maarten van
Regteren Altena, Maarten van (geb. 1943) Nederlands jazzbassist. Speelde met Theo Loevendie, Willem Breuker en Misha Mengelberg. Maakte Regteren Altena, Maria Engelina van
Regteren Altena, Maria Engelina van (1868-1958) Nederlands schilderes, een der 'Amsterdamse Joffers'. Bekend door haar fijnzinnige stillevens rei
rei 1 Lyrisch gedicht, veelal in strofenvorm, dat aan het einde van een akte van een volgens de klassieke tragedie opgebouwd treurspel een emotionele Reichardt, Johann Friedrich
Reichardt, Johann Friedrich (1752-1814) Duits componist en muziekhistoricus. R. studeerde eerst in de omgeving van zijn geboorteplaats Koningsbergen
Reicha, Anton Josef
Reicha, Anton Josef (1770-1836) Frans-Tsjechisch componist en muziektheoreticus. Reicha studeerde bij zijn oom Joseph Reicha (1746-95) en vo
Reichel, Hans
Reichel, Hans (ca. 1570-1642) Duits beeldhouwer en architect, omstreeks 1588 leerling en assistent van Giambologna in Florence, vanwaar hij het Reichenbach, François
Reichenbach, François (geb. 1922) Frans regisseur. In het kader van de cinéma-vérité maakte hij enige onthutsende films over de VS: 'Les marines' Reichling, Anton Joannes Bernardus Nicolaas
Reichling, Anton Joannes Bernardus Nicolaas (1898-1986) Nederlands taalgeleerde, hoogleraar aan de universiteit van Amsterdam (1951-69). Reich, Stephen (Steve)
Reich, Stephen (Steve) (geb. 1936) Amerikaans componist, studeerde aan de Juilliard School of Music in New York, daarna bij Berio en Milhaud. Reid, Thomas Mayne
Reid, Thomas Mayne (1818-1883) Iers romanschrijver. Hij woonde van 1840-50 en van 1867-70 in de VS, dat hij in alle richtingen doorkruiste. Van Reijseger, Ernst
Reijseger, Ernst (Naarden, 13 november 1954) Nederlands cellist. Reijseger volgde lessen bij Anner Bijlsma, maar is overigens grotendeels autodidact. Reimann, Aribert
Reimann, Aribert (geb. 1936) Duits componist en pianist, zoon van de kerkmusicus Wolfgang Reimann (1887-1971). Reimann studeerde aan de B
Reinders, P.M.
Reinders, P.M. (1926-1993) Nederlands letterkundige. Meijer studeerde Nederlandse taal- en letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam. Na 20 Reinecke, Carl Heinrich Carsten
Reinecke, Carl Heinrich Carsten (1824-1910) Duits pianist, componist en dirigent. R. werd opgeleid door zijn vader, de muziekpedagoog Johann Reiner, Fritz
Reiner, Fritz (1888-1963) Hongaars-Amerikaanse dirigent. Hij studeerde bij o.a. Bartók aan de Liszt Akademie te Boedapest. Werkte na zijn debuu
Reiner, Imre
Reiner, Imre (geb. 1900)Zwitsers schilder en graficus van Hongaarse afkomst, kwam na een opleiding tot beeldhouwer in Hongarije bij de graficus Reinhardt, Adolf Frederick (Ad)
Reinhardt, Adolf Frederick (Ad) (1913-1967) Amerikaans schilder. Werkte aanvankelijk in abstract- geometrische stijl. Zette zich in de jaren vijftig Reinhardt, Jean Baptiste (Django)
Reinhardt, Jean Baptiste (Django) (1910-1953) Belgisch jazzgitarist. Ontwikkelde wegens het ontbreken van twee vingers aan zijn linkerhand, een Reinhardt, Max
Reinhardt, Max (1873-1943) Oostenrijks toneelspeler en regisseur. Reinhardt heeft met zijn producties grote invloed gehad op het Europese en Amerikaanse Reinier
Reinier Tweestammige Germaanse mannennaam afgeleid van 'regin' = raad en 'her' = heer, leger.
Reinier van Hoei
Reinier van Hoei (eind 11e-begin 12e eeuw) Zuid-Nederlands geelgieter, werkzaam te Luik. Zijn enige bekende werk is het doopvont (1107-18), bestemd Reiniger, Lotte
Reiniger, Lotte (1899-1981) Duits animatiefilmster. Maakte films met behulp van uitgeknipte silhouetten. Haar 'Die Abenteuer des Prinzen Achmed' Reinig, Christa
Reinig, Christa (geb. 1926) Duits schrijfster. Zij was voor 1945 fabrieksarbeidster, daarna bloemenbindster in Oost-Berlijn, studeerde kunstgeschiedenis Reinken, Johann Adam
Reinken, Johann Adam (1623-1722) Duits organist en componist, leerling van Hermann Scheidemann te Hamburg, waar hij in 1658 naast Scheidemann
Reinmar von Zweter
Reinmar von Zweter (ook Reinmar der Jüngere; ca. 1200-ca. 1260) Een vermoedelijk Rijnlands dichter uit Zeutern bij Heidelberg. R. ging vroeg (Reinoso, Félix
Reinoso, Félix (1772-1841) Spaans priesterdichter, een der oprichters van de Academia de Letras Humanas te Sevilla (1793), die de neoclassicistische Reinoud (naam)
Reinoud (naam) Tweestammige Germaanse mannennaam afgeleid van 'regin' = raad en 'wald' = heersen.
Reisel, Wanda
Reisel, Wanda (geb. 1955) Nederlands regisseuse en schrijfster. Reisel brak haar studie geschiedenis af en volgde de regieopleiding van de Theaterschool Reisen, Abraham
Reisen, Abraham (1875-1953) Russisch (Jiddisch) schrijver en dichter en een dergenen die ervoor pleitten het Jiddisch als de officiële taal van de reisroman
reisroman (reisverhaal) De reisroman (of memoiresroman) kwam na de Oudheid (Homerus: Odyssee en Vergilius: Aeneïs) en de Middeleeuwen weer reisverslag
reisverslag Reisverslagen vormen een aparte groep binnen de memoires of egotistische literatuur. Herodotus (5e eeuw v.C.) is de beroemde voorganger. Reisz, Karel
Reisz, Karel (geb. 1926) Tsjechisch-Brits filmregisseur, een der oprichters van de Free Cinema, een stroming die zich richtte op kritische documentaires Reitz, Edgar
Reitz, Edgar (geb. 1932) Duits filmregisseur. Reitz studeerde drama en kunstgeschiedenis te München en maakte vanaf 1958 documentaires en korte Reizend Volkstheater
Reizend Volkstheater Een reizend toneelgezelschap voor de provincie Antwerpen, voortgekomen uit de in 1930 door Rik Jacobs opgerichte groep Reizenstein, Frans Theodor
Reizenstein, Frans Theodor (1911-1968) Engels pianist en componist van Duitse afkomst. R. studeerde o.a. bij Hindemith, Vaughn Williams en Solomon
rekwisieten
rekwisieten In de ruimste betekenis verstaat men onder toneelrekwisieten alle voorwerpen die voor een voorstelling benodigd zijn (tafels, tronen, paraplu's, Release
Release Dansterm uit de Graham-danstechniek. Het weer strekken van de rug na een contraction.
reliëf (kunst)
reliëf (kunst) (Lat.: relevare = omhoogheffen) In de beeldende kunst vorm van beeldhouwwerk, waarbij de voorstelling of decoratie met de achtergrond religieus lied
religieus lied Liedvorm waarin de dichter zijn verbondenheid met God bezingt. De psalmen behoren tot de bekendste voorbeelden van deze poëzie. Relkovic, Matija Antun
Relkovic, Matija Antun (1732-1798) Kroatisch dichter. Zijn belangrijkste werk is het didactische gedicht 'De sater of de wilde man' (1762) over de Remarque, Erich Maria
Remarque, Erich Maria (eig. Erich Paul Remark; 1898-1970) Duits-Amerikaans schrijver. Hij bezocht de kweekschool en werd vandaar direct naar Rembrandt
Rembrandt (1606-1669) De belangrijkste Noord-Nederlandse schilder uit de 17e eeuw. Al vroeg maakte hij naam als portretschilder; later droegen Reményik, Sándor
Reményik, Sándor (1890-1941) Hongaars dichter, die onder het pseudoniem Végvári nationalistische gedichten schreef, met name over Transsylva
Remé, Jörg
Remé, Jörg (geb. 1941) Duits schilder en graficus. Realistische onderwerpen in strenge, pastelkleurige composities, waarbij opgeblazen menselijke Remick, Lee
Remick, Lee (1935-1991) Amerikaans actrice. Lee Remick was de dochter van een actrice en trad, na werk als fotomodel en een dansopleiding, al snel Remizov, Aleksej Michajlovitsj
Remizov, Aleksej Michajlovitsj (1877-1957) Russisch schrijver. Zijn boek 'De zon achterna' (1907) toont duidelijk de invloed van Nikolaj Ljeskov. Remmelts, Joan
Remmelts, Joan (1905-1987) Nederlands toneelspeler, vooral bekend geworden als acteur in blijspelen en societystukken. Hij behaalde in 1929 het Remoortel, Edouard van
Remoortel, Edouard van (1926-1977) Belgisch dirigent. Hij studeerde o.a. bij Josef Krips en Gaspar Cassadó en werd in 1952 chef-dirigent van he
Remy, Pierre-Jean
Remy, Pierre-Jean (Jean-Pierre Angrémy; geb. 1937) Franse diplomaat en schrijver die als romancier voor het eerst de aandacht trok met `Le Sac Renaissance
Renaissance De term Renaissance is afkomstig van het Italiaanse 'rinascita' (wedergeboorte), dat al in de 15e eeuw werd gebruikt om er de herleving Renaissance van de 12e eeuw
Renaissance van de 12e eeuw Begin van de zgn. Hoge Middeleeuwen (Hochmittelalter; Volle Middeleeuwen), toen op allerlei gebied zodanige Renaissancedans
Renaissancedans Elegante hof- en stadsdans uit de periode tussen 1450 en 1650 waarbij de dames en heren - om zich te onderscheiden van de boeren Renard, Jean-Claude
Renard, Jean-Claude (geb. 1922) Frans katholiek dichter. In zijn werk, dat bezield wordt door een kosmische en spiritualistische inspiratie, klinkt Renard, Jules
Renard, Jules (1864-1910) Frans schrijver, behoort tot de stroming van het naturalisme. Zijn ongelukkige jeugd inspireerde hem tot zijn meest bekende Renart, Jean
Renart, Jean (ca. 1170-ca. 1250) Frans trouvère, over wiens leven niets bekend is, maar die tot de beste schrijvers van zijn tijd behoorde. Op zijn naam Renaud, Henri
Renaud, Henri (geb. 1925) Frans jazzpianist. In de jaren vijftig leider van eigen groepen te Parijs. Lid van het kwintet van Kenny Clarke (1961). Daarna Renaud, Madeleine
Renaud, Madeleine (1903-1994) Frans actrice. Madeleine Renaud debuteerde in 1921 bij de Comédie Française, waar zij veel grote en zeer uiteenlopende Renault, Mary
Renault, Mary (1905-1983; eig. Mary Challans) Engels romanschrijfster, sinds 1948 woonachtig in Zuid-Afrika. Debuteerde met 'The purposes of love' Renault, Michel
Renault, Michel (1927-1993) Frans balletdanser en choreograaf. Renault werd opgeleid aan het Ballet van de Parijse Opéra, waar hij in 1944 debuteerde Renaut de Montauban
Renaut de Montauban (Les quatre fils Aymon) Uit de 13e eeuw daterende Karelroman, behorend tot de Chansons de Geste, vooral bekend geworden
Rena, Henry (Kid)
Rena, Henry (Kid) (1900-1943) Amerikaans jazztrompettist en bandleider. Verving Louis Armstrong in de band van Kid Ory (1918). Daarna werk
Rendell, Ruth
Rendell, Ruth (geb. 1930) Engels schrijfster van detectiveromans. Zij wordt beschouwd als een der beste hedendaagse vertegenwoordigers van het Reneman, Max
Reneman, Max (1923-1978) Nederlands tandarts en beeldend kunstenaar; studeerde o.a. aan de Rijksacademie voor Beeldende Kunsten te Amsterdam, Renesse, George Gustaaf Frederik van
Renesse, George Gustaaf Frederik van (1909-1994) eig. George Gustaaf Frederik van Renesse Nederlands pianist. Van Renesse studeerde aan Reninca
Reninca (eig. Renée Lauwers; geb. 1923) Belgisch (Vlaams) dichteres en schrijfster, debuteerde in 1945 verrassend met een bundel aforismen ('Zaad Reni, Guido
Reni, Guido (1575-1642) Italiaans schilder, tekenaar en etser. Bewogenheid, harmonie en fraaie lichtwerking zijn kenmerkend voor zijn werk. Schilderde Rennes, Catherina van
Rennes, Catherina van (1858-1940) Nederlands componiste en zangpedagoge. Zij studeerde bij Richard Hol en Johan Messchaert, maar brak een Renn, Ludwig
Renn, Ludwig (eig. Arnold Friedrich Vieth von Golssenau; 1889-1979) Duits schrijver, afkomstig uit een Saksisch adellijk geslacht. Hij was officier Renoir, Auguste
Renoir, Auguste (1841-1919) Frans schilder. Renoir wist een synthese te bereiken tussen het impressionisme en de artistieke traditie van het verleden; Renoir, Jean
Renoir, Jean (1894-1979) Frans filmregisseur, zoon van schilder Auguste Renoir. Raakte gewond in WO I en begon zich tijdens zijn herstel voor film Rens, Lieven Robrecht Ferdinand
Rens, Lieven Robrecht Ferdinand (geb. 1925) Belgisch (Vlaams) dichter en literatuurhistoricus, promoveerde in 1962 in de letteren en wijsbegee
repartie
repartie Rake repliek.
repertoire
repertoire (Fr.) (Lijst van) de ingestudeerde stukken.
repertoirestuk
repertoirestuk Een in de uitvoerende kunst (muziek, theater) gebruikte benaming voor een stuk dat (internationaal) regelmatig gespeeld wordt. Globaal repertorium
repertorium 1 Register, index. 2 Beknopt, praktisch naslagwerk van een vakgebied.
Repertory Theatre
Repertory Theatre Engelse benaming voor een schouwburg waarin een afwisselend repertoire wordt gespeeld, in tegenstelling tot theaters waar weken, repetitie (kunst)
repetitie (kunst) 1 Instudering. 2 Proefuitvoering; generale repetitie: laatste repetitie voor de (première-)uitvoering.
Repin, Ilja Jefimovitsj
Repin, Ilja Jefimovitsj (ook: Rjepin; 1844-1930) Russisch schilder van historische taferelen, o.a. 'Ivan de Verschrikkelijke bij het lijk van zijn zoon' repliek
repliek Weerwoord, (raak) antwoord. Wat een acteur antwoordt wanneer de speler die vóór hem aan het woord was, is uitgesproken.
reportageroman
reportageroman Vorm van geëngageerde literatuur. De schrijver stelt op grond van eigen waarneming en documentatie zijn verslag samen. Er is weliswaar repoussoir
repoussoir Een in de voorgrond geschilderd voorwerp, waardoor het overige meer terugwijkt en diepte krijgt, bijv. bomen links en rechts van het tafereel.
reprise
reprise (Fr.) Herhaling; heropvoering.
requiemmis
requiemmis Mis voor de zielerust van een overledene vlak voor zijn begrafenis, genoemd naar de aanhef van de Introïtus 'Requiem aeternam dona Resende, Garcia de
Resende, Garcia de (1470-1536) Portugees dichter, musicus en geschiedschrijver, vooral belangrijk door zijn bloemlezing 'Cancioneiro geral' (1516), Resink, Gerard Johannes
Resink, Gerard Johannes (1911-1952) Nederlands-Indonesisch dichter, studeerde rechten te Batavia, werd in 1947 hoogleraar aan de universiteit Resnais, Alain
Resnais, Alain (geb. 1922) Frans filmregisseur. Kreeg na WO II bekendheid met aantal documentaires, waaronder 'Van Gogh' (1948), 'Guernica' (1950) Resnick, Milton
Resnick, Milton (geb. 1917) Amerikaans schilder van Russische afkomst, studeerde aan het Pratt Institute (1934-35) en de American Artists School Respighi, Ottorino
Respighi, Ottorino (1879-1936) Italiaans componist Respighi studeerde viool, altviool en compositie te Bologna, daarna nog bij Rimski-Korsakov responsorium
responsorium (ook responsoriale zang) In de liturgie een bijzondere wijze van psalmzingen, waarbij de solist de psalmverzen zingt en het koor na één restauratie en conservatie van kunstwerken
restauratie en conservatie van kunstwerken Restauratie wil zeggen het proberen te herstellen van kunstwerken op een zo verantwoord mogelijke Restif de la Bretonne, Nicolas-Anne-Edmé
Restif de la Bretonne, Nicolas-Anne-Edmé (1734-1806) Frans schrijver, die meer dan tweehonderd werken heeft geschreven. 'La vie de mon père' Restoration comedies
Restoration comedies Na de Restauratie van het koningschap (1660) bloeide het toneelleven in Engeland weer op. De voornaamste impuls hiertoe
Restoration-literatuur
Restoration-literatuur De literatuur in Engeland van 1660-1700, uit de periode na de Restauratie van het koningschap. Alle puriteinse normen werden Reszke, Jean de
Reszke, Jean de (eig. Jan Mieczyslaw Reszke of Giovanni di Reschi; 1850-1925) Pools operazanger. R. debuteerde aanvankelijk onder de naam Giovanni retabel
retabel Achterstuk of achtertafel van een altaar, veelal gedecoreerd met beeldhouwwerk of schilderingen.
Retèl, Jan
Retèl, Jan (eig. Johannes Marinus Gijsbertus Retèl; 1918-1984) Nederlands toneelspeler en regisseur, sedert 1960 getrouwd met actrice Sigrid Koetse Rethel, Alfred
Rethel, Alfred (1816-1859) Duits schilder en illustrator, leerling van Wilhelm von Schadow in Düsseldorf en werkzaam te Frankfurt (1836-47). Zijn retorenschool
retorenschool Speciaal op het onderwijs in de retorica gerichte scholen uit de Griekse en Romeinse Oudheid. Meestal vormden zij de afsluiting van retorica
retorica (Gr.: rhetorike technè) of redekunst De letterlijke betekenis van retorica is redekunst, de vaardigheid om zich bij het spreken in het openbaa
retoriek
retoriek In de klassieke Oudheid de leer der welsprekendheid (retorica), maar tegenwoordig algemeen de term voor onnodig gezwollen taalgebruik, retouche
retouche Opwerking of bijschildering van een schilderij, ets of tekening. In de fotografie vooral gebruikt voor het wegwerken van vlekjes en verfraaien retrograde (lit.)
retrograde (lit.) Vers dat ook achterstevoren gelezen kan worden.
retrospectief aspect
retrospectief aspect Een actiemoment in een drama dat terugwijst naar een gebeurtenis die eerder in het drama plaatsvond.
Retz, Jean-François Paul de Gondi, kardinaal van
Retz, Jean-François Paul de Gondi, kardinaal van (1613-1679) Frans geestelijke en schrijver, was van adellijke afkomst en reeds jong voorbestemd Reule, Jacques
Reule, Jacques (1879-1954) Nederlands toneelspeler en vele jaren een der bekendste vertolkers van jeune-premierrollen. Hij behaalde in 1907 het Reuling, Josine
Reuling, Josine (1899-1961) Nederlands schrijfster. Een groot deel van haar jeugd bracht zij in Rusland door, maar na WO I keerde zij naar Nederland Reuter, Christian
Reuter, Christian (1656-ca. 1712) Duits schrijver. Reuter studeerde vanaf 1688 eerst theologie, daarna rechten in Leipzig. Hij werd door de universiteit Revell, Villjo Gabriel
Revell, Villjo Gabriel (1910-1964) Fins architect, die enige jaren bij Alvar Aalto heeft gewerkt. Hij ontwikkelde zich tot de meest geprononceerde vertegenwoordiger Reverdy, Pierre
Reverdy, Pierre (1889-1960) Frans dichter, werkte aanvankelijk als corrector op een drukkerij te Parijs, waar hij tevens in artistieke kringen (Picasso, Reve, Gerard
Reve, Gerard (eig. Gerard Kornelis van het Reve; geb. 1923) Nederlands schrijver, broer van Karel van het Reve. Behoort zowel door zijn werk, als Reve, Karel van het
Reve, Karel van het (geb. 1921) Nederlands filoloog en schrijver, broer van Gerard Kornelis van het Reve. Hij studeerde Slavische talen aan de Gemeentelijke revisme
revisme Mengeling van seksuele verlangens en mystiek-religieuze gevoelens; dit alles vol dood en eenzaamheid, archaïsch taalgebruik, humor en ironie: Revius, Jacobus
Revius, Jacobus (oorspr. Iacobus Reefsen; 1586-1658) Nederlands dichter. Studeerde theologie te Leiden, bereisde later Frankrijk en werd er beïnvloed revue
revue (Fr.: revoir = weerzien) Grootscheepse, gevarieerde show met sketches, muziek en dans. De sketches hebben een of twee komieken als middelpunt. Rexroth, Kenneth
Rexroth, Kenneth (1905-1982) Amerikaans dichter, schilder en vertaler. Hij was een der eerste vertegenwoordigers der Beat Generation, tevens een Reyer, Ernest
Reyer, Ernest (Louis Étienne Ernest Rey; 1823-1909) Frans componist en muziekrecensent. Hij kreeg als kind enig muziekonderricht, maar bekwaamde Reyes, Alfonso
Reyes, Alfonso (1889-1959) Mexicaans schrijver. Na zijn rechtenstudie wijdde hij zich aan de studie van de letteren, waarvoor hij in 1914 naar Madrid Reymerswaele, Marinus Claesz. van
Reymerswaele, Marinus Claesz. van (ook: Roemerswaele; ca. 1493-na 1567) Nederlands schilder van religieuze taferelen in de maniëristische stijl Reymont, Wladyslaw Stanislaw
Reymont, Wladyslaw Stanislaw (1868-1925) Pools schrijver, debuteerde als naturalist. Zijn meesterwerk 'Chlopi' (1904-09; Nederlandse vertaling Reyneke van Stuwe, Jeanne Henriëtte Reine
Reyneke van Stuwe, Jeanne Henriëtte Reine (eig. Jeane Henriette Reine van Stüwe; 1874-1951) Nederlands romanschrijfster en dichteres, echtgenote Reynolds, Burt
Reynolds, Burt (geb. 1936) Amerikaans acteur, eerst voor tv, later in films. Succes met zeer mannelijke maar vaak ironische rollen. Films o.a. 'Angel Reynolds, Sir Joshua
Reynolds, Sir Joshua (1723-1792) Engels schilder. In Italië (1750-52) beïnvloed door Michelangelo en het kleurgebruik van de Venetiaanse mees
Reyn, Theo van
Reyn, Theo van (1884-1954) Nederlands beeldhouwer, lithograaf en tekenaar, studeerde aan de Rijksacademie te Amsterdam. Door het behalen van Reys, Maria Everdina (Rita)
Reys, Maria Everdina (Rita) (geb. 1924) Nederlands jazz-zangeres. Werd bekend als zangeres bij het orkest van Piet van Dijk (1947-50), waarin ook Rey, Fernando
Rey, Fernando (1915-1994) Spaans filmacteur. Met zijn zorgvuldig geknipte baardje en zijn aristocratisch uiterlijk was Rey de personificatie van de Reznicek, Emil Nikolaus von
Reznicek, Emil Nikolaus von (1860-1945) Oostenrijks componist, studeerde eerst rechten, daarna muziek, o.a. aan het Leipziger conservatorium bij Rhaw, Georg
Rhaw, Georg (Georg Rhau; 1488-1548) Duits componist en muziektheoreticus. R. studeerde te Erfuhrt en Wittenberg, werd in 1518 cantor aan de
Rheinberger, Joseph Gabriel
Rheinberger, Joseph Gabriel (1839-1901) Liechtensteins componist en muziekpedagoog. Rheinberger studeerde aan de Koninklijke Muziekschool rhetores latini
rhetores latini Groep redenaars in Rome, uit het begin van de 1e eeuw v.C. Ze verzetten zich tegen de Griekse invloed.
Rhode, John
Rhode, John (eig. Cecil John Charles Street; 1884-1964) Engels schrijver van detectiveromans, was lange tijd beroepsofficier (majoor) en begon halverwege Rhyn, Jacques van
Rhyn, Jacques van (geb. 1921) Nederlands beeldhouwer, kreeg les van Charles Eyck, Mari Andriessen en Bronner. Vooral bekend om zijn mooie
Rhys, Jean
Rhys, Jean (1894-1979) Engels schrijfster van romans en verhalen. Leidde in de jaren twintig en dertig een kleurrijk leven in Londen en Parijs en schreef rhythm and blues
rhythm and blues Muzieksoort ontstaan in het begin van de jaren veertig uit de traditionele negerjazz en de blues. Vrijwel direct ontstonden binnen Riabouchinska, Tatiana
Riabouchinska, Tatiana (geboren te Moskou 23-5-1917) Russisch-Amerikaans balletdanseres en pedagoge. Debuteerde op 15-jarige leeftijd te Parijs
Ribalta, Francesco
Ribalta, Francesco (1551/1555-1628) Spaans schilder, waarschijnlijk leerling van Navarrete. Daarnaast vertoont zijn werk invloed van Rafaël en Correggio, Ríbas, Antonio
Ríbas, Antonio (geb. 1935) Spaans filmregisseur, die zich inzette voor de zelfstandigheid van Catalonië. Films o.m. 'Las salvajes en puente' (1967), Ribeiro Ferreira, Tomás António
Ribeiro Ferreira, Tomás António (1831-1901) Portugees dichter. Hij studeerde rechten te Coimbra en koos daarna voor een politieke loopbaan, waarin Ribeiro, Aquilino
Ribeiro, Aquilino (1885-1963) Portugees schrijver. Hij studeerde enige tijd voor priester, maar verliet reeds in 1904 het seminarie en ging in 1906 naar Ribeiro, Bernardim
Ribeiro, Bernardim (1482?-1552?) Portugees dichter van wie niet meer bekend is dan dat hij vermoedelijk van joodse afkomst was en dat hij enige Ribera, José de
Ribera, José de (ook: Jusepe de Ribera; 1591-1652) Spaans barokschilder en graveur, leerling van Francesco Ribalta. In Italië, waar hij lange tijd verbleef ribgewelf
ribgewelf Gewelf waarin ribben de dragende constructie vormen. Zie ook gewelf.
Ribot, Théodule
Ribot, Théodule (1823-1891) Frans schilder, autodidact, medewerker van Blaize. In zijn schilderstijl sterk beïnvloed door de schilders uit de Spaanse Ricci, Marco
Ricci, Marco (1676-1730) Italiaans schilder en etser, leerling van Peruzzini en zijn oom Sebastiano Ricci, met wie hij vaak samenwerkte. Werkte vanaf Ricci, Robert
Ricci, Robert (1905-1988) Franse mode-ontwerper. Ricci volgde opleidingen in handelswetenschappen en in grafische vormgeving. In 1932 richtte Ricci, Ruggiero
Ricci, Ruggiero (geb. 1918) Amerikaans violist. Ricci groeide op in een groot gezin (6 kinderen), waarvan alle leden musicus werden. Van hen brachten Ricci, Sebastiano
Ricci, Sebastiano (1659-1734) Italiaans schilder, leerling van Cervelli. Bekend om zijn religieuze decorschilderingen in de stijl van Veronese en Magnasco, Riccoboni, Luigi Andrea
Riccoboni, Luigi Andrea (1676-1753) Italiaans toneelspeler en theaterdirecteur. Hij maakte naam als jeune premier in Commedia dell'Arte-stukken,
Riccoboni, Marie-Jeanne
Riccoboni, Marie-Jeanne (1714-1792) Frans actrice en schrijfster. Zij had redelijk succes met haar vnl. uit sentimentele romans bestaande werk, dat ricercare
ricercare (Italiaaans: zoeken, opzoeken) Een in de 16e eeuw ontstane polyfone compositievorm als instrumentele versie van het doorgeïmiteerde motet. Rice, Anne
Rice, Anne (geb. 1941) Amerikaanse schrijfster van Iers-katholieke afkomst (haar oorspronkelijke naam is Howard Allen O'Brien), gespecialiseerd Rice, Craig
Rice, Craig (eig. Georgiana Ann Randolph; 1908-1957) Amerikaans schrijfster van detectiveromans en filmscenario's. In veel van haar boeken is het Rice, Elmer
Rice, Elmer (eig. Elmer Reizenstein; 1892-1967) Amerikaans jurist en toneelschrijver. Hij voltooide zijn rechtenstudie cum laude in 1912, maar koos Richafort, Jean
Richafort, Jean (ca. 1480-1547/48) Zuid-Nederlands componist, vermoedelijk een leerling van Josquin des Prés en o.a. werkzaam te Mechelen, Hongarije Richard
Richard Tweestammige Germaanse mannennaam afgeleid van 'rik' = machtig, aanzienlijk en 'hard' = hard, sterk. Naam van enige vorsten.
Richardson, Cecil Antonio (Tony)
Richardson, Cecil Antonio (Tony) (1928-1991) Brits regisseur. Richardson droeg met zijn sociaal bewogen werk bij aan de vernieuwing van de Br
Richardson, Dorothy Miller
Richardson, Dorothy Miller (1873-1957) Engels romanschrijfster. Zij paste nog voor James Joyce en Virginia Woolf consequent de stream of consciousn
Richardson, Henry Handel
Richardson, Henry Handel (eig. Ethel Florence Lindesay Richardson ; 1870-1946) Australisch schrijfster. Auteur van naturalistische romans van wer
Richardson, Henry Hobson
Richardson, Henry Hobson (1838-1886) Amerikaans architect, belangrijk vertegenwoordiger van de Chicago School. Belangrijkste werk: het Marshall Richardson, Ralph
Richardson, Ralph (1902-1983) Engels toneel- en filmspeler. Hij debuteerde in 1921 te Brighton, kwam in 1926 naar Londen en werd in 1930 opgenomen Richardson, Samuel
Richardson, Samuel (1689-1761) Engels romanschrijver, auteur van 'Pamela, or Virtue Rewarded' (4 dln., 1740-41) en 'Clarissa Harlowe' (7 dln., Richards, Ivor Armstrong
Richards, Ivor Armstrong (1893-1979) Brits taalkundige en literair criticus, was van 1922-29 lector te Cambridge en doceerde van 1939-63 aan Harv
Richard, Cliff
Richard, Cliff (eig. Harry Roger Webb; geb. 1940) Brits popzanger. Begon als tegenpool van Elvis Presley met rock 'n' roll-nummers, doch stapte snel Richier, Germaine
Richier, Germaine (1904-1959) Frans beeldhouwster, studeerde aan de academie van Montpellier (1922-24) en bij Bourdelle in Parijs (1925-29). Technisch Richier, Ligier
Richier, Ligier (1500-1566/67) Frans beeldhouwer, die na zijn opleiding in Italië in dienst trad van de hertogen van Lotharingen. R. werkte in een eenvoudige, Richie, Lionel
Richie, Lionel (1950) Amerikaans zanger, als leadzanger van The Commodores de componist en vertolker van veel ballad-nummers, waarmee de groep Richmond, William
Richmond, William (1842-1921) Engels schilder, zoon van de schilder George R. Studeerde aan de Royal Academy Schools en bezocht Italië. Is bekend Richter-Haaser, Hans
Richter-Haaser, Hans (1912-1980) Duits pianist en componist. Kreeg na WO II grote naam als concertpianist, speciaal als Beethoven- en Brahms-
Richter, Franz Xaver
Richter, Franz Xaver (1709-1789) Boheems componist. Richter was eerst in dienst van de abt van Kempten (Beieren) als zanger, violist en dirigent Richter, Gerhard
Richter, Gerhard (geb. 1932) Duits beeldend kunstenaar, afkomstig uit de DDR, sinds 1961 hoogleraar in Düsseldorf. Zijn werk bestaat o.a. uit nageschilderde Richter, Hans Werner
Richter, Hans Werner (1908-1993) Duits schrijver. Als fel anti-nazi week Richter in 1933 uit naar Parijs, maar keerde een jaar later terug naar Berlijn. Richter, Hans (kunst)
Richter, Hans (kunst) (1888-1976) Duits/Amerikaans avant-gardistisch schilder en cineast. Sloot zich in 1916 aan bij de Zwitserse dada-beweging. Richter, Hans (muz.)
Richter, Hans (muz.) (1843-1916) Duits dirigent. Richter was vanaf 1853 koorknaap in de Weense hofkapel, studeerde van 1860-65 aan het Weense
Richter, Karl
Richter, Karl (1926-1981) Duits dirigent, organist en klavecimbelspeler. Richter, die na de Tweede Wereldoorlog studeerde aan het Instituut voor Kerkmuziek Richter, Svatoslav Teofilovitsj
Richter, Svatoslav Teofilovitsj (1915-97) Sovjetrussisch pianist. Richter was eerst koorrepetitor bij de opera van Odessa (1934-37) en ging daarna Richter, Svjatoslav
Richter, Svjatoslav (1915-1997) Russisch pianist. Richter, die in Moskou studeerde bij Heinrich Neuhaus, trad sinds 1942 in de Sovjet-Unie op, werd Rich, Adrienne Cecile
Rich, Adrienne Cecile (geb. 1929) Amerikaans dichteres en schrijfster. Behoort tot de belangrijkste exponenten van de 'confessional school of poetry', Rich, Bernard (Buddy)
Rich, Bernard (Buddy) (1917-1987) Amerikaans jazzmusicus. Buddy Rich maakte zijn theaterdebuut als kind van anderhalf jaar in een vaudeville-Ricketts, Charles
Ricketts, Charles (1866-1931) Engels schilder, opgeleid in Frankrijk. R. behoorde tot de groep der Prerafaëlieten. Richtte samen met zijn vriend Charles Rickey, George Warren
Rickey, George Warren (geb. 1907) Amerikaans beeldend kunstenaar. Aanvankelijk schilder. Maakte sinds 1945 kinetische objecten: constructies Rickman, Thomas
Rickman, Thomas (1776-1841) Engels architect. Zijn grote interesse voor de gotische bouwstijl bracht hem in 1817 tot de publicatie van 'An attempt Ridderbusch, Karl
Ridderbusch, Karl (1932-1997) Duits zanger. De bas Ridderbusch studeerde aan het conservatorium van Essen. Hij maakte vooral furore door zijn ridderromans
ridderromans Ridderroman is de algemene benaming voor de, meestal berijmde, middeleeuwse verhalen die zich afspelen in de ridderwereld en geschreven Ridders van de Ronde Tafel
Ridders van de Ronde Tafel Naam voor de ridders rond koning Arthur uit de Keltische sagencyclus. Ze zaten aan een ronde tafel.
Ridderzaal
Ridderzaal Oorspronkelijk een grote zaal of hal in een kasteel of burcht, waar plechtige bijeenkomsten werden gehouden. De Ridderzaal in Den Haag Ridder, André de
Ridder, André de (1888-1962) Belgisch (Vlaams) schrijver en kunstcriticus. Hij studeerde te Antwerpen, was leraar aan de Rijkshandelshogeschool riddles
riddles Raadsels, met de charms (bezweringsformules) en gnomic verses (spreukgedichten) behorend tot de oudste verzen der Oud-Engelse literatuur. Riddle, Nelson
Riddle, Nelson (1921-1985) Amerikaans componist van filmmuziek en arrangeur voor bigband jazz-orkesten. Hij werkte als arrangeur bij de National Ridinger, Georg
Ridinger, Georg (ook: Georg Riedinger; 1568-1616) Duits architect aan wie een aantal renaissancistische bouwwerken in Mainz, Würzburg en Trier Riedel, Hélène
Riedel, Hélène (1901-1991) Belgisch schilderes. Hélène Riedel werd geboren als Oostenrijkse in een landstreek die later deel ging uitmaken van Tsjechoslovakije. Riefenstahl, Helene Bertha Amalie (Leni)
Riefenstahl, Helene Bertha Amalie (Leni) (geb. 1902) Duits actrice, filmregisseuse en fotografe. Kwam via het ballet bij de film, eerst als actrice. Riegger, Wallingford
Riegger, Wallingford (1885-1961) Amerikaans componist. R. studeerde van 1907-10 te Berlijn (o.a. bij Bruch), was van 1910-13 cellist in de VS en Riemenschneider, Tilman(n)
Riemenschneider, Tilman(n) (ook: Till of Dill; ca. 1460-1531) Duits houtsnijder en beeldhouwer, belangrijk vertegenwoordiger van de late gotiek. Riemersma, Trinus
Riemersma, Trinus (geb. 1938) Nederlands (Fries) schrijver, medewerker taalwetenschappen aan de VU te Amsterdam. Veelzijdig auteur; Gysbert Riemsdijk, Adriaan Willem Gerrit van
Riemsdijk, Adriaan Willem Gerrit van (1878-1930) Nederlands letterkundige, zoon van kunsthistoricus Barthold Willem Floris van R. (1850-1942). Rieth, Benedikt
Rieth, Benedikt (ca. 1454-1534) Duits bouwmeester en belangrijkste ontwerper van laat-gotische netgewelven in de tijd van Dürer. Beroemd om zijn Rieti, Moses ben Isaac da
Rieti, Moses ben Isaac da (1388-1460) Italiaans (Hebreeuws) arts en dichter, afstammeling van een belangrijke bankiersfamilie. Tot 1422 was hij Rietveld, Gerrit Thomas
Rietveld, Gerrit Thomas (1888-1964) Nederlands architect en meubelontwerper. Is van groot belang geweest voor de 20e-eeuwse Nederlandse bouwkuns
Rieu, André Antonie
Rieu, André Antonie (1917-1992) Nederlands dirigent. Rieu studeerde piano aan het conservatorium in Amsterdam en directie bij Willem van Otterloo. rigaudon
rigaudon Uit de 17e eeuw stammende, levendige Provençaalse gezelschapsdans in 4/4 maat. Karakteristiek is de opmaat van een kwart. Toont verwantschap Rigord
Rigord (ca. 1150-ca. 1210) Frans (Latijns) kroniekschrijver, was eerst arts, werd daarna monnik in het klooster van St.-Denis, waar hij tenslotte abt Rigveda
Rigveda Oudindische Vedasamhita, een verzameling van 1028 hymnen (sukta's), prijsliederen tot de goden, kosmogonische hymnen; het oudste document Rihm, Wolfgang
Rihm, Wolfgang (geb. 1952) Duits componist, kreeg vooral bekendheid met zijn Derde symfonie en de kameropera 'Jakob Lenz' (1978). Vooraanstaand Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie
Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie In Den Haag gevestigde rijksinstelling die gegevens verzamelt en vastlegt over Nederlandse alsook Rijksdienst voor de Monumentenzorg
Rijksdienst voor de Monumentenzorg In Zeist gevestigde dienst, die tot taak heeft de Nederlandse monumenten te inventariseren, te beschrijven Rijksmuseum
Rijksmuseum Nederlands grootste museum, gevestigd te Amsterdam. Grondslag voor de kunstcollectie vormde de in 1795 door stadhouder Willem Rijksmuseum Kröller-Müller
Rijksmuseum Kröller-Müller Museum te Otterlo, gelegen in Het Nationaal Park De Hoge Veluwe, gebouwd door Henri van de Velde (1938). Uitgebreid rijm
rijm 1 Herhaling van klank of: de overeenkomst in klank in beklemtoonde (slot)lettergrepen. Doorgaans associeert men rijm met eindrijm, maar in de rijmbijbel
rijmbijbel Middeleeuwse vertaling van de Latijnse bijbeltekst in versvorm en op rijm. De oudste, in Zuid-Duitsland, dateert van ca. 1120.
Rijnders, Gerardjan
Rijnders, Gerardjan (geb. 1949) Nederlands regisseur, toneelleider, toneelschrijver en acteur. Rijnders studeerde rechten en regie in Amsterdam. In Rijnsdorp, Cornelis
Rijnsdorp, Cornelis (geb. 1894) Nederlands schrijver en letterkundige, mede-oprichter van het protestantse literair-culturele tijdschrift Ontmoeting Rijnvos, Richard
Rijnvos, Richard (geb. 1964) Nederlands componist. Studeerde tot 1989 aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag compositie bij Jan van Vl
Rijn, Cor van
Rijn, Cor van (geb. 1929) Nederlands acteur. Hij begon zijn loopbaan als volontair bij de Rotterdamse Comedie en werkte vervolgens o.m. bij Het cabaret Rijssele, Colijn van
Rijssele, Colijn van Een rederijker uit de tweede helft der 15e/begin 16e eeuw, afkomstig uit Brussel en auteur van 'De spiegel der minnen', het oudste Rijswijck, Theodoor van
Rijswijck, Theodoor van (1811-1849) Vlaams letterkundige en romantisch dichter, een der voormannen der Vlaamse Beweging. Rijswijck schreef Rikkokoesji
Rikkokoesji Verzamelnaam voor zes Japanse historische boeken, geschreven tussen 720 en 887 op last van de keizers tijdens de Nara- en Heian-periode. Riley, Bridget
Riley, Bridget (geb. 1931) Brits schilder, vertegenwoordiger van de op art. Haar schilderijen roepen de illusie van beweging of van niet-aanwezige Riley, Terry
Riley, Terry (geb. 1935) Amerikaans componist, studeerde in Berkeley, werkte in 1962-64 in Parijs (ORTF), ontmoette in 1970 Pandit Pran Nath, bij Rilke, Rainer Maria
Rilke, Rainer Maria (1875-1926) Oostenrijks dichter,belangrijk vertegenwoordiger van het Symbolisme. Ontmoette na een moeilijke jeugd in 1895 Rilling, Helmuth
Rilling, Helmuth (geb. 1933) Duits dirigent en muziekpedagoog. Hij studeerde aan de Staatliche Hochschule für Musik te Stuttgart en aan de Accademia Rilski, Maksim
Rilski, Maksim (1895-1964) Oekraïens dichter en vertaler. Vertegenwoordiger van een groep neoclassicisten in Kiev, die zich na de revolutie niet wenste Rimbaud, Arthur
Rimbaud, Arthur (1854-1891) Frans dichter, belangrijk vertegenwoordiger van het Franse symbolisme. Ging 1871 naar Parijs, sloot zich aan bij de rime riche
rime riche (Fr.: rijk rijm, gelijk rijm) Men spreekt van `rime riche' wanneer het rijmwoord in zijn geheel herhaald wordt; soms is de betekenis van beide Rimski-Korsakov, Nikolaj Andrejevitsj
Rimski-Korsakov, Nikolaj Andrejevitsj (1844-1908) Russisch componist. Tijdens zijn opleiding tot zeeofficier studeerde hij piano en cello, hetgeen rimur
rimur IJslandse dichtvorm die zowel elementen van de middeleeuwse ballade bevat (het eindrijm) als van de poëzie der skalden (de alliteratie en de Rinaldi, Antonio
Rinaldi, Antonio (ca. 1709-1794) Italiaans architect, wiens stijl evolueerde van barok naar neoclassicisme. Rinaldi was van 1756-90 hofarchitect van Rinclus
Rinclus Middel-Nederlandse bewerking van het uit het begin van de 13e eeuw stammende Franse moraliserende gedicht 'Miserere', geschreven door Ring, Børge
Ring, Børge (geb. 1921) Deens tekenaar van animatie-films. Börge Ring maakte reeds op veertien jarige leeftijd zijn eerste tekenfilmpje. De in Denemarken Rinke, Klaus
Rinke, Klaus (geb. 1939) Duits beeldend kunstenaar. De thema's water en waterhuishouding keren regelmatig terug in zijn werk. Het verbeelden van Rinsema, Thijs
Rinsema, Thijs (1877-1947) Nederlands schilder, autodidact, schoenmaker te Drachten. Schilderde aanvankelijk naturalistische stillevens. Kwam via Rinser, Luise
Rinser, Luise (geb. 1911) Duits schrijfster. Rinser studeerde psychologie en pedagogie en was van 1935-39 lerares. Haar eerste succesvolle publicatie, Rinuccini, Cino
Rinuccini, Cino (ca. 1350-1417) Italiaans dichter, laatste belangrijke vertegenwoordiger van de zgn. Dolce Stil Novo. Zijn poëzie heeft een enigszins Rioja, Francisco de
Rioja, Francisco de (1583-1659) Spaans dichter, die in dienst was bij Filips IV als kroniekschrijver van Castilië en bibliothecaris. Eerder was hij kanunnik Riopelle, Jean Paul
Riopelle, Jean Paul (geb. 1923) In Frankrijk wonende schilder van Canadese afkomst, maker van action paintings. Karakteristiek zijn vooral zware, ripieno
ripieno Muziekterm om in bepaalde orkestwerken, met name het concerto grosso, het gehele, volle orkest mee aan te duiden, zulks in tegenstelling tot riposte
riposte (Fr.) Raak antwoord.
Risco Agüero, Vicente Martínez
Risco Agüero, Vicente Martínez (1884-1963) Spaans schrijver, geschiedkundige en etnoloog. Hij was een der grote voorvechters voor herleving van rishi
rishi (Sanskriet: wijze, heilige) In het hindoeïsme aanduiding voor een geïnspireerde dichter of wijze aan wie in de oertijd de hymnen van de Veda's Risi, Dino
Risi, Dino (geb, 1917) Italiaans filmregisseur van o.m. 'Vacanze col gangster' (1952), 'Un amore a Roma' (1960), 'Il sorpasso' (1962), 'Le bambole' (Risse, Heinz
Risse, Heinz (geb. 1898) Duits schrijver. R. studeerde economie en filosofie in Marburg, Frankfurt en Heidelberg. Hij debuteerde met de roman 'Di
Ristenpart, Karl
Ristenpart, Karl (1900-1967) Duits dirigent. R. studeerde te Berlijn en Wenen en stichtte in 1932 te Berlijn een kamerorkest waarmee hij vooral radio-Rist, Johann
Rist, Johann (1607-1667) Duits dichter, studeerde theologie in Rinteln en Rostock. In 1645 werd hij door keizer Ferdinand III tot dichter gekroond, ritardando (muz.)
ritardando (muz.) (ook: rallentando) Tempoaanduiding: geleidelijk vertragend.
Ritchie, Michael
Ritchie, Michael (geb. 1939) Amerikaans filmregisseur van o.m. 'Downhill racer' (1969), 'Prime cut' (1972), 'The candidate' (1972), 'Smile' (1975) en ritenuto (muz.)
ritenuto (muz.) Tempoaanduiding: snel vertragend.
ritme (lit.)
ritme (lit.) (Gr.: rheoo = stromen) Periodieke afwisseling (in duur en kracht) van beweging of klanken (heffingen en dalingen). Ritme ontstaat door de ritme (muz.)
ritme (muz.) Ritme in de muziek ontstaat door een gelijkmatigheid waarmee bepaalde combinaties van notenwaarden voorkomen, zgn. ritmische figuren, ritmiek (lit.)
ritmiek (lit.) Leer van de ritmen.
ritmische typografie
ritmische typografie Term van Paul van Ostaijen (1896-1928), die veel aandacht besteedde aan de typografische uitvoering van zijn gedichten.
ritornel
ritornel Van het Italiaanse ritornello = terugkeer. In de 14e en 15e eeuw werd de benaming ritornel gebruikt voor een refreinachtig gedeelte in sommige Ritsema, Coba
Ritsema, Coba (eig. Jacoba Johanna; 1876-1961) Nederlands schilder; schilderde in de lijn van het Amsterdams impressionisme portretten en stillevens Ritsema, Jan
Ritsema, Jan (geb. 1945) Nederlands regisseur, toneelleider en uitgever. Ritsema volgde de Akademie voor Expressie door Woord en Gebaar in Utrecht Ritsos, Yannis
Ritsos, Yannis (1909-1990) Grieks dichter. Ritsos behoorde tot de belangrijkste moderne Griekse dichters. Hij was een overtuigd communist, hetgeen Ritter jr., Pierre Henri
Ritter jr., Pierre Henri (1882-1962) Nederlands essayist en prozaschrijver, promoveerde in de rechten, vervulde tot 1918 een aantal ambtelijke functies, Ritt, Martin
Ritt, Martin (1920-1990) Amerikaans filmregisseur. Ritt begon zijn loopbaan als acteur en regisseur in het theater en bij de televisie. Hij doceerde ook Rivarol, Antoine
Rivarol, Antoine (1753-1801) Frans schrijver van Italiaanse afkomst. Aangemoedigd door Voltaire maakte hij een vertaling van Dantes 'Inferno' (1783). Rivaudeau, André de
Rivaudeau, André de (1540-1580) Frans dichter uit de school van Poitiers, die voornamelijk uit protestantse dichters bestond. Hij viel het heidense Rivera, Diego
Rivera, Diego (1886-1957) Mexicaans schilder van Indiaans-Spaanse afkomst. Een der grondleggers van de moderne Mexicaanse kunst. In Europa Rivers, Larry
Rivers, Larry (geb. 1923) Amerikaans schilder en beeldhouwer, werkte eerst als jazzmusicus, begon in 1947 te schilderen. Rivers heeft een voorkeur Rivers, Samuel Carthorne (Sam)
Rivers, Samuel Carthorne (Sam) (geb. 1930) Amerikaans jazzsaxofonist. In de jaren veertig en vijftig werkzaam te Boston met Jaki Byard, Joe Gordon, Rivette, Jacques
Rivette, Jacques (Jacques Pierre Louis Rivette; geb. 1928) Frans filmregisseur. Rivette maakte zijn eerste lange speelfilm 'Paris nous appartient' in Rivière, Jacques
Rivière, Jacques (1886-1925) Frans essayist en romanschrijver. Tijdens zijn studie in Parijs leerde hij Alain-Fournier kennen, wiens zuster hij later Rivier, Jean
Rivier, Jean (geb. 1896) Frans componist. R. studeerde aan het conservatorium te Parijs, waaraan hij in 1947 als docent benoemd werd. Hoewel zijn Roa Bastos, Augusto
Roa Bastos, Augusto (geb. 1917) Paraguayaans schrijver. Vestigde zich na de burgeroorlog van 1947 in Argentinië. Belangrijk auteur van het indigenismo. Roach, Harold Eugene (Hal)
Roach, Harold Eugene (Hal) (1892-1992) Amerikaans filmproducent. Samen met zijn concurrent Mack Sennett was Roach verantwoordelijk voor Roach, Maxwell (Max)
Roach, Maxwell (Max) (geb 1924) Amerikaans jazzdrummer. Belangrijk drummer uit het boptijdperk. Speelde in de jaren veertig o.a. met Charlie Parker, Robards, Jason
Robards, Jason (geb. 1922) Amerikaans filmacteur sinds 1958, daarvoor zeer actief als toneelspeler. Films o.m. 'The journey' (1959), 'Tender is the Robberechts, Daniël
Robberechts, Daniël (1937-1992) Nederlands schrijver, medewerker aan o.a. Dietsche Warande en Belfort en Nieuw Vlaams Tijdschrift. Beïnvloe
Robbers, Herman
Robbers, Herman (1868-1937) Nederlands schrijver, werd opgeleid voor de uitgeverij van zijn vader, maar koos in 1905 voor een literaire loopbaan, Robbe-Grillet, Alain
Robbe-Grillet, Alain (geb. 1922) Frans schrijver en filmregisseur, belangrijk vertegenwoordiger van de Nouveau Roman. Zijn werk kenmerkt zich Robbia, Della
Robbia, Della Familie van Italiaanse beeldhouwers en ceramisten uit de 15e en 16e eeuw. De naam Della Robbia is vooral verbonden aan de geglazuurde Robbins, Harold
Robbins, Harold (eig. Francis Kane; 1916-1997) Amerikaans schrijver. Robbins was een zeer populair schrijver van realistische bestsellers over het Robbins, Jerome
Robbins, Jerome (1918-1998) Amerikaans balletdanser en choreograaf. Solist bij het American Ballet Theatre (1941-1946) en sinds 1949 verbonden Robbins, Tim
Robbins, Tim (geb. 1958) Amerikaans filmacteur en -regisseur. Kreeg eerste bekendheid in 1988 door rol in honkbalfilm 'Bull Durham', tegenover Robert
Robert Mannennaam, samenstelling van de Germaanse woorden rod (= roem) en bert (= stralend). De naam komt in verschillende talen voor: Latijn: Robert de Clari
Robert de Clari Een omstreeks 1170 te Cléry-les-Pernois geboren Frans kroniekschrijver, die met zijn leenheer, Peter van Amiens, meetrok tijdens Roberto, Federico de
Roberto, Federico de (1861-1927) Italiaans schrijver, was met Giovanni Verga en Luigi Capuana een van de belangrijkste vertegenwoordigers van
Robertson-Moses, Anne Mary
Robertson-Moses, Anne Mary (Grandma Moses; 1860-1961) Amerikaans schilderes, een der bekendste zondagsschilders. Begon op 76-jarige leeftijd Robertson, Susanne (Suze)
Robertson, Susanne (Suze) (1857-1922) Nederlands schilder van landschappen, stillevens, stadsgezichten en figuren. Vertegenwoordigster van het Roberts, Julia
Roberts, Julia (geb. 1967) Amerikaans actrice. Nadat ze acteerlessen volgde aan de theaterschool van haar ouders, maakte Roberts haar filmdebuut Robert, Hubert
Robert, Hubert (1733-1808) Frans schilder. Bezocht in Italië (1754-69) o.a. Pompeii en Herculaneum. Bekend door zijn fantastische landschappen Robeson, Paul
Robeson, Paul (1898-1976) Amerikaans negerzanger (bas). Robeson studeerde eerst rechten, maar debuteerde kort na beëindiging van zijn studie in Robin Hood
Robin Hood Legendarische vogelvrije Engelse held. Naar verluidt opereerde Robin Hood in de bossen van Sherwood, Nottinghamshire, dan wel in Robinson Crusoe
Robinson Crusoe (The life and strange surprising adventures of Robinson Crusoe) Titel van Daniel Defoes beroemde roman uit 1719 over een man robinsonade
robinsonade Avonturenroman, imitatie van Robinson Crusoe (voluit: The life and strange surprising adventures of Robinson Crusoe, 1719), de beroemde Robinson, Edward Arlington
Robinson, Edward Arlington (1869-1935) Amerikaans dichter, overgangsfiguur van de 19e naar de 20e eeuw door het gebruik van spreektaal in zijn Robinson, Edward G.
Robinson, Edward G. (eig. Emanuel Goldenberg; 1893-1973) Roemeens-Amerikaans acteur. Bereikte via het amateurtoneel Broadway en vandaar Roblès, Emmanuel
Roblès, Emmanuel (1914-1995) Frans schrijver. Roblès werd in 1938 medewerker van het dagblad Alger Républicain, waarvan Albert Camus hoof
robot (lit.)
robot (lit.) (Tsjech.: robota = arbeid) Nagebootste, mechanische mens. De term is ontleend aan het toneelstuk R.U.R. (= Rossums Universele Robots) Robson, Dame Flora
Robson, Dame Flora (1902-1984) Engels actrice. Zij debuteerde in 1921, speelde veelvuldig in het Londense Old Vic Theatre en verwierf zich grote rocaille
rocaille Asymmetrisch ornamentmotief in de vorm van een schelp, waaraan de naam rococo (in Frankrijk vaak style rocaille genoemd) is ontleend.
Rocca, Dominick James (Nick) La
Rocca, Dominick James (Nick) La (1889-1961) Amerikaans jazzkornettist. Speelde te New Orleans in de Reliance Brass Band o.l.v. Papa Laine. Rocha, Glauber
Rocha, Glauber (1938-1981) Braziliaans criticus en cineast, met Nelson Pereira dos Santos (geb. 1928) belangrijkste vertegenwoordiger van de Cinema Rochberg, George
Rochberg, George (geb. 1918) Amerikaans componist. Stond aanvankelijk onder invloed van Stravinsky, Hindemith en Bartók, maar in de jaren zestig Rochefort, Christiane
Rochefort, Christiane (1917-1998) Frans schrijfster, was redactrice bij enige damesbladen en schreef de onopgemerkte roman 'Cendres et or' (1956). Roche, Kevin
Roche, Kevin (geb. 1922) Amerikaans architect van Ierse afkomst. Tot zijn belangrijkste scheppingen behoren het nieuwe gebouw van de Ford Fou
Rochussen, Charles
Rochussen, Charles (1814-1894) Nederlands schilder en graficus. Schilderde, vaak op klein formaat, historische taferelen, militaire manoeuvres, paardenrennen rock jazz
rock jazz Mengeling van jazz en rockmuziek, ontstaan in het begin van de jaren zestig. Belangrijke vertegenwoordigers zijn Miles Davis, John McLaughin rock 'n' roll
rock 'n' roll Stroming in de popmuziek, ontstaan begin jaren vijftig in de Verenigde Staten. Kwam voort uit de blanke annexatie van de zwarte rhythm Rocklin, Raymond
Rocklin, Raymond (geb. 1922) Amerikaans beeldhouwer. Zijn levendige abstracte plastieken, meestal in messing, doen vaak denken aan ontkiemende rococo
rococo Stroming in de kunst tussen 1715 en 1775 ontstaan in Frankrijk (Parijs), volgend op de barok. Het viel samen met de regeringsperiode van Lodewijk Roda Roda, Alexander
Roda Roda, Alexander (eig. Sandór Friedrich Rosenfeld; 1872-1945) Duits schrijver. In 1892 nam hij vrijwillig dienst en klom op tot officier. In 1902 rode draad
rode draad Draad die de touwslagerijen van de Engelse marine in de 18e eeuw lieten meelopen in alle touwwerk. Werd bij iemand dan ook touw met Rodenbach, Albrecht
Rodenbach, Albrecht (1856-1880) Belgisch (Vlaams) dichter. Studeerde aan het klein-seminarie te Roeselare, waar Hugo Verriest hem ethisch zeer Rodenbach, Georges
Rodenbach, Georges (1855-1898) Belgisch (Frans) schrijver en dichter, was bevriend met Emile Verhaeren en werkte mee aan het literaire tijdschrift Rodenko, Paul Thomas Basilius
Rodenko, Paul Thomas Basilius (1920-1976) Nederlands dichter en schrijver van Russische afkomst. Behoorde tot de Vijftigers of Experimentelen, Rode, Helge
Rode, Helge (1870-1937) Deens schrijver, wiens werk voortdurend beheerst wordt door een dualistische werkelijkheidsbeleving, waarbij de realistische Rodgers, Jimmie
Rodgers, Jimmie (1897-1933) Amerikaans country & westernzanger en gitarist. Nationale bekendheid eind jaren twintig, mede door zijn typische Rodgers, Richard Charles
Rodgers, Richard Charles (1902-1979) Amerikaans componist. Schreef samen met Lorenz Hart 29 succesvolle musicals, werkte daarna samen met Rodin, Auguste
Rodin, Auguste (François Auguste René; 1840-1917) Frans beeldhouwer, een der belangrijkste van de 19e eeuw. Zijn werken maken vooral indruk Rodrigo, Florrie
Rodrigo, Florrie (eig. Flora de Dood-Juda Rodrigues; 1893-1996) Nederlands danseres. Florrie Rodrigo kreeg les in de moderne Dalcrozetechniek Rodrigo, Joaquín
Rodrigo, Joaquín (geb. 1901) Spaans componist, blind sinds zijn derde jaar. Hij studeerde o.a. bij Manuel de Falla en Paul Dukas en werd in 1948 Rodrigues, Nelson Falcão
Rodrigues, Nelson Falcão (geb. 1912) Braziliaans toneelschrijver. Zijn stukken, altijd grote publiektrekkers, hebben hem zijn leven lang in conflict Rodríguez del Padrón, Juan
Rodríguez del Padrón, Juan (ook Juan Rodríguez de la Cámara; ca. 1390-ca. 1450) Spaans schrijver en dichter van adellijke afkomst. Zijn belangrijks
Rodríguez Lozano, Manuel
Rodríguez Lozano, Manuel (geb. 1896) Mexicaans schilder, studeerde aan de academie in Parijs en werd beïnvloed door het werk van de jonge Picasso
Rodríguez Marín, Francisco
Rodríguez Marín, Francisco (1855-1943) Spaans dichter en literatuurhistoricus, directeur van de Nationale Bibliotheek te Madrid. Als zijn hoofdwerk
Rodríguez Tizon, Ventura
Rodríguez Tizon, Ventura (1717-1785) Spaans architect, aanvankelijk medewerker van Juvarra, die furore maakte aan het hof van koning Ferdinand Rodríguez, Claudio
Rodríguez, Claudio (geb. 1934) Spaans dichter. In 1971 werden onder de titel 'Poesía' de bundels 'Don de la ebriedad' (1953), 'Conjuros' (1958) en Rodtsjenko, Aleksandr Mihajlovitsj
Rodtsjenko, Aleksandr Mihajlovitsj (1891-1956) Russisch beeldend kunstenaar. Aanhanger van het futurisme, suprematisme en constructivisme. Maakte Roduin, Hans
Roduin, Hans (1915-1989) Nederlands dramaturg en kunstenaar. Tijdens de oorlog, waarin hij gedichten publiceerde, begon Roduin een antiquariaat Rodulphus Glaber
Rodulphus Glaber (voor 1000-na 1045) Frans (Latijns) geschiedschrijver, leidde als monnik een nogal onrustig leven, aangezien hij door zijn twistzieke roeba'i
roeba'i Vierregelige dichtvorm (kwatrijn) in de Perzische poëzie (11e-12e eeuw).
Roebljov, Andrej
Roebljov, Andrej (ca. 1360-ca. 1430) Russisch schilder, een van de weinige bekende iconenschilders. Zijn werk toont invloeden van de Byzantijnse Roegholt, Richter F.
Roegholt, Richter F. (geb. 1925) Nederlands historicus en schrijver, studeerde geschiedenis en politieke wetenschappen te Amsterdam en promove
Roeg, Nicolas
Roeg, Nicolas (geb. 1928) Brits filmregisseur en cameraman. Roeg begon in 1950 als hulpje in de MGM-studio's en werkte zich in tien jaar op tot Roelandt, Chris
Roelandt, Chris (geboren te Aalst 11-4-1969): Vlaams danser van 1987 tot 1995 bij het Koninklijk Ballet van Vlaanderen, daarna bij het Monte Carlo Roelants, Mauritius Adolphus (Maurice)
Roelants, Mauritius Adolphus (Maurice) (1895-1966) Belgisch (Vlaams) dichter en schrijver. Behoorde tot 't Fonteintje, medeoprichter van tijdschrift Roelofsz., Charles Frederik
Roelofsz., Charles Frederik (1897-1962) Nederlands schilder en graficus. Aanvankelijk beïnvloed door futurisme en kubisme. Ontwikkelde later Roelvink, Herman Christiaan Juriaan
Roelvink, Herman Christiaan Juriaan (1883-1957) Nederlands toneelschrijver en regisseur, studeerde af als ingenieur, maar reeds in 1913 werd hij Roemeens
Roemeens Romaanse taal, de officiële taal van Roemenië, waar hij door ca. 18 miljoen mensen gesproken wordt. Het Roemeens is de enige Romaanse Roemeense kunst
Roemeense kunst Artistieke producten uit het gelijknamig gebied. De oudste vondsten dateren van ca. 5000 v.C. Rond ca. 1700 v.C. was er Myceense Roentgen, David
Roentgen, David (1743-1807) Duits meubelmaker. Zijn stijl ontwikkelde zich van rococo naar een gematigd classicisme. Gespecialiseerd in het aanbrengen roepsteen
roepsteen Het bordes van een openbaar gebouw, waar de berichten en gerechtelijke uitspraken werden afgeroepen.
Roethke, Theodore
Roethke, Theodore (1908-1963) Amerikaans dichter; hoogleraar literatuur. Ontwikkelde zich van traditioneel lyrisch tot freudiaans en bijna mystiek, Rogers, Ginger
Rogers, Ginger (eig. Virginia Katherine McMath; 1911-1995) Amerikaans filmactrice en danseres (eig. Virginia Katherine McMath). Ginger Rogers Rogers, John
Rogers, John (1829-1904) Amerikaans beeldhouwer, Studeerde enige tijd in Europa (1858) en werkte van 1859-94 in New York. Zijn beeldhouwwerk Rogers, Roy
Rogers, Roy (eig. Leonard Slye; 1912-1998) Amerikaanse zingende cowboy, die een populaire filmster werd. Met zijn paard Trigger (1932-1965) Rogers, Samuel
Rogers, Samuel (1763-1855) Engels dichter en bankier. Hij maakte enige naam met het in zijn tijd overschatte 'The pleasures of memory' (1792), Rogers, Shorty
Rogers, Shorty (eig. Milton M. Rajonsky; geb. 1924) Amerikaans jazztrompettist en bandleider. Speelde in de jaren veertig o.a. bij Red Norvo en Woody Roggeman, Willy
Roggeman, Willy (geb. 1934) Belgisch (Vlaams) schrijver en dichter, redactielid van Gard-Sivik, recensent van dagblad Vooruit. Werk beïnvloed door Rogge, Cornelis Hendrik
Rogge, Cornelis Hendrik (geb. 1932) Nederlands beeldhouwer. Vervaardigde o.a. sculpturen van verchroomd metaal met grillig bewerkt oppervlak Rogghé, Paul
Rogghé, Paul (1904-1974) Belgisch (Vlaams) dichter en historicus, mede-oprichter van het weekblad Pan (1953). R.'s eerste, sensualistische poëzie Roghman, Roelant
Roghman, Roelant (ca. 1620-1686) Hollands landschapschilder en graveur, bevriend met Rembrandt en G. van den Eeckhout. Hij schilderde graag Rohlfs, Christian
Rohlfs, Christian (1849-1938) Duits schilder, studeerde aan de academie te Weimar. Leefde vanwege een beenamputatie vrij geïsoleerd en schilderde Rohmer, Eric
Rohmer, Eric (eig. Jean-Marie Maurice Scherer; geb. 1920) Frans filmregisseur. Was van 1957-63 hoofdredacteur van 'Cahiers du Cinéma', het tijdschrift Rohmer, Sax
Rohmer, Sax (eig. Arthur Henry Sarsfield Ward; 1883-1959) Engels schrijver van misdaadverhalen, vooral bekend geworden door zijn romans over Roidis, Emmanuel
Roidis, Emmanuel (1835-1904) Grieks schrijver. Hij studeerde letteren en wijsbegeerte, bereisde Europa en vestigde zich in 1860 te Athene als schrijver Rojas Villandrando, Agustín de
Rojas Villandrando, Agustín de (1572-ca. 1625) Spaans acteur en schrijver. Hij leidde een roerig leven als soldaat, zeeman op een piratenschip en Rojas Zorrilla, Francisco de
Rojas Zorrilla, Francisco de (1607-1648) Spaans toneelschrijver, een der hofdichters van Filips IV. Zijn werk staat onder invloed van Pedro Calderon
rol (toneel)
rol (toneel) Aandeel (in woord en gebaar) van een speler in een toneelstuk; uit te beelden personage. Rolvast: zijn (toneel)rol goed kennend.
Roland Holst-van der Schalk, Henriëtte Goverdina Anna
Roland Holst-van der Schalk, Henriëtte Goverdina Anna (1869-1952) Nederlands dichteres. Schreef hartstochtelijk bewogen socialistische poëzie, Roland Holst, Adriaan
Roland Holst, Adriaan (1888-1976) Nederlands dichter, wiens gehele oeuvre berust op de mythische verbeelding van de ideale situatie van de men
Roland Holst, Richard Nicolaüs
Roland Holst, Richard Nicolaüs (1868-1938) Nederlands schilder, tekenaar, glazenier, houtsnijder en schrijver, oom van Adriaan Roland Holst. Gehuwd Rolandbeeld
Rolandbeeld Stenen, meer dan levensgroot beeld dat de ridder Roeland moet voorstellen. In vele Duitse steden staan nog middeleeuwse 'Rolandsäulen' Roland-Manuel
Roland-Manuel (eig. Roland Alexis Manuel Lévy; 1891-1966) Frans componist en musicoloog. R. studeerde te Parijs bij Roussel, later bij Ravel. Vanaf Roldán, Pedro
Roldán, Pedro (1624-1699) Spaans beeldhouwer, leerling van Montañez. Werkte in een pathetisch barokke stijl, gebruikte soms echte haren en liet Rolfe, Frederick William Serafino Austin Lewis Mary
Rolfe, Frederick William Serafino Austin Lewis Mary (1860-1913) Engels romanschrijver, publicerend onder het pseudoniem Baron Corvo. Na Röling, Marthe
Röling, Marthe (geb. 1939) Nederlands beeldend kunstenaar. Zij werd bekend door figuratief, aan pop art verwant werk met als belangrijkste thema Rolin, Dominique
Rolin, Dominique (geb. 1913) Franstalige Belgische schrijfster die al in de jaren dertig korte verhalen publiceerde. Voor `Le Souffle' kreeg zij in 1952 Rolland, Romain
Rolland, Romain (1866-1944) Frans schrijver, studeerde geschiedenis en literatuur. Hij doceerde van 1903-12 muziek-nen gebundeld als 'Au dessus Rollenhagen, Georg
Rollenhagen, Georg (1542-1609) Duits dichter. Hij kreeg onderricht van Melanchton en ontwikkelde zich tot een laat-humanistisch dichter van satirische Rolling Stones
Rolling Stones Engelse popgroep, opgericht in 1962, bestaande uit zanger Mick Jagger (1943- ), gitarist Keith Richards (1943- ), bassist Bill Wyman Rollins, Theodore Walter (Sonny)
Rollins, Theodore Walter (Sonny) (geb. 1930) Amerikaans jazzsaxofonist. In de periode 1947-56 achtereenvolgens werkzaam bij Babs Gonzales, Rolli, Paolo
Rolli, Paolo (1687-1765) Italiaans dichter, vestigde zich in Londen (1715), waar hij gouverneur werd van de kinderen van de toekomstige koning George rolwerk
rolwerk Versieringsmotief in de ornamentkunst, waarbij randen en uiteinden omkrullen. Komt o.a. voor bij wapenschilden en cartouches.
rolzegel
rolzegel (cilinderzegel) Kleine cilinder waarop (in spiegelbeeld) een voorstelling is gegraveerd. Vervaardigd van steen, marmer of halfedelsteen. In Romaans
Romaans Stijlperiode in de Europese kunst van ca. 1000 tot ca. 1200. Wegens het ontlenen van bouwelementen aan de Romeinse architectuur kreeg Romaanse kunst
Romaanse kunst Stijlfase in de Middeleeuwse kunst. Kwam omstreeks het midden van de 10e eeuw ongeveer gelijktijdig op verschillende plaatsen Romaanse talen
Romaanse talen Talen waaraan het vulgair Latijn ten grondslag ligt. De Romaanse talen ontstonden in door de Romeinen overheerste landen, doordat Romains, Jules
Romains, Jules (eig. Louis Farigoule; 1885-1972) Frans schrijver. In zijn eerste dichtbundel 'l'Âme des hommes' (1904) staat het unanimisme centraal: roman
roman (Volkslat.: romanice = op zijn Romaans) 1 Middeleeuws ridderepos. 2 Fictief prozaverhaal over lotgevallen van wezens. Algemene benaming roman de cape et d'épée
roman de cape et d'épée (Fr.: mantel-en-degen-roman) Franse roman waarin een zeer geïdealiseerd beeld van een historisch tijdperk wordt gegeven,
Roman de la rose
Roman de la rose Frans allegorisch dichtwerk met een didactische achtergrond. Ontstond in de 13e eeuw en bestaat uit twee delen, waarvan het eerste roman fleuve
roman fleuve (Fr.) Serie romans waarvan ieder deel op zichzelf kan staan, bijv. A la recherche du temps perdu van Marcel Proust (1913-1927).
roman noir
roman noir Frans equivalent van de Engelse gothic novel. Auteurs: Aloysius Bertrand, Petrus Borel, Victor Hugo (Han d'Islande, 1823).
Roman Rojas, Samuel
Roman Rojas, Samuel (geb. 1907) Chileens beeldhouwer. In lyrisch-figuratieve stijl maakte hij aanvankelijk monumenten in steen van een enigszins roman van het noordoosten
roman van het noordoosten Braziliaanse romanvorm die in de jaren dertig van de twintigste eeuw een hoogtepunt bereikte. Belangrijkste vertegenwoor
romance
romance (Sp.) 1 Verhalend gedicht in verzen van acht lettergrepen. Oorspronkelijk de naam voor de sedert de 15e eeuw in Spanje ontstane balladen, romance (muz.)
romance (muz.) Als vocale vorm een volksliedachtige, verhalende compositie, doorgaans in strofenvorm. In deze vorm werd de r. ook door vele operacomponisten romancero
romancero (Sp.) Spaanse benaming voor een verzameling balladen ( = romances) en soms wel gebruikt als aanduiding voor alle in het Spaans gesch
romancier, -cière
romancier, -cière (Fr.) Romanschrijver, -schrijfster.
romancyclus
romancyclus Reeks samenhangende, ook wel afzonderlijk leesbare romans, gesitueerd rond één persoon of geslacht. Kleine vormen zijn de trilogie Romanelli, Giovanni Francesco
Romanelli, Giovanni Francesco (ca. 1610-1662) Italiaans schilder, leerling van Pietro da Cortona. Schilderde in een strakke, classicistische stijl, bi
romanesk
romanesk 1 Als in een roman; avontuurlijk. 2 Zeer romantisch (aangelegd), dweperig.
romanistiek
romanistiek Romaanse taalwetenschap en cultuurhistorie.
Romanos Melodos
Romanos Melodos (eind 5e eeuw-ca. 555) Byzantijns christelijk dichter, werkte als priester in Constantinopel. Beroemdste dichter van kontakia, kerkelijke Romanov, Pantelejmon Sergejevitsj
Romanov, Pantelejmon Sergejevitsj (1885-1938) Sovjetrussisch prozaschrijver, door zijn autobiografische roman 'Kinderjaren' (1928) en de roman Romano, Giulio
Romano, Giulio (ook Giulio Pippi, Jules Romain; 1499-1546) Italiaans schilder, architect en ontwerper van wandtapijten. Leerling en medewerker romantheorie
romantheorie De wetenschappelijke belangstelling voor de technische kant van het vertellen is een overwegend 20e-eeuwse aangelegenheid. De hedendaagse romantic fallacy
romantic fallacy (Eng.: valse schijn, bedrog) Wisselwerking tussen de natuur en de stemming of de gevoelens van de dichter. Typerend element van Romantiek
Romantiek Kunst- en filosofierichting die gevoel en verbeelding boven klassieke vormen stelt. In de laatste decennia van de 18e eeuw en de eerste helft romantisch
romantisch Term die in de 18e eeuw betekende: fantastisch, onwerkelijk, overdreven zoals in een roman. Nu: 1 (weemoedig-)dromerig, dweperig, avontuu
romantische ironie
romantische ironie Term afkomstig van Friedrich von Schlegel (1772-1829). Het is een literair procédé dat vooral in de Romantiek bij veel schrijvers Romanus
Romanus (Romanos) Keizers van Byzantium: Romanus I Lecepenus (ca. 870-948), medekeizer van Byzantium (919-44) naast Constantijn VII. Romanus Rombaux, Égide
Rombaux, Égide (1865-1942) Belgisch beeldhouwer en medailleur, opgeleid door zijn vader Felix R. en aan de academie van Brussel. R. bezocht Romberg, Andreas Jakob
Romberg, Andreas Jakob (1767-1821) Duits cellist en componist, neef van Bernhard Heinrich Romberg, met wie hij van 1784-96 een grote concertrei
Romberg, Bernhard Heinrich
Romberg, Bernhard Heinrich (1767-1841) Duits cellist en componist, neef van Andreas Jakob Romberg, met wie hij van 1784-96 een grote concertreis Romberg, Zsigmond (Sigmund)
Romberg, Zsigmond (Sigmund) (1887-1951) Hongaars-Amerikaans operettecomponist. Ging als ingenieur naar VS (1909), werkte als pianist, vestigde Rombouts, Theodoor
Rombouts, Theodoor (1597-1637) Vlaams barokschilder, verbleef van 1616-25 in Italië, waar hij werkte in Rome, Florence en Pisa en invloed van romein
romein Een (druk)letter die rechtop staat, in tegenstelling tot de hellende cursief.
Romeo
Romeo Prototype van de jeugdige minnaar. Hoofdpersoon in Romeo and Juliet (1595) van Shakespeare en in de opera (1867) van Gounod. Het verhaal Romero, familie
Romero, familie Spaans gitaarkwartet. Vader Celedonio (geb. 1918) en drie zoons: Celin (geb. 1940), Pepe (geb. 1944) en Angel (geb. 1946). Ofschoon Romero, George (Andrew)
Romero, George (Andrew) (geb. 1940) Amerikaans regisseur van horrorfilms. Legde de grondslag voor het vaak geïmiteerde subgenre van de zombiefil
Romero, Luis
Romero, Luis (geb. 1916) Spaans romanschrijver en historicus. Na de burgeroorlog was hij vele jaren werkzaam als verzekeringsagent en hij schreef Romijn Meijer, Henk
Romijn Meijer, Henk (eig. Henk Meijer; geb. 1929) Nederlands schrijver. Toont in zijn werk pessimistische kijk op het leven, maar geeft ook blijk Romijn, Jacob Pieter
Romijn, Jacob Pieter (1912-1986) Nederlands schrijver. Gaf tijdens de bezetting vermaarde illegale reeksen uit, zoals de Schildpad- en Handpalmreeks. rondeau
rondeau Een vermoedelijk uit Noord-Frankrijk stammend, in de 12e eeuw ontstaan rondgezang, waarbij solist en koor wel dezelfde melodie, maar een rondeel (kunst)
rondeel (kunst) Ronde of halfronde toren in een vestingmuur, lager dan de muurtorens en hoger dan de muren. Massief, voorzien van kazematten e
rondeel (lit.)
rondeel (lit.) (Fr.: rondeau) Een strenge dichtvorm ontstaan uit een Franse dansvorm uit de 13e eeuw, rondel of rondelet. Kenmerken van het rondeel rondhorizon
rondhorizon (Duits: Rundhorizont) Benaming voor een uit één stuk bestaand halfrond doek dat de gehele speelruimte van een theater van boven, achter rondo
rondo Een instrumentale muziekvorm, waarin het hoofdthema de functie van een refrein heeft en terugkeert aan het eind van de erop volgende, steeds Ronet, Maurice
Ronet, Maurice (geb. 1927) Vooraanstaand hedendaags Frans acteur. Als filmster te zien in o.m. 'Rendez-vous de juillet' (1949), 'Les sept péchés capitaux' Ronsard, Pierre de
Ronsard, Pierre de (1524-1585) Frans dichter, een der oprichters van de dichtersschool 'La Pléiade'. Schreef o.a. oden ('Quatre premiers livres des Ronstadt, Linda
Ronstadt, Linda (geb. 1946) Amerikaans popzangeres. Werkte aanvankelijk in het countryrock-genre, o.a. met het trio The Stone Poneys. Begon solo-Roobol, Kees
Roobol, Kees (1806-1870) Nederlands acteur en schouwburg-directeur, gehuwd geweest met actrice Catharina Hesselina Jelgerhuis (1792-1843). Hij Rood, Lydia
Rood, Lydia (geb. 1957 te Velp) Nederlands journaliste en schrijfster van kinderboeken en romans. Samen met haar broer Niels vormt ze het duo Rood roofdruk
roofdruk Ongeoorloofde nadruk.
Rooney, Mickey
Rooney, Mickey (eig. Joe Yule jr.; geb. 1920) Amerikaans filmacteur met klein postuur en innemende speelwijze. Begon als kinderacteur en tegenspeler Rooses, Max
Rooses, Max (1839-1914) Belgisch (Vlaams) criticus en kunsthistoricus, studeerde filosofie en letteren, promoveerde in 1863, was leraar Nederlands Rooskens, Joseph Antoon (Anton)
Rooskens, Joseph Antoon (Anton) (1906-1976) Nederlands schilder. Aanvankelijk expressionistisch werk, later non-figuratieve composities, sterk roosvenster
roosvenster Groot, cirkelvormig venster, vooral voorkomend in gevels en portalen van gotische kathedralen. Gevuld met maaswerk van rozetten, drie-, Roos, Hotze de
Roos, Hotze de (1909-1991) Nederlands kinderboekenschrijver. Met zijn Kameleon-reeks, over de belevenissen van de Friese broers Sietse en Hielke Roos, Nel
Roos, Nel (1914-1970) Nederlands danseres en pedagoge. Leerling van o.a. Mary Wigman, Yvonne Georgi en Olga Preobrajenska. Opende een eigen Roos, Robert de
Roos, Robert de (1907-1976) Nederlands componist. Hij studeerde aan het Haags conservatorium en daarna o.a. bij Wagenaar, Milhaud, Monteux Roos, Sjoerd Hendrik de
Roos, Sjoerd Hendrik de (1877-1962) Nederlands letterontwerper, vanaf 1907 in dienst bij Tetterode, waar al zijn letterontwerpen werden uitgevoe
Roothaert, Antonius Martinus Henricus
Roothaert, Antonius Martinus Henricus (1896-1967) Nederlands schrijver en jurist. Debuteerde succesvol met detectiveromans, o.a. 'Onbekende Ropartz, Guy
Ropartz, Guy (eig. Joseph Guy Marie Ropartz; 1864-1955) Frans componist en dirigent. Hij studeerde aan het Parijse conservatorium o.a. bij Massenet, Rops, Félicien-Joseph-Victor
Rops, Félicien-Joseph-Victor (1833-1898) Belgisch beeldend kunstenaar; verbleef meestal in Parijs, waar hij naam maakte als illustrator. Zijn vrije Rore, Cipriano de
Rore, Cipriano de (ca. 1515-1565) Zuid-Nederlands componist, geboren te Ronse, leerling van Adriaan Willaert. Was van 1542-46 zanger aan de Rosai, Ottone
Rosai, Ottone (geb. 1895) Italiaans schilder. Schilderde aanvankelijk in de metafysische en futuristische stijl van het begin van deze eeuw. Werkte Rosales Camacho, Luis
Rosales Camacho, Luis (geb. 1910) Spaans dichter die letteren studeerde in Madrid en hier ook zijn eerste gedichten publiceerde onder de titel 'Abril' Rosa, Salvatore
Rosa, Salvatore (1615-1673) Italiaans barokschilder, dichter, etser, musicus en toneelspeler, te Napels leerling van Aniello Falcone, wiens schilderingen Rosbaud, Hans
Rosbaud, Hans (1895-1962) Oostenrijks dirigent. Was na zijn studie aan het Hoch Conservatorium in Frankfurt aanvankelijk werkzaam te Mainz; Rosegger, Peter
Rosegger, Peter (1843-1918) Oostenrijks schrijver. Hij was autodidact en stuurde zijn eerste schetsen naar de Grazer Tagespost. Door bemiddeling Rosenberg, Hilding Constantin
Rosenberg, Hilding Constantin (geb. 1892) Zweeds componist. Hij studeerde eerst orgel en piano en was vanaf 1909 werkzaam als organist en cantor. Rosenberg, Stochelo
Rosenberg, Stochelo (Nuenen, 1969) Nederlands gitarist. Rosenberg excelleerde al vroeg als snarenvirtuoos in de traditie van Django Reinhardt e
Rosenberg, Stuart
Rosenberg, Stuart (geb. 1928) Amerikaans filmregisseur met langdurige televisie-ervaring. Films o.m. 'Murder Inc.' (1960), 'Cool Hand Luke' (1967), Rosenboom, Thomas
Rosenboom, Thomas (geb. 1956 te Doetinchem) Nederlands schrijver die een tamelijk unieke positie inneemt binnen de moderne Nederlandse let
Rosenfeld, Morris
Rosenfeld, Morris (eig. Mosje Jacob Alter; 1862-1923) Pools (Jiddisch) dichter. Hij groeide op in Warschau, ging op twintigjarige leeftijd naar Londen, Rosengarten von Worms, Der
Rosengarten von Worms, Der Een omstreeks 1250 ontstaan, Middel-Hoog-Duits heldenepos, dat in drie versies overgeleverd is. Het bevat elementen Rosenhane, Gustaf
Rosenhane, Gustaf (1619-1684) Zweeds dichter en jurist. Er zijn sterke aanwijzingen dat R. zich verschuilde achter het pseudoniem Skogekär Bergbos Rosenmüller, Johann
Rosenmüller, Johann (1619-1684) Duits componist. R. studeerde te Leipzig, waar hij ook organist was aan de Nicolai- en Thomaskirche. In 1655
Rosenquist, James Albert
Rosenquist, James Albert (geb. 1933) Amerikaans beeldend kunstenaar, vertegenwoordiger van de pop art. Zijn schilderijen zijn gebaseerd op het Rosenveldt, Louis Frederik Johannes
Rosenveldt, Louis Frederik Johannes (1798-1867) Nederlands acteur en theaterdirecteur, vader van o.a. Frits en Theo Bouwmeester en van Louis Rosen, Charles Welles
Rosen, Charles Welles (geb. 1927) Amerikaans pianist en publicist. Studeerde piano aan de Juillard School (1934-38) en vervolgens tot 1952 bij Rosette, steen van
Rosette, steen van Stenen tafel met inscripties in het Grieks, het demotisch (Nieuwegyptisch) en het hiërogliefenschrift (Oudegyptisch), gevonden Rosier, Jan Willem
Rosier, Jan Willem (1858-1931) Belgisch schilder, oprichter van de Antwerpse kunstkring 'Als ik kan'. Bekend als leermeester van Rik Wouters.
Rosi, Francesco
Rosi, Francesco (geb.1922) Italiaans filmregisseur. Begon als assistent van Luchino Visconti bij films als 'La terra trema' en 'Senso'. Vertaalde de erfenis Rosjdesjtvenski, Gennadi Nikolajevitsj
Rosjdesjtvenski, Gennadi Nikolajevitsj (geb. 1931) Sovjetrussisch dirigent. Rosjdesjtvenski studeerde van 1949-54 aan het Moskous conservatorium Roslavetz, Nikolai Andreievich
Roslavetz, Nikolai Andreievich (1881-1944) Russisch componist. Studeerde van 1902-12 aan het conservatorium te Moskou, o.a. compositie bij Vasilenko. Rösler, Franz Anton
Rösler, Franz Anton (Francesco Antonio Rosetti; ca. 1750-1792) Boheems componist en dirigent. R. zou oorspronkelijk priester worden, maar koos Rosny aîné, Joseph-Henri
Rosny aîné, Joseph-Henri (eig. Joseph-Henri Boëx; 1856-1940) Belgisch (Frans) schrijver, die vooral bekend geworden is door romans die in een Rosolino, Frank
Rosolino, Frank (1926-1978) Amerikaans jazztrombonist. Een van de belangrijkste trombonisten uit de bopperiode. Werkte met Gene Krupa (1948-Rosseels, Alexander Johan
Rosseels, Alexander Johan (1948-1987) Vlaams schrijver. Rosseels schreef enkele sterk autobiografische romans over de Antwerpse zelfkant: 'Het Rosseels, Maria Laurentia Eugenia
Rosseels, Maria Laurentia Eugenia (geb. 1916) Belgisch (Vlaams) schrijfster en journaliste, die in 1948 onder het pseudoniem Emma Vervliet debuteerde Rosseel, Danny
Rosseel, Danny (geboren te Antwerpen 16-8-1947): Vlaams danser en choreograaf, werkte bij verscheidene gezelschappen in Oostenrijk, Zwitserland Rossellini, Roberto
Rossellini, Roberto (1906-1977) Italiaans filmregisseur; vader van het Italiaanse neorealisme door film 'Roma, città aperta' (1945), waarin de oorlogsjaren Rossellino, Bernardo di Matteo Gamberelli
Rossellino, Bernardo di Matteo Gamberelli (1409-1464) Italiaans architect en beeldhouwer, werkzaam te Florence. Voltooide de bouw van het door Rossen, Robert
Rossen, Robert (1908-1966) Amerikaans toneelschrijver, producent en filmregisseur. Onder meer 'Johnny O'Clock' (1947), 'Body and soul' (1947), Rossetti, Christina Georgina
Rossetti, Christina Georgina (Ellen Alleyne; 1830-1894) Engels dichteres. Zuster van Dante Gabriel en William Michael R. en evenals zij lid van Rossetti, Gabriel Charles Dante
Rossetti, Gabriel Charles Dante (1828-1882) Brits schilder en dichter, medeoprichter van de Pre-Raphaelite Brotherhood. Zocht zijn inspiratie in Rossif, Frédéric
Rossif, Frédéric (1922-1990) Joegoslavisch-Frans documentair filmer. Hij was enige tijd directeur van de Cinemathèque française. Films o.m. 'Le temps Rossinant
Rossinant Naam van het schonkige paard Rocinante van Don Quichotte; in de uitgebreide betekenis: een mager, knokerig paard.
Rössing, Johan Herman
Rössing, Johan Herman (1847-1918) Nederlands toneelcriticus, gehuwd met de actrice Anna Sablairolles. In 1876 werd hij secretaris van de Raad
Rossini, Gioacchino Antonio
Rossini, Gioacchino Antonio (1792-1868) Italiaans operacomponist. Zong als jongenssopraan in kerken en theaters, studeerde van 1806-1810 aan Rossi, Aldo
Rossi, Aldo (1931-1997) Italiaans architect en theoreticus. Rossi, een van de meest vooraanstaande archtitecten van zijn generatie, deed in de jaren Rossi, Carlo di Giovanni
Rossi, Carlo di Giovanni (1776-1849) Italiaans architect. Werkte vanaf 1816 in St.-Petersburg. Heeft met zijn monumentale neoclassicistische gebo
Rossi, Franco
Rossi, Franco (geb. 1919) Italiaans regisseur, (theater, televisie en films). Hij maakte o.a. 'I falsari' (1952), 'Il seduttore' (1954), 'Amici per la pelle' Rossi, Giovanni Antonio de
Rossi, Giovanni Antonio de (1616-1695) Italiaans architect, bouwde in Rome o.a. het grandioze Palazzo Altieri (1650-54 en 1670-76) en het kleinere,
Rossi, Giovanni Battista
Rossi, Giovanni Battista Italiaans monnik, componist en organist uit de 16e en 17e eeuw, werkzaam te Genua. Hij schreef in 1585 (uitgegeven 1618)
Rossi, Luigi
Rossi, Luigi (eig. Aloysius de Rubeis; 1598-1653) Italiaans zanger en componist. Hij was te Rome in dienst van Marc'Antonio Borghese en werd in Rossi, Michel Angelo
Rossi, Michel Angelo (1602-1656) Italiaans componist, violist en organist. Hij was een leerling van Frescobaldi, werd in 1620 organist van de San Rossi, Remo
Rossi, Remo (geb. 1909) Zwitsers beeldhouwer, studeerde te Luzern, Milaan en Parijs, waar hij twee jaar werkte bij Despiau. Vervaardigde aanvankelijk Rossi, Salomone de'
Rossi, Salomone de' (1570-1630) Italiaans componist en violist van joodse afkomst. Over zijn leven is weinig meer bekend dan dat hij van 1587-1628 Rossi, Tino
Rossi, Tino (eig. Constantin R.; 1907-1983) Frans zanger, begon als 'chanteur de charme' in Marseille en kwam in 1932 naar Parijs, waar hij groot succes Rosso Fiorentino
Rosso Fiorentino (eig. Giovanni Battista di Iacopo di Guasparre; 1494-1540) Florentijns schilder, een der grondleggers van het Florentijnse maniërisme. Rosso, Medardo
Rosso, Medardo (1858-1928) Italiaans beeldhouwer, in Parijs bevriend met Rodin (later kwam het tot een breuk). Werkte vaak in was om lichtreflexen Ross, Diana
Ross, Diana (geb. 1944) Amerikaans zangeres en actrice, tot 1969 deel uitmakend van het succesvolle Motown-trio The Supremes. Haar daaropvolgende Ross, Herbert
Ross, Herbert (geb. 1927): Amerikaans danser, choreograaf en filmmaker. Ontiwerp de dansnummers voor muzikale films als 'Carmen Jones' (Otto Rostal, Max
Rostal, Max (1905-1991) Oostenrijks-Engels violist en muziekpedagoog. Rostal studeerde o.a. bij Carl Flesch, bij wie hij later enige tijd assistent was. Rostand, Edmond Eugène Joseph Alexis
Rostand, Edmond Eugène Joseph Alexis (1868-1918) Frans toneelschrijver, laatste Franse auteur die zijn stukken in versregels schreef. Wereldberoemd Rostropovitsj, Mstislav Leopoldovitsj
Rostropovitsj, Mstislav Leopoldovitsj (geb. 1927) Sovjetrussisch cellist en dirigent, studeerde aan het Moskous conservatorium, waaraan hij van 1956-Rostworowski, Karol Hubert
Rostworowski, Karol Hubert (1877-1938) Pools toneelschrijver van de historische drama's in verzen 'Judas Iskarioth' (1913) en 'Gaius Julius Caesar'
Rost, Nico
Rost, Nico (1896-1967) Nederlands schrijver en journalist. In 1923 bezocht hij de SU, van 1925-33 verbleef hij in Duitsland, waar hij veel schrijvers Rosvaenge, Helge Anton
Rosvaenge, Helge Anton (1897-1972) Deens zanger (lyrisch tenor). Rosvaenge nam privélessen in Denemarken en Duitsland en debuteerde in het Roszak, Theodore
Roszak, Theodore (geb. 1907) Amerikaans beeldhouwer en schilder van Poolse afkomst, reisde in 1929 naar Europa, waar hij in aanraking kwam Rotella, Mimmo
Rotella, Mimmo (geb. 1918) Italiaans beeldend kunstenaar, vervaardigde in de jaren vijftig 'decollages', die hij samenstelde van verscheurde affiches Rotgans, Lucas Jacobsz.
Rotgans, Lucas Jacobsz. (1653-1710) Nederlands dichter, stamde uit een aanzienlijke Amsterdamse familie, bezocht te Utrecht de Latijnse school Rothenberger, Anneliese
Rothenberger, Anneliese (geb. 1924) Duits zangeres (lyrische sopraan). Zij studeerde aan de Muziekhogeschool te Mannheim en nam daarna nog Rothko, Mark
Rothko, Mark (1903-1970) Russisch-Amerikaans schilder; werkte aanvankelijk realistisch (tot 1942). Na een surrealistische periode vervaardigde hij Rothwell, Evelyn
Rothwell, Evelyn (geb. 1911) Engels hoboïste. Rothwell was een leerlinge van Leon Goossens aan het Royal College of Music te Londen. Zij trad toe Roth, Alfred
Roth, Alfred (geb. 1903) Zwitsers architect, studeerde aan de technische hogeschool in Zürich en bij Le Corbusier. Roth was aanhanger van de func
Roth, Gerhard
Roth, Gerhard (geb. 1942) Oostenrijkse auteur die zijn loopbaan begon met enige experimentele romans die met een veelheid aan verteltechnieken Roth, Henry
Roth, Henry (1906-1995) Amerikaans schrijver van joodse afkomst die als jong kind door zijn ouders uit de Oekraïne werd meegenomen naar New Roth, Joseph
Roth, Joseph (1894-1939) Duitstalig schrijver van joodse afkomst. Roth studeerde Duitse letteren in Lemberg en Wenen. Tijdens zijn diensttijd (1916-Roth, Philip
Roth, Philip (geb. 1933) Amerikaans schrijver van deels autobiografische romans, vaak spelend in joodse milieus. Munt vooral uit in zijn beschrijvingen rotrouenge
rotrouenge Provençaalse dichtvorm, bestaande uit diverse strofen, elk met één rijmklank. Ook retroencha, retroange, retruenge geschreven.
rotstekening
rotstekening (ook: petroglief) Afbeelding op een rotswand, waarvan de oudste dateren van ca. 30.000 v.C. (Laat Paleolithicum). Gegraveerd of getekend Rottenhammer, Hans
Rottenhammer, Hans (1564-1625) Duits schilder, verbleef van 1589-95 in Rome, waar hij in contact kwam met o.a. Jan Bruegel de Oudere en Pau
Rotterdamse Dansgroep, De
Rotterdamse Dansgroep, De In 1988 nam het Werkcentrum Dans in Rotterdam deze nieuwe naam aan. De groep onder leiding van Käthy Gosschalk, Rotterdamse Schouwburg
Rotterdamse Schouwburg In 1988 kreeg ook Rotterdam een nieuwe Schouwburg met een toneel dat naar grootte en inrichting te vergelijken is met Rottmann, Carl Anton Joseph
Rottmann, Carl Anton Joseph (1797-1850) Duits schilder, hofschilder van koning Ludwig I van Beieren. Bezocht Italië (1826-30) en Griekenland Rottmayr, Johann Michael
Rottmayr, Johann Michael (1654-1730) Duits-Oostenrijks schilder. Zijn werk toont de overgang van late barok naar rococo. Hofschilder in Wenen Rot, Dieter
Rot, Dieter (eig. Karl Dietrich Roth; geb. 1930) Duits beeldend kunstenaar. Vervaardigt grafiek, concrete poëzie, films en ontwerpt meubelen. Experimenteerde Rouault, Georges Henry
Rouault, Georges Henry (1871-1958) Frans schilder en graficus. Aanvankelijk leerling-glazenier (1885), later leerling en vriend van Gustave Mor
Roubiliac, Louis François
Roubiliac, Louis François (1702/5-1762) Frans beeldhouwer; vestigde zich ca. 1732 in Engeland. Zijn stijl sluit aan bij het Franse rococo. Beroemd
Rouch, Jean
Rouch, Jean (geb. 1917) Frans documentaire-maker en antropoloog. Rouch trok na zijn studie naar West-Afrika waar hij, ten behoeve van zijn etnografisch Roudaut, Jean
Roudaut, Jean (geb. 1929) Frans schrijver. Hij debuteerde met het essay 'Michel Butor ou le livre futur' (1964), waarin hij de tekst 'Mobile' van Butor Rouffaer, Félicien (Senne)
Rouffaer, Félicien (Senne) (geb. 1925) Belgisch (Vlaams) acteur en regisseur. Hij studeerde toneel aan de conservatoria te Antwerpen en Gent en Rouget de Lisle, Claude-Joseph
Rouget de Lisle, Claude-Joseph (1760-1836) Frans componist. Schreef in Straatsburg tekst en muziek van de hymne 'Chant de guerre pour l'armée round
round Een vooral in Engeland populair geworden canonvorm waarbij de stemmen op gelijke afstanden van elkaar de canonmelodie inzetten, waardoor Rouse, Charles
Rouse, Charles (1924-1988) Amerikaans jazzmusicus. Tenorsaxofonist Rouse werd vooral bekend door zijn spel in het kwartet van pianist Thelonious Rousseau, Henri
Rousseau, Henri (Henri, Julien Felix, bijg. Le Douanier; 1844-1910) Frans schilder, autodidact. In 1886 volgde zijn grote doorbraak met een expositie Rousseau, Jean-Baptiste
Rousseau, Jean-Baptiste (1671-1741) Frans dichter, die in 1707 verbannen werd op grond van waarschijnlijk ten onrechte aan hem toegeschreven Rousseau, Philippe
Rousseau, Philippe (1816-1887) Frans schilder, leerling van Gros en Bertin. Schilderde vooral Normandische landschappen en stillevens, die door Rousseau, Théodore
Rousseau, Théodore (1812-1867) Frans landschapschilder, tekenaar en etser. Werkte direct naar de natuur. Centrale figuur in de School van Barbizon. Rousselot, Jean
Rousselot, Jean (geb. 1913) Frans schrijver van gedichten, romans en essays. Hij publiceerde literaire kritieken o.a. op d'Aubigné, Poe, Éluard en Roussel, Albert Charles Paul Marie
Roussel, Albert Charles Paul Marie (1869-1937) Frans componist. Volgde een opleiding tot marineofficier, maar na van 1889-94 dienst gedaan te Roussel, Raymond
Roussel, Raymond (1877-1933) Frans dichter en toneelschrijver, was een welgesteld man die zich te buiten ging aan bizarre verzinsels waarin hij Rousset, David
Rousset, David (geb. 1912) Frans schrijver en politicus, studeerde filosofie. R. streed in de Spaanse Burgeroorlog aan republikeinse zijde en zat tijd
Roussin, André Paul Jean
Roussin, André Paul Jean (1911-1987) Frans toneelschrijver. Na korte tijd journalist te zijn geweest werd Roussin acteur in een avant-gardistisch
Rowe, Nicholas
Rowe, Nicholas (1674-1718) Engels toneelschrijver, bevriend met Addison, Pope en Swift; Poet laureate vanaf 1715. Debuteerde met 'The ambitious Rowlandson, Thomas
Rowlandson, Thomas (1756-1827) Engels schilder en pentekenaar. Schilderde en aquarelleerde landschappen, portretten en genretaferelen, illustreerde Rowwen Hèze
Rowwen Hèze (America, 1985) Nederlandse folkband. Limburgs gezelschap met een mix van Tex-Mex, Ierse folk, rock en hoempa. Begonnen als Roxette
Roxette (Halmstad, 1985) Zweeds popduo. Marie Fredriksson (zang) en Per Gessle (gitaar) waren al jarenlang actief als in '89 hun album Look Sharp!
Royaards, Ben
Royaards, Ben (eig. Benjamin Lucien R.; 1904-1966) Nederlands toneelspeler en regisseur, zoon van Willem R. en Jacqueline Sandberg, vanaf 1931 Royaards, Willem Cornelis
Royaards, Willem Cornelis (1867-1929) Nederlands toneelspeler, regisseur en toneelleider, met Eduard Verkade een der markantste tonelisten van Roy, Claude
Roy, Claude (eig. Claude Orland; geb. 1915) Frans romanschrijver, dichter en journalist. Zijn poëtische activiteit, gekenmerkt door het verlangen te Roy, Jules
Roy, Jules (geb. 1907) Frans schrijver, was aanvankelijk beroepsmilitair. Tijdens WO II was hij voor de RAF commandant van een bommenwerper, Roy, Pol de
Roy, Pol de (1905-1983) Belgisch (Vlaams) dichter, werd beïnvloed door de Franse surrealisten en ontwikkelde zich geleidelijk tot een experimenteel Rozanov, Vasili Vasiljevitsj
Rozanov, Vasili Vasiljevitsj (1856-1919) Russisch filosoof, criticus en publicist. Zijn eerste boek 'Over de conceptie. Een poging tot onderzoek van
rozet (kunst)
rozet (kunst) Ornament, gelijkend op een roos, toegepast als versiering van o.a. gevelbanden, friezen en als middelpunt van een gewelf of plafond. rubato (muz.)
rubato (muz.) Vrije wijze van voordragen, waarbij men de expressie der muziek poogt te vergroten door kleine versnellingen of vertragingen.
Rubbra, Edmund Duncan
Rubbra, Edmund Duncan (1901-1986) Engels pianist en componist. Op aanraden van de pianist Cyril Scott zette Rubbra zijn studies voort en bezoc
rubénistes
rubénistes Verzamelnaam voor Franse schilders uit eind 17e, begin 18e eeuw (o.w. Watteau, Largillières en Coypel). In navolging van Rubens en Titiaan Rubens, Peter Paul
Rubens, Peter Paul (1577-1640) Zuid-Nederlands schilder, tekenaar en diplomaat. Was al bij zijn leven in eigen land en daarbuiten beroemd. Schilder Rubik, Ernö
Rubik, Ernö (geb. 1945) Hongaars binnenhuisarchitect. Docent aan de Academie voor Toegepaste Kunst in Boedapest. Uitvinder van de magische Rubinstein, Anton Gregorjevitsj
Rubinstein, Anton Gregorjevitsj (1829-1894) Russisch pianist en componist. Na lessen van zijn moeder ging Rubinstein in 1840 naar Parijs, waar Rubinstein, Arthur
Rubinstein, Arthur (1887-1982) Pools-Amerikaans pianist. Rubinstein, die in Warschau werd geboren, studeerde in Berlijn, waar hij reeds op 12-jarige Rubinstein, Ida Lvovna
Rubinstein, Ida Lvovna (geboren te Sint Petersburg 1885 - overleden te Vence 20-9-1960) Russisch danseres, leerlinge van Fokine. Danste o.a. bij Rubinstein, Renate
Rubinstein, Renate (1929-1990) Nederlands columniste. Renate Rubinstein kreeg bekendheid door haar column in Vrij Nederland, die sinds 1962
rubriek
rubriek (Lat.: rubrica terra = roodaarde) 1 Afdeling van een krant of tijdschrift voor onderwerpen van gelijksoortige aard. 2 Opschrift, titel in een geschrift.
Ruckers, familie
Ruckers, familie Antwerpse familie van klavecimbelbouwers uit de 16e en 17e eeuw, van wie nog vele instrumenten bestaan, beroemd door hun onovertroffen Rückert, Friedrich
Rückert, Friedrich (1788-1866) Duits dichter, studeerde vanaf 1805 rechten en filosofie te Würzburg en Heidelberg, daarna vanaf 1818 oosterse filologie Rückriem, Ulrich
Rückriem, Ulrich (geb. 1938) Duits kunstenaar, begon in 1959 te werken als steenhouwer aan de Kölner Dombauhütte (het restauratie-atelier van de Rudd jr., Roswell Hopkins
Rudd jr., Roswell Hopkins (geb. 1935) Amerikaans jazztrombonist. In de jaren zestig een van de toptrombonisten van de free jazz. Speelde met free
Rude, François
Rude, François (1784-1855) Frans neoclassicistisch beeldhouwer, opgeleid aan de École des Beaux-Arts, die in 1815 als Bonapartist uitweek naar Rudolf
Rudolf Mannennaam, samengesteld uit de Germaanse woorden rud (= roem) en wolf. De naam komt in verschillende talen voor: Italiaans: Rodolfo,
Rudolf von Fenis
Rudolf von Fenis Zwitsers (Duits) Minnesänger uit de tweede helft der 12e eeuw, vermoedelijk de dichtersnaam van Rudolf II von Neuenburg. Hij Rudolph, Paul Marvin
Rudolph, Paul Marvin (geb. 1918) Amerikaans architect, van 1958-65 directeur van de Yale's University School of Architecture. Hij bouwde te New Ruebsamen, Helga Margot Erika
Ruebsamen, Helga Margot Erika (geb. 1934) Nederlands schrijfster en journaliste, publiceerde fantastische verhalen in 'De kameleon' (1964) en Rueb, Gra
Rueb, Gra (eig. Gerharda Johanna Wilhelmina R.; 1885-1972) Nederlands beeldhouwster, leerlinge van Dupuis en Bourdelle in Parijs. Haar werk bestaat Rueda Santos, Salvador
Rueda Santos, Salvador (1857-1933) Spaans dichter en prozaschrijver. In zijn eerste bundel 'Noventa estrofas' (1883) toonde hij zich een origineel Rueda, Lope de
Rueda, Lope de (ca. 1505-1565) Spaans acteur en toneelschrijver. Hij was eerst goudslager, maar sloot zich aan bij een rondreizend toneelgezelschap Rueter, familie
Rueter, familie Nederlandse familie van kunstenaars. Vader (Willem Christiaan) Georg (1875-1966) was schilder, etser en boekontwerper. Hij werd Rufer, Josef Leopold
Rufer, Josef Leopold (geb. 1893) Oostenrijks muziektheoreticus. Hij studeerde theorie en compositie bij Alexander von Zemlinsky en Arnold Sch
Ruffo, Vincenzo
Ruffo, Vincenzo (1510-1587) Italiaans componist. R. werd in 1531 te Verona tot priester gewijd, maar was daarvoor vermoedelijk kapelmeester aan Ruf, Jakob
Ruf, Jakob (ook Jakob Ruof; 1500-1558) Zwitsers toneelschrijver. Hij studeerde medicijnen en was te Zürich werkzaam als arts. Hij is een der eerste Ruggieri, familie
Ruggieri, familie Italiaanse familie van vioolbouwers, veelal werkzaam te Cremona. De eerste van hen is Francesco R. (gest. na 1720). Zijn violen zijn Ruggles, Charles Sprague
Ruggles, Charles Sprague (1876-1971) Amerikaans componist. Tot zijn leraren behoorde o.a. William Spalding. Van 1908-12 was hij dirigent van Rühmann, Heinz
Rühmann, Heinz (1902-1994) Duits acteur. Rühmann was van 1926 tot 1932 verbonden aan het befaamde Deutsches Theater Berlin, waar hij werkte Rühmkorff, Peter
Rühmkorff, Peter (geb. 1929) Duits schrijver. R. studeerde van 1951-58 letteren en psychologie te Hamburg. In 1951 richtte hij (met Werner Riegel) Ruisdael, familie van
Ruisdael, familie van Geslacht Noord-Nederlandse landschapschilders: Jacob (1628/29-1682) was een van de belangrijkste landschapschilders uit
ruiterstandbeeld
ruiterstandbeeld Vrijstaand beeld van een persoon te paard, (meer dan) levensgroot veel toegepast in de klassieke Oudheid, maar ook tijdens Renaissance Ruiters, Leontine
Ruiters, Leontine (geb. 1967) Nederlands actrice en televisiepresentatrice. Voor de televisie speelde Ruiters in diverse series als `Briefgeheim', `Nieuwe Ruiz de Alarcón y Mendoza, Juan
Ruiz de Alarcón y Mendoza, Juan (1580-1639) Spaans toneelschrijver. In 1600 ging hij van zijn geboorteland México naar Spanje om daar zijn opleiding Ruiz, Juan
Ruiz, Juan (1283?-1350?) Spaans dichter, van wie weinig meer bekend is dan dat hij aartspriester van Hita was en jaren in de gevangenis van Toledo Rukeyser, Muriel
Rukeyser, Muriel (1913-1980) Amerikaans dichteres. Haar werk wordt gekenmerkt door een maatschappelijke geëngageerdheid, waarbij vooral menselijke Rulfo, Juan
Rulfo, Juan (1918-1986) Mexicaans schrijver, die slechts twee boeken schreef, maar daar internationaal vermaard mee werd: de verhalenbundel 'El rumba
rumba Uit Afrika afkomstige, Cubaanse dans in even maatsoort en matig snel tempo, ontstaan onder de Cubaanse plantagenegers. Typerend zijn de Runeberg, Johan Ludvig
Runeberg, Johan Ludvig (1804-1877) Fins (Zweeds) dichter en classicus. Finlands nationale dichter, verheerlijkte in zijn gedichten en epen de Finse runen
runen (Oudnoors: geheimzinnige boodschap) Schrifttekens (24) van de Germanen, ontstaan tussen 100 v.C. en 100 n.C.; de oudste bewaard gebleven Runge, Erika Anna Maria
Runge, Erika Anna Maria (geb. 1939) Duits schrijfster, promoveerde in de literatuur- en theaterwetenschappen (1962). Sloot zich aan bij de Grupp
Runge, Philippe Otto
Runge, Philippe Otto (1777-1810) Duits schilder, tekenaar, aquarellist, dichter en theoreticus. Bekend vertegenwoordiger van de Duitse vroege Romantiek. Rung, Otto Christian Henrik
Rung, Otto Christian Henrik (1874-1945) Deens schrijver. Hij studeerde rechten, verbleef in het Verre Oosten en was van 1919-32 secretaris van Runyon, Alfred Damon
Runyon, Alfred Damon (1880-1946) Amerikaans journalist en schrijver van korte verhalen. Werkte voor verscheidene kranten, werd sportjournalis
Ruscha, Edward
Ruscha, Edward (geb. 1937) Amerikaans beeldend kunstenaar, vertegenwoordiger van de pop art. Verwerkte in zijn schilderijen reële voorwerpen Rusconi, Camillo
Rusconi, Camillo (1658-1728) Italiaans barokbeeldhouwer, beïnvloed door Bernini. Tot zijn belangrijkste werk behoren de vier levensgrote apostelfiguren Rushdie, Salman
Rushdie, Salman (geb. 1947) Brits schrijver van Indiase afkomst. Kreeg in 1981 de Bookerprijs voor zijn inventieve, intellectuele roman 'Midnight's Ruskin, John
Ruskin, John (1819-1900) Brits kunsttheoreticus. Oefende met zijn opvattingen over kunst en met zijn sociaal-economische ideeën invloed uit op de Russell, Eric Frank
Russell, Eric Frank (1905-1978) Brits schrijver, een der eerste grote vertegenwoordigers van het SF-genre in Engeland. Schreef humoristische, soms Russell, George Allan
Russell, George Allan (geb. 1923) Amerikaans jazzpianist; aanvankelijk drummer. Schreef in de jaren veertig arrangementen voor Benny Carter en
Russell, Ken
Russell, Ken (geb. 1927) Brits filmregisseur, eerder werkzaam als balletdanser, acteur en fotograaf. Maakte voor BBC documentaires over componisten Russell, Willy
Russell, Willy (William Martin; geb. 1947) Engelse toneelschrijver uit de `arbeidersklasse' wiens talrijke stukken voor het theater en de tv vaak gaan Russell, (Ernestine) Jane (Geraldine)
Russell, (Ernestine) Jane (Geraldine) (geb. 1921) Amerikaans filmactrice met allure, hoewel de propagandamedia de nadruk op haar fysieke kwaliteiten Russische emigrantenliteratuur
Russische emigrantenliteratuur Het werk van schrijvers die na de revolutie van 1917 Rusland verlieten, omdat zij afwijzend stonden tegenover het Russische kunst
Russische kunst Kunst uit Rusland, gemaakt in de tijd voorafgaand aan de Russische Revolutie van 1917. Tot de oudst bekende gebouwen behoort Russolo, Luigi
Russolo, Luigi (1885-1947) Italiaans componist en schilder. Trad in 1909 toe tot de beweging der Futuristen en publiceerde in 1913 het manifest 'L'arte rustica
rustica Ruw bewerkte of onbewerkte stenen, toegepast bij een bouwwerk om dit een ruig of landelijk karakter te geven. Veel voorkomend bij de Italiaanse Rutebeuf
Rutebeuf (gest. ca. 1285) Middeleeuws Frans dichter. Schreef fabliaux, sociale en politieke satiren, mysteriespelen, heiligenlevens, enz. Had oog voor Rutgers van der Loeff-Basenau, Anna Maria Margaretha (An)
Rutgers van der Loeff-Basenau, Anna Maria Margaretha (An) (1910-1990) Nederlands schrijfster van romans en jeugdboeken. Zij studeerde oude
Rutherford, Dame Margaret
Rutherford, Dame Margaret (1892-1972) Brits actrice, uitblinkend als excentrieke Engelse dame. Werd populair als speurende Miss Jane Marple, Ruting, Jos
Ruting, Jos (1909-1987) Nederlands schrijver en illustrator. Ruting werkte aanvankelijk als reclametekenaar. Hij verdiepte zich echter in de biologie Rutten, Felix Jean Joseph Hubert
Rutten, Felix Jean Joseph Hubert (1882-1971) Nederlands dichter, proza- en toneelschrijver, echtgenoot van de schrijfster Marie Koenen (1919). Rutten, Mathieu Jacques Henri
Rutten, Mathieu Jacques Henri (geb. 1906) Belgisch (Vlaams) dichter en essayist. Na letterkundige studies was hij eerst leraar, daarna volgde in Ruusbroec, Jan van
Ruusbroec, Jan van (1293-1381) Zuid-Nederlands schrijver van mystiek proza. Studeerde filosofie en theologie, werd 1317 tot priester gewijd en Ruven, Paul
Ruven, Paul (geb. 1958) Nederlands filmregisseur en -scenarioschrijver. Ruven studeerde regie aan de Theaterschool te Amsterdam en bezocht vervolgens Ruyneman, Daniël
Ruyneman, Daniël (1886-1963) Nederlands componist. Groot initiator en stimulator van eigentijdse muziek in Nederland. Hij studeerde te Amsterdam, Ruysdael, Salomon van
Ruysdael, Salomon van (ook: Ruisdael; ca. 1600-1670) Nederlands schilder, oom en leermeester van Jacob van Ruisdael. Beïnvloed door o.a. Jan Ruyslinck, Ward
Ruyslinck, Ward (eig. Raymond Karel Maria De Belser; geb. 1929) Belgisch (Vlaams) schrijver en dichter, debuteerde met de dichtbundel 'De citer Ruys, Cor
Ruys, Cor (1989-1952) Nederlands acteur. Ruys begon zijn loopbaan in 1905 bij de Nederlandsche Tooneelvereeniging en ging in 1913 naar Eduard Ruyter, Michiel de
Ruyter, Michiel de (1926-1994) Nederlands jazzhistoricus. De Ruyter, die zelf klarinet speelde, kreeg grote bekendheid door zijn radioprogramma's Ruyter, Victor de
Ruyter, Victor de (1903-1976) Belgisch journalist en theaterdirecteur. Na een korte periode als dagbladjournalist was hij van 1924-29 secretaris van Ryan, Robert
Ryan, Robert (1913-1973) Amerikaans acteur, zowel spelend in musicals en theaterstukken als voor de film. Hij was een ervaren bokser, hetgeen in
Rydberg, Abraham Viktor
Rydberg, Abraham Viktor (1828-1895) Zweeds schrijver en dichter. Hij was van 1855-76 redacteur van het liberale dagblad Göteborgs Handelsoch Ryder, Winona
Ryder, Winona (Winona Laura Horowitz; geb. 1971) Amerikaans filmactrice. Opgegroeid in een Californisch hippiemilieu, petekind van LSD-goeroe Ryer, Pierre du
Ryer, Pierre du (1600-1658) Frans vertaler en toneelschrijver. Was verbonden aan het hof, maar wijdde zich later om den brode aan de literatuur, waarbij Ryman, Robert
Ryman, Robert (geb. 1930) Amerikaans schilder. Maakt schilderijen die de grondslag van het schilderen tot onderwerp hebben: de verf, de wijze waarop Rysselberghe, Theodore (Théo) van
Rysselberghe, Theodore (Théo) van (1862-1926) Belgisch schilder, illustrator en decorateur. Medeoprichter van les Vingt. Vestigde zich na vele Ry, familie du
Ry, familie du Duitse architecten, die in Kassel gewerkt hebben en van wie de belangrijksten zijn: Paul du R. (1640-1714), die de Ober Neustadt, het R.E.M. (popmuz.)
R.E.M. (popmuz.) (Athens, Georgia, 1980) Amerikaanse rockband. De belangrijkste Amerikaanse gitaarband in de periode '85-'95, die eigenzinnigheid Rørdam, Valdemar
Rørdam, Valdemar (1872-1946) Deens dichter. Hij was enige tijd werkzaam als huisonderwijzer, studeerde daarna te Kopenhagen moderne talen,
Cultuur S
Sá de Miranda, Francisco de (1481-1558) Portugees humanist en dichter. Hij studeerde rechten te Lissabon, promoveerde en verkeerde daarna aan Saalborn, Louis Alexander Abraham
Saalborn, Louis Alexander Abraham (eig. Zaalborn; 1891-1957) Nederlands acteur, regisseur en toneeldirecteur, zoon van Alexander Saalborn (Saarinen, Eero
Saarinen, Eero (1910-1961) Amerikaans architect en meubelontwerper van Finse afkomst. Speelde een belangrijke rol in de ontwikkeling van de Amerikaanse Saarinen, Eliel
Saarinen, Eliel (1873-1950) Fins-Amerikaans architect. Vooral bekend door het monumentale Centraal Station van Helsinki (ontworpen in 1904), Saavedra Remírez de Baquedano, Angel de
Saavedra Remírez de Baquedano, Angel de (1791-1865) Spaans romantisch dichter en toneelschrijver. Zijn eerste poëzie en toneelwerk, zoals Sabata, Victor de
Sabata, Victor de (1892-1967) Italiaans dirigent. Hij studeerde aan het conservatorium te Milaan en was dirigent van de opera te Monte Carlo. In zijn Sabatier, Robert
Sabatier, Robert (geb. 1923) Frans schrijver, debuteerde met de dichtbundel 'Les fêtes solaires' (1950). Schreef vervolgens romans, die opvallen door Sabatini, Rafael
Sabatini, Rafael (1875-1950) Engels romanschrijver van Italiaanse afkomst. Werd zeer populair met romantisch-historische romans als 'The tavern Sabbe, Maurits
Sabbe, Maurits (1873-1938) Belgisch (Vlaams) schrijver, studeerde te Gent, was leraar en sinds 1923 hoogleraar in de Nederlandse letterkunde te Brussel. Sabino, Fernando Tavares
Sabino, Fernando Tavares (geb. 1923) Braziliaans schrijver van één roman, 'O encontro marcado' (1957), vele malen herdrukt en veel vertaald. Verd
Sablairolles, familie
Sablairolles, familie Een Nederlandse toneelfamilie, afstammend van Jacob Hendrik S. (1793-1833), die o.m. speelde bij het gezelschap van Dirk Theodore Sacchetti, Franco
Sacchetti, Franco (1332-1400) Italiaans schrijver. Bekleedde verschillende belangrijke functies in het Florentijnse openbare leven. Auteur van de Sacchi, Andrea
Sacchi, Andrea (1599-1661) Italiaans schilder. Leerling van Francesco Albani en beïnvloed door Domenichino en Reni. Verzette zich tegen de opkomende Sacconi, Giuseppe
Sacconi, Giuseppe (1853-1905) Italiaans neoclassicistisch architect. Bekend door zijn ontwerp van het nationale monument ter ere van koning Victor Sacher, Paul
Sacher, Paul (geb. 1906) Zwitsers dirigent. Hij studeerde aan het Bazels conservatorium o.a. bij Felix Weingartner en stichtte in 1926 het Basler Kammerorchester, Sächsische Komödie
Sächsische Komödie (Du.) Beschaafd rococo-achtig blijspelgenre uit de tijd van de Aufklärung (Verlichting), afgeleid van uit het Frans vertaalde Sachs, Hans
Sachs, Hans (1494-1567) Duits Meistersinger en dichter. Werd 1509 schoenmakersgezel, in 1520 meesterschoenmaker. Belangrijkste vertegenwoordiger Sachs, Maurice
Sachs, Maurice (eig. Maurice Ettinghausen; 1906-1945) Frans schrijver. Hij leidde ondanks zijn goede afkomst een losgeslagen leven, en was o.a. Sachs, Nelly
Sachs, Nelly (1891-1970) Duits dichteres van joodse afkomst. Zij groeide op in een welgesteld Berlijns milieu en stuurde als meisje een aantal gedichten Sacks, Oliver Wolf
Sacks, Oliver Wolf (geb. 1933) Brits neuroloog en schrijver, die in zijn loopbaan veel werkte met bejaarden en chronisch zieken. `Awakenings' (19
Sackville-West, Edward Charles
Sackville-West, Edward Charles (1901-1965) Engels romanschrijver en muziekcriticus; redacteur voor de Spectator en de New Statesman (1926-Sackville-West, Victoria Mary
Sackville-West, Victoria Mary (Vita S.-W.; 1892-1962) Engels dichteres en romanschrijfster, debuteerde na een verblijf in Perzië met 'Poems of East Sade
Sade (eig. Helen Folasade Abu; geb. 1960) Nigeriaans-Brits zangeres, startte haar carrière als backing-zangeres bij de funkgroep Pride. Binnen de groep Sade, Donatien Alphonse François, marquis de
Sade, Donatien Alphonse François, marquis de (1740-1814) Frans schrijver, die een tamelijk losbandig leven leidde en verwikkeld was in vele Sadleir, Michael Thomas Harvey
Sadleir, Michael Thomas Harvey (1888-1957) Engels romanschrijver en bibliograaf, schreef als specialist in de Victoriaanse literatuur 'Nineteenth Sadoul, Georges
Sadoul, Georges (1904-1967) Frans filmcriticus, wiens oordelen beïnvloed werden door zijn marxistische overtuiging. Hij was met André Bazin de Saedeleer, Valerius de
Saedeleer, Valerius de (1867-1941) Belgisch schilder; behoorde tot de eerste Latemse School. Werkte aanvankelijk in impressionistische trant. Later, Saenredam, Pieter Jansz.
Saenredam, Pieter Jansz. (1597-1665) Nederlands architectuurschilder en tekenaar. Bekend door zijn kerkinterieurs en -exterieurs. Legde de nadruk
Saeverud, Harald Sigurd Johan
Saeverud, Harald Sigurd Johan (geb. 1897) Noors componist met zeer eigen, oorspronkelijke stijl. Een der belangrijkste hedendaagse Noorse componisten.
Safdie, Mosje
Safdie, Mosje (geb. 1938) Israëlisch architect. Ontving zijn opleiding, woont en werkt in Montreal, Canada. Bekend geworden als ontwerper van de Saftleven, Cornelis Hermansz.
Saftleven, Cornelis Hermansz. (ook: Sachtleven; ca. 1607-1681) Nederlands schilder, tekenaar en etser, werkte in de trant van Adriaen Brouwer Saftleven, Herman Hermansz.
Saftleven, Herman Hermansz. (ca. 1609-1685) Nederlands schilder. Leerling van zijn vader Herman S. en van zijn broer Cornelis. Werkte in de stijl saga
saga Lange, cyclische vertelling; familie-, helden-, koningskroniek. Aan de middeleeuwse Vikinghoven in Noorwegen en IJsland werden de saga's der Sagan, Françoise
Sagan, Françoise (eig. Françoise Anne Quoirez; geb. 1935) Frans schrijfster van psychologische romans en toneelstukken waarin zij de levenshouding sage
sage (Du.: 'was gesagt wird') Fantastische volksvertelling die een kern van (historische) waarheid bevat, maar door mondelinge overlevering zodanig sainete
sainete (Sp.) Kort komisch toneelstuk, met zang en dans. Een auteur uit de 18e eeuw: Ramón de la Cruz (1731-1794), die er meer dan driehonderd Saint Cyr, John Alexander (Johnny)
Saint Cyr, John Alexander (Johnny) (1890-1966) Amerikaans jazzgitarist en banjospeler. Speelde in het begin van de 20e eeuw o.a. in New Orleans Sainte-Beuve, Charles-Augustin
Sainte-Beuve, Charles-Augustin (1804-1869) Frans schrijver en literair criticus. Hij publiceerde zijn eerste artikelen in het tijdschrift Le Globe (182
Saintsbury, George Edward Bateman
Saintsbury, George Edward Bateman (1845-1933) Engels literatuurhistoricus en -criticus. Begon met het schrijven van recensies en werken over Saint-Amant, Antoine Girard
Saint-Amant, Antoine Girard (1594-1661) Na een aantal zeereizen, waarop hij Indië en Amerika bezocht, vestigde hij zich in 1619 te Parijs, waar Saint-Aubin, Gabriel Jacques de
Saint-Aubin, Gabriel Jacques de (1724-1780) Frans schilder en graveur. Leerling van Boucher. Schilder en tekenaar van scènes uit het Parijse stadsleven,
Saint-Denis, Michel Jacques
Saint-Denis, Michel Jacques (1879-1971) Frans acteur en regisseur. Hij begon zijn carrière als assistent-regisseur bij Jacques Copeau te Parijs en Saint-Denis, Ruth
Saint-Denis, Ruth (geboren te New Jersey 20-1-1879 - overleden te Hollywood 21-7-1968) Amerikaans balletdanseres, choreografe en pedagoge. Vond Saint-Évremont, Charles de Marguetel de Saint-Denis de
Saint-Évremont, Charles de Marguetel de Saint-Denis de (1614-1703) Frans schrijver en vrijdenker. Hij volgde een militaire opleiding en bezocht Saint-Exupéry, Antoine de
Saint-Exupéry, Antoine de (1900-1944) Frans vliegenier en schrijver. Tijdens zijn militaire opleiding werd hij piloot, waarna hij talloze nachtelijke Saint-Gaudens, Augustus
Saint-Gaudens, Augustus (1848-1907) Amerikaans beeldhouwer. Studeerde in Parijs en Rome, waarvandaan hij het Europese neoclassicisme naar Saint-Gelais, Mellin de
Saint-Gelais, Mellin de (1491-1558) Frans dichter, na tot priester gewijd te zijn, werd hij aalmoezenier en hofdichter van Hendrik II. Hij schreef levendige, Saint-Georges de Bouhélier
Saint-Georges de Bouhélier (eig. Stéphane Georges de Bouhélier-Lepelletier; 1876-1947) Frans schrijver en auteur van het 'Manifeste du naturism
Saint-John Perse
Saint-John Perse (eig. Marie-René Alexis Saint-Léger Léger; 1887-1975) Frans dichter. Studeerde rechten, trad 1914 in diplomatieke dienst, week Saint-Lambert, Jean-François, markies van
Saint-Lambert, Jean-François, markies van (1716-1803) Frans dichter, bekleedde een functie aan het hof van de Poolse ex-koning Stanislas Lesczynski Saint-Phalle, Niki de
Saint-Phalle, Niki de (geb. 1930) Frans beeldend kunstenaar. Zij sloot zich in de jaren zestig aan bij de nouveaux réalistes. Vooral bekend door haar Saint-Pierre, Jacques-Henri Bernardin de
Saint-Pierre, Jacques-Henri Bernardin de (1737-1814) Frans schrijver, die tevergeefs in een aantal landen als ingenieur aan de slag poogde te komen Saint-Pierre, Michel de
Saint-Pierre, Michel de (1916-1987) (eig. Michel Louis Marie Henry de Grosourdy, Marquis de. Saint-Pierre) Frans schrijver. Telg uit een oud ade
Saint-Pol-Roux
Saint-Pol-Roux (eig. Paul Pierre Roux; 1861-1940) Frans dichter en toneelschrijver. Hij studeerde rechten, waarna hij zich toelegde op de literatuur. Saint-Saëns, Charles Camille
Saint-Saëns, Charles Camille (1835-1921) Frans componist, pianist en organist. Was na zijn studie aan het Parijse conservatorium van 1853-77 werkzaam
Saito, Josjisjige
Saito, Josjisjige (geb. 1904) Japans kunstenaar. Maakte in de jaren dertig merkwaardige machines en een soort van popart-achtige, bewust aan kitsch Sajanov, Vissarion Michajlovitsj
Sajanov, Vissarion Michajlovitsj (1903-1959) Sovjetrussisch schrijver. Publiceerde in 1928 de bundel 'Komsomolgedichten', gevolgd door 'Tijdgenoten' Sakakoera, Joenzo
Sakakoera, Joenzo (geb. 1904) Japans architect. Was van 1929-37 werkzaam hij Le Corbusier. Ontwierp in 1937 het Japanse paviljoen voor de wereldtentoonstelling Saki
Saki (eig. Hector Hugh Munro; 1870-1916) Engels journalist en schrijver van korte verhalen; geboren in Birma, opgevoed in Engeland. Zijn pseudoniem Salacrou, Armand Camille
Salacrou, Armand Camille (1899-1989) Frans toneelschrijver, studeerde rechten, medicijnen en filosofie, maar maakte geen van de studies af. Hij Salazar y Torres, Agustín de
Salazar y Torres, Agustín de (1642-1675) Spaans dichter en toneelschrijver, sterk beïnvloed door Luis de Góngora. Zijn werk werd postuum door Salden, Helmut
Salden, Helmut (1910-1996) Duits-Nederlands typograaf Salden studeerde aan de Folkwangschule te Essen, verliet Duitsland in 1933 en kwam na Salernitano, Masuccio
Salernitano, Masuccio (eig. Tommaso Guardati; ca. 1410-1475) Italiaans schrijver, auteur van 'Il novellino' (in 1476 gepubliceerd in een door de Napolitaanse Salieri, Antonio
Salieri, Antonio (1750-1825) Italiaans componist en dirigent. S. kreeg muziekonderricht te Legnano, Venetië en Wenen, waar hij aan het hof voorgesteld Salinas, Pedro
Salinas, Pedro (1892-1951) Spaans dichter en essayist. Hij studeerde letteren te Madrid, promoveerde in 1917 en was achtereenvolgens verbonden Salinger, Jerome David
Salinger, Jerome David (geb. 1919) Amerikaans schrijver, beroemd geworden door zijn debuut 'The catcher in the rye' (1951), dat de ontmoedigend
Salle des machines
Salle des machines Naam van het hoftheater van Lodewijk XIV in de Tuilerieën te Parijs. Door Le Vau in opdracht van Mazarin gebouwd, voor o
Salle, David
Salle, David (geb. 1953) Amerikaans schilder. Citeert en confronteert beeldfragmenten van diverse herkomst bij voorkeur in grote meerluiken, waardoor Salminen, Sally Alina Ingeborg
Salminen, Sally Alina Ingeborg (1906-1976) Fins (Zweeds) schrijfster, wereldberoemd geworden met haar romandebuut 'Katrina' (1936), spelend Salmon, André
Salmon, André (1881-1969) Frans schrijver, debuteerde met de dichtbundel 'Poèmes' (1905). Na een verblijf te Moskou (in diplomatieke dienst) verkeerde Salomé (kunst)
Salomé (kunst) (eig. Wolfgang Cilarz; geb. 1954) Duits beeldend kunstenaar, bekend van heftige, vitale en choquerende schilderijen in nieuw-expressionistische Salomons, Anna Maria Francisca (Annie)
Salomons, Anna Maria Francisca (Annie) (1885-1980) Nederlands schrijfster van verhalend proza rondom de problematiek van de bewustwording Salomon, Charlotte
Salomon, Charlotte (1917-1943) Duits schilder; vluchtte in 1939 terug naar Frankrijk. Naar aanleiding van een aantal zelfmoordgevallen begon zij Salomon, Erich
Salomon, Erich (1886-1944) Duits jurist en fotograaf (vanaf 1928). Een der eerste persfotografen. Beroemd om zijn candid-opnamen (opnamen gemaakt salon
salon 1 Fraai (ontvang)vertrek. In Frankrijk ontstaan trefpunt van sociaal verkeer met de nadruk op literaire activiteiten. Oorspronkelijk was het hof saltarello
saltarello Uit 14e eeuw stammende, snelle dans van Italiaans/Spaanse afkomst in 3/8 of 6/8 maat. Werd vanaf 15e eeuw voorafgegaan door langzam
Salten, Felix
Salten, Felix (eig. Siegmund Salzman; 1896-1945) Oostenrijks schrijver. Hij studeerde in Wenen, waar hij toneelcriticus werd bij de Wiener Allgemeine Saltykov-Sjtsjedrin, Michail Jevgrafovitsj
Saltykov-Sjtsjedrin, Michail Jevgrafovitsj (1826-1889) Russisch schrijver. Zijn onder invloed van het Franse utopische socialisme geschreven verhalen Salvatori, Renato
Salvatori, Renato (1934-1988) Italiaans acteur. Salvatori debuteerde in 1952 in 'Le ragazze di Piazza di Spagna' van Luciano Emmer. Naam maakte Salve Regina
Salve Regina (Lat.: Wees gegroet, koningin) Uit de 11e eeuw stammende Maria-antifoon, vermoedelijk geschreven door Petrus de Compostela (gest. Salzburger Festspiele
Salzburger Festspiele Sedert 1920 jaarlijks (behalve 1924 en 1944) in juli en augustus plaatsvindende culturele manifestatie van opera, concert, ballet Sam and Dave
Sam and Dave Amerikaans gospel/soul-duo, bestaande uit Sam Moore en Dave Prater. Groot succes in de jaren zestig met vitale en aanstekelijke nummers Samain, Albert
Samain, Albert (1852-1900) Frans dichter, vanaf 1882 werkzaam als ambtenaar van het departement Seine. In 1891 was S. medeoprichter van het nog Samaniego, Félix María
Samaniego, Félix María (1745-1801) Spaans fabeldichter. Zijn vriendschap met Tomás de Iriarte verkeerde in het tegendeel toen beiden vrijwel ge
Samaras, Lucas
Samaras, Lucas (geb. 1936) Grieks beeldend kunstenaar, woonachtig in New York. Maakte in de jaren zestig objecten, zowel bekleed met zachte (Sammartini, Giovanni Battista
Sammartini, Giovanni Battista (1698-1775) Italiaans componist. Sammartini was van 1730-70 kapelmeester van het klooster S. Maria Magdalena Samuel ha-Nagib
Samuel ha-Nagib (eig. Ismail ibn Nagrela; 993-1055/56) Spaans geleerde, staatsman en dichter van joodse afkomst. Hij bekleedde hoge posities aan San José, Jerónimo de
San José, Jerónimo de (1587-1654) Spaans dichter en historicus. Nadat hij ingetreden was in de orde der karmelieten veranderde hij zijn wereldlijke San Pedro, Diego de
San Pedro, Diego de (ca. 1437-ca. 1498) Spaans dichter en schrijver, vermoedelijk van joodse afkomst. Omstreeks 1460 vervulde hij administratieve Sánchez Cotán, Juan
Sánchez Cotán, Juan (1561-1627) Spaans schilder, wiens werk verwantschap vertoont met dat van Caravaggio en Honthorst. Trad toe tot de orde
Sánchez de Badajoz, Garci
Sánchez de Badajoz, Garci (1460?-1526?) Spaans dichter, van wie weinig meer bekend is dan dat hij een zodanig licht ontvlambaar hart had, dat Sánchez, Florencio
Sánchez, Florencio (1875-1910) Uraguyaans toneelschrijver. Hij was van zeer eenvoudige afkomst, maar ontwikkelde zich, nadat hij van Montevideo Sanchi
Sanchi Plaats in Midden-India, in de deelstaat Madhya Pradesh, ten noordoosten van Bhopal. Bezit talrijke boeddhistische monumenten, waarvan de Sanctis, Francesco de
Sanctis, Francesco de (1693-1740) Italiaans architect en decorateur. Ontwierp de Spaanse Trap te Rome (1723-25), een van de bekendste voorbeel
Sanctus
Sanctus (Sanctus, sanctus, sanctus, dominus Deus sabaoth = Heilig, heilig, heilig, Heer der heerscharen) Het vierde van de vijf vaste gezangen der Sanda, Dominique
Sanda, Dominique (eig. Dominique Varaigne; geb. 1951) Frans filmactrice. Onder meer 'Une femme douce' (1968), 'First love' (1969), 'Il conformista' Sandback, Frederick Lane
Sandback, Frederick Lane (geb. 1943) Amerikaans beeldend kunstenaar. Vervaardigt lijnstructuren en ruimte-indelingen m.b.v. elastieke en metalen
Sandberg, Jacoba Philippina (Jacqueline)
Sandberg, Jacoba Philippina (Jacqueline) (1876-1976) Nederlands toneelspeelster, in 1903 gehuwd met acteur Willem Royaards. Sandberg kreeg Sandberg, Willem Jacob Henri Berend
Sandberg, Willem Jacob Henri Berend (1897-1984) Nederlands typografisch ontwerper en museumdirecteur. Van 1938-63 verbonden aan het Stedelijk Sandburg, Carl August
Sandburg, Carl August (1878-1967) Amerikaans dichter van Zweedse afkomst. Werd bekend met zijn gedichten in het tijdschrift Poetry (1914), maa
Sandby, Paul
Sandby, Paul (1725-1809) Engels landschapschilder en graveur. Werkte van 1746-51 in Schotland en was van 1768-99 als docent aan de Militaire Sandemose, Aksel
Sandemose, Aksel (1899-1965) Noors-Deens schrijver, ging op 14-jarige leeftijd naar zee, deserteerde en had diverse baantjes. Hij schreef aanvankelijk Sanders, Farrell (Pharoah)
Sanders, Farrell (Pharoah) (geb. 1940) Amerikaans jazzsaxofonist. Werkzaam met free jazzmusici als Don Cherry en Sun Ra. Actief in de groep Sanders, Henry Bertus (Har)
Sanders, Henry Bertus (Har) (geb. 1929) Nederlands schilder en tekenaar; kreeg in de jaren zeventig bekendheid door zijn realistische tekeningen
Sander, August
Sander, August (1876-1964) Duits fotograaf. Legde zich toe op het in beeld brengen van de anonieme mens, zijn leefwijze en sociale omstandigheden. Sandrart, Joachim von
Sandrart, Joachim von (1606-1688) Duits schilder, tekenaar en kunsttheoreticus. Schreef het eerste grote kunsthistorische werk van Duitsland: 'Teutsche Sandrelli, Stefania
Sandrelli, Stefania (geb. 1946) Italiaans actrice, voorheen fotomodel. Films o.m. 'Gioventu di notte' (1961), 'Les vièrges' (1964), 'Tendre voyou' (1966), Sandrock, Adele
Sandrock, Adele (1864-1937) Duits toneel- en filmspeelster van Nederlandse afkomst. Zij speelde van 1888-95 aan het Deutsches Volkstheater, daarna Sand, George
Sand, George (eig. Amantine Aurore Lucile Dupin; 1804-1876) Frans schrijfster. Huwde 1822 Casimir Dudevant, ging in 1830 met schrijver Jules Sand, Jules
Sand, Jules (Léonard Sylvain Julien Sandeau; 1811-1883) Frans schrijver, raakte bevriend met Aurore Dupin, met wie hij onder het pseudoniem Jules Sangallo il Giovane, Antonio da
Sangallo il Giovane, Antonio da (1483-1546) Italiaans architect, neef van Giuliano en Antonio S. il Vecchio. Beïnvloed door Bramante. Ontwierp Sangallo, Giuliano da
Sangallo, Giuliano da (eig. Giuliano Giamberti; ca. 1445-1516) Italiaans architect en beeldhouwer. Ontwierp o.a. de Santa Naria delle Carceri te Prato Sängerkrieg auf der Wartburg
Sängerkrieg auf der Wartburg Een omstreeks 1260 door twee anonieme dichters in Thüringen geschreven verhalend gedicht over een zangwedstrijd Sanjust, Filippo
Sanjust, Filippo (geb. 1925) Italiaans decorbouwer die vele jaren samenwerkte met de regisseur Luchino Visconti, voor wie hij o.a. de decors bouwde Sankt Florian
Sankt Florian Plaats in Ober-Österreich ten zuidoosten van Linz; ca. 4000 inw. Bekend door het klooster der reguliere kanunniken van St.-Augustinus. Sanmicheli, Michele
Sanmicheli, Michele (ca. 1484-1559) Italiaans bouwmeester. Zijn maniëristische bouwstijl verraad de invloed van Bramante, waarvan hij tijdens een Sannazaro, Iacopo
Sannazaro, Iacopo (1456-1530) Italiaans dichter. Schiep in zijn 'Arcadia' (1504) een idyllische, herderlijke droomwereld, die in Europa een wederopbloei Sanskriet
Sanskriet Een der oudste en belangrijkste talen van de Indo-Europese taalfamilie, de bron van de Indische talen. De vroegste vorm is het Vedisch Sanskriet Sansom, William
Sansom, William (1912-1976) Engels schrijver van romans en korte verhalen. Zijn proza gaat doorgaans over gewone mensen, dikwijls woonachtig Sansovino, Andrea
Sansovino, Andrea (eig. Andrea Contucci: 1460-1529) Italiaans beeldhouwer en architect uit de Renaissance. Vervaardigde o.a. de 'Doop van Christus' Sansovino, Jacopo da
Sansovino, Jacopo da (eig. Jacopo d'Antonio Tatti; 1486-1570) Italiaans beeldhouwer en architect, leerling van Andreo Sansovino, naar wie hij zich Santana
Santana Popgroep die als eerste furore maakte met een combinatie van Latin-muziek en rock, opgericht in 1968 en genoemd naar de leider en gitarist Sánta, Ferenc
Sánta, Ferenc (geb. 1927) Hongaars schrijver. Hij was geruime tijd werkzaam als fabrieksarbeider, werd daarna medewerker van de Nationale Bibliotheek Santen, Salomon (Sal)
Santen, Salomon (Sal) (1915-1998) Nederlands schrijver, die voor hij begon te publiceren werkzaam was als stenograaf, o.a. bij Het Vrije Volk (1956-Santeuil, Claude de
Santeuil, Claude de (1628-1684) Frans dichter, als priester verbonden aan het seminarie van Saint-Magloire te Parijs. Op zijn naam staan ca. vijfhonderd Sante, Sophia Maria Christina van
Sante, Sophia Maria Christina van (geb. 1925) Nederlandse zangeres (mezzosopraan). Zij studeerde te Amsterdam en Rome, zong een aantal jaren Santillana, Inigo López de Mendoza, marqués de
Santillana, Inigo López de Mendoza, marqués de (1398-1458) Spaans humanistisch dichter en literair criticus. Hij diende aan het hof van 1412-Santing, Mathilde
Santing, Mathilde (geb. 1958) Nederlands zangeres, een van de opmerkelijkste en meest oorspronkelijke talenten die Nederland rijk is. Baarde opzien Santini-Aichel, Giovanni
Santini-Aichel, Giovanni (1677-1723) Boheems architect, telg van een familie van Italiaanse origine. Een der oorspronkelijkste representanten van
Santis, Giuseppe de
Santis, Giuseppe de (1917-1997) Italiaans filmregisseur. De Santis begon zijn loopbaan als filmcriticus voor het tijdschrift Cinema en schreef in 1942 Santomaso, Giuseppe
Santomaso, Giuseppe (1907-1990) Italiaans schilder. Volgde een opleiding in Venetië en verbleef na 1928 lange tijd in Amsterdam en Parijs, waar Santvoort, Dirck Dirckz.
Santvoort, Dirck Dirckz. (1610-1680) Nederlands schilder van portretten, genre- en historiestukken. Opvallend door het krachtige coloriet, geschild
Sant, Mien van 't
Sant, Mien van 't (1901-1994) Nederlands schrijfster. Mien van 't Sant debuteerde in 1948 met de roman 'Wijs mij de weg,' waarna nog honderd streekromans Sanz y Sánchez, Eulogio Florentino
Sanz y Sánchez, Eulogio Florentino (1822-1881) Spaans dichter en toneelschrijver. Hij had groot succes met zijn toneelstuk 'Don Francisco de Quevedo' sapfische strofe
sapfische strofe (saffische strofe, stanza) Vierregelige strofe genoemd naar de Griekse dichteres Sappho (ca. 600 v.C.): 3 versregels van 11 lettergrepen, Sapir, Edward
Sapir, Edward (1884-1939) Amerikaans linguïst-antropoloog, bekend om zijn vergelijkend onderzoek van Noord-Amerikaanse Indianentalen. Sapir Sappho
Sappho (ca. 630 v.C.-?) Grieks dichteres van eenvoudige, zangerige lyriek, waarin haar persoonlijke gevoelsleven centraal staat. Was op Lesbos vermoedelijk sarabande
sarabande Paardans in 3/2 of 3/4 maat, voor het eerst eind 16e eeuw voorkomend in Spanje en misschien afkomstig uit Midden-Amerika. Oorspronkelijk Saraceni, Carlo
Saraceni, Carlo (ook: Carlo Veneziano; 1580/85-1620) Italiaans schilder, een der zgn. caravaggisten. Kenmerkend voor zijn werk zijn: helder clair-Saramago, José
Saramago, José (geb. 1922) Portugese schrijver. Als zoon van een landarbeider werkte hij zich van machinebankwerker op tot journalist. Zijn eerste Sarandon, Susan
Sarandon, Susan (geb. 1946; meisjesnaam Susan Abigail Tomalin) Amerikaans actrice. Toen zij haar eerste echtgenoot, acteur Chris Sarandon, naar Sarasate y Navascuez, Pablo Martín Melitón
Sarasate y Navascuez, Pablo Martín Melitón (1844-1908) Spaans violist en componist. Hij trad reeds op twaalfjarige leeftijd op voor het Spaanse Sarazin, Jacques
Sarazin, Jacques (ook: Sarrazin; 1588/92-1660) Frans beeldhouwer. Werkte in Rome (1610-28) samen met Vouet. Werkte daarna in opdracht van
Sarbiewski, Maciej Kazimierz
Sarbiewski, Maciej Kazimierz (1595-1640) Pools (Latijns) dichter en literatuurtheoreticus. Hij behoorde tot de orde der jezuïeten en studeerde van sarcasme
sarcasme (Gr.: sarkazoo = ontvlezen) Bittere, bijtende spot; hatelijkheid. Sarcasme verschilt van ironie doordat de spreker (sarcast) de bedoeling heeft sarcofaag
sarcofaag In de Griekse Oudheid lijkkist, vervaardigd van een poreuze kalksteensoort, waarin de lichamen in 40 dagen verteerden (vandaar de naam; Sardou, Victorien
Sardou, Victorien (1831-1908) Frans toneelschrijver. Behaalde eerste succes met 'Les pattes de mouche' (1859), dat hij schreef voor het gezelschap Sargent, John Singer
Sargent, John Singer (1856-1925) Amerikaans schilder en aquarellist. Verbleef afwisselend in Londen - waar hij een veelgevraagd portretschilder Sargent, Malcolm
Sargent, Malcolm (1895-1987) eig. Harold Malcolm Watts Sargent Engels dirigent. Sargent studeerde aan het Royal College of Organists (Londen) Saroyan, William
Saroyan, William (1908-1981) Zeer productief Amerikaans schrijver van Armeense afkomst. De armoede en maatschappelijke moeilijkheden van culturele Saro-Wiwa, Ken
Saro-Wiwa, Ken (1941-1995) Nigeriaans schrijver en activist. Saro-Wiwa behoorde tot de Ogoni, een etnische minderheid in Nigeria. Veel van zijn Sarraute, Nathalie
Sarraute, Nathalie (geb. 1900) Russisch-Frans schrijfster, een der belangrijkste vertegenwoordigers van de Nouveau Roman. Debuteerde in 1938 met Sarrazin, Albertine
Sarrazin, Albertine (1937-1967) Frans schrijfster, dochter van onbekende ouders, door een Frans echtpaar geadopteerd. Zij belandde reeds op jeugdige Sarti, Giuseppe
Sarti, Giuseppe (1729-1802) Italiaans componist. Na zijn studie (misschien bij Padre Martini) werd hij organist van de Dom te Faenza en in 1752 Sarto, Andrea del
Sarto, Andrea del (eig. Andrea Angeli of Andrea d'Agnolo di Francesco; 1486-1530) Italiaans schilder, belangrijk vertegenwoordiger van de Renaissance. Sassetta
Sassetta (eig. Stefano di Giovanni; 1392?-1450) Italiaans schilder, belangrijk vertegenwoordiger van de Siënese School. Zijn stijl wortelt in de gotiek Sassoon, Siegfried
Sassoon, Siegfried (1886-1967) Brits dichter, behorend tot de War Poets. Schreef bittere gedichten over WO I en verzorgde 1920 een uitgave van sastra
sastra (sjastra) Naam van een serie leerboeken in verzen die samen met de Soetra's de hulpwetenschappen in verband met de Veda's tot onderwerp hebben Sastre, Alfonso
Sastre, Alfonso (geb. 1926) Spaans schrijver van sociaal en politiek geëngageerde toneelstukken in de trant van Camus en Sartre. Zijn werk werd onder Satanische School
Satanische School Term van de Engelse dichter Southey (1774-1843) voor de pseudo-wetenschappelijke belangstelling van de romantici voor occ
Sater
Sater Een in 1971 door een aantal jonge acteurs en toneelmakers opgericht Nederlands toneelgezelschap. Het is een landelijke ensemble, dat zich ten Satie, Alfred Erik Leslie
Satie, Alfred Erik Leslie (1866-1925) Frans componist. Streefde naar helderheid en eenvoud, schreef vaak tweestemmig polyfoon en sloot zich in zij
satire
satire (Lat.: satura = mengelmoes) Spottende kritiek (in woord en beeld). Literair genre dat op humoristische wijze menselijke zwakheden of uitwassen saturnische versmaat
saturnische versmaat (saturniër) Een versmaat uit de Oudlatijnse poëzie, die uit tweemaal drie versvoeten bestond, die elk gevormd werden door een satyrspel
satyrspel of satyrdrama Genre met een sterk komische inslag, dat zich in Griekenland ontwikkelde naast de komedie. De satyr was een wellustige halfmenselijke saudade
saudade Specifiek Portugees levensgevoel, dat zijn stempel heeft gezet op de Portugese literatuur. Het wordt gekenmerkt door een verdriet over of Sauer, Emil George Konrad von
Sauer, Emil George Konrad von (1862-1942) Oostenrijks pianist. Zijn eerste lessen kreeg hij van zijn moeder, daarna studeerde hij aan het conservatori
Sauguet, Henri
Sauguet, Henri (1901-1989) (eig. Poupard, Henri-Pierre) Frans componist. Sauguet studeerde piano, orgel en compositie bij Combes in Bordeaux Saunders, James
Saunders, James (geb. 1925) Engels toneelschrijver. Hij was oorspronkelijk scheikundeleraar, maar begon aan het eind der jaren vijftig absurdistische Saura, Antonio
Saura, Antonio (1930-1998) Spaans schilder. Werkte tot midden jaren vijftig surrealistisch. Daarna ontwikkelde hij een heftige, expressionistische Saura, Carlos
Saura, Carlos (geb. 1932) Spaans regisseur van films die vaak de Spaanse burgeroorlog en het leven tijdens het Franco-bewind behandelen. Bekend Saussure, Ferdinand Mongin de
Saussure, Ferdinand Mongin de (1857-1913) Zwitsers taalgeleerde, grondlegger van het structuralisme met zijn postuum verschenen 'Cours de linguistique
Sautet, Claude
Sautet, Claude (geb. 1924) Frans filmregisseur en -scenarist. Werkte aanvankelijk voor televisie en als scenarioschrijver voor bijvoorbeeld Georges Sauwen, Arnold
Sauwen, Arnold (1857-1938) Belgisch (Vlaams) impressionistisch dichter, die in zijn verzen is geïnspireerd door de natuur van de Limburgse Maasvallei, Savage, Richard
Savage, Richard (1696/7-1743) Engels dichter. Hij beweerde een adellijke bastaardzoon te zijn, maar de levensbeschrijving van zijn geboorte en opvoeding, Savalas, Aristotle (Telly)
Savalas, Aristotle (Telly) (1924-1994) Amerikaans acteur van Griekse afkomst, bekend geworden als de kaalhoofdige, lollylikkende New Yorkse politie
Saverijs, Albert
Saverijs, Albert (1886-1964) Vlaams schilder. Studeerde aan de academie te Gent o.a. bij Delvin en Minne. Presenteerde zijn eerste werk op een tentoonstelling Saverys, Albert
Saverys, Albert (1886-1964) Belgisch schilder en decorateur. Beïnvloed door Ensor, Permeke en Van Gogh. Bekend door zijn landschappen, waarin Savery, Roelant
Savery, Roelant (ook Roeland(t) of Ruelandt; 1576-1639) Vlaams schilder, tekenaar en etser. Vanaf 1591 werkzaam te Amsterdam, aan het hof van Sawallisch, Wolfgang
Sawallisch, Wolfgang (geb. 1923) Duits dirigent. Sawallisch studeerde aan de Muziekhogeschool in München en was van 1947-1953 dirigent van saxhoorns
saxhoorns Grote familie koperen blaasinstrumenten, waar Adolphe Sax in 1845 patent op kreeg. Ontwikkeld uit bestaande instrumenttypen (bugels), saxofoon
saxofoon Door Adolphe Sax in 1840 ontworpen blaasinstrument, waarop hij in 1846 patent kreeg. Heeft een met dat van de klarinet vergelijkbaar mondstuk Sax, Antoine Joseph (Adolphe)
Sax, Antoine Joseph (Adolphe) (1814-1894) Belgisch instrumentbouwer, zoon van Charles Joseph Sax (1791-1865), die eveneens als instrumentbouwer Sayers, Dorothy Leigh
Sayers, Dorothy Leigh (1893-1957) Engels schrijfster, vooral bekend door haar detectiveboeken over Lord Peter Wimsey, geschreven tussen 1923-Sá-Carneiro, Mário de
Sá-Carneiro, Mário de (1890-1916) Portugees dichter. Hoewel hij zich liet inschrijven aan de universiteitn Coimbra, ging hij in 1912 naar Parijs om Scabs, The
Scabs, The (1982) Belgische rockband. Begonnen als sterk door The Clash beïnvloede punkband maar ontwikkelde zich tot een veelzijdige rockband scaena
scaena (Gr.: skènè) Het verhoogde toneel in het Griekse en Romeinse theater. Oorspronkelijk was de skènè de kleedruimte achter de orchestra.
Scala
Scala Teatro alla Scala: het belangrijkste operatheater van Italië dat tussen 1776 en 1778 werd gebouwd. Staat in Milaan.
Scaligero, Giulio Cesare
Scaligero, Giulio Cesare (eig. Bordone della Scala; 1484-1558) Italiaanse geleerde en (Latijns) dichter, een der grote humanisten van zijn tijd. Kwam Scaliger, Joseph-Juste
Scaliger, Joseph-Juste (1540 - 1609) Beroemde Franse filoloog, die o.m. in Leiden met Lipsius, Vossius en Heinsii de klassieke auteurs bestudee
Scaliger, Julius Caesar
Scaliger, Julius Caesar (eig. Bordone della Scala; 1484-1558) Italiaans-Frans geleerde en (Latijns) dichter, een der grote humanisten van zijn tijd. scanderen
scanderen (Fr.: scander) 1 Het verdelen van een vers in versvoeten. Bij klassieke poëzie is dit het verdelen in lange en korte versvoeten, bij latere poëzie Scandinavische talen
Scandinavische talen Verzamelnaam voor vijf uit het Noord-Germaans voortgekomen en zodoende onderling sterk verwante talen, nl. het Deens, Scapigliatura
Scapigliatura Naam van een groep Italiaanse schrijvers (en schilders) die zich verzetten tegen de burgerlijke traditie en een voorkeur voor het immorele Scapino
Scapino Figuur uit de commedia dell'arte; een slimme dienaar. Zie bij Molière de klucht Les fourberies de Scapin (1671).
Scapino Ballet Rotterdam
Scapino Ballet Rotterdam In 1945 werd Het Scapino Ballet door Hans Snoek in Amsterdam gesticht met als eerste doel voor kinderen op te treden. Scaramouche
Scaramouche Figuur uit de commedia dell'arte.
Scarlatti, Giuseppe Domenico
Scarlatti, Giuseppe Domenico (1685-1757) Italiaans componist, zoon van Alessandro Scarlatti Was eerst werkzaam als operacomponist te Rome, Scarlatti, Pietro Alessandro Gaspare
Scarlatti, Pietro Alessandro Gaspare (1660-1725) Italiaans componist. In 1672 ging Scarlatti naar Rome, waar hij misschien les kreeg van Carissimi, Scarron, Paul
Scarron, Paul (1610-1660) Frans dichter, toneel- en romanschrijver. Ondanks een slepende ziekte waardoor hij verlamd en misvormd raakte, publiceerde Scarry, Richard
Scarry, Richard (1919-1994) Amerikaans kinderboekenmaker. Scarry schreef en illustreerde een aantal kinderboeken die ongekend populair werden. Scelsi, Giacinto
Scelsi, Giacinto (Graaf D'Ayala Valva; 1905-1988) Italiaans componist en dichter. Scelsi volgde geen formele conservatoriumopleiding, maar studeerde scenario
scenario (It.) Schema van opeenvolgende scènes van een toneelstuk, opera, ballet, film, waarin vooral technische aanwijzingen staan aangaande belichting, scène
scène (tafereel) Afgerond fragment van de handeling (bijv. 1e bedrijf, 2e scène) van een theaterstuk. In principe ontstaat er steeds een nieuwe scène scène à faire
scène à faire (Fr.) Een in de 19e-eeuwse toneelstukken, onder invloed van de Romantiek, voorkomende grote speelscène waarin de acteurs zich geheel Scene, The
Scene, The (Amsterdam, 1977) Nederlandse rockband. Amsterdamse band rondom zanger, gitarist, componist en producer Thé Lau. Is begonnen met scenografie
scenografie Decor-, perspectiefschildering.
Schaaf, Trijntje (Nine) van der
Schaaf, Trijntje (Nine) van der (1882-1973) Nederlands schrijfster. Belangrijk, maar enigszins miskend vertegenwoordigster van de neoromantiek Schack, Hans Egede
Schack, Hans Egede (1820-1859) Deens schrijver. Hij studeerde rechten te Kopenhagen en was actief in het studentenleven, waarin hij de nationaal-Schadde, Jozef Henri Martin
Schadde, Jozef Henri Martin (1818-1894) Vlaams architect, opgeleid aan de academie in Antwerpen. Zijn bekendste werk is de in neorenaissancistische
Schade, Jens August
Schade, Jens August (geb. 1903) Deens dichter en schrijver. Hij debuteerde met expressionistische gedichten, maar zijn eerste bundel 'De levende Schadow, Friedrich Wilhelm (Wilhelm) von
Schadow, Friedrich Wilhelm (Wilhelm) von (1788-1862) Duits schilder, zoon van Johann Gottfried Schadow. Sloot zich in Rome aan bij de Nazareners. Schadow, Johann Gottfried (Gottfried)
Schadow, Johann Gottfried (Gottfried) (1764-1850) Duits beeldhouwer, grondlegger van de neoclassicistische beeldhouwkunst in Duitsland. Vervaardigde schaeckberd
schaeckberd (schaakbord) Een door de Rederijkers beoefende versvorm, waarbij men als uitgangspunt de vierenzestig velden van het schaakbord nam. Schaeffer, Albrecht
Schaeffer, Albrecht (1885-1950) Duits dichter en schrijver. Hij studeerde klassieke en Duitse filologie (1905-11) en vestigde zich in 1913 als onafhankelijk Schaeffer, Pierre
Schaeffer, Pierre (1910-1995) Frans componist. Ontwikkelde tijdens WO II technieken voor het vastleggen van geluid en het manipuleren van vast
Schäfer, Dirk
Schäfer, Dirk (1873-1931) S. studeerde aan de Toonkunstmuziekschool te Rotterdam, daarna van 1891-94 aan het conservatorium te Keulen en vervolgens Schafer, Raymond Murray
Schafer, Raymond Murray (geb. 1933) Canadees componist en publicist. Studeerde van 1951-53 aan het conservatorium en de universiteit van Toronto
Schäffer, Boguslav Julien
Schäffer, Boguslav Julien (geb. 1929) Pools componist en muziektheoreticus. Hij studeerde musicologie bij Zdzislaw Jachimeck (1882-1953), maar Schaffner, Franklin James
Schaffner, Franklin James (1920-1989) Amerikaans tv- en filmregisseur. Schaffner begon zijn loopbaan bij de televisie. Eerst werkte hij bij de nie
Schaffner, Jakob
Schaffner, Jakob (1875-1944) Zwitsers schrijver, die als schoenmakersgezel door West-Europa reisde en zich door zelfstudie ontwikkelde. Vanaf Schagen, Johan Christiaan Jacobus van
Schagen, Johan Christiaan Jacobus van (1891-1985) Nederlands schrijver, dichter en beeldend kunstenaar, die, na een rechtenstudie tot 1942, werkzaam Schaik-Willing, Jeanne Gabriëlle van
Schaik-Willing, Jeanne Gabriëlle van (1895-1984) Nederlands schrijfster. Van 1918-29 onder het pseudoniem Gabriëlle van Loenen toneelrecensente Schalcken, Godfried
Schalcken, Godfried (1643-1706) Nederlands schilder. Leerling van Samuel van Hoogstraten te Dordrecht en van Gerard Dou te Leiden. Werd in schalmei
schalmei Verzamelnaam voor grote groep eenvoudige houten blaasinstrumenten die over de gehele wereld voorkomen en waarvan de oorsprong in Schaper, Edzard
Schaper, Edzard (1908-1984) Duits schrijver. Hij bezocht in Hannover het gymnasium, was korte tijd werkzaam in Denemarken, ging daarna naar Scharff, Edwin
Scharff, Edwin (1887-1955) Duits beeldhouwer en graficus. Studeerde aan de academie van München en begon in 1913 met beeldhouwen. Stond aanvankelijk Scharoff, Peter
Scharoff, Peter (1886-1969) Russisch-Italiaans regisseur, leerling van Stanislavski. Hij debuteerde in 1903 bij het Moskouse Kunstenaarstheater, verliet Scharoun, Hans Henry Bernard
Scharoun, Hans Henry Bernard (1893-1972) Duits architect. In tegenstelling tot het functionalisme ging hij in zijn architectuur uit van organische Scharten-Antink, Margo Sybranda Everdina
Scharten-Antink, Margo Sybranda Everdina (1869-1957) Nederlands schrijfster. Zij was onderwijzeres en publiceerde al vroeg verhalen in dagbladen Scharten, Carel Theodorus
Scharten, Carel Theodorus (1878-1950) Nederlands schrijver en literair criticus. Hij debuteerde als dichter, was vanaf 1903 als criticus verbonden
Scharwenka, Franz Xaver
Scharwenka, Franz Xaver (1850-1924) Pools/Duits componist en pianist. Hij studeerde aan de academie van Theodor Kullak te Berlijn, waar hij van
Schatzberg, Jerry
Schatzberg, Jerry (geb. 1927) Amerikaans filmregisseur, daarvoor modefotograaaf. Films o.m. 'Puzzle of a downfall child' (1970), 'The panic in Needle Schat, Peter
Schat, Peter (geb. 1935) Nederlands componist. Studeerde aan het Utrechts conservatorium en bij Boulez. Aanvankelijk stond zijn muziek in het teken Schauerroman
Schauerroman (Du.) Griezelroman.
Schaukal, Richard von
Schaukal, Richard von (1874-1942) Oostenrijks schrijver en dichter. Hij studeerde rechten (1892-96) en bereikte een leidende positie aan het ministerie Schayk, Toer van
Schayk, Toer van (geboren te Amsterdam 28-9-1936): Nederlands danser, beeldhouwer en choreograaf, sinds 1967 bij Het Nationale Ballet. Sinds Schedel, Hartmann
Schedel, Hartmann (1440-1514) Duits medicus en humanist. Stadarts van Neurenberg. Bekend geworden door zijn grote verzameling geestelijke en Scheemaekers, Petrus
Scheemaekers, Petrus (1652-1714) Vlaams beeldhouwer, vertegenwoordiger van de late barok. Vervaardigde o.a. veelfigurige reliëfs op altaren,
Scheepmaker, Nico
Scheepmaker, Nico (1930-1990) Nederlands columnist. Scheepmaker studeerde Slavische talen in Amsterdam en vertaalde o.a. 'Dokter Zjivago' van Scheerbart, Paul
Scheerbart, Paul (1863-1915) Duits schrijver. Hij studeerde filosofie en kunstgeschiedenis en ging in 1887 naar Berlijn, waar hij in 1892 het Verlag Scheffel, Joseph Viktor von
Scheffel, Joseph Viktor von (1826-1886) Duits dichter. Hij studeerde rechten (1843-48), trad in staatsdienst, maar koos in 1853 een literaire loopba
Scheffer, Ary
Scheffer, Ary (1795-1858) Nederlands schilder, beeldhouwer, tekenaar en etser, leerling van zijn vader Johan Bernard Scheffer (1765-1809) en van Scheffer, Johannes (Pi)
Scheffer, Johannes (Pi) (1909-1988) Nederlands arrangeur en orkestleider. Scheffer begon zijn loopbaan in de jaren dertig als amateur jazzmusicu
Schéhadé, Georges
Schéhadé, Georges (geb. 1910) Libanees (Frans) schrijver van gedichten, toneelstukken en romans. Hij debuteerde met de dichtbundel 'Epincelles' Scheibe, Johann Adolf
Scheibe, Johann Adolf (1708-76) Duits componist en muziektheoreticus. Hij studeerde vanaf 1725 te Leipzig rechten en muziek, solliciteerde vergeefs Scheibe, Richard
Scheibe, Richard (1879-1964) Duits beeldhouwer. Was aanvankelijk schilder, maar vanaf 1907 als beeldhouwer actief. Zijn kleine dierplastieken Scheidt, Kaspar
Scheidt, Kaspar (ca. 1520-ca. 1565) Duits dichter van moralistische en didactische werken. Hij is vooral bekend geworden door 'Grobianus, von groben Scheidt, Samuel
Scheidt, Samuel (1587-1654) Duits organist en componist. Hij kreeg zijn opleiding in zijn geboorteplaats Halle an der Saale, waar hij reeds van 1603-Schein, Johann Hermann
Schein, Johann Hermann (1586-1630) Duits componist. In 1599 werd hij koorknaap in de Dresdener hofkapel onder Rogier Michael (1554-1619), schelddicht
schelddicht Beledigend gedicht waarin iemand wordt uitgescholden.
Scheldegotiek
Scheldegotiek Variant van de vroege gotische bouwkunst in Vlaanderen. Begonnen ca. 1200 in Doornik en florerend in de eerste helft van de 13e eeuw. Schelfhout, Andreas
Schelfhout, Andreas (1787-1870) Nederlands schilder en etser voornamelijk van landschappen en stadsgezichten. Wordt beschouwd als voorloper
Schelfhout, Lodewijk
Schelfhout, Lodewijk (1881- 1943), Nederlands schilder en graficus, kleinzoon van Andreas Schelfhout, werkte aanvankelijk in impressionistische Schell, Maria
Schell, Maria (geb. 1926) Oostenrijks actrice, zuster van acteur Maximilian Schell. Maakte een toneelcarrière in Duitsland en Oostenrijk, maar raakte Schell, Maximilian
Schell, Maximilian (geb. 1930) Oostenrijks acteur en filmregisseur, broer van Maria Schell. Maakte als acteur internationale filmcarrière, vaak als nazi-schelmenroman
schelmenroman (picareske roman) Uit Spanje afkomstig romangenre met als eerste, beroemde voorbeeld Lazarillo de Tormes (1554), dat deels diende Scheltjens, Lodewijk
Scheltjens, Lodewijk (1861-1946) Belgisch (Vlaams) toneelschrijver. Hij was oorspronkelijk onderwijzer, maar ging later toneelstukken schrijven, Schenck, Johannes
Schenck, Johannes (1660-na 1712) Duits gambaspeler en componist. Hij werd in 1697 kamermusicus aan het hof van keurvorst Johann Wilhelm Schenck, Petrus
Schenck, Petrus (1660-1719) Nederlands uitgever en graveur van Duitse oorsprong. Leerling van zijn schoonvader G. Valck. Zijn zwarte kunst prenten Schendel, Arthur François Emile van
Schendel, Arthur François Emile van (1874-1946) Nederlands romancier. Schreef in zeer verzorgd proza met grote verbeeldingskracht over het romantisch Schenk, Magdalena Geertruida
Schenk, Magdalena Geertruida (1907-1991) Nederlands schrijfster en historica. M.G. Schenk studeerde Nederlands en geschiedenis in Utrecht. In Schepers, Elke
Schepers, Elke (geboren te Amsterdam 1-6-1965): Nederlandse danseres, die in 1987 in dienst trad bij het Nederlands Danstheater waar ze bijzonder scheppingsverhalen
scheppingsverhalen Over de hele wereld treft men scheppingsverhalen aan, maar `schepping uit het niets' is voor vele volken in het geheel geen noodzaak. scheppingsverhalen, bijbelse
scheppingsverhalen, bijbelse Het eerste bijbelse scheppingsverhaal Het verhaal in Gen. 1-2:4a beschrijft de schepping van de wereld in zes dagen. Scherchen, Hermann
Scherchen, Hermann (1891-1966) Duits dirigent. Scherchen was autodidact. Hij begon zijn carrière als altviolist en debuteerde in 1911 als dirigent, Scherer, Kees
Scherer, Kees (1920-1993) Nederlands fotograaf. Scherer kreeg zijn eerste bekendheid met zijn foto's van de Watersnoodramp in 1953 en de Hongaarse Scherfig, Hans
Scherfig, Hans (geb. 1905) Deens schrijver van links georiënteerde psychologische romans, die soms het karakter hebben van een sociale satire, zoals Schernberg, Dietrich
Schernberg, Dietrich (ook Theodoricus Schernberg; 15e eeuw) Duits geestelijke. Hij was priester in het bisdom Mainz en van 1483-1502 in keizerlijke scherzo
scherzo Een snel, dikwijls grillig muziekstuk, doorgaans in 3/4 of ook wel 3/8 maat, vooral sinds Beethoven een vast onderdeel van een symfonie of schets (lit.)
schets (lit.) (It.: schizzo = haastig, vluchtig) Een der vormen van het korte verhaal, meestal met eenvoudige onderwerpen en hoofdzakelijk beschrijvend Scheurleer, Daniel François
Scheurleer, Daniel François (1855-1927) Nederlands bankier en musicoloog, voorzitter van de Vereeniging voor Nederlandsche Muziekgeschiede
Schevichaven, Jacob van
Schevichaven, Jacob van (1866-1935) Nederlands jurist en schrijver van detectiveromans, die het genre in Nederland zeer gestimuleerd hebben. Schey, Hermann
Schey, Hermann (1895-1981) Nederlands zanger (bas). Schey, die van Duitse afkomst was, volgde zijn opleiding in Berlijn. Al heel vroeg was hij Schiaparelli, Elsa
Schiaparelli, Elsa (1890-1973) Italiaans-Frans modeontwerpster. Gaf haar eerste modeshow in 1928. Gebruikte felle kleuren, waaronder het 'shocking Schiavone, Il
Schiavone, Il (eig. Andrea Meldalla, 1522-1582)Italiaans maniëristisch schilder. Beïnvloed door Parmigianino. Omvangrijk oeuvre: portretten, religieuze Schickele, Peter
Schickele, Peter (Ames, Iowa 1935) Amerikaans componist en humorist. Studeerde af aan het Swarthmore College (1957). Daarna studeerde hij tot Schickele, René
Schickele, René (1883-1940) Duits dichter en schrijver. Hij was een groot verdediger der eigentijdse literaire stromingen, waarvoor hij steeds nieuwe Schiele, Egon
Schiele, Egon (1890-1918) Oostenrijks schilder en graficus. Ontmoette in 1907 Gustav Klimt en werkte korte tijd in de trant van de Jugendstil. Ontwikkelde Schierbeek, Lambertus Roelof (Bert)
Schierbeek, Lambertus Roelof (Bert) (1918-1996) Nederlands schrijver en dichter. Schierbeek maakte deel uit van de Experimentelen of Vijftigers. Schiff, András
Schiff, András (geb. 1953) Hongaars pianist. Schiff studeerde aan de Lisztacademie te Boedapest en vervolgens bij George Malcolm te Londen. Hij schilderkunst
schilderkunst Vorm van beeldende kunst. Bestaat uit kleuren en lijnen, aangebracht op een doorgaans plat oppervlak. Illusie van diepte ontstaat door Schiller, Johann Christoph Friedrich
Schiller, Johann Christoph Friedrich (1759-1805) Duits dichter en toneelschrijver, wiens werk met dat van Goethe hoogtepunt vormt van het Duitse Schillings, Max von
Schillings, Max von (1868-1933) Duits componist. S. studeerde muziek te Bonn, daarna rechten en kunstgeschiedenis te München, waar Richard S
Schilperoort, Peter
Schilperoort, Peter (1919-1990) Nederlands jazzmusicus. Met een onderbreking van de jaren 1955-1959, toen hij als ingenieur bij Fokker werkzaam Schimmel, Hendrik Jan
Schimmel, Hendrik Jan (1823-1906) Nederlands toneel- en romanschrijver. In 1842 verhuisde zijn familie van 's Graveland naar Amsterdam, waar schimmenspel
schimmenspel Vertoning van schaduwbeelden op een scherm. De gebruikte poppen zijn niet direct zichtbaar. In het Verre Oosten was dit spel al omstreeks schimpdicht
schimpdicht Fel, soms grof hekeldicht dat vooral de spot drijft met personen.
Schindler, Rudolph Michael
Schindler, Rudolph Michael (1887-ca. 1953) Oostenrijks-Amerikaans architect. Opgeleid in Wenen bij Otto Wagner. Vertrok in 1913 naar de VS, Schinkel, Karl Friedrich
Schinkel, Karl Friedrich (1781-1841) Duits architect, schilder, tekenaar, lithograaf, theaterontwerper en publicist. Oefende, m.n. in Pruisen, tot aan Schipa, Tito
Schipa, Tito (1889-1965) eig. Raffaele Attilio Amadeo Schipa Italiaans operazanger (lyrisch tenor). Schipa studeerde eerst compositie, maar koos voor Schippers, K.
Schippers, K. (eig. Gerard Stigter; geb. 1936) Nederlands schrijver en dichter, medeoprichter en redacteur van het tijdschrift Barbarber. Speelt met Schippers, Thomas
Schippers, Thomas (1930-1977) Amerikaans dirigent van Nederlandse afkomst. Hij studeerde aan het Curtis Institute of Music te Philadelphia, de Schippers, Wim T.
Schippers, Wim T. (geb. 1942) Nederlands kunstenaar, vertegenwoordiger van de Fluxus-beweging. Werd bekend door een aantal amusementsprogr
Schirmer, Johann Wilhelm
Schirmer, Johann Wilhelm (1807-1863) Duits schilder, tekenaar en etser. Zijn kunst evolueerde van romantiek naar realisme. Vooral bekend door Schisgal, Murray Joseph
Schisgal, Murray Joseph (geb. 1926) Amerikaans schrijver van blijspelen, komedies en film- en tv-scenario's. Hij bezocht het conservatorium, stu
schlager
schlager Benaming voor een liedje dat bij de grote massa is ingeslagen. In jaren twintig en dertig in Duitsland ontstaan. Tegenwoordig meestal met Schlaun, Johann Conrad
Schlaun, Johann Conrad (1695-1773) Duits architect, voornamelijk werkzaam te Westfalen. In Rome (1722) beïnvloed door de barok van Bernini Schlegel, August Wilhelm von
Schlegel, August Wilhelm von (1767-1845) Duits filoloog en letterkundige, broer van Friedrich von S., met wie hij veel samenwerkte. Was van 1804-Schlegel, Friedrich von
Schlegel, Friedrich von (1772-1829) Duits letterkundige, broer van August Wilhelm von Schlegel. Leidend figuur en groot stimulator der vroege D
Schlegel, Johann Elias
Schlegel, Johann Elias (1719-1749) Duits toneelschrijver. Hij studeerde rechten en werd in 1743 particulier secretaris van de Saksische gezant in Schlemihl, Peter
Schlemihl, Peter De hoofdpersoon uit Adelbert von Chamisso's roman 'Peter Schlemihls wundersame Geschichte' (1814), waarin deze zijn schaduw Schlemmer, Oskar
Schlemmer, Oskar (1888-1943) Duits beeldend kunstenaar; doceerde van 1920-29 aan het Bauhaus te Dessau. In deze periode wordt zijn werk bepaald Schlesinger, John (Richard)
Schlesinger, John (Richard) (geb. 1926) Brits regisseur. Begon bij de tv, ging begin jaren zestig naar de film en vond daar aansluiting bij de Free
Schlögl, Friedrich
Schlögl, Friedrich (1821-1892) Oostenrijks schrijver. Van 1840-70 was hij werkzaam als administratief ambtenaar, daarna schreef hij feuilletons voor Schlöndorff, Volker
Schlöndorff, Volker (geb. 1939) Duits filmregisseur, gehuwd geweest met filmregisseuse Margarethe von Trotta. Deed praktijk op bij o.a. Louis Malle Schlusnus, Heinrich
Schlusnus, Heinrich (1888-1952) Duits zanger (lyrische bariton). Schlusnus studeerde te Frankfurt am Main en Berlijn, daarna debuteerde hij in 1912 Schmeltzl, Wolfgang
Schmeltzl, Wolfgang (1500-1560) Oostenrijks dichter en toneelschrijver. Hij was werkzaam als onderwijzer in een klooster te Wenen, sympathiseerde Schmidt-Degener, Frederik
Schmidt-Degener, Frederik (1881-1941) Nederlands kunsthistoricus, schrijver en dichter. Na studie te Berlijn en Parijs werd hij directeur van het
Schmidt-Isserstedt, Hans
Schmidt-Isserstedt, Hans (1900-1973) Duits dirigent. Hij studeerde te Heidelberg, Münster en Berlijn en was achtereenvolgens werkzaam te Wupperta
Schmidt-Rottluff, Karl
Schmidt-Rottluff, Karl (eig. Karl Schmidt; 1884-1976) Duits schilder, beeldhouwer en graficus, een der belangrijkste Duitse expressionisten; medeoprichter Schmidt, Anna Maria Geertruida (Annie M.G.)
Schmidt, Anna Maria Geertruida (Annie M.G.) (1911-1995) Nederlands schrijfster van een groot, humoristisch oeuvre voor kinderen. Daarnaast Schmidt, Arno
Schmidt, Arno (1914-1979) Duits schrijver. Begon zijn literaire loopbaan pas na de Tweede Wereldoorlog en ontwikkelde zich tot een der meest avant-Schmidt, Ernest Willem
Schmidt, Ernest Willem (1886-1937) Belgisch (Vlaams) toneelschrijver. Met zijn laat-naturalistische drama's, vlotte, tamelijk scherpe zedenspelen Schmidt, Franz
Schmidt, Franz (1874-1939) Oostenrijks componist. Hij studeerde te Wenen o.a. bij Hellmesberger en Bruckner en was van 1896-1911 cellist in het schmieren
schmieren Zijn rol met grove effecten of grappen aandikken; zeer nadrukkelijk acteren (overacteren) om een komisch of juist zeer dramatisch effect schmink
schmink Kleursel voor het gezicht. Element van de grime; een ander woord voor theatermake-up. Met behulp van kleurstiften en liners wordt het uiterlijk Schmitt, Florent
Schmitt, Florent (1870-1958) Frans componist. Schmitt studeerde te Nancy en aan het conservatorium te Parijs bij Massenet en Fauré. In 1900 verwierf Schmitz, Johannes Barte (Johan)
Schmitz, Johannes Barte (Johan) (1909-1991) Nederlands toneelspeler. Hij studeerde aan het Reinhardt Seminar te Wenen en volgde lessen bij Schnabel, Artur
Schnabel, Artur (1882-1951) Oostenrijks-Amerikaans pianist. Schnabel studeerde vele jaren bij Theodor Lescetycki (1830-1915) in Wenen, die tegen Schnabel, Day
Schnabel, Day (geb. 1905) Amerikaans (genaturaliseerd) beeldhouwster. Verbleef tijdens WO II in de VS, waar zij leerling was van Zadkine. Haar Schnabel, Johann Gottfried
Schnabel, Johann Gottfried (pseud. Gisander; 1692-ca. 1752) Duits schrijver. Hij kreeg een opleiding tot chirurgijn en was als zodanig werkzaam Schnabel, Julian
Schnabel, Julian (geb. 1951) Amerikaans kunstschilder. Werd in Europa beïnvloed door de nieuwe, citerende en expressionistisch georiënteerde tendens. Schnabel, Karin
Schnabel, Karin (geboren te Amsterdam 30-6-1956): Nederlandse danseres sinds 1974 bij Het Nationale Ballet. Zij werd in 1983 bevorderd tot eerste Schnack, Anton
Schnack, Anton (1892-1973) Duits schrijver en dichter. Hij diende zowel in WO I als WO II, maakte vele grote reizen en was werkzaam als journalist Schnebel, Dieter
Schnebel, Dieter (geb. 1930) Duits componist, publicist en theoloog. Hij studeerde in Freiburg aan de Hochschule für Musik (1949-52) en aan de universiteit Schneiderhan, Wolfgang Eduard
Schneiderhan, Wolfgang Eduard (geb. 1915) Oostenrijks violist. Schneiderhan studeerde te Praag in Wenen en was concertmeester van de Wiener Schneider-Esleben, Paul
Schneider-Esleben, Paul (geb. 1915) Duits architect. Opgeleid in Darmstadt en Düsseldorf. Veelzijdig bouwmeester, betrokken bij de wederopbou
Schneider, Eric
Schneider, Eric (geb. 1934) Nederlands toneelspeler. Speelde van 1960-62 bij Toneelgroep Theater, daarna tot 1972 bij het Nieuw Rotterdams Toneel, Schneider, Gérard
Schneider, Gérard (geb. 1896) Frans schilder van Zwitserse afkomst; studeerde in Neuchâtel en van 1916-19 te Parijs. In 1924 vestigde hij zich definitief Schneider, Reinhold
Schneider, Reinhold (1903-1958) Duits schrijver en cultuurfilosoof, wiens werk zeer beïnvloed is door zijn rooms-katholieke geloofsovertuiging. Schneider, Romy
Schneider, Romy (eig. Rosemarie Magdalena Albach; 1938-1982) Oostenrijks actrice. Dochter van filmacteurs Wolf Albach Retty en Magda Schneider. Schnell, Robert Wolfgang
Schnell, Robert Wolfgang (geb. 1916) Duits schrijver. Hij studeerde aanvankelijk muziek, bekwaamde zich zelf in de schilderkunst en was in WO Schnitger, Arp
Schnitger, Arp (1648-1719) Duits orgelbouwer. In 1679 vestigde hij zich te Neuenfelde, later te Hamburg. Hij was verreweg de belangrijkste orgelbouwer Schnittke, Alfred Garsievich
Schnittke, Alfred Garsievich (1934-1998) Russisch componist. Studeerde te Wenen (1946-48) en aan het conservatorium in Moskou (1953-58), waar Schnitzler, Arthur
Schnitzler, Arthur (1862-1931) Oostenrijks toneelschrijver. Studeerde medicijnen, maar gaf praktijk op om zich geheel aan literatuur te kunnen wijden. Schnorr von Carolsfeld, Julius
Schnorr von Carolsfeld, Julius (1794-1872) Duits schilder, ontwerper van houtsneden en tekenaar, een der zgn. Nazareners. Schilderde fresco's in Schnurre, Wolfdietrich
Schnurre, Wolfdietrich (1920-1989) Duits schrijver. Schnurre groeide op in Berlijn, diende in de Wehrmacht en was van 1946 tot 1949 toneel-en f
Schobert, Johann
Schobert, Johann (ca. 1740-1767) Duits pianist en componist. Hij was vermoedelijk eerst pianoleraar te Straatsburg voor hij omstreeks 1760 als klavecinist Schock, Rudolf Johann
Schock, Rudolf Johann (1915-1986) Duits zanger (lyrisch tenor). Schock studeerde in Keulen en Hannover en was reeds in 1933 eerste tenor aan Schoeck, Othmar
Schoeck, Othmar (1886-1957) Zwitsers componist en dirigent. S. studeerde aan het conservatorium te Zürich en voltooide zijn studie te Leipzig bij Schoemaker, Maurice
Schoemaker, Maurice (1890-1964) Belgisch componist, leerling van o.a. Michel Brusselmans (contrapunt) en Paul Gilson (compositie). In 1925 w
Schoenaerts, Julien Raymond Ursula
Schoenaerts, Julien Raymond Ursula (geb. 1925) Belgisch (Vlaams) acteur. Hij debuteerde in 1951 bij de Koninklijke Nederlandse Schouwburg Schöffer, Nicolas
Schöffer, Nicolas (geb. 1912) Hongaars-Frans beeldend kunstenaar. Houdt zich bezig met kinetische en lichtkunst. Onderzoekt de elementen licht-Schola Cantorum
Schola Cantorum (Lat.: zangersschool) Officiële naam voor het beroepszangkoor aan het pauselijk hof te Rome. Naam komt voor het eerst voor onder Scholten van Aschat, Gijs
Scholten van Aschat, Gijs (Gijsbert Jan Abraham Scholten van Aschat; geb. 1959) Nederlands acteur. Scholten van Aschat volgde de Toneelacademie Scholten, Henricus Petrus Gerardus
Scholten, Henricus Petrus Gerardus (1936-1987) Nederlands letterkundige. Harry Scholten studeerde letteren en wijsbegeerte in Leiden. In 1962 Scholte, Rob
Scholte, Rob (geb.1958) Nederlands schilder. 1977-82 studie Rietveldacademie, Amsterdam. Maakte deel uit van kunstenaarsinitiatief 'Warmoesstraat Scholz, Wilhelm von
Scholz, Wilhelm von (1874-1969) Duits letterkundige en schrijver. Hij was de zoon van de laatste minister van Financiën onder Bismarck, studeerde Schönberg, Arnold
Schönberg, Arnold (1874-1951) Oostenrijks componist en pedagoog, centrale figuur der Weense School en grondlegger van de twaalftoonmuziek.
Schönbrunn
Schönbrunn Voormalig keizerlijk slot te Wenen. In 1569 gebouwd onder keizer Maximiliaan II; naar ontwerp van Johann Fischer von Erlach herbouwd Schongauer, Martin
Schongauer, Martin (ca. 1450-1491) Duits schilder, tekenaar en kopergraveur. Kenmerkend voor zijn werk zijn fraaie lijnvoering, warme kleuren en Schönherr, Karl
Schönherr, Karl (1867-1943) Oostenrijks toneelschrijver. Hij studeerde medicijnen te Wenen, waar hij zich in 1896 als praktiserend arts vestigde. Vanaf Schonzeit, Ben
Schonzeit, Ben (geb. 1942) Amerikaans schilder, maakt hyperrealistische schilderijen in acrylverf, o.m. metersgrote afbeeldingen van groente en fruit school van Anjou
school van Anjou Regionale bouwschool, die zich in het vroeggotische stadium ontwikkelde in Zuidwest-Frankrijk. Kenmerken zijn de brede en diepe school van Aquitanië
school van Aquitanië Regionale bouwschool van Romaanse kerken in Zuidwest-Frankrijk. Kenmerken: eenschepige kerken met koepelgewelven o
school van Auvergne
school van Auvergne Belangrijke groep Romaanse hallekerken uit de 12e eeuw, meestal in rossige zandsteen (arkose) gebouwd, met als bijzonder
school van Bourgondië
school van Bourgondië Romaanse bouwstijl in Frankrijk. Heeft een sterke uitstraling gehad, ook in andere Europese landen. Kenmerkend waren een
school van Glasgow
school van Glasgow Groep Schotse impressionistische landschapschilders, gevormd omstreeks 1880. De meeste leden van de groep hebben in Fran
school van Hirsau
school van Hirsau Romaanse bouwstijl in Midden- en Zuid-Duitsland. Genoemd naar de congregatie van Hirsau, die aldaar o.a. de St. Aureliuskerk school van Languedoc
school van Languedoc Romaanse bouwschool in Zuid-Frankrijk die betrekking heeft op pelgrimskerken op de routes van Parijs naar Santiago de school van Meldrum
school van Meldrum Een in 1913 te Melbourne door Duncan Max Meldrum (1875-1962) opgerichte School of Art. De hier toegepaste kunsttheorieën
school (kunst)
school (kunst) Stijlverwante kunstenaars; geestverwante denkers; richting. Een groep personen die een overeenkomst in werkwijze of opvatting vertonen.
schooldrama
schooldrama Een in de 13e eeuw ontstane toneelvorm op de humanistische Latijnse scholen, voortgekomen uit een hernieuwde belangstelling voor Schoolmeester, De
Schoolmeester, De (eig. Gerrit van de Linde Jz.; 1808-1858) studeerde enige jaren theologie, ging vanwege vele schulden in 1833 naar Engeland Schoonderwalt, Herman
Schoonderwalt, Herman (1931-1997) Nederlands jazzmusicus. Schoonderwalt, die klarinet en saxofoon speelde, won in 1963 als eerste de Wessel Schoonhoven, Cornelis Christianus van
Schoonhoven, Cornelis Christianus van (1847-1916) Nederlands toneelspeler. Hij was aanvankelijk kantoorbediende en speelde voor zijn officiële Schoonhoven, Johannes Jacobus (Jan)
Schoonhoven, Johannes Jacobus (Jan) (1914-1994) Nederlands kunstenaar. Schoonhoven maakte deel uit van de Nederlandse Informele Groep, schoonschrift
schoonschrift Fraai, sierlijk schrift; kalligrafie.
Schoor, Jaak Willem van
Schoor, Jaak Willem van (geb. 1939) Nederlands-Belgisch letterkundige en toneelhistoricus. Hij studeerde letteren te Gent en promoveerde in de Schorm, Evald
Schorm, Evald (1931-1988) Tsjechisch filmregisseur. In de jaren zestig was Schorm een van de belangrijkste vertegenwoordigers van de Praagse filmlente. Schotel, Andreas
Schotel, Andreas (geb. 1896) Nederlands graficus en leerling aan de academie van Rotterdam, o.a. bij A. Derkzen van Angeren. Maakte m.b.v. een schotschrift
schotschrift Smaadschrift, pamflet.
Schoultz, Solveig Margareta von
Schoultz, Solveig Margareta von (geb. 1907) Fins (Zweeds) schrijfster en dichteres. Haar poëzie omvat vooral liefdes- en natuurlyriek en sluit aan Schouten, Marien
Schouten, Marien (geb. 1956) Nederlands schilder. In 1981-83 deelnemer Ateliers '63. Tot 1992 bestaan zijn schilderijen uit rasters van potloodlijnen, Schouwenaars, Clem
Schouwenaars, Clem (eig. Clemens Renaat Alice Jozef Schouwenaars; 1932-1993) Belgisch (Vlaams) dichter en schrijver, die in 1955 debuteerde
schouwspel
schouwspel Tafereel, vertoning.
schouwtoneel
schouwtoneel (Figuurlijk:) plaats waar iets vertoond wordt, zich afspeelt: `De wereld is een schouwtoneel, elk speelt zijn rol en krijgt zijn deel.' (Vondel)
Schrader, Paul
Schrader, Paul (geb. 1946) Amerikaans filmregisseur en -scenarioschrijver. Schrader keerde na een zeer strenge opvoeding in een Nederlands-gereformeerd Schrammel, Johann
Schrammel, Johann (1850-1893) Oostenrijks violist. Stichtte in 1878 met zijn broer Josef S. (1852-1895; violist) en gitarist Anton Strohmeyer een Schreier, Peter
Schreier, Peter (geb. 1935) Duits zanger (lyrisch tenor). Schreier begon als koorlid van het Dresdener Kreuzchor, studeerde daarna zang in Dresden Schreker, Franz
Schreker, Franz (1878-1934) Oostenrijks componist. Hij studeerde te Wenen, stichtte aldaar in 1908 het Philharmonisch Koor, dat hij vanaf 1911 Schreurs, Jacobus (Jacques) Hubertus
Schreurs, Jacobus (Jacques) Hubertus (1893-1966) Nederlands dichter en schrijver, die na studies theologie en filosofie in 1919 tot priester werd schrift
schrift (Lat. scriptum = geschreven) 1 Wijze van schrijven, handschrift. 2 Geheel van geschreven taaltekens, alfabet. Het schrift is de weergave van s
schriftkunde
schriftkunde Kennis van (hand)schriften, codicologie, paleografie, grafologie.
schriftuur
schriftuur Geschreven stuk; schrijfwijze.
schrijfconventie
schrijfconventie Het geheel van de aanvaarde opvattingen en praktijken hoe in een bepaalde periode literatuur geschreven wordt of geschreven moet schrijven en lezen
schrijven en lezen In tegenstelling tot spreken en luisteren noemt men schrijven en lezen secundair taalgebruik, omdat het kennis van het alfabet vereist.
schrijver
schrijver Iemand die schrijft; auteur.
schrijverscollectief
schrijverscollectief Een begrip uit de literaire wereld waaronder verschillende manieren van samenwerken worden verstaan. Het meest voorkomend Schröder-Devrient, Wilhelmine
Schröder-Devrient, Wilhelmine (1804-1860) Duits zangeres (dramatische sopraan). Tot haar 17e jaar was zij toneelspeelster, daarna kreeg zij zanglessen
Schröder, Friedrich Ludwig
Schröder, Friedrich Ludwig (1744-1816) Duits toneelspeler en -leider. Hij was een stiefzoon van de acteur Konrad Ernst Ackermann en werd in 1759 Schröder, Rudolf Alexander
Schröder, Rudolf Alexander (1878-1962) Duits dichter en literator. Hij bezocht het gymnasium in Bremen, ging in 1897 naar München en was daar Schröder, Sierk (Carl)
Schröder, Sierk (Carl) (geb. 1903) Nederlands schilder, vooral bekend geworden door zijn (kinder)portretten. Werk vooral in impressionistische trant.
Schroeder, Barbet
Schroeder, Barbet (geb. 1941) Frans producent en filmregisseur. Films o.m. 'More' (1969), 'La vallée' (1972), 'Général Idi Amin' (1974).
Schrofer, Jurriaan Willem
Schrofer, Jurriaan Willem (1926-1990) Nederlands grafisch vormgever. Schrofer werd in 1949 assistent van Dick Elffers, van wie hij het vak leerde.
Schroth, Hannelore Emilie Käte Grete
Schroth, Hannelore Emilie Käte Grete (1922-1987) Duits actrice. Stammend uit een toneelspelersfamilie, schitterde Hannelore Schroth in de jaren Schubart, Christian Friedrich Daniel
Schubart, Christian Friedrich Daniel (1739-1791) Duits dichter en musicus, belangrijk vertegenwoordiger van de Sturm und Drang-periode. Zeer Schubert, Franz
Schubert, Franz (1797-1828) Oostenrijks componist. Kreeg zijn eerste opleiding in zijn geboortedorp Liechtenthal, was daarna, als koorknaap der Schuchardt, Hugo
Schuchardt, Hugo (1842-1927) Duitstalig romanist met historische interesse. Schuchardt publiceerde 'Der Vokalismus des Vulgärlateins', een aantal Schuffenecker, Émile
Schuffenecker, Émile (1851-1894) Frans schilder, vriend van Gauguin; evenals deze gaf S. een lucratieve baan in de financiële wereld op om zich Schüfftan, Eugen
Schüfftan, Eugen (1893-1977) Duits cameraman, die zich omstreeks 1920 begon te concentreren op speciale optische experimenten, o.a. door gebruik Schuhmacher, Wijtze Gerrit Carel (Wim)
Schuhmacher, Wijtze Gerrit Carel (Wim) (1894-1986) Nederlands kunstschilder, tekenaar en lithograaf. Opleiding aan de ambachtsschool voor huis- schuiftoneel
schuiftoneel Een wijze van toneel waarbij naast het voor het publiek zichtbare decor zich onzichtbaar reeds het decor voor de volgende scène bevindt. Schuitema, Geert Paul Henderikus (Paul)
Schuitema, Geert Paul Henderikus (Paul) (1897-1973) Nederlands graficus. Werkte o.a. als fotograaf. Eponent van de nieuwe Fotografie. Experimenteerde Schulte Nordholt, Jan Willem
Schulte Nordholt, Jan Willem (1920-1995) Nederlands historicus en dichter. Schulte Nordholt was van 1966 tot 1983 in Leiden hoogleraar in de Schulze, Carl
Schulze, Carl (geb. 1936) Nederlands jazzvibrafonist. Speelde o.a. in het kwartet van pianist Louis van Dijk (1961-64) en bij Willem Breuker (1966). Schulz, Johann Abraham Peter
Schulz, Johann Abraham Peter (1747-1800) Duits componist en muziektheoreticus. Hij studeerde te Berlijn bij Johann Kirnberger, maakte daarna Schumacher, Emil
Schumacher, Emil (geb. 1912) Duits schilder. Werkte aanvankelijk figuratief. Kwam na een kubistische en abstract-expressionistische periode tot Schumann, Elisabeth
Schumann, Elisabeth (1888-1952) Duits-Amerikaans zangeres (sopraan). Schumann studeerde in Dresden, Berlijn en Hamburg (bij Alma Schadow), Schumann, Peter
Schumann, Peter (geb. 1934) Duits-Amerikaans toneelleider, regisseur en acteur. Begin jaren '60 ging Schumann naar New York om er een dansgroep Schumann, Robert Alexander
Schumann, Robert Alexander (1810-1856) Duits componist, grootste romanticus van zijn tijd. Was zowel literair als muzikaal begaafd en schreef
Schumann, William Howard
Schumann, William Howard (1910-1992) Amerikaans componist. Hij studeerde o.a. bij Roy Harris en werd in 1945 directeur van de Juilliard School Schuman, William Howard
Schuman, William Howard (1910-1992) Amerikaans componist. Was van 1945-62 directeur van de Juilliard School of Music te New York, daarna Schundliteratur
Schundliteratur (Du.) Minderwaardige, obscene (pornografische) lectuur; prul-, snertboeken.
Schurer, Fedde
Schurer, Fedde (1898-1968) Nederlands (Fries) dichter. Oorspronkelijk onderwijzer, was in 1946 medeoprichter van literaire tijdschrift 'De Tsjerne', Schuricht, Carl
Schuricht, Carl (1880-1967) Duits dirigent. Schuricht studeerde aan de Berlijnse Muziekhogeschool (o.a. bij Humperdinck) en werd via posten in o.Schürmann, Willem Frederik
Schürmann, Willem Frederik (1876-1915) Nederlands romancier en toneelschrijver, vooral bekend geworden door zijn op autobiografische gegevens Schuttevaer-Velthuys, Nel
Schuttevaer-Velthuys, Nel (1904-1996) Nederlands schrijfster. Nel Schuttevaer schreef vooral familie- en streekromans, waarmee zij een zeer groot
Schütz, Heinrich
Schütz, Heinrich (1585-1672) Duits componist, wiens uitsluitend uit vocale werken bestaande oeuvre de in Italië ontwikkelde meerkorigheid en monodie Schuurman, Anna Maria van
Schuurman, Anna Maria van (ook: Schurman, Schuermans; 1607-1678) Nederlandse protestantse vrouw, van grote geleerdheid, kunstzinnige aanleg Schuur, Jacobus Gerardus (Koos)
Schuur, Jacobus Gerardus (Koos) (1915-1955) Nederlands dichter. Schuur richtte in 1945 met Ferdinand Langen het tijdschrift Het Woord op, waarin Schuyt, Nico
Schuyt, Nico (1922-1992) Nederlands componist. Vooral dankzij de enorme inzet van Schuyt werd in 1982 het Fonds voor de Scheppende Toonkunst Schwab, Herman
Schwab, Herman (1861-1951) Nederlands acteur en regisseur, gehuwd met de actrice Wilhelmina Welman. Na de Amsterdamse Toneelschool (188
Schwab, Werner
Schwab, Werner (1958-1994) Oostenrijks toneelschrijver. De stukken van Schwab waren begin jaren '90 de grote sensatie op toneelgebied, met name Schwaiger, Brigitte
Schwaiger, Brigitte (geb. 1949) Oostenrijkse schrijfster van vlot leesbare `feministische', min of meer autobiografische romans. Haar grootste succes Schwanthaler, Ludwig von
Schwanthaler, Ludwig von (1802-1848) Duits beeldhouwer, belangrijk Zuid-Duits kunstenaar in neoclassicistische stijl. Te Rome (1826-27) leerling
Schwanzer, Karl
Schwanzer, Karl 1918-1975) Oostenrijks architect, opgeleid en sedert 1947 werkzaam in Wenen. S. gold als een der bekendste Oostenrijkse architecten. Schwartze, Thérèse
Schwartze, Thérèse (eig. Thérèse van Duyl-Schwartze.; 1851-1918) Nederlands schilderes, leerling van haar vader Johann Georg Schwartze. (1814-Schwartz, Delmore
Schwartz, Delmore (1913-1966) Amerikaans dichter, criticus en schrijver van korte verhalen. Is een belangrijk vertegenwoordiger van de groep joodse Schwarzenegger, Arnold
Schwarzenegger, Arnold (geb. 1947) Amerikaans acteur (van Oostenrijkse origine). Schwarzenegger begon op vijftienjarige leeftijd met body build
Schwarzkopf, Dame Elisabeth
Schwarzkopf, Dame Elisabeth (geb. 1915) eig. Olga Maria Elisabeth (Friederike) Schwarzkopf. Duits zangeres (lyrisch sopraan). Schwarzkopf studeerde Schwarz, Rudolf
Schwarz, Rudolf (1897-1961) Duits architect. Studeerde aan de Technische Hogeschool en de academie in Berlijn. S. is een van de bekendste Duitse Schwarz, Vera
Schwarz, Vera (1889-1964) Oostenrijks zangeres (sopraan). Zij studeerde te Wenen, waar zij in 1912 debuteerde in het Theater an der Wien. Zij zong Schweitzer, Albert
Schweitzer, Albert (1875-1965) Duits theoloog en arts. Schreef briljante studies over Jezus als historische figuur en Paulus. Werd op 36-jarige leeftijd Schwejk
Schwejk (Schweijk, Svejk) Hoofdfiguur uit De avonturen van de brave soldaat Schwejk (4 dln, 1920-1923) van de Tsjechische schrijver Jaroslav Hasek. Schwind, Moritz von
Schwind, Moritz von (1804-1871) Oostenrijks schilder, tekenaar en graficus. Belangrijk vertegenwoordiger van de late Romantiek. Vervaardigde religieuze Schwippert, Hans
Schwippert, Hans (geb. 1899) Duits architect. Studeerde o.a. aan de academies van Düsseldorf en Stuttgart. Uit zijn werk spreekt de invloed van zijn Schwitters, Kurt
Schwitters, Kurt (1887-1948) Duits beeldend kunstenaar en dichter. Schilderde aanvankelijk expressionistisch. Nam deel aan dadaïstische activiteiten; Schwob, Marcel
Schwob, Marcel (1867-1905) Frans schrijver, bestudeerde het Franse argot en middeleeuwse dialecten (zo publiceerde hij enige studies over Franço
Schygulla, Hanna
Schygulla, Hanna Duits actrice, geboren 25/12/1942 in de Poolse stad Katowice. Studeerde talen en literatuur in München om leraar te worden, maar Sciascia, Leonardo
Sciascia, Leonardo (1921-1989) Italiaans schrijver, essayist en journalist. Centraal in het oeuvre van Sciascia staat Sicilië, zowel de geschiedenis als sciencefiction (lit.)
sciencefiction (lit.) Dit genre houdt zich minder dan de naam suggereert met wetenschap (science) bezig, maar daarentegen volop met fictie, in het bijzonder Scofield, Paul
Scofield, Paul (geb. 1922) Engels toneel- en filmspeler, bekend geworden door zijn Shakespeare-creaties. Andere stukken waarin hij hoofdrollen vervulde Scola, Ettore
Scola, Ettore (geb. 1931) Italiaans filmregisseur, oorspronkelijk scenarioschrijver voor vele komedies. Neemt de Italiaanse samenleving kritisch onder Scopas
Scopas (Gr.: Skopas; 4e eeuw v.C.) Grieks beeldhouwer. Werkte aan o.a. het mausoleum van Halikarnassus. Leverde een aandeel aan de wederopbouw scordatura
scordatura (Ital. = onstemming) Een tijdelijke afwijking van de normale stemming (accordatura) van een snaarinstrument met het doel bepaalde effecten Scorel, Jan van
Scorel, Jan van (1495-1562) Noord-Nederlands schilder, architect en ingenieur. Werd in Rome door de uit Utrecht afkomstige paus Adrianus aangesteld Scorpions
Scorpions Duitse hard rock-groep, in 1965 opgericht door Michael Schenker. Debuteerde met de lp 'Lonesome crow' (1972), waarna Schenker de groep Scorsese, Martin
Scorsese, Martin (geb. 1942) Amerikaans filmregisseur met een Italiaanse achtergrond, wat door de situering in New Yorks 'Little Italy' doorspeelde Scorza, Manuel
Scorza, Manuel (1928-1983) Peruaans dichter en romanschrijver. Was politiek actief als oprichter van een partij die de boeren steunde. Schreef de Scott, Arthur Budd (Bud)
Scott, Arthur Budd (Bud) (1890-1949) Amerikaans jazzgitarist en banjospeler, een der belangrijkste van de klassieke jazz. Op jeugdige leeftijd al bij Scott, Cyril Meir
Scott, Cyril Meir (1879-1970) Engels componist. Hij studeerde van 1891-98 aan het Hoch-conservatorium te Frankfurt am Main en vestigde zich daarna Scott, Gabriel
Scott, Gabriel (Holst Jensen; 1874-1958) Noors dichter en romancier, debuteerde in 1894 met de dichtbundel 'Digte'. Hij schreef aanvankelijk gedichten Scott, George Gilbert
Scott, George Gilbert (1811-1878) Brits architect, voorvechter van de neogotische stijl. Ontwierp o.a. de Nikolaikerk te Hamburg (1846-63), het Albert Scott, George (Campbell)
Scott, George (Campbell) (geb. 1927) Amerikaans filmacteur. Maakte eerst naam op Broadway en in tv-series en debuteerde in 1959 in de film 'The Scott, Giles Gilbert
Scott, Giles Gilbert (1880-1960) Brits architect, kleinzoon van George Gilbert Scott. Hij ontwierp de neo-gotische kathedraal van Liverpool, bouwde Scott, Ridley
Scott, Ridley (geb. 1937) Engels filmregisseur. Werd na een opleiding aan het Royal College of Art in Londen decorontwerper. Regisseerde daarna Scott, Ronald (Ronnie)
Scott, Ronald (Ronnie) (geb. 1927) Engels jazzsaxofonist en bandleider. Speelde in het begin van de jaren vijftig met Cab Kaye, Ted Heath, Jack Parnell Scott, Samuel
Scott, Samuel (ca. 1705-1772) Brits schilder en tekenaar. Schilderde aanvankelijk zeegezichten en zeeslagen in de trant van Willem van de Velde. Scott, Walter
Scott, Walter (1771-1832) Brits (Schots) dichter en romancier. Werd in 1792 advocaat, debuteerde met grote, verhalende gedichten als 'The lay of Scott, William
Scott, William (geb. 1913) Brits schilder. Aanvankelijk beïnvloed door Cézanne en Gauguin. Na 1948 werd zijn werk abstracter en fel van kleur en Scribe, Augustin Eugène
Scribe, Augustin Eugène (1791-1861) Frans toneelschrijver. Zei rechtenstudie vaarwel en begon vaudevilles (lichte blijspelen met zang) te schrijven, script
script 1 Manuscript. 2 Uit te spreken tekst (voor film enz.).
scriptorium
scriptorium (Lat.: scribere = schrijven) Schrijfvertrek in een middeleeuws klooster waar codices werden vervaardigd. Deed tevens dienst als schrijfschool. script-girl
script-girl Regie-assistente die de continuïteit van de scènes bewaakt.
Scroffa, Camilo
Scroffa, Camilo (ca. 1526-1565) Italiaans dichter die onder het pseudoniem Fidenzio de satire 'Glottocrisio ludimagistro de cantici di Fidenzio' publiceerde, Scudéry, Madeleine de
Scudéry, Madeleine de (1607-1701) Frans schrijfster. Hield een salon, waarin zij letterkundigen en précieuses (Fr. préciosité = streven naar uiterli
Scuola Siciliana
Scuola Siciliana Geleerden, vertalers, dichters aan het Siciliaanse hof van keizer Frederik II (1194-1250). De poëzie is een aristocratische, uiterst verfijnde, Scutenaire, Louis
Scutenaire, Louis (1905-1987) Franstalig Belgisch schrijver en kunstcriticus. Scutenaire was in de jaren twintig een van de voormannen van het surrealisme SD (techn.)
SD (techn.) (Super Density CD) Door Pioneer, Matsushita (Technics en Panasonic) en een aantal andere Japanse elektronicabedrijven ontwikkelde Searle, Humphrey
Searle, Humphrey (1915-1982) Engels componist en publicist. Hij studeerde tot 1937 aan het Royal College of Music te Londen, studeerde daarna Seawright, James
Seawright, James (geb. 1932) Amerikaans beeldend kunstenaar, die sculpturen vervaardigt, waarvan de bewegingen, elektronische geluiden en lichtprojecties Sebastian, Mihail
Sebastian, Mihail (eig. Josef Hechter; 1907-1945) Roemeens schrijver van joodse afkomst. Hij studeerde rechten en vestigde zich als advocaat te Boekarest, Seberg, Jean (Dorothy)
Seberg, Jean (Dorothy) (1938-1979) Amerikaans actrice. Debuteerde als 19- jarige, afkomstig uit Iowa, in de titelrol van Jeanne d'Arc in 'Saint Joan' secunde
secunde Naam van de tweede toon van een diatonische toonladder. Als interval kan de s. groot (bijv. c-d), klein (bijv. c-des) of overmatig (bijv. c-dis) Sedaine, Michel Jean
Sedaine, Michel Jean (1719-1797) Frans toneelschrijver, kreeg bekendheid door zijn geestige libretti voor komische opera's. Zo schreef hij o.a. 'Rose Sedaka, Neil
Sedaka, Neil (geb. 1939) Amerikaans rock 'n' roll-zanger en songwriter. Rond 1960 zeer populair met hits als 'Oh Carol', 'Happy birthday sweet sixteen' Seedorff Pedersen, Hans Hartvig
Seedorff Pedersen, Hans Hartvig (eig. Hans Hartvig Otto Pedersen; geb. 1892) Deens dichter, sinds 1945 verbonden aan de afdeling Buitenland Seefried, Irmgard
Seefried, Irmgard (1919-1988) Duits-Oostenrijks zangeres (lyrisch sopraan). Seefried debuteerde, na een opleiding aan het conservatorium in Augsburg Seeger, Pete
Seeger, Pete (geb. 1919) Amerikaans folkzanger, gitarist en songwriter. Speelde o.a. met Woody Guthrie in The Almanac Singers en richtte in 1949 sefer
sefer Hebreeuws woord voor boek, komt bijv. voor in Sefer Chajiem (Boek des Levens).
Seforim, Mendele Mocher
Seforim, Mendele Mocher (1835-1917) Witrussisch (Hebreeuws en Jiddisch) schrijver, een der grootste Jiddische vertellers. Hij kreeg een orthodox
Segalen, Victor
Segalen, Victor (1878-1919) Frans schrijver en scheepsarts. Verbleef lange tijd in Oceanië en in China. Zijn werk vertoont duidelijke invloeden van Segal, George
Segal, George (geb. 1924) Amerikaans beeldend kunstenaar, vertegenwoordiger van de pop art. In zijn 'environment sculptures' plaatst hij levensgrote Segantini, Giovanni
Segantini, Giovanni (1859-1899) Italiaans schilder. Autodidact, bekend om zijn schilderijen van scènes gesitueerd in de Alpen, die in een pointillistische Seger, Bob
Seger, Bob (geb. 1945) Amerikaans rock-zanger, debuteerde, na van diverse groepen deel te hebben uitgemaakt, als The Bob Seger System met de Seghelijn van Jherusalem
Seghelijn van Jherusalem Middel-Nederlands ridderepos uit het midden der 14e eeuw. Het omvat ca. 12.000 verzen en is opgebouwd uit epische Segher Diengotgaf
Segher Diengotgaf (S. Diergotgaf) Een Vlaams of Brabants dichter uit het begin van de 13e eeuw, die een verkorte berijmde versie maakte van de Seghers, Anna
Seghers, Anna (eig. Netty Reiling; 1900-1983) Duits schrijfster. Debuteerde in 1928 met 'Der Aufstand der Fischer von St. Barbara', over een opstand Seghers, Daniel
Seghers, Daniel (1590-1661) Vlaams schilder, leerling van Jan Bruegel de Oudere. Werd in 1614 jezuïet. Vooral bekend door zijn nauwkeurig weergegeven Seghers, Gerard
Seghers, Gerard (ook: Zegers; 1591-1651) Vlaams schilder. Beïnvloed (vooral in zijn clair obscur) door Caravaggio. Schilderde voornamelijk religieuze Seghers, Hercules Pietersz.
Seghers, Hercules Pietersz. (ook Herkules Segers; 1589/90-ca. 1638) Noord-Nederlands schilder en etser van Zuid-Nederlandse afkomst. Vooral Segovia y Torres, Andrés
Segovia y Torres, Andrés (1893-1987) Spaans gitarist. Segovia speelde aanvankelijk viool, maar stapte over op de gitaar. Op zijn vijftiende gaf hij Segrais, Jean Regnault de
Segrais, Jean Regnault de (1624-1701) Frans dichter en romanschrijver. Hij werd in 1648 secretaris van de hertogin van Montpensier, die onder Segui, Antonio
Segui, Antonio (geb. 1934) Argentijns schilder. Volgde lessen in Argentinië, Spanje en Frankrijk en vestigde zich na een reis door México in 1963
Sehnsucht
Sehnsucht (Du.) Een gevoel van onbehagen, typerend voor de Duitse Romantiek. Men vindt dit in veel poëzie uit die periode. Het gevoel vloeit voort Seiber, Mátyás György
Seiber, Mátyás György (1905-1960) Hongaars/Engels componist en cellist. Hij studeerde van 1921-25 aan de Boedapester Academie voor Muziek Seidel, Ina
Seidel, Ina (1885-1974) Duits dichteres en romanschrijfster. In haar neoromantische poëzie klinkt een grote liefde voor de natuur door, gezien als Gods Seidl, Anna
Seidl, Anna (geboren te München 2-9-1966): Duitse danseres met zeer lange, strakke lijnen en een ijzersterke techniek. Kwam in 1987 bij Het Nationale Seidl, Gabriel von
Seidl, Gabriel von (1848-1913) Duits architect, belangrijk vertegenwoordiger van het eclecticisme in München aan het eind van de 19e eeuw. Hij bouwde Seifert, Jaroslav
Seifert, Jaroslav (1901-1986) Tsjechisch dichter. Zijn eerste bundel gedichten, 'Stad in tranen' (1921), is geschreven vol revolutionair pathos en romantisch Seiffert, August
Seiffert, August (geb. 1892) Duits filosoof en essayist. Onafhankelijk, kritisch denker, die in zijn boeken allerlei irrationalistische tendenzen bestrijdt. Seifried Helbling
Seifried Helbling Een tussen 1282 en 1300 geschreven satire van de hand van een anonieme Oostenrijkse dichter, vermoedelijk een ridder. De naam Seitz, Gustav
Seitz, Gustav (geb. 1906) Duits beeldhouwer die voornamelijk naakten en portretten vervaardigde, aanvankelijk in naturalistische stijl met een pastorale Sekundenstil
Sekundenstil (Du.) Het als het ware van seconde tot seconde minutieus weergeven van een handeling of gebeurtenis. Men vindt dit procédé bijvoorbeeld Selby, Hubert
Selby, Hubert (geb. 1926) Amerikaans prozaschrijver, debuteerde in tijdschriften als Black Mountain Review en New Directions, alvorens zelfstandig Sellers, Peter
Sellers, Peter (1925-80) Engels komiek en acteur, officieel Richard Henry Sellers. Meester van de vermommingen, accenten en typetjes. Won talentenjacht Selvinski, Ilja Lvovitsj
Selvinski, Ilja Lvovitsj (1899-1968) Russisch schrijver, debuteerde in 1926 met de dichtbundel 'Records' en werd spoedig als de leider van het constructivisme Selznick, David O.
Selznick, David O. (1902-1965) Amerikaans filmproducent, werkte eerst o.a. voor Paramount en MGM, had vanaf 1936 eigen Selznick Internation
Sem Tob
Sem Tob (Sjem Tov Ardutiel; ca. 1290-ca. 1370) Joods (Spaans) schrijver, rabbijn van Carrión de los Condes. Uit erkentelijkheid voor de door Pedro Semang
Semang Oudste bevolkingsgroep van Zuidoost-Azië, behorend tot de Negrito's, waarvan thans nog enkele duizenden het bergland van Maleisië en semantiek (kunst)
semantiek (kunst) Betekenisleer. Vanuit de taalwetenschap en de logica in de jaren zestig en zeventig voorzichtig geïntroduceerd in de kunstgeschiedenis. semantiek (lit.)
semantiek (lit.) (betekenisleer) (Gr.: semeion = teken) Leer van de betekenis die kan worden toegekend aan de symbolen (tekens, elementen) van systemen semantiek (psychol.)
semantiek (psychol.) De leer van de betekenis die kan worden toegekend aan symbolen van talen. Globaal kunnen twee benaderingswijzen ondersch
semantiek (taalw.)
semantiek (taalw.) (betekenisleer) Wetenschap die zich bezighoudt met de betekenis der woorden. Men onderscheidt diachronische semantiek, die semantisch aspect
semantisch aspect De informatieve aspecten die in het taalbouwsel zelf vastliggen en die er dus de inhoud van vormen. Inhoud plus interpretatie (semantische specialisering
semantische specialisering (betekenisspecialisering, ook wel betekenisbeperking genoemd) Betekenisonderscheiding die een zo eigen leven gaat semiologie
semiologie De semiologie bestudeert de verschillende tekensystemen die aan communicatie ten grondslag liggen. Aanvankelijk, bij Ferdinand de Saussure semiotiek
semiotiek (algemene tekenleer) Wetenschap die zich bezighoudt met tekens en symbolen, in het bijzonder de wijze waarop ze worden voortgebracht semistiek
semistiek Leer van de Semitische talen en culturen.
Semper, Gottfried
Semper, Gottfried (1803-1879) Duits architect en architectuurhistoricus. Zijn stijl beweegt zich van het classicisme naar de neorenaissance. Beschouwd sempre
sempre Muziekterm: steeds.
Semprun, Jorge
Semprun, Jorge (geb. 1923) Spaans-Franse schrijver van vaak autobiografische romans en van politieke filmscenario's voor bekende regisseurs als
senarius
senarius (Lat.) Zesvoetig jambisch vers.
Sena, Jorge de
Sena, Jorge de (1919-1978) Portugees schrijver. Heeft een veelzijdig oeuvre op zijn naam staan en werd vooral bekend als criticus en essayist. Zijn Sender Garcés, Ramón José
Sender Garcés, Ramón José (1902-1982) Spaans schrijver, een der belangrijkste romanciers der 20e eeuw. Thema in zijn werk is de strijd van het Seneca Minor, Lucius Annaeus
Seneca Minor, Lucius Annaeus (ca. 4 v.C.-65 n.C.) Romeins filosoof en tragedieschrijver. In Spanje geboren, opgevoed in Rome, waar hij bekendheid Sénéchal, Michel
Sénéchal, Michel (geb. 1930) Frans zanger (tenor). Hij studeerde te Parijs aan het conservatorium en won de eerste prijs op het internationale solistenconcours Senefelder, Johann Nepomuk Franz Aloys
Senefelder, Johann Nepomuk Franz Aloys (1771-1834) Duits drukker. Vond in 1796 de lithografie uit en richtte in hetzelfde jaar te München een Senfl, Ludwig
Senfl, Ludwig (1486-1542/43) Zwitsers componist van Duitse afkomst. Hij zong als jongen in de hofkapel van Maximiliaan van Oostenrijk en werd Sennett, Mack
Sennett, Mack (eig. Michael Sinnott; 1880-1960) Canadees-Amerikaans filmregisseur en -producent, een der groten van de stomme film. Richtte in sensitivisme
sensitivisme (Lat.: sensus = gevoel) Aan het impressionisme verwante literaire richting waarbij het ontleden en weergeven van zintuiglijke indrukken sententie
sententie (Lat.: sententia = mening) Uitspraak, kernachtig gezegde. Een in het kader van een groter werk scherp geformuleerde waarheid of spreuk.
sentimentalisme
sentimentalisme Tijdens de preromantiek ontstane literaire stroming (empfindsame Dichtung; naïeve literatuur), waarin een veelal overdreven gevoelsleven sentimentalistische poëzie
sentimentalistische poëzie Poëzie uit de preromantiek (1740-1780): weemoedige bespiegelingen over het menselijk lot en de vergankelijkheid van sentimentalistische roman
sentimentalistische roman Romangenre dat in de tweede helft van de 18e eeuw in Engeland opkwam. De belangrijkste schrijver was Laurence Sterne, Sen, Mrinal
Sen, Mrinal (geb. 1923) Indiaas filmregisseur. Zijn films gaan vaak over de persoonlijke of huiselijke problemen in het moderne, door tegenstellingen septenarius
septenarius (Lat.) Zevenvoetig jambisch vers.
septet
septet Naam voor een groep van zeven instrumentalisten of voor een compositie van deze bezetting. Zij bevat dikwijls blazers en strijkers, bijv. bij Kreutzer septiem
septiem Naam van de zevende toon van een diatonische toonladder. Als interval kan de septiem groot (bijv. c-b), klein (bijv. c-bes), overmatig (bijv. sequens
sequens 1. Uit de 9e eeuw stammend onderdeel van de middeleeuwse mis, ontstaan uit de lange melismen op de laatste lettergreep van de roep Alleluia, sequentia
sequentia Type van rooms-katholieke kerklied, afkomstig uit Zuid-Frankrijk. Steeds worden twee coupletten op dezelfde melodie gezongen. Het concilie Serafimovitsj, Aleksandr
Serafimovitsj, Aleksandr (eig.: Aleksandr Serafimovitsj Popov; 1863-1949) Russisch schrijver, debuteerde met korte verhalen 'Op de ijsschots' (18
Serail
Serail Belangrijk gebruik in het Osmaanse Rijk (1300-1923) volgens welk pages aan het hof een uitgebreide opleiding kregen in godsdienst en literatuur, Séraphine
Séraphine (eig. Séraphine Louis, ook Séraphine de Senlis; 1864-1942) Frans schilderes, van beroep werkster. Behoorde tot de zogenaamde naïeven Serapionsbroeders
Serapionsbroeders Een in 1921 in de Sovjet-Unie opgerichte kring van schrijvers, die hun naam ontleenden aan Die Serapions-Brüder (1819-1821) Sercambi, Giovanni
Sercambi, Giovanni (1347-1424) Italiaans geneesheer, schrijver en politicus, auteur van een 'Monito o Programma di governo', opgedragen aan Lazzaro serenade
serenade In het algemeen een meerdelige instrumentale compositie en als zodanig verwant met het divertimento of de cassation. Oorspronkelijk was Sergejev, Nikolaj Grigorjevitsj
Sergejev, Nikolaj Grigorjevitsj (geboren te Sint Petersburg 15-9-1876 - overleden te Nice 23-6-1951) Russisch danser en balletmeester. Solist, later Sergel, Johan Tobias
Sergel, Johan Tobias (1740-1814) Zweeds beeldhouwer en tekenaar; een van de belangrijke vertegenwoordigers van het neoclassicisme. S. verblee
seriële kunst
seriële kunst Kunstwerken die in een reeks zijn opgezet en door onderwerp of compositie sterk met elkaar zijn verbonden en als één geheel moeten
seriële muziek
seriële muziek Uit de reeksentechniek der dodekafonie ontstane muziek, waarin voor alle muzikale elementen (toonhoogte, toonduur, geluidssterkte, Serkin, Peter
Serkin, Peter (geb. 1947) Amerikaans pianist. Peter Serkin is een zoon van Rudolf Serkin, bij wie hij studeerde aan het Curtis Institute of Music te Serkin, Rudolf
Serkin, Rudolf (1903-1991) Oostenrijks-Amerikaans pianist. Al op vijfjarige leeftijd trad Serkin op als wonderkind en toen hij twaalf was debuteerde Sermisy, Claudin de
Sermisy, Claudin de (1490-1562) Frans componist. Hij was vermoedelijk koorknaap in de Sainte Chapelle te Parijs, waar hij in 1508 clerc musicien Serocki, Kazimierz
Serocki, Kazimierz (geb. 1922) Pools componist. Hij studeerde eerst in Polen en daarna nog bij Nadia Boulanger te Parijs (1947-48) en was daarna Seroen, Berthe
Seroen, Berthe (eig. Berthe Alexandrie Valérie Théodore Octavie Mastenbroek-Seroen; 1882-1957) Belgisch/Nederlands zangeres (sopraan). Zij studeerde Serpan, Jaroslav
Serpan, Jaroslav (geb. 1922) Schildersnaam van de in Tsjechoslovakije geboren Franse bioloog Jaroslav Sossountzov. Begon in surrealistische stijl, Serrano, Pablo
Serrano, Pablo (geb. 1920) Spaans beeldhouwer van volumineuze abstracte vormen in steen en brons; beïnvloed door Julio González. Lid van de Société Serra, Renato
Serra, Renato (1884-1915) Italiaans literair criticus, was te Bologna werkzaam als leraar en bibliothecaris. Voor het tijdschrift La Voce schreef hij Serra, Richard
Serra, Richard (geb. 1939) Amerikaans beeldend kunstenaar, hield zich bezig met verschillende stromingen in de moderne kunst. Kennismaking met Sert, José Luis
Sert, José Luis (1902-1983) Amerikaans architect. Emigreerde in 1939 uit Spanje naar de Verenigde Staten. Bekend door zijn flatgebouwen, waarbij Sérusier, Paul
Sérusier, Paul (1863-1927) Frans schilder en kunsttheoreticus, een der oprichters van Les Nabis. Beïnvloed door Gauguin. Schilderde met ongemengde Servaes, Albert
Servaes, Albert (1883-1966) Belgisch-Zwitsers expressionistisch schilder en tekenaar. Behoorde tot de Latemse School. Vestigde zich in 1945 in Zwitserland. Servais, Raoul
Servais, Raoul (geb. 1928) Belgisch filmregisseur. Servais experimenteerde reeds op zeer jonge leeftijd met de tekenfilm en verwierf later met tal van Servandoni, Giovanni Niccolò
Servandoni, Giovanni Niccolò (1695-1766) Italiaans architect, schilder en toneeldecorateur, leerling van Pannini. Sinds 1724 te Parijs gevestigd als
Servranckx, Victor
Servranckx, Victor (1897-1965) Belgisch schilder en beeldhouwer. Studeerde aan de academie van Brussel (1913-17). Zijn eerste expositie in de Galerie Sessions, Roger Huntington
Sessions, Roger Huntington (1896-1985) Amerikaans componist. Hij studeerde tot 1915 aan Harvard University, daarna tot 1917 aan de Yale School Sessjoe
Sessjoe (ook: Oda, Toyo, Go Bikeisai, Oekokoe; 1420-1506) Japans schilder. In Peking (1465-68) beïnvloed door de Chinese landschapsstijl. Specialiseerde sestina
sestina (It.: sesto = zesde) Een door de middeleeuwse Provençaalse dichter Daniel Arnaut ontworpen dichtvorm, bestaande uit zes strofen van elk zes Seth, Vikram
Seth, Vikram (geb. 1952) Dichter, romancier en reisbeschrijver die na zijn studies in India, universiteiten in Engeland en de VS bezocht en zich uiteindelijk Seunke, Orlow
Seunke, Orlow (geb. 1952) Nederlands filmregisseur. Werd bekend door zijn aandeel in het vierluik 'Alle dagen feest' (naar Remco Campert, 1976), Seuphor, Michel
Seuphor, Michel (eig. Ferdinandus Ludovicus Berckelaers; geb. 1901) Belgisch-Frans beeldend kunstenaar en schrijver. In zijn abstracte schilderijen, Seurat, Georges Pierre
Seurat, Georges Pierre (1859-1891) Frans schilder en tekenaar, met Signac grondlegger van het pointillisme of neo-impressionisme. Gebruikte onv
Severen, Dan van
Severen, Dan van (geb. 1927) Vlaams schilder en graficus. Studeerde aan de academies van Gent en Antwerpen. Probeert in zijn werk tot de meest Severini, Gino
Severini, Gino (1883-1966) Italiaans schilder; sloot zich in 1910 aan bij de futuristen. Werkte later kubistisch, neoclassicistisch en wederom kubistisch. Severin, Fernand
Severin, Fernand (1867-1931) Belgisch (Frans) dichter. Hij studeerde te Aken, Namen en Brussel, was leraar te Brussel en Leuven en werd in 1907 Sèvres
Sèvres Stad in het Franse dep. Hauts-de-Seine in de zuidwestelijke banlieue van Parijs; 22.000 inw. (1990). Enige gevarieerde industrie; beroemd vanwege Sex Pistols
Sex Pistols Legendarische Britse punkformatie, die o.l.v. zanger Johnny Rotten met choquerende optredens en nihilistische songs als geen andere g
sextakkoord
sextakkoord In de muziek de eerste omkering van de grote (c-e-g) of kleine (c-es-g) drieklank, waardoor de terts onder komt te liggen en de akkoorden sextet (lit.)
sextet (lit.) De twee terzinen van een sonnet.
sextet (muz.)
sextet (muz.) Benaming van een compositie voor zes instrumentalisten en voor een ensemble van deze bezetting. De samenstelling varieert van alleen Sexton, Anne
Sexton, Anne (geb. 1928) Amerikaans dichteres. Haar bekentenis-poëzie is naar eigen zeggen beïnvloed door o.a. Rimbaud en Kafka. Ze publiceerde Seymour, Lynn
Seymour, Lynn (eig.: Lynn Springbett; geboren te Wainwright 8-3-1939) Canadees balletdanseres, opgeleid aan de Sadler's Wells Balletschool te Londen. Seyrig, Delphine Claire Bettiane
Seyrig, Delphine Claire Bettiane (1932-1990) Frans actrice. Delphine Seyrig volgde een opleiding aan de Actors' Studio in New York en werd beroemd Sezession
Sezession (Duits = afscheiding) Benaming van Duitse en Oostenrijkse groepen progressieve kunstenaars die bedankten voor de traditionele kunstenaarsverenigingen sforzando
sforzando Muziekterm: versterkt, met nadruk.
sfumato
sfumato (It: vervaagd) Het weergeven van een atmosferisch perspectief; een fijne waas waardoor de contouren onscherp blijven en de vormen vervagen. Shabalala, Joseph
Shabalala, Joseph (Geboortejaar onbekend-1991) Zuid-Afrikaans popmusicus. Shabalala vormde in 1961 het a cappella-zangkoor Ladysmith Black
Shadows, The
Shadows, The Britse popgroep, in 1958 geformeerd. Werd bekend met instrumentale nummers als 'Apache', 'Atlantis' en 'Wonderful land' en door Shadwell, Thomas
Shadwell, Thomas (1642-1692) Engels toneelschrijver. Hij debuteerde met 'The sullen lovers' (1668) en schreef veertien jaar lang per seizoen een Shaffer, Peter Levin
Shaffer, Peter Levin (geb. 1926) Brits toneelschrijver. Debuteerde met 'Five finger exercise' (1958), een realistisch stuk dat invloed van Arthur Pinero Shaffy Theater
Shaffy Theater Amsterdams theater, in 1968 gevestigd door zakelijk leider Steve Austin in het gebouw Felix Meritis aan de Amsterdamse Keizersgracht Shaffy, Ramses
Shaffy, Ramses (eig. Ramsès Chaffy; geb. 1933) Nederlands acteur en kleinkunstenaar van Egyptisch-Russische afkomst. Kwam na de toneelschool Shahn, Ben
Shahn, Ben (1898-1969) Litouws-Amerikaans schilder, graficus en fotograaf. Uit zijn satirische realistische kunst spreekt politiek en sociaal engagement. Shakespeare-toneel
Shakespeare-toneel Toneelconstructie in Engeland rond 1600. Het bestond uit een voortoneel, waarop zich de meeste scènes afspeelden, een smaller Shakespeare, William
Shakespeare, William (1564-1616) Engels toneelschrijver, wiens werk vanwege zijn universele waarden een absoluut hoogtepunt betekent in de we
Shank jr., Clifford Everett (Bud)
Shank jr., Clifford Everett (Bud) (geb. 1926) Amerikaans jazzsaxofonist en fluitist, vanaf 1947 belangrijk vertegenwoordiger van de west coast jazz. Shankar, Uday
Shankar, Uday (ca. 1900-1977) Indiaas danser en choreograaf. Shankar studeerde schilderkunst aan het Royal College of Art in Londen. In 1923 begon shaped canvas
shaped canvas Aanduiding van een schilderij dat in vorm en/of oppervlaktestructuur afwijkt van het traditionele.
Shapiro, Karl Jay
Shapiro, Karl Jay (geb. 1913) Amerikaans dichter, redacteur van Poetry (1950-55) en docent literatuur in Nebraska (sinds 1956). Na eerder werk in Shapiro, Lamed
Shapiro, Lamed (eig. Levi Joshua S.; 1878-1948) Russisch (Jiddisch) schrijver. Hij leidde een rusteloos leven, dat hem eerst naar Polen, daarna naar Sharif, Omar
Sharif, Omar (eig. Michael Chalhoub; geb. 1932) Egyptisch filmacteur, tevens bekend bridgespeler. Had al in 21 Egyptische en twee Franse films gespeeld Sharrock, Sonny
Sharrock, Sonny (1940-1994) Amerikaans jazzgitarist, van 1954-59 zanger in rock 'n' roll-groepen. Stapte daarna over naar de jazz. Speelde o.a. in Shawn, Ted
Shawn, Ted (eig.: Edwin Meyers; geboren te Kansas City 21-10-1891 - overleden te Orlando (Florida) 9-1-1972) Amerikaans danser, choreograaf Shaw, Artie
Shaw, Artie (Arthur Arshawsky; geb. 1910) Amerikaans jazzklarinettist en bandleider. Speelde in het begin van de jaren dertig in verschillende dansbands. Shaw, George Bernard
Shaw, George Bernard (1856-1950) Brits toneelschrijver. Verwierf zich door zelfstudie brede algemene kennis, schreef in zijn begintijd veel tonee
Shaw, Irwin
Shaw, Irwin (1913-1984) Amerikaans schrijver van romans, verhalen en toneelstukken. Zijn werk wordt gekenmerkt door dramatische intensiteit en Shaw, Richard Norman
Shaw, Richard Norman (1831-1912) Engels architect en stedenbouwkundige. Als 19e-eeuwse eclecticus verwerkte hij in z'n architectuur vele stijlen Shaw, Robert
Shaw, Robert (1927-1978) Schots toneel- en filmacteur. Debuteerde in 1949, speelde zowel bij Old Vic als op Broadway en begon in de jaren vijftig Shaw, Woody
Shaw, Woody (1944-1989) Amerikaans jazzmusicus. Shaw begon al vroeg trompet te spelen. Aanvankelijk werd hij onderwezen in het klassieke repertoire, Shearer, Moira
Shearer, Moira (eig.: Moira King; geboren te Dunfermline 17-1-1926) danseres en actrice. Was o.a. ballerina bij Sadler's Wells Ballet. Gastsoliste Shearing, George Albert
Shearing, George Albert (geb. 1919) Brits jazzpianist. Werkte met Ted Heath en Bert Ambrose. Vestigde zich in 1947 in de VS, waar hij speelde Sheckley, Robert E.
Sheckley, Robert E. (geb. 1928) Amerikaans science fiction-schrijver, vooral bekend door zijn humoristische korte verhalen, die veelal een onverwachte Sheeler, Charles
Sheeler, Charles (1883-1965) Amerikaans schilder en fotograaf. Studeerde aan de Pennsylvania Academy of Fine Arts o.a. bij William M. Chase. Shelley, Mary Wollstonecraft
Shelley, Mary Wollstonecraft (1797-1851) Brits schrijfster, dochter van William Godwin en Mary Wollstonecraft (1759-1797), werd 1816 tweede Shelley, Percy Bysshe
Shelley, Percy Bysshe (1792-1822) Brits romantisch dichter. Moest vanwege het artikel 'The necessity of atheism' (1811) de universiteit te Oxford Shenstone, William
Shenstone, William (1714-1763) Engels dichter en essayist, studeerde samen met Samuel Johnson in Oxford. In deze tijd ontstonden zijn eerste gedichten. Shepard, Sam
Shepard, Sam (Rogers, Samuel Shepard; geb. 1943) Amerikaanse toneel-en filmschrijver en acteur. Als zoon van een beroepsmilitair werd zijn jeugd Shepherd, Cybill
Shepherd, Cybill (geb. 1949) Amerikaans filmactrice in o.m. 'The last picture show' (1971), 'The heartbreak kid' (1972), 'Daisy Miller' (1974), 'At long Shepp, Archie
Shepp, Archie (geb. 1937) Amerikaans jazzsaxofonist, een der belangrijkste vertegenwoordigers van de free jazz uit de jaren zestig. Bekend door werk Sheraton, Thomas
Sheraton, Thomas (1751-1806) Engels meubelmaker en ontwerper. Inspireerde zich op de Franse Lodewijk XVI-stijl. Vervaardigde lichte meubelen, Sheridan, Richard Brinsley Butler
Sheridan, Richard Brinsley Butler (1751-1816) Iers toneelschrijver en parlementslid. Was met Oliver Goldsmith de grootste toneelvernieuwer van Sherwood, Robert Emmet
Sherwood, Robert Emmet (1896-1956) Amerikaans toneelschrijver. Hij was redacteur van Life (1920-28), tijdens welke periode zijn eerste toneelst
Shidlof, Peter
Shidlof, Peter (Geboortejaar onbekend-1987) Oostenrijks-Brits altviolist. Shidlof was net als de twee andere violisten uit het Amadeus Kwartet een Shields, Carol
Shields, Carol (geb. 1935) Amerikaans-Canadees schrijfster. Het werk van Carol Shields draait vooral om het leven van vrouwen: over hun vriendschappen Shirley-Quirk, John
Shirley-Quirk, John (geb. 1931) Engels zanger (bariton). Na zijn studie debuteerde Shirley-Quirk in 1961 bij de English Opera Group. Daarna was Shirley, James
Shirley, James (1596-1666) Engels toneelschrijver. Hij was de laatste der Elizabethanen en voorloper van de comedy of manners. Vanaf 1640 was Shocking Blue
Shocking Blue Nederlandse popgroep, geformeerd rond 1967. Met Mariska Veres als zangeres en Robbie van Leeuwen als gitarist/componist werd Sholem Aleichem
Sholem Aleichem (eig. Sholem Rabinowitz; 1859-1916) Russisch (Jiddisch) schrijver van optimistisch proza, dat uitgaat van de kunst om in tegenslagen short story
short story (Eng.; Du.: Kurzgeschichte) Een snel verlopend kort verhaal met een groot spanningselement en eindigend met een climax, die soms een Shorter, Wayne
Shorter, Wayne (geb. 1933) Amerikaans jazzsaxofonist. Werd bekend door zijn spel bij Art Blakey (1959-63) en Miles Davis (1964-70). Medeoprichter Shorthouse, Joseph Henry
Shorthouse, Joseph Henry (1834-1903) Engels romanschrijver. Is nog van belang door zijn beroemd geworden debuut 'John Inglesant' gesitueerd show
show (Eng.) Vertoning, voorstelling; revue.
showboat
showboat Naam van de drijvende of varende theaters op de grote Amerikaanse rivieren, met name de Mississippi en de Ohio. De showboat is voora
shuffle
shuffle Oude dans uit het zuiden van de VS. Wordt gekenmerkt door een ontspannen welhaast huppelend ritme.
Shute, John
Shute, John In 1563 overleden Engels bouwmeester, verbonden aan het hof van de hertog van Northumberland. Een bezoek dat hij ca. 1550 aan Italië Shute, Nevil
Shute, Nevil (eig. Nevil Shute Norway; 1899-1960) Engels romanschrijver. De beide wereldoorlogen en zijn ervaringen daarin spelen een grote rol Sibelius, Johan Julius Christian (Jean)
Sibelius, Johan Julius Christian (Jean) (1865-1957) Fins componist. Studeerde te Helsinki, Berlijn en Wenen. Kreeg na succesvolle uitvoering van Sibellino, Antonio
Sibellino, Antonio (1891-1962) Argentijns beeldhouwer. Een van de eerste voorvechters van de moderne, abstracte kunst in Zuid-Amerika. Onderging Siberechts, Jan
Siberechts, Jan (1627-1703) Vlaams schilder. Leerling van Adriaen de Bye. Werd in 1649 lid van het gilde te Antwerpen. Bracht een bezoek aan Rome, Sica, Vittorio de
Sica, Vittorio de (1901-1974) Italiaans filmregisseur en acteur, vooral zeer productief in de periode van het Italiaanse neorealisme. Speelde vanaf 1928 Sichuan
Sichuan (Szetsjwan) Provincie in Zuidwest-China; 567.000 km2, 110 miljoen inwoners (1992). Hoofdstad: Chengdu, 2,8 miljoen inw. (1990). Agra
siciliano
siciliano Een rustige dans in 6/8 of soms 12/8 maat, waarvan het karakteristieke ritme onstaat door de gepunteerde eerste achtste en de erop volgende Sickert, Walter Richard
Sickert, Walter Richard (1860-1942) Duits-Brits schilder en graficus, leerling van o.a. Whistler te Londen en van Manet te Parijs. Speelde een belangrijke Siddons, Sarah
Siddons, Sarah (1755-1831) Engels toneelspeelster, zuster van John Philip Kemble. Zij huwde op achttienjarige leeftijd de acteur William Siddons Sidney, Philip
Sidney, Philip (1554-1586) Engels dichter en diplomaat, bereisd en geletterd man, een der grote figuren uit het Elizabethaanse Tijdperk, wiens werk Siebelink, Jan Geurt
Siebelink, Jan Geurt (geb. 1938) Nederlands schrijver. Hij studeerde Franse taal- en letterkunde te Leiden en werd aansluitend leraar te Ede. Hij debuteerde Siegel, Donald (Don)
Siegel, Donald (Don) (1912-1991) Amerikaans filmregisseur. Siegel volgde een klassieke theateropleiding en werkte. aanvankelijk als acteur. Hij debuteerde Siegen, Ludwig von
Siegen, Ludwig von (1609-1680?) Duits graveur, medailleur en schilder. Experimenteerde te Amsterdam (1641-44) met graveertechnieken. Uitvin
Siënese schilderkunst
Siënese schilderkunst (Siënese School) Schilderkunst in Siena die van de 13e tot de 16e eeuw haar bloeiperiode beleefde. Als grondlegger wordt Sienkiewicz, Henryk
Sienkiewicz, Henryk (1846-1916) Pools filoloog en schrijver. Debuteerde met schetsen en novellen, kreeg nationale bekendheid met de historische Siepi, Cesare
Siepi, Cesare (geb. 1923) Italiaans operazanger (bas). S. studeerde aan het conservatorium te Milaan, debuteerde in 1941 in Schio (bij Venetië) en sieraden
sieraden Het dragen van sieraden (voorwerpen waarmee men zich tooit) is vrijwel zo oud als de mensheid zelf. Reeds in het Paleolithicum droeg men Sierhuis, Jan
Sierhuis, Jan (eig. Johannes Alfonsus; geb. 1928) Nederlands schilder, graficus, aquarellist en beeldhouwer. Ging onder invloed van Cobra over tot Sierksma, Fokke
Sierksma, Fokke (1917-1977) Nederlands (Fries) letterkundige en godsdienstpsycholoog, studeerde theologie te Groningen en promoveerde in 1951 Sigismund (naam)
Sigismund (naam) Germaanse mannennaam, afgeleid van 'sigi' = zege en 'mund' = bescherming. Naam van enige vorsten.
signaalsysteem
signaalsysteem Een term die aangeeft dat de verbale en non-verbale communicatie bestaan uit een samenhangend geheel van tekens die cultureel gedefinieerd Signac, Paul Victor Jules
Signac, Paul Victor Jules (1863-1935) Frans schilder en graficus, samen met Seurat grondlegger van het pointillisme. Kenmerkend voor zijn werk signifiant en signifie
signifiant en signifie (betekenaar en betekende) Het vorm- en betekenisaspect van het taalteken volgens Saussure.
Signorelli, Luca d'Egidio
Signorelli, Luca d'Egidio (ca. 1441-1523) Italiaans schilder en tekenaar, vertegenwoordiger van de Renaissance. Zijn stijl kenmerkt zich door bewo
Signoret, Simone
Signoret, Simone (eig. Simone Kaminker; 1921-1985) In Duitsland geboren Frans actrice, gehuwd met acteur en zanger Yves Montand. Een der grote Signori, Carlo Sergio
Signori, Carlo Sergio (geb. 1906) Italiaans beeldhouwer. Bij voorkeur in Carrara-marmer maakt hij abstracte plastieken in harmonische, evenwicht
Sigtenhorst-Meyer, Bernhard van den
Sigtenhorst-Meyer, Bernhard van den (1888-1953) Nederlands componist en musicoloog. Hij studeerde aan het Amsterdams conservatorium o.a. Sijtsma, Bernard Johan
Sijtsma, Bernard Johan (1938-1991) Nederlands dichter en schrijver. Opgegroeid in een communistisch arbeidersmilieu en zelf vanaf zijn vijftien
Sikorski, Kazimierz
Sikorski, Kazimierz (geb. 1895) Pools componist. S. studeerde te Warschau en Lemberg, later nog te Parijs en doceerde aan de conservatoria te Posen Sikorski, Tomasz
Sikorski, Tomasz (geb. 1939) Pools componist en pianist, zoon van Kazimierz S. Hij studeerde van 1956-62 aan de Muziekhogeschool te Warschau Silbermann, Andreas
Silbermann, Andreas (1678-1734) Duits orgelbouwer, broer van Gottfried Silbermann. Na een leertijd in Duitsland en de Elzas ging hij in 1701 naar Silbermann, Gottfried
Silbermann, Gottfried (1683-1753) Duits orgelbouwer, broer van Andreas S. Hij leerde van 1702-09 bij zijn broer te Straatsburg en ging daarna terug Silcher, Philipp Friedrich
Silcher, Philipp Friedrich (1789-1860) Duits componist. Silcher was oorspronkelijk onderwijzer, maar studeerde ook muziek. Zijn aanstelling te Ludw
Silent spring
Silent spring (Dode lente) Boek van R.L. Carson uit 1962, waarmee zij als een van de eersten het publiek wees op de gevaren van milieuvervuiling silhouet
silhouet Voorstelling van mensen en/of voorwerpen en profil, uitgevoerd in zwart (geknipt of getekend). Verkregen door de contouren van schaduwbeelden Sillanpää, Frans Eemil
Sillanpää, Frans Eemil (1888-1964) Fins schrijver. Debuteerde met de romans 'Het leven en de zon' (1916) en 'Het zachtmoedige erfdeel' (1919), die Sillitoe, Alan
Sillitoe, Alan (geb. 1928) Brits schrijver, behorend tot de Angry Young Men. Werd beroemd met de roman 'Saturday night and Sunday morning' (1958; Siloé, Diego de
Siloé, Diego de (ca. 1495-1563) Spaans bouwmeester en beeldhouwer, waarschijnlijk de zoon van Gil de Siloé. Hij vertoefde enige tijd in Napels, Siloé, Gil de
Siloé, Gil de (eind 15e - begin 16e eeuw) Spaans beeldhouwer van Vlaamse afkomst. Bekend geworden door de graftombes in de kerk van het cartuja Silone, Ignazio
Silone, Ignazio (oorspr. Secondo Tranquilli; 1900-1978) Italiaans romanschrijver. Hij mengde zich al vroeg in de politiek en hielp in zijn geboortestreek silva
silva (Sp.) Dichtvorm; een combinatie van elf- en zevenlettergrepige verzen (bijv. in Soledades, 1612-1617) van Luis de Góngora.
Silva, Howard da
Silva, Howard da (1909-1986) (eig. Silverblatt, Harold) Amerikaans filmacteur en toneelspeler. Speelde van 1928-1934 bij het Circle Repertory Theatre Silverberg, Robert
Silverberg, Robert (geb. 1934) Amerikaans science fiction-schrijver, die door zijn productiviteit en veelzijdigheid als een der belangrijkste hedendaagse Silver, Horace Ward Martin Tavares
Silver, Horace Ward Martin Tavares (geb. 1928) Amerikaans jazzpianist. Speelde in het begin van de jaren vijftig achtereenvolgens bij Stan Getz, Silvester, Victor
Silvester, Victor (1900-1978) Engels orkestleider, werd in 1922 wereldkampioen stijldansen. Kreeg enorme populariteit met de dansmuziek gespeeld Simenon, Georges Joseph Christian
Simenon, Georges Joseph Christian (1902-1989) Belgisch schrijver. De naam Simenon is onlosmakelijk verbonden met commissaris Maigret, de Simeon, Omer Victor
Simeon, Omer Victor (1902-1959) Amerikaans jazzklarinettist en saxofonist. Gaat door voor een van de beste klarinettisten van de New Orleans jazz. Simic, Antun Branko
Simic, Antun Branko (1898-1925) Kroatisch dichter en criticus. Zijn eerste gedichten zijn nauw verbonden met de school van de regionalisten, de Simionato, Giulietta
Simionato, Giulietta (geb. 1910) Italiaans operazangeres (mezzosopraan). Simionato studeerde in Florence en werd in 1935 geëngageerd door de Scala Simon and Garfunkel
Simon and Garfunkel Amerikaans zangduo, bestaande uit Paul Simon en Art Garfunkel, dat in de tweede helft van de jaren zestig grote successen Simón de Colonia
Simón de Colonia (Ook: Simon van Keulen; gest. ca. 1511) Spaans beeldhouwer en architect van Duitse afkomst. Hij volgde zijn vader Francisco Simonds, Charles
Simonds, Charles (geb. 1945) Amerikaans land artkunstenaar die niet zozeer veranderingen maakt in een landschap, maar eigen landschappen creëert Simone, Nina
Simone, Nina (eig. Eunice Waymon; geb. 1933) Amerikaans jazz- en blueszangeres en pianiste. Aanvankelijk verwierf ze bekendheid met jazzoptredens. Simons-Mees, Josine Adriana
Simons-Mees, Josine Adriana (1863-1948) Nederlands toneelschrijfster, gehuwd met de uitgever Leo Simons (1862-1932), die in 1905 het initiat
Simons, Ida
Simons, Ida (1931-1960) Nederlands schrijfster van Belgische afkomst, die na een korte loopbaan als concertpianiste in 1956 debuteerde met de verhalenbundel Simons, Johan
Simons, Johan (Johannes Marinus Simons; geb. 1946) Nederlands toneelleider en acteur. Simons volgde de Toneelacademie Maastricht, waarna hij Simons, Josephus Joannes Ludovicus (Jozef)
Simons, Josephus Joannes Ludovicus (Jozef) (1888-1948) Belgisch (Vlaams) schrijver en dichter. Hij studeerde handelswetenschappen (Antwerpen) Simons, Marieke
Simons, Marieke (geboren te Amsterdam 10-2-1970): Nederlandse danseres, begon op negenjarige leeftijd met balletlessen. Haar professionele opleiding Simons, Ton
Simons, Ton (geboren te Beesel 29-3-1948): Nederlands choreograaf o.a. bij Reflex en De Rotterdamse Dansgroep.
Simon, Claude Eugène Henri
Simon, Claude Eugène Henri (geb. 1913) Franse schrijver wiens Nobelprijs voor de letterkunde (1985) misschien mede bedoeld was als gebaar van Simon, István
Simon, István (1926-1975) Hongaars dichter en schrijver, behorend tot de groepering der Populisten. Zijn lyriek doet denken aan die van Gyula Illyés, Simon, Marvin Neil
Simon, Marvin Neil (geb. 1927) Amerikaans schrijver van zeer succesvolle blijspelen, waarvan een deel even succesvol verfilmd is. Schreef verder Simon, Michel
Simon, Michel (eig. François Simon; 1895-1975) Zwitsers/Frans acteur die na een korte toneelcarrière bij de Franse film kwam en zich daar ontwikkelde Simon, Neil
Simon, Neil Toneel- en scenarioschrijver, geboren 4/7/1927 in the Bronx, New York City. De financieel meest succesvolle toneelschrijver uit de Amerikaanse Simon, Paul
Simon, Paul (geb. 1942) Amerikaans popmusicus en songwriter, tot 1970 lid van het succesvolle zangduo Simon and Garfunkel. Maakte hierna enkele Simple Minds
Simple Minds Schotse popgroep, gevormd in 1977 als Johnny & the Self Abusers. Aanvankelijk speelde de groep punk, na de naamsverandering in Simply Red
Simply Red Britse popgroep, begin 1985 opgericht door centrale man Mick Hucknall (geb. 1960). Bouwde met een zeer bescheiden oeuvre, waaronder Simpson, Louis Aston Marantz
Simpson, Louis Aston Marantz (geb. 1923) Amerikaans dichter. Onderwerpen voor zijn vaak humoristische poëzie zijn oorlogservaringen en bijbelsmytholo
Simpson, Norman Frederick
Simpson, Norman Frederick (geb. 1919) Engels toneelschrijver. Hij hanteert een zeer eigen humor, waarbij misleiding en paradox een grote rol spele
Simpson, Orenthal James
Simpson, Orenthal James (O.J. Simpson, geb. 1947) Amerikaanse football-speler. Bekend vanwege zijn snelheid en opvallende manier van lopen. Simrock, Nicolaus
Simrock, Nicolaus (1751-1833) Duits muziekuitgever. S. was vanaf 1774 als hoornist werkzaam in de keurvorstelijke hofkapel te Bonn en tevens belast Sims, John Haley (Zoot)
Sims, John Haley (Zoot) (1925-1985) Amerikaans jazzsaxofonist. Speelde in de jaren veertig bij Kenny Baker, Bobby Sherwood, Sonny Dunham, simultaneïsme
simultaneïsme (Lat.: simul = tegelijk) Letterkundige methode die door het naast elkaar plaatsen van feiten die in tijd of ruimte van elkaar verwijderd Sinatra, Francis Albert (Frank)
Sinatra, Francis Albert (Frank) (1915-1998) Amerikaans zanger, bijgenaamd 'The Voice'. Hij zong, vóór zijn solocarrière, bij de orkesten van Harry Sinclair, F. de
Sinclair, F. de (eig. August Herman van der Feen; 1873-1953) Nederlands schrijver. Hij was ruim veertig jaar werkzaam als belastingambtenaar en Sinclair, May
Sinclair, May (1870-1946) Engels romanschrijfster. Maakte naam met 'The divine fire' (1904) en 'The combined maze' (1913), waarin het leven in benarde Sinclair, Upton Beall
Sinclair, Upton Beall (1878-1968) Amerikaans schrijver van romans met een sterk socialistische, antikapitalistische strekking. Vertegenwoordiger Sindbad
Sindbad Een der sprookjes uit de Arabische raamvertelling 'Duizend en één nacht'. Het bestaat uit een inleiding, waarin de arme Sindbad de Lastdrager Sinden, Donald Alfred
Sinden, Donald Alfred w(geb. 1923) Engels acteur. Hij bezocht de School of Dramatic Art en debuteerde in 1941. Van 1951-60 stond hij als filma
sinfonia concertante
sinfonia concertante In de tweede helft der 18e en eerste helft der 19e eeuw in zwang zijnde concertvorm, waarin het aantal solo-instrumenten varieerde Singer, Isaac Bashevis
Singer, Isaac Bashevis (1904-1991) Pools-Amerikaans schrijver. Kreeg een orthodox-joodse opvoeding en ging in 1935 naar de VS. Toont zich in Singer, Israel Joshua
Singer, Israel Joshua (1893-1944) Pools (Jiddisch) schrijver. In 1915 ging hij naar Warschau, waar hij verhalen publiceerde in Het Jiddische Woo
Singer, William Henry
Singer, William Henry (1868-1943) Amerikaans schilder en kunstverzamelaar, zoon van Isaac Merrit Singer (1811-1875; naaimachinefabrikant). Wer
Singleton, Arthur James (Zutty)
Singleton, Arthur James (Zutty) (1898-1975)Amerikaans jazzdrummer, een van de belangrijkste drummers van de New Orleans jazz. Werkzaam met Singspiel
Singspiel (Du.) Muzikaal komisch toneelgenre met gesproken dialoog. Wordt beschouwd als reactie op de opera's van onder meer Mozart, Haydn en Sinigaglia, Leone
Sinigaglia, Leone (1868-1944) Italiaans componist. Zijn vroege werk vertoont de invloed van Brahms, later kwam hij tot een meer persoonlijke stijl. Sinjavski, Andrej Donatovitsj
Sinjavski, Andrej Donatovitsj (1925-1997) Russisch schrijver en dissident. Sinjavski publiceerde tussen 1959 en 1964 onder het pseudoniem Abram Sinke, Digna
Sinke, Digna (geb. 1949) Nederlands filmregisseuse en -scenarioschrijfster. Sinke volgde de Nederlandse Filmacademie (1968-1972) en studeerde sinnekens
sinnekens Een komisch duo met duivelse eigenschappen, dat als vast onderdeel optrad in een zinnespel of spel van sinne (moraliteit).
sinopia
sinopia Schematische voortekening die bij mozaïeken en fresco's tot in de 16e eeuw gebruikelijk was. Vervaardigd met rode oker, afkomstig uit Sinope, Sintenis, Renée
Sintenis, Renée (1888-1965) Duits beeldhouwster, die naast portretten - o.a. van André Gide - beelden maakte van mensen-in-actie zoals een voetballer, Sintra
Sintra Stad in Portugal in district Lissabon; 20.575 inwoners (1981). Vroegere zomerresidentie van Portugese koningen. Resten van een Moorse burcht Sint-Lucasgilde
Sint-Lucasgilde Sedert de Middeleeuwen tot de Franse Revolutie de naam van gilden waarin kunstenaars en kunstambachtslieden waren verenigd. Sint-Pieter (Rome)
Sint-Pieter (Rome) Grootste kerk der christenheid in Vaticaanstad te Rome. Gebouwd op de plaats waar Petrus na zijn kruisdood te Rome werd begraven. Sipek, Borek
Sipek, Borek (geb. 1949) Tsjechisch architect en ontwerper. Werkzaam in Nederland en Tsjechië. Volgde een opleiding voor meubelontwerper in Praag Siqueiros, David Alfaro
Siqueiros, David Alfaro (1896-1974) Mexicaans beeldend kunstenaar, studeerde architectuur. Nam actief deel aan de Mexicaanse revolutie en zat ge
Sirk, Douglas
Sirk, Douglas (1900-1987; eig. Sierck, Hans Detlev) Amerikaans filmregisseur. Sirk was van Deense origine maar bracht een deel van zijn jeugd in sirventés
sirventés Provençaalse lyrische dichtvorm; lied waarin niet de liefde, maar een onderwerp van politieke of religieuze aard wordt behandeld. Vaak worden Sisley, Alfred
Sisley, Alfred (1839-1899) Frans schilder van Britse afkomst. Werkte vanaf 1870 in impressionistische trant. Schilderde voornamelijk poëtische landschappen.
Sisyphus
Sisyphus Sisyphus was de mythische eerste koning van Korinthe, berucht om sluwheid en hebzucht. Hij had de goden al vaak beledigd: hij had Zeus sitar
sitar Tot de familie der luiten behorend tokkelinstrument, zeer populair in Noord-India. Typerend is de lange, rechte hals, waarop 17-20 verschuifbare Sitwell, Edith Louise
Sitwell, Edith Louise (1887-1964) Brits dichteres. Originele persoonlijkheid en auteur evenals haar broers Francis Osbert Sitwell (1892-1969) en Sacheverell Sitwell, Francis Osbert
Sitwell, Francis Osbert (1892-1969) Engels dichter, essayist en romancier, broer van Edith en Sacheverell Sitwell. Zijn werk onderscheidt zich door Sitwell, Sacheverell
Sitwell, Sacheverell (1897-1988) Engels dichter en prozaschrijver, broer van Edith en Osbert Sitwell. Zijn poëzie kenmerkt zich door een beeldende sixte ajoutée
sixte ajoutée (Fr.: = toegevoegde sext) In de harmonieleer de sext die toegevoegd wordt aan de subdominantdrieklank, waardoor een dissonant ontstaat Sixtijnse kapel
Sixtijnse kapel Huiskapel van de paus in het Vaticaan te Rome. Gebouwd (1473-81) in opdracht van paus Sixtus IV door Giovanni dei Dolci. Hier Six, Jan
Six, Jan (1618-1700) Nederlands koopman en kunstverzamelaar. Gehuwd met Margaretha Tulp, dochter van de arts Nicolaas Tulp. Maecenas van o.sjablone, sjabloon
sjablone, sjabloon 1 Blad met uitgesneden figuren, cijfers of letters. 2 Geijkt patroon.
Sjaliapine, Fjodor Ivanovitsj
Sjaliapine, Fjodor Ivanovitsj (1873-1938) Russisch zanger (basbariton). Schaljapin (of: Chaliapine) was autodidact, zij het dat hij in een kerkkoor Sjaporin, Joeri Aleksandrovitsj
Sjaporin, Joeri Aleksandrovitsj (1887-1966) Sovjetrussisch componist. Hij studeerde eerst rechten, bezocht daarna van 1913-18 het conservatoriu
Sjarakoe, Tosjoesai
Sjarakoe, Tosjoesai (ook Saito Joerobei; ca. 1770-ca. 1825) Japans beeldend kunstenaar en Nô-speler. Zijn ca. 140 prenten (1794-95) hebben het Sjevtsjenko, Taras
Sjevtsjenko, Taras (1814-1861) Oekraïens dichter, de beroemdste van zijn land. Hij werd geboren als lijfeigene en aangezien hij veel talent tot schilderen sjo
sjo Japans muziekinstrument, behorend tot de standaardbezetting van het gagakoe-ensemble, waarin het meestal drievoudig bezet is. Is in de meer letterlijke Sjöberg, Birger
Sjöberg, Birger (1885-1929) Zweeds dichter, schrijver en componist. Hij was enige tijd winkelbediende in zijn geboorteplaats Vänersborg, vanaf 1907 Sjöberg, (Sven Erik) Alf
Sjöberg, (Sven Erik) Alf (1903-1980) Zweeds film- en toneelregisseur. Maakte in 1929 de stomme film 'Den starkaste' (De sterkste), ging daarna te
Sjoeboen
Sjoeboen (1390-1464) Japans schilder en zenpriester. Bekend door zijn soemi-è: met Oostindische inkt gepenseelde schilderingen. Maakte voornamelijk Sjoe-tsjing
Sjoe-tsjing (Boek der documenten) Klassiek werk uit de Chinese Oudheid. Bevat redevoeringen en aansporingen (vrijwel alle van moraliserende aard), Sjolochov, Michaïl Aleksandrovitsj
Sjolochov, Michaïl Aleksandrovitsj (1905-1984) Sovjetrussisch schrijver. Debuteerde in 1925 met 'Verhalen van de Don'. Werd wereldberoemd met Sjöman, Vilgot
Sjöman, Vilgot (geb. 1924) Zweeds filmregisseur en schrijver, bevriend met Ingmar Bergman. Schreef in de jaren vijftig een aantal filmscenario's en Sjostakovitsj, Dmitri Dmitrijevitsj
Sjostakovitsj, Dmitri Dmitrijevitsj (1906-1975) Sovjetrussich componist. Kreeg internationale bekendheid met zijn Eerste symfonie (1926), waarna Sjöström, Victor
Sjöström, Victor (1879-1960) Zweeds regisseur en acteur, een der pioniers van de Zweedse film. Was tot 1912 actief in theater, ging daarna films regisseren, Sjtejn, Aleksandr Petrovitsj
Sjtejn, Aleksandr Petrovitsj (geb. 1906) Sovjetrussisch toneelschrijver. Zijn eerste toneelstukken hadden de geschiedenis en de revolutie tot onderwe
Sjur-tsjing
Sjur-tsjing (Boek der Oden) Oudste verzameling van 305 Chinese gedichten, die ontstonden tussen 1000-600 v.C. Variëren van volksliedjes tot dynastieke Sjvarts, Jevgeni Lvovitsj
Sjvarts, Jevgeni Lvovitsj (1896-1958) Sovjetrussisch toneelschrijver en schrijver van kinderboeken, onderging invloed van de absurdistische groep
sjwa
sjwa (stomme e) In onbeklemtoonde positie komt in het Nederlands een ongearticuleerde klinker voor op de plaats waar in een vroeg-Germaanse fase skald
skald Oud-Scandinavische, meer in het bijzonder de Oud-IJslandse dichter, die de heldendaden van vorsten en beroemde mannen bezong. Doordat zijn Skalkottas, Nikos
Skalkottas, Nikos (1904-1949) Grieks componist. Hij studeerde te Athene en daarna aan de Musikhochschule te Berlijn. Hier had hij van 1925-27 Skeat, Walter William
Skeat, Walter William (1835-1912) Engels wiskundige, die in zijn vrije tijd Oudengels studeerde en zodoende in 1878 tot hoogleraar benoemd wer
Skelton, John
Skelton, John (1460-1529) Engels dichter; leermeester van de latere Hendrik VIII. Hij wendde zich al spoedig af van de laat-middeleeuwse tradities Skerlic, Jovan
Skerlic, Jovan (1877-1914) Servisch criticus en literatuurhistoricus; vertegenwoordiger van de sociologische benaderingswijze van de literatuur. Hij sketch
sketch (Eng.) Komisch kort toneelstukje of verhaaltje met een verrassende pointe. Vorm van de klucht; diende in de 18e en 19e eeuw soms als voor- Skidmore, Owings and Merrill
Skidmore, Owings and Merrill (SOM) Amerikaans architectenbureau, een der grootsten ter wereld. Opgericht te San Francisco (1935) door Louis skomorochi
skomorochi Rondtrekkende komedianten in het oude Rusland.
Skrjabin, Aleksandr Nikolajevitsj
Skrjabin, Aleksandr Nikolajevitsj (1872-1915) Russisch componist. Studeerde van 1888-92 aan Moskous conservatorium, maakte daarna tot 1910 Skvorecky, Josef
Skvorecky, Josef (geb. 1924) Tsjechische romanschrijver in Canadese ballingschap. Na in 1951 afgestudeerd te zijn in Engelse filologie, was hij enige Skymasters, The
Skymasters, The Huisorkest van de Nederlandse omroepvereniging de AVRO. Opgericht onder de naam Red, White and Blue Stars (1946). In de Slabbinck, Rik
Slabbinck, Rik (1914-1991) Vlaams beeldend kunstenaar. Na zijn opleiding aan de Academie voor Schone Kunsten te Brugge en aan het Sint-Lucasinstituut slaginstrumenten
slaginstrumenten Grote familie muziekinstrumenten, waarbij het geluid doorgaans ontstaat door een slaande beweging (ook schuddende en raspend
slagrijm
slagrijm Rijmschema waarbij meer dan twee opeenvolgende dichtregels hetzelfde eindrijm hebben, bijv. Die avond, toen ik huiswaarts ging, Verloren slang (taalw.)
slang (taalw.) (sociaal dialect) Mengvorm van groepstaal en geheimtaal: de gemeenzame eigenaardige uitdrukkingen die gebruikt worden door de leden slapstick
slapstick 1 Toneelrekwisiet bestaande uit twee aan een kant samengebonden latten waarmee een komediant naar een tegenspeler sloeg, wat een onverwacht Slauerhoff, Jan Jacob
Slauerhoff, Jan Jacob (1898-1936) Nederlands dichter en schrijver. Kwam als scheepsarts zowel in het Verre Oosten als in Zuid-Amerika. Poëzie
Slavische talen
Slavische talen Een zeer grote taalgroep binnen de Indo-europese taalfamilie, verdeeld in een Baltische en een Slavische groep. Tot de Baltische of slavistiek
slavistiek Leer van de Slavische talen en culturen.
Sleutelaar, Hans
Sleutelaar, Hans (geb. 1935) Nederlands schrijver, publiceerde o.m. in Gard-Sivik, De Nieuwe Stijl, Maatstaf en Hollands Diep. Hij behoort met Armando, sleutelroman
sleutelroman (Fr.: roman à clef) Roman waarin op bedekte, maar herkenbare wijze levende of geleefd hebbende personen geportretteerd worden. Doorgaans Slevogt, Max
Slevogt, Max (1868-1932) Duits schilder, tekenaar, graficus en decorontwerper. Belangrijk vertegenwoordiger van het Duitse impressionisme. Lid van Slezak, Leo
Slezak, Leo (1873-1946) Oostenrijks zanger (heldentenor). Na zijn studie debuteerde S. te Brno als Lohengrin en was daarna vanaf 1901 verbonden Slim, Memphis
Slim, Memphis (1915-1988) (eig. Chatman, Peter) Amerikaans blueszanger en pianist. Nadat hij in 1939 naar Chicago getrokken was kreeg Slim bekendheid Slingelandt, Pieter Cornelisz. van
Slingelandt, Pieter Cornelisz. van (1640-1691) Nederlands schilder, leerling van Gerard Dou. Behoorde tot de Leidse fijnschilders. Zijn late werken Slingeneyer, Ernst
Slingeneyer, Ernst (1820-1894) Vlaams schilder. Studeerde aan de academie van Antwerpen. Was al snel een van de belangrijkste romantische schilders Sloetski, Boris Abramovitsj
Sloetski, Boris Abramovitsj (geb. 1919) Sovjetrussisch dichter, debuteerde in 1941, daarna verdween zijn naam uit de publiciteit om pas in 1953 weer
Slonimsky, Nicolas
Slonimsky, Nicolas (eig. Nikolaj Leonidovitsj S.; geb. 1894) Russich/Amerikaans componist, dirigent en musicoloog. Hij studeerde te Sint-Petersburg, Sloot, Pieter van der
Sloot, Pieter van der (geboren te Amsterdam 1926): Eerste Nederlandse danser, die - samen met Marie-Jeanne van der Veen - al in 1948 de grote klassieke slotwoord
slotwoord Afsluitende woorden, narede, epiloog, peroratie.
Slowacki, Juliusz
Slowacki, Juliusz (1809-1849) Pools dichter, groot vertegenwoordiger der Poolse romantische literatuur. Blonk vooral uit in het grote, verhalende Sluiter, Willem
Sluiter, Willem (Wilhelm Sluyter; 1627-1673) Nederlands dichter. Hij studeerde theologie te Utrecht, o.a. bij Voetius, en werd in 1653 predikant te Sluizer, George
Sluizer, George (geb. 1932) Nederlands filmregisseur. Sluizer studeerde in 1956 af aan de Parijse filmacademie en werkte sindsdien in vele landen. Sluszny, Naum
Sluszny, Naum (geb. 1914) Belgisch pianist, leerling van Stefan Askenase. Daarnaast studeerde hij aan de conservatoria te Brussel en Antwerpen. Sluter, Claus
Sluter, Claus (ook Claes of Klaas; ca. 1340/50-1405/06) Noordnederlands beeldhouwer; trad in 1385 te Dijon in dienst van Filips de Stoute. Werkte Sluyser, Meijer
Sluyser, Meijer (1901-1973) Nederlands journalist. Was in jaren dertig redacteur van SDAP-orgaan 'Vrijheid, Arbeid, Brood', tijdens WO II in Londen Sluyters, Jan
Sluyters, Jan (1881-1957) Nederlands schilder, tekenaar en lithograaf. Won de Prix de Rome (1904). Verbleef o.a. in Italië en Spanje. Kwam in Parijs Sly & Robbie
Sly & Robbie Jamaicaans reggae ritme- en producersduo, bestaande uit drummer Sly Dunbar (geb. 1952) en bassist Robbie Shakespeare. Richtten hun smaadschrift (lit.)
smaadschrift (lit.) Smadelijk geschrift, schimp-, schotschrift. Uit de Romeinse Keizertijd zijn de libelli famosi bekend: openbaar verspreide, doorgaans
smaak (esthetica)
smaak (esthetica) Gevoel voor wat mooi of gepast is; schoonheidszin.
Smabers, Nicolette
Smabers, Nicolette (geb. 1948 te Den Haag) Nederlands schrijfster wier kleine oeuvre verwantschap vertoont met dat van Hermine de Graaf. Haar
smartlap
smartlap Levenslied met een vals-sentimentele inhoud, in Duitsland `Schnulze' genoemd. De tekst is vaak aangepast aan actuele of veranderde sociale Smart, Christopher
Smart, Christopher (1722-1771) Engels dichter. Debuteerde als student met een Latijnse versie van Pope's 'Ode for music on St. Cecilia's Day' (1743). Smashing Pumpkins
Smashing Pumpkins In 1988 door zanger/gitarist Billy Corgan opgerichte Amerikaanse `alternatieve' gitaarband. Bestaat verder uit James Iha (gitaar), Smeding, Aaltje (Alie)
Smeding, Aaltje (Alie) (1890-1938) Nederlands schrijfster, schreef in het begin streek- en zeeromans, gesitueerd aan de West-Friese Zuiderzeekust smeedijzer
smeedijzer Verouderde benaming voor smeedstaal: staal met een koolstofgehalte van minder dan 1,7%, dat in warme toestand kan worden gesmeed. Smeken, Jan
Smeken, Jan (eig. Jan de Baertmaker; 1450-1517) Brabants rederijker, vanaf 1485 stadsdichter van Brussel. Hij was factor van de Brusselse rederijkerskamer Smetana, Bedrich
Smetana, Bedrich (1824-1884) Tsjechisch componist. Na zijn studie was S. enige tijd werkzaam als concertpianist, leidde daarna in 1848-56 te Praag Smet, Gustave de
Smet, Gustave de (1877-1943) Belgisch schilder en tekenaar, broer van Leon de Smet Een der grondleggers van het Vlaamse expressionisme. Behoorde Smet, Leon de
Smet, Leon de (1881-1966) Belgisch schilder, broer van Gustave de Smet. Behoorde eveneens tot de tweede groep van de Latemse School. Gedurende Smijers, Albertus Antonius
Smijers, Albertus Antonius (1888-1957) Nederlands musicoloog. Na zijn priesteropleiding studeerde hij vanaf 1912 muziek te Amsterdam en Wenen Smithee, Alan
Smithee, Alan Fictief pseudoniem, in 1967 vastgesteld door het Directors Guild of America, de vakorganisatie van filmregisseurs, als enige toegestane Smithson, Alison
Smithson, Alison (geb. 1928) Engels architecte. Werkt samen met haar man, de architect Peter S. (geb. 1923). Ze werden bekend door hun ontwerp Smithson, Robert
Smithson, Robert (1938-1973) Amerikaans beeldend kunstenaar; maakte aanvankelijk abstracte, geometrische beelden, die tot de minimal art kunnen Smith, Alexander
Smith, Alexander (1830-1867) Schots dichter. Hij was van beroep ontwerper van kantwerkpatronen, maar had onverwacht succes in de jaren vijftig Smith, David Roland
Smith, David Roland (1906-1965) Amerikaanse beeldhouwer en tekenaar; verwerkte industriële materialen tot een op het surrealisme en kubisme geënte Smith, Edward Elmer
Smith, Edward Elmer (1890-1965) Amerikaans science fiction-schrijver en grondlegger van de space opera. Zijn eerste boek schreef hij tussen 1915-Smith, Elizabeth (Bessie)
Smith, Elizabeth (Bessie) (1894-1937) Amerikaans blueszangeres. Behoort naast Ma Rainey tot de belangrijkste vertegenwoordigsters van de klassieke
Smith, John Raphael
Smith, John Raphael (1752-1812) Engels prentenmaker, graveur van mezzotinten en stippelgravures. Hij werkte meestal naar de schilderijen van Reynolds, Smith, John (1579-1631)
Smith, John (1579-1631) (1579/80-1631) Engels kolonist en kroniekschrijver. In opdracht van de Virginia Company voer hij eind 1606 met drie sche
Smith, Lloyd Logan Pearsall
Smith, Lloyd Logan Pearsall (1865-1946) Amerikaans essayist; vanaf 1888 woonachtig in Europa. Schreef elegante aforismen en essays in 'Trivia' Smith, Maggie
Smith, Maggie (eig. Margaret Natalie S.; geb. 1934) Engels actrice. Zij studeerde aan de Oxford Playhouse School en debuteerde in 1952 als Viola Smith, Peter Anthony (Tony)
Smith, Peter Anthony (Tony) (1912-1980) Amerikaans beeldhouwer, aanvankelijk architect. Sedert de jaren zestig vervaardigde hij geometrische, Smith, Richard
Smith, Richard (geb. 1931) Brits beeldend kunstenaar, aanvankelijk vertegenwoordiger van de pop art. Ging in de jaren zestig over op de shaped-canvastechniek. Smith, Sydney
Smith, Sydney (1771-1845) Engels dominee en criticus, medeoprichter van de Edinburgh Review (1802) en kanunnik van St. Paul's Cathedral vanaf Smith, W. Eugene
Smith, W. Eugene (1918-1978) Amerikaans fotograaf. Werkte tot 1954 vooral voor 'Life', daarna voor Magnum. De reportages die hij tijdens WO Smits van Waesberghe, Joseph Maria Antonius Franciscus
Smits van Waesberghe, Joseph Maria Antonius Franciscus (1901-1996) Nederlands musicoloog. Hij studeerde van 1922-26 filosofie, van 1926
Smits, Dirk
Smits, Dirk (1702-1752) Nederlands dichter, werkzaam als ambtenaar te Rotterdam, waar hij een der belangrijkste leden was van de dichterskring Natura Smits, Jacobus Johannes
Smits, Jacobus Johannes (1855-1928) Nederlands-Belgisch schilder. Werkte aanvankelijk in de trant van de Haagse School. Ontwikkelde na zijn
Smit, Gabriël Wijnand
Smit, Gabriël Wijnand (1910-1981) Nederlands dichter, was van 1952-75 kunstredacteur van de Volkskrant. Schreef elegisch-romantische pozie, wa
Smit, Wilbinus Hendrik Coenraad (Wilfred)
Smit, Wilbinus Hendrik Coenraad (Wilfred) (1933-1972) Nederlands dichter. Zijn werk toonde zich onafhankelijk van de Vijftigers, maar bleef vrijwel Smit, Wisse Alfred Pieter
Smit, Wisse Alfred Pieter (1903-1986) Nederlands dichter en letterkundige, studeerde te Leiden, waar hij de invloed onderging van Albert Verwey. Smolenskin, Peretz
Smolenskin, Peretz (1842-1885) Russisch (Hebreeuws) schrijver. Hij was een leidende figuur inzake het joodse nationalisme en de Haskalah (Verlichting). Smollett, Tobias George
Smollett, Tobias George (1721-1771) Brits arts en schrijver, die op ironische wijze tal van aspecten van het maatschappelijk leven beschreef. Zijn smurf
smurf Een blauw kabouterachtig stripfiguurtje.
snaarinstrumenten
snaarinstrumenten Grote familie muziekinstrumenten, waarbij het geluid wordt voortgebracht door het aanstrijken, aantokkelen of aanslaan van snaren, sneldichter
sneldichter Puntdichter; iemand die snel (op verzoek) rijmpjes maakt. Voorbeeld: Willy Alfredo (`Roept u maar!').
snelschrift
snelschrift Stenografie.
Snelson, Kenneth
Snelson, Kenneth (geb. 1927) Amerikaans beeldend kunstenaar, sterk beïnvloed door de architect Buckminster Fuller. Zijn constructies zijn opgebouwd Snieders, Augustinus
Snieders, Augustinus (1825-1904) Belgisch (Vlaams) schrijver en journalist. Hij ging in 1844 naar Antwerpen, waar hij in 1845 redacteur van het Snijders, Frans
Snijders, Frans (1579-1657) Vlaams schilder, leerling van Pieter Bruegel de Jongere. Schilderde vooral dierstukken, jachttaferelen en stillevens. Na Snikere, Velta
Snikere, Velta (geb. 1920) Lets dichteres, werkzaam als yogalerares te Londen. Een langdurig verblijf op Ceylon, waar zij in aanraking kwam met Snodgrass, William Dewitt
Snodgrass, William Dewitt (geb. 1926) Amerikaans dichter; docent aan o.a. Cornell University. Debuteerde met onmiddellijk succes met 'Heart's need
Snoek, Andries
Snoek, Andries (1766-1829) Nederlands toneelspeler en de belangrijkste acteur van het eerste kwart der 19e eeuw. Hij debuteerde in 1787 bij een Snoek, Johanna Rosine (Hans)
Snoek, Johanna Rosine (Hans) (geboren te Geertruidenberg in 1910) Nederlands danseres, balletleidster en choreografe. Leerlinge van o.a. Kurt Snoek, Paul
Snoek, Paul (eig. Edmond Schietekat; 1933-1981) Belgisch (Vlaams) dichter en schilder; van beroep textielfabrikant. Behoorde 1955 tot medeoprichters Snoilsky, Carl Johan Gustaf, graaf
Snoilsky, Carl Johan Gustaf, graaf (1841-1903) Zweeds dichter. Hij studeerde te Uppsala en deed veel indrukken op tijdens een reis door Spanje Snow, Charles Percy
Snow, Charles Percy (1905-1980) Brits schrijver. Promoveerde 1930 in de fysica en bekleedde vanaf 1939 verantwoordelijke overheidsfuncties, o.Soane, John Sir
Soane, John Sir (1753-1837) Engels architect. Zijn originele stijl is geïnspireerd op het classicisme. Benoemd tot architect van de Bank of England Sobrino, Francisco
Sobrino, Francisco (geb. 1932) Argentijns-Spaans beeldend kunstenaar. Lid van de Nouvelle Tendance. Vervaardigt o.a. kinetische sculpturen van soccus
soccus De speciale lage schoen die gedragen werd door de Romeinse komedievertolkers. In tegenstelling tot hen droegen de tragedievertolkers opgehoogde sociaal drama
sociaal drama Een vorm van toneel waarin een sociaal probleem, resp. een sociale misstand aan de orde wordt gesteld. Het zijn maatschappijkritische sociaal lied
sociaal lied Een literair genre waarin meestal felle kritiek wordt geleverd op bestaande slechte sociale toestanden en waarin deze toestanden op realistische social novel
social novel (Eng.) Maatschappelijk geëngageerde roman. Het belangrijkste genre in het Victoriaanse Tijdperk. De romans (van Charles Dickens, Elizabeth socialistisch realisme
socialistisch realisme Sinds het begin van de jaren dertig tot in de jaren tachtig de officiële (en enig toegestane) kunstopvatting in de Sovjet-Unie. socialistische literatuur in Nederland
socialistische literatuur in Nederland Het begrip socialistische literatuur duidt geen kwaliteit aan en evenmin één bepaald genre. Het is van toepassing society komedie
society komedie Een in Nederland gebruikelijke benaming voor het genre blijspel dat de toeschouwer verplaatst in de betere kringen en dat eind 19
sociolinguïstiek
sociolinguïstiek Vakgebied binnen de taalwetenschap dat zich bezighoudt met de relaties tussen taal en taalgemeenschap. In het bijzonder worden de sociologie, kunstsociologie,
kunst- Sterk met de esthetica verbonden deelgebied, gericht op de rol en invloed van kunst in de samenleving, en omgekeerd de invloed Söderbaum, Kristina
Söderbaum, Kristina (geb. 1912) Zweeds/Duitse filmactrice, getrouwd met regisseur Veit Harlan (1899-1964) in wiens, gedeeltelijk propagandistische, Soderbergh, Steven
Soderbergh, Steven (geb. 1963) Amerikaans filmregisseur. Soderbergh volgde als scholier reeds een filmcursus aan de universiteit van Louisiana Södergran, Edith Irene
Södergran, Edith Irene (1892-1923) Zweeds (Fins) dichteres. Na een groot aantal jeugdgedichten verscheen in 1916 haar eerste bundel 'Dikter', w
Söderström, Elisabeth
Söderström, Elisabeth (geb. 1927) Zweedse zangeres (lyrische sopraan). Na haar studie te Stockholm, debuteerde zij aldaar in 1948 aan de Koninklijke Sodoma, Il
Sodoma, Il (eig. Giovanni Antonio Bazzi; 1477-1549) Italiaans schilder, een der laatste vertegenwoordigers van de Siënese School. Ook buiten Siena Soeda
Soeda Een in de tweede helft van de 10e eeuw door een onbekende auteur samengestelde encyclopedie, waarin in alfabetische volgorde het leven en Soegai, Koemi
Soegai, Koemi (geb. 1919) Japans schilder. Studeerde aan de academie van Osaka en vestigde zich in 1952 in Parijs, waar hij tot eenvoudige geometrische Soekenoboe, Nisjikawa
Soekenoboe, Nisjikawa (1671-1751) Japans schilder, een der bekendste Oekijo-è kunstenaars in Kioto. Hij beoefende vooral de prentkunst en sign
Soerjadi, Wibi
Soerjadi, Wibi (geb. 1970) Nederlands pianist. Soerjadi begon pas op vrij late leeftijd piano te spelen: in 1981, maar hij maakte zeer snelle vorderingen Soest, Konrad von
Soest, Konrad von (werkzaam ca. 1394-ca. 1425) Westfaals schilder, vertegenwoordiger van de internationale gotiek. Zijn kunst is verfijnd van karakter. Soest, Pierre van
Soest, Pierre van (geb. 1930) Nederlands schilder, schilderde in de jaren vijftig en zestig abstract-expressionistisch in de traditie van Cobra. De laatste Soeteman, Gerard
Soeteman, Gerard (geb. 1936) Nederlands film-scenarioschrijver en regisseur. Soeteman studeerde Nederlands in Leiden en kwam in 1964 in dienst Soeters, Sjoerd
Soeters, Sjoerd (geb. 1947) Nederlands architect. Beïnvloed door Aldo van Eyck en Robert Venturi. Zijn felkleurige amusementspaleis Circus, Zandvoort Sokolova, Lydia
Sokolova, Lydia (eig. Hilda Munnings; geboren te Wanstead 4-3-1896 - overleden te Sevenoaks 5-2-1974) Brits balletdanseres, leerlinge van o.a. Anna Sokolov, Aleksandr Vsevolodovitsj (Sasja)
Sokolov, Aleksandr Vsevolodovitsj (Sasja) (geb. 1943) Russisch schrijver, verliet de Sovjet-Unie in 1975. Zijn romans 'School voor gekken' (1978), Sokolov, Nahum
Sokolov, Nahum (1859-1936) Pools (Hebreeuws) schrijver en vooraanstaand zionist. Hij kreeg een orthodox joodse opvoeding, maar verwierf zich Sokolow, Anna
Sokolow, Anna (geboren te Hartfort (Conn.) in 1912). Amerikaans danseres en choreografe van Poolse afkomst. Maakte deel uit van het gezelschap Solario, Andrea di Bartolo
Solario, Andrea di Bartolo (ook: Solari; werkzaam ca. 1495-1422) Italiaans schilder uit de Renaissance. Beïnvloed o.a. door Giovanni Bellini en Leo
soldatenroman
soldatenroman Roman over soldaten en oorlog; samen met de oorlogsroman een vorm van massaliteratuur. Bekend schrijver van dit genre is de Duitser Soldati, Atanasio
Soldati, Atanasio (1896-1953) Italiaans schilder, opgeleid tot architect. Legde zich vanaf 1928 toe op schilderkunst. Beïnvloed door Cézanne, Kandinski Soldati, Mario
Soldati, Mario (geb.1906) Italiaans schrijver en filmregisseur. Hij ging aan het einde der jaren twintig naar de VS, waar hij tot 1931 bij de film werkte, Soleri, Paolo
Soleri, Paolo (geb.1919) Italiaans architect en stedebouwkundige. Na zijn opleiding in Turijn was hij van 1947-49 leerling en medewerker van Frank Soler, Antonio
Soler, Antonio (1729-1783) Spaans organist en componist. Na zijn studies was hij kapelmeester van de kathedraal te Lérida, in 1752 trad hij in in het solfège
solfège Een onderdeel van het muziekonderwijs, bestaande uit zangoefeningen ter ontwikkeling van het muzikale gehoor om zodoende de noodzakelijke Solis, Virgilius
Solis, Virgilius (1514-1562) Duits graveur en houtsnijder, behoorde tot de Kleinmeister. Beïnvloed door Dürer. Bekend om de bijbelse illustraties die Sollers, Philippe
Sollers, Philippe (geb. 1936) Frans schrijver, medeoprichter en redacteur van Tel Quel (1960). Paste de door dit tijdschrift geïntroduceerde vormve
solmisatie
solmisatie Het zingen op de lettergrepen ut-re-mi-fa-sol-la-si-ut, afgeleid van het door Guido van Arezzo gevormde hexachord ut-re-mi-fa-sol-la. De soloconcert
soloconcert (Lat.: concertare = wedijveren) Muziekstuk voor een solo-instrument met orkestrale begeleiding. Ontstond in beginsel in de 16e eeuw, Solomon
Solomon (1902-1988) eig. Solomon Cutner Brits pianist. Solomon, zoals Cutner vaak kortweg werd genoemd, begon op 7-jarige leeftijd met pianolessen Solomos, Dionysios
Solomos, Dionysios (1798-1857) Grieks dichter. Baseerde zich op de Nieuwgriekse volkspoëzie en werd zo schepper van nieuwe poëtische taal, samengesteld Solooechin, Vladimir Aleksejevitsj
Solooechin, Vladimir Aleksejevitsj (1924-97) Sovjetrussisch dichter en prozaschrijver, publiceerde achtereenvolgens de dichtbundels 'Regen in de solotoneel
solotoneel Een vorm van toneel voor één acteur. Doorgaans wordt door degene die dit genre toneel beoefent, een novelle verteld (uit het hoofd) en Solti, Georg
Solti, Georg (eig. György Solti; 1912-1997) Hongaars-Brits dirigent en pianist. Solti, een leerling van Ernö von Dohnányi en Zoltán Kodály, was van Solzjenitszyn, Aleksandr Isajevitsj
Solzjenitszyn, Aleksandr Isajevitsj (geb. 1918) Sovjetrussisch schrijver. Solzjenitszyn studeerde wiskunde en onderscheidde zich als officier tijdens Sombogaart, Ben
Sombogaart, Ben (geb. 1947) Nederlands filmregisseur. Sombogaart werkte na zijn opleiding aan de Nederlandse Filmacademie bij de IKON en maakte Somer, Paulus van
Somer, Paulus van (ca. 1576-1621) Engels portret- en historieschilder van Vlaamse afkomst. Werkte aanvankelijk in Holland, o.a. met zijn broer Barend, Somes, Michael
Somes, Michael (geboren te Horsley 28-9-1917) Brits balletdanser. Kwam in 1934 bij Sadler's Wells Ballet (sinds 1956 Royal Ballet), werd daar in Sommaruga, Giuseppe
Sommaruga, Giuseppe (1867-1917) Italiaans architect. Ontving zijn opleiding in Milaan en ontwikkelde zich tot een der belangrijkste vertegenwoordigers Somoza y Muñoz, José
Somoza y Muñoz, José (1781-1852) Spaans dichter en schrijver. Hij woonde lange tijd in Madrid, waar hij vriendschap sloot met Manuel Quintana
sonata da camera
sonata da camera (kamersonate) Voorklassieke sonatevorm, bevatte maximaal vijf delen. Vertoont grote overeenkomst met de instrumentale suite, sonata da chiesa
sonata da chiesa (kerksonate) Voorklassieke, vierdelige sonatevorm met als indeling: langzaam-snel-langzaam-snel of snel-langzaam-snel-snel. Het sonate
sonate (Lat.: sonare = klinken) Meerdelige muzikale vorm voor kleine bezetting, waarvan het formele schema in de 18e eeuw werd vastgelegd. Ontstond sonatevorm
sonatevorm De sonatevorm of hoofdvorm is de belangrijkste vorm in de symfonische muziek. Vrijwel ieder eerste (soms ook het twee en vierde) deel Sonic Youth
Sonic Youth (New York, 1981) Amerikaanse undergroundband. Onconventionele gitaarnoise band, die gezichtsbepalend is voor de Newyorkse scene sonnet
sonnet (klinkdicht) Lyrische dichtvorm, vermoedelijk voor het eerst gebruikt door de Toscaanse dichter Guittone d'Arezzo (ca. 1225-1294), daarna Sonneveld, Willem Benedictus Augustinus (Wim)
Sonneveld, Willem Benedictus Augustinus (Wim) (1917-1974) Nederlands cabaretier. Debuteerde 1936 bij Louis Davids, had van 1943-59 eigen Sonnier, Keith
Sonnier, Keith (geb. 1941) Amerikaans beeldend kunstenaar. Vervaardigde eind jaren zestig ruimtelijke composities, transparante en opgeblazen vormen, Sontag, Henriette
Sontag, Henriette (eig. Henriette Gertrude Walpurgis Sonntag; 1806-1854) Duits zangeres (sopraan). Na op het toneel kinderrollen gespeeld te hebben, Sontag, Susan
Sontag, Susan (geb. 1933) Amerikaans schrijfster en critica. Susan Sontag schreef enkele romans, zoals `The benefactor' (1963) en `Death kit' (1967), Sontrop, Theodorus
Sontrop, Theodorus (geb. 1931) Nederlands dichter, die schrijven als een elitaire bezigheid beschouwt, getuige 'Langzaam kromgroeien' (1962), opzienbarende Sophocles
Sophocles (ca. 496-406 v.C.) Grieks tragediedichter, een der grootmeesters der klassieke tragedie. Genoot tijdens zijn leven hoog aanzien en bekleedde sopraan
sopraan Hoge vrouwelijke zangstem met een gemiddelde omvang van c'-c'''. Nog hoger gaat de soprano acuto of coloratuursopraan, met een gemiddelde Sorabji, Kaikhosru Shapurji
Sorabji, Kaikhosru Shapurji (eig. Leon Dudley; 1892-1988) Indisch-Brits componist en pianist. Sorabji had graag een waas van geheimzinnigheid Sordello
Sordello (ca. 1200-1269?) Italiaans troubadour. Hij was te Verona in dienst bij Rizzardo di San Bonifazio, wiens vrouw Cunizza da Romano hij op
Sordi, Alberto
Sordi, Alberto (geb. 1920) Italiaans komisch acteur, zeer populair in zijn geboorteland, waar hij in ruim honderd films heeft gespeeld. Daartoe behoren Sorel, Charles
Sorel, Charles (1600-1674) Frans schrijver, noemde zichzelf sieur de Souvigny. Kreeg in 1623 bekendheid met de satirische roman 'La vraie histoire Sorge, Georg Andreas
Sorge, Georg Andreas (1703-1778) Duits componist en muziektheoreticus. S. was vanaf 1721 tot aan zijn dood hof- en stadsorganist te Lobenstei
Sorgh, Hendrik Maertensz.
Sorgh, Hendrik Maertensz. (1610/11-1670) Nederlands schilder en tekenaar, bijgenaamd Rokes. Zijn stijl toont verwantschap met Adriaen Brouwer Sor, Joseph Fernando Macari
Sor, Joseph Fernando Macari (1778-1839) Spaans gitarist en componist. Zijn opleiding ontving hij in het klooster Montserrat (1790-95), daarna Sosjoera, Volodimir
Sosjoera, Volodimir (1898-1965) Oekraïens dichter die zeer populair werd met zijn in de jaren twintig verschenen romantische gedichten, gebundeld Sosnora, Viktor Aleksandrovitsj
Sosnora, Viktor Aleksandrovitsj (geb. 1936) Sovjetrussisch dichter, schrijver van de bundels 'Een stortregen in januari' (1962), 'Triptiek' (1965), 'Rui
sostenuto
sostenuto Muziekterm: gedragen.
sotadeus
sotadeus Versvorm genoemd naar de Griekse dichter Sotades (3e eeuw v.C.), een variant van de Ionische tetrameter.
Sotatsoe, Tawaraja
Sotatsoe, Tawaraja (1576-1643) Japans schilder, beroemd om zijn realistische decoratieve stijl. Beschilderde waaiers, kamerschermen en vooral è-sotie
sotie De Franse schrijver André Gide (1869-1951) presenteerde zijn werk als `récit', vertelling, of `sotie', een zotternij, van oorsprong een middeleeuws Soto de Rojas, Pedro
Soto de Rojas, Pedro (pseud. Ardiente; 1584-1658) Spaans dichter en beschermeling van de hertog van Olivares. Na zijn studietijd verhuisde hij naar Soto, Jesús Rafael
Soto, Jesús Rafael (geb. 1923) Venezolaans beeldend kunstenaar, vertegenwoordiger van op art en kinetische kunst. Centraal thema in zijn werk is sottie
sottie (zotheid) Een komisch Middelfrans toneelgenre uit de 15e en 16e eeuw, doorgaans van korte duur en gebruikt als inleiding tot een groter, ernstig sotto voce
sotto voce (It.: onder de stem) Een aanduiding in de muziek die een gedempte voordracht betekent met een minimum aan dynamiek en uitdrukking. Sottsass jr., Ettore
Sottsass jr., Ettore (geb. 1917) Italiaans ontwerper, leider van de designgroep Memphis, in 1981 ontstaan uit Studio Alchimia. Deze groep zou de soubrette
soubrette (Fr.) Schalks kameniertje in Franse komedies (bijv. die van Marivaux, 1688-1763); ook zangeres in opera en operette.
Souchon, Edmond II, M.D. (Doc)
Souchon, Edmond II, M.D. (Doc) (1897-1968) Amerikaans jazzgitarist, banjospeler en zanger. Arts van beroep, maar vanaf 1946 zeer actief in de souffleur
souffleur (Fr.) Voorzegger: degene die tijdens een theateruitvoering de medespelenden hun tekst toefluistert wanneer er haperingen dreigen. Bevindt Soufflot, Jacques Germain
Soufflot, Jacques Germain (1713-1780) Frans neoclassicistisch architect. Ontwierp o.a. stadhuizen te Lyon (1737), Bordeaux (1755) en Mâcon (1770).
soul
soul Muziekstijl ontstaan in de jaren zestig onder de Amerikaanse negers, sterk beïnvloed door gospel en blues. Artiesten van het eerste uur waren o.Soulages, Pierre
Soulages, Pierre (geb. 1919) Frans schilder. Studeerde enige jaren aan de academie van Montpellier. Schildert sedert de jaren vijftig abstract werk Soupault, Philippe
Soupault, Philippe (1897-1990) Frans schrijver van gedichten, romans en essays, studeerde filosofie en rechten. Na zijn debuut met de dichtbundel sourdine
sourdine (sordino) Houten of metalen voorwerp dat op of dichtbij de kam op de snaren van een strijkinstrument kan worden geplaatst, waardoor de Souris, André
Souris, André (1899-1970) Belgisch dirigent en componist. S. studeerde aan het Koninklijk Conservatorium te Brussel en voltooide zijn studies bij Sousa, John Philip
Sousa, John Philip (1854-1932) Amerikaans componist. Speelde vijf jaar in de Marinekapel, was hiervan kapelmeester van 1880-1892. Stichtte daarna Soutendijk, Renette Pauline (Renée)
Soutendijk, Renette Pauline (Renée) (geb. 1957) Nederlands filmactrice. Maakte indruk met haar eerste rolletje in de verfilming van Vestdijks 'Pastorale Souterliedekens
Souterliedekens Naam waaronder de allereerste Nederlandse berijming van de 150 psalmen verscheen (Antwerpen 1540). Titel gaat terug op het M
Southern, Terry
Southern, Terry (1924-1995) Amerikaans schrijver van romans en korte verhalen. Hij publiceerde te Parijs in 1955 als Maxwell Kenton, samen met Southwell, Robert
Southwell, Robert (1561-1595) Engels dichter en martelaar. Hij werd in 1584 te Rome tot priester gewijd en keerde in 1586 als missionaris terug naar Soutine, Chaim
Soutine, Chaim (1894-1943) Russisch-Frans schilder; schilderde landschappen, stillevens en portretten in felle, diepe kleuren. De ondertoon van zijn Soutter, Michel
Soutter, Michel (geb. 1932) Zwitsers filmregisseur. Ook werkzaam bij televisie. Films o.m. 'La lune avec les dents' (1966), 'Haschisch' (1968), 'La pomme' Souzay, Gérard
Souzay, Gérard (eig. Gérard Marcel Tisserand; geb. 1918) Frans zanger (bariton). Van 1940-45 bezocht hij het Parijse Conservatorium. Zijn belangrijkste Soya, Carl Erik Martin Jensen
Soya, Carl Erik Martin Jensen (geb. 1896) Deens toneelschrijver van realistische stukken, waarin op ironische en humoristische wijze de menselijke Soyinka, Wole
Soyinka, Wole (geb. 1934) Nigeriaans toneel- en romanschrijver en dichter. Hoofdthema in zijn werk is het individu in de Nigeriaanse maatschappij, Spaak, Catherine
Spaak, Catherine (geb. 1945) Frans actrice van Belgische afkomst, dochter van scenarioschrijver Charles Spaak (geb. 1903). Films o.m. 'Le trou' (Spaans
Spaans Romaanse taal, nauw verwant aan het Portugees. Na het Engels de taal die geografisch het meest verspreid is. Spaans wordt o.a. gesproken Spaanse kunst
Spaanse kunst Culturele uitingen uit Spanje. Tot de oudste bewaard gebleven kunstuitingen op het Spaanse grondgebied behoren de beschilderingen Spaanse Nederlanden, kunst van de
Spaanse Nederlanden, kunst van de Benaming voor kunst uit de Zuidelijke Nederlanden. Dit gebied werd officieel in 1648 afgescheiden van dat Spaan, Henk
Spaan, Henk (geb. 1948) Nederlands columnist en radio- en televisiepersoonlijkheid. Spaan was redacteur van het Amsterdamse studentenblad `Propria Spark, Dame Muriel Sarah
Spark, Dame Muriel Sarah (geb. 1918) Brits schrijfster. Was werkzaam als journaliste en copywriter en publiceerde de dichtbundel 'The fanfarlo an
Sparnaay, Harry
Sparnaay, Harry (geb. 1944) Nederlands basklarinettist. Speelde in het Bohemia Jazzkwintet (1960-62), de Theo Deken big band (1961-64) en het Specht, Richard
Specht, Richard (1870-1932) Oostenrijks muziekcriticus en auteur. S. voltooide een studie voor architect, maar koos door toedoen van Goldmark en special
special (Eng.) Speciale reportage, aflevering van een tijdschrift, enz.
spectacle coupé
spectacle coupé (Fr.) Onder deze Franse benaming, die letterlijk vertaald `een in stukken gesneden voorstelling' betekent, verstaat men een operavoorstelling spectatoriale geschriften
spectatoriale geschriften De 18e-eeuwse voorloper van het moderne tijdschrift. Vanuit Engeland ontwikkelden ze zich tot een rage in West-Europa. Spector, Phil
Spector, Phil (geb. 1940) Amerikaans popmusicus en platenproducer. Ontwikkelde met zijn productietechnieken een geheel eigen, karakteristieke stijl, speculum (regale)
speculum (regale) (Lat. = spiegel) Een didactisch genre; voorbeeld: de Speculum humanae salvationis (Spiegel van de menselijke verlossing; in het Spee von Langenfeld, Friedrich
Spee von Langenfeld, Friedrich (1591-1635) Duits religieus dichter. In 1610 trad hij toe tot de orde der jezuïeten, in 1622 werd hij tot priester gewij
speelfilm
speelfilm Film waarin acteurs spelen en die een verhalende structuur heeft. Benaming wordt vooral gebruikt ter onderscheidining van andere filmvormen, speelmansepiek
speelmansepiek Middeleeuwse Duitse epiek die in een wereldse, realistische, vaak bijna frivole stijl geschreven werd. De benaming gaat terug op speelopera
speelopera (Du.: Spieloper) Komische opera met gesproken dialoog, die een voortzetting was van het 18e-eeuwse Singspiel.
Speenhoff, Jacobus Hendrikus (Koos)
Speenhoff, Jacobus Hendrikus (Koos) (1869-1945) Nederlands volksdichter en zanger. Schreef als amateur reeds liedjes en schetsjes, debuteerde Speer, Albert Barthold Konrad Hermann
Speer, Albert Barthold Konrad Hermann (1905-1981) Duits architect en nationaal-socialistisch politicus; belangrijkste architect van het Derde Rijk Speight, Robert William
Speight, Robert William (geb. 1904) Engels toneelspeler en toneelhistoricus. Hij debuteerde in 1926 te Liverpool en was o.a. verbonden aan het L
spektakelfilm
spektakelfilm Filmgenre dat zich onderscheidt door gigantische decors en massascènes met duizenden figuranten. Heeft vaak lange speelduur en is
spelling
spelling (orthografie) Vaste afspraken in een taalgemeenschap die regelen op welke wijze de gesproken taal in schrift wordt weergegeven. In het Nederlands spelling pronunciation
spelling pronunciation (leesuitspraak, spellinguitspraak) Geschreven taal gaat soms een eigen leven leiden. Nieuwslezers hebben bijvoorbeeld de neiging Spencer, Stanley
Spencer, Stanley (1891-1959) Brits schilder en tekenaar. Opgeleid aan de Slade School in Londen (1909-12). Het werk van S. is sterk religieus getint Spence, Basil Urwin
Spence, Basil Urwin (1907-1976) Brits architect, studeerde in Edinburgh en bij Lutyens en werkte sinds 1930 zelfstandig. Spence is bekend geworden Spender, Stephen Harold
Spender, Stephen Harold (1909-1995) Brits dichter, criticus en essayist. Spender behoorde met W. H. Auden tot de belangrijkste linkse Engelse di
Spenser, Edmund
Spenser, Edmund (1552?-1599) Engels dichter. Belangrijkste, hoewel onvoltooide, werk is het grote allegorische epos 'The faerie queene', waarvan Speroni, Sperone
Speroni, Sperone (1500-1588) Italiaans letterkundige en filosoof. Hij genoot tijdens zijn leven groot aanzien als wijsgeer (hij behoorde tot de aristotelische Sperr, Martin
Sperr, Martin (geb. 1944) Duits toneelschrijver. Hij bezocht het Max-Reinhardt-Seminar te Wenen en was daarna werkzaam als acteur en regieassistent Speyer, Jaap
Speyer, Jaap (1891-1952) Nederlands filmregisseur. Maakte in 1934 'De Jantjes', de eerste grote Nederlandse speelfilm met geluid. Het was het begin Spice Girls
Spice Girls In 1995 tot rage geworden meidenband, bestaande uit Victoria Adams, Geri Halliwell, Emma Lee Bunton, Mel B en Mel C. Het succesvolle spieghel
spieghel (Middelned.) Benaming voor geschriften en compilaties van didactische, juridische, historische of theologische aard. Voorbeelden: Die Spieghel Spielberg, Steven
Spielberg, Steven (geb. 1947) Amerikaans filmregisseur. Trok de aandacht met de sinistere tv-film 'Duel' (1969) en met 'The Sugarland express' (1973). Spielhagen, Friedrich
Spielhagen, Friedrich (1829-1911) Duits romanschrijver. Hij studeerde rechten, was werkzaam als leraar te Leipzig en werd na het succes van zijn Spierdijk, Jan
Spierdijk, Jan (geb. 1919) Nederlands schrijver en journalist, literair medewerker bij De Telegraaf en de AVRO. Hij schreef in de jaren veertig een spierpop
spierpop (écorché, spierman) Gipsen beeld van een menselijke figuur, waarvan de huid is weggelaten, zodat de inwendige vormen, de ligging van de Spier, Joseph Eduard Adolf (Jo)
Spier, Joseph Eduard Adolf (Jo) (1900-1978) Nederlands tekenaar en illustrator. Zijn werk wordt gekenmerkt door scherpe opmerkingsgave en zeer Spier, Rosa
Spier, Rosa (1891-1967) Nederlands harpiste. Zij studeerde te Den Haag en Berlijn en was als soloharpiste verbonden aan het Residentie Orkest te spijkerschrift
spijkerschrift Een ca. 3000 v.C. in Mesopotamië ontstaan schrift, bestaande uit spijker- of wigvormige inscripties in kleitabletten, die door bakken een Spillebeen, Willy Frans
Spillebeen, Willy Frans (geb. 1932) Belgisch (Vlaams) dichter en schrijver, criticus in o.a. De Nieuwe en Ons Erfdeel. Spillebeen schreef studies over Spilliaert, Leontius Petrus Ludovicus (Léon)
Spilliaert, Leontius Petrus Ludovicus (Léon) (1881-1946) Belgisch tekenaar en schilder. Zijn expressionistisch oeuvre toont symbolistische en surrealistische Spinello Aretino
Spinello Aretino (ook: Spinello di Luca Spinelli; ca. 1346-ca. 1410) Italiaans schilder, beïnvloed door Orcagna en Giotto. Schilderde fresco's in de Spingarn, Joel Elias
Spingarn, Joel Elias (1875-1939) Amerikaans dichter en criticus; hoogleraar in de vergelijkende literatuurwetenschap aan de Columbia University Spinoy, Erik
Spinoy, Erik (geb. 1960 te Aalst) Belgisch (Vlaams) dichter en essayist die in 1994 promoveerde op de poëzie van Paul van Ostaijen. Samen met vakbroeder spionageroman
spionageroman Een misdaadgenre waarin spionage het uitgangspunt is, doorgaans toegespitst op de handelingen van één geheim agent; de intrige spiritual
spiritual (negro-spiritual) Geestelijk lied van de vroegere Noord-Amerikaanse negerslaven, dat muzikaal zowel westerse als Afrikaanse invloeden verraadt. Spiteris, Jeanne
Spiteris, Jeanne (geb. 1922) Grieks beeldhouwster. Werkt bij voorkeur in brons. Maakte deel uit van de Atheense avant-garde groep Stathmi. Haar Spitteler, Carl Friedrich Georg
Spitteler, Carl Friedrich Georg (eig. Carl Felix Tandem; 1845-1924) Zwitsers (Duits) dichter en schrijver. Hij studeerde eerst tegen zijn zin rechten, Spitzweg, Carl
Spitzweg, Carl (1808-1885) Duits schilder en tekenaar; aanvankelijk apotheker. Begon in 1849 te schilderen. Werd beïnvloed door de Engelse land
Spoerl, Heinrich
Spoerl, Heinrich (1887-1955) Duits schrijver. Hij studeerde rechten, was van 1919-37 praktiserend advocaat te Düsseldorf, maar koos dan voor de Spoerri, Daniel
Spoerri, Daniel (eig. Daniel Isaac Feinstein; geb. 1930) Roemeens- Zwitsers beeldend kunstenaar. Aanvankelijk opgeleid tot missionaris, later tot danser. Spohr, Ludwig (Louis)
Spohr, Ludwig (Louis) (1784-1859) Duits componist en violist. Was dirigent te Wenen en Frankfurt, daarna van 1822-57 hofdirigent te Kassel. Go
spondee
spondee (spondeus) Een versvoet van twee lange lettergrepen (;;).
Spontini, Gaspare Luigi Pacifico
Spontini, Gaspare Luigi Pacifico (1774-1851) Italiaans componist. Spontini studeerde aan het Conservatorio della Pietá de' Turchini te Napels, waar Spoorenberg, Erna
Spoorenberg, Erna (geb. 1926) Nederlands zangeres. De sopraan Erna Spoorenberg studeerde bij Aaltje Noordewier-Redingius en Berthe Seroen,
spotdicht
spotdicht Gedicht waarin iemand of iets bespot wordt.
spotschrift
spotschrift Schotschrift, pamflet.
spraakpathologie
spraakpathologie Te onderscheiden van taalpathologie. Spraakpathologie betreft stoornissen in het spreken, in het algemeen door organische afwijkingen Spranger, Bartholomeus
Spranger, Bartholomeus (1546-1611) Vlaams schilder, vertegenwoordiger en verspreider van het maniërisme. Werkte o.a. in Parijs (1565) en Rome Sprechaktionen
Sprechaktionen (Du.) Vorm van auditief concrete poëzie van Ernst Jandl (geb.1925). Het zijn tekstcollages met bijmenging van geluiden.
Sprechgesang
Sprechgesang Oorspronkelijk de benaming voor een zangstijl die vooral in Duitsland gebruikt werd voor het vertolken van de opera's van Wagner spreektaal en schrijftaal
spreektaal en schrijftaal Binnen de standaardtaal bestaan verschillen in register, zoals de (deftige) schrijftaal en de (gemeenzamer) spreektaal of omgangstaal. spreekwoord
spreekwoord Bondig volksgezegde dat een levenswijsheid uitdrukt. Het spreekwoord onderscheidt zich van de zegswijze doordat het spreekwoord spreekwoord, zegswijze, uitdrukking en gezegde
spreekwoord, zegswijze, uitdrukking en gezegde Traditionele, bloemrijke of beeldende uitdrukkingen die algemene levenservaringen of morele Spree, Marius
Spree, Marius (1876-1929) Nederlands toneelspeler. Hij debuteerde in 1893 bij Charles de la Mar en stichtte in 1895 met Teunis Stoel een gezelschap spreidlicht
spreidlicht Floodlight.
spreuk
spreuk Kernachtige uitspraak die een formulering van levenswijsheid of een vermaning inhoudt, zoals een spreekwoord. Zin met een didactische, zedelijke Spring Dance Festival
Spring Dance Festival Modern dansfestival sinds 1984 in Utrecht o.l.v. Marc Jonkers.
Springer, F.
Springer, F. (geb. 1932 in Batavia; eig.: Carel Jan Schneider) Nederlands schrijver die van 1958 tot 1962 bestuursambtenaar op Nieuw-Guinea was Springer, Jan
Springer, Jan (eig. Johannes Ludovicus; 1850-1915) Nederlands architect, leerling van zijn vader Willem S. (1815-1907). S. bouwde in en rond Amsterdam Springfield, Dusty
Springfield, Dusty (geb. 1939) Brits zangeres. Maakte tot 1963 deel uit van het succesvolle trio The Springfields. Haar daaropvolgende solocarrière Springsteen, Bruce
Springsteen, Bruce (geb. 1949) Amerikaans rockzanger, -gitarist en songschrijver. Al met zijn eerste album 'Greetings from Asbury Park' (1973) gaf Spring, Robert Howard
Spring, Robert Howard (1889-1965) Engels journalist en romanschrijver. Van 1911-31 was hij als journalist werkzaam voor diverse dagbladen, daa
sproke
sproke Middeleeuws verhalend (leer)dicht. Een episch en/of didactisch (kort) verhaal op rijm, voorgedragen door beroepsvertellers, zgn. sprooksprekers Spronken, Arthur Jan Elisa
Spronken, Arthur Jan Elisa (geb. 1930) Nederlands beeldhouwer, leerling van o.a. Marini. Zijn figuratieve werk in brons, hout of steen heeft doorga
sprookje
sprookje (Du.: Märchen; Eng.: fairy tale; Fr.: conte de fée) Fantasievertelling van wonderbaarlijke (bovennatuurlijke) aard, overgeleverd (= volkssprookje) sprung rhythm
sprung rhythm (Eng.) Een soort vrije versvorm, gebaseerd op de klemtoon in plaats van op de lettergrepen; ontworpen door de Engelse dichter Gera
Spurensicherung
Spurensicherung Die vorm van kunst waarbij op semi-wetenschappelijke wijze de overblijfselen (sporen) van bestaande of gefingeerde processen Squarcialupi, Antonio
Squarcialupi, Antonio (eig. Antonio del Bessa; 1416-1480) Italiaans organist en componist, bijgenaamd Maestro de l'organi. Hij werd in 1436 benoemd square, Le
square, Le Roman van Marguerite Duras, gepubliceerd in 1955; als toneelstuk uitgegeven in 1962. Het boek bestaat uit een nagenoeg ononderbroken Squire, John Collings
Squire, John Collings (1884-1958) Engels dichter en literair criticus. Hij was enige tijd werkzaam als journalist, werd daarna literair redacteur van Staakman, Ronald Antoon Hans Floris (Ray)
Staakman, Ronald Antoon Hans Floris (Ray) (geb. 1941) Nederlands beeldend kunstenaar. Vervaardigde grote kinetische sculpturen die vaak door Staak, Frans van de
Staak, Frans van de (geb. 1943) Nederlands filmregisseur, -producent en -scenarioschrijver. Van de Staak studeerde psychologie en doorliep de Nederlandse Staal, Arthur
Staal, Arthur (1907-1993) Nederlands architect. Staal, die aanvankelijk samenwerkte met zijn vader, de architect J.F. Staal, was in 1932 mede-oprichter Staal, Jan
Staal, Jan (eig. Johannes Petrus Maria S.; geb. 1925) Nederlands acteur en toneelschrijver. Hij studeerde aan de toneelscholen te Maastricht en Amsterdam, Staal, Jan Frederik
Staal, Jan Frederik (1879-1940) Nederlands architect. Was een van de medewerkers van Berlage bij de bouw van de Beurs in Amsterdam. Staal on
staart (taalk.)
staart (taalk.) Het gedeelte van een kleine letter dat onder de basislijn uitsteekt. De volgende letters hebben staarten: g, j, p, q en y.
Staatsprijs voor een Schrijverscarrière
Staatsprijs voor een Schrijverscarrière Gesticht in 1927; sinds 1967 een driejaarlijkse prijs van de Vlaamse Gemeenschap.
Staatsprijs voor het Jeugdboek
Staatsprijs voor het Jeugdboek Sinds 1971 jaarlijks toe te kennen prijzen voor het beste kinder- en jeugdboek, in de vorm van de zgn. Gouden Griffel Staatsprijs voor Kinder- en Jeugdliteratuur
Staatsprijs voor Kinder- en Jeugdliteratuur Een in 1964 door het toenmalige ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen (nu OC&W) Staatsprijs voor Kritiek en Essay
Staatsprijs voor Kritiek en Essay Een Vlaamse driejaarlijkse prijs.
Staatsprijs voor Poëzie
Staatsprijs voor Poëzie Sinds 1926 een Vlaamse prijs.
Stabat mater dolorosa
Stabat mater dolorosa (De moeder stond vol smart) Beginwoorden van een Latijns gedicht, sinds 1727 officieel erkend als de sequens voor het Fe
Stabile, Mariano
Stabile, Mariano (1888-1968)Italiaans operazanger (bariton). Hij studeerde aan het Conservatorio di Musica S. Cecilia te Rome en debuteerde in 1909 staccato
staccato Wijze van voordragen in de muziek, waarbij de noten enigszins afgebeten, los van elkaar worden gespeeld. Wordt aangegeven door een punt Stackpole, Ralph
Stackpole, Ralph (1885-1974) Amerikaans beeldhouwer. Werkte in verschillende soorten steen, bij voorkeur graniet. Aanvankelijk beïnvloed door Staden, Johann
Staden, Johann (1581-1634) Duits organist en componist. Hij was vanaf 1604 als organist werkzaam in dienst van het Brandenburgse hof te Bayreuth, Stadler, Anton Paul
Stadler, Anton Paul (1753-1812) Oostenrijks klarinettist. Speelde vanaf 1783 in de 'Kaiserliche Harmonie' en vanaf 1787 in de Hofkapelle. Zowel Stadler, Ernst Maria Richard
Stadler, Ernst Maria Richard (1883-1914) Duits dichter. Hij studeerde te Straatsburg, München en Oxford Germaanse en Romaanse talen en vergelijkende
Stadler, Maximilian
Stadler, Maximilian (1748-1833) Oostenrijks organist en componist. Werd in 1772 tot priester gewijd, was eerst abt, later pastoor. Was zeer bevriend Stadler, Tony
Stadler, Tony (1888-1955) Duits beeldhouwer, zoon van de Oostenrijkse landschapsschilder Anton Stadler (1850-1917). Studeerde in Berlijn en München Stadsschouwburg (Amsterdam)
Stadsschouwburg (Amsterdam) De oorspronkelijke Amsterdamse Stadsschouwburg werd in 1638 gebouwd op initiatief van de academie van Samuel Staël, Madame de
Staël, Madame de (eig. Anne Louise Germaine de Staël-Holstein; 1766-1817) Zwitsers-Frans schrijfster, dochter van J. Necker, minister van Lodewijk Staël, Nicolas de
Staël, Nicolas de (1914-1955) Russisch-Frans schilder. Vestigde zich te Parijs (1940). Beïnvloed door o.a. Cézanne en Braque. Werkte vanaf 1942 Staets, Hendrick Jacobsz.
Staets, Hendrick Jacobsz. (1558-1631) Nederlands bouwmeester. Stadstimmermeester van Amsterdam (1595). Vermoedelijk de ontwerper van de
Staffeldt, Adolph Wilhelm Schack von
Staffeldt, Adolph Wilhelm Schack von (1769-1826) Deens dichter. Hij was van adellijke afkomst, studeerde te Göttingen en Kopenhagen, was officier Stagnelius, Erik Johan
Stagnelius, Erik Johan (1793-1823) Zweeds dichter, zoon van een predikant. Hij studeerde van 1811-14, werd in 1815 administratief ambtenaar te
Stainer, Jakob
Stainer, Jakob (ca. 1617-1683) Oostenrijks vioolbouwer. Vermoedelijk kreeg S. zijn muzikale opleiding in de tijd dat hij koorknaap was, daarna bekwaamde stalles
stalles Voorste of middelste rang in een theaterzaal.
Stallone, Sylvester
Stallone, Sylvester (geb. 1946) Amerikaans filmacteur en -regisseur. Bekend geworden door zijn rol als bokser in 'Rocky' (1976). Regisseerde drie Stalpaert, Daniël
Stalpaert, Daniël (ca. 1615-1676) Nederlands bouwmeester, was aanvankelijk schilder. Eerste stadsbouwmeester van Amsterdam (1648). Zette, met Stamitz, Anton Thadäus Johann Nepomuk
Stamitz, Anton Thadäus Johann Nepomuk (1750-1796) Duits violist en componist, zoon van Johann W.A. Stamitz. Hij kreeg les van zijn vader Stamitz, Carl Philipp
Stamitz, Carl Philipp (1745-1801) Duits violist en componist, zoon van Johann W.A. Stamitz. Hij kreeg les van zijn vader, Christian Cannabich en Stamitz, Johann Wenzel Anton
Stamitz, Johann Wenzel Anton (1717-1757) Boheems violist en componist, oudste zoon van de organist Antonin Stamitz (gest. 1756), van wie hij Stamos, Theodoros
Stamos, Theodoros (geb. 1922) Uit Griekse ouders geboren Amerikaans schilder. Opgeleid aan de American Artists School. Zijn eerste tentoonstelling Stampa, Gaspara
Stampa, Gaspara (1523-1554) Italiaans dichteres, die in Venetië grote faam genoot als zangeres en courtisane. Haar liefde voor graaf Collaltino di Stamp, Terence
Stamp, Terence (geb. 1940) Engels acteur, bekend uit films als 'Billy Badd' (1962), 'Term of trial' (1962), 'The collector' (1965), 'Modesty Blaise' (Stam, Martinus Adrianus (Mart)
Stam, Martinus Adrianus (Mart) (1899-1986) Nederlands architect en meubelontwerper. Opleiding aan de Rijksnormaalschool voor Tekenonderwijs standbeeld
standbeeld Los in de ruimte staand beeldhouwwerk, bedoeld als eerbetoon aan de voorgestelde figuur of figuren. Vele standbeelden zijn groot tot zeer Ständchen
Ständchen In de letterlijke betekenis een korte muziekhulde die men voor een huis of raam staande diende te brengen. Er bestaat aldus een zeker verband stand-in
stand-in Vervanger of vervangster van een filmacteur of -actrice in scènes die voor de ster vervelend, onaangenaam, te moeilijk of te pikant zijn. Fysieke Stanford, Charles Villiers
Stanford, Charles Villiers (1852-1924) Iers componist en dirigent. Na zijn studies was hij te Cambridge van 1873-92 organist aan Trinity College Stanislavski, Konstantin Sergejevitsj
Stanislavski, Konstantin Sergejevitsj (eig. Konstantin Sergejevitsj Aleksejev; 1863-1938) Russisch toneelvernieuwer. Stond vanaf 1877 op het toneel, Stankiewicz, Richard
Stankiewicz, Richard (geb. 1922) Amerikaans beeldhouwer en schilder. Bekend door assemblages van metaal, plastieken, opgebouwd uit afgedankte
Stanley, John
Stanley, John (1713-1786) Engels organist en componist. Hij werd op driejarige leeftijd blind, maar studeerde toch muziek en werd op elfjarige leeftijd Stanwyck, Barbara
Stanwyck, Barbara (1907-1990) (eig. Ruby Stevens) Amerikaans filmactrice. Barbara Stanwyck was één van de grote Hollywoodsterren uit de jaren stanza
stanza (It.: ottava rima; Fr.: stance) Een van de 14e eeuw daterende Italiaanse strofenvorm bestaande uit acht vijfvoetige jambische versregels. Het Stapel, Huub
Stapel, Huub (geb. 1954) Nederlands acteur. Stapel slaagde in 1980 en 1981 voor zijn eindexamens voor acteur en docent drama aan de toneelacademie Stappen, Pierre Charles (Charles) van der
Stappen, Pierre Charles (Charles) van der (1843-1910) Belgisch beeldhouwer. Zijn realistisch oeuvre toont vaak classicistische elementen; omvat Starck, Philippe
Starck, Philippe (geb. 1949) Frans vormgever. Exponent van het Franse design van de jaren tachtig. 1968 École Camondo, Parijs, grotendeels autodidact. Staring, Anthoni Christiaan Winand
Staring, Anthoni Christiaan Winand (1767-1840) Nederlands dichter. Staring promoveerde te Harderwijk in de rechten, studeerde daarna nog te Göttingen Starker, János
Starker, János (geb. 1924) Hongaars/Amerikaans cellist. Hij studeerde aan de Muziekhogeschool te Boedapest en aan de Akademie für Musik te Wenen, Stark, Dame Freya
Stark, Dame Freya (1893-1993) Brits schrijfster. Freya Stark werd bekend door de boeken die zij schreef over haar vele reizen. Vanaf de jaren twin
Stark, James
Stark, James (1794-1859) Engels landschapschilder. Leerling van Crome. Werkte in Norwich (1818-30), Londen (1830-40) en Windsor (1840-59). Starreveld, Pieter
Starreveld, Pieter (1911-1989) Nederlands beeldhouwer. Ondanks een opleiding aan de Rijksacademie voor Beeldende Kunsten in Amsterdam, besc
Starr, Ringo
Starr, Ringo (eig. Richard Starkey; 1940) Engelse popmuzikant. Volgde in 1962 Pete Best op als drummer van The Beatles. Ondanks zijn geringe bijdrage stasima
stasima (Gr.: standliederen) Term uit de klassieke Griekse tragedie. Het zijn de reizangen (de liederen) van het koor die de epeisodia afwisselden. Na Stassov, Vasili Petrovitsj
Stassov, Vasili Petrovitsj (1769-1848) Russisch architect, vader van Vladimir Vasiljevitsj S. Hij kreeg zijn opleiding bij de twee grote Russische architecten Stassov, Vladimir Vasiljevitsj
Stassov, Vladimir Vasiljevitsj (1824-1906) Russisch kunst- en muziekcriticus. Hij studeerde rechten te Sint-Petersburg (1835-43) en raakte in deze statue-colonne
statue-colonne Overgangsvorm in de vroeg-gotische bouwkunst van functionele zuil naar vrijstaand beeld. Meestal gebeeldhouwde dragers van kapitelen Status Quo
Status Quo Britse rockgroep, opgericht in 1962. In 1968 met 'Pictures of matchstick men' eerste van reeks psychedelische pophits. Stapte begin jaren Staudte, Wolfgang Georg Friedrich
Staudte, Wolfgang Georg Friedrich (1906-1984) Duits filmregisseur. Begon in 1926 als acteur bij Max Reinhardt en speelde vanaf 1931 kleine filmrollen. Stavinoha, Jan
Stavinoha, Jan (geb. 1945 te Praag) Tsjechisch schrijver, sinds 1969 woonachtig in Nederland en schrijvend in de Nederlandse taal. Tot 1964 verdiende stavkirke
stavkirke (Noors: staaf) Middeleeuwse houten kerk in Noorwegen. Gebouwd volgens het principe van de staanderbouw (zware verticale palen of balken, Stecher, Jean-Auguste
Stecher, Jean-Auguste (1820-1909) Belgisch (Frans) literatuurhistoricus. Nadat hij in Luik tot hoogleraar was benoemd, doceerde hij vanaf 1861
Stedelijk Museum, Amsterdam
Stedelijk Museum, Amsterdam Gemeentemuseum te Amsterdam Paulus Potterstraat 13. Gebouwd door de architect A.W. Weissman (1892-95); in Stedelijk Van Abbemuseum, Eindhoven
Stedelijk Van Abbemuseum, Eindhoven Museum te Eindhoven, Bilderdijk, gebouwd door Kropholler (1935-37); uitgebreid in 1978. Geschenk Steege, Johanna ter
Steege, Johanna ter (Johanna Frederika ter Steege; geb. 1961) Nederlands actrice. Johanna ter Steege volgde de Academie voor Expressie en daarna Steely Dan
Steely Dan (New York, 1971-1980) Amerikaanse popgroep. Meester van de aalgladde perfectie. Donald Fagen (zang/toetsen) en Walter Becker (bas) Steel, Danielle
Steel, Danielle (Fernande; geb. 1947) Amerikaanse schrijfster. Haar eigenlijke familienaam is Schuelein-Steel. Na succes in de reclamewereld, begon Steenbergen, Paul Jozef
Steenbergen, Paul Jozef (1907-1989) Nederlands acteur en regisseur. Steenbergen kreeg zijn opleiding bij het reizend gezelschap van zijn vader Steenhoff-Smulders, Albertine
Steenhoff-Smulders, Albertine (1871-1933) Nederlands neoromantisch schrijfster, redactrice van de tijdschriften Van Onzen Tijd en De Katholieke Steenwinckel, Van
Steenwinckel, Van (ook: Van Steenwinkel) Vlaamse architectenfamilie uit de 16e en 17e eeuw, voornamelijk werkzaam in Denemarken. Belangrij
Steenwyck de Oudere, Hendrik
Steenwyck de Oudere, Hendrik (ca. 1550-1603) Nederlands schilder, leerling van Hans Vredeman de Vries te Antwerpen. Week ca. 1580 uit naar Steenwyck, Hendrick van, de Jongere
Steenwyck, Hendrick van, de Jongere (ca. 1580-1649) Nederlands schilder. Leerling van zijn vader Hendrick van S. de Oudere. Schilderde evenals Steen, Eric van der
Steen, Eric van der (eig. Dirk Zijlstra; 1907-1985) Nederlands dichter en schrijver. Hij studeerde rechten, maar ging daarna in de journalistiek en Steen, Jan Havicksz.
Steen, Jan Havicksz. (1626/26-1679) Noordnederlands schilder, `meesterverteller' onder de 17e-eeuwse Nederlandse schilders. Zijn oog voor het Steen, Peter van
Steen, Peter van (eig. Peter Mourits; 1904-1972) Nederlands schrijver en dichter. Zijn eerste bekendheid kreeg hij met de roman 'Meneer Bandjes, Steer, Philip Wilson
Steer, Philip Wilson (1860-1942) Engels schilder en zoon van Philip S. Studeerde in Parijs (Academie Julie en École des Beaux-Arts, 1882-85). Hij Stefanik, Vasil
Stefanik, Vasil (1871-1936) Oekraïens novellist, studeerde medicijnen te Kraków, maar brak de studie af om zich te wijden aan de belangen van de Stefano (di Giovanni) da Verona
Stefano (di Giovanni) da Verona (ook: Stefano da Zevio, ca. 1375- na 1438) Italiaans schilder van de Veronese school, leerling van Altichiero en
Stefano, Giuseppe di
Stefano, Giuseppe di (geb. 1921) Italiaans zanger (tenor). S. debuteerde in 1946 te Reggio Emilio in Massenets opera Manon, daarna zong hij te Barcelona, Stefanus (naam)
Stefanus (naam) (Stephanus) Mannennaam afgeleid van het Griekse 'stephanos' = 'krans'. Vormen: Stephen (Engels), Stefano (Italiaans), Stephan (Steffani, Agostino
Steffani, Agostino (1654-1728) Italiaans componist. Hij toonde reeds jong een grote begaafdheid en werd derhalve door keurvorst Ferdinand Maria Steffan, Ernst
Steffan, Ernst (1890-1967) Duits operettecomponist, zoon van een operazanger. In 1914 had hij zijn eerste succes met de te Londen opgevoerde operette Steffens, Henrik
Steffens, Henrik (1773-1845) Deens-Duits filosoof en schrijver. Bescholasticus, sterk beïnvloed door Petrus Lombardus en Gilbert Porreta. Wordt Stegner, Wallace Earle
Stegner, Wallace Earle (geb.1909) Amerikaans schrijver van romans en historische studies. Achtergrond van zijn romans is het Amerikaanse platte
Stehr, Hermann
Stehr, Hermann (1864-1940) Duits schrijver. Van 1887-1915 was hij onderwijzer, daarna koos hij voor een literaire loopbaan. Zijn oeuvre bestaat Steibelt, Daniel Gottlieb
Steibelt, Daniel Gottlieb (1765-1823) Duits pianist en componist. Na zijn opleiding begon hij een loopbaan als concertpianist, vestigde zich als leraar Steichen, Edouard Jean (Edward)
Steichen, Edouard Jean (Edward) (1879-1973) Luxemburgs-Amerikaans fotograaf, opgeleid als lithograaf. Legde zich aanvankelijk toe op reclame- Steiger, Rodney Stephen (Rod)
Steiger, Rodney Stephen (Rod) (geb. 1925) Amerikaans acteur, opgeleid aan de Actors' Studio. Begon na successen op Broadway en voor TV in steilschrift
steilschrift Staand schrift.
Steinbeck, John Ernst
Steinbeck, John Ernst (1902-1968) Amerikaans schrijver. Schreef in zijn begintijd indrukwekkende realistisch-sociale romans, waarin het leven van Steinberg, Judah
Steinberg, Judah (1861-1908) Russisch (Hebreeuws) schrijver. Hij groeide op in een chassidisch milieu, maar onder invloed van de Haskalah (de Steinberg, Saul
Steinberg, Saul (geb. 1914) Roemeens-Amerikaans tekenaar en architect. Begon in 1936 met het maken van cartoons. Werkte gedurende WO II voor Steinberg, William
Steinberg, William (oorspr. Hans Wilhelm S.; 1899-1978) Duits/ Amerikaans dirigent. Hij studeerde in Keulen, waar hij in 1920 operadirigent werd. Steiner, Franz Baermann
Steiner, Franz Baermann (1909-1952) Tsjechisch (Duits) dichter van joodse afkomst. Hij studeerde Semitische talen te Praag, waar hij in 1935 pro
Steinlen, Théophile Alexandre
Steinlen, Théophile Alexandre (1859-1923) Zwitsers-Frans tekenaar, graficus en schilder, vestigde zich in Parijs (1878). Vervaardigde o.a. wandschilde
Steinthal, Hermann Heymann
Steinthal, Hermann Heymann (1823-99) Duits geleerde, die zich bezig hield met psychologie en taalonderzoek. Gaf het taalwetenschappelijke werk Steinweg, Heinrich Engelhard
Steinweg, Heinrich Engelhard (1797-1871) Duits/Amerikaans instrumentbouwer. Hij leerde het handwerk in Goslar, waar hij ook als organist werkzaam Stein, Gertrude
Stein, Gertrude (1874-1946) Amerikaans schrijfster. Woonde sinds 1903 bij haar broer, de kunstverzamelaar Leo Stein (1872-1947) te Parijs; hun Stein, Horst Walter
Stein, Horst Walter (geb. 1928) Duits dirigent. Hij studeerde aan de Staatlicht Hochschule für Musik te Keulen en begon zijn carrière in 1947 aan Stein, Peter
Stein, Peter (geb. 1937) Duits regisseur en toneelleider. Stein studeerde in München kunstgeschiedenis, archeologie en germanistiek. Met zijn eerste Stein, Sophie
Stein, Sophie (1893-1973) Nederlands toneelspeelster en cabaretière. Zij begon als amateur in Nederlandsch-Indië, speelde daarna bij diverse Nederlandse stèle, stele
stèle, stele Langwerpige, rechtopstaande steen, uit één stuk gehouwen en voorzien van reliëfs en/of inscripties. Kwam voor bij vele oude culturen, Stella, Frank
Stella, Frank (geb. 1936) Amerikaans schilder. Aanvankelijk beïnvloed door het abstract expressionisme van Willem de Kooning en Helen Frankenthaler. Stella, Joseph
Stella, Joseph (1879-1946) In Italië geboren Amerikaans schilder. Emigreerde in 1896 naar de VS en maakte van 1909-12 een studiereis naar Frankrijk Stelling, Jos
Stelling, Jos (geb. 1945) Nederlands filmregisseur. Maakte met vele vrienden en bekenden in de weekends de speelfilm 'Marieken van Nieumeghen' stemboek
stemboek Het boek dat één vocale of instrumentale partij van een meerstemmige compositie bevat, dit in tegenstelling tot een partituur waarin alle
stemvoering
stemvoering (van het Duitse woord Stimmführung) De wijze waarop in een meerstemmige (polyfone) vocale of instrumentale compositie de stemmen, Stem, De
Stem, De Nederlands cultureel maandblad in 1921 opgericht door Dirk Coster en Just Havelaar. Het kan beschouwd worden als een ethisch-humanistische Stendhal
Stendhal (eig. Henri Beyle; 1783-1842) Frans romancier. Maakte als onderofficier van Napoleon enkele Italiaanse veldtochten mee, woonde na 1815 stenografie
stenografie (kortschrift) Schrijfmethode waarbij gebruik gemaakt wordt van speciale tekens en verkortingsmiddelen, waardoor men zeer vlug kan schrijven. Stephan, Rudi
Stephan, Rudi (1887-1915) Duits componist. Hij studeerde aan het conservatorium te Frankfurt am Main, daarna te München. Hij richtte de aandacht Stephens, James
Stephens, James (1882-1950) Iers dichter en schrijver, ontdekt door George William Russell, die bijdroeg tot de publicatie van zijn eerste dichtbundel, Stephen, Leslie
Stephen, Leslie (1832-1904) Engels literair criticus, biograaf en theoloog. Hij studeerde filosofie en theologie te Eton en Cambridge, werd tot anglicaans Sterckx, Pierre Jozef Leonard (Piet)
Sterckx, Pierre Jozef Leonard (Piet) (1925-1987) Vlaams journalist en schrijver. Gedurende bijna 40 jaar was Sterckx werkzaam bij De Nieuwe Sternberg, Josef von
Sternberg, Josef von (eig. Jonas Stern; 1894-1969) Oostenrijks-Amerikaans filmregisseur. Ging 1908 naar VS, was vanaf 1911 bij film en kreeg naam Sterneberg, Ferdinand
Sterneberg, Ferdinand (1901-1987) Nederlands acteur. Sterneberg debuteerde in 1921 en was verbonden (als acteur, artistiek leider of directeur) aan Sternefeld, Daniël
Sternefeld, Daniël (1905-1986) Belgisch dirigent en componist. Promotor van moderne muziek, o.m. Paul Hindemith en Benjamin Britten. Studee
Sterne, Laurence
Sterne, Laurence (1713-1768) Iers schrijver, dominee in Yorkshire, verwerkt in de naam Yorick, waaronder hij in zijn werk optreedt. Belangrijkste Sternheim, Jo
Sternheim, Jo (eig. Joseph S.; 1887-1956) Nederlands toneelspeler, leerling van Jan C. de Vos. Hij debuteerde bij Willem Royaards in 1909 en kreeg Stern, Gladys Bertha Bronwyn
Stern, Gladys Bertha Bronwyn (geb. 1890) Engels schrijfster van joodse geboorte die haar poging om een toneelcarrière op te bouwen opgaf en in Stern, Irma
Stern, Irma (1894-1966) Zuid-Afrikaans schilderes. Studeerde aan het Bauhaus in Berlijn. Ze is een van de weinige Zuid-Afrikaanse kunstenaars die Stern, Isaac
Stern, Isaac (geb. 1920) Russisch-Amerikaans violist. Stern studeerde van 1928-1931 aan het conservatorium van San Francisco en vervolgens (1932-Stethaimer, Hans
Stethaimer, Hans (ca. 1350/60-1432) Duits bouwmeester. Is waarschijnlijk dezelfde als Hans von Burghausen en de bouwmeester van de St. Martinskirche steunbeer (ook: contrefort) Massieve verzwaring, aangebracht tegen een muur teneinde deze te versterken en de buitenwaartse druk van de gewelven Steur, Adrianus van der
Steur, Adrianus van der (1893-1953) Nederlands architect. Bouwde als stadsarchitect van Rotterdam o.a. het museum Boymans van Beuningen (1928-Stevenson, Robert
Stevenson, Robert (1905-1986) Amerikaans filmregisseur. Stevenson regisseerde sinds 1932 films. Werd in 1939 door David O. Selznick naar Hollywood Stevenson, Robert Louis Balfour
Stevenson, Robert Louis Balfour (1850-1894) Schots schrijver. Na voltooiing van zijn rechtenstudie in 1875 wijdde hij zich geheel aan het schrijven. Stevens, Cat
Stevens, Cat (eig. Stephen Demetri Georgiou; geb. 1947) Brits popzanger van Griekse afkomst. Kreeg grote bekendheid met singles als 'I love my Stevens, gebroeders
Stevens, gebroeders Belgische schilders: Joseph Edouard (1819-1892) Een leerling van de dierenschilder L. Robbe. Schilderde dieren in een zeer Stevens, George
Stevens, George (1904-1975) Amerikaans regisseur. Maakte in jaren dertig en veertig naam met aantal uitstekende, deels luchtige films, koos later Stevens, Wallace
Stevens, Wallace (1879-1955) Amerikaans dichter. Studeerde rechten, werkte sinds 1916 bij een verzekeringsmaatschappij. Schreef speels, ironisch Stewart, Alexandra
Stewart, Alexandra (geb. 1939) Canadees actrice, vooral werkend vanuit Parijs. Films o.m. 'Exodus' (1960), 'Le feu follet' (1963), 'Mickey One' (1964), Stewart, James
Stewart, James (1908-1997) Amerikaans filmacteur. Stewart, het type van de lange, slungelige, ontwapenend jongensachtige, doodeerlijke Amerikaan, Stewart, Rod
Stewart, Rod (geb. 1945) Brits rockzanger. Speelde in verschillende bands, o.a. die van Jeff Beck, alvorens hij in 1969 toetrad tot The Faces. Begon
stichometrie
stichometrie (Gr.: stichos = versregel) Een techniek om de lengte van een tekst te bepalen.
stichomythie
stichomythie Dialoogvorm in een drama, waarbij woord en wederwoord van twee personen steeds één, een halve of een dubbele versregel beslaan.
Stich-Randall, Teresa
Stich-Randall, Teresa (geb. 1927) Amerikaans zangeres (sopraan) van Duitse afkomst. Ze studeerde aan de Hartford School of Music (Conn.) en aa
Stieglitz, Alfred
Stieglitz, Alfred (1864-1946) Amerikaans fotograaf en kunsthandelaar. Oprichter (met Steichen) van de Photo-Secession Gallery, 291 5th Avenue te Stieler, Kaspar von
Stieler, Kaspar von (1632-1707) Duits dichter en geleerde. Hij studeerde medicijnen, theologie en rechten en leidde tot 1662 een bewogen leven. Daarna Stifter, Adalbert
Stifter, Adalbert (1805-1868) Oostenrijks schrijver. Was groot verteller en schreef overwegend novellen die zich afspelen in een gedroomde harmonieuze Stigliani, Tommaso
Stigliani, Tommaso (1573-1651) Italiaans dichter. Hij was eerst bevriend met Giambattista Marino, maar werd later een bitter tegenstander en parodieerde stijgend metrum
stijgend metrum Metrum waarbij een onbeklemtoonde lettergreep (lettergrepen) gevolgd wordt (worden) door een beklemtoonde lettergreep. In de stijl (taalw.)
stijl (taalw.) (Lat.: stilus = schrijfstift) Trant van formuleren (zinsbouw, woordkeus). De karakteristieke uitdrukkingswijze van een auteur of een groep stijlbloempje
stijlbloempje Malle stijlfout, -figuur.
stijlfiguur
stijlfiguur Bijzondere, kunstige formulering, oratorische wending. Opzettelijke afwijking van een normale wijze van zeggen. Bijvoorbeeld: inversie stijlfout
stijlfout Niet opzettelijke afwijking van een normale wijze van zeggen (als foutief ervaren stijlfiguren), bijv. pleonasme, tautologie, hendiadys, anakoloet, stijlmiddel
stijlmiddel Men onderscheidt naar het niveau van werking een drietal middelen: zinsvorm: grammatische figuren, zoals anakoloet, hendiadys, zeugma; Stijl, De
Stijl, De Groep van voornamelijk Nederlandse kunstenaars rond het gelijknamige tijdschrift, opgericht in 1917 door o.a. Theo van Doesburg, Vilmos Stijnen, Leon Martin Jean René (Leon)
Stijnen, Leon Martin Jean René (Leon) (1899-1990) Belgisch architect; aanvankelijk vertegenwoordiger van de Nieuwe Zakelijkheid. Later werk stilistiek
stilistiek (stijlwetenschap) (Lat.: stilus = schrijfstift) De stijlleer bestudeert niet in de eerste plaats de inhoud van een taaluiting - dat doet de semantiek Stiller, Mauritz
Stiller, Mauritz (1883 - 1928) Filmregisseur. Geboren in Helsinki uit Pools-Russische joodse ouders. Vluchtte naar Zweden om te ontkomen aan de stilleven
stilleven Schilderij, tekening of prent waarop uitsluitend levenloze voorwerpen zijn afgebeeld. De term ontstond midden 17e eeuw in de Nederlandse still-video
still-video Digitale fotografische techniek, waarbij afbeeldingen op een kleine magnetische schijf worden opgeslagen. De beelden worden dus niet langs Stimmer, Tobias
Stimmer, Tobias (1539-1584) Duits Renaissance kunstenaar. Vervaardigde 170 houtsnedes met bijbelse voorstellingen. Maakte portretten, jachttaferelen Sting
Sting (eig. Gordon Summer; geb. 1951) Brits rockzanger, maakte oorspronkelijk deel uit van de popgroep The Police. Brak in één keer door met zijn stippelgravure
stippelgravure Grafische techniek, waarbij een afbeelding wordt verkregen door met een speciaal instrument (ponsoen) stippels in een metalen plaat Stip, Cornelis Jan (Kees)
Stip, Cornelis Jan (Kees) (geb. 1913) Nederlands dichter. Stip onderscheidt zich door een virtuoos en vooral kolderiek dichterschap. Hij schreef e
Stip, Kees
Stip, Kees (eig. Cornelis Jan Stip; geb. 1913) Nederlands dichter. Hij studeerde enige tijd rechten, maar koos daarna voor publicistisch werk, waarin Stirling en Gowan
Stirling en Gowan James Stirling (1926) en James Gowan (1924). Engelse architecten, bekend om hun in de stijl van Le Corbusier gebouwde Department Stirling, James Frazer
Stirling, James Frazer (1926-1992) Brits architect. Hoewel Stirling allerlei etiketten kreeg opgeplakt (brutalistisch, high tech, postmodern), was hij Stitt, Edward (Sonny)
Stitt, Edward (Sonny) (1924-1982) Amerikaans jazzsaxofonist, een van de belangrijkste uit de bopperiode. Werkzaam bij Tiny Bradshaw (1943-44)
stoa (bouwk.)
stoa (bouwk.) In de Griekse Oudheid een langgerekte zuilenhal, waar samenkomsten werden gehouden. De rijen zuilen liepen parallel met de achter
Stobbaerts, Jan Baptist
Stobbaerts, Jan Baptist (1838-1914) Belgisch schilder. Volgde een opleiding in Antwerpen en was leerling van H. Leys. Schilderde genretaferelen
Stockhausen, Karlheinz
Stockhausen, Karlheinz (geb. 1928) Duits componist, die een belangrijke rol heeft gespeeld in de ontwikkeling van de muziek na WO II. Kwam via
stoffering in de schilderkunst
stoffering in de schilderkunst Het aanbrengen van bijwerk (mensen, dieren, gebouwen, enz.) op schilderijen. Gebeurde wel door anderen dan de kunstenaar
Stoker, Abraham (Bram)
Stoker, Abraham (Bram) (1847-1912) Brits (Iers) schrijver. Vergezelde van 1878-1905 acteur Henry Irving als manager/secretaris. Kreeg blijvende
Stokowski, Leopold Anthony
Stokowski, Leopold Anthony (1882-1977) Amerikaans dirigent van Pools-Schotse afkomst. Hij studeerde te Londen aan het Royal College of Music, stola
stola Oorspronkelijk een lang wollen bovenkleed dat door Romeinse vrouwen over de tunica werd gedragen. Sedert de 9e eeuw liturgisch kledingstuk: Stoltzer, Thomas
Stoltzer, Thomas (1480/85? -1526) Duits componist, vermoedelijk een afstammeling van de Schweidnitzer stadsschrijver Clemens Stolcer. In 1522 Stoltzman, Richard
Stoltzman, Richard (geb. 1942) Amerikaans klarinettist. Stoltzman studeerde klarinet en musicologie, o.a. aan de Yale University. Hij is een van de Stölzel, Gottfried Heinrich
Stölzel, Gottfried Heinrich (1690-1749) Duits componist. Hij kreeg het eerste onderricht van zijn vader, die organist was; daarna te Schneeberg en Stolz, Robert Elisabeth
Stolz, Robert Elisabeth (1880-1975) Oostenrijks componist en dirigent, laatste grote vertegenwoordiger der Weense operette. Schreef ruim 60 oper
stomme film
stomme film Film zonder gesproken dialoog, achtergrondgeluid en muziek. Pas aan het eind van de jaren twintig werd de synchrone weergave van beelden Stone Roses
Stone Roses (Manchester, 1985) Engelse popband. Belangrijkste vertegenwoordiger van de Manchester-sound, een kortdurende rage op de drempel Stonehenge
Stonehenge Megalitisch monument uit het neolithicum, gelegen in Zuid-Engeland, ca. 15 km ten noorden van Salisbury. Stonehenge werd in verschillende Stone, Irving
Stone, Irving (eig. Irving Tennenbaum; 1903-1989) Amerikaans schrijver. Hij begon met het schrijven van een kleine twintig toneelstukken, waarvan Stone, Nicholas
Stone, Nicholas (ca. 1586-1647) Engels beeldhouwer en architect. Te Amsterdam (1606- 13) leerling van Hendrick de Keyser, met wiens dochter hij Stone, Oliver
Stone, Oliver (geb. 1946) Amerikaans filmregisseur, -producer en -scenarioschrijver. Stone, zoon van een effectenhandelaar en in actieve dienst tijdens Stone, Paddy
Stone, Paddy (1921-1986) Canadees toneelregisseur. Aanvankelijk danser, sinds het einde van de jaren vijftig choreograaf, o.a. in shows van Millicent Stone, Robert
Stone, Robert (Anthony; geb. 1937) Amerikaanse schrijver van politiek geladen romans, die studeerde aan de Universiteiten van New York en Stanford. Stone, Sharon
Stone, Sharon (geb. 1958) Amerikaans actrice. Stone doorliep de Edinboro University en verhuisde naar New York nadat zij een plaatselijke schoonheidswedstijd Stoppard, Tom
Stoppard, Tom (eig. Thomas Straussler; geb. 1937) Tsjechisch-Brits toneelschrijver. Stoppard had zijn eerste grote succes met het stuk 'Rosencrantz Storaro, Vittorio
Storaro, Vittorio (geb. 1940) Italiaans cameraman. Storaro volgde zijn opleiding aan het Centro Sperimentale te Rome en draaide eerst een aantal korte Storck, Henri
Storck, Henri (geb. 1907) Belgisch filmmaker van kritische en vaak poëtische documentaires. Na enkele films gemaakt te hebben in en om zijn woonplaats Storey, David Malcolm
Storey, David Malcolm (geb. 1933) Engels roman- en toneelschrijver. Hij debuteerde met de roman 'This sporting life' (1960), gesitueerd in de rugbywereld, Storm, Theodor
Storm, Theodor (1817-1888) Duits schrijver. Advocaat (1843-52) en kantonrechter (1867-80) te Husum. Schreef 58 novellen en toont zich hierin een Stoss, Veit
Stoss, Veit (Pools: Wit Stwósz; 1440-1533) Duits beeldhouwer, belangrijk meester van de laat-gotische beeldhouwkunst. Vooral bekend door zijn Stotijn, Haakon
Stotijn, Haakon (1915-1964) eig. Jacob Haakon Stotijn Nederlands hoboïst. Stotijn studeerde eerst bij zijn vader, Jaap Stotijn, daarna nog aan het Koninklijk Stotijn, Jaap
Stotijn, Jaap (1891-1970) eig. Jacob Hendrik Stotijn Nederlands hoboïst. Stotijn studeerde aan het conservatorium in Den Haag, werd in 1914 solohoboïst Stoute, René
Stoute, René (geb. 1950 te Haarlem) Nederlands schrijver wiens ervaringen als ex-junk een cruciale rol vervullen in zijn verhalen en romans. De pe
Stout, Rex Todhunter
Stout, Rex Todhunter (1886-1975) Amerikaans schrijver van detective- romans en schepper van de befaamde privé-detective Nero Wolfe, een bier
Stowe, Harriet Elizabeth Beecher
Stowe, Harriet Elizabeth Beecher (1811-1896) Amerikaans romanschrijfster, dochter van een calvinistische dominee. Onder indruk van de anti-slavernijbeweg
straalkapel
straalkapel (absidiool) Kleine kapel, waarvan een reeks is gegroepeerd rond het koor van een romaanse of gotische kerk.
straattoneel
straattoneel Op straat opgevoerd toneel.
Strachey, Giles Lytton
Strachey, Giles Lytton (1880-1932) Engels biograaf en literair criticus. Hij was een der belangrijke figuren van de Bloomsbury Group en begon zijn Stradella, Allessandro
Stradella, Allessandro (1644-1682) Italiaans componist, violist en zanger, van wie weinig meer bekend is dan dat hij in Venetië studeerde en na twee Stradivarius, Antonius
Stradivarius, Antonius (Giacomo Antonio Stradivari; 1644-1737) Italiaans vioolbouwer, leerling van Nicola Amati, bij wie hij tot 1667 bleef. Tot Straesser, Joseph Willem Frederik (Joep)
Straesser, Joseph Willem Frederik (Joep) (geb. 1934) Nederlands componist. Hij studeerde van 1953-56 muziekwetenschappen aan de Universiteit Straeten, Jan van der
Straeten, Jan van der (1523-1605) Vlaams schilder en tekenaar, leerling van Pieter Aertsen te Antwerpen, vanaf 1550 werkzaam te Florence, waar
Strahov Stadion
Strahov Stadion Stadion te Praag, voltooid 1934. Het heeft accommodatie voor 240.000 toeschouwers en wordt gebruikt voor tal van sportmanifestaties strambotto
strambotto Een vermoedelijk uit Sicilië afkomstige dichtvorm, bestaande uit één vers, opgebouwd uit acht elflettergrepige regels. Het oorspronkelijke Strand, Paul
Strand, Paul (1890-1976) Amerikaans fotograaf. Leerling van Lewis W. Hine (1874-1940) en Alfred Stieglitz (1864-1946), de leider van de Photo Straparola, Gianfrancesco
Straparola, Gianfrancesco (1480/90-1557) Italiaans verhalenschrijver over wiens leven nagenoeg niets bekend is. Naast een onbetekenend liederenboe
Strasberg, Lee
Strasberg, Lee (1901-1982) Oostenrijks-Amerikaans regisseur en acteur. Regisseerde van 1930-37 het door hem opgerichte Group Theatre en begon Straszewicz, Czeslaw
Straszewicz, Czeslaw (1904-1963) Pools romanschrijver. Publiceerde voor WO II de roman 'Medelijden' (1939). Hij maakte deel uit van het Pools
Strategier, Herman
Strategier, Herman (1912-1988) Nederlands componist. Na een opleiding aan de rooms-katholieke Kerkmuziekschool in Utrecht, waar de componis
Straub, Jean-Marie
Straub, Jean-Marie (geb. 1933) Frans-Duits filmregisseur. Opgegroeid in Metz, studeerde aanvankelijk in Nancy en Straatsburg. Emigreerde in 1958, Straub, Johann Baptist
Straub, Johann Baptist (1704-1784) Zuidduits rococobeeldhouwer. Zijn overwegend religieuze werken vallen op door gratie en verfijning. Vervaard
Strauss und Torney, Lulu von
Strauss und Torney, Lulu von (1873-1956) Duits dichteres en schrijfster. Zij was de dochter van een generaal-majoor, ondernam vele reizen door Strauss (Vater), Johann Baptist
Strauss (Vater), Johann Baptist (1804-1849) Oostenrijks componist. Was altviolist in de danskapel van Michael Pamer (1782-1827), waar hij Josef Strauss, Botho
Strauss, Botho (geb. 1944) Duits schrijver. Schrijft vanuit de vergane illusies van de jaren zestig en biedt een ontnuchterende visie op een maatschappij Strauss, Johann
Strauss, Johann (1825-1899) Oostenrijks componist, zoon van Johann Baptist Strauss Richtte 1844 eigen kapel op, die in 1849 samenging met die Strauss, Richard Georg
Strauss, Richard Georg (1864-1949) Duits componist en dirigent. Kreeg al zeer jong grondige opleiding (1875-81) en vervulde van 1886-1924 aanta
Straus, Oscar Nathan
Straus, Oscar Nathan (1870-1954) Oostenrijks-Frans operettecomponist. Werkte van 1900-27 te Berlijn, daarna tot 1938 te Wenen. Ging naar Pari
Stravinsky, Igor Feodorovitsj
Stravinsky, Igor Feodorovitsj (1882-1971) Russisch-Frans-Amerikaans componist, wiens werk meer dan een halve eeuw toonaangevend is geweest, Strayhorn, William (Billy)
Strayhorn, William (Billy) (1915-1967) Amerikaans jazzpianist en - componist. Vanaf 1939 als arrangeur en componist verbonden aan de band van stream of consciousness
stream of consciousness (Eng.: bewustzijnsstroom, gedachtenstroom) Een in Engeland ontstane romantechniek als reactie op de realistische roman Strebelle, Jean-Marie
Strebelle, Jean-Marie (1916-1989) Belgisch kunstschilder. Strebelle studeerde aan de École Nationale supérieure d'Architecture et des Arts visuels
streekliteratuur
streekliteratuur Literatuur die op het platteland speelt en het leven van streekbewoners, meestal boeren, tot onderwerp heeft. De term streekliteratuur streekroman
streekroman (boerenroman, regionale roman) Roman die de sfeer in een plattelandsstreek weergeeft en het leven van de streekbewoners tot onderwerp Streep, Meryl
Streep, Meryl (geb. 1949, officieel Mary Louise Streep) Amerikaans filmactrice, die na een carrière als toneelspeelster en een kleine rol in de film 'Julia' Strehler, Giorgio
Strehler, Giorgio (1921-1997) Italiaans toneelregisseur. Strehler deed in 1940 eindexamen aan de toneelschool in Milaan en was enkele jaren als acteur Streich, Rita
Streich, Rita (1920-1987) Duits zangeres (sopraan). Streich werd in de Sovjet-Unie geboren als dochter van een Duitse krijgsgevangene en een Russische Streisand, Barbara Joan (Barbra)
Streisand, Barbara Joan (Barbra) (geb. 1942) Amerikaans zangeres en actrice. Maakte in de jaren zestig succesvolle lp's als 'People' en 'My name Strelerte, Veronika
Strelerte, Veronika (eig. Rudite S.; geb. 1912) Lets dichteres, woonachtig te Stockholm. Haar poëzie kenmerkt zich door de volmaaktheid der dichtvormen Streuvels, Stijn
Streuvels, Stijn (eig. Frank Lateur; 1871-1969) Belgisch (Vlaams) schrijver, een der grote vertegenwoordigers van de Nederlandstalige streekliteratuur, Stricker, Der
Stricker, Der Middelhoogduits burgerlijk dichter uit de eerste helft van de 13e eeuw, afkomstig uit Frankenland, maar meestal rondtrekkend door Oostenrijk. Strick, Joseph
Strick, Joseph (geb. 1923) Amerikaans filmregisseur van o.m. 'The savage eye' (1959), 'The balcony' (1964), 'Ulysses' (1966), 'Tropic of cancer' (1969), Striggio, Alessandro
Striggio, Alessandro (1535-1589/95) Italiaans fluitspeler en componist. Hij werkte van 1560-74 aan het hof van Cosimo de Medici te Florence en Strijards, Frans
Strijards, Frans (Franciscus Johannes Marie Strijards; geb. 1952) Nederlands toneelschrijver, -leider, regisseur en acteur. Strijards werkte als acteur, strijdgedicht
strijdgedicht Een middeleeuws literair genre waarin in de vorm van een dispuut twee personen (ook soms gepersonifieerde voorwerpen of begrippen) strijkinstrumenten
strijkinstrumenten Tot de snaarinstrumenten behorende groep muziekinstrumenten, die worden bespeeld met behulp van een strijkstok. Men onderscheidt Strindberg, Johan August
Strindberg, Johan August (1849-1912) Zweeds toneelschrijver, een der grondleggers van het moderne toneel. Eerste werken sluiten nog aan bij de stringendo
stringendo (afk.: string) Muziekterm: sneller en sterker wordend
strip
strip Beeldverhaal, stripverhaal met tekstballonnen of bijschriften. Reeks tekeningen die een handelingsverloop tonen. Te onderscheiden in twee soorten: striptease
striptease Variéténummer of show waarin een vrouw (of man) zich met veel raffinement geleidelijk van de kledingstukken ontdoet (Engels: to strip) Strittmatter, Erwin
Strittmatter, Erwin (1912-1994) (Oost)duits schrijver van grotendeels autobiografische romans. Als zoon van een bakker leerde hij het familievak en strofe
strofe (Gr.: omwending, namelijk die van het zingende koor naar het altaar) Gedicht van één couplet. Een strofe is een onderdeel van een gedicht en Stroheim, Erich von
Stroheim, Erich von (1885-1957; eigenlijk Erich Oswald Stroheim) Oostenrijks-Amerikaans acteur en filmregisseur. Speelde eerst kleine rollen te Stroman, Ben
Stroman, Ben (eig. Bernard Johan Hendrik S.; geb. 1902) Nederlands schrijver, was te Rotterdam correspondent voor De Telegraaf, redigeerde van stroming (alg.)
stroming (alg.) (Groep met) gemeenschappelijke overtuiging; richting. Heersende denkwijze of werkwijze op artistiek (maar ook godsdienstig, politiek, stroomdicht
stroomdicht Een genre dat in de Nederlandse literatuur in de latere 17e eeuw en met name in de 18e eeuw buitengewoon populair was. Vondel bezong Strozzi, Bernardo
Strozzi, Bernardo (bijgenaamd Il Capucino of il prete Genovese; 1581-1644) Italiaans schilder, aanvankelijk kapucijner monnik. Beïnvloed door o.structuralisme
structuralisme Term, omstreeks 1935 in Praag ontstaan om de activiteit van de Praagse School of Praagse Structuralistische Kring tegenover het eerdere structuralistische kritiek
structuralistische kritiek Stroming in de literatuurwetenschap die een literair werk in de eerste plaats beschouwt als een bouwwerk van structuren. Exponent structurele linguïstiek
structurele linguïstiek (structuralistische linguïstiek; Engels: structural linguistics) Algemene en vandaar vrij vage verzamelnaam voor diverse wijz
structuur (lit.)
structuur (lit.) (Lat.: structura = orde, verband) Wijze waarop iets is opgebouwd; (op)bouw, systematiek. De Nouvelle Critique wil steeds structuren structuurmethode
structuurmethode Methode voor het aanvankelijk lezen, die gebaseerd is op een combinatie van de globalisatie- en de analytisch-synthetische methode. Struelens, René
Struelens, René (geb. 1928) Belgisch (Vlaams) schrijver van jeugdboeken. Is uiterst productief auteur van verhalen, luisterspelen, toneelwerkjes, sprookjes, Struycken, Peter
Struycken, Peter (geb. 1939) Nederlands beeldend kunstenaar. Zijn werkproces berust op logica en systematiek en toeval. Onderzoekt de onderlinge Stuart, Conny
Stuart, Conny (eig. Cornelia van Meygaard; geb. 1913) Nederlands cabaretière. Begon als chansonnière. Maakte, nadat Wim Sonneveld haar grote Stuart, Gilbert Charles
Stuart, Gilbert Charles (1755-1828) Amerikaans schilder, een der grootste portretschilders van zijn tijd. In Londen (1771-93) opgeleid bij Benjamin Stubbs, George
Stubbs, George (1724-1806) Brits schilder, tekenaar en etser; studeerde enige tijd medicijnen en had veel belangstelling voor anatomie. In 1751 illustreerde Stub, Ambrosius Christoffersen
Stub, Ambrosius Christoffersen (1705-1758) Deens dichter. Hij voorzag in zijn onderhoud als rondreizend secretaris op het eiland Fünen en was Stuckenberg, Viggo Henrik Fog
Stuckenberg, Viggo Henrik Fog (1863-1905) Deens schrijver en dichter. Een der vertegenwoordigers van het 19e-eeuwse symbolisme. Zijn werk Stuckenschmidt, Hans Heinz
Stuckenschmidt, Hans Heinz (1901-1988) Duits muziekcriticus en publicist. Hij volgde piano- en compositielessen en studeerde autodidactisch muziekg
Stuck, Franz von
Stuck, Franz von (1863-1928) Duits schilder, die studeerde en vanaf 1895 doceerde aan de kunstacademie van München; was leermeester van o.a. Stuiveling, Garmt
Stuiveling, Garmt (1907-1985) Nederlands letterkundige. Hij studeerde Nederlandse letteren te Groningen en promoveerde in 1934. Van 1935-58 was stuiversroman
stuiversroman Keukenmeidenroman.
stukjesschrijver
stukjesschrijver Columnist.
Stúñiga, Lope de
Stúñiga, Lope de (ca. 1415-ca. 1465) Spaans dichter, die vermoedelijk enige tijd aan het hof van Alfonso V van Aragon te Napels vertoefde, aangezien stuntman
stuntman Acteur die in een film de gevaarlijke scènes voor zijn rekening neemt, zodat de werkelijke acteur geen risico loopt. Is in dit werk gespecialiseerd Sturges, John Eliot
Sturges, John Eliot (1911-1992) Amerikaans filmregisseur. Sturges werd bekend door zijn westerns en andere actiefilms. Zijn eerste grote succes was Sturges, Preston
Sturges, Preston (1898-1959; eigenlijk Edmond Preston Biden). Amerikaans scenarist, toneelschrijver en filmregisseur. Afkomstig uit welgesteld Sturm und Drang
Sturm und Drang Periode in de Duitse literatuur (1770-1785), waarin verzet opkwam tegen de gereglementeerde opvattingen van Verlichting (Aufklärung) Stutschewsky, Joachim
Stutschewsky, Joachim (geb. 1891) Oekraïens-Israëlisch cellist, componist en publicist. Hij studeerde in de Oekraïne, speelde in enkele Zuidrussische Stuyf, Koert
Stuyf, Koert (geboren te Amsterdam 6-6-1938) Nederlands danser en choreograaf. Opgeleid aan de Scapino Dansacademie, studeerde hij vervolgens Style Council, The
Style Council, The Britse popgroep, opgericht in 1982. S. bestaat uit een vaste kern, Paul Weller (geb. 1958) en Mick Talbot (geb. 1958), aangevuld style Directoire
style Directoire (style Messidor, naar de 10de maand van de Republikeinse kalender). In de kunstgeschiedenis de tijdens het bewind van het Directoire style galant
style galant (ook stile galant) Een in het midden van de 17e eeuw gebruikte galante muziekstijl, waarin de muziek een zekere sierlijkheid kreeg die style indirect libre
style indirect libre (erlebte, verschleierte Rede) Een der stijlfiguren die in zwang waren bij het literaire impressionisme en een tussenvorm inhield tussen Stynen, Léon
Stynen, Léon (1899-1990) Belgisch architect. Stynen studeerde bouwkunst aan de Antwerpse Academie. In 1925 raakte hij in Parijs in de ban van Styron, William
Styron, William (geb. 1925) Amerikaans romanschrijver, wiens debuut 'Lie down in darkness' (1951) onmiddellijk zijn naam vestigde. Het maakt gebruik Suassuna, Ariano
Suassuna, Ariano (geb. 1927) Braziliaans auteur van romans en toneelstukken. Zich inspirerend op de folklore van het noordoosten, met name de
subdominant
subdominant (onderdominant) In de harmonieleer de naam voor de vierde trap van de toonladder (de kwart dus) en de daarop gebouwde grote drieklank subgenre
subgenre Ondersoort van een van de drie hoofdgenres. Zo is bijv. de roman een subgenre van het hoofdgenre epiek, het sonnet een subgenre van het subject (taalw.)
subject (taalw.) (onderwerp) Grammatische functie. Diegene of datgene waaromtrent het predikaat in de meest algemene zin iets meedeelt. Bepaalt subordinatie (taalw.)
subordinatie (taalw.) (onderschikking) Grammatisch middel om constituenten tot een grotere eenheid te smeden, zij het dat de delen niet op gelijke subscript (inferieur)
subscript (inferieur) Tekst die kleiner is dan de standaardpuntgrootte van de hoofdtekst en die lager staat dan de x-hoogte van die tekst, staat in subscript. successietoneel
successietoneel Benaming voor het soort toneel waarbij de verschillende plaatsen van handeling na elkaar worden vertoond door middel van decorwisselingen. Suchtelen, Nicolaas Johannes (Nico) van
Suchtelen, Nicolaas Johannes (Nico) van (1878-1949) Nederlands geleerde en schrijver, studeerde te Amsterdam economie en sociologie, daarna Sudermann, Hermann
Sudermann, Hermann (1857-1928) Duits schrijver, succesvol vertegenwoordiger van het Duitse naturalisme. Gaf met 'Frau Sorge' (1887) de mode
Sue, Marie Joseph (Eugène)
Sue, Marie Joseph (Eugène) (1804-1857) Frans marine-arts en schrijver. Schreef eerst historische en zedenromans, maar kreeg naam door als feuilleto
Sugarman, George
Sugarman, George (geb. 1912) Amerikaans beeldhouwer en graficus, leerling van Zadkine. Bij voorkeur werkend in hout maakt hij fantasie-plastieken suite (muz.)
suite (muz.) Van oorsprong een instrumentale compositie, bestaande uit een aantal dansen in dezelfde toonsoort en voor gelijke bezetting. Stamt uit Suk, Josef
Suk, Josef (1874-1935) Tsjechisch violist en componist. Hij studeerde eerst in zijn geboorteplaats, daarna vanaf 1885 aan het Praags conservatorium. Sullivan, Arthur Seymour
Sullivan, Arthur Seymour (1842-1900) Brits componist. Studeerde te Londen en Leipzig. Schreef orkestwerken, toneelmuziek, geestelijke koorwerken,
Sullivan, Dennis Patrick Terence Joseph (Joe)
Sullivan, Dennis Patrick Terence Joseph (Joe) (1906-1971) Amerikaans jazzpianist. Behoorde tot de allereerste vertegenwoordigers van de Chicago Sullivan, Louis Henri
Sullivan, Louis Henri (1856-1924) Amerikaans architect, belangrijk vertegenwoordiger van de school van Chicago. Associeerde zich in 1881 met D
Sully Prudhomme
Sully Prudhomme (eig. René François Armand Prudhomme; 1839-1907) Frans dichter, was aanvankelijk kantoorbediende en studeerde daarna rec
Sully, Thomas
Sully, Thomas (1783-1872) Amerikaans schilder van Engelse afkomst. Zijn ouders emigreerden naar de VS toen hij nog een kind was en daar studeerde Sun Ra
Sun Ra (1914-1993) Amerikaans jazzmusicus. Na een aantal jaren werkzaam te zijn geweest als arrangeur en pianist, o.a. bij Fletcher Henderson (1946-Suosalmi, Kerttu-Karina
Suosalmi, Kerttu-Karina (geb. 1921) Fins schrijfster. Ze debuteerde met de verhalenbundel 'Melanmitta' (1950), gevolgd door 'Meren Maaria' (1952
Superior Band
Superior Band Door Bunk Johnson geleide brass-band, een van de bekendste uit de New Orleans Jazz. Bereikte het toppunt van roem in de jaren rond superscript (superieur)
superscript (superieur) Tekst die kleiner is dan de standaardpuntgrootte van de hoofdtekst en die hoger staat dan de x-hoogte van die tekst, staat in Supersister
Supersister (Den Haag, 1964-1974) Nederlandse popgroep. Makers van experimentele maar toch hitgevoelige pop. Opgericht door zanger/toetsenist Supertramp
Supertramp Britse popgroep, geformeerd rond 1970. Met de derde lp 'Crime of the century' (1974) verwierf ze internationale bekendheid. De opvolger Supervielle, Jules
Supervielle, Jules (1884-1960) Frans schrijver van Baskische afkomst, studeerde rechten en staatswetenchappen. Hij debuteerde in 1901 met de dichtbundel Suppé, Franz von
Suppé, Franz von (eig. Francesco Ezechiele Ermenegildo Cavaliere Suppe Demelli; 1819-1895) Oostenrijks componist. Hij was te Wenen dirigent suprematisme
suprematisme Stroming in de schilderkunst, ca. 1913 ontwikkeld door de Russische schilder Kasimir Malevitsj. Hij wilde de kunst 'van het onderwerp Surie, Jacoba (Coba)
Surie, Jacoba (Coba) (1879-1970) Nederlands schilderes. Behoorde tot de Amsterdamse Joffers. Kreeg les van o.a. Coba Ritsema en Mendes da Cos
Surminski, Arno
Surminski, Arno (Hermann; geb. 1934) Na de deportatie van zijn ouders naar de Sovjet Unie, groeide de auteur op in Sleeswijk Holstein bij een gez
surrealisme
surrealisme Beweging op het terrein van beeldende kunst, literatuur en film. Ontstond ca. 1920 in Frankrijk. Werd niet beschouwd als een stroming Surtees, Robert L.
Surtees, Robert L. (geb. 1906) Amerikaans cameraman, algemeen beschouwd als een van de grootsten uit de filmgeschiedenis. Zijn werk werd bekroond Surtees, Robert Smith
Surtees, Robert Smith (1803-1864) Engels schrijver van humoristische romans. Hij was in 1831 medeoprichter en redacteur (tot 1836) van The New
Susann, Jacqueline
Susann, Jacqueline (1921-1974) Amerikaans schrijfster, was aanvankelijk actrice en TV-presentatrice. Zij debuteerde met het autobiografische 'Every Süskind, Patrick
Süskind, Patrick (geb. 1949) Duits schrijver. Begon na zijn studietijd als scenarioschrijver voor de televisie. In 1984 schrijft hij de door talrijke steracteurs suspense
suspense (Eng.) (Angstige) spanning in boeken en films. In misdaadverhalen is het de kunst de spanning vast te houden en op te voeren door middel Sutermeister, Heinrich
Sutermeister, Heinrich (1910-1995) Zwitsers componist. Sutermeister studeerde bij o.a. Carl Orff en kreeg onder invloed van de late Verdi en Puccini Sutherland, Donald
Sutherland, Donald (geb. 1934) Canadees acteur. Speelde toneel in Canada en Engeland en begon in de jaren zestig een carrière als film- en TV- acteur. Sutherland, Graham Vivian
Sutherland, Graham Vivian (1903-1980) Brits schilder en graficus. Gedurende WO II officieel 'war artist'. Zijn werk toont verwantschap met het sur
Sutherland, Joan
Sutherland, Joan (geb. 1926) Australisch zangeres (coloratuursopraan). Sutherland studeerde aan het conservatorium van Sydney en aan het Royal Sutter, Albert De
Sutter, Albert De (1917-1990) Belgisch muziekcriticus. De Sutter studeerde aan het Stedelijk Muziekconservatorium in Kortrijk. Van 1945 tot aan Sutter, Ignace de
Sutter, Ignace de (1911-1988) Vlaams componist en muziekpedagoog. Sutter studeerde aan de muziekschool, het latere conservatorium, van Kortrijk. Sutton Hoo
Sutton Hoo Terrein in het Engelse graafschap Suffolk, bij Woodbridge. Hier werd in 1939 een koningsgraf uit de 7e eeuw ontdekt, dat o.a. een boot Suvero, Mark di
Suvero, Mark di (geb. 1933) Amerikaans beeldhouwer van Italiaanse afkomst; verwerkte afvalmaterialen als sloophout en schroot tot metershoge, expressieve sü?es Mädl
sü?es Mädl Het type van het `sü?es Mädl' behoort tot de klassieke figuren van het Weense toneel van Johann Nepomuk Nestroy (1801-1862) tot Arthur Svetlanov, Evgeny Fyodorovich
Svetlanov, Evgeny Fyodorovich (geb. 1928) Russisch dirigent en componist. Studeerde tot 1951 aan het Gnesin Instituut en van 1951-55 aan het Svetlov, Michaïl Arkadevitsj
Svetlov, Michaïl Arkadevitsj (1903-1964) Sovjetrussisch dichter, die debuteerde met de bundels 'Rails' (1923), 'Gedichten' (1924), 'Wortels' (1925),
Svevo, Italo
Svevo, Italo (eig. Ettore Schmitz; 1861-1928) Italiaans schrijver uit Triëst. Zijn meesterwerk, 'La coscienza di Zeno' (1923; Ned. vert.: 'De bekentenissen Svoboda, Josef
Svoboda, Josef (geb. 1920) Tsjechisch decorontwerper. Hij studeerde architectuur en is sinds 1950 chef decorontwerper van het Nationale Theater Swaen, Michiel de
Swaen, Michiel de (1654-1707) Zuidnederlands heelmeester en dichter, lid en later prins van de rederijkerskamer 'De Carssauwieren' te Duinkerken. Swahili
Swahili Overwegend islamitisch volk in Afrika met een sterke Arabische inslag, woonachtig aan de oostkust tussen Mozambique en Somalië en op de Swanevelt, Herman van
Swanevelt, Herman van (ca. 1600-1655) Nederlands schilder, tekenaar, etser en uitgever van prenten. Verbleef omstreeks 1623 te Parijs en van 1629-Swanson, Gloria
Swanson, Gloria (1899-1983; eig. Gloria Josephine Mae Swenson) Amerikaans actrice van Zweeds-Italiaanse afkomst. Kwam in 1916 bij de film, Swarowsky, Hans
Swarowsky, Hans (1899-1975) Oostenrijks dirigent. Hij studeerde o.a. muziektheorie bij Schönberg en Webern en directie bij Felix Weingartner Richard Swart van Groningen, Jan
Swart van Groningen, Jan (ca. 1500-na 1553) Nederlands schilder en houtsnijder. Hij werkte eerst te Gouda, maar ging omstreeks 1522 naar Antwerpe
Swarte, Rieks
Swarte, Rieks (Henricus Martinus Swarte; geb. 1949) Nederlands decorontwerper, toneelleider, regisseur en acteur. In 1975 studeerde Rieks Swarte Swarth, Stéphanie Hélène
Swarth, Stéphanie Hélène (1859-1941) Nederlands dichteres. Zij kreeg grotendeels een Franse opvoeding te Brussel, hetgeen verklaart waarom zij Swart, Pieter de
Swart, Pieter de (1709?-1773) Nederlands architect. Bouwde overwegend in Frans-classicistische stijl. Ontwierp o.a. te Den Haag het Paleis Lange
Sweelinck, Jan Pieterszoon
Sweelinck, Jan Pieterszoon (1562-1621) Nederlands organist en componist. Kreeg zijn eerste lessen van zijn vader Pieter Swybertszoon Sweelinck Sweet, Henry
Sweet, Henry (1845-1912) Engels taalkundige, werkzaam op het gebied van de grammatica, de lexicografie en de fonologie. Sweet was Shaws voorbeeld Swidde, Dick
Swidde, Dick (1906-1988) Nederlands acteur. Swidde debuteerde in 1933 en speelde bij verschillende toneelgezelschappen. Twintig jaar lang was Swift, Graham
Swift, Graham (geb. 1949) Brits schrijver. Swift studeerde Engelse letterkunde aan de universiteiten van Cambridge en York. Hij debuteerde met de Swift, Jonathan
Swift, Jonathan (1667-1745) Iers-Engels satirisch schrijver en anglicaans geestelijke, vanaf 1713 verbonden aan de Saint-Patrick's Kathedraal te Dublin. Swinburne, Algernon Charles
Swinburne, Algernon Charles (1837-1909) Brits dichter, wiens werk zich onderscheidt door grote melodieusheid. Werd bekend door versdrama in swing
swing Jazz die voornamelijk door blanke big bands in de jaren dertig werd gespeeld. Nauw verbonden met de commerciële dansmuziek. Instrumentale Syberberg, Hans-Jürgen
Syberberg, Hans-Jürgen (geb. 1935) Westduits filmregisseur van o.m. 'Nach meinem letzten Umzug' (1971), 'Ludwig - Requiem für einen jungfraulic
Sydow, Carl Adolf (Max) von
Sydow, Carl Adolf (Max) von (geb. 1929) Zweeds toneel- en filmacteur. Speelde in veel films van Ingmar Bergman, daarnaast ook regelmatig in buitenla
syllabus
syllabus (Lat.) Samenvatting van het behandelde; lijst.
syllepsis
syllepsis (zeugma) (Gr.: sullèpsis = samenvatting) Een stijlfiguur waarbij een woord aan een ander wordt verbonden, waarbij het formeel of grammaticaal Sylphe, Sofiane
Sylphe, Sofiane (geboren te Parijs in 1976): Franse danseres, die al zeer jong - in 1993 - in dienst trad bij Het Nationale Ballet in Amsterdam, in 1994 Sylvanus, Erwin
Sylvanus, Erwin (geb. 1917) Duits toneelschrijver, behorend tot de Dortmunder Gruppe 61. Zijn werk is beïnvloed door Pirandello en Brecht en richt Sylva, Carmen
Sylva, Carmen (1843-1916) Duits-Roemeens dichteres, getrouwd geweest met Karel van Hohenzollern en vanaf 1881 met koning Carol I van Roemenië. Sylvester, János
Sylvester, János (eig. János Erdösi-Sylvester; 1504-1552) Hongaars geleerde, humanist en filoloog. In 1526 ging hij naar de universiteit van Kraków, symboliseringsvermogen
symboliseringsvermogen De wezenlijk menselijke capaciteit om dingen aan te duiden met iets dat er geen directe relatie mee heeft (symbool). Het
symbolisme (kunst)
symbolisme (kunst) Nauw verbonden met de symbolistische literatuur verscheen ca. 1885 het symbolisme in de schilderkunst, reeds in de jaren zestig symbolisme (lit.)
symbolisme (lit.) Een eind 19e eeuw in Frankrijk ontstane stroming als reactie tegen naturalisme en realisme, waarvan de vertegenwoordigers zich symbool (algemeen)
symbool (algemeen) Een woord dat in het algemeen spraakgebruik vaag wordt gebruikt en waarvan precies gebruik pas mogelijk is als men onder
symfonie
symfonie (Gr.: symfonie = samenklank) Meerdelig werk voor orkest, waarvan de ontwikkeling zeer nauw is verbonden met die van de sonate. De naam symfonisch gedicht
symfonisch gedicht Een (meestal ééndelig) orkestwerk, dat is gebaseerd op een buitenmuzikaal gegeven. Ontstond rond 1850; term afkomstig van Symonds, John Addington
Symonds, John Addington (1840-1893) Engels kunsthistoricus en dichter. Hij studeerde te Harrow en Oxford en bracht om gezondheidsredenen het Symons, Arthur William
Symons, Arthur William (1865-1945) Engels dichter en literair criticus. Hij behoorde in de jaren negentig tot de avant-gardistische dichters en introduceerde Symons, Julian
Symons, Julian (1912-1994) Brits schrijver, dichter en criticus. Symons werd bekend door zijn originele, vaak psychologisch rake detectiveromans, symposium
symposium (Gr.: sun = met; posis = het drinken) Drinkgelag (na de maaltijd). Na het Symposium van de Griekse wijsgeer Plato (427-347 v.C.) - titel synaeresis
synaeresis (Gr.: sunaireoo = bijeennemen) Het samenvoegen van twee klinkers om één lettergreep te maken, Hiermee kan men versregels zuiver metrisch syncope (muz.)
syncope (muz.) Een verschijnsel uit de muziek, dat kan ontstaan door verschuiving van het normale metrische accent of door het samentrekken van syncretisme
syncretisme 1. Het samenbrengen van elementen die oorspronkelijk niet bij elkaar horen tot een nieuw, maar soms bouwvallig geheel. Dit begrip w
synecdoche
synecdoche (Gr.: sunekdochè = woordenverwisseling) Stijlfiguur. Een der vormen van de metonymia, waarbij het geheel wordt aangeduid door een synesthesie (lit.)
synesthesie (lit.) (Gr.: synaistesis = tegelijk voelen) Combinatie van prikkels (of begrippen) in verschillende zintuiggebieden en de uitdrukking hiervan synoniemen
synoniemen Men noemt een woord een synomiem van een ander woord, wanneer de betekenis dezelfde of vrijwel dezelfde is. Het laatste is bijna altijd synoniemenwoordenboek
synoniemenwoordenboek (thesaurus) Woordenboek of lijst met behulp waarvan synoniemen (woorden die hetzelfde of ongeveer hetzelfde betekenen synopsis (lit.)
synopsis (lit.) (Gr. = overzicht) Korte samenvatting van een verhaal (bijv. van een toneelstuk of roman). Exposé.
syntactische component
syntactische component 1. In de taaltheorie: dat gedeelte van een grammatica dat verantwoordelijk is voor de vorming van woorden, woordgroepen
syntaxis (taalw.)
syntaxis (taalw.) (zinsleer) Onderdeel van de grammatica dat zich bezighoudt met de wijze waarop in een taal woorden worden gecombineerd tot woordgroepen synthesizer
synthesizer Elektronisch muziekinstrument, opgebouwd uit generatoren, filters, oscillatoren, e.d. waarmee vrijwel elk gewenst geluid kan worden opgewekt. synthetisme
synthetisme Stroming uit het eind van de 19e eeuw, die het essentiële van een voorstelling wil uitdrukken door sterke vorm- en kleurvereenvoudigingen. Syrlin de Jongere, Jörg
Syrlin de Jongere, Jörg (1455-1521) Duits beeldsnijder en schrijnwerker. Zoon van Jörg Syrlin de Oude (1425-1491), wiens atelier hij voortzette.
Syrlin de Oude, Jörg
Syrlin de Oude, Jörg (1425-1491) Duits beeldsnijder en schrijnwerker. Vader van Jörg Syrlin de Jongere (1455-1521). In robuuste, realistische stijl Syrokomla, Wladyslaw
Syrokomla, Wladyslaw (eig. Ludwik Kondratowicz; 1823-1862) Pools dichter. Hij staat door de eenvoud van zijn taalgebruik en versificatie dicht systematische kunst
systematische kunst Kunst waarin de elementen vorm en kleur volgens een bepaald systeem gerangschikt zijn, waaraan wiskundige wetmatigheden
Szabelski, Boleslaw
Szabelski, Boleslaw (1896-1979) Pools organist en componist. Hij studeerde aan het conservatorium te Warschau o.a. bij Karol Szymanowski, wa
Szabó, Ferenc
Szabó, Ferenc (1902-1969) Hongaars componist. Hij studeerde bij Leó Weiner en Zoltán Kodály te Boedapest, ging daarna naar Duitsland en vestigde Szabo, Gabor
Szabo, Gabor (1936-1982) Hongaars jazzgitarist, vluchtte tijdens de Hongaarse Opstand (1956) naar de VS. Speelde daar met Chico Hamilton, Gary Szabó, István
Szabó, István (geb. 1938) Hongaars filmregisseur. Viel aan het begin van de jaren zestig op internationale festivals op door de regie van enkele korte Szabó, Laszlo
Szabó, Laszlo (geb. 1917) Hongaars beeldhouwer. Begonnen met dierfiguren in bas-reliëfs, ontwikkelde hij een abstracte vormwereld waarin voortdurend Szabó, Lórinc
Szabó, Lórinc (1900-1957) Hongaars dichter. Hij debuteerde met de bundel 'Föld, erdö, Isten' (Aarde, bos, God; 1922), die intellectuele lyriek bevat Szabó, Magda
Szabó, Magda (geb. 1917) Hongaars schrijfster en dichteres. Ze was oorspronkelijk lerares Hongaars en Latijn en schreef haar eerste dichtbundels Szábo, Pál
Szábo, Pál (1893-1970) Hongaars schrijver van boerenafkomst, die met de roman 'Uj emberek' (Nieuwe mensen, 1930) als een der eerste vertegenwoordigers Szaniawski, Jerzy
Szaniawski, Jerzy (1886-1970) Pools schrijver van symbolisch psychologische toneelstukken, o.a. 'De zeiler' (1925), 'De advocaat en de roos' (1929), Székely, Pierre
Székely, Pierre (geb. 1923) Hongaars beeldhouwer. In hout en steen maakte hij aanvankelijk surrealistische abstracten met barokke vormen, maar ontwikkelde Székely, Zoltán
Székely, Zoltán (geb. 1903) Hongaars-Amerikaans violist. Székely studeerde bij Hubay en Kodály en begon in 1921 een solistencarrière die hem grote Szell, George
Szell, George (1897-1970) Hongaars-Amerikaans dirigent. Szell groeide op in Wenen, waar hij o.a. bij Förster en Reger compositie studeerde en bij Szenci Molnár, Albert
Szenci Molnár, Albert (1574-1634) Hongaars humanistisch letterkundige en vertaler. Hij leidde een onrustig bestaan van reizen en trekken, waarbij Szepsi Csombor, Márton
Szepsi Csombor, Márton (1595-1623) Hongaars schrijver van reisverhalen en een belangrijk vertegenwoordiger van de burgerlijke literatuur in het
Szerb, Antal
Szerb, Antal (1901-1945) Hongaars schrijver en literatuurhistoricus. Hij studeerde Duits en Engels, promoveerde in 1924 en was vanaf 1931 verbo
Szeryng, Henryk
Szeryng, Henryk (1918-1988) Pools/Mexicaans violist. Szeryng studeerde op voorspraak van de befaamde violist Bronislaw Huberman onder meer Szigeti, Joseph
Szigeti, Joseph (1892-1973) Hongaars-Amerikaans violist. Studeerde bij Jenö Hubay aan de Muziek Akademie van Boedapest. Na zijn debuut in 1905 Szilágyi, Domokos
Szilágyi, Domokos (1938-1976) Hongaars dichter, behorend tot de in Roemenië wonende Hongaarstalige minderheid. In zijn eerste dichtbundels, Szymanowski, Karol Maciej
Szymanowski, Karol Maciej (1882-1937) Pools componist. Studeerde van 1901-1904 in Warschau. Verbleef van 1911-12 in Wenen en maakte veel Szymborska, Wislawa
Szymborska, Wislawa (geb. 1923) Pools dichteres. Szymborska maakte naam met haar ongekunstelde gedichten, die aanvankelijk enige invloed van
Szymonowicz, Szymon
Szymonowicz, Szymon (1558-1629) Pools (Latijns) dichter, die publiceerde onder de naam Simon Simonides. Hij was mede-oprichter van de Academ
Søiberg, Harald
Søiberg, Harald (1880-1954) Deens schrijver van realistische streekromans, doorgaans gesitueerd aan de westkust van Jutland. De hier wonende boeren Sønderby, Knud
Sønderby, Knud (1909-1966) Deens romanschrijver, die op deels ironische, deels ontroerende wijze de problemen van zijn tijd behandelde, waarbij
Cultuur T
taal en milieu Taal is een sociaal instrument en er is een wisselwerking tussen iemands verbale repertoire en zijn maatschappelijke achtergrond. Taalachterstand taal (bloemen)
taal (bloemen) Traditionele betekenis die aan bepaalde planten en plantedelen wordt toegekend. Eikeblad - vaderlandsliefde, gastvrijheid; klaver - trouw; taal (taalw.)
taal (taalw.) Op communicatie aangelegd systeem van symbolen. Men onderscheidt dierentaal, bijvoorbeeld bijentaal, en mensentaal. Mensentalen taalbeheersing
taalbeheersing Ook taalvaardigheid. Men onderscheidt een actieve en een passieve taalbeheersing, afhankelijk van het vermogen tot productief (spreken taalbeschrijving
taalbeschrijving (Eng: linguistic description) Systematische karakterisering van alle correcte taalbouwsels van een taal. Deze beschrijving is gebaseerd taaldaden
taaldaden (speech acts) Een taaluiting is vaak meer dan een beschrijving van de werkelijkheid; naast constatief is er ook performatief taalgebruik. Maar taalfamilie
taalfamilie Groep talen die door een gemeenschappelijke oorsprong onderlinge verwantschap tonen. Er zijn ca. 20 taalfamilies, waaronder het Indo-taalfilosofie
taalfilosofie (filosofie van de taal) Het denken over het verschijnsel taal en over de samenhang tussen taal en denken. In de filosofie van de 20e eeuw taalhandeling
taalhandeling Elementaire eenheid van communicatie, bestaande uit een strekking en uit een propositie. De propositie is opgebouwd uit een referent taalkunde
taalkunde Wetenschap van de of een taal, taalwetenschap. Met de term taalkunde wordt wel de studie van een specifieke taal, bijv. Japans of Deens, taalsociologie
taalsociologie In de taalwetenschap door velen gebruikt als synoniem van sociolinguïstiek; door anderen duidelijk onderscheiden als specialisatie vanuit taalverwerving
taalverwerving 1. Primaire taalverwerving: het leren praten van kinderen. 2. Secundaire taalverwerving: het op latere leeftijd leren van een tweede taal.
tableau vivant
tableau vivant (Fr.: levend beeld) Groep personen als beeldengroep, levend schilderij. Een vorm van toneel waarbij de spelers in een fraaie of karakteristieke Tabley, John Byrne Leicester Warren de
Tabley, John Byrne Leicester Warren de (1835-1895) Engels dichter en toneelschrijver. Hij studeerde te Eton en Oxford en ging daarna in diplomatieke Tabori, George
Tabori, George (geb. 1914) Duitstalige (Hongaars-joodse) roman-, toneel- en filmschrijver, acteur, theater- en filmregisseur. Als zoon van een Hongaarse Tabucchi, Antonio
Tabucchi, Antonio (geb. 1943) Italiaanse schrijver die ook bekendheid geniet als hoogleraar Portugese letterkunde en vertaler van de dichter Fernando tabulatuur
tabulatuur (Tablatur) Het geheel van regels betreffende compositie, rijm, aantal lettergrepen, strofevorm, enz., volgens welke de Meistersinger tot in Tacca, Pietro
Tacca, Pietro (1577-1640) Italiaans beeldhouwer en architect. Beïnvloed door het maniërisme van zijn leermeester Giambologna. Vervaardigde o.a. tachisme
tachisme (Fr.: tache = vlek) Stroming in de Europese kunst, verwant aan het abstract expressionisme. Ontstond ca. 1950. Gekenmerkt door het spontaan Tachtigers
Tachtigers (Beweging van Tachtig) Groep Nederlandse dichters en schrijvers, allen geboren tussen 1855-1865, die zich vanaf 1880 fel verzetten teg
Tachtsis, Kostas
Tachtsis, Kostas (1927-1988) Grieks schrijver. Tachtsis groeide op in Athene en publiceerde twee dichtbundels, alvorens zich aan het proza te wijden. Tacitus, Publius Cornelius
Tacitus, Publius Cornelius (ca. 55-ca. 120) Romeins jurist en geschiedschrijver. Hoofdwerken zijn de 'Historiae' en de 'Annales', beide gewijd aan
tactus
tactus De bewegingseenheid die gebruikelijk was ten tijde van de mensurale muzieknotatie (15e-17e eeuw). Zij bestond uit het op en neer bewegen Taddeo di Bartolo
Taddeo di Bartolo (ca. 1362-1422/23) Italiaans schilder, vertegenwoordiger van de Siënese school. Beïnvloed door o.a. Simone Martini. Bekendste Tadzj Mahal
Tadzj Mahal Mausoleum in de Indiase stad Agra. Gebouwd (1632-52) in opdracht van Sjah Dsjahan voor zijn vrouw Moentaz Mahal. De grondvorm tafelmuziek
tafelmuziek Muziek die gespeeld wordt tijdens de maaltijd. De gewoonte om tijdens het eten muziek ten gehore te brengen, bestond al bij de oude Egyptenaren Tafelronde, De
Tafelronde, De Vlaams literair tijdschrift, eerst maandelijks, vanaf 1956 driemaandelijks, dat in 1953 te Antwerpen werd opgericht. Het schenkt vooral tafelspelen
tafelspelen Een Rederijkersgenre: korte, vaak komische stukjes voor twee personen, die geschreven werden voor speciale gelegenheden en rondom Taffanel, Claude Paul
Taffanel, Claude Paul (1844-1908) Frans fluitist en dirigent. Hij was van 1864-90 solofluitist van de Parijse Opéra, tevens vanaf 1867 van het Orchestre Tagalog
Tagalog Belangrijkste etnolinguïstische groep op de Filippijnen. Wordt door 40% van de bevolking gesproken en door 44% als tweede taal gebruikt. Tagliavini, Ferrucio
Tagliavini, Ferrucio (1913-1995) Italiaans operazanger (lyrisch tenor). Tagliavini studeerde aan het conservatorium van Parma, debuteerde in 1939 Tagliavini, Luigi Ferdinando
Tagliavini, Luigi Ferdinando (geb. 1929) Italiaans organist en musicoloog. Hij studeerde te Bologna en Parijs, daarna Duitse literatuurgeschiedenis,
Taglioni, familie
Taglioni, familie Italiaanse familie van balletdansers, -danseressen en choreografen. De belangrijkste leden waren: 1. Salvatore Taglioni (1790-1868), Tagore, Rabindranath
Tagore, Rabindranath (1861-1941) Indiaas (Bengaals) dichter, toneelschrijver en mysticus. In zijn werk komt grote kennis van zowel de westerse Taikan, Jokojama
Taikan, Jokojama (1868-1958) Japans schilder en tekenaar, een der eerste leerlingen van de academie voor beeldende kunsten te Tokio. Beroemd Tailhade, Laurent
Tailhade, Laurent (1854-1919) Frans schrijver. Hij sloot zich vanaf de oprichting aan bij de Mercure de France en schreef verder artikelen in tijdschriften taille directe
taille directe Oudste en meest creatieve vorm van beeldhouwen, waarbij de beeldhouwer zijn beeld direct uit steen houwt, zonder een voorbeeld te taille (muz.)
taille (muz.) In de 16e t/m de 18e eeuw de in Frankrijk gebruikelijke benaming voor de tenorstem in vocale composities, maar ook voor het instrument Tailleferre, Germaine
Tailleferre, Germaine (1892-1983) Frans componiste. Zij studeerde aan het Parijse conservatorium, waar zij Darius Milhaud ontmoette, met wie zij Tailleur, Mozes (Max)
Tailleur, Mozes (Max) (1909-1990) Nederlands humorist. Na een veelsoortige loopbaan werd Tailleur na de Tweede Wereldoorlog bekend als moppent
Taine, Hippolyte-Adolphe
Taine, Hippolyte-Adolphe (1828-1893) Frans filosoof en geschiedschrijver. Promoveerde op 'Essai sur les fables de La Fontaine' (1853), maakte voo
Tairov, Aleksandr Jakovlevitsj
Tairov, Aleksandr Jakovlevitsj (1885-1950) Sovjetrussische regisseur en toneelleider. Hij stichtte in 1914 te Moskou het Kamerni Teatr (Kamertheater),
Tai-Tsjin
Tai-Tsjin (15e eeuw; werkzaam 1430-56) Chinees schilder. Verkoos het verblijf op het platteland boven dat aan het keizerlijke hof. Schilderde vooral Tajiri, Shinkichi
Tajiri, Shinkichi (geb. 1923) Amerikaans beeldend kunstenaar van Japanse afkomst. Kwam in Parijs in contact met de Cobra-beweging. Vestigde zich Tajrov, Aleksandr Jakovljevitsj
Tajrov, Aleksandr Jakovljevitsj (1885-1950) Russisch regisseur en toneelleider. Stichtte in 1914 het Kamertheater in Moskou en leidde dit tot 1949. Takemitsu, Toru
Takemitsu, Toru (1930-1996) Japans componist. Takemitsu, die zich vrijwel geheel autodidactisch ontwikkelde, streefde in zijn composities naar een Takeuchi, Shusaku
Takeuchi, Shusaku (geboren te Japan 4-7-1948): Japanse choreograaf en danser, werkt sinds 1973 in Nederland waar hij Japanse en Europese dans Takis
Takis (eig. Takis Panayotis Vassilakis; geb. 1925) Grieks beeldend kunstenaar. Werkzaam in Parijs, Londen en na 1958 ook in de VS. Zijn werk bes
Tak, Max
Tak, Max (1891-1967) Nederlands componist en journalist. Hij studeerde viool en was enige tijd violist in het Amsterdamse Concertgebouworkest. Tak, Pieter Lodewijk
Tak, Pieter Lodewijk (1848-1907) Nederlands schrijver en journalist. Hij was journalist in zijn geboortestad Middelburg, daarna vanaf 1883 van het Tal Coat, Pierre Louis Corentin Jacob
Tal Coat, Pierre Louis Corentin Jacob (1905-1985) Frans schilder, begon als schilder van keramiek en landschappen. Associeerde zich in 1924 tijdelijk tales of ratiocination
tales of ratiocination (Eng.) Beredeneerde verhalen. Term van Edgar Allan Poe (1809-1849) voor de door hem geschapen detectiveverhalen, waarin
Talich, Václav
Talich, Václav (1883-1961) Tsjechisch dirigent. Hij studeerde oorspronkelijk viool, was violist bij de Berliner Philharmoniker en daarna concertmeester Talk Talk
Talk Talk Britse popgroep, in 1981 opgericht door Mark Hollis (geb. 1955). Debuteerde met de lp 'The party's over' (1982). Op 'It's my life' (1984) spelen Talking Heads
Talking Heads Amerikaanse popformatie rond zanger/gitarist David Byrne. Toonaangevende new wave-groep, later steeds meer invloeden uit Latijns-Tallchief, Maria
Tallchief, Maria (geboren te Fairfax 24-1-1925) Amerikaans danseres van Indiaanse afkomst, zuster van Marjorie Tallchief. Soliste bij de Ballets Russes Tallchief, Marjorie
Tallchief, Marjorie (geboren te Fairfax 19-10-1927) Amerikaans danseres van Indiaanse afkomst, zuster van Maria Tallchief. Danste o.a. bij het American Tallemant des Réaux, Gédéon
Tallemant des Réaux, Gédéon (1619-1690) Frans schrijver, studeerde rechten en bekleedde een overheidsfunctie. Door zijn huwelijk met Elisabeth Tallis, Thomas
Tallis, Thomas (ca. 1505-1585) Engels componist. Was vanaf 1542 organist van de Chapel Royal. Kreeg in 1575 met Byrd 21 jaar lang het alleenrecht Talma, François-Joseph
Talma, François-Joseph (1763-1826) Frans acteur. Hij volgde de École Royale de Déclamation en debuteerde in 1787 bij de Comédie Française in Talvela, Martti Olavi
Talvela, Martti Olavi (1935-1989) Fins operazanger. Talvela was afkomstig uit een kinderrijk boerengezin en werkte aanvankelijk als onderwijzer. Tamayo y Baus, Manuel
Tamayo y Baus, Manuel (1829-1898) Spaans toneelschrijver. Zijn ouders waren beide aan het toneel en vertolkten zijn eerste werken, waaronder Tamayo, Rufino
Tamayo, Rufino (1899-1991) Mexicaans schilder. Tamayo behoorde met Orozco, Rivera en Siqueiros tot de belangrijkste moderne Mexicaanse kunstenaars. tamboerijn
tamboerijn Muziekinstrument van oosterse herkomst, bestaande uit een houten, aan een zijde met een vel bespannen ring (ca. 6 cm. hoog, ca. 25 cm. tamizdat
tamizdat Westerse publicaties van in Oost-Europa verboden werken.
Tammes, Arnold Jan Pieter
Tammes, Arnold Jan Pieter (1907-1987) (pseudoniem J.C. Noordstar) Nederlands jurist en dichter. In zijn studententijd in Groningen schreef Tammes
Tamminga, Douwe Annes
Tamminga, Douwe Annes (geb. 1909) Nederlands (Fries) dichter. Wetenschappelijk medewerker aan de Fryske Akademy; medeoprichter van het tampon
tampon Prop van gaas of watten, die in een wond (bijv. na trekken van een kies) of een lichaamsholte wordt gestopt om bloed en vocht op te zuigen. Tanaka, Min
Tanaka, Min (geboren in Hachioji (Japan)): Japans danser. Hij begon in 1973 met eigen choreografieën gebaseerd op improvisatie, waarbij hij het niet Tandy, Jessica
Tandy, Jessica (1909-1994) Brits-Amerikaans actrice. Jessica Tandy bracht het grootste deel van haar carrière op de planken door. Al in 1934 speelde Tanejev, Sergej Ivanovitsj
Tanejev, Sergej Ivanovitsj (1856-1915) Russisch pianist en componist. Hij studeerde bij o.a. Nikolai Rubinstein en Tsjajkovski, wiens Eerste pianoc
Tange, Kenzo
Tange, Kenzo (geb. 1913) Toonaangevend Japans architect. Zijn werk bevat zowel elementen uit de traditionele Japanse cultuur, als uit de westerse tango
tango Argentijnse dans, die pas ca. 1900 in Buenos Aires ontstond en duidelijk verwant is met de habanera. Kort voor WO I kwam de dans naar Europa Tanguy, Raymond Georges Yves (Yves)
Tanguy, Raymond Georges Yves (Yves) (1900-1955) Frans-Amerikaans schilder. Sloot zich in 1925 aan bij de surrealisten. Vestigde zich in 1939 tanka
tanka Japanse lyrische dichtvorm, bestaande uit 31 lettergrepen verdeeld over vijf regels met resp. 5, 7, 5, 7 en 7 lettergrepen. Typerend is het contrast Tanner, Alain
Tanner, Alain (geb. 1929) Zwitsers filmregisseur. Maakte eerst documentaires en tv-films vooral in Engeland, waar hij zich samen met landgenoot
Tannhäuser
Tannhäuser (ca. 1205-ca. 1270) Middeleeuws Duits dichter (Minnesänger), van wie zich onder de naam Tannhuser 16 gedichten bevinden in het Manessische Tannhäuserlegende
Tannhäuserlegende Tannhäuser (ca. 1205-1266) was een Duitse `Leiche'- dichter, die enkele eeuwen later de held van de Tannhäuserlegende werd: Tansillo, Luigi
Tansillo, Luigi (1510-1568) Italiaans dichter. Hij was vanaf 1536 in dienst van Pedro van Toledo, onderkoning van Napels, later bij diens zoon Garcia. Tansman, Alexandre
Tansman, Alexandre (1897-1988) Pools/Frans componist. Hij studeerde aan de conservatoria te Lodz en Warschau en vestigde zich in 1919 te Parijs. Tantalus
Tantalus Tantalus was de mythisch koning van Frygië in Klein-Azië, en de vader van Pelops en Niobe. Hij wilde de alwetendheid van de goden op Tante Leen
Tante Leen (1912-1992) Nederlands zangeres. Tante Leen was de zangeres van het Jordaanse volkslied en de vrouwelijke tegenhanger van Johnny tante-Betjestijl
tante-Betjestijl In het algemeen de aanduiding voor een slechte, onbeholpen stijl, meer in het bijzonder de naam voor ten onrechte toegepaste inversie Tantum ergo
Tantum ergo De beginwoorden van de laatste twee coupletten van de hymne 'Pange lingua gloriosi corporis mysterium', een door Thomas van Aquino Tan, Amy
Tan, Amy (geb. 1952) Amerikaans schrijfster van Chinese afkomst. Amy Tan debuteerde in 1989 met de roman `The joy luck club', over het leven van Tan, Melvyn
Tan, Melvyn (geb. 1956) Singaporees fortepianist en lavecimbelspeler. Tan studeerde piano, o.a. bij Vlado Perlemuter. Hij werd vooral bekend als Tàpies, Antonio
Tàpies, Antonio (geb. 1923) Spaans beeldend kunstenaar, aanvankelijk beïnvloed door Miró. Houdt zich sedert de jaren vijftig bezig met materieschilderkunst, tapijten
tapijten Tapijten vallen in twee categorieën uiteen: geknoopte, voornamelijk gebruikt als vloerbedekking, en geweven, die veelal dienen als stoffering tarantella
tarantella Een Zuid-Italiaanse dans in 6/8 maat (ook wel 12/8 of 3/8) met een levendig karakter. Tijdens het dansen wordt de snelheid opgevoerd, hetgeen Tarantino, Quentin
Tarantino, Quentin (geb. 1963) Amerikaans filmregisseur en -scenarioschrijver. Bekeek duizenden films tijdens zijn werkzaamheden in een videotheek Tardieu, Jean
Tardieu, Jean (1903-1995) Frans dichter en toneelschrijver. Van 1922-27 studdeerde hij rechten en letteren en in 1944 werd hij hoofd van de afdeling Tarkington, Newton Booth
Tarkington, Newton Booth (1869-1946) Amerikaans schrijver van een aantal overwegend in Indiana gesitueerde romans, waarin het beoogde realisme Tarkovski, Andrej Arsenovitsj
Tarkovski, Andrej Arsenovitsj (1932-1986) Russisch filmregisseur. Zoon van de dichter Arseni Tarkovski. Debuteerde met de korte film 'De viool Tarr, Edward H(ankins)
Tarr, Edward H(ankins) (geb. 1936) Amerikaans trompettist en musicoloog. Tarr studeerde trompet aan de conservatoria van Chicago en Boston (afgestudeerd
Tartini, Giuseppe
Tartini, Giuseppe (1692-1770) Italiaans violist en componist. In 1709 ging hij naar Padua om er rechten te studeren, maar nog voor hij twintig jaar Tartt, Donna
Tartt, Donna (geb. 1963) Amerikaans schrijfster. Donna Tartt, die studeerde aan de Universiteit van Mississippi in Oxford, kreeg grote bekendheid Tartuffe
Tartuffe (It.: tartufo = huichelaar) Hoofdpersoon van Molières karakterstuk Tartuffe (1664; in proza); synoniem geworden met `vrome huichelaar'.
Tashlin, Frank
Tashlin, Frank (1913-1972) Amerikaans tekenaar, schrijver en filmregisseur. In Hollywood was hij werkzaam bij Walt Disney en Columbia. Hij schreef Tassis y Peralta, Juan de
Tassis y Peralta, Juan de (1580-1622) Spaans dichter, leerling van Luís de Góngora. Hij vertoefde aan het hof, maar werd in 1608 verbannen wegens
Tasso, Bernardo
Tasso, Bernardo (1493-1569) Italiaans dichter, vader van Torquato Tasso. Tijdens zijn leven was hij in dienst van verschillende vorsten. T., wiens Tasso, Torquato
Tasso, Torquato (1544-1595) Italiaans dichter, wiens werk het literaire equivalent vormt van wat in de beeldende kunst met maniërisme wordt aangeduid. Tate, George Holmes (Buddy)
Tate, George Holmes (Buddy) (geb. 1913) Amerikaans jazzsaxofonist, in de stijl van de zgn. Coleman Hawkins-school. Speelde in de jaren dertig Tate, John Orley Allen
Tate, John Orley Allen (1899-1979) Amerikaans dichter en literair criticus. Tate begon als redacteur van het van 1922-25 te Nashville verschijnende Tate, Nahum
Tate, Nahum (1652-1715) Engels dichter en toneelschrijver. Hij bezocht het Trinity College te Dublin en trok daarna naar Londen, waar hij naam m
Tate, Sharon
Tate, Sharon (1943-1969) Amerikaans actrice, die o.m. speelde in 'Eye of the devil' (1967), 'The fearless vampire killers' (1967), 'Valley of the dolls' Tati, Jacques
Tati, Jacques (eig. Jacques Tatischeff; 1907-1982) Frans acteur en regisseur, die in een klein aantal films op onnavolgbare manier in de door hem zelf Tatlin, Vladimir
Tatlin, Vladimir (1885-1953) Russisch beeldend kunstenaar, vertegenwoordiger van het constructivisme. Vooral bekend door zijn model voor het 'Monument tatoeage
tatoeage (Tahiti: tatan = tekenen) Versiering van het menselijk lichaam met onuitwisbare patronen. Wordt met onoplosbare kleurstoffen in de huid tattler
tattler (Eng.: babbelaar, klikker) In parabelachtige volksverhalen van Noord-Amerikaanse Indianen voorkomend dier, dat aan een man de trouweloosheid Tatum, Arthur (Art)
Tatum, Arthur (Art) (1909-1956) Amerikaans jazzpianist. Gaat door voor een van de grootste jazzmusici aller tijden. Begon zijn loopbaan bij de radio. Tauber, Richard
Tauber, Richard (1891-1948) eig. Denemy, Oostenrijks-Brits zanger (lyrisch tenor) en componist. Tauber debuteerde in 1913 en kreeg grote naam Täuber, Sophie
Täuber, Sophie (1889-1943) Zwitserse schilderes die in Sankt-Gallen een opleiding in toegepaste kunsten kreeg. Haar contact met de dada-beweging Taube, Axel Evert
Taube, Axel Evert (1890-1976) Zweeds dichter en schrijver, die als een moderne troubadour zijn liederen op muziek zette en zelf voordroeg. Hij leidde Tausig, Carl (Karol)
Tausig, Carl (Karol) (1841-1871) Pools pianist en componist, zoon van de pianist en componist Aloys T. (1820-1885), bij wie hij eerst studeerde. tautologie
tautologie (Gr.: tautologia = hetzelfde woord) 1. Stijlfiguur waarmee men de nadruk op iets legt door het in andere bewoordingen te herhalen, bijv. Taut, Bruno
Taut, Bruno (1880-1938) Duits architect. Medeoprichter van de Deutscher Werkbund (1907). Ontwierp het glazen paviljoen voor de eerste tentoonstelling Tavel, Rudolf von
Tavel, Rudolf von (1866-1934) Zwitsers (Duits) schrijver. Hij studeerde rechten in Zwitserland en Duitsland, daarna nog geschiedenis en filosofie Taverner, John
Taverner, John (ca. 1490-1545) Engels componist. Van 1526-30 was hij koorleider en organist aan het Wolsey Cardinal College te Oxford, maar daarna Tavernier, Bertrand
Tavernier, Bertrand (geb. 1941) Frans filmregisseur. Na een carrière als filmcriticus en persagent voor voornamelijk Amerikaanse films, ging hij zelf Tavernier, Jan de
Tavernier, Jan de (Jean le Tavernier; ca. 1420-ca. 1480) Vlaams miniaturist, werkzaam te Doornik en Oudenaarde. Verluchtte enkele handschriften Taviani, Paolo en Vittorio
Taviani, Paolo en Vittorio Italiaanse filmregisseurs. Paolo (geb. 1931) en zijn broer Vittorio Taviani (geb. 1929), die begonnen als assistenten van Taylor, Arthur (Art)
Taylor, Arthur (Art) (1929-1995) Amerikaans jazzdrummer. Taylor was de meest gevraagde jazzdrummer van de jaren vijftig en begin jaren zestig. Taylor, Cecil Percival (Cecil)
Taylor, Cecil Percival (Cecil) (geb. 1933) Amerikaans jazzpianist. In de jaren vijftig leider van een eigen groep. Was daarmee een van de voorlopers Taylor, Edward
Taylor, Edward (ca. 1645-1729) Engels-Amerikaans predikant en dichter. Hij emigreerde om geloofsredenen in 1668 naar New England en werd na Taylor, Elizabeth (Liz)
Taylor, Elizabeth (Liz) (geb. 1932) Brits-Amerikaans filmactrice, was o.a. getrouwd met Mike Todd, Eddie Fisher en tweemaal met acteur Richard Taylor, Henry
Taylor, Henry (1800-1886) Engels schrijver. Hij was korte tijd marinier, daarna van 1824-72 administratief ambtenaar op het departement van Koloniën. Taylor, Jeremy
Taylor, Jeremy (1613-1667) Engels theoloog en schrijver. Hij studeerde te Cambridge en werd in 1633 tot anglicaans geestelijke gewijd. Zijn welsprekendheid Taylor, John
Taylor, John (1580-1653) Engels dichter en schrijver. Hij was veerman op de Theems en bezorgde zichzelf bijverdiensten door het schrijven van aan Taylor, Philip Meadows
Taylor, Philip Meadows (1808-1876) Engels schrijver. Hij ging op jeugdige leeftijd naar Calcutta en trad in 1826 in dienst van de nizam-oel-moelk Taylor, Phoebe Atwood
Taylor, Phoebe Atwood (geb. 1909) Amerikaans schrijfster van detectiveromans, merendeels met de amateurspeurder Asey Mayo, en zich afspelend Taylor, Robert
Taylor, Robert (eig. Spangler Arlington Brough; 1911-1969) Amerikaans acteur. Zijn knappe uiterlijk maakte hem uitermate geschikt voor romantische Taylor, Vince
Taylor, Vince (1939-1991) (eig. Brian Maurice Holden) Brits rockzanger. Taylor vormde op 18-jarige leeftijd met Tony Meehan, Brian Bennett, To
Tchicai, John Martin
Tchicai, John Martin (geb. 1936) Deens jazzsaxofonist. Speelde met musici als Archie Shepp en Bill Dixon. Ging op hun aanraden naar de VS (19
Te Deum
Te Deum (Te Deum laudamus = U, God, loven wij) Reeds in de 6e eeuw bekende hymne, ook bekend als Ambrosiaanse lofzang. Herkomst is onzeker. Te Kanawa, (Dame) Kiri
Te Kanawa, (Dame) Kiri (geb. 1944) Nieuw-Zeelands zangeres (sopraan). Te Kanawa studeerde in Auckland en in Londen (bij Vera Rosza) en zong Teagarden, Weldron John (Jack)
Teagarden, Weldron John (Jack) (1905-1964) Amerikaans jazztrombonist en bandleider. Leidde o.a. een eigen band in Kansas City (1922-23); werkte Teana
Teana (geb. 1920) Italiaans beeldhouwer. Emigreerde in 1935 naar Argentinië, waar hij in 1944 de afdeling beeldhouwkunst aan de Kunstacademie Tears for Fears
Tears for Fears (Bath, 1981) Engels synthipop-duo. Roland Orzabal en Curt Smith maken in '83 faam op de golven van de synthipop-rage. Blijken Tear, Robert
Tear, Robert (geb. 1939) Engels zanger (tenor). Tear, geboortig uit Wales, genoot zijn opleiding in Cambridge, waar hij tot 1961 zong in het vermaarde teatro grottesco
teatro grottesco (It.) Toneelwerk van de Italiaanse schrijvers Luigi Antonelli (1882-1942) en Pier Maria Rosso di San Secondo (1887-1956), die met
Tebaldeo, Antonio
Tebaldeo, Antonio (1463-1537) Italiaans dichter. Hij was gouverneur van Isabella d'Este en later secretaris van Lucrezia Borgia. T. vestigde zich daarna Tebaldi, Renata
Tebaldi, Renata (geb. 1922) Italiaans operazangeres (lyrisch sopraan). Zij studeerde aan het conservatorium te Parma en debuteerde in 1944. Zij was Téchiné, André
Téchiné, André (geb. 1943) Frans filmregisseur en -scenarioschrijver. Téchiné begon als filmrecensent en -docent en regisseerde televisie-series, toneelstukken tegels
tegels Keramisch product, bestemd voor wandbekleding of vloerbedekking. In Egypte kwamen reeds ca. 4000 v.C. in schitterende kleuren geglazuurde tegenspraak
tegenspraak Vereniging van twee elkaar uitsluitende beweringen. Volgens de wet van de uitgesloten tegenspraak (wet van non-contradictie) is van Teirlinck, Herman Louis César
Teirlinck, Herman Louis César (1879-1967) Belgisch (Vlaams) schrijver. Journalist en directeur van een meubelfabriek (1912-26). Leraar aan de Teister, Alain
Teister, Alain (eig. Jacobus Martinus (Jacques) Boersma; 1932-1979) Nederlands schrijver, dichter, journalist en beeldend kunstenaar. Zowel in poëzie teken (taalw.)
teken (taalw.) (symbool) Taal is een tekensysteem. Het taalteken (het woord) is een conventioneel, arbitrair symbool. In het schrift treft men naast lettertekens tekenfilm
tekenfilm Filmgenre dat onderdeel vormt van de animatiefilm. Bestaat uit getekende beelden waarvan de houding der figuren in iedere tekening iets tekenkunst
tekenkunst Vorm van beeldende kunst. Een samenspel van lijnen die een beeld suggereren. Schaduwpartijen, die een illusie van ruimte en volume wekken, tekst
tekst De gebezigde bewoordingen; deel daarvan, citaat, lezing, passage. In de praktijk van de literatuurwetenschap: een geschreven tekst. Naast woorden tekstdichter
tekstdichter Schrijver van de tekst van een liedje (voorbeeld: Jules de Corte), van reclameteksten e.d. (copywriter).
tekstgrammatica
tekstgrammatica Een tekstgrammatica formuleert de wetten die de structuur van combinaties van zinnen bepalen. Niet afzonderlijke zinnen, maar samenhangende tekstkritiek
tekstkritiek Onderdeel van de filologie dat zich bezighoudt met het in de oorspronkelijke staat terugbrengen van oude geschreven of gedrukte teksten tekstkunde
tekstkunde Binnen de literatuurwetenschap een geheel van vraagstellingen, dat zich richt op de - niet per se literaire - eigenschappen van teksten.
tekstlinguïstiek
tekstlinguïstiek Onderdeel van de taalkunde dat (de betekenis van) teksten in hun geheel onderzoekt.
tekstpragmatiek
tekstpragmatiek Een algemeen tekststrategisch onderzoek dat het pragmatisch (d.i. op het nut gericht) aspect van het taalgebruik benadrukt.
tekststrategie
tekststrategie De middelen om de interesse van het publiek te wekken, de wijze waarop kan worden ingespeeld op de dingen die het publiek weet te tekstueel
tekstueel 1 De tekst betreffend. 2 Woordelijk.
tekstwetenschap
tekstwetenschap Onderdeel van de theoretische literatuurwetenschap, waarop in de jaren zestig de nadruk werd gelegd. Onder invloed van het baan
tekstwolkje
tekstwolkje (ballon) Een van de twee typen tekst die de afbeeldingen van een strip ondersteunen en aanvullen (bij het andere type wordt de tekst onder tektonisch
tektonisch (Gr.: tekta = het bouwen) Aanduiding van een gesloten, symmetrische structuur van een kunstwerk ten gevolge van strenge eisen aan de Tel Quel
Tel Quel In 1960 door de Franse auteurs Philippe Sollers en Jean-Edern Hallier opgericht literair tijdschrift, dat spoedig van veel belang werd voor telari
telari (Italiaans: telaio = lijst) De naam voor de zijden van de periakten, driezijdige om hun as draaibare prisma's, die als decoronderdelen van het toneel telegramstijl
telegramstijl Zeer beknopte uitdrukkingswijze, met weglatingen.
Telemann, Georg Philipp
Telemann, Georg Philipp (1681-1767) Duits componist. Werd 1708 hofmusicus bij de hertog van Weimar, werkte in Frankfurt, Gotha en Weimar televisiedrama
televisiedrama Speciaal voor het medium televisie geschreven stuk of een gedramatiseerde bewerking van een bekende roman of een verhaal. Het televisiedrama Tellegen, Antonius Otto Hermannus (Toon)
Tellegen, Antonius Otto Hermannus (Toon) (geb. 1941) Nederlands dichter en kinderboekenschrijver. Tellegen studeerde medicijnen in Utrecht, telwoord
telwoord Woord dat een hoeveelheid of een rangorde aangeeft. Men kent bepaalde (een, twee, drie) en onbepaalde telwoorden (enige, sommige). Rangtelwoorden Tempel, Abraham van den
Tempel, Abraham van den (1622-1672) Nederlands schilder. Leerling van zijn vader Lambert Jacobsz. (1598-1636). Werd in 1648 lid van het gilde Tempesta, Antonio
Tempesta, Antonio (1555-1630) Italiaans schilder en graveur. Leerling van Jan van der Straeten. Schilderde veelal jacht- en gevechtscènes. Zijn gravures Temple, Shirley Jane
Temple, Shirley Jane (geb. 1928) Amerikaans filmactrice, als kind een der grote filmidolen van de jaren dertig. Bezat ontwapenend, natuurlijk acteertalent Temple, William
Temple, William (1628-1699) Engels diplomaat en schrijver. Na zijn studie te Cambridge werd hij gezant te Brussel en was in Den Haag nauw betrokken tempo doeloe
tempo doeloe Uitdrukking die vaak gebruikt wordt door Nederlanders die in het voormalig Nederlands-Indië gewoond hebben en waaruit weemoedig Temptations, The
Temptations, The Amerikaanse soul- en rhythm & blues-groep, geformeerd begin jaren zestig. Belangrijk vertegenwoordiger van de Motownsound Ten Years After
Ten Years After Britse blues-rockgroep die rond 1966 werd geformeerd. Tot 1970 zeer succesvol, mede dank zij de bluesopleving in die periode, o.Tencin, Claudine-Alexandrine Guérin de
Tencin, Claudine-Alexandrine Guérin de (1682-1749) Frans schrijfster, werd naar het klooster gezonden, waar zij na verloop van tijd uittrad. Zij tendensliteratuur
tendensliteratuur Literatuur met een strekking; een roman of toneelstuk waarin meningen (bijv. op religieus, politiek of filosofisch terrein) zeer bewust tendensroman
tendensroman Roman waarin een bijv. religieuze of politieke mening zeer bewust naar voren wordt geschoven met de bedoeling de lezer daarvoor Tengnagel, Mattheus Gansneb
Tengnagel, Mattheus Gansneb (1613-1652) Nederlands dichter en toneelschrijver. Van zijn leven is weinig meer bekend dan dat hij het doorbracht Teniers, David I
Teniers, David I (1582-1649) Zuid-Nederlands schilder. Te Rome (1602-05) nauw contact met Adam Elsheimer. Bekend van o.m. altaarstukken in Teniers, David II
Teniers, David II (1610-1690) Zuid-Nederlands schilder, zoon en leerling van David I. In 1627 hofschilder van landvoogd Leopold Willem. Medeoprichter Tennyson, Alfred
Tennyson, Alfred (1809-1892) Brits dichter, een der belangrijkste vertegenwoordigers der Victoriaanse dichtkunst. Vond voor zijn romantische poëzie tenor
tenor Hoogste mannelijke zangstem, die een normale omvang heeft van B-c', in speciale gevallen zelfs tot f' (ruim 2½ octaaf). Vele stemtypen, o.a. de tense en lax
tense en lax (gespannen en ongespannen) Modernere term voor de oppositie stemhebbend - stemloos, die strikt genomen alleen betrekking heeft op tenso(n)
tenso(n) of tenzo(n) Versvorm in de Occitaanse literatuur, vooral een strijdgedicht tussen twee sprekers die elkaar strofegewijs afwisselen.
tentoonstelling
tentoonstelling Op tentoonstellingen worden voortbrengselen van menselijke arbeid, zoals kunstwerken en industriële producten, of voorwerpen en Ter Steege, Johanna
Ter Steege, Johanna (Johanna Frederika ter Steege; geb. 1961) Nederlands actrice. Johanna ter Steege volgde de Academie voor Expressie en daa
Terborch, Gerard de Jonge
Terborch, Gerard de Jonge (ook Terborgh of Ter Borgh; 1617-1681) Nederlands schilder en tekenaar, leerling van zijn vader Gerard Terborch (1583-Terborgh, F.C.
Terborgh, F.C. (eig. Reynier Flaes; 1902-1981) Nederlands schrijver en diplomaat. Hij studeerde rechten te Utrecht en bouwde daarna een diplomatieke Terbrugghen, Hendrik
Terbrugghen, Hendrik (1588?-1629) Noord-Nederlands schilder, leerling van Abraham Bloemaert, een der belangrijkste Utrechtse caravaggisten. Terentius
Terentius (Publius Terentius Afer ca. 190-ca. 159 v.C.) Laatste der grote Romeinse komedieschrijvers. Baseerde zijn stukken op Griekse voorbeelden, term
term (Gebruikelijk, toepasselijk) woord, begrip.
Termote, Albertus Polydorus
Termote, Albertus Polydorus (1887-1978) Vlaams-Nederlands beeldhouwer, leerling van Georges Minne en Jan Bronner. Maakte talrijke monumenten, Terpstra, Koos
Terpstra, Koos (geb. 1955) Nederlands regisseur. Na een studie theaterwetenschap in Amsterdam deed Terpstra in 1986 zijn eerste regie. Zijn voorstellingen terra sigillata
terra sigillata (Lat.: versierd aardewerk) Tijdens het Romeinse Rijk vervaardigd keramiek van roodbakkende klei, die zeer dun gevormd kan worden. Terry-Thomas
Terry-Thomas (1911-1990) (eig. Thomas Terry Hoar Stevens) Brits filmacteur. Terry-Thomas speelde in bijna 200 filmkomedies, voornamelijk bijrollen Terry, Alice Ellen
Terry, Alice Ellen (1847-1928) Engels toneelspeelster. Haar ouders werkten bij een rondtrekkend toneelgezelschap en zij debuteerde als kind van negen Terry, Clark
Terry, Clark (geb. 1920) Amerikaans jazztrompettist. Speelde o.a. met Charlie Barnet (1947-48), Count Basie (1948-51), Duke Ellington (1951-59) Tersánszky, Józsi Jenö
Tersánszky, Józsi Jenö (1888-1969) Hongaars schrijver, bekend geworden door een grote serie schelmenromans rondom de landloper Marci Kakuk, tertium comparationis
tertium comparationis (Lat.) Derde punt van de vergelijking. Komt voor in uitgewerkte vergelijkingen, bijv. in homerische gedichten en in de Mei
terts
terts Derde toon van een diatonische toonladder. Vormt met grondtoon en reine kwint de grote drieklank (bijv. c-e-g). Kan als interval groot (bijv. c-Tervuren, school van
Tervuren, school van Benaming van een groep voornamelijk uit Brussel afkomstige kunstenaars, die omstreeks 1870 werd gevormd en waarvan Hippo
Terwen, Jan Aertsz. van
Terwen, Jan Aertsz. van (ook: Jeannin de Téruenne of Thérouanne; 1511-1589) Zuid-Nederlands beeldsnijder. Heeft als eerste de decoratieve stijl
Terwindt, Robert
Terwindt, Robert (geb. 1940) Nederlands schilder, tekenaar en graficus. Bekend door expressionistische abstraheringen van de realiteit. Kleurrijk en terzet
terzet Benaming voor de combinatie van drie zangstemmen of een compositie hiervoor. Komt naast zelfstandige driestemmige vocale composities vooral terzijde
terzijde (aparte) Opmerking, claus terzijde. Het bij de opvoering van een toneelstuk uitspreken van een zin of een paar zinnen door een acteur die dit Teschemacher, Frank
Teschemacher, Frank (1906-1932) Amerikaans jazzklarinettist en -saxofonist. Belangrijk vertegenwoordiger van de Chicago jazz. Lid van de Aus
Tesjigahara, Hirosji
Tesjigahara, Hirosji (geb. 1927) Japans filmregisseur, die na de documentaire 'Hokoesai' (1953) en 'Sofoe Tesjigahara' (1957) internationale bekendheid Tesjigahara, Sofoe
Tesjigahara, Sofoe (geb. 1900) Japans schilder, beeldhouwer en ikebana-kunstenaar. T. leerde op jeugdige leeftijd bloemschikken van zijn vader. Tessai, Tomioka
Tessai, Tomioka (1836-1924) Japans schilder. Een der laatsten van de grote Nanga-artiesten. Vooral bekend door zijn westers aandoende wijze, waarop Tessin de Oude, Nicodemus
Tessin de Oude, Nicodemus (1615-1681) Zweeds architect, hofbouwmeester van koningin Christina. Beïnvloed door Palladio. Bouwde o.a. de dom Testi, Fulvio
Testi, Fulvio (1593-1646) Italiaans dichter en letterkundige. Hij trad al jong in dienst van de familie d'Este te Modena en vervulde later diplomatieke tetralogie
tetralogie (Gr.: tetra = vier) Vierdelig (dramatisch, literair) werk. Vier klassieke toneelstukken, drie tragedies en een saterspel waarin het thema van Teulings, Jan
Teulings, Jan (1905-1989) Nederlands acteur en regisseur. Hij debuteerde in 1923 bij Louis Chrispijn te Rotterdam als volontair en was vervolgens textielkunst Die vormen van kunst die worden gerealiseerd door toepassing van textiele materialen. Al bekend sinds de Oudheid. Heeft in deze eeuw
Teylingen, Hendrik van
Teylingen, Hendrik van (geb. 1938) Nederlands dichter en schrijver. Debuteerde als dichter met de bundel 'De baron fietst rond' (1966). Daarop volgden: Teyssèdre, Bernard
Teyssèdre, Bernard (geb.1930) Frans schrijver, behoort tot de literaire avant-garde. Hij houdt zich niet bezig met ideeën, beelden of gevoelens, maar Thackeray, William Makepeace
Thackeray, William Makepeace (1811-1863) Brits schrijver, wiens werk blijk geeft van een satirische kijk op het Victoriaanse Tijdperk en zijn levenss
Thalberg, Irving
Thalberg, Irving (1899-1936) Amerikaans filmproducent. Hij werd in de loop van de jaren twintig de belangrijkste man van Metro-Goldwyn-Mayer, Thalberg, Sigismund Fortuné François
Thalberg, Sigismund Fortuné François (1812-1871) Oostenrijks pianist en componist. Hij studeerde te Wenen o.a. bij Sechter en Hummel en wekte Tharaud, Jérôme en Jean
Tharaud, Jérôme en Jean Franse schrijvers, die gezamenlijk diverse romans en reisverslagen publiceerden. Jérôme (eig. Ernest T.; 1874-1953) stud
theater
theater (Gr.: theatron) 1 Schouwburg, toneelgebouw. 2 Toneel(spel), opvoeringen: datgene wat in de schouwburg te zien is; een dynamisch gebeuren theaterlaboratorium
theaterlaboratorium Door de Poolse regisseur en toneeltheoreticus Jerzy Grotowski in de jaren zestig gestarte groep (en experiment). In dit theaterlaboratorium theaterwetenschap
theaterwetenschap De opvoering van een toneelstuk, de concrete eigenschappen van decors, kostuums, de interpretatie die op het toneel van een drama theater-in-the-round
theater-in-the-round (théâtre en rond, central staging) Toneelvorm die zich in de 20e eeuw in Angelsaksische landen ontwikkelde uit het arenatoneel Theater, Toneelgroep
Theater, Toneelgroep Een in 1953 door Kees van Iersel en Rob de Vries te Arnhem opgericht toneelgezelschap. Het geeft zijn voorstellingen in de théâtre de la cruauté
théâtre de la cruauté (Fr.: theater van de wreedheid, wreed theater) Term ontleend aan de Franse toneelleider en -schrijver Antonin Artaud (1896-théâtre miroir
théâtre miroir (Fr.) Toneel waar het publiek zich aan kan spiegelen; bijvoorbeeld het boulevardtoneel van André Roussin (1911-1987).
theatron
theatron Klassiek Grieks theater. Het had de vorm van een ruime halve cirkel en bood plaats aan vele duizenden toeschouwers - vaak aan alle bewoners Thebaanse sagekring
Thebaanse sagekring In mythische tijden werd de stad Thebe in Midden-Griekenland geregeerd door de Labdaciden. Rond de telgen (o.a. Oedipus,
Thek, Paul
Thek, Paul (1933-1988) Amerikaans beeldend kunstenaar, bekend om zijn in vitrines tentoongestelde realistische, lichamelijke sculpturen en geboetseerde Thelen, Albert Vigoleis
Thelen, Albert Vigoleis (1903-1989) Duits schrijver. Thelen brak zijn schoolopleiding af, volgde later echter enige tijd universitair onderwijs. In de Them
Them Ierse rhythm & bluesgroep, in 1963 geformeerd door Van Morrison. Speelde voornamelijk versies van klassieke rhythm & bluesnummers. In thema (lit.)
thema (lit.) Onderwerp van behandeling; uit te voeren kunstzinnig onderwerp, grondidee. Over de termen thema (grondthema, hoofdthema, bijthema) thema (muz.)
thema (muz.) Doorgaans afgeronde muzikale gedachte met een eigen karakter, dat bepalend is voor de plaats die het in een compositie inneemt en thematologie
thematologie Term uit de vergelijkende literatuurwetenschap; het onderzoek naar motieven en thema's over een meestal lange periode van de literatuurgeschiedenis.
Themerson, Stefan
Themerson, Stefan (1910-1988) Pools-Engels schrijver en filosoof. In de jaren dertig maakte Themerson samen met zijn vrouw avant-gardistische Theo d'Or
Theo d'Or (Gouden Theo) Gouden legpenning, genoemd naar Theo Mann-Bouwmeester, die door de Vereniging van Schouwburgdirecties in Nederland Theobald, Lewis
Theobald, Lewis (1688-1744) Engels schrijver, die in zijn 'Shakespeare restored' (1726) de onvolkomenheden aantoonde in de door Alexander Pope Theocritus van Syracuse
Theocritus van Syracuse (ca. 300-ca. 250 v.C.) Hellenistisch (Grieks) dichter, over wiens leven vrijwel niets bekend is. Van hem zijn bewaard ge
Theodorakis, Mikis
Theodorakis, Mikis (geb. 1925) Grieks componist en politiek links geëngageerd verzetsstrijder. Studeerde vanaf 1943 aan het conservatorium te Athene, Theofilus
Theofilus Hoofdpersoon in een der oudste en bekendste Marialegenden. Een ten onrechte belasterd priester, die met de duivel een pact sluit teneinde theogonie
theogonie (Gr.) (Leer van de) afstamming (genealogie) van de goden.
theogonische mythen
theogonische mythen Mythen over het ontstaan van de goden. Ze zijn nauw verweven met de kosmogonische mythen. De Griekse mythologie verhaalt
Theophanes de Griek
Theophanes de Griek (Feofan Grek; ca. 1335-ca. 1410) Russisch schilder, waarschijnlijk van Griekse afkomst. Een der grootste iconenschilders. Zijn Theophanes de Kretenzer
Theophanes de Kretenzer (gest. ca. 1100) Grieks miniatuurschilder, waarschijnlijk een monnik. Bekend om de zich nu in de National Gallery of Vic
theorbe
theorbe Tokkelinstrument uit de familie der luiten. Heeft een gewelfd achterblad en een bovenblad met een rozet en een kam, waarover 14 of 16 snaren theoretische dramaturgie
theoretische dramaturgie Leer van de dramatische kunst. Zij houdt zich bezig met het ontwikkelen van modellen, om daarmee toneelstukken op een theorie
theorie Een stelsel van met elkaar verbonden uitspraken over de werkelijkheid. Enkele van deze uitspraken moeten een voorspellend karakter hebben, Theroux, Paul Edward
Theroux, Paul Edward (geb. 1941) Amerikaans schrijver. Was docent in Uganda, Malawi en Singapore, waar veel van zijn verhalen en romans zich
Thevenet, Louis
Thevenet, Louis (1874-1930) Belgisch schilder en tekenaar van portretten, stillevens en interieurs in postimpressionistische trant.
Thibaudet, Antoine Albert
Thibaudet, Antoine Albert (1874-1936) Frans literair criticus. Hij schreef jarenlang artikelen voor de Nouvelle Revue Française, die na zijn dood werden Thibaud, Joseph Jacques
Thibaud, Joseph Jacques (1880-1953) Frans violist. Thibaud studeerde eerst bij zijn vader, later o.a. bij Martin Marsick (1893-1896). Hij debute
Thibaut IV
Thibaut IV (Thibaud le Chansonnier; 1201-1253) Frans dichter, graaf van Champagne, sinds 1234 koning van Navarra. Hij nam deel aan een kruistocht Thiebaud, Wayne
Thiebaud, Wayne (geb. 1920) Amerikaanse pop-artschilder, bekend om de vreemde schilderijen die hij van gebakjes, taarten, enz. gemaakt heeft en Thielemans, Jean Baptiste (Toots)
Thielemans, Jean Baptiste (Toots) (geb. 1922) Belgisch-Amerikaans jazzgitarist en mondharmonicaspeler. Kreeg algemene bekendheid toen hij Thieme, Ulrich
Thieme, Ulrich (1865-1922) Duits kunsthistoricus. Samen met Becker de uitgever en redacteur van 'Allgemeines Lexikon der bildenden Künstler' (Thierry, familie
Thierry, familie Franse orgelbouwers, voornamelijk werkzaam te Parijs. Pierre Thierry (1604-1665) restaureerde vele orgels en begon 1661 aan bouw Thiess, Frank
Thiess, Frank (1890-1977) Duits schrijver. Hij studeerde Germaanse talen (gepromoveerd in 1913), geschiedenis en filosofie en was van 1915-19 redacteur Thijssen, Theodorus Johannes (Theo)
Thijssen, Theodorus Johannes (Theo) (1879-1943) Nederlands onderwijzer (1898-1921), wijdde zich daarna geheel aan het schrijven en werd 1933 Thijs, Gerard Mathias Hubert (Ger)
Thijs, Gerard Mathias Hubert (Ger) (geb. 1948) Nederlands toneelschrijver, regisseur en acteur. Thijs bezocht de Toneelacademie Maastricht en acteerde Thin Lizzy
Thin Lizzy Een van de belangrijkste vernieuwende hardrockbands. In 1970 te Dublin opgericht door Phil Lynott (zang en bas), Brian Downey (drums) Thirkell, Angela Margaret
Thirkell, Angela Margaret (1890-1961) Engels romanschrijfster. Haar eerste boek, 'Three houses' verscheen pas in 1930 en was gebaseerd op jeugdher
Thiry, Antoon Frans
Thiry, Antoon Frans (1888-1954) Belgisch (Vlaams) schrijver. Hij was van 1908-18 leraar te Gent, ging na WO I naar Nederland, waar hij van 1921-Thiry, Marcel
Thiry, Marcel (1897-1973) Belgisch (Frans) dichter. Na een militaire loopbaan tijdens WO I studeerde hij rechten, doch hij verwisselde de advocatuur Tholen, Willem Bastiaan
Tholen, Willem Bastiaan (1860-1931) Nederlands schilder, tekenaar en etser, leerling van de Academie te Amsterdam. Schilder van portretten en la
Thomas, Charles Louis Ambroise
Thomas, Charles Louis Ambroise (1811-1896) Frans componist. Verwierf 1832 Prix de Rome. Schreef met wisselend succes vele opera's, waaronder Thomas, Craig
Thomas, Craig (David; geb. 1942) Britse schrijver van thrillers, spionage- en avonturenromans. Hij was leraar bij het voorgezet onderwijs, tot zijn Thomas, Dylan Marlais
Thomas, Dylan Marlais (1914-1953) Brits dichter van poëzie vol duistere beeldspraak, die evenwel toch emotioneel aanspreekt en dan ook even fe
Thomas, Henri
Thomas, Henri (geb. 1912) Frans dichter, romanschrijver en essayist. Hij werkte na zijn studie aan de Sorbonne voor de BBC te Londen en doceerde Thomas, Kurt
Thomas, Kurt (eig. George Hugo Kurt Th.; 1904-1973) Duits componist en dirigent. Th. studeerde aan het conservatorium te Leipzig, waar hij van
Thomas, René François Auguste Nicolas
Thomas, René François Auguste Nicolas (1926-1975) Belgisch jazzgitarist. Speelde o.a. met Sonny Rollins (New York, 1958). Terug in Europa Thoma, Hans
Thoma, Hans (1839-1924) Duits schilder. In Parijs (1866) beïnvloed door het realisme van Courbet. Schilderde stillevens, portretten, religieuze en Thoma, Ludwig
Thoma, Ludwig (1867-1921) Duits schrijver. Hij studeerde rechten en was van 1893-99 werkzaam als advocaat. Aansluitend was hij vele jaren redacteur Thomése, Paul
Thomése, Paul (P.F. Thomése; geb. 1958) Nederlands schrijver die met zijn debuut 'Zuidland' meteen de AKO-Literatuurprijs 1991 in de wacht sleepte. Thompson, Eli (Lucky)
Thompson, Eli (Lucky) (geb. 1924) Amerikaans jazzsaxofonist. Begin jaren veertig lid van de bands van Lionel Hampton, Sid Catlett, Don Redman
Thompson, Emma
Thompson, Emma (geb.1959) Engels actrice en scenarioschrijfster. Afkomstig uit een theaterfamilie. Studeerde Engels in Cambridge en speelde daar Thompson, Francis
Thompson, Francis (1859-1907) Engels dichter en biograaf. Hij was de zoon van een arts, maar mislukte in zijn eigen medicijnenstudie, hetgeen hem Thomson, James (1700-1748)
Thomson, James (1700-1748) Schots dichter. Ging in 1725 naar Londen om zich aan literatuur te wijden. Schreef hier de grote natuurgedichten Thomson, James (1834-1882)
Thomson, James (1834-1882) Schots dichter en prozaïst. Hij bezocht de Royal Military Academy te Chelsea en werd als toegevoegd onderwijzer Thomson, Virgil
Thomson, Virgil (1896-1989) Amerikaans componist en muziekcriticus. Thomson was een sleutelfiguur in de muziekwereld van na de Eerste Wereldoorlog Thonet, Michael
Thonet, Michael (1796-1871) Oostenrijks meubelmaker. Ontdekte een methode om berkenhout te buigen. Stichtte een meubelfabriek te Wenen (1849), Thoolen, Gerard
Thoolen, Gerard (Gerardus Bernardus Marie Cornelis Thoolen; 1943-1996) Nederlands acteur. Thoolen, die door de toneelacademie in Maastricht Thoor, Jesse
Thoor, Jesse (eig. Peter Karl Höfler; 1905-1952) Oostenrijks dichter. Hij leerde voor tandtechnicus, maar verkoos een zwervend bestaan dat hem in Thoreau, Henry David
Thoreau, Henry David (1817-1862) Amerikaans schrijver, behorend tot de Transcendentalisten. Studeerde literatuur aan Harvard University, was enige Thorn Prikker, Johan
Thorn Prikker, Johan (1869-1932) Nederlands beeldend kunstenaar; werkte en doceerde voornamelijk in Duitsland. Behoorde samen met Toorop Thorndike, Sybil
Thorndike, Sybil (1882-1976) Engels toneelspeelster. Zij debuteerde in 1904 en legde de basis voor een lange en zeer succesvolle carrière bij de gezelschappen Thornhill, Claude
Thornhill, Claude (1909-1965) Amerikaans jazzpianist en bandleider. Werkte o.a. als arrangeur voor Bing Crosby (1932-39) en Paul Whiteman (1935-Thornhill, James
Thornhill, James (1675-1734) Engels schilder; opgeleid in Londen. Maakte daarna studiereizen door Nederland en Frankrijk. Schilderde als een der Thornton, Leslie
Thornton, Leslie (geb. 1925) Brits beeldhouwster. Haar werk is deels figuratief, deels abstract, maar getuigt van een zelfde techniek en esthetische Thornton, William
Thornton, William (1759-1828) Amerikaans arts en architect, die na zijn medicijnenstudie in Edinburgh naam maakte als architect, aanvankelijk in Thorvaldsen, Bertel
Thorvaldsen, Bertel (ook: Thorwaldsen; 1768/70-1844) Deens neoclassicistisch beeldhouwer. Van 1797-1819 werkzaam te Rome. Ontwierp het grafm
Three Dog Night
Three Dog Night Canadees-Amerikaanse rockgroep, geformeerd rond 1968. Ondanks negatieve kritieken enorme plaatverkoop: eerste zes lps werden threnus
threnus Grieks klaaglied dat bij begrafenissen en dodenmalen werd gezongen.
thriller
thriller (Eng.: to thrill = doen huiveren) Spannende (griezel-, misdaad-, sensatie)roman, toneelstuk of film met een ingewikkelde intrige. In thrillers lopen thrust stage
thrust stage Een naar voren uitstekend deel van het toneel.
Thubron, Colin Gerald Dryden
Thubron, Colin Gerald Dryden (geb. 1939) Brits schrijver. Thubron werd vooral bekend door de boeken die hij publiceerde over zijn reizen. Zijn Thurber, James Grover
Thurber, James Grover (1894-1961) Amerikaans schrijver en tekenaar. Hij was vanaf 1927 vaste medewerker van The New Yorker, waarin de meeste Thwaite, Anthony
Thwaite, Anthony (geb. 1930) Engels dichter. Hij gaf gastcolleges over Engelse literatuur in Japan en Lybië en is literair redacteur van de New Stat
tiara
tiara (Grieks: tiaras = tulband) Naam van de pauselijke kroon, waarvan de oorsprong teruggaat op een soort muts van de Perzische koningen en die Tibaldi, Pellegrino
Tibaldi, Pellegrino (ook: Pellegrino de'Pellegrinis, Il Pellegrino; 1527-1596) Italiaans schilder, architect en tekenaar. Vertegenwoordiger van het maniërisme. Tieck, Ludwig
Tieck, Ludwig (1773-1853) Duits schrijver, vertegenwoordiger van de Frühromantiker of romantici van Jena. Tieck vestigde zich in 1799 in Jena, waar Tieffenbrugger, Kaspar
Tieffenbrugger, Kaspar (ook Gaspard Tiefenbrucker en Caspar Duiffoprugcar; ca. 1514-1571) Duits instrumentmaker, bekendste vertegenwoordiger Tielman Brothers
Tielman Brothers (Timor/Breda, 1957) Indorockband. Indonesisch familiebedrijf dat in '57 emigreerde naar Nederland. Daar bleek hun onversneden Tiemeijer, Hans
Tiemeijer, Hans (1908-1997) Nederlands acteur en toneelschrijver. Hij debuteerde in 1926 bij het Schouwtooneel en werkte daarna o.a. bij Louis Saalborn, Tiempo, Sergio Daniel
Tiempo, Sergio Daniel (geb. 1972) Venezolaans pianist. Tiempo genoot vanaf zijn tweede jaar muziekles van zijn moeder Lyl Tiempo, een plaatsel
Tiepolo, Giovanni Battista
Tiepolo, Giovanni Battista (1696-1770) Venetiaans schilder. Zijn talloze fresco's en schilderijen met religieuze, mythologische en historische onde
Tière, Nestor de
Tière, Nestor de (eig. Nestor Jan Baptiste Detheire; 1856-1920) Belgisch (Vlaams) toneelschrijver. Hij werkte o.m. als ambtenaar op het ministerie Tierney, Gene
Tierney, Gene (1920-1991) Amerikaans filmactrice. Gene Tierney was de dochter van welgestelde ouders, die haar naar kostscholen in Connecticut Tiffany, Louis Comfort
Tiffany, Louis Comfort (1848-1933) Amerikaans interieurontwerper. Een van de belangrijkste vertegenwoordigers van de art nouveau in de VS. In tijd (lit.)
tijd (lit.) De tijd binnen de fictie van een roman, novelle, enz. is meestal niet dezelfde als de tijd uit de werkelijkheid. De auteur kan de tijd zo rangschikken tijd (taalw.)
tijd (taalw.) (tempus) Het Nederlands kent acht tijden, nl. onvoltooid tegenwoordige en verleden tijd (ik lees/las); voltooid tegenwoordige en verleden tijdzang
tijdzang Actueel gedicht.
Tijen, Willem van
Tijen, Willem van (1894-1974) Nederlands architect en stedenbouwkundige. Werkte aanvankelijk bij het bureau Brinkman en Van der Vlugt, associeerde Tillemans, Walter
Tillemans, Walter (geb. 1932) Belgisch (Vlaams) toneelregisseur. Hij doorliep de Studio Nationaal Toneel en werd aansluitend dadelijk geëngageerd Tillyard, Eustace Mandeville Wetenhall
Tillyard, Eustace Mandeville Wetenhall (1889-1962) Engels literair criticus en lector Engelse literatuur te Cambridge. Hij genoot grote bekendheid Tillyard, Henry Julius Wetenhall
Tillyard, Henry Julius Wetenhall (1881-1968) Engels musicoloog. Hij studeerde van 1900-04 aan de Cambridge University, daarna van 1904-07 te Tilson Thomas, Michael
Tilson Thomas, Michael (geb. 1944) Amerikaans dirigent. Tilson Thomas studeerde aan de Universiteit van Zuid-Californië compositie bij Ingolf Tilson, Joseph (Joe)
Tilson, Joseph (Joe) (geb. 1928) Brits beeldend kunstenaar, vertegenwoordiger van de pop art. Zijn vaak monumentale assemblages zijn opgebouw
timbre
timbre Klankkleur, het kenmerk van een klank. De aard van de boventonen die tegelijk met de grondtoon worden gevormd, zijn verantwoordelijk voor Timmermans, Leopoldus Maximilianus Felix
Timmermans, Leopoldus Maximilianus Felix (1886-1947) Belgisch (Vlaams) romanschrijver en schilder. Kort na zijn debuut met de dichtbundel Timmermans, Lia
Timmermans, Lia (eig. Cecilia T.; geb. 1920) Vlaams schrijfster, dochter van schrijver Felix T. Schreef na studie kunstgeschiedenis en archeologie Timmerman, Aegidius Willem
Timmerman, Aegidius Willem (1858-1941) Nederlands classicus en schrijver. Tijdens zijn studie maakte hij te Amsterdam kennis met een aantal jonge Timmers, Gerrit
Timmers, Gerrit (geb. 1948) Nederlands regisseur en toneelleider. Timmers richtte in 1972 met Jan-Joris Lamers het Onafhankelijk Toneel op, een Timmers, Oscar
Timmers, Oscar (geb. 1931) Nederlands schrijver. Hij debuteerde in 1957 met de roman 'Landklimaat', die door het zeer lyrisch taalgebruik nogal Timmer, Charles Bernard
Timmer, Charles Bernard (1907-1991) Nederlands schrijver en vertaler. Timmer woonde voor WO II twaalf jaar in Finland, Estland en de Sovjet-Timofejev, Ivan
Timofejev, Ivan (gest. ca. 1629) Russisch monnik, schrijver van een 'Kroniek' (ca. 1610-17), een reeks schetsen over de historische gebeurtenissen
Timoneda, Joan
Timoneda, Joan (1520-1583) Spaans toneelschrijver en uitgever. Tot zijn eigen werk behoren drie komedies in 'Las tres comedias' (1559), zes toneelstukken timpaan
timpaan (ook: tympanon) In de Griekse bouwkunst het boven de kroonlijst aangebrachte driehoekige gevelveld van een fronton, vaak versierd met Tinctoris, Johannes
Tinctoris, Johannes (ca. 1435-1511) Vlaams componist en theoreticus. Hij studeerde vrije kunsten, rechten en theologie, werd tot priester gewijd, Tindemans, Carlos
Tindemans, Carlos (geb. 1931) Belgisch (Vlaams) letterkundige en theatertheoreticus. Hij studeerde letteren en wijsbegeerte en promoveerde in 1973 Tinel, Edgar Pierre Joseph
Tinel, Edgar Pierre Joseph ( eig. Petrus Josephus Edgardis Tinel; 1854-1912) Belgisch componist en pianist. Hij ging in 1863 naar het Kon. Conserva
Tinguely, Jean
Tinguely, Jean (1925-1991) Zwitsers beeldend kunstenaar. Vestigde zich in 1951 in Parijs. Organiseerde in de jaren zestig, samen met o.a. Rauschenberg, Tino da Camaino
Tino da Camaino (ook: T. di Camaino; ca. 1285-1337) Italiaans beeldhouwer en architect, leerling van Giovanni Pisano. Vooral bekend door zijn gotische Tinódi, Sebestyén
Tinódi, Sebestyén (1505/10-1556) Hongaars rondreizend zanger, dichter en componist, wiens liederen over eigentijdse gebeurtenissen door hun historische Tintoretto (Il)
Tintoretto (Il) (eig. Jacopo Robusti, bijgenaamd Il Tintoretto (het ververtje); 1518-1594) Italiaans schilder en tekenaar; belangrijk vertegenwoordiger Tiny Tim
Tiny Tim (eig. Herbert Khaury; 1930-1996) Amerikaans popzanger. Tiny Tim werd bekend door zijn met falsetstem gezongen eerste en enige hit, 'Tiptoe Tio sr., Lorenzo
Tio sr., Lorenzo (ca. 1865-1920) Amerikaans jazzklarinettist, voorloper van de vroege jazz te New Orleans. Met zijn broer Louis Tio (1863-1927) Tippett, Michael Kemp
Tippett, Michael Kemp (1905-1998) Brits componist. Tippett studeerde aan het Royal College of Music te Londen bij o.a. Charles Wood (compositi
Tiraboschi, Girolamo
Tiraboschi, Girolamo (1731-1794) Italiaans literatuur- en cultuurhistoricus. Na zijn studies trad hij toe tot de orde der jezuïeten en werd hij leraar te tirade
tirade Reeks, stortvloed van (kritische, theatrale) woorden.
Tirso de Molina
Tirso de Molina (eig. Fray Gabriel Téllez; 1571 of 1583-1648), Spaans toneelschrijver, behoort met Lope de Vega en Pedro Calderón de la Barca tot Tischbein, familie
Tischbein, familie Duits geslacht, waarvan ca. 20 leden werkzaam waren als schilder, o.a.: Johann Heinrich Tischbein de Oude (1722-1789) hofschilder Tisma, Aleksander
Tisma, Aleksander (geb. 1924) Servo-Kroatisch schrijver. Tisma was de zoon van een Servische vader en een Hongaars-joodse moeder, en maakte Tissot, Jacques Joseph (James)
Tissot, Jacques Joseph (James) (1836-1902) Frans schilder en etser. Woonde van 1871 tot 1884 in Engeland. Het werk van Henri Leys en de Prerafaëlieten
titel
titel Benaming, opschrift van een (afdeling van een) geschrift, film, plaat, enz.; dat boek enz. zelf.
titelblad
titelblad Bladzijde van een boek, waarop de titel (eventuele ondertitel), auteur en uitgever zijn vermeld. Het ontbrak bij de eerste gedrukte boeken, maar Titelouze, Jehan
Titelouze, Jehan (ook Jean T.; 1563/64-1633) Frans organist en componist van Engels/Vlaamse afkomst. Hij was als organist werkzaam te Rouen; titelwoord
titelwoord Eerste woord, hoofd van een artikel in een woordenboek e.d.; trefwoord, lemma.
Titiaan
Titiaan (Tiziano di Gregorio Vecellio; 1487/90-1576) Venetiaans schilder, tekenaar en ontwerper van houtsneden. Zijn omvangrijk oeuvre wordt gerekend Titsjina, Pavlo
Titsjina, Pavlo (1891-1967) Oekraïens dichter, was van 1923-24 hoofdredacteur van het literaire blad De rode weg, van 1943-48 minister van Cultuur Titus-Carmel, Gérard
Titus-Carmel, Gérard (geb. 1942) Frans kunstenaar. Probeert d.m.v. prachtige, subtiele series tekeningen steeds een bepaald thema op diverse manieren Tjasink, Johannes
Tjasink, Johannes (1809-1879) Nederlands acteur. Hij was oorspronkelijk boekverkoper en amateur. In 1843 debuteerde hij in de Amsterdamse Stadsschouwburg, Tjoettsjev, Fjodor Ivanovitsj
Tjoettsjev, Fjodor Ivanovitsj (1803-1873) Russisch lyrisch dichter, behoorde tot de oude adel en was van 1822-37 werkzaam op de Russische ambassade tmemis
tmemis (Gr.: snijding) Scheiding van een samengesteld woord door een tussengeplaatst woord.
Tobey, Mark
Tobey, Mark (1890-1976) Amerikaans schilder van abstract werk; reisde door Japan en China, waar hij de kalligrafie bestudeerde.
toccata
toccata (Ital. toccare = beroeren) Een muziekstuk met een improvisatorisch karakter, doorgaans voor een toetsinstrument. De oudste voorbeelden dateren Toch, Ernst
Toch, Ernst (1887-1964) Oostenrijks-Amerikaans componist. Hij studeerde medicijnen en filosofie, studeerde zelfstandig muziek, nam daarna pianoles Todd, Mike
Todd, Mike (eig. Avrom Goldbogen; 1907-1958) Amerikaans producent van shows en musicals op Broadway. Richtte in 1953 zijn belangstelling op Toebosch, Moniek
Toebosch, Moniek (geb. 1948) Nederlands beeldend kunstenaar. Zij is bekend door muzikale performances met een sterk accent op improvisatie. Ook toegepaste kunst
toegepaste kunst Term die wordt gebruikt ter onderscheiding van autonome kunst. Het gaat om objecten die zijn vervaardigd met een zekere gebruikswaarde Toeng Tsj'i-tsj'ang
Toeng Tsj'i-tsj'ang (1555-1636) Chinees schilder en kalligraaf uit de late Ming-periode. Beroemd om zijn uiterst verfijnde landschappen.
Toergenjev, Ivan Sergejevitsj
Toergenjev, Ivan Sergejevitsj (1818-1883) Russisch schrijver. Stamde uit oud adellijk geslacht, studeerde letteren en filosofie (1833-41). Verkeerde toets (muziek)
toets (muziek) Onderdeel van het klavier van sommige muziekinstrumenten. Vormt daarbij onderdeel van het speelmechaniek: door indrukken wordt toetsinstrumenten
toetsinstrumenten Tot de snaarinstrumenten behorende muziekinstrumenten, waarbij het geluid ontstaat door het via het indrukken van een toets aantokkelen Tognazzi, Ugo
Tognazzi, Ugo (1922-1990) Italiaans filmacteur. Tognazzi vestigde zijn naam met een aantal komedies, maar speelde later ook serieuze rollen. Hij token
token 1. Een teken of een symbool voor iets. 2. In de taalwetenschap: een gebruikte taaluiting. Een taaluiting behoort tot een bepaald type, maar het tokkelinstrumenten
tokkelinstrumenten Snaarinstrumenten die bespeeld worden door de snaren aan te tokkelen met de vingers of met een plectrum. Men onderscheidt Toland, Gregg
Toland, Gregg (1904-1948) Amerikaans cameraman, die in de jaren dertig en veertig als een der grootsten in zijn vak gold en het beeld vastlegde van Toledo, Juan Bautista de
Toledo, Juan Bautista de (gest. 1567) Spaans architect. Werkte in Rome onder Michelangelo aan de bouw van de St.-Pieter. Hofarchitect van Karel Tolentina de Almeida, Nicolau
Tolentina de Almeida, Nicolau (1740-1811) Portugees dichter. Na zijn rechtenstudie was hij eerst werkzaam als leraar, later vervulde hij een aantal Tolkien, John Ronald Reuel
Tolkien, John Ronald Reuel (1892-1973) Engels taalgeleerde en schrijver. Hij studeerde te Oxford, waar hij van 1925-45 Oud-Engelse literatuur docee
Tolkowsky, Denise
Tolkowsky, Denise (1918-1991) Belgisch componiste en pianiste. Tolkowsky studeerde aan het Koninklijk Vlaams Conservatorium te Antwerpen Tollens, Henricus Franciscus (Hendrik)
Tollens, Henricus Franciscus (Hendrik) (1780-1856) Nederlands dichter; verffabrikant. Schreef verheven dichtwerken, koos daarna voor een eenvoudiger Toller, Ernst
Toller, Ernst (1893-1939) Duits expressionistisch toneelschrijver. Was betrokken bij de vorming van de Beierse radenregering en werd in 1919 tot Tollius, Jan
Tollius, Jan (ook Joannes T.; ca. 1550-ca. 1603) Nederlands componist. Hij was eerst kapelmeester aan de Onze-Lieve-Vrouwekerk te Amersfoort, Tolnai, Ottó
Tolnai, Ottó (geb. 1940) Hongaars dichter, behorend tot de in Joegoslavië woonachtige Hongaarstalige minderheid en hoofdredacteur van het avant-Tolstoj, Ljev Nikolajevitsj
Tolstoj, Ljev Nikolajevitsj (1828-1910) Russisch schrijver. Vocht van 1851-55 als vrijwilliger in het Russische leger en debuteerde in deze periode
Tomásek, Václav Jan Krtitel
Tomásek, Václav Jan Krtitel (ook Wenzel Johann Tomaschek; 1774-1850) Tsjechisch componist. Hij koos pas voor de muziek na een aantal andere Tomé, Narciso
Tomé, Narciso (1690-1742) Spaans beeldhouwer. Beroemd om zijn in churriguereske-stijl (uitbundige rococo) uitgevoerde kolossale altaarpartij, het Tomkins, Thomas
Tomkins, Thomas (1572-1656) Engels organist en componist. Hij was vermoedelijk koorknaap in de kathedraal van St. David's en studeerde later Tomlinson, Henry Major
Tomlinson, Henry Major (1873-1958) Engels journalist en schrijver. Hij begon als jongste bediende op een bevrachtingskantoor, maar wijdde zich
Tommaseo, Niccolò
Tommaseo, Niccolò (1802-1874) Italiaans schrijver en filoloog. Hij studeerde rechten te Padua, was werkzaam te Milaan en Florence en verliet va
Tommaso da Modena
Tommaso da Modena (1325-1378) Italiaans schilder, die in Treviso en Modena gewerkt heeft en beroemd is om de fresco's die hij gemaakt heeft, Tömörkény, István
Tömörkény, István (1866-1917) Hongaars schrijver van Oostenrijkse afkomst. Hij was eerst apotheker, maar koos daarna voor het schrijverschap en Tompa, Mihály
Tompa, Mihály (1817-1868) Hongaars dichter, bevriend met Sándor Petöfi. Zijn moeilijke jeugd drukte een stempel op zijn oeuvre, dat doorgaans melancholiek tonadilla
tonadilla (Sp.) Een in Spanje vanaf ca. 1750 gezongen driedelig tussenstuk bij toneeluitvoeringen (cf. het Italiaanse intermezzo).
tonaliteit
tonaliteit Het organisch verband tussen een aantal tonen of akkoorden vanuit hun relatie tot een vast tooncentrum, doorgaans tonica genoemd. Wordt tondo
tondo (It.: afkorting van rotondo). Kunstwerk of decoratie met een ronde vorm. Vooral populair tijdens de Renaissance (o.a. bij Botticelli, Michelangelo toneel
toneel 1 Dramatische kunstvorm, beoefend door toneelspelers (acteurs), die voor publiek een handeling opvoeren. De West-Europese vorm vindt zijn toneelkritiek
toneelkritiek Toneelkritiek, in de ruimste zin van het woord opgevat als elk commentaar op toneel, moet even oud zijn als het toneel zelf. Schriftelijke toneelmuziek
toneelmuziek Muziek die tijdens een toneelopvoering wordt gespeeld. Vooral in de Oudheid, maar ook in de eeuwen daarna was muziek in de vorm Toneelraad Rotterdam
Toneelraad Rotterdam Een in 1973 door de gemeente Rotterdam in het leven geroepen stichting, die tot doel had het toneelbeleid in de havenstad toneelrecensie
toneelrecensie De basis van de toneelkritiek in kranten werd gelegd in de Verlichting, toen vele tijdschriften (o.a. `The Spectator' in Engeland) opstellen toneelregie
toneelregie Leiding bij de enscenering, opvoering of opname; spelleiding. Toneelregie is, in de moderne betekenis van algemene leiding van en verantwoordelijkheid Toneelstudio 50
Toneelstudio 50 Het oudste Vlaamse kamertoneel, in 1950 te Gent opgericht als reactie op de verdwijning van het Gentse beroepstoneelgezelschap toneelstuk
toneelstuk Op te voeren verhaal; drama, tragedie, komedie.
toneelverfilming
toneelverfilming Met de opkomst van de film bestond vooral in de theaterwereld aanvankelijk de vrees dat het nieuwe medium wel eens tot een geduchte tongewelf
tongewelf Gewelf in de vorm van een halve cirkel of een spitse boog (spitstongewelf). Vooral toegepast in de Romaanse bouwkunst en de gotiek. Om tongwerk
tongwerk Naast het pijpwerk de belangrijkste familie der orgelregisters. Bestaat uit langwerpige stukjes metaal, waarop een reepje gehard geel koper toog (lit.)
toog (lit.) In de Rederijkerstijd het vertonen van een schilderij of beeld in een moraliteit; het diende tot `figuurlijk' (visueel) bewijs van de waarheid tooncluster
tooncluster (eig. tone cluster) Een door de Amerikaanse componist Henry Dixon Cowell in 1930 ingevoerd begrip in de hedendaagse muziek, bestaande Toonder, Jan Gerhard
Toonder, Jan Gerhard (1914-1992) Nederlands schrijver, broer van Marten Toonder. Hij debuteerde met 'Een man zet door' (1939) en publiceerde
Toonder, Marten
Toonder, Marten (geb. 1912) Nederlands striptekenaar. Werd in zijn jeugd al geboeid door Amerikaanse stripverhalen en leerde in Zuid-Amerika van toonhoogte en klankkleur
toonhoogte en klankkleur (pitch en timbre) Klankverschijnselen die corresponderen met resp. basistrilling en boventonen. De hoedanigheid van de toonsoort
toonsoort Onder toonsoort of toonaard (hoewel dit een germanisme is) verstaat men het toongeslacht dat de basis vormt voor een bepaalde compositie. Toorn, Willem Peter van
Toorn, Willem Peter van (geb. 1935) Nederlands schrijver en vertaler, aanvankelijk werkzaam in het onderwijs. Hij publiceerde o.m. in De Gids, M
Toorop, Charley
Toorop, Charley (eig. Annie Caroline Pontifex Toorop; 1891-1955) Nederlands schilderes, dochter van Jan Toorop, korte tijd gehuwd met Fernhout; Toorop, Johannes Theodorus (Jan)
Toorop, Johannes Theodorus (Jan) (1858-1928) Nederlands schilder, tekenaar en graficus. Werkte aanvankelijk impressionistisch. In Brussel (1882-Topelius, Zacharias
Topelius, Zacharias (1818-1898) Fins (Zweeds) schrijver. Hij was redacteur van het dagblad Helsingfors Tidningar en doceerde van 1854-78 Finse Töpffer, Rodolphe
Töpffer, Rodolphe (1799-1846) Zwitsers tekenaar en schrijver. Maakte naam met zeer persoonlijke beeldverhalen en verwierf blijvende bekendheid
topic en comment
topic en comment Onderscheiding op diverse niveaus van de taalanalyse - zowel bij klankverschijnselen (prosodie) als bij zinsbouw (syntaxis). Topic Topitsch, Ernst
Topitsch, Ernst (geb. 1919) Oostenrijks sociaal wetenschapper en filosoof. Vooral bekend door zijn theorie over het ontstaan en de functie(s) van menselijke topografische voorstellingen
topografische voorstellingen Prenten, tekeningen of schilderijen met het aanzicht van een stad of dorp of een enkel gebouw, duidelijk herkenbaar Topolski, Felix
Topolski, Felix (geb. 1907) In Polen geboren schilder. Vestigde zich in 1935 in Engeland, waar hij in 1946 genaturaliseerd werd. Werd opgeleid in Topor, Roland
Topor, Roland (1938-1997) Pools-Frans schrijver en tekenaar. Topor ging zich in zijn teksten en tekeningen met verve te buiten aan fantasieën van topos
topos (Gr.: topos = plaats) De topos (mv. topoi) is een literaire gemeenplaats: een verfraaiend woord, een frase, wending, citaat, beeld, embleem of toppenvers
toppenvers Een versregel met meerdere sterker beklemtoonde lettergrepen (`toppen'); het toppenvers komt veel voor in Midde-Nederlandse versregels, Topsøe, Vilhelm Christian Sigurd
Topsøe, Vilhelm Christian Sigurd (1840-1881) Deens schrijver. Hij was oorspronkelijk jurist, maar was vanaf 1872 werkzaam als redacteur bij het tordion
tordion Snelle springdans, nadans van de basse danse, volgens hetzelfde patroon als de gaillarde n.l. steeds combinaties van vier kleine sprongetjes en Torelli, Giacomo
Torelli, Giacomo (1604/08-1678) Een der grootste Italiaanse decorontwerpers uit de barok. Hij werkte vanaf 1641 bij het Teatro Novissimo te Venetië, Torelli, Giuseppe
Torelli, Giuseppe (1658-1709) Italiaans violist en componist. Hij studeerde bij Giacomo Perti te Bologna, waar hij in 1686 lid werd van de kapel der Torga, Miguel
Torga, Miguel (eig. Adolfo Correia da Rocha; 1907-1995) Portugees schrijver. Torga maakte deel uit van de literaire beweging rond het tijdschrift Presença Torhout, Martijn van
Torhout, Martijn van (tweede helft 13e eeuw) Zuid-Nederlands dichter, wiens naam genoemd wordt in het 'Rijmboek van Oudenaarde' (ca. 1300) al
Tormé, Mel
Tormé, Mel (eig Melvin Howard Tormé; geb. 1925) Amerikaans zanger en pianist, sterk gericht op de jazz. Maakte een tournee met de band van Chico Törne, Volker von
Törne, Volker von (geb. 1934) Duits dichter van in eenvoudige bewoordingen gestelde gedichten en liederen, die stilistisch aan Bertolt Brecht doen Toroni, Niele
Toroni, Niele (geb. 1937), Zwitsers beeldend kunstenaar, werkzaam in Parijs. Zijn schilderkunst is van conceptuele aard. Maakt sinds 1967 zgn. 'interventies', Torrente Ballester, Gonzalo
Torrente Ballester, Gonzalo (geb. 1910) Spaans schrijver. Zijn toneelstuk 'El viaje del joven Tobías' (1938) viel op door de toepassing van aan de Torres García, Joaquin
Torres García, Joaquin (1874-1949) Uruguayaans schilder, die in 1891 naar Spanje ging en schilderkunst studeerde in Barcelona. Hij ontving vele
Torres Naharro, Bartolomé de
Torres Naharro, Bartolomé de (ca. 1485-ca. 1524) Spaans toneelschrijver, die als soldaat gevangengenomen werd door de Barbarijse zeerovers, als Torres y Villarroel, Diego de
Torres y Villarroel, Diego de (1693-1770) Spaans dichter, satirist en autobiograaf. Zijn leven was een aaneenschakeling van avonturen en schelmenstrek
Torre, Francisco de la
Torre, Francisco de la (ca. 1534-ca. 1594) Spaans dichter rondom wie een waas van geheimzinnigheid bestaat. Sommige historici menen dat hij stu
Tortelier, Paul
Tortelier, Paul (1914-1990) Frans violoncellist. Tortelier was na zijn studie aan het conservatorium in Parijs solocellist in enkele orkesten (o.a. in Monte Toscanini, Arturo
Toscanini, Arturo (1867-1957) Italiaans dirigent. Hij studeerde cello aan het conservatorium te Parma en ging in 1886 met een operagroep naar Rio Tosh, Peter
Tosh, Peter (1944-1987) (eig. McIntosh, Peter) Jamaicaans reggaezanger. Samen met Bob Marley was Peter Tosh de bekendste vertegenwoordiger Tosti, Francesco Paolo
Tosti, Francesco Paolo (1846-1916) Italiaans componist. Hij studeerde zang en viool aan het conservatorium S. Pietro a Majella te Napels, waar hij totaaltheater
totaaltheater Vorm van experimenteel toneel, waarbij aansluiting gezocht wordt bij andere kunstvormen zoals muziek en dans. Voorbeelden: de Laterna total design
total design Ook wel huisstijl: de grafische vormgeving voor alle verschillende soorten visuele communicatie (verpakkingen, brieven, beletteringen Total Touch
Total Touch Nederlandse commerciële r&b-act, geformeerd rond de Amsterdamse Trijntje (zang) en Tjeerd (toetsen/zang) Oosterhuis. Overige lede
totum pro parte
totum pro parte (Lat.) Het geheel staat voor een deel, bijv. `de fiets oppompen'.
Toulet, Paul-Jean
Toulet, Paul-Jean (1867-1920) Frans schrijver, was o.a. medewerker van het weekblad La Vie Parisienne. Hij publiceerde een groot aantal korte verhalen Toulouse-Lautrec-Monfa, Henri Marie Raymond (Henri) de
Toulouse-Lautrec-Monfa, Henri Marie Raymond (Henri) de (1864-1901) Frans schilder, lithograaf en tekenaar. Werd in zijn jeugd kreupel en bleef tour de role
tour de role Wanneer twee solisten beurtelings een rol in een ballet dansen, spreekt men van alterneren of tour de rôle.
Tour en l'air
Tour en l'air Virtuoze sprong in het klassieke ballet, waarbij de danser rechtstandig opspringt en snel één, twee (double) of zelfs drie (triple) keer om Tournemire, Charles Arnaud
Tournemire, Charles Arnaud (1870-1939) Frans organist en componist. Hij studeerde aan het Parijse conservatorium bij o.a. Franck en Widor en Tournier, Luc
Tournier, Luc (eig. Christiaan J.H. Engels; geb. 1907) Nederlands expressionistisch schrijver, sinds 1936 arts op Curaçao. In T.'s werk speelt het exotische Tournier, Michel
Tournier, Michel (geb. 1924) Frans schrijver. Verwerkt problemen van filosofische aard in mythologisch getinte romans, waarvoor hij de motieven Touw, Pleuni
Touw, Pleuni (geb. 1938) Nederlands actrice. Pleuni Touw kwam in 1962 van de Arnhemse Toneelschool en maakte haar debuut bij het Nieuw Rotterdams Tovey, Donald Francis
Tovey, Donald Francis (1875-1940) Engels componist, pianist en muziekhistoricus. Na zijn studies maakte hij een aantal concertreizen, tijdens welke Tower, The
Tower, The Citadel in het oostelijk deel van oud-Londen (City) op de noordelijke oever van de Theems; oudste bouwwerk van Londen. Bouw gestart Town, Harold Barling
Town, Harold Barling (geb. 1924) Canadees schilder. Opgeleid aan de academie van Toronto. Was een van de medeoprichters van de groep Painters
Toyen, Marie Cerminova
Toyen, Marie Cerminova (geb. 1902) Tsjechisch schilderes. Ging al vrij snel van kubistisch naar lyrisch abstract werk over. Deed met Styrsky mee Toynbee, Theodore Philip
Toynbee, Theodore Philip (1916-1981) Engels schrijver en literair journalist, sinds 1950 verbonden aan The Observer. Hij is de zoon van de histor
traceerwerk
traceerwerk (tracering, maaswerk) Decoratieve onderverdeling van o.a. roosvensters, torenspitsen, borstweringen en bovenste deel van vensters. Bekend Tracy, Spencer
Tracy, Spencer (1900-1967) Amerikaans acteur, speelde op Broadway en in films van allerlei genres vanwege zijn veelzijdigheid. Filmdebuut in 1930 traditionele grammatica
traditionele grammatica (taxonomische grammatica) De oude schoolgrammatica wordt vanuit onder meer de transformationele grammatica zeer kritisch
traditionele jazz
traditionele jazz Jazz van voor de jaren dertig. Omvat vnl. de New Orleans jazz en de Chicago jazz plus de oplevingen daarvan in later jaren.
traductio
traductio (Lat.: het overdragen) Stijlfiguur die herhaling van hetzelfde woord in een andere vorm of functie inhoudt.
Traetta, Tommaso Michele Francesco Saverio
Traetta, Tommaso Michele Francesco Saverio (1727-1779) Italiaans operacomponist. Van 1738-48 studeerde hij aan het Conservatorio di S. Maria tragedie
tragedie of treurspel (Gr.: tragooidia = bokkenzang) Een van de subgenres van het hoofdgenre dramatiek. Toneelstuk waarin de lotgevallen van een tragédie-lyrique
tragédie-lyrique Franse operavorm, d.w.z. een tragedie met een `ballet de cour' en een `air de cour', ontwikkeld door Jean-Baptiste Lully (1632-1687).
tragicus
tragicus Treurspeldichter, -speler.
tragiek (lit.)
tragiek (lit.) (Gr.: tragikos) 1 De onvermijdelijke noodlottige ondergang van de held ten gevolge van het conflict tussen gelijke, elkaar uitsluitende w
tragikomedie
tragikomedie Tragikomisch toneelstuk. De term werd het eerst gebruikt door de Latijnse toneelschrijver Plautus in de proloog van Amphitruo (186 tragisch
tragisch (Als) van, betreffende de tragedie.
trailer (film)
trailer (film) Film van enkele minuten waarin reclame wordt gemaakt voor een speelfilm, waaruit enkele hoogtepunten worden vertoond. Deze zijn altijd traktaat (verhandeling)
traktaat (verhandeling) (Lat.: tractatus) Een verhandeling over een geestelijk-cultureel probleem in de vorm van een pamflet.
tranche de vie
tranche de vie (Fr.) Term geïntroduceerd door de Franse schrijver Emile Zola (1840-1902), volgens wiens naturalistische opvattingen een roman of transavantgarde
transavantgarde (Jonge Italianen) Italiaanse pendant van de nouveaux fauves of nieuwe wilden, een stroming in de beeldende kunst van de jaren tachtig Transcendentalisten
Transcendentalisten Groep 19e-eeuwse Amerikaanse schrijvers, die onder invloed van de ideeën van Kant (die het begrip transcendentaal introduceerde), transcriptie (muz.)
transcriptie (muz.) De bewerking van een instrumentale compositie voor een andere bezetting, een gebruik dat vroeger zeer in zwang was, maar ook transcriptie, fonetische
transcriptie, fonetische Weergave van taaluitingen in fonetisch schrift. Een fonetische transcriptie wordt altijd tussen vierkante haken [ ] geplaatst, transept
transept (dwarsschip) Onderdeel van een kerkgebouw dat loodrecht staat op het schip. Komt voor in de vroeg-christelijke, Romaanse en gotische bouwkunst.
transitiviteit
transitiviteit Eigenschap van een wiskundige relatie (R) die aangeeft dat wanneer R geldt tussen twee elementen a en b (aRb) en tussen b en een element transitiviteit (taalw)
transitiviteit (taalw) (overgankelijkheid) De tweeplaatsigheid van een werkwoord. In tegenstelling tot een intransitief werkwoord als 'vallen' heeft een transliteratie
transliteratie Omspelling.
transponeren
transponeren Het overbrengen van een stem, partij of compositie in een andere toonsoort dan waarin deze oorspronkelijk geschreven staan. Liederen trappen van vergelijking
trappen van vergelijking Speciale verbuiging van het bijvoeglijk naamwoord ter versterking van de toe te kennen hoedanigheid. Er zijn drie trappe
Trapp, Maria Augusta von
Trapp, Maria Augusta von (1905-1987) Oostenrijks-Amerikaans zangeres. Maria von Trapp kreeg als novice in een klooster in Salzburg opdracht Traubel, Helen
Traubel, Helen (1899-1972) Amerikaanse zangeres (dramatische sopraan). Na haar studie trad zij eerst van 1925-37 uitsluitend als concertzangeres Trauberg, Leonid
Trauberg, Leonid (1901-1990) Russisch filmregisseur. Een van de oprichters in 1922 in Sint-Petersburg van FEX, de Fabriek van de Excentrieke Acteur travee
travee Bouwkundige term voor het tussen twee steunpunten liggende gedeelte van een overspanning. Komt o.a. voor bij arcaden, bruggen en kerken.
Traven, Ben
Traven, Ben (eig. Hermann Albert Otto Maximilian Feige; 1882-1969). In Polen geboren schrijver van Duitse afkomst, wiens ware identiteit na jarenlange travestie (lit.)
travestie (lit.) (It.:travestire=verkleden). Een literair genre dat zeer nauw verwant is met de parodie en de satire. Het is een parodistische imitatie van travestie (toneel)
travestie (toneel) (It.: travestire = verkleden). Vrouwenrollen die worden gespeeld door mannen; vooral toegepast in de Middeleeuwen (Wanneer een Travolta, John
Travolta, John (geb. 1954) Amerikaans acteur. Debuteerde als tiener, speelde in off-Broadway producties, maar ontleende eerste populariteit aan zijn trecento
trecento (It.: mille trecento = dertienhonderd) Italiaans voor de 14e eeuw.
Tredici, David del
Tredici, David del (geb. 1937) Amerikaans componist. Studeerde bij Darius Milhaud aan het Mills College in Oakland, Californië, en bij Roger Sessions trefwoord
trefwoord Kenmerkend woord (waaronder men iets opzoekt), titelwoord.
trema
trema (deelteken) Diacritisch teken (ï). Wordt gebruikt wanneer men bij twee opeenvolgende klinkers wil aangeven dat de tweede tot de volgende lettergreep Trenet, Charles
Trenet, Charles (geb. 1913) Frans chansonnier. Debuteerde in 1933 en maakte weldra furore met zelfgeschreven chansons als 'Je chante', 'La mer', Treumann, Otto Heinrich
Treumann, Otto Heinrich (geb. 1919) Nederlands graficus van Duitse afkomst; bezocht de Grafische School en de Nieuwe Kunstschool te Amsterdam. treurdicht
treurdicht Gedicht waarin over iets of iemand getreurd wordt, rouw- of klaagdicht.
Treves, Louisa
Treves, Louisa (geb. 1918) Nederlands dramaturge en toneelschrijfster. Zij was van 1960-68 met haar echtgenoot, de regisseur Karl Guttmann (1913-Trevisan, Dalton
Trevisan, Dalton (geb. 1926). Braziliaans auteur van uitsluitend korte verhalen, die te zien zijn als variaties op het thema van eenzaamheid als gevo
Trevor, William
Trevor, William (geb. 1928) Iers schrijver van vooral korte verhalen, in welk genre hij een meester is. Op ironische afstand en met groot inzicht kan triade (lit.)
triade (lit.) 1 Reeks van drie boeken. 2 Gedeelte van een gedicht, bestaande uit strofe, antistrofe en epode.
triangel
triangel (Lat.: triangulum = driehoek) Slaginstrument zonder vaste toonhoogte, bestaande uit een aan een draad hangende stalen staaf, gebogen in de Trianon
Trianon Naam van twee kleine paleizen in het park van Versailles. Het barokke Grant Trianon, zonder verdieping en met een plat dak, werd gebouwd triclinium
triclinium In de Romeinse oudheid benaming van drie banken waarop men liggend de maaltijd gebruikte en die in U-vorm rond een tafel stonden. Ook Trier, Hann
Trier, Hann (geb. 1915) Duits schilder, begon aanvankelijk met abstract expressionistisch werk, ontwikkelde echter een geheel eigen soort lyrisch abstract Trifonov, Joeri Valentinovitsj
Trifonov, Joeri Valentinovitsj (1925-1981) Sovjetrussisch schrijver. Beschreef in zijn psychologische romans vooral de grotestadsmens, waarbij hij triforium
triforium Term uit de kerkelijke bouwkunst voor de in de opgaande muren boven de arcaden uitgespaarde gang tussen het midden- en de zijschepen triglief
triglief Blok met drie gleuven. Vormt afgewisseld met metopen de fries van een Dorisch hoofdgestel.
Trillo y Figueroa, Francisco de
Trillo y Figueroa, Francisco de (1620?-1675) Spaans dichter en historicus. Op elfjarige leeftijd verliet hij met zijn familie zijn geboortestreek Galici
trilogie
trilogie (Gr.: tri = drie) Driedelig (dramatisch, literair) werk. Een werk dat bestaat uit drie zelfstandige, inhoudelijk of qua motief met elkaar verbonden trimeter
trimeter Versregel die uit drie maten van doorgaans twee jamben bestaat. Een bijzondere vorm van de trimeter is de hinkjambe.
Trintignant, Jean-Louis
Trintignant, Jean-Louis (geb. 1930) Frans acteur. Begon in Parijs een toneelcarrière als jeune premier. Ging in 1955 over naar de film en groeide uit Trintignant, Nadine
Trintignant, Nadine (eig. Nadine Marquand, echtgenote van Jean-Louis Trintignant; geb. 1934) Frans filmregisseuse, begonnen als script-girl. Films trio (muz.)
trio (muz.) Benaming van een compositie voor drie instrumenten of een ensemble van drie instrumentalisten (een vocaal trio heet terzet). De meest voorkomende Triolet, Elsa
Triolet, Elsa (meisjesnaam Elsa Kagan; 1896-1970) Frans schrijfster van Russische afkomst, was leerlinge van Gorki en de schoonzuster van de dichter triomfboog
triomfboog Ereboog, bekend sinds de Romeinse tijd. In die tijd opgericht ter ere van een keizerlijke overwinning of andere prestatie, later ter gelegenheid triool
triool Groep van drie noten die als metrische eenheid in tijdsduur overeenkomt met een groep van twee van zulke noten, bijv. drie achtsten, die de tijdsduur triptiek
triptiek Drieluik, bestaande uit een middenstuk of middenreliëf voorzien van twee draaibare zijluiken, waardoor het als verplaatsbaar altaarstuk kon Tristan en Isolde
Tristan en Isolde Legendarisch liefdespaar, waarvan de oorsprong teruggaat tot de Keltische Finnsagen. Tristan, neef van koning Marc van Cornwall, Tristan l'Hermite
Tristan l'Hermite (ook François l'Hermite; 1601-1655) Frans dichter en toneelschrijver, verliet ten gevolge van een duel op jeugdige leeftijd Frankrijk. Tristano, Leonard Joseph (Lennie)
Tristano, Leonard Joseph (Lennie) (1919-1978) Amerikaans jazzpianist. Nam in de periode 1947-51 een leidende plaats in de moderne jazz in. Leidde tritagonist
tritagonist (Gr.: derde speler) In het klassieke Griekse toneelstuk staat de tritagonist tussen de protagonist en de antagonist in. Hij speelt in het conflict tritonus
tritonus (Gr. tritonon = drietonig) In de muziekleer de naam voor het uit drie hele-toonafstanden bestaande interval, waardoor een overmatige kwart trobar clus
trobar clus Occitaanse term voor `gesloten, donker dichten'. De dichter Marcabru (12e eeuw) maakte er naam mee. Zijn oeuvre omvat satirische `vers', trochee
trochee (ook:trocheus; Gr.: trochaios = draafmaat) Versvoet in de poëzie waarbij een beklemtoonde lettergreep steeds gevolgd wordt door een onbeklemtoonde, Tröckener Kecks
Tröckener Kecks Nederlandse popgroep, opgericht in 1980. Begonnen als chaotische Nederlandstalige punkgroep met de lp 'Schliessbaum' (1981). Trojaburg
Trojaburg Vermoedelijk reeds uit de bronstijd daterend rond labyrint, meestal uit steen opgetrokken en soms uitgegraven. Vooral in Scandinavië en
Trökes, Heinz
Trökes, Heinz (geb. 1913) Abstract schilder. Maakt werk waarvan vooral de kleuren bijzonder sterk zijn en dat zich soms in de richting van het surrealisme Trollope, Anthony
Trollope, Anthony (1815-1882) Brits schrijver uit het Victoriaanse Tijdperk. Was vanaf 1834 ambtenaar bij de Posterijen en schreef in zijn vrije tijd, Trollope, Joanna
Trollope, Joanna (geb. 1943) Engelse schrijfster, stammend uit een Victoriaanse schrijversfamilie, werkte als lerares tot ze eind jaren zeventig liefdes- Tromboncino, Bartolommeo
Tromboncino, Bartolommeo (ca. 1470-1535) Italiaans componist. T. werkte in Mantua (1487-95 en 1501-12), Vicenza, Ferrara en Florence. Hij is trombone
trombone Koperen blaasinstrument, bestaande uit een cilindrische buis met een ketelvormig mondstuk en een klankbeker. Deze hoofdbuis wordt verlengd trommel
trommel Slaginstrument, behorend tot de membranofonen, bestaande uit een houten of metalen cilinder, aan beide zijden bespannen met een vel: aan tromp
tromp In de bouwkunst de overgang tussen een vierkante onderbouw en een ronde koepel.
trompet
trompet Hoogste koperen blaasinstrument, bestaande uit een S-vormig gebogen, cilindrisch geboorde buis, die uitloopt in een conisch geboorde klankbeker trompe-l'oeil
trompe-l'oeil Het zó nabootsen van voorwerpen op schilderijen dat de beschouwer de illusie krijgt dat wat zij/hij ziet echt is.
Troostwijk, Wouter Johannes van
Troostwijk, Wouter Johannes van (1782-1810) Nederlands schilder, leerling van Jurriaan Andriessen en van de Amsterdamse Tekenacademie. Schilder Troost, Cornelis
Troost, Cornelis (1697-1750) Noord-Nederlands schilder, pasteltekenaar en graveur. Schilderde veel portretten en komische genrescènes, die zijn ontleend trope (lit.)
trope (lit.) (troop, tropus). In de stijlleer de verwisseling van de meest voor de hand liggende uitdrukking: `vliegen' in plaats van `rennen'. Tropen: een trope (muz.)
trope (muz.) Een vrije tekst onder een van oorsprong melismatische melodie uit het Gregoriaans, en wel zodanig dat iedere noot een eigen lettergreep tropisme
tropisme (tropie) Een term uit de biologie: een automatische, onbewuste beweging. De Franse schrijfster Nathalie Sarraute gebruikte het woord in haar troppo
troppo Tempo-aanduiding in de muziek: te veel. Meestal in samenstelling, bijv. Allegro (ma) non troppo: niet te vlug.
Trotta, Margarethe von
Trotta, Margarethe von (geb. 1942) Duits actrice, scenarioschrijfster en filmregisseuse, gehuwd geweest met Volker Schlöndorff. Na als actrice in troubadour
troubadour (Occitaans: trobador = vinder, uitvinder) Middeleeuws minnedichter, -zanger; een zingende en componerende dichter in Zuid-Frankrijk Troubetzkoy, Paolo
Troubetzkoy, Paolo (1866-1938) Italiaans beeldhouwer van adellijke Russische afkomst. Werd opgeleid in Venetië en werkte in de stijl van Rodin. Trouille, Clovis
Trouille, Clovis (geb. 1889) Frans schilder. Begon met impressionistisch werk en als illustrator. In 1907 heeft hij zijn eigen stijl gevonden bijv. in 'Palais trouvère
trouvère (Oudfr.: troveor = vinden) Naam die gegeven wordt aan de in Noord-Frankrijk verblijvende troubadours. Ze beperkten zich in tegenstelling Trova, Ernest
Trova, Ernest (geb. 1927) Amerikaans beeldend kunstenaar, bekend geworden met de serie 'Falling Man' (1963): beelden van anonieme mensen zonder Troyanos, Tatiana
Troyanos, Tatiana (1938-1993) Amerikaans zangeres. De mezzo-sopraan Tatiana Troyanos begon haar carrière als operazangeres in 1963 bij de New Troyat, Henri
Troyat, Henri (eig. Ljev Aslanovitsj Tarassov; geb. 1911) Armeens-Frans schrijver. Kwam met zijn ouders na de Oktoberrevolutie (1917) naar Frankrijk, Troyer, Prosper de
Troyer, Prosper de (1880-1961) Vlaams schilder. Opgeleid aan de academie van Mechelen. Begon in postimpressionistische stijl te schilderen. Ging Trueba y Cossío, Joaquín Telésforo de
Trueba y Cossío, Joaquín Telésforo de (1799-1835) Spaans roman- en toneelschrijver, die in 1823 naar Engeland emigreerde omdat hij zich niet Truffaut, François
Truffaut, François (1932-1984) Frans filmregisseur, een der centrale figuren van de nouvelle vague. Begon als filmcriticus in het door zijn pleegvader Trumbull, John
Trumbull, John (1750-1831) Amerikaans dichter. Hij studeerde aan de Yale University en werd daar in 1770 als tutor aangesteld. In deze periode schreef try-out
try-out (Eng.) Proefvoorstelling van een toneelstuk, cabaret e.d., meestal in een kleinere stad of in de provincie, en bedoeld om de reactie van het pub
Tsai Ming-liang
Tsai Ming-liang (geb.1957). Taiwanees filmregisseur. Chinees uit Maleisië die in Taiwan kwam studeren. Legde zich daar al snel toe op het schrijven, Tschichold, Jan
Tschichold, Jan (1902-1974) Duits-Zwitsers grafisch ontwerper. Schreef 'Die neue Typographie' (1928), waarin hij de asymetrische typografie en het Tsjajkovski, Pjotr Iljitsj
Tsjajkovski, Pjotr Iljitsj (1840-1893) Russisch componist, wiens muziek door briljante instrumentatie, volle klank en meeslepende melodieënrijkdom,
Tsjechische en Slowaakse kunst
Tsjechische en Slowaakse kunst Kunst uit Tsjechië en Slowakije. De vroegste vondsten dateren van de prehistorie. Vanaf de 2e eeuw is Romeinse Tsjechov, Anton Pavlovitsj
Tsjechov, Anton Pavlovitsj (1860-1904) Russisch schrijver. Studeerde medicijnen, publiceerde tijdens zijn studie verhalen en koos na zijn artsexame
Tsjelitsjev, Pavel
Tsjelitsjev, Pavel (1898-1957) Russisch kunstenaar. Begonnen in een constructivistische stijl in zijn Russische periode, Kiev 1918-20. Vestigt zich Tsjerepnin, Aleksandr Nikolajevitsj
Tsjerepnin, Aleksandr Nikolajevitsj (ook Alexander N. Tcherepnin; 1899-1977) Russisch pianist en componist, zoon van Nikolaj T. Hij studeerde Tsjerepnin, Nikolaj Nikolajevitsj
Tsjerepnin, Nikolaj Nikolajevitsj (1873-1945) Russisch componist en dirigent. Hij studeerde zowel rechten als muziek in zijn geboorteplaats Sint Petersbur
Tsjerne, De
Tsjerne, De (De Karnton) In 1946 op instigatie van Fedde Schurer opgericht Fries literair tijdschrift, met als eerste mederedacteuren o.a. Anne Wadman, Tsjernysjevski, Nikolai Gavrilovitsj
Tsjernysjevski, Nikolai Gavrilovitsj (1828-1889) Russisch essayist en kritikus. Sterk beïnvloed door Feuerbach in zijn kritiek op Hegels esthetica, Tsjoe Ta
Tsjoe Ta (Chu Ta, Pa-ta Shan-jen; 1625/26-1705) Chinees schilder, een verre verwant van de Ming-heersers, die zich na de val van de dynastie in 1644 Tsjoekovskaja, Lidija
Tsjoekovskaja, Lidija (1907-1996) Russisch schrijfster. Lidija Tsjoekovskaja maakte naam met twee korte, grotendeels autobiografische romans over Tsjoekovski, Kornej Ivanovitsj
Tsjoekovski, Kornej Ivanovitsj (eig. Nikolaj Ivanovitsj Kornitsjoek; 1882-1969) Sovjetrussisch schrijver en dichter van kinderliteratuur, schreef aanva
tuba
tuba (eig. bastuba) Koperen blaasinstrument uit de familie der bugels. Bestaat uit een gebogen, zich langzaam verwijdende, conisch geboorde koperen Tuchman, Barbara
Tuchman, Barbara (1912-1989) Amerikaans schrijfster van populair historische boeken met een pessimistische ondertoon. Niet een wetenschappelijke Tucholsky, Kurt
Tucholsky, Kurt (1890-1935) Duits schrijver. Promoveerde in de rechten (1914). Literair werk met sociale kritiek, voornamelijk in het tijdschrift 'Die Tucker, Richard
Tucker, Richard (eig. Rueben Ticker; 1913-1975) Amerikaans zanger (tenor). Hij debuteerde in 1945 aan de Metropolitan Opera te New York, waar Tucker, Sophie
Tucker, Sophie (1884-1966) Amerikaans jazz-zangeres. In de jaren voor en na 1920 leidde ze eigen shows. Ze maakte o.a. plaatopnamen met de Molers Tucker, William
Tucker, William (geb. 1935) Brits beeldhouwer, leerling van Anthony Caro. Vervaardigde aanvankelijk grillig gevormde sculpturen. Later vereenvoudigde Tuckwell, Barry
Tuckwell, Barry (geb. 1931) Australisch hoornist. Tuckwell leerde als knaap van zijn vader piano en van zijn oudere broer viool spelen. Ook zong hij Tudor style
Tudor style Engelse bouwstijl rond 1500 ten tijde van de eerste vorsten uit het huis Tudor. Overgangsfase van late gotiek (perpendicular) naar vroege Tudor, Antony
Tudor, Antony (1908-1987) (eig. Cook, William) Brits-Amerikaans choreograaf. Anthony Tudor danste aanvankelijk bij het Ballet Rambert in Londen, Tudor, David
Tudor, David (geb. 1926) Amerikaans pianist en componist. Hij studeerde bij Stefan Wolpe en was eerst werkzaam als organist en leraar. Vanaf 1948 Tuerlings, Hans
Tuerlings, Hans (geboren te Tilburg in 1951): Nederlandse choreograaf van experimentele werken. Werkt o.a. met Reflex, Introdans en De Rotterdamse tuinarchitectuur
tuinarchitectuur Het ontwerpen en aanleggen van siertuinen en parken. Tuinen kwamen reeds in de Oudheid voor (Egyptische tempeltuinen, hangende Tuinier, Olivier
Tuinier, Olivier (geb. 1982) Nederlands acteur. Tuinier werd in 1989 bij toeval ontdekt door regisseur Ben Sombogaart, toen hij een vriendje vergezelde Tuinman, Peter
Tuinman, Peter (geb. 1947) Nederlands acteur. Tijdens zijn studie sociologie in Groningen speelde Tuinman bij het gezelschap Tryater, maar hij koos Tulder, Louis van
Tulder, Louis van (1892-1969) Nederlands zanger (tenor). Hij studeerde bij Aaltje Noordewier-Reddingius en debuteerde in 1915 in het Nederland
Tulkens, Julia Joséphine
Tulkens, Julia Joséphine (eig. Julia Joséphine T.-Boddaer;1902-1995) Belgisch (Vlaams) dichteres, die in 1931 met de gemakkelijk toegankelijke Tunder, Franz
Tunder, Franz (1614-1667) Duits organist en componist. Van 1632-41 was hij hoforganist te Gottorp (Sleeswijk), waarna hij organist werd van de Tupí
Tupí Grootste Indiaanse taalfamilie in Zuid-Amerika na de taalgroep der Arowakken. Ertoe behoren het gelijknamige dialect, dat in Oost-Brazilië wordt Turandot
Turandot Sprookjesprinses uit de Duizend-en-één-dag. Ook te vinden in de Turandot (1762) van de Italiaanse toneeldichter Carlo Gozzi (1720-1806), Tura, Cosimo
Tura, Cosimo (ca. 1430-1495) Italiaans schilder, vertegenwoordiger van de Renaissance. Hofschilder van de Estes te Ferrara. Beïnvloed door o.a. Mantegna Turina, Joaquin
Turina, Joaquin (1882-1949) Spaans componist. Hij studeerde te Madrid en daarna aan de Schola Cantorum te Parijs. Hier bleef hij tot 1914 en sloot Turks
Turks Een der Turkse talen, die als groep behoren tot de Altaïsche taalfamilie, die in Noord- en Voor-Azië en een stuk van Oost-Europa wordt gesproken. Turkse kunst
Turkse kunst Kunst van het deels Europese, deels Aziatische Turkije, van elkaar gescheiden door de Bosporus, de Zee van Marmara en de Dardanellen. Türk, Daniel Gottlob
Türk, Daniel Gottlob (1750-1813) Duits componist en muziekpedagoog. In zijn vroege jeugd kreeg hij een universele opleiding en leerde hij vele instrumenten Turnbull, William
Turnbull, William (geb. 1922) Schots schilder en beeldhouwer. Studeerde aan de Slade School of Art. Behalve door egaal geschilderde doeken, vooral Turner, Dame Eva
Turner, Dame Eva (1892-1990) Brits zangeres. Ontdekt door Arturo Toscanini, maakte Eva Turner in 1924 haar internationale debuut in de Scala Turner, Ike and Tina
Turner, Ike and Tina Amerikaans rhythm & bluesduo, geformeerd in 1959. Vestigde reputatie door hun wervelende optredens, met name door de spe
Turner, Joseph Mallord William (William)
Turner, Joseph Mallord William (William) (1775-1851) Brits landschapschilder en aquarellist. Ontwikkelde onder invloed van Franse, Hollandse Turner, Joseph ('Big' Joe)
Turner, Joseph ('Big' Joe) (1911-85) Amerikaans blueszanger. Maakte eind jaren dertig naam met boogie-woogie-muziek. Stapte begin jaren vijftig Turner, Lana
Turner, Lana (eig. Julia Jean Mildred Frances Turner; 1920-1995) Amerikaans filmactrice. Lana Turner was het prototype van een door Hollywood Turner, Tina
Turner, Tina Amerikaanse popzangeres, samen met haar toenmalige echtgenoot begonnen als rhythm & bluesduo. Vestigde reputatie door hun wervelende Turow, Scott
Turow, Scott (geb. 1949) Amerikaanse advocaat die zijn grote ervaringen als aanklager en verdediger verwerkte in bestsellerromans die een ontnuchterende Turrentine, Stanley
Turrentine, Stanley (geb. 1934) Amerikaans jazzsaxofonist. Speelde bij Ray Charles (1952), Earl Bostic (1953-54) en Max Roach (1959-60). Leidde Tuschinski, Abram Icek
Tuschinski, Abram Icek (1886-1942) Pools-Nederlands bioscoopexploitant. Bleef in Rotterdam steken op zijn reis naar de VS en opende daar in 191
Tushingham, Rita
Tushingham, Rita (geb. 1942) Brits actrice, speelt zowel op toneel als in films. Films o.a. 'A taste of honey' (Tony Richardson, 1961), 'Girl with green Tussenbroek, Hendrika van
Tussenbroek, Hendrika van (1854-1935) Nederlands componiste en zangpedagoge. Zij studeerde aan de Utrechtse Muziekschool bij Richard Hol tussenshot
tussenshot Scène in een videofilm, die bedoeld is om aan actie en snelheid te winnen. Bijvoorbeeld een opname van lopende voeten van iemand die tussenwerpsel
tussenwerpsel (interjectie) Enige woordsoort zonder syntactische valentie, dat wil zeggen: tussenwerpsels hebben steeds in hun eentje een zinsvorm, Tuttle, Richard
Tuttle, Richard (geb. 1941) Amerikaans beeldend kunstenaar. Maakte in de jaren zeventig in hout uitgezaagde reliëfs, waarin hij tot een zij het soms tutu
tutu Balletkostuum voor danseressen, bestaande uit een nauwsluitend lijfje en een rok van vele lagen tule, zijde, nylon of tarlatan (gaasachtige stof). Tutuola, Amos
Tutuola, Amos (1920-1997) Nigeriaans schrijver. Tutuola kreeg internationale bekendheid met zijn roman The palmwine drinkard (1952), die werd Tuymans, Luc
Tuymans, Luc (geb. 1958) Belgisch schilder. Maakt schilderijen op klein formaat in dunne, waterige verf. De ondergrond is egaal, vaak grijs of vaal twaalftoontechniek
twaalftoontechniek (dodecafonie; Gr.: dodeka = twaalf) Door Arnold Schönberg ontworpen reeksentechniek, gebaseerd op de 12 chromatische ton
Twain, Mark
Twain, Mark (eig. Samuel Langhorne Clemens; 1835-1910) Amerikaans schrijver in wiens werk humor en satire van groot belang zijn en die zich vooral Twardowski, Samuel
Twardowski, Samuel (ca. 1600-1661) Pools dichter. Hij stamde uit de verarmde adel, werd opgevoed aan een jezuïetencollege en trok al jong naar tweeakter
tweeakter Toneelstuk dat slechts uit twee akten of bedrijven bestaat.
tweede generatie Tachtigers
tweede generatie Tachtigers J.H. Leopold behoort samen met H. Roland Holst-van der Schalk, P.C. Boutens en Karel van de Woestijne tot wat wel tweeklank
tweeklank (diftong) Spraakklank die uit twee klinkers bestaat. In het Nederlands zijn dit ui, ei en ou (au).
Tweemaandelijksch Tijdschrift
Tweemaandelijksch Tijdschrift Nederlands cultureel en letterkundig tijdschrift (1894-1902) opgericht en geredigeerd door Van Deyssel en Verwey, Twombly, Cy
Twombly, Cy (geb. 1929) Amerikaans beeldend kunstenaar, wonend en werkend in Rome. Schilderde aanvankelijk in abstract expressionistische stijl. tworeeler
tworeeler Uit de begintijd van de film stammende term voor een komische film van twee reels (filmrollen). Aangezien een reel in die tijd max. 10 minuten Tworkov, Jack
Tworkov, Jack (1900-1982) In Polen geboren en in 1913 naar de VS geëmigreerde Amerikaanse schilder. Studeerde aan de Columbia University (1920-Tyler, Anne
Tyler, Anne (geb. 1941) Veelvuldig bekroonde Amerikaanse schrijfster van psychologische romans, spelend in Baltimore of kleine stadjes in de zuidstaten. Tyner, Alfred McCoy
Tyner, Alfred McCoy (geb. 1938) Amerikaans jazzpianist. Speelde in het Jazztet van Art Farmer en Benny Golson (1959). Daarna tot 1965 lid van Tynni, Aale
Tynni, Aale (geb. 1913) Fins dichteres. Na haar debuut met de bundel 'Kynttilän sydän' (1938) ontwikkelde zij zich in de jaren veertig tot een dichteres Tytgat, Edgard
Tytgat, Edgard (1879-1957) Belgisch schilder en graficus; werkte aanvankelijk in postimpressionistische, later in expressionistische trant. Zijn werk Tzara, Tristan
Tzara, Tristan (1886-1963) Roemeens beeldend kunstenaar; behoorde tot de eerste dadaïsten. Bekend van absurde, agressief-destructieve happenings.
T'oen-hwang
T'oen-hwang (Dunhuang) Oaseplaats in de Chinese provincie Gansu aan de Salaguolehe; 20.000 inwoners (1990). Bekend door de daar (door Aurel
Cultuur U-Z
U2 Ierse popgroep, opgericht in 1978. Groeide met dramatische en gloedvolle rocksongs, zoals reeds vastgelegd op haar debuutalbum 'Boy' (1980), UB40
UB40 Britse reggaegroep, waarvan de meeste leden tijdens de oprichting werkloos waren. Vandaar de naam (UB = Unemployment Benefit). Hun debuut-Ubac, Raoul
Ubac, Raoul (1910-1985) Belgisch beeldend kunstenaar, sinds 1929 gevestigd te Parijs, waar hij begon met experimentele fotografie. Was lid van Cobra, Uccello, Paolo
Uccello, Paolo (di Doni; ca. 1397-1475) Toscaans schilder, vertegenwoordiger van de Renaissance; legde zich toe op de studie en toepassing van de Uchôa Cavalcanti, Helio
Uchôa Cavalcanti, Helio (geb. 1915) Braziliaans architect, die samen met o.a. Oscar Niemeyer en Lucio Costa (geb. 1902) werkte aan het unieke st
Uden, Lucas van
Uden, Lucas van (1595-1672/73) Vlaams schilder en etser, beïnvloed door Rubens, in wiens atelier hij hoogst waarschijnlijk heeft gewerkt. Op vele Uecker, Günther
Uecker, Günther (geb. 1930) Duits beeldend kunstenaar; maakt sinds de jaren vijftig gebruik van spijkers, die hij in symmetrische patronen rangschikt Uffizi
Uffizi (It.: kantoren) Gebouw te Florence. Gebouwd (1560-80) door Vasari voor de bureaus van de administratie van de domeinen van de Medici. Op UG
UG Afkorting van universele grammatica (transformationeel-generatieve grammatica).
Ugorski, Anatol
Ugorski, Anatol (geb. Leningrad 1942) Russisch pianist. Ugorski werd vanwege zijn liefde voor contemporaine muziek in de oude Sovjet-Unie tot Uhlmann, Hans
Uhlmann, Hans (1900-1975) Duits beeldhouwer, die, voornamelijk uit metaal, geometrisch-abstracte vogels en insecten vervaardigde; later ook draadplastieken.
Uilenspiegel, Tijl
Uilenspiegel, Tijl Schelmenfiguur, wiens streken voor het eerst beschreven zijn in een Neder-Duits volksboek uit 1478, dat verloren gegaan is, en daarna uitgevulde tekst
uitgevulde tekst Tekst waarbij zowel de linker- als de rechterkantlijn recht zijn, meestal gecombineerd met een proportioneel lettertype en een woor
ulevellenpoëzie
ulevellenpoëzie Rijmelarij, naar de erbarmelijke versjes op papiertjes waarin ulevellen - snoepjes in de 19e eeuw - verpakt zaten.
Ullman, Liv Johanne
Ullman, Liv Johanne (geb. 1939) Noors actrice, die al in een aantal Noorse films gespeeld had (b.v. 'Pan'), toen ze ontdekt werd door Ingmar Bergman, Ulrich von Lichtenstein
Ulrich von Lichtenstein (1198-1275) Middeleeuws Oostenrijks dichter en Minnesänger. Hij werd opgevoed aan het hof van de markgraaf van Istrië Ulrich von Winterstetten
Ulrich von Winterstetten (tweede helft 13e eeuw) Middel-Hoog-Duits Minnesänger, van wie bekend is dat hij uit Zwaben stamde en in 1280 domheer Ulsen, Hendrik (Henk) van
Ulsen, Hendrik (Henk) van (geb. 1927) Nederlands toneelspeler. Hij slaagde cum laude in 1949 aan de Amsterdamse Toneelschool en debuteerde Ulstercyclus
Ulstercyclus (Ulstersage) Een groep Iers-Gaelische prozaverhalen over de heldendaden van de Craebruad aan het hof van Emhain Macha; de handschriften ultraísmo
ultraísmo Tegenhanger van Europese stromingen als surrealisme, futurisme en dadaïsme in de Zuid-Amerikaanse literatuur. Men is vooral gericht op umlaut
umlaut Klinkerverandering onder invloed van de volgende lettergreep, zowel diachronisch, bijvoorbeeld in de indogermanistiek, als synchronisch, bijvoorbeeld unanimisme
unanimisme Literair-filosofische stroming die de eigen ziel van iedere groep mensen, bijv. de bewoners van een straat, een wijk, wil kenbaar maken. unciaalschrift
unciaalschrift Schrift van hoofdletters (kapitalen) met geronde vormen, dat van ca. de 4e tot de 8e eeuw een belangrijke rol speelde, maar al snel door underacting
underacting (Eng.) Zeer ingetogen manier van (toneel)spelen.
understatement
understatement (Eng.) Constatering die iets opzettelijk te zwak uitdrukt. Stijlfiguur, tegenovergestelde van hyperbool, bijv. `een leuk prijsje' (als iets Undine
Undine (Ondine) Een in de Duitse (romantische) literatuur vaak voorkomend, bovennatuurlijk wezen, een watergeest (Lat.: unda = golf), een mooie Undset, Sigrid
Undset, Sigrid (1882-1949) Noors schrijfster van uitgebreid oeuvre (romans, verhalen, essays). Werk bezit grote psychologische kwaliteiten en is dikwijls Ungaretti, Giuseppe
Ungaretti, Giuseppe (1888-1970) Italiaans dichter; hoogleraar Italiaanse letterkunde te Sao Paulo (1936-42) en Rome (1942-58). Groot vernieuwer Ungerer, Tomi
Ungerer, Tomi (eig. Jean Thomas U.; geb. 1931) Frans graficus. U. vestigde zich in 1957 in de VS, waar hij kinderboeken ging illustreren en cartoons Unger, Gerard
Unger, Gerard (geb. 1942) Nederlands grafisch ontwerper, vanaf 1970 docent aan de dag- (tot 1976) en avondopleiding van de Gerrit Rietveld Academie Uninsky, Alexander
Uninsky, Alexander (1910-1972) Russisch-Amerikaans pianist. Hij studeerde aan de conservatoria te Kiev en Parijs en won in 1932 de eerste prijs unisono
unisono Het gelijktijdig klinken van dezelfde basistoon in verschillende stemmen. Hierbij kunnen dus wel hoogteverschillen optreden, maar deze verschillen universalia
universalia De algemeen geldende kenmerken van iets. Deze kunnen nooit direct worden waargenomen. We zien altijd een specifieke schoen, maar universele poëzie
universele poëzie Term uit de romantische literatuur, die streefde naar het opheffen van grenzen: de allesomvattende universele poëzie houdt zich University Wits
University Wits Een groep Engelse (Elizabethaanse) schrijvers die rond 1580 van de didactische interludes en kroniekstukken hechte toneelstukken Universum-Film Aktiengesellschaft
Universum-Film Aktiengesellschaft (UFA) In 1917 met financiële hulp der regering opgerichte Duitse filmmaatschappij, waarin aantal bestaande unpleasant drama
unpleasant drama (Eng.) Toneelgenre gecreëerd door de Britse schrijver Arthur Wing Pinero met The second Mrs. Tanqueray (1893): realistische Updike, John Hoyer
Updike, John Hoyer (geb. 1932) Amerikaans schrijver en dichter. Geeft in zijn werk blijk van een weinig optimistische kijk op de Amerikaanse samenleving, Urban Dance Squad
Urban Dance Squad (Utrecht, 1987) Nederlandse crossoverband. Ontstaan uit een sessie in het Utrechtse jongerencentrum De Vrije Vloer. De uiteenlopende urban legend
urban legend (Eng.) Meestal gruwelijk volksverhaal dat via mondelinge overlevering met een zekere hardnekkigheid blijft circuleren. Deze verhalen, Urbanus
Urbanus (eig. Urbain Joseph Servranckx; geb. 1949) Belgisch (Vlaams) zanger-cabaretier. Teksten zijn veelal van een bizarre humor en worden rec
Urdu
Urdu Indo-Europese taal die wordt gesproken in India en Pakistan, in welk laatste land het de officiële taal is. Van oudsher is het Urdu de taal der mohammedaanse Urfé, Honoré d'
Urfé, Honoré d' (1567-1625) Frans schrijver, vertegenwoordiger van de barok. In zijn 'l'Astrée' (3 delen, 1607, 1610, 1619) beschreef Urfé d.m.v. een Uris, Leon Marcus
Uris, Leon Marcus (geb. 1924) Amerikaans romanschrijver. Na de middelbare school werd hij opgeroepen voor de militaire dienst en maakte als marinier Urlus, Jacques
Urlus, Jacques (1867-1935) Nederlands zanger (heldentenor). Hij studeerde o.a. bij Anton Averkamp en Cornelie van Zanten, zong van 1894-99 bij Urquhart, Thomas
Urquhart, Thomas (ook Thomas Urchard; 1611-1660) Schots schrijver en vertaler. Hij kreeg zijn opleiding te Aberdeen, vocht tegen de covenanters Usteri, Johann Martin
Usteri, Johann Martin (1763-1827) Zwitsers (Duits) dichter. Hij was de zoon van een koopman en werkte tot de dood van zijn vader in de zaak. Daarna Ustinov, Sir Peter Alexander
Ustinov, Sir Peter Alexander (geb. 1921) Engels acteur, regisseur en toneelschrijver van Russische afkomst. Hij begon zijn toneelloopbaan in 1937 Ut pictura poesis
Ut pictura poesis Lat.: `Als een schilderij, (zo is) de dichtkunst.' Uitspraak van Horatius in Epistula ad pisones (= Ars poëtica).
Utopia
Utopia (Gr.: u = niet; topos = plaats) Nergensland: denkbeeldig gelukkig land, heilstaat. Titel van een door Thomas More in 1516 gepubliceerd Latijns Utrecht, Luuk
Utrecht, Luuk (geboren te Batavia 1-9-1940): Nederlandse danser, psycholoog en balletcriticus. Gaf sinds 1983 dansgeschiedenis aan de universiteit Utrillo, Maurice
Utrillo, Maurice (1883-1955) Frans schilder; begon met schilderen op aanraden van zijn moeder, de schilder Suzanne Valadon, om van zijn alcoholisme Utzon, Jörn
Utzon, Jörn (geb. 1918) Deens architect, beïnvloed door het werk van o.a. Aalto, Le Corbusier en Wright. Vooral bekend door zijn ontwerp voor de Uyldert, Maurits Henri Eduard
Uyldert, Maurits Henri Eduard (1881-1966) Nederlands dichter, essayist en criticus. Hij was van 1923-41 kunstredacteur van het Algemeen Handelsblad Uylenbroek, Pieter Johannes
Uylenbroek, Pieter Johannes (1748-1808) Nederlands dichter, uitgever en boekhandelaar. Hij was werkzaam in de boekhandel van David Klippink, Uyl, Jacob (Bob) den
Uyl, Jacob (Bob) den (1930-1992) Nederlands schrijver. Na de middelbare school was hij werkzaam op kantoor, maar na 1968 wijdde hij zich uits
Uz, Johann Peter
Uz, Johann Peter (1720-1796) Duits dichter. Hij studeerde rechten en filosofie (1739-43), was van 1748-60 secretaris van het rechtscollege te Neurenberg Vaandrager, Cornelis Bastiaan
Vaandrager, Cornelis Bastiaan (1935-1992) Nederlands schrijver. Vaandrager was van 1957-64 medewerker van het 'nieuw realistische' tijdschrift vaderlands lied
vaderlands lied Liederen die uiting geven aan vaderlandse gevoelens of waarin vaderlandse heldenfeiten bezongen worden. In benarde tijden krijgt Vadertje Cats
Vadertje Cats Bijnaam van de dichter Jacob Cats (1577-1660), vanwege zijn belerende toon.
Vadim, Roger
Vadim, Roger (eig. Roger Vadim Plemiannikov; geb. 1928) Frans filmregisseur, vaak van erotische films met artistieke pretenties. Was o.m. getrouwd vagantenliteratuur
vagantenliteratuur (Lat.: vagantes = zwervers) Verzamelnaam voor de wereldse lyriek die vooral in de 12e, begin 13e eeuw werd geschreven door vagevuur (lit.)
vagevuur (lit.) Louteringsoord voor de zielen vóór het binnengaan in de hemel, purgatorium. In de Divina commedia van Dante Alighieri (1265-1321) Vago, Pierre
Vago, Pierre (geb. 1910) Frans architect en stedenbouwkundige van Hongaarse afkomst. In 1928 ging hij naar Parijs, waar hij studeerde en zich later Vailland, Roger François
Vailland, Roger François (1907-1965) Frans schrijver. Maakte als journalist vele reisreportages, was actief in Franse verzet, baseerde hierop zijn eerste Vair, Guillaume du
Vair, Guillaume du (1556-1621) Frans schrijver en magistraat. Was als diplomaat in dienst van Hendrik IV en Maria de Médicis, werd in 1617 bisschop Valadon, Marie Clémentine (Suzanne)
Valadon, Marie Clémentine (Suzanne) (1865-1938) Frans schilderes, moeder van Maurice Utrillo. Aanvankelijk circusartiste; later schildersmodel Vala, Katri
Vala, Katri (eig. Karin Alice Wadenström; 1901-1944) Fins dichteres, een der belangrijkste vertegenwoordigers der dichters rondom het vooruitstrevende Valckenborgh, familie van
Valckenborgh, familie van Een Vlaamse schildersfamilie, afkomstig uit Leuven, afstammelingen van Laureys van Valckenborgh, van wie een aanta
Valdés Leal, Juan de
Valdés Leal, Juan de (1622-1690) Spaans schilder en etser. Hij kreeg zijn opleiding te Córdoba, waar Antonio del Castillo zijn leraar was. Hier schilderde Valdès, Alfonso de
Valdès, Alfonso de (ca. 1490-1532) Spaans humanistisch schrijver, bevriend met Erasmus en Melanchton, met wie hij regelmatig correspondeerde. Valdivielso, José de
Valdivielso, José de (1560-1638) Spaans dichter en toneelschrijver. Hij was kapelaan van de bisschop van Toledo en later van kroonprins Don Fernando. Valens, Ritchie
Valens, Ritchie (eig. Richard Valenzuela; 1941-1959) Amerikaans popzanger en songwriter; kreeg op zeventienjarige leeftijd platencontract en scoorde Valente, José Angel
Valente, José Angel (geb. 1929) Spaans dichter en prozaschrijver, die letteren studeerde in Madrid en nu in Genève woont. Voor de dichtbundel 'A valentie (taalw.)
valentie (taalw.) De eigenschap van een taalbouwsel zich te lenen voor combinatie. Naargelang er een binding kan worden aangegaan met morfemen Valentijn en Nameloos
Valentijn en Nameloos Middel-Nederlandse versroman, vermoedelijk daterend uit de 14e eeuw. Er zijn slechts drie fragmenten van bewaard gebleve
Valentine, Valerie
Valentine, Valerie (geboren te Salt Lake City (Utah) 24-10-1955): Amerikaanse danseres, werkte van 1973 tot 1988 bij Het Nationale Ballet waar Valentino, Rudolph
Valentino, Rudolph (eig. Rodolfo Raffaela Pierre Philibert Guglielmi di Valentino; 1895-1926) Italiaans/Amerikaans acteur, romantisch idool van Valentin, Karl
Valentin, Karl (1882-1948) Duits cabaretier. Hij trad aanvankelijk op in bierkelders en kleine restaurants te München, maar had met zijn optreden zo'n Valera y Alcalá Galiano, Juan
Valera y Alcalá Galiano, Juan (1824-1905) Spaans schrijver, essayist en politicus. Hij studeerde filosofie en rechten en bekleedde van 1850-95 talrijk
Valerius Flaccus
Valerius Flaccus (eig. Gaius V.F. Balbus Setinus; 1e eeuw n.C.) Romeins (Latijns) dichter van een groot episch gedicht, 'Argonautica', gebaseerd op Valerius Maximus
Valerius Maximus (eerste helft 1e eeuw n.C.) Romeins (Latijns) schrijver van het negendelige werk 'Factorum ac dictorum memorabilium' (Gedenkwaardige Valerius, Adriaen
Valerius, Adriaen (ca. 1575-1625) Nederlands dichter, woonde sinds 1600 te Veere, werd hier 1616 schepen, in 1617 lid van de vroedschap. Samensteller Valéry, Ambroise Paul Toussaint Jules (Paul)
Valéry, Ambroise Paul Toussaint Jules (Paul) (1871-1945) Frans schrijver en dichter in wiens werk het intellect een grote rol speelt. Zijn wiskundige Valkema, Sybren
Valkema, Sybren (1916-1996) Nederlands glaskunstenaar. Valkema was van 1943 tot 1967 docent aan de glasschool en ontwerper bij de glasfabriek Vallejo, César Abraham
Vallejo, César Abraham (1892-1938) Peruaans dichter, belangrijk vertegenwoordiger van de Vanguardia. 'De zwarte herauten' (1919) is nog beïnvlo
Valle-Inclán, Ramón María del
Valle-Inclán, Ramón María del (1866-1936) Spaans schrijver. Was van 1892-95 in Mexico journalist, vestigde zich daarna te Madrid, waar hij een Valle, Federico della
Valle, Federico della (1560-1628) Italiaans tragediedichter. Zijn werk is pas in de 20e eeuw herontdekt en munt uit door een groot poëtisch gevoel Valle, Filippo della
Valle, Filippo della (1697-1768) Italiaans beeldhouwer, voornamelijk werkzaam te Rome, waar hij een der belangrijke vertegenwoordigers was van Vallotton, Félix Édouard
Vallotton, Félix Édouard (1865-1925) Zwitsers-Frans schilder en graficus; onderhield contacten met de Nabis. Schilderde portretten, landschappen
Valois, Ninette de
Valois, Ninette de (eig. Edris Stannus; geboren te Baltiboys 6-6-1898) Iers danseres, balletpedagoge en choreografe. Leerling van o.a. Enrico Cecchetti. Valori Plastici
Valori Plastici (It.: plastische waarden) Tijdschrift dat aan het einde van WO I in Italië verscheen, waaromheen zich een aantal kunstenaars groepeerde. Valtat, Louis
Valtat, Louis (1869-1952) Frans schilder, werkte in zijn jeugd pointillistisch, totdat hij in Parijs in ca. 1895 in contact kwam met leden van Les Nabis Valverde, José Maria
Valverde, José Maria (1926-1996) Spaans dichter, docent te Rome en Barcelona. Nam in 1965 ontslag uit protest tegen de ontslagen van hooglera
vampier (lit.)
vampier (lit.) Uit het graf verrezen, bloedzuigende dode. Het motief komt voor in de `gothic' roman Dracula (1897) van de Ierse schrijver Bram Stok
Van den vos Reynaerde
Van den vos Reynaerde Middel-Nederlands dierenepos, ontstaan tussen 1257-1271 en geschreven door een auteur die zich Willem noemde. Het is Van der mollenfeeste
Van der mollenfeeste Een op het motief van de dodendans gebaseerde satire in verzen van de Zuid-Nederlandse dichter Anthonis de Roovere (ca.
Van Doren, Mark Albert
Van Doren, Mark Albert (1894-1972) Amerikaans letterkundige, broer van Carl Clinton Van Doren (1885-1950), die evenals hij Engelse letteren aan
Van Fleet, Jo
Van Fleet, Jo (1919-1996) Amerikaans actrice. Jo Van Fleet werd vooral bekend door haar moederrollen. Zo speelde zij de moeder van James Dean Van Halen
Van Halen Amerikaanse hard rock-groep, omstreeks 1975 opgericht door de van geboorte Nederlandse broers Alex (geb. 1955) en Edward van Halen Van Hee, Miriam
Van Hee, Miriam (geb. 1952 te Gent) Belgisch (Vlaams) vertaalster van Russische literatuur en dichteres die geëtiketteerd werd als exponente van Van Morrison
Van Morrison (geb. 1945) Iers popzanger. Richtte in 1964 de rhythm & blues-groep Them op, waarmee hij de hits 'Gloria' en 'Here comes the night' Van Nu en Straks
Van Nu en Straks Vlaams literair tijdschrift (1893-94; 1896-1901) dat een belangrijke rol speelde in de vernieuwing der Vlaamse letteren en het contact Van Vechten, Carl
Van Vechten, Carl (1880-1966) Amerikaans schrijver en muziekcriticus. Hij studeerde aan de universiteit van Chicago en werd daarna muziekcriticus Vanbeselaere, Walther
Vanbeselaere, Walther (1908-1988) Vlaams kunsthistoricus. Hij studeerde kunstgeschiedenis aan de Rijksuniversiteit te Gent en promoveerde in Vance, John Holbrook (Jack)
Vance, John Holbrook (Jack) (geb. 1920) Amerikaans SF-schrijver. Een der grote vertegenwoordigers van het fantasygenre, wiens in een barokke Vance, Louis Joseph
Vance, Louis Joseph (1879-1933) Amerikaans schrijver van misdaad- en avonturenromans. Hij begon als broodschrijver van honderden korte verha
VanDamme, Jean-Claude
VanDamme, Jean-Claude (Jean-Claude Varenbeerg; geb. 1961) Belgisch-Amerikaans acteur. VanDamme begon al jong met het beoefenen van karate, Vandekeybus, Wim
Vandekeybus, Wim (geboren te Lier 30-6-1963): Vlaams acteur, regisseur, filmmaker en choreograaf. Werkte twee jaar als acteur bij Jan Fabre (De Vandeloo, Jan
Vandeloo, Jan (geboren te Genk 14-1-61): Vlaams danser die in 1980 toetrad tot het Koninklijk Ballet van Vlaanderen en zich met zijn ranke gestalte Vandeloo, Josephus Albertus (Jos)
Vandeloo, Josephus Albertus (Jos) (geb. 1925) Belgisch (Vlaams) schrijver en dichter. Beschrijft op sobere wijze de vervreemding en angsten die Vandenberg
Vandenberg (1981-1987) Nederlandse hardrockgroep. Genoemd naar gitarist Ad van den Berg (ex-Teaser). De start van Vandenberg was voortvarend. Vandenbergh, John
Vandenbergh, John (1906-1986) (eig. Schlamilch, Jan Hendrik Willem). Nederlands vertaler. Zeer bekwaam vertaler. Vertaalde werk van William Vandeputte, Henri
Vandeputte, Henri (1877-1952) Belgisch (Frans) schrijver. Hij was een verdediger van het literaire naturisme, waartoe hij in 1895 het tijdschrift l'Art Vandercammen, Edmond
Vandercammen, Edmond (1901-1980) Belgisch (Frans) dichter en hispanoloog. Hij werkte mee aan het tijdschrift Le Journal des Poètes en stond Vandernoot, André
Vandernoot, André (1927-1991) Belgisch dirigent. Vandernoot studeerde aan het Koninklijk Muziekconservatorium van Brussel en aan de Staatliche Vandersteen, Willy
Vandersteen, Willy (1913-1990) Vlaams striptekenaar. Vandersteen groeide op in een Antwerpse volksbuurt. Aanvankelijk werkte hij als etaleur en Vanel, Charles
Vanel, Charles (1892-1989) Frans filmacteur. Vanel maakte zijn debuut in 1912 in de film 'Jim Crow' van Robert Péguy. Tijdens zijn lange loopbaan Vanguardia
Vanguardia (Sp.: avant-garde) Aanduiding voor de moderne Spaans-Amerikaanse literatuur, zoals deze zich vanaf 1910 als reactie op het Modernismo Vanhal, Jan Krtitel
Vanhal, Jan Krtitel (1739-1813) Tsjechisch componist en violist. Reeds in 1757 was hij organist te Opocno en in 1760 ging hij naar Wenen, waar hij vanitas-thema
vanitas-thema "Vanitas vanitatum': ijdelheid der ijdelheden, aanhef van het bijbelboek Prediker, was in de 17e-eeuwse Hollandse schilderkunst het Vanloo, Carle
Vanloo, Carle (eig. Charles André V.; 1705-1765) Frans schilder, die onder invloed van Rubens en Watteau, portretten en versieringen schilderde in Vantongerloo, Georges
Vantongerloo, Georges (1886-1965) Belgisch beeldhouwer, schilder, architect en kunsttheoreticus. Werkte vanaf 1917 abstract. Medewerker van Vanvitelli, Luigi
Vanvitelli, Luigi (Ned.: Lodewijk van Wittel; 1700-1773) Italiaans architect, zoon van Gaspare V. Hij kreeg eerst een opleiding tot schilder, maar omstreeks Vanvugt, Ewald
Vanvugt, Ewald (eig. Ewald Maria Gerardus Antonius van V.; geb. 1943) Nederlands schrijver die kort na zijn middelbare-schoolopleiding debutee
Varchi, Benedetto
Varchi, Benedetto (1503-1565) Italiaans schrijver en historicus. Hij studeerde rechten te Pisa en vestigde zich als notaris te Florence. Hier werd hij Varda, Agnès
Varda, Agnès (geb. 1928) Frans filmregisseuse. Was eerst fotografe, debuteerde in 1955 met 'La pointe courte', die opviel door de zeer gestileerde Varela, Antón Noriega
Varela, Antón Noriega (1860-1947) Spaans (Galicisch) dichter, die als eerste afstand nam van de enigszins sentimentele wijze van dichten, zoals die Varèse, Edgard Victor Achille Charles (Edgard)
Varèse, Edgard Victor Achille Charles (Edgard) (1883-1965) Frans-Amerikaans componist. Studeerde van 1904-05 aan de Schola Cantorum in Vargas Llosa, Mario
Vargas Llosa, Mario (geb. 1936) Peruaans schrijver. Een van de meest toonaangevende romanschrijvers van Latijns-Amerika en vooraanstaand exp
Varga, Tibor
Varga, Tibor (geb. 1921) Hongaars violist. Hij studeerde aan het conservatorium te Boedapest bij Carl Flesch en Jonö Hubay en begon al spoedig een variatie (muz.)
variatie (muz.) Een vorm in de muziek waarbij het uitgangsthema, meestal een eenvoudige liedvorm, een aantal keren gevarieerd wordt. Er zijn twee variété
variété (Fr.: afwisseling) Pretentieloos theateramusement met een sterk fragmentarische inhoud. Mengvorm van muziek, dans en circus. In de loop van Varin, Quentin
Varin, Quentin (1570-1634) Frans schilder. Hij kreeg zijn opleiding te Avignon, bezocht daarna Italië en verbleef vanaf 1610 in de omgeving van Rouen, Varnay, Astrid Ibolyka Maria
Varnay, Astrid Ibolyka Maria (geb. 1918) Amerikaanse zangeres van Zweeds/Hongaarse afkomst (dramatische sopraan). Zij kreeg haar opleiding gedeelteli
Varnhagen von Ense, Karl August
Varnhagen von Ense, Karl August (1785-1858) Duits arts, diplomaat en schrijver. Hij studeerde van 1800-08 medicijnen en filosofie, werd officier Vartio, Marja-Liisa
Vartio, Marja-Liisa (1924-1966) Fins dichteres en romanschrijfster. Ze debuteerde met de dichtbundels 'Häät' (Bruiloft, 1952) en 'Seppele' (De krans, Vasalis, Margaretha
Vasalis, Margaretha (eig. Margaretha Droogleever Fortuyn-Leenmans; geb. 1909) Nederlands dichteres en psychiater. Schreef voor boekenweekges
Vasarely, Victor
Vasarely, Victor (eig. Viktor of Gyözö Vasarhelyi; 1908-1997) Hongaars-Frans beeldend kunstenaar. Vasarely geldt als een van de grote pioniers van Vasari, Giorgio
Vasari, Giorgio (1511-1574) Italiaans schilder, architect en schrijver over kunst. Werkte in een door Michelangelo beïnvloede maniëristische stijl. Vooral Vasconcelos, José
Vasconcelos, José (1882-1959) Mexicaans filosofisch en sociologisch schrijver. Na zijn studies sloot hij zich aan bij de revolutionaire beweging en Vasiljev, Pavel Nikolajevitsj
Vasiljev, Pavel Nikolajevitsj (1910-1937) Sovjetrussisch dichter. In zijn gedichten 'Lied over de ondergang van het Kazachstanse leger' (1928-32), Vasiljev, Vladimir Viktorovitsj
Vasiljev, Vladimir Viktorovitsj (geboren te Moskou 18-4-1940): Russisch danser en choreograaf, die al vroeg in zijn carriére bij het Bolsjoi Ballet de Vásquez, Lorenzo
Vásquez, Lorenzo Spaans architect, werkzaam tussen 1489-1512. Hij is bekend als de eerste Spanjaard die in zijn land bouwwerken schiep in de stijl Vassé, Louis Claude
Vassé, Louis Claude (1716-1772) Frans beeldhouwer, zoon van decorateur François Antoine V., van wie hij zijn eerste lessen kreeg. Later studeerde Vas, István
Vas, István (geb. 1910) Hongaars dichter. In zijn vroege werk poogde hij de grote Hongaarse tradities voort te zetten, met als voorbeelden Mihály Babits Vatcher, Michael
Vatcher, Michael (Modesto, Ca. 12 november 1954) Amerikaans slagwerker. Sinds Vatcher zich in 1977 in Amsterdam vestigde - na een Europese vaudeville
vaudeville (Fr.) Aanvankelijk naam van een populair lied (veelal hekellied), dat aan het eind van een toneelstuk door het publiek werd meegezongen. Vaudremer, Joseph Auguste
Vaudremer, Joseph Auguste (1829-1914) Frans architect, leerling van Leon Vaudoyer (1803-1872) en in zijn stijl sterk beïnvloed door de romaanse Vaughan Williams, Ralph
Vaughan Williams, Ralph (1872-1958) Brits componist. Was vanaf 1919 compositieleraar aan Royal College of Music te Londen. Behoort tot de Vaughan, Sarah Lois
Vaughan, Sarah Lois (1924-1990) Amerikaans zangeres. Sarah Vaughan begon haar loopbaan in 1943 als zangeres en tweede pianist in de jazzband
Vaughan, Stevie Ray
Vaughan, Stevie Ray (1954-1990) Amerikaans bluesgitarist. Vaughan werd sterk beïnvloed door Jimi Hendrix. In 1978 richtte hij de groep Doubl
Vauquelin de la Fresnaye, Jean
Vauquelin de la Fresnaye, Jean (1536-1606) Frans jurist en schrijver, bekleedde diverse hoge functies in de magistratuur. Zijn eerste twee dichtb
Vauthier, Jean
Vauthier, Jean (geb. 1910) Frans toneelschrijver, wiens werk geruime tijd onopgemerkt bleef. Hij werd bekend met 'Capitaine Bada' (1951), waarin Vautier, Renée
Vautier, Renée (geb. 1900) Frans beeldhouwster; zuster van de Zwitserse schilder Ben Vautier; leerlinge aan de École des Beaux-Arts in Parijs. Ze Vaya Con Dios
Vaya Con Dios (Gent, 1987) Belgische popgroep. Trio rondom zangeres Dani Klein. Het repertoire grijpt terug naar het geluid van de Amerikaanse Vecchietta, Il
Vecchietta, Il (eig. Lorenzo di Pietro; ca. 1412-1480) Italiaans schilder, beeldhouwer en architect. Werkzaam te Siena; beïnvloed door de Florentijnse Vecchi, Orazio
Vecchi, Orazio (1550-1605) Italiaans componist. Zijn muzikale opleiding kreeg hij te Modena en nadat hij tot priester gewijd was, werkte hij als kapelmeester Veda-boeken
Veda-boeken Oudste geschriften van de Indische literatuur, de grondslag van het hindoeïsme. Ontstaan in de 14e of 12e eeuw v. C., waarschijnlijk vedel
vedel Middeleeuws strijkinstrument, bestaande uit een niet of nauwelijks getailleerd corpus, met ongewelfd boven- en onderblad. Op het bovenblad Vedova, Emilio
Vedova, Emilio (geb. 1919) Italiaans schilder en graficus. Veel semi-abstracte schilderijen, dramatisch en geladen.
veduta
veduta (It.: (ver)gezicht) Voorstelling van een stad of landschap met nadruk op de waarheidsgetrouwe weergave. Het genre ontstond in de 17e-eeuwse Veen, Adrianus (Adriaan) van der
Veen, Adrianus (Adriaan) van der (geb. 1916) Nederlands schrijver. Hij was enige tijd redacteur van het Hollandsch Weekblad te Brussel, werd in Veen, Hermannus Jantinus (Herman) van
Veen, Hermannus Jantinus (Herman) van (geb. 1945) Nederlands chansonnier. Studeerde aan Utrechts conservatorium viool en zang, debuteerde Veen, Ru van
Veen, Ru van (Geboortejaar onbekend-1988) Nederlands pianist, arrangeur en componist. Van Veen volgde een klassieke opleiding aan het conservatorium Veer, Gerrit de
Veer, Gerrit de (ca. 1570-na 1598) Nederlands zeevaarder en schrijver, reisgenoot van Willem Barentsz en Van Heemskerck in 1594, 1595 en tijdens Veer, Hendrik de
Veer, Hendrik de (1829-1890) Nederlands schrijver. Hij studeerde theologie te Utrecht en was een aantal jaren predikant, waarbij hij zich vrijzinnig Vega Carpio, Lope Félix de
Vega Carpio, Lope Félix de (1562-1635) Spaans toneelschrijver, de grootste en productiefste uit de Spaanse literatuur. Grondlegger van het Spaanse
Vega, Suzanne
Vega, Suzanne (geb. 1958) Amerikaans zangeres, maakte haar debuut als zangeres in New Yorkse folkclubs en werd door de critici onmiddellijk omschreven Végh, Sándor
Végh, Sándor (1912-1997) Hongaars-Frans violist en dirigent. Végh, die in Boedapest bij o.a. Kodály studeerde, richtte in 1935 het Hongaars Strijkkwartet Vegter, Anne
Vegter, Anne (geb. 1959) Nederlands schrijfster die na twee kolderieke kinderboeken ('De dame en de neushoorn' en 'Verse bekken!') en een dichtbundel Veith, Conrad
Veith, Conrad (1893-1943) Duits acteur. In Berlijn speelde hij in het Deutsches Theater onder Max Reinhardt, ging daarna in 1917 naar de film. Hij Velázquez, Diego Rodriguez
Velázquez, Diego Rodriguez (eig. Diego Rodriguez da Silva y Velázquez; 1599-1660) Spaans schilder; wordt beschouwd als de belangrijkste Spaanse Velde de Jonge, Willem van de
Velde de Jonge, Willem van de (1633-1707) Nederlands schilder, zoon en leerling van Willem Willemsz. van de V. de Oude (ca. 1611-1693). Ook Veldeke, Heinrich von
Veldeke, Heinrich von (Hendrik van Veldeke; ca. 1140/50-ca. 1210) Limburgs dichter uit het Maasland. Beschermeling van gravin Agnes van Loon Velde, Abraham Gerardus (Bram) van
Velde, Abraham Gerardus (Bram) van (1895-1981) Nederlands schilder en tekenaar, broer van Jacoba en Geer van Velde, Aanvankelijk beïnvloed Velde, Antonius Gerardus Josephus van de
Velde, Antonius Gerardus Josephus van de (1895-1983) Belgisch (Vlaams) schrijver en regisseur. Hij was na WO I de markantste vertegenwoordiger Velde, Catharina Jacoba van
Velde, Catharina Jacoba van (eig. Catharina Jacoba Clerqx-van Velde; 1913-1985) Nederlands schrijfster. Zij woonde in Parijs, op Mallorca en in Velde, familie van de
Velde, familie van de Noord-Nederlandse familie van schilders. Belangrijkste leden: Jan I (ca. 1568-1623), kalligraaf en pedagoog. Van zijn hand Velde, Gerardus (Geer) van
Velde, Gerardus (Geer) van (1898-1977) Nederlands schilder, broer van Bram en Jacoba van Velde. Werkte aanvankelijk expressionistisch. Vestigde Velde, Henricus Clementius (Henry) van de
Velde, Henricus Clementius (Henry) van de (1863-1957) Belgisch architect en ontwerper van kunstnijverheidsproducten. Was aanvankelijk schi
Velde, Jean van de
Velde, Jean van de (geb. 1957) Nederlands (oorspronkelijk Belgisch) filmregisseur en -scenarioschrijver. Van de Velde studeerde aan de Nederlandse Velde, Roger van de
Velde, Roger van de (1925-1970) Belgisch (Vlaams) schrijver en journalist, die wegens gebruik van verdovende middelen een deel van zijn leven Veldhoen, Aat
Veldhoen, Aat (eig. Arie Johannes Veldhoen; geb. 1934) Nederlands tekenaar en schilder die in de jaren zestig voor opschudding zorgde door zijn Veldhuizen, Matin van
Veldhuizen, Matin van (Tineke Marianne van Veldhuizen; geb. 1948) Nederlands toneelschrijfster, -leidster, regisseuse en actrice. Matin van Veldhuizen Vélez de Guevara, Luis
Vélez de Guevara, Luis (1579-1644) Spaans toneelschrijver. Na zijn studies was V. van 1596-1600 in dienst van de aartsbisschop van Sevilla, bez
Velickovic, Vladimir
Velickovic, Vladimir (geb. 1935) Joegoslavisch schilder, sinds 1966 woonachtig te Parijs. In 1960 studeerde hij te Belgrado af als architect, maar spoedig Velitsjkov, Konstantin
Velitsjkov, Konstantin (1855-1907) Bulgaars schrijver, bevriend met Ivan Vazov. Hij nam actief deel aan de April-opstand van 1876 en werd daarv
Velthem, Lodewijk van
Velthem, Lodewijk van (ca. 1270-na 1325) Middeleeuws Brabants kroniekschrijver. Na zijn theologiestudie was hij vicaris te Zichem (1304) en pa
Veltman, Louis Jacques
Veltman, Louis Jacques (1817-1907) Nederlands toneelspeler en regisseur. Hij debuteerde in 1847 in de Amsterdamse Stadsschouwburg en speelde Velvet Underground
Velvet Underground Amerikaanse rockgroep, in 1965 geformeerd door Lou Reed en John Cale, aangevuld met Sterling Morrison (1942-95) op gitaa
Venantius, Honorius Clementianus Fortunatus
Venantius, Honorius Clementianus Fortunatus (ook Venantius Fortunatus; 530-601) Italiaans (Latijns) dichter. Hij studeerde te Ravenna, maar Veneman, Peer
Veneman, Peer (geb. 1952 ) Nederlands beeldhouwer. 1971-75 Academie St Joost, Breda. Met Bart van de Ven motor achter The Living Room, de Venema, Adriaan
Venema, Adriaan (1941-1993) Nederlands schrijver en kunsthandelaar. Venema debuteerde in 1969 met de roman 'Van een bloedrode manchet en
Venetiaans glas
Venetiaans glas Glaswerk, afkomstig uit Venetië. Reeds vroeg - waarschijnlijk al in de 10e eeuw - bezat Venetië een glasindustrie, die zich eind 13e Venetiaanse School
Venetiaanse School 1. Een door de Nederlander Adriaan Willaert gestichte vocale school, die tussen 1530 en 1620 actief was, met als centrum de Veneziano, Lorenzo
Veneziano, Lorenzo Italiaans schilder, bekend te Venetië tussen 1356-79. Hij was vermoedelijk een leerling van Paolo Veneziano, herkenbaar aan Veni Sancte Spiritus
Veni Sancte Spiritus (Kom, Heilige Geest) Liturgisch gezang dat in de r.-k. eredienst met Pinksteren wordt gezongen en waarin de Heilige Geest gevraagd Vennberg, Karl Gunnar
Vennberg, Karl Gunnar (geb. 1910) Zweeds dichter, samen met Erik Lindegren de voorman van de Zweedse Veertigers. Zijn bundels 'Halmfackla' Vennecool, Steven Jacobsz.
Vennecool, Steven Jacobsz. (ook: Vennekool; gest. 1719) Nederlands classicistisch architect. Zijn belangrijkste werk is het stadhuis van Enkhuizen
Ventris, Michael George Francis
Ventris, Michael George Francis (1922-1956) Brits architect en taalkundige. Ontcijferde in 1952 het Minoïsche Lineair B-schrift en toonde aan dat Ventura, Charles (Charlie)
Ventura, Charles (Charlie) (1916-1992) Amerikaans jazzsaxofonist. Ventura kreeg in het begin van de jaren veertig bekendheid als solist in de band
Ventura, Lino
Ventura, Lino (eig. Angelo Borrini; 1919-1987) Italiaans boks- en worstelkampioen, werd op latere leeftijd belangrijk acteur in vooral Franse misdaadfilms. Venturi, Robert
Venturi, Robert (geb. 1925) Amerikaans architect. Hij was medewerker van Eero Saarinen en begon in 1958 te Philadelphia een eigen architectenbureau. Venussen
Venussen Stenen of ivoren beeldjes van een min of meer gestileerde vrouw met grote borsten en zware bovenbenen, heupen en billen. Alle aandacht Ven, Monique van de
Ven, Monique van de (Monica Maria Theresia; geb. 1952) Nederlands filmactrice. Debuteerde in het succesvolle 'Turks fruit' (Paul Verhoeven, 1973) Verbaas, Sandra
Verbaas, Sandra (geboren te Amsterdam in 1964): Nederlandse danseres die in 1986 bij Het Nationale Ballet werd aangesteld en in 1989 bevorderd verbal icon
verbal icon (Eng.) Term gebruikt door het New Criticism. Volgens deze literaire school is het kunstwerk een zelfstandig beeld in woorden (= verbal Verbeeck, Joseph Renatus Antonius
Verbeeck, Joseph Renatus Antonius (eig. Jozef René Antoon Verbeeck.; 1904-1979) Belgisch (Vlaams) dichter en leraar, redacteur van de tijdsc
Verbeek, Dirk
Verbeek, Dirk (1883-1954) Nederlands acteur en toneeldirecteur, in 1941 gehuwd met de actrice Betsy (Theodora Elisabeth) Beckmann (1877-1965). Verbeke, François Harry (Harry)
Verbeke, François Harry (Harry) (geb. 1922) Nederlands jazzsaxofonist. Speelde achtereenvolgens met een eigen kwartet (1945-47), de Bamboozlers Verbey, Theo
Verbey, Theo (geb. 1959) Nederlands componist. Studeerde aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag, van 1978-84 muziektheorie en van 1980-Verboden Stad
Verboden Stad Het afgesloten stadsdeel van Peking waar zich het paleis van de Chinese keizer bevindt. De oudste delen van de Verboden Stad stammen Verbogt, Thomas
Verbogt, Thomas (geb. 1952 te Nijmegen) Nederlands schrijver, docent taalbeheersing en recensent/columnist. De veelal doorwrocht geconstrueerde Verbong, Ben
Verbong, Ben (geb. 1949) Nederlands filmregisseur en -scenarioschrijver. Verbong bezocht van 1970 tot 1974 de Nederlandse Filmacademie en maakte Verbruggen, familie
Verbruggen, familie Familie van barok-beeldhouwers uit de 17e en 18e eeuw, die vooral kerkmeubilair vervaardigden. Belangrijkste leden: Pieter Verbruggen verbuiging (taalw.)
verbuiging (taalw.) (declinatie) Woordverandering, veelal veroorzaakt door een gewijzigde uitgang, waarmee verschillen in geslacht, getal en naamval Vercammen, Frans Pieter
Vercammen, Frans Pieter (1920-1987) Vlaams acteur en regisseur. Van 1935 af speelde hij in amateurgezelschappen. Sinds 1947 was Vercammen Vercammen, Jan
Vercammen, Jan (1906-1984) Belgisch (Vlaams) dichter. Hij was eerst onderwijzer, promoveerde in 1940 te Gent in de pedagogische wetenschappen Vercel, Roger
Vercel, Roger (eig. 1894-1957) Frans schrijver van avonturenromans. Hij bracht zijn diensttijd door in de Balkan (1914-18), welke ervaringen verwerkt Vercnocke, Ferdinand
Vercnocke, Ferdinand (eig. Ferdinand Emiel Leo V.; geb. 1906) Belgisch (Vlaams) schrijver. Hij studeerde rechten, promoveerde in 1933, was en
Vercors
Vercors (1902-1991) (eig. Jean Bruller) Frans schrijver en verzetsman. Vercors werd wereldberoemd door de clandestien uitgegeven novelle. 'Le silence Verdandi
Verdandi Germaanse schikgodin (Norne) van het heden. Ze was jong en keek onbevangen voor zich uit.
Verdenius, Martie
Verdenius, Martie (eig. Martha Catharina Hendrika Verdenius; 1908-1997) Martie Verdenius kwam in 1935 bij het cabaret van Louis Davids, speelde Verde, José Joaquim Cesário
Verde, José Joaquim Cesário (1855-1886) Portugees dichter. Zijn werkzaamheden als zakenman lieten hem weinig tijd tot het schrijven van poëzie verdichtsel
verdichtsel Verzinsel, bedenksel, (onwaar) verhaal.
Verdi, Giuseppe
Verdi, Giuseppe (1813-1901) Italiaans operacomponist. Was eerst vooral dirigent; van 1836-39 stedelijk muziekdirecteur te Busseto. Nam ontslag Verdugo y Castillo, Alfonso
Verdugo y Castillo, Alfonso (1706-1767) Spaans dichter en diplomaat, o.m. ambassadeur te Wenen (1755-60). Veel van zijn classicistische poëzie Veremans, Renaat
Veremans, Renaat (1894-1969) Belgisch componist en dirigent. Hij studeerde aan het Lemmensinstituut te Mechelen en aan het Koninklijk Vlaams Vereniging van Letterkundigen
Vereniging van Letterkundigen De Nederlandse vereniging voor schrijvers, opgericht op 15 februari 1905 te Amsterdam. In eerste aanleg wilde de Vereniging van Vlaamse Letterkundigen
Vereniging van Vlaamse Letterkundigen In navolging van de in 1905 opgerichte Nederlandse Vereniging van Letterkundigen werd in België op Veresajev, Vikenti Vikentjevitsj
Veresajev, Vikenti Vikentjevitsj (eig. Vikenti Vikentjevitsj Smidovitsj; 1867-1945) Russisch romanschrijver, studeerde lettteren en medicijnen en Veres, Péter
Veres, Péter (1897-1970) Hongaars schrijver en politicus. Hij behoorde tot de populistische auteurs die een middenweg zochten tussen sociografische Vere, Aubrey Thomas de
Vere, Aubrey Thomas de (1814-1902) Iers dichter, bevriend met Coleridge, Wordsworth, Tennyson en Browning, van wie vooral Wordsworth hem Verga, Giovanni Carmelo
Verga, Giovanni Carmelo (1840-1922) Italiaans schrijver, belangrijkste vertegenwoordiger van het Italiaanse verisme. Schreef o.a. de verhalenbun
Vergilius
Vergilius (eig. Publius Vergilius Maro; 70-19 v.C.) Romeins dichter. Behoorde tot de kring rondom kunstbeschermer Gaius Maecenas, wiens belangstelling verhaal (lit.)
verhaal (lit.) Vertelling; relaas, betoog. De weergave van verbeelde of reële feiten of gebeurtenissen. In engere zin een episch genre, waarvan de gren
verhaaltheorie
verhaaltheorie (narratologie) Sinds de jaren zestig een onderdeel van de literatuurwetenschap, waarin wordt gestreefd naar het formaliseren van narratieve Verhaegen, Theodoor
Verhaegen, Theodoor (1700-1759) Vlaams beeldhouwer, vertegenwoordiger van de late barok. Vooral bekend door zijn houten kerkmeubilair. Verva
Verhaeren, Emile Adolphus Gustavus
Verhaeren, Emile Adolphus Gustavus (1855-1916) Belgisch (Frans) dichter. Promoveerde in de rechten (1881), maar wijdde zich aan de literatuur. Verhagen, Balthazar Huibrecht
Verhagen, Balthazar Huibrecht (1881-1950) Nederlands dramaturg, van 1915-39 directeur van de Amsterdamse Toneelschool, daarna geëmigreerd Verhagen, Hans Pieter
Verhagen, Hans Pieter (geb. 1939) Nederlands dichter, vanaf 1962 redacteur van het tijdschrift Gard-Sivik en aansluitend van het avant-gardistische Verhavert, Roland
Verhavert, Roland (geb. 1927) Belgisch filmregisseur en -producent. Verhavert deed muziekstudies en richtte te Antwerpen de filmclub Het Linnen Verheezen, René Franciscus Jan
Verheezen, René Franciscus Jan (1946-1987) Vlaams toneelschrijver, acteur en regisseur. Verheezen studeerde toneel aan het conservatorium van Verheijen, Anton
Verheijen, Anton (eig. Antonius Mattheus V.; 1873-1960) Nederlands acteur en voordrachtskunstenaar. Hij was aanvankelijk werkzaam in de boekhandel, Verheyen, Jozef Bernard (Jef)
Verheyen, Jozef Bernard (Jef) (1932-1983) Belgisch beeldend kunstenaar; aanvankelijk keramist. Vooral bekend door zijn monochrome schilderijen, Verhey, Emmy
Verhey, Emmy (geb. 1949) Nederlands violiste. Verhey studeerde bij Oscar Back, Herman Krebbers, Wolfgang Schneiderhan en David Oistrach. Zij Verhoeff, Pieter
Verhoeff, Pieter (geb. 1938) Nederlands filmregisseur. Geboren in het Friese Lemmer. Verhoeff volgde de Nederlandse Filmacademie en werkte daarna Verhoef, Toon
Verhoef, Toon (geb.1946 ) Nederlands schilder van introverte, abstracte doeken. In 1968-70 deelnemer, vanaf 1975 begeleider Ateliers '63. Aanvankelijk Verhoeven, Bernardus Johannes
Verhoeven, Bernardus Johannes (1897-1965) Nederlands dichter en literair criticus. Hij was lange tijd journalist (o.m. bij De Maasbode); later werd Verhoeven, Nicolaas Adriaan (Nico)
Verhoeven, Nicolaas Adriaan (Nico) (1925-1974) Nederlands dichter, redacteur van het literaire tijdschrift Het Woord, dat van 1945-49 verscheen. Verhoeven, Paul
Verhoeven, Paul (geb. 1938) Nederlands filmregisseur. Studeerde wis- en natuurkunde in Leiden. Na enkele korte films en documentaires (ondermeer Verhoog, Aat
Verhoog, Aat (eig. Adrianus; geb. 1933) Nederlands schilder en graficus. Realistisch werk met abstraherende elementen. Veel symbolisch-surrealistische Verhulst, Johannes Josephus Hermanus
Verhulst, Johannes Josephus Hermanus (1816-1891) Nederlands componist en dirigent. Werd in 1831 violist in Hofkapel te Den Haag, studeerde Verhulst, Rafael (Raf)
Verhulst, Rafael (Raf) (1866-1941) Belgisch (Vlaams) schrijver en journalist. Hij studeerde te Leuven, was van 1886-1902 journalist, werd gemee
Verhulst, Rombout
Verhulst, Rombout (1624-1698) Nederlands beeldhouwer. Vooral bekend door zijn portretten en grafmonumenten van o.a. Michiel de Ruyter en J
verisme
verisme (It.: vero = waar) (Zuid-)Italiaanse literaire stroming uit het laatste kwart der 19e eeuw - vergelijkbaar met, en beïnvloed door, het Franse naturalisme Veríssimo, Érico
Veríssimo, Érico (1905-1975) Braziliaans romanschrijver, beïnvloed door o.a. Ernest Hemingway en John dos Passos, ongetwijfeld het gevolg van veritisme
veritisme Term die Hamlin Garland (1860-1940) gaf aan het Amerikaanse naturalisme (dat nog meer dan elders verwant was met het realisme). De Verkade, Eduard Rutger
Verkade, Eduard Rutger (1878-1961) Nederlands acteur en toneelleider. Hij was oorspronkelijk fabrikant, maar volgde toneellessen bij Jan C. de
Verkade, Jan
Verkade, Jan (1868-1946) Nederlands schilder; sloot zich aan bij de Nabis. Invloed van Gauguin en de symbolisten. Tevens enige publicaties.
Verkade, Kees
Verkade, Kees (geb. 1941) Uit Nederland afkomstig, in Monaco wonend beeldhouwer. Vervaardigde figuratieve sculpturen met een gevoelvolle, maar verkleinwoord
verkleinwoord (diminutivum) Woord dat ontstaat door toevoeging van een verkleiningsuitgang. Er zijn vele mogelijkheden: -je (petje), -kje (koninkje), Verkolje, Jan
Verkolje, Jan (1650-1693) Hollands genre- en portretschilder en graveur, leerling van Jan Lievens de J. Hij woonde in 1672 in Delft en zijn stijl was Verlaine, Paul Marie
Verlaine, Paul Marie (1844-1896) Frans dichter. Stond in zijn beginperiode sterk onder invloed van 'Le Parnasse contemporain', maar wendde zich
Verlichting
Verlichting (Du.: Aufklärung; Eng.: Enlightenment; Fr: Lumières) Cultuurperiode, - beweging in de 18e eeuw, gefundeerd op het humanisme en het Vermeersch, Gustaaf
Vermeersch, Gustaaf (eig. Gustavus Carolus V.; 1877-1924) Belgisch (Vlaams) schrijver. Op twintigjarige leeftijd werd hij treinwachter en ontwikkelde Vermeersch, José
Vermeersch, José (1922-1997) Belgisch beeldhouwer en keramist. Vermeersch studeerde aan het Hoger Instituut voor Schone Kunsten in Antwer
Vermeer, familie
Vermeer, familie Haarlemse schildersfamilie uit de 17e eeuw, te beginnen bij Jan Jansz. de Oude (1628-1691), een leerling van Jacob Willemsz. de Vermeer, Johannes
Vermeer, Johannes (1632-1675) Noord-Nederlands schilder en kunsthandelaar werkzaam te Delft. Het effect van zijn simpel ogende schilderijen Vermeulen Windsant, Paul
Vermeulen Windsant, Paul (Paul Henri Jozef Vermeulen Windsant; geb. 1943) Nederlands toneelregisseur. Vermeulen Windsant studeerde regie Vermeulen, Edward
Vermeulen, Edward (1861-1934) Belgisch (Vlaams) romanschrijver. Hij was vanaf 1898 gemeenteontvanger te Hooglede en publiceerde op vijftig
Vermeulen, Matheas Christianus Franciscus (Matthijs)
Vermeulen, Matheas Christianus Franciscus (Matthijs) (eig. Van der Meulen; 1888-1967) Nederlands componist en publicist. Ontving privélessen Vermeyen, Jan Cornelisz.
Vermeyen, Jan Cornelisz. (bijg. Jan met de Baard of Barbalonga, ook Jan May ofde Mayo, Maius; ca. 1500-1559) Vlaams schilder, etser en tapijtontw
Vermeylen, August
Vermeylen, August (1872-1945) Belgisch (Vlaams) schrijver, criticus en kunsthistoricus. Hij studeerde geschiedenis aan de Vrije Universiteit te Brussel Vernet, Claude Joseph (Joseph)
Vernet, Claude Joseph (Joseph) (1714-1789) Frans schilder. In Italië (1734-53) beïnvloed door Claude Lorrain. Terug in Frankrijk schilderde hij Vernet, Horace
Vernet, Horace (1789-1863) Frans schilder, zoon van Antoine Charles Horace (Carle) V. Hij was een groot bewonderaar van Napoleon en maakte Verney, Luis Antônio
Verney, Luis Antônio (1713-1792) Portugees schrijver. Hij stamde uit een Franse emigrantenfamilie en ging in 1736 naar Italië om er zijn theologische Verne, Jules Gabriel
Verne, Jules Gabriel (1828-1905) Frans schrijver van avonturenromans die tot de populairste ter wereld behoren. Verplichtte zich in 1862 voor de Vernooy, Robert
Vernooy, Robert (geb. 1961) Nederlands schrijver, cultuurcriticus en musicoloog. Hij debuteerde in 1983 met de verhalenbundel 'Het zwelgen' maar Veronese, Paolo
Veronese, Paolo (eig. Paolo Caliari; 1528-1588) Italiaans schilder, aanvankelijk beïnvloed door Parmigianino. Later werd Titiaan zijn grote voorbeeld. Verpaele, Eriek
Verpaele, Eriek (geb. 1952 te Zelzate; eig.: Eric Verpaele) Belgisch (Vlaams) dichter en prozaïst. Zijn gedichten kunnen worden omschreven als zwaarmoedige Verriest, Hugo Nestor
Verriest, Hugo Nestor (1840-1922) Belgisch (Vlaams) dichter en schrijver. Hij werd in 1864 tot priester gewijd, was leraar te Brugge en daarna te Verrips, Ger
Verrips, Ger (geb. 1928) Nederlands journalist en schrijver. Hij beschrijft in een sober, maar gevoelig proza de lotgevallen en indrukken van zijn personages, Verri, Pietro
Verri, Pietro (1728-1797) Italiaans schrijver. Hij voelde zich sterk aangetrokken door de nieuwe ideeën der Verlichting en stichtte met zijn broer Alessandro Verrocchio, Andrea del
Verrocchio, Andrea del (eig. Andrea di Michele di Francesco Cioni; 1436-1488) Florentijns beeldhouwer, schilder, tekenaar en goudsmid; een van
vers libre
vers libre (Fr.: vrij vers) Een dichtvorm waarbij men niet gebonden is aan een vast rijmschema, aan een regelmatige strofebouw, een vast metrum en vers mesurés
vers mesurés (Fr.) Een door de tot de dichtersgroep La Pléiade behorende Fransman Jean-Antoine de Baïf (1532-1589) ingevoerde term (`Etrènes vers (lit.)
vers (lit.) (Lat.: versus = rij, lijn, regel) 1 Dichtregel, een metrisch opgebouwde rij woorden, voor een couplet, een kort gedicht of een liedje. In de laatste Versace, Gianni
Versace, Gianni (1946-1997) Italiaans modeontwerper. Versace maakte naam met zijn extravagante, niets verhullende ontwerpen, die werden uitgevoerd Versailles, paleis van
Versailles, paleis van Een van de meest imposante paleizen ter wereld. Aanvankelijk jachtslot van Lodewijk XIII, gebouwd door Salomon de Bosse
versbouw
versbouw Samenstelling van de verzen, de manier waarop lettergrepen of versvoeten tot een vers gecombineerd worden. Metriek is de leer van de versbouw.
Verschaeve, Cijril Charles Marie Joseph (Cyriel)
Verschaeve, Cijril Charles Marie Joseph (Cyriel) (1874-1949) Belgisch (Vlaams) schrijver en voorvechter van het Vlaamse nationalisme. Hij we
Verschaffelt, Pieter Antoon
Verschaffelt, Pieter Antoon (1710-1793) Vlaams beeldhouwer en architect, vertegenwoordiger van het rococo. In Rome (1737-52) vervaardigde hij Verschraegen, Gabriël
Verschraegen, Gabriël (geb. 1919) Belgisch organist en componist. Hij studeerde aan het Lemmeninstituut te Mechelen en aan het conservatorium
Verschuier, Lieve
Verschuier, Lieve (ca. 1630-1686) Nederlands schilder, vermoedelijk leerling van Simon de Vlieger te Amsterdam. Hij vertoefde geruime tijd in Italië versdrama
versdrama In verzen geschreven toneelstuk. Zowel de Griekse komedie als tragedie werd in verzen geschreven en in navolging daarvan schreven ook verset
verset (Fr.) Lang gedicht, opgebouwd uit korte coupletten van ritmisch proza. O.a. te vinden in het werk van Saint-John Perse (1887-1975).
versie
versie 1 (Andere) bewerking, uitvoering of voorstelling. 2 Lezing, variant.
versificatie
versificatie Het versificeren (versifiëren), het tot verzen maken; versbouw.
versleer
versleer Leer van de versbouw.
versmaat
versmaat Regelmatige afwisseling (in een vers) van beklemtoonde en onbeklemtoonde lettergrepen (metrum). Elk van de maten van een vers (de jambische Verspoor, Dolf
Verspoor, Dolf (1917-1994) Nederlands vertaler. Verspoor was vermaard om zijn vertalingen van literair werk. Hij vertaalde vooral poëzie, uit o.a. verspringend rijm
verspringend rijm Een versvorm waarin meer dan twee eindrijmen voorkomen, gescheiden door minstens twee versregels. Dit schema komt nogal eens Verspronck, Johannes Cornelisz.
Verspronck, Johannes Cornelisz. (1597-1662) Noord-Nederlands portretschilder, invloed van Frans Hals. Kwam gaandeweg tot een eigen stijl, die versregel
versregel Regel van een gedicht. Basiseenheid van het gedicht. Dit geldt zowel voor het regelmatige, van metrum en rijm voorziene `klassieke' gedicht versroman
versroman Roman in verzen. Een beroemd voorbeeld is Jevgeni Onjegin (1833) van Aleksandr Poesjkin.
Verstappen, Wilhelmus (Wim)
Verstappen, Wilhelmus (Wim) (geb. 1937) Nederlands filmregisseur, medeoprichter van het filmblad 'Skoop' (1963). Richtte met Pim de la Parra Verstegen, Judicus
Verstegen, Judicus (eig. Marinus Pieter Jan V.; geb. 1933) Nederlands chemicus en schrijver, die met 'De koekoek in de klok' (1969), dat onverbloemd Verster, Floris Hendrik
Verster, Floris Hendrik (ook Floris Hendrik Verster van Wulverhorst; 1861-1927) Nederlands schilder, tekenaar en lithograaf; aanvankelijk beïnvl
Verstraete, Guus
Verstraete, Guus (1914-1994) Nederlands acteur. Verstraete kwam uit een oud theatergeslacht. Zijn eerste toneellessen kreeg hij van zijn vader Jules Verstraete, Jules
Verstraete, Jules (1883-1951) Nederlands toneelspeler, zoon van Maria Alexandrina V. Hij debuteerde in 1898 te Antwerpen en speelde tot 1914 Verstraete, Maria Alexandrina
Verstraete, Maria Alexandrina (1853-1928) Belgisch (Vlaams) actrice, gehuwd geweest met Ludovicus Johannes de Graef, moeder van Jules V. Zij Verstraete, Mieke
Verstraete, Mieke (1911-1990) Nederlands actrice. Mieke Verstraete debuteerde in 1926 in 'Mijnheer Pirroen' van Felix Timmermans, bij het gezelschap versvoet
versvoet Elk van de metrische eenheden in een dichtregel, bestaande uit een heffing (klemtoon) en een of twee dalingen (zonder klemtoon). Men onderscheidt versvorm
versvorm 1 Dichtvorm. 2 De vorm waarin verzen geschreven kunnen worden.
vertaalwetenschap
vertaalwetenschap Een nog jonge wetenschap die zich vooral bezighoudt met het vergelijken van talen en vertalingen en met de lange weg van het vertalen
vertalen Het omzetten van een tekst in een andere tekst. Dit kan zijn in dezelfde taal (bijv. een moderne versie van Van Den vos Reynaerde Reinaert
vertelinstantie
vertelinstantie Degene die het verhaal vertelt (niet te verwarren met de auteur, ook al dragen zij dezelfde naam!). Er is een aantal mogelijkheden van vertellen
vertellen (Iets) verhalen, (als waar of verzonnen relaas) meedelen, zeggen.
vertelling
vertelling Een kort verhaal, doorgaans geschreven in eenvoudige spreektaal, dat een vertellend karakter heeft. Evenals een verteller, die zich alle mo
Vertommen, Karel
Vertommen, Karel (1907-1991) Vlaams dichter. Na zijn studie Germaanse filologie aan de Katholieke Universiteit van Leuven was Vertommen werkzaam vertoning
vertoning Voorstelling, schouwspel.
Vertov, Dziga
Vertov, Dziga (eig. Denis Arkadjevitsj Kaufman; 1896-1954) Pools- Russisch filmmaker en filmtheoreticus. Geboren in Bialystok, als zoon van een vervoeging
vervoeging (conjugatie) Taalkundige term voor de van een stam van een werkwoord afgeleide vormen. Evenals verbuiging (declinatie) is vervoeging Vervoort, Hans
Vervoort, Hans (geb. 1939) Nederlands schrijver van zakelijk-realistisch proza. Schreef o.a. 'Kleine stukjes om te lezen' (1970), 'Heden mosselen, morgen vervreemdingseffect
vervreemdingseffect (Du.: Verfremdungseffekt) Door Bertolt Brecht (1898-1956) nagestreefd effect om een toneelvorm te vermijden die het publiek verwachtingspatroon
verwachtingspatroon Bij het lezen van fictionele teksten heeft de lezer een verwachtingspatroon. Er is een algemeen verwachtingspatroon dat wordt Verwée, Alfred Jacques
Verwée, Alfred Jacques (1838-1895) Belgisch schilder, leerling van zijn vader en van Eugeen Verboeckhoven. Hij bezocht Engeland, Nederland Verwey, Albert
Verwey, Albert (1865-1937) Nederlands dichter, behorend tot de Tachtigers. Was van 1885-89 redacteur van 'De Nieuwe Gids', van 1894-1905 van Verwey, Kees
Verwey, Kees (1900-1995) Nederlands schilder. Verwey werd aanvankelijk beïnvloed door het impressionisme, maar kwam later, door een sterkere Verwilghen, Rafaël
Verwilghen, Rafaël (1885-1963) Belgisch architect en stedenbouwkundige. Hij studeerde te Leuven en trad in 1913 in dienst van het ministerie van verzetsliteratuur
verzetsliteratuur In het algemeen literatuur waarin de auteur zich verzet tegen heersende onderdrukking, in het bijzonder de literatuur die in Nederland Vesnin, gebroeders
Vesnin, gebroeders Drie Russische architecten: Leonid Aleksandrovitsj Vesnin (1880-1933), Viktor Aleksandrovitsj Vesnin (1882-1950) en Alek
Vespasiano da Bisticci
Vespasiano da Bisticci (1421-1498) De befaamdste Italiaanse boekhandelaar van zijn tijd. Hij was de vertrouwensman van de Medici's, die hij op
Vesseur, Wilhelmus Johannes Maria (Wim)
Vesseur, Wilhelmus Johannes Maria (Wim) (1919-1977) Nederlands decor- en kostuumontwerper. Hij begon als acteur en debuteerde in 1941 bij Vestdijk, Simon
Vestdijk, Simon (1898-1971) Nederlands romanschrijver, essayist en dichter. Studeerde medicijnen (was enige tijd scheepsarts) en muziek, koos in Vester, Frans Nico
Vester, Frans Nico (1922-1987) Nederlands fluitist. Vester begon op 10-jarige leeftijd met fluitles en studeerde later aan het Amsterdams conservatorium. vesting
vesting Duurzaam, zwaar versterkt verdedigingswerk. In breder verband werden versterkte woonplaatsen meestal ook vestingen genoemd. Voorbeelden Vestris, Auguste
Vestris, Auguste (Marie Jean Augustin) (geboren te Parijs 27-3-1760 - overleden aldaar 5-12-1842): Franse danser van Italiaanse origine, debuteerde Vestris, Gaetano Apolline Baldassare
Vestris, Gaetano Apolline Baldassare (geboren te Florence 18-4-1728 - overleden te Parijs 23-9-1808): Italiaanse danser die beroemd werd in Parijs Vestris, Madame
Vestris, Madame (1743-1804) Frans actrice. Zij speelde eerst in Stuttgart, waar zij de aan de Comédie Italienne verbonden acteur Angelo Vestris leerde Veterman, Eduard
Veterman, Eduard (eig. Elias V.; 1901-1946) Nederlands toneelspeler, regisseur, decorontwerper en schrijver. Hij bezocht de Academie van Beeldende Veth, Anne Cornelis (Cornelis)
Veth, Anne Cornelis (Cornelis) (1880-1962) Nederlands schrijver en tekenaar, leerling van zijn oom Jan Pieter Veth. Ontwikkelde zich tot karikaturist Veth, Jan Pieter
Veth, Jan Pieter (1864-1925) Nederlands schilder en schrijver. Hij studeerde van 1880-85 bij August Allebé aan de Rijksacademie voor Beeldende Vetranovic, Mavro
Vetranovic, Mavro (1482-1576) Kroatisch dichter en toneelschrijver. Benedictijns monnik, een vooraanstaand figuur in het literaire leven in Dubrovnik Veyron-Lacroix, Robert
Veyron-Lacroix, Robert (geb. 1922) Frans pianist en klavecinist. Hij studeerde aan het Parijse conservatorium o.a. bij Yves Nat en begon daarna een Vezelay, Paula
Vezelay, Paula (geb. 1893) Brits beeldhouwster, schilderes, tekenares en etsster; studeerde aan de London School of Art en aan de kunstacademie van Viadana, Lodovico Grossi da
Viadana, Lodovico Grossi da (1564-1645) Italiaans componist. Van 1593 tot ca. 1600 was hij kapelmeester van de Dom te Mantua, tijdens welke
Vialar, Paul
Vialar, Paul (geb. 1898) Frans schrijver. Na te zijn opgeleid voor de handel, legde hij zich toe op het schrijven van gedichten, zoals 'Les lauriers coupés'. Vianen, Beatrice Sylvia (Bea)
Vianen, Beatrice Sylvia (Bea) (geb. 1935) Nederlands schrijfster in wier oeuvre haar geboorteland Suriname een dominerende rol speelt. Zij publiceerde
Vianen, familie Van
Vianen, familie Van Geslacht van Nederlandse zilversmeden. Belangrijkste vertegenwoordigers: Adam Vianen (ca. 1569-1627), broer van Paulus, Viani, Alberto
Viani, Alberto (geb. 1906) Italiaans beeldhouwer, assistent van Arturo Martini, wiens elementaire stijl hij overnam, maar wiens archaïsme hij omzette Vian, Boris Paul
Vian, Boris Paul (1920-1959) Frans ingenieur en schrijver, maar ook o.a. schilder, trompettist, jazzkenner en vertaler. Schreef in 1943 twee romans, Viardot-García, Pauline Michelle-Ferdinande
Viardot-García, Pauline Michelle-Ferdinande (1821-1910) Franse zangeres (mezzosopraan), dochter van Manuel del Popolo G., door wie zij opgeleid vibrato
vibrato Zeer snel herhaalde kleine toonhoogtewijzigingen, waardoor de gezongen of gestreken (soms geblazen) toon een grotere levendigheid en warmte Vicente de Oliveira, Mateus
Vicente de Oliveira, Mateus (1706-1786) Portugees architect. Hij werkte onder Joao Ludovice, maar verving diens overdadigheid voor een sierlijker Vicente, Esteban
Vicente, Esteban (geb. 1906) Spaans/Amerikaans schilder. Hij studeerde eerst voor beeldhouwer aan de Real Academia de San Fernando te Madrid, Vicente, Gil
Vicente, Gil (ca. 1465-ca. 1536) Portugees toneelschrijver, grondlegger van het Portugese theater. Zijn werk bouwde voort op de middeleeuwse toneelvormen, Vicentino, Nicola
Vicentino, Nicola (1511-1576?) Italiaans componist en muziektheoreticus. Hij studeerde te Venetië bij Adriaan Willaert en was tot 1539 kapelmeester Vickers, Jon
Vickers, Jon (eig. Jonathan Stuart V.; geb. 1926) Canadees zanger (heldentenor). Hij studeerde aan het conservatorium te Toronto, zong eerst bij de Victimae Paschali laudes
Victimae Paschali laudes (Aan het Paaslam offert uw lofzang) Een der vijf sequensen der r.-k. liturgie, gezongen op paaszondag. Als dichter besch
Victor
Victor Mannennaam afgeleid van het Lat. victor = overwinnaar. Vrouwelijke vorm is Victoria. De naam komt in verschillende talen voor: Viktor (Duits), Victoria, Tomás Luis de
Victoria, Tomás Luis de (1548/50-1611) Spaans componist. Zijn eerste muzikale opleiding kreeg hij vermoedelijk aan de kathedraal van zijn geboor
Victors, Jan
Victors, Jan (1620-1676) Hollands portret-, genre- en historieschilder, leerling van Rembrandt (1635-40). Hij schilderde vele religieuze taferelen en Vidal, Gore
Vidal, Gore (geb. 1925) Amerikaans schrijver. Debuteerde met de roman 'Williwaw' (1946), dat over de verveling gaat op een transportschip tijdens Vida, Marco Girolamo
Vida, Marco Girolamo (Hiëronymus Vida Cremonensis; 1485-1566) Italiaans (Neolatijns) dichter en schrijver, kanunnik te Mantua en Lateranen en
videoclip
videoclip Televisiepromotiefilmpje van enkele minuten als illustratie van een song. Diverse popgroepen danken hun successen niet zozeer aan muzikale videokunst
videokunst Die vormen van kunst waarbij gebruik wordt gemaakt van video-apparatuur, hetzij voor de beeldvorming in bijvoorbeeld installaties, hetzij Vidor, Charles King Wallis (King)
Vidor, Charles King Wallis (King) (1894-1982) Amerikaans filmregisseur. Begon als journalist en cameraman. Debuteerde in Hollywood met 'The Vidric, Vladimir
Vidric, Vladimir (1875-1909) Kroatisch dichter. Belangrijke figuur in de kunstenaarswereld van Zagreb in de tijd van het modernisme. Zijn gedichten, vie romancée
vie romancée (Fr.) Een als een roman bewerkte levensbeschrijving. Tussen de beide wereldoorlogen nam de biografie een hoge vlucht, met name als Viebig, Clara
Viebig, Clara (1860-1952) Duits romanschrijfster. Zij bracht haar jeugd in West-Pruisen door, studeerde vanaf 1883 zang te Berlijn en trouwde in 1896 Vieira da Silva, Maria Elena
Vieira da Silva, Maria Elena (1908-1992) Portugees-Frans schilderes. Maria Elena Vieira da Silva volgde beeldhouwlessen bij Bourdelle en schilderless
Vieira, Afonso Lopes
Vieira, Afonso Lopes (1878-1946) Portugees dichter. Zijn materiële onafhankelijkheid stelde hem in staat zich geheel te wijden aan het cultiveren Vieira, António
Vieira, António (1608-1697) Portugees priester en auteur van een enorm oeuvre aan preken, brieven, theologische en filosofische verhandelingen. Verbleef Vieira, Mary
Vieira, Mary (geb. 1927) Braziliaans beeldhouwster, leerlinge van Max Bill, beeldhouwer van geometrische abstracten, van wie zij veel invloed ond
Vielé-Griffin, Francis
Vielé-Griffin, Francis (1864-1937) Amerikaans (Frans) dichter, leefde vanaf zijn vroegste jeugd in Frankrijk. Debuterend met traditionele gedichten Viereck, Peter R. Edwin
Viereck, Peter R. Edwin (geb. 1916) Amerikaans historicus en dichter, sinds 1948 hoogleraar aan het Mount Holyoke College. Zijn poëzie belicht Vierne, Louis Victor Jules
Vierne, Louis Victor Jules (1870-1937) Frans organist en componist. Aan het Parijse conservatorium was hij een leerling van Franck en Widor, die Vierzehnheiligen
Vierzehnheiligen Barokke bedevaartkerk ten zuiden van Lichtenfels in Beieren; gewijd aan de veertien zgn. noodhelpers. Gebouwd (1743-72) naar Vieuxtemps, Henri Joseph François
Vieuxtemps, Henri Joseph François (1820-1881) Belgisch violist en componist. Hij trok als kind de aandacht van Charles de Bériot, die aanbood viewfinder
viewfinder Elektronische zoeker op camcorder. Het is een complete, kleine beeldmonitor, een zwartwitbeeldbuisje, met een schermdiameter van ca. Vigarny, Felipe
Vigarny, Felipe (gest. 1543) Spaans beeldhouwer, vertegenwoordiger van de Renaissance. Decoreerde o.a. het hoogaltaar in de kathedraal te Burgos Vigée-Lebrun, Elisabeth Louise
Vigée-Lebrun, Elisabeth Louise (1755-1842) Frans schilderes. Hofschilderes van Marie-Antoinette (1779). Schilderde voornamelijk portretten in Vigeland, Gustav
Vigeland, Gustav (1869-1943) Noors beeldhouwer, leerling van en beïnvloed door Rodin. Vooral bekend door zijn enorme beeldhouwwerken in h
vignet
vignet (Fr.: vigne = wijnstok) Versiering in laat-middeleeuwse handschriften (motief: wijnrank); het vignet werd een boekversiering op de titelpagina Vignola, Giacomo Barozzi da
Vignola, Giacomo Barozzi da (1507-1573) Italiaans architect en theoreticus, vertegenwoordiger van de barok. Ontwierp o.a. de Gesù-kerk te Rome Vignon, Charles Pierre (Pierre)
Vignon, Charles Pierre (Pierre) (1766-1828) Frans architect. Bekend door zijn ontwerp van de huidige Madeleinekerk te Parijs (oorspronkelijk bestemd Vigny, Alfred de
Vigny, Alfred de (1797-1863) Frans dichter en schrijver. Behoorde tot de literaire kring rondom Victor Hugo. Had een pessimistische visie op het leven, Vigo, Jean
Vigo, Jean (1905-1934) Frans filmregisseur. Maakte al met zijn eerste film, 'A propos de Nice' (1930), een satirische documentaire over het leven in Vijf, de
Vijf, de Een groep Russische componisten, bestaande uit Mili Balakirev, César Cui, Aleksandr Borodin, Modjest Moesorgski en Nikolaj Rimski-Korsakov, Vijn, Marion
Vijn, Marion (geboren te Haarlem 1-10-1963): Nederlandse danseres die van 1985 tot 1989 werkte bij het Scapino Ballet, waar ze o.a. hoofdrollen vertolkte Vilar, Jean Louis Côme
Vilar, Jean Louis Côme (1912-1971) Frans acteur en regisseur. Hij was een leerling van Charles Dullin en maakte tijdens WO II enige tijd deel uit Vildrac, Charles
Vildrac, Charles (eig. Charles Messager; 1882-1971) Frans dichter, toneel- en kinderboekenschrijver, stichtte met George Duhamel en anderen de kunstenaarsgemeenschap Viljanen, Lauri Sakari
Viljanen, Lauri Sakari (geb. 1900) Fins dichter en literatuurhistoricus. Hij doceerde van 1949-54 Finse literatuur aan de universiteit van Turku en daarna Villaespesa, Francisco
Villaespesa, Francisco (1877-1936) Spaans dichter en schrijver. Hij studeerde korte tijd aan de universiteit van Granada, maar ging in 1897 naar Madrid, Villalón, Cristóbal de
Villalón, Cristóbal de Spaans schrijver uit de eerste helft van de 16e eeuw, rondom wiens identiteit nog altijd onzekerheid heerst. De historicus A. González villanella
villanella Een 16e-eeuwse Italiaanse meerstemmige liedvorm met een volksliedachtig karakter. Het is een strofenlied, waarbij iedere strofe door een Villani, Giovanni
Villani, Giovanni (ca. 1276-1348) Italiaans kroniekschrijver, die in 1300 zo onder de indruk kwam van de Romeinse jubileumfeesten dat hij besloot Villanueva, Carlos Raul
Villanueva, Carlos Raul (geb. 1900) Venezolaans architect en stedenbouwkundige. Hij studeerde te Parijs aan de École des Beaux-Arts en zette zic
Villanueva, Juan de
Villanueva, Juan de (1739-1811) Spaans architect, belangrijk vertegenwoordiger van het neoclassicisme. Hij werkte voornamelijk in Madrid, waar Villard de Honnecourt
Villard de Honnecourt (werkzaam tweede kwart 13e eeuw) Frans bouwmeester en tekenaar. Bekend door zijn 'Livre de portraicture' (ca. 1230/35; B
Villasandino, Alfonso Alvarez de
Villasandino, Alfonso Alvarez de (ca. 1345-ca. 1425) Spaans dichter, verbonden aan het hof van Hendrik II en Jan I van Castilië. Zijn vroegere werk Villa-Lobos, Heitor
Villa-Lobos, Heitor (1887-1959) Braziliaans componist. Hij speelde rondom de eeuwwisseling reeds als cellist in cafés en studeerde vanaf 1907 bij
Villegas, Esteban Manuel de
Villegas, Esteban Manuel de (1589-1669) Spaans dichter van wie weinig meer bekend is dan dat hij praktiserend advocaat was en enige tijd door Villena, Enrique de
Villena, Enrique de (1384-1434) Spaans schrijver. Hij was een gunsteling van Hendrik III van Aragón, maar onder diens opvolger Jan II viel hij in Villiers de l'Isle-Adam, Jean Marie Matthias Philippe Auguste comte de
Villiers de l'Isle-Adam, Jean Marie Matthias Philippe Auguste comte de (1838-1889) Frans dichter, stamde uit een oud Bretons, adellijk geslacht. Villon, François
Villon, François (eig. François de Montcorbier; 1431-na 1463) Frans dichter. Studeerde letteren aan de Sorbonne, verkoos een frivool leven, raakte Villon, Jacques
Villon, Jacques (eig. Émile Méry Frédéric Gaston (Gaston) Duchamp; 1875-1963) Frans schilder, tekenaar en etser, broer van Marcel Duchamp en Viñas, David
Viñas, David (geb. 1929) Argentijns romanschrijver en essayist. Het marxisme is de voedingsbodem voor zijn realistisch-kritisch werk, waarin hij de Vinay, Ramón
Vinay, Ramón (1914-1996) Chileens operazanger. Vinay begon op 18-jarige leeftijd zijn zangersloopbaan in Mexico. Aanvankelijk een bariton, ging Vincentius van Beauvais
Vincentius van Beauvais (Vincentius Bellovacensis; ca. 1190-1264) Frans universeel geleerde en christelijk (Latijns) schrijver. Werkte in het dominicanerklooster Vincent, Gene
Vincent, Gene (eig. Gene Vincent Craddock; 1935-1971) Amerikaans rock 'n' roll-zanger die in 1956 bekendheid verwierf met het rocknummer 'Be-Vincent, Jo
Vincent, Jo (1898-1989) eig. Johanna Maria Bos-Vincent Nederlands zangeres (sopraan) en muziekpedagoge. Haar eerste lessen kreeg Vincent van Vinci, Leonardo
Vinci, Leonardo (1690-1730) Italiaans componist. Hij studeerde aan het Conservatorio dei Poveri di Gesù Cristo te Napels, waaraan hij in 1728 kapelmeester Vinçotte, Thomas Jules de
Vinçotte, Thomas Jules de (1850-1925) Belgisch beeldhouwer. Woonde lange tijd in Florence. In 1878 werd hij benoemd tot hofbeeldhouwer te Vines, Ricardo
Vines, Ricardo (1875-1943) Spaans pianist. Hij kwam in 1887 naar Parijs, waar hij piano studeerde bij Bériot, compositie bij Godard en harmonie Vingboons, David
Vingboons, David (ook Vinckeboons of Vinckboons; 1576-1631) Vlaams-Nederlands schilder en tekenaar, vader van Justus en Philip Vingboons. Vingboons, Justus
Vingboons, Justus (ook Vinckeboons of Vinckboons; 1620/21-1698) Nederlands architect, zoon van David en broer van Philip Vingboons. Bouwde
Vingboons, Philip(s)
Vingboons, Philip(s) (ook Vinckeboons of Vinckboons; 1607/08-1678) Nederlands architect, zoon van David en broer van Justus. Ontwierp talrijk
Vingt, les
Vingt, les Kunstenaarsvereniging te Brussel, opgericht in 1883, aangeduid als Les XX. Ontleende haar naam aan het aantal leden dat de vereniging Vinje, Aasmund Olavsson
Vinje, Aasmund Olavsson (1818-1870) Noors dichter en essayist. Was onderwijzer, studeerde rechten, waarna hij naam maakte als journalist. In 185
Vinkeles, Reinier
Vinkeles, Reinier (1741-1816) Nederlands graveur en tekenaar, werkte in 1770/71 in Parijs en daarna in Amsterdam. Een aanbod van Catherina II Vinkenoog, Simon
Vinkenoog, Simon (geb. 1928) Nederlands dichter en schrijver. Was woordvoerder der Vijftigers of Experimentelen en verzorgde de experimentele Vinnitsjenko, Volodimir
Vinnitsjenko, Volodimir (1880-1951) Oekraïens schrijver, behoorde tot degenen die vergeefs probeerden voor de Oekraïne een grotere autonomie te
Vinogradov, Oleg
Vinogradov, Oleg (geboren te Leningrad 1-8-1937): Russische danser, schilder en choreograaf. Kwam in 1958 als danser bij het ballet van Novosibirsk Vinokoerov, Jevgeni Michajlovitsj
Vinokoerov, Jevgeni Michajlovitsj (geb. 1925) Russisch dichter. Publiceerde achtereenvolgens de bundels 'Verzen over de plicht' (1951), 'Het blauw' Viola, Bill
Viola, Bill (geb. 1951 ) Amerikaans beeldend kunstenaar. Opgeleid aan de Syracuse University. Past in zijn ruimtelijke installaties geavanceerde laser- Viollet le Duc, Eugène Emmanuel
Viollet le Duc, Eugène Emmanuel (1814-1879) Frans architect en restaurateur. Droeg belangrijk bij tot de ontwikkeling van de neogotiek. Bekend viool
viool Hoogste strijkinstrument der vioolachtigen, voortgekomen uit de middeleeuwse vedel en de daarvan afgeleide familie der viole da braccia (armviolen). Viotta, Henricus Anastasius (Henri)
Viotta, Henricus Anastasius (Henri) (1848-1933) Nederlands dirigent en musicoloog. Hij studeerde aan het conservatorium te Keulen, waar hij een Viotta, Joannes Josephus
Viotta, Joannes Josephus (1814-1859) Nederlands arts, organist en componist, vader van Henri V. Zijn bekendheid heeft hij voornamelijk te dan
Viotti, Giovanni Batista
Viotti, Giovanni Batista (1755-1824) Italiaans violist en componist. In 1775 werd hij lid van de Turijnse hofkapel, vanaf 1780 maakte hij met de violist Virdung, Sebastian
Virdung, Sebastian (ca. 1465-na 1511) Duits componist en muziektheoreticus. Hij was vermoedelijk van 1483-1505 zanger in de Hofkantorei te Heidelberg virelai
virelai (Fr.: virer = draaien; lai = lied) Een tijdens de Franse Ars nova (14e en 15e eeuw) voorkomende refreinvorm, waarbij begonnen wordt met het Virgilius Maro Grammaticus
Virgilius Maro Grammaticus (Virgilius Maro Tolosanus; 6e eeuw) Middeleeuws Frans (Latijns) grammaticus, werkzaam in Zuid-Gallië, vermoedelijk virginaal
virginaal Toetsinstrument uit de klavecimbelfamilie, in de vorm van een langwerpige rechthoek, met het toetsenbord aan een der lange zijden. Soms Virrès, Georges
Virrès, Georges (eig. Henri Briers de Lumey; 1869-1946) Belgisch (Frans) schrijver, vanaf 1904 tot aan zijn dood burgemeester van Lummen. Hij Virta, Nikolaj Jevgenjevitsj
Virta, Nikolaj Jevgenjevitsj (geb. 1906) Sovjetrussisch roman- en toneelschrijver. Hij werd bekend met zijn eerste roman, 'Eenzaamheid' (1935), over
Viscardi, Giovanni Antonio
Viscardi, Giovanni Antonio (1645-1713) Zwitsers architect, die in 1676 naar Beieren kwam en in 1685 keurvorstelijk hofarchitect werd. Zijn grote Vischer, familie
Vischer, familie Een te Neurenberg werkzame, Duitse familie van bronsgieters. Stamvader is Hermann V. de Oude (gest. 1488), wiens enige bekende Vischer, Friedrich Theodor
Vischer, Friedrich Theodor (1807-1887) Duits dichter en estheticus. Zijn belangrijkste werk, 'Aesthetik oder Wissenschaft des Schönen' (1846-57) Visch, Henk
Visch, Henk (geb. 1950) Nederlands beeldhouwer, tekenaar en etser. Bekend zijn zijn figuratieve beelden, vaak gestileerde mens- en dierfiguren, uit Visconti, Ermes
Visconti, Ermes (1784-1841) Italiaans schrijver, bekend gebleven door twee in het tijdschrift Il Conciliatore gepubliceerde artikelen die een hartstochtelijk Visconti, Luchino
Visconti, Luchino (eig. Don Luchino Visconti di Modrone; 1906-1976) Italiaans film- en theaterregisseur. Te Parijs assistent van Jean Renoir (1935), Vishniac, Roman
Vishniac, Roman (1897-1990) Russisch-Amerikaans fotograaf. Vishniac studeerde medicijnen en biologie in Moskou. Na het aan de macht komen Visjnevskaja, Galina Pavlova
Visjnevskaja, Galina Pavlova (geb. 1926) Sovjetrussisch zangeres (dramatisch sopraan), gehuwd met de cellist Mstislav Rostropovitsj. Zij debuteerde Visjnevski, Vsevolod Vitalevitsj
Visjnevski, Vsevolod Vitalevitsj (1900-1951) Sovjetrussisch toneelschrijver en publicist, debuteerde in 1924 met de bundel 'Een verzameling verhalen Visjnja, Ostap
Visjnja, Ostap (eig. Pavlo Goebenko; 1889-1956) Oekraïens schrijver van humoristische korte verhalen die in de Oekraïne een grote populariteit verkregen. Visscher, Anna Roemersdochter
Visscher, Anna Roemersdochter (1583/84-1651) Nederlands dichteres, oudste dochter van Roemer Visscher. Was zeer veelzijdig begaafd en verwierf Visscher, Maria Tesselschade Roemersdochter
Visscher, Maria Tesselschade Roemersdochter (1594-1649) Nederlands dichteres, jongste dochter van Roemer Visscher. Was evenals haar zuster Visscher, Roemer Pietersz.
Visscher, Roemer Pietersz. (1547-1620) Nederlands dichter. Was welgesteld graanhandelaar met libertijnse opvattingen, die zijn kinderen een brede,
Visser-Roosendaal, Jannetje
Visser-Roosendaal, Jannetje (1899-1990) Nederlands schrijfster. Jannetje Visser-Roosendaal werkte na de lagere school in een apotheek, op boerderije
Visser, Albert (Ab)
Visser, Albert (Ab) (1913-82) Nederlands schrijver. Publiceerde dichtbundels, o.a. 'Na de reis' (1946) en 'Recitatief' (1956), novellen en romans, o.Visser, Carel Nicolaas
Visser, Carel Nicolaas (geb. 1928) Nederlands beeldhouwer. Beïnvloed door Giacometti en González. Vroeg werk bestaat uit sterk geabstraheerde,
Vitali, Giovanni Battista
Vitali, Giovanni Battista (1632-1692) Italiaans componist. Hij studeerde in Bologna, waar hij omstreeks 1667 als altviolist werkzaam was. In 1674
Vitali, Tommaso Antonio
Vitali, Tommaso Antonio (1663-1745) Italiaans componist, zoon van Giovanni Battista V. Hij was bijna zijn gehele leven in dienst van de familie
Vitaly, Georges
Vitaly, Georges (geb. 1917) Frans toneelleider van Russische afkomst, oprichter van het avant-gardistische Théâtre de la Huchette, dat een beroemde Vitoux, Frédéric
Vitoux, Frédéric (Louis Jean; geb. 1944) Frans schrijver, journalist en criticus. Voor zijn geruchtmakende biografie `La vie de Céline', kreeg hij in Vitrac, Roger Eugène Simon
Vitrac, Roger Eugène Simon (1899-1952) Frans toneelschrijver en dichter. Hij was medewerker van Antonin Artaud, die in het Théâtre Alfred Jar
Vitry, Philippe de
Vitry, Philippe de (1291-1361) Frans geestelijke, muziektheoreticus en componist. Hij verkeerde aan het hof onder Karel IV de Schone, Filips VI en Vitti, Monica
Vitti, Monica (eig. Maria Luisa Ceciarelli; geb. 1931) Italiaans actrice. Speelde op het toneel zowel klassieke als luchtige rollen, ging daarna naar de Vittone, Bernardo Antonio
Vittone, Bernardo Antonio (1705-1770) Italiaans architect en vaktheoreticus, die zich bewoog op het grensgebied tussen laat-barok en rococo. Stude
Vittoria, Alessandro
Vittoria, Alessandro (1525-1608) Italiaans architect en beeldhouwer, die zich in 1543 in Venetië vestigde. Leerling van Palladio. Hij werkte in een Vittorini, Elio
Vittorini, Elio (1908-1966) Italiaans schrijver, een der meest invloedrijke vertegenwoordigers van het Italiaanse neorealisme, beïnvloed door auteurs Vitullo, Sesostrio
Vitullo, Sesostrio (1899-1953) Argentijns beeldhouwer, ging in 1925 naar Parijs, waar de kunst van Rodin en Bourdelles hem sterk beïnvloedde. Hij vivace
vivace (ook: vivo) Tempo-aanduiding in de muziek: levendig. Komt ook voor in samenstellingen: allegro vivace = vlug en levendig.
Vivaldi, Antonio Lucio
Vivaldi, Antonio Lucio (1678-1741) Italiaans violist en componist, groot vertegenwoordiger der barokmuziek. Werd in 1703 tot priester gewijd, maar Vivanco, Luis Felipe
Vivanco, Luis Felipe (1907-1975) Spaans dichter behorend tot de Generatie van 1927 en medewerker aan de tijdschriften Vertice en Escorial. In zijn Vivarini, Antonio
Vivarini, Antonio (ca. 1415-vóór 1484) Italiaans schilder, overgangsfiguur van late gotiek naar Vroege Renaissance. Vervaardigde o.a. een groot drieluik Vivien, Renée
Vivien, Renée (eig. Pauline M. Tarn; 1877-1909) Engels (Frans) dichteres, verbleef vrijwel haar hele leven in Frankrijk, onderbroken door reizen naar Vivier, Claude
Vivier, Claude (1948-1983) Canadees componist. Studeerde van 1967-70 compositie bij Gilles Tremblay aan het conservatorium van Montreal en bekwaamde Vivier, Robert
Vivier, Robert (1894-1989) Belgisch (Frans) dichter en schrijver. Hij studeerde letteren, promoveerde in 1927 op het proefschrift 'l'Originalité de Baudelaire' Vlaamsche Arbeid
Vlaamsche Arbeid (1905-14; 1919-30) Vlaams literair tijdschrift, opgericht door Jozef Muls en Karel van den Oever. Vóór WO I stelde het blad zich Vlaamsche Gids, De
Vlaamsche Gids, De Algemeen tweemaandelijks tijdschrift, voor het eerst verschenen januari/februari 1905 te Antwerpen onder redactie van o.a. Pol Vlaamsche Volkstooneel, Het
Vlaamsche Volkstooneel, Het (VVT) Complexe Vlaamse theaterbeweging tussen de beide wereldoorlogen, die gezien moet worden tegen de achtergrond Vlaamse primitieven
Vlaamse primitieven Benaming voor in de Zuidelijke Nederlanden werkende schilders uit de 15e eeuw. Hun kunst kan enerzijds worden beschouwd
Vlaamse School
Vlaamse School Benaming voor de kunst uit de Zuidelijke Nederlanden van ca. 1600 tot ca. 1800.
Vlady, Marina
Vlady, Marina (eig. Marina de Poliakov-Baidarov; geb. 1937) Frans actrice van Russische afkomst. Films o.m. 'Orage d'été' (1950), 'Le infideli' (1953), Vlaenderen, Rudi Van
Vlaenderen, Rudi Van (1930-1994) Vlaams acteur en regisseur. Van Vlaenderen combineerde zijn rechtenstudie met een toneelopleiding in Gent. Vlajkov, Todor
Vlajkov, Todor (1865-1943) Bulgaars schrijver en politicus. In zijn werk toont hij zich een voortzetter van de naturalistische traditie van Ivan Vazov Vlaminck, Maurice de
Vlaminck, Maurice de (1876-1958) Frans schilder en schrijver van Vlaamse afkomst. Was aanvankelijk wielrenner en violist. Begon ca. 1900 te schilderen. vlechtbandmotief
vlechtbandmotief Versieringsmotief gevormd door ineengevlochten banden. Kwam reeds ca. 3000 v.C. voor in Voor-Azië. Later o.a. in Grieks-Romeinse Vlek, Hans
Vlek, Hans (geb. 1947) Nederlands dichter, een der veelbelovende jongeren, wiens werk dadelijk de aandacht trok en reeds enkele malen bekroond Vleugel, Augustinus (Guus)
Vleugel, Augustinus (Guus) (geb. 1932) Nederlands schrijver van cabaretliedjes, die uitblinken door virtuoos taalgebruik en veelzijdigheid in onder
vliegende blaadjes
vliegende blaadjes Vlugschriften met anonieme pamfletten en gedichten, behorend tot de geuzenliteratuur in de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648).
Vlieger, Simon de
Vlieger, Simon de (1601-1653) Nederlands schilder. Hij was een leerling van de zeeschilder Jan Porcellis en werkte tot 1633 te Rotterdam. Vandaar Vlieg, Petronella
Vlieg, Petronella (gest. 1737) Bekend Nederlands toneelspeelster uit de eerste helft van de 18e eeuw. Zij speelde van 1690-1737 aan de Amsterams
Vliet, Antonie (Toon) van
Vliet, Antonie (Toon) van (1922-1975) Nederlands jazzsaxofonist. Speelde in het Pacific Boptet (1951) en in het combo van Wessel Ilcken (1952-Vliet, Hendrick Cornelisz. van
Vliet, Hendrick Cornelisz. van (1611/12-1675) Nederlands schilder. Hij kreeg les van zijn oom Willem van V. (ca. 1584-1642) en van de bekende Vliet, Pieter Paulus (Paul) van
Vliet, Pieter Paulus (Paul) van (geb. 1935) Nederlands cabaretier. Was tijdens zijn rechtenstudie lid van Leids Studenten Cabaret en opende in december
Vlijmen, Jan van
Vlijmen, Jan van (geb. 1935) Nederlands componist. Studeerde piano en orgel aan het conservatorium te Utrecht, daarna compositie bij Kees van Baaren. Vloeimans, Eric
Vloeimans, Eric (Rotterdam, 24 maart 1963) Nederlands trompettist. Direct na zijn cum laude afgelegde jazzexamen aan het conservatorium in Rotterdam Vloet, Hilde van de
Vloet, Hilde van de (geboren te Wilrijk 10-4-1966): Belgische danseres die in 1983 samen met haar partner Rudi van de Berghe een eerste prijs won Vloten, Johannes van
Vloten, Johannes van (1818-1883) Nederlands theoloog en letterkundige. Hij studeerde theologie te Leiden, waar hij ook in 1843 promoveerde, m
Vlugt, Lodewijk Cornelis van der
Vlugt, Lodewijk Cornelis van der (1894-1936) Nederlands architect; associeerde zich met J.A. Brinkman (1925). Samen bouwden zij de Van Nelle-vocabulaire
vocabulaire (Fr.) Woordenlijst, -schat.
vocalise
vocalise Een zangoefening zonder tekst, die vervangen wordt door de klank van een klinker (= vocaal). De v. behoort tot het onderdeel solfège, dat Vocht, Gummarus Ida Ludovicus (Lodewijk) de
Vocht, Gummarus Ida Ludovicus (Lodewijk) de (1887-1977) Belgisch (Vlaams) componist en dirigent. Was o.a. dirigent van Antwerpse kathedraal voegwoord
voegwoord (conjunctie) Onverbuigbare woordsoort waarmee verband gelegd wordt tussen zinnen of delen van een zin. Hoofdzinnen en gelijkwaardige Voerman, Jan
Voerman, Jan (1857-1941) Nederlands schilder. Vestigde zich te Hattem (1889). Schilderde vooral rivierlandschappen, vaak gestoffeerd met koeien Voeten, Lambertus Hendrikus (Bert)
Voeten, Lambertus Hendrikus (Bert) (1918-1992) Nederlands dichter en vertaler, getrouwd met de schrijfster Marga Minco. Hij was redactielid van voetnoot
voetnoot Aantekening bij een tekstpassage die onder aan de betreffende pagina in een kleiner lettertype wordt afgedrukt. In de hoofdtekst wordt naar Vogelaar, Jacq Firmin
Vogelaar, Jacq Firmin (eig. Frans Broers; geb. 1944) Nederlands schrijver, sinds 1977 redacteur van Raster. Uitgesproken en dogmatisch vertegenwoordiger Vogeler, Heinrich
Vogeler, Heinrich (1872-1942) Duits schilder, graficus en ontwerper. Verzorgde boekillustraties en tal van interieurontwerpen voor o.a. het station Vogels, Frida
Vogels, Frida (geb. 1930 te Bussum) Nederlands schrijfster en vertaalster van Italiaanse literatuur (m.n. Primo Levi). Begin jaren negentig verraste Vogels, Willem
Vogels, Willem (1836-1896) Belgisch schilder. Hij was vele jaren werkzaam als decorateur, maar omstreeks 1875 begon hij in de openlucht te schilderen Vogel, Albert
Vogel, Albert (1874-1933) Nederlands voordrachtskunstenaar, vader van Ellen Vogel. Debuteerde als acteur in 1900, maar legde zich snel toe op de Vogel, Ellen Marie Elze
Vogel, Ellen Marie Elze (Ellen Marie Elize Anthing; geb. 1922) Nederlands actrice. Ellen Vogel, dochter van de voordrachtskunstenaar Albert Voge
Vogel, Vladimir Rudolfovitsj
Vogel, Vladimir Rudolfovitsj (1896-1984) Russisch-Zwitsers componist. Vogel studeerde te Berlijn bij Heinz Tiessen (1919-21) en bij Busoni (1921-Vogler, Georg Joseph
Vogler, Georg Joseph (1749-1814) Duits componist en muziektheoreticus. Hij studeerde theologie en rechten te Würzburg en Bamberg, werd hofkap
Vogt, Alfred Elton van
Vogt, Alfred Elton van (geb. 1912) Amerikaans SF-schrijver, wiens veelzijdige, soms enigszins mystieke werk veel heeft bijgedragen tot de ontwikkeling Voight, Jon
Voight, Jon (geb. 1938) Amerikaans acteur. Speelde in Broadway- en off-Broadway-producties, ging daarna naar de film en kreeg snel verdere bekendheid Vojnovitsj, Vladimir Nikolajevitsj
Vojnovitsj, Vladimir Nikolajevitsj (geb. 1932) Russisch schrijver. Hij trok in het begin van de jaren zestig de aandacht met de verhalen 'Ik wil eerlijk Volapuk
Volapuk Een kunsttaal, in 1880 geïntroduceerd door de Duitse pastoor Johann Martin Schleyer (1831-1912). Het was zijn bedoeling naast het Engels Volkmann, Robert Friedrich
Volkmann, Robert Friedrich ((1815-1883) Duits componist. Hij kreeg eerst onderricht van zijn vader, die cantor was, studeerde daarna te Freiburg
volksboek
volksboek Populair (en gepopulariseerd) prozaverhaal van ca. 1400 tot 1900; meestal een navertelling in proza van oudere epische verhalen, bijv. De Volksbühne
Volksbühne (Du.) Een in het kader van de arbeidersbeweging in 1890 opgerichte organisatie die tegen een geringe vergoeding haar leden de gelegenheid volksepos
volksepos Het aanvankelijk in de mondelinge traditie doorgegeven heldendicht.
volksetymologie
volksetymologie Verbastering van leenwoorden of andere 'vreemde' woorden op grond van vermeende afkomst of ander achterhaalbaar principe: 'hangmat' volkskunst
volkskunst Kunstuitingen van volkeren, meer precies, van groepen en subculturen. Te denken valt aan gebonden volkskunst (verfraaid gereedschap volkslied
volkslied 1 Overgeleverd, onder het volk levend lied. 2 Nationaal lied, volkshymne.
volksliteratuur
volksliteratuur Verhalen die tot het vaste cultuurgoed van een volk behoren en die eeuwenlang van generatie op generatie zijn overgedragen en waarvan volkspoëzie
volkspoëzie Verzamelnaam voor alle onder het volk levende liederen en gedichten. De herkomst ervan is meestal moeilijk, zo niet onmogelijk te achterhalen, volksschrijver
volksschrijver Schrijver wiens werk in brede lagen van de bevolking wordt gelezen (Gerard Reve noemt zich graag volksschrijver).
volkstoneel
volkstoneel Het toneel en de toneelstukken voor een breed publiek. Voorbeeld: het zedendrama Rooie Sien (1918/1957) van Marius Spree, gespeeld
volksverhaal
volksverhaal Door het volk overgeleverd verhaal, bijv. epos, mythe, legende, sage, sprookje.
Vollard, Ambroise
Vollard, Ambroise (1868-1939) Frans kunsthandelaar, uitgever en schrijver, sleutelfiguur in de ontwikkeling van de moderne kunst. Organiseerde tentoonstellingen, Volodin, Aleksandr Moisejevitsj
Volodin, Aleksandr Moisejevitsj (eig. Aleksandr Moisejevitsj Lifsjits; geb. 1919) Sovjetrussisch toneelschrijver. Hij debuteerde met de bundel 'Verhalen
Volonté, Gian Maria
Volonté, Gian Maria (1933-1994) Italiaans acteur. Volonté begon zijn carrière met een aantal grote klassieke rollen op het toneel. In 1960 ging hij Volosjin, Maksimilian Aleksandrovitsj
Volosjin, Maksimilian Aleksandrovitsj (eig. M.A. Kirijenko-Volosjin; 1877-1932) Russisch dichter. Verbleef enige jaren te Parijs en sloot zich daar Volponi, Paolo
Volponi, Paolo (1924-1994) Italiaans schrijver. Volponi kreeg bekendheid met de romans 'Memoriale' (1962) en 'La macchina mondiale' (1965), die volrijm
volrijm Wanneer de medeklinker die op de rijmende klinker volgt, identiek is, is er sprake van volrijm (behoudt - hout).
Völsunga saga
Völsunga saga (Völsungensage) Oudijslands prozawerk uit de 13e eeuw, waarin de geschiedenissen van Sigurd (Siegfried) en de Nibelungen verteld Voltaire
Voltaire (eig. François-Marie Arouet; 1694-1778) Frans filosoof en schrijver, een der belangrijkste en veelzijdigste figuren van de Verlichting. Stond Volten, Theo Aart (André)
Volten, Theo Aart (André) (geb. 1925) Nederlands beeldhouwer. Aanvankelijk schilder; beïnvloed door De Stijl. Begon in 1953 met beeldhouwen. volumen
volumen (Lat.) Boekdeel.
voluntary
voluntary (Eng. = vrijwillig) Een uit de 16e eeuw stammende Engelse titel voor een compositie met een vrije vorm, in het begin doorgaans boven een Volüspa
Volüspa Gedeelte van de Edda, waarin de geheimen van de schepping, de ondergang der goden en die der wereld benevens de herrijzenis van een nieuwe voluut
voluut Een spiraalvormig gekrulde versiering, vooral voorkomend bij de kapitelen van de Ionische en Aeolische zuil. In de bouwkunst der barok, maar volzin
volzin Reeks woorden die een afgerond, zinvol geheel vormen; frase, periode.
Vondel, Joost van den
Vondel, Joost van den (1587-1679) Nederlands beroemdste dichter, schreef een zeer uitgebreid en veelzijdig oeuvre, dat van grote taalvirtuositeit Vondersaar, Jeanette
Vondersaar, Jeanette (geboren te Indianapolis 17-5-1951): Amerikaanse danseres, sinds 1976 in dienst bij Het Nationale Ballet in Amsterdam wa
Vonk, Cornelia Diederika (Corry)
Vonk, Cornelia Diederika (Corry) (1901-1988) Nederlands cabaretière. Corry Vonk maakte op 12-jarige leeftijd haar debuut in de revue van Nap
Vonk, Johannes Franciscus Marie (Hans)
Vonk, Johannes Franciscus Marie (Hans) (geb. 1942) Nederlands dirigent. Studeerde directie bij Jaap Spaanderman en Peter Erös. Was drie jaar Vonnegut jr., Kurt
Vonnegut jr., Kurt (geb. 1922) Amerikaans schrijver. Vonnegut moest zijn biochemiestudie afbreken door WO II, werd in Duitsland krijgsgevangen Voor 't jonge volkje
Voor 't jonge volkje Een in 1874 door de Haagse onderwijzer en schrijver van jeugdboeken Pieter Jacob Andriessen (1815-77) opgericht tijdschrift Voorbergh, Cruys
Voorbergh, Cruys (eig. Ernest Pieter Coenraad van Vrijberghe de Coningh; 1898-1963) Nederlands acteur. Debuteerde in 1919, speelde daarna bij Voorberg, Marinus Cornelis
Voorberg, Marinus Cornelis (geb. 1920) Nederlands pianist en dirigent. Hij studeerde o.a. aan het conservatorium te Den Haag en trad in 1946 in voordracht
voordracht 1 Declamatie van een tekst (gedicht, deel van een drama, enz.). Befaamd als voordrachtskunstenaar was o.a. Charlotte Köhler, die ca. 25 voorletter
voorletter Beginletter (van de voornaam), initiaal.
Voormolen, Alexander Nicolaas
Voormolen, Alexander Nicolaas (1895-1980) Nederlands componist. Studeerde bij Wagenaar, later te Parijs bij Ravel en Roussel. Was van 1926-voornaamwoord
voornaamwoord (pronomen) Woord dat naar een persoon of zelfstandigheid refereert, of de betrekking ermee aanduidt. Het kan aanwijzend, bepalingaankondigend, voornaamwoordelijk bijwoord
voornaamwoordelijk bijwoord Samengesteld woord, bestaande uit een bijwoord en een voorzetsel. Veel verbindingen beginnen met daar (daartoe), Voort, Michiel van der
Voort, Michiel van der (ook: Vervoort; 1667-1737) Vlaams beeldhouwer. Zijn werk sluit aan bij de late barok, doch bevat tevens classicistische elementen. voorvoegsel
voorvoegsel (prefix) Woorddeel dat voor een bestaand woord geplaatst wordt, waardoor een nieuw woord ontstaat, bijv. be-, ge-, her-, ont-, ver-, wan-.
voorzetsel
voorzetsel (prepositie) Woordsoort die de relatie aangeeft die er tussen twee zelfstandigheden in dezelfde zin bestaat, bijv. `op', `onder', `naast', `in'.
Vooys, Cornelis Gerrit Nicolaas de
Vooys, Cornelis Gerrit Nicolaas de (1873-1955) Nederlands letterkundige. Hij studeerde Nederlands te Leiden, promoveerde aldaar in 1900 en werd Vordemberge-Gildewart, August Friedrich Wilhelm (Friedrich)
Vordemberge-Gildewart, August Friedrich Wilhelm (Friedrich) (eig. August Friedrich Wilhelm Vordemberghe; 1899-1962) Duits-Nederlands schilde
Vorísek, Jan Václav
Vorísek, Jan Václav (1791-1825) Tsjechisch componist. Zijn eerste onderricht kreeg hij van zijn vader, daarna studeerde hij vanaf 1812 te Praag bij vorm of vent
vorm of vent Discussie in de jaren dertig over de vraag of de vorm van een kunstwerk van evenveel belang (of belangrijker) is dan de persoon van de Vormen
Vormen (1936-1940) Tweemaandelijks Vlaams literair tijdschrift, opgericht door de dichters Pieter G. Buckinx, Paul de Vree en René Verbeeck, dat vormgeving
vormgeving Het ontwerpen, het geven van een (goede) vorm; design, lay-out, typografie.
vormleer
vormleer Leer van de (bouw-, klank-, woord)vormen, morfologie.
Voronitsjin, Andrej Nikiforovitsj
Voronitsjin, Andrej Nikiforovitsj (1759-1814) Russisch architect. Hij studeerde te Moskou, St.-Petersburg en Parijs en bouwde in St.-Petersburg naast Vorstenbosch, Ton
Vorstenbosch, Ton (geb. 1950) Nederlands schrijver. Vorstenbosch wilde toneelschrijver worden en volgde daarom de regieopleiding van de Theaterschool Vorsterman, Lucas I Emiel
Vorsterman, Lucas I Emiel (1595-1675) Vlaams kopergraveur en tekenaar. Vooral bekend door zijn uitstekende gravures naar werk van Rubens. Zijn Vorsterman, Willem
Vorsterman, Willem (eind 15e eeuw-1543) Nederlands boekdrukker, -binder en -handelaar, vanaf ca. 1504 werkzaam te Antwerpen, waar hij in 15
vorticisme
vorticisme (Lat.: vortex = draaikolk) Een in 1912 door Wyndham Lewis (1884-1957) in het leven geroepen avant-gardistische stroming, die zich te Voskuil, J(ohannes) J(acobus)
Voskuil, J(ohannes) J(acobus) (geb. 1926) Nederlands schrijver. Voskuil publiceerde in 1963 `Bij nader inzien', een lijvige sleutelroman over zijn Vosmaer, Carel
Vosmaer, Carel (1826-1888) Nederlands jurist, dichter en prozaïst. Was vanaf 1860 redacteur van 'De Nederlandsche Spectator'. Groot bewonderaar Vossius, Gerardus Joannis
Vossius, Gerardus Joannis (Gerrit Jansz. Vos; 1577-1649) Nederlands protestants, klassiek en historisch filoloog; hoogleraar te Leiden en Amster
Voss, Johann Heinrich
Voss, Johann Heinrich (1751-1826) Duits dichter en vertaler. Hij doorliep het gymnasium en studeerde te Göttingen o.a. theologie en literatuur. Tijdens Vostell, Wolff
Vostell, Wolff (1932-1998) Duits beeldend kunstenaar, organisator van happenings. Was actief in de Fluxusbeweging; vertegenwoordiger van het nouveau Vos, Charles Hubert Marie
Vos, Charles Hubert Marie (1888-1954) Nederlands beeldhouwer, leerling op het atelier van P.J.H. Cuypers te Roermond, daarna Tekenacademie Vos, Cornelis de
Vos, Cornelis de (1584-1651) Vlaams schilder, zwager van Frans Snijders. Werkte aanvankelijk in maniëristische trant. Later beïnvloed door Rubens. Vos, Erik Herman
Vos, Erik Herman (geb. 1929) Nederlands regisseur en toneelleider. In 1955 studeerde Vos als eerste af aan de nieuwe regieopleiding van de Toneelschool Vos, Herman
Vos, Herman (geb. 1928) Belgisch (Vlaams) schrijver, debuteerde in 1960 met de roman 'De zonen van Pepe Jimenez', die zich evenals zijn tweede Vos, Jan C. de
Vos, Jan C. de (eig. Jan Cornelis de V.; 1855-1931) Nederlands acteur, regisseur en theaterdirecteur, gehuwd geweest met Wilhelmina Valois (1847-Vos, Maarten de
Vos, Maarten de (1532-1603) Vlaams schilder en tekenaar, in Italië (ca. 1552-1558) beïnvloed door Tintoretto. Zijn omvangrijk oeuvre omvat o.a. Vos, Mandus de
Vos, Mandus de (1935-1996) Vlaams acteur. De Vos studeerde toneel aan het Conservatorium van Brussel. In 1962 debuteerde hij bij het Mechels Vos, Petrus Antonius Carolus Augustinus (Peter)
Vos, Petrus Antonius Carolus Augustinus (Peter) (geb. 1935) Nederlands tekenaar en graficus. Vervaardigt fijn gedetailleerde pentekeningen, vooral Vouet, Simon
Vouet, Simon (1590-1649) Frans schilder, in Italië (1612-27) beïnvloed door Michelangelo en de caravaggisten. Terug in Parijs hofschilder van Lodewijk vox humana
vox humana (Lat.= menselijke stem) Een achtvoets tongregister van het orgel, waarmee men de menselijke stem tracht te benaderen. Daarvoor zijn Voysey, Charles Francis Annesley
Voysey, Charles Francis Annesley (1857-1941) Brits architect en industrieel ontwerper. Beïnvloed door de ideeën van William Morris. Vertegenwoordiger vragend voornaamwoord
vragend voornaamwoord Woordsoort waardoor men informatie vraagt over een zelfstandigheid. Het kan bijvoeglijk (welk boek) en zelfstandig (wie
Vranken, Jaap
Vranken, Jaap (1897-1956) Nederlands componist en koordirigent, zoon van Petrus Johannes Josephus Vranken (1870-1948), die eveneens componist Vredeman de Vries, Hans
Vredeman de Vries, Hans (ook Jan; 1527-na 1604) Noord-Nederlands architect, tekenaar en schilder. In zijn schilderijen en tekeningen legde hij Vredeman de Vries, Jacob
Vredeman de Vries, Jacob (ca. 1563-1621) Vlaams componist. Hij ontving zijn muzikale opleiding te Mechelen, maakte met zijn vader Sebastiaan Vredespaleis
Vredespaleis Monumentaal gebouw in Den Haag, sinds 1913 de zetel van het Permanente Hof van Arbitrage en sinds 1992 van het Permanente Hof Vreede, Henny (Mischa) de
Vreede, Henny (Mischa) de (geb. 1936) Nederlands dichteres en schrijfster. Verbleef tijdens WO II in Japans interneringskamp op Sumatra; kwam Vreeland, Diana
Vreeland, Diana (1903-1989) Amerikaans modespecialiste. Vreeland, neé Dalziel, was dochter van een gefortuneerd Schots Amerikaans paar, dat Vree, Paul de
Vree, Paul de (1909-1982) Belgisch (Vlaams) dichter en schrijver, medeoprichter van de tijdschriften Vormen (1936-40), De Tafelronde (1952-1981) Vrelant, Willem
Vrelant, Willem (gest. 1481) Nederlands miniaturist, werkzaam te Brugge, waar hij een groot atelier had. Hij is bekend gebleven door zijn miniaturen Vrettákos, Nikifóros
Vrettákos, Nikifóros (1912-1991) Grieks dichter. Vrettákos verwerkte in zijn poëzie de ervaringen die hij had opgedaan in het verzet tijdens de Tweede Vreyling, Reinout
Vreyling, Reinout (eig. J.G. van Rossum du Chattel; geb. 1926). Nederlands dichter die publiceerde in o.a. De Nieuwe Stem en Merlijn. V.'s gedichten Vriesland, Victor Emanuel van
Vriesland, Victor Emanuel van (1892-1974) Nederlands letterkundige. Was van 1931-38 kunstredacteur van de NRC te Rotterdam, van 1938-40 hoofdredacteur
Vries, Abraham (Rob) de
Vries, Abraham (Rob) de (1918-1969) Nederlands acteur en regisseur. Debuteerde in 1939, was actief in het verzet, speelde van 1945-53 bij Amster
Vries, Adriaen de
Vries, Adriaen de (ca. 1545-1626) Nederlands beeldhouwer. Zijn kunst markeert de overgang van maniërisme naar barok. Hofbeeldhouwer van Ru
Vries, Anne de
Vries, Anne de (1904-1964) Nederlands schrijver. Was van 1923-36 onderwijzer, maar wijdde zich na het succes van 'Bartje' (1935), het verhaal ov
Vries, Auke de
Vries, Auke de (geb. 1939) Nederlands beeldhouwer en graficus. Ogenschijnlijk lichte, fragmentarische constructies uit metalen onderdelen. Ook veel Vries, Hendrik de
Vries, Hendrik de (1896-1989) Nederlands dichter, schilder en tekenaar. Vanaf zijn debuut in 1918 schreef De Vries een eigenzinnige poëzie in een Vries, Henri de
Vries, Henri de (eig. Hendricus Petrus Lodewicus van Walterop; 1864-1949) Nederlands acteur, zoon van Louis Moor en Sophie de Vries. Na de Amsterdamse Vries, Herman de
Vries, Herman de (geb. 1931) Nederlands beeldend kunstenaar; vervaardigde monochrome schilderijen, reliëfs en collages. Nam deel aan internationale Vries, Jan Eduard de
Vries, Jan Eduard de (1808-1875) Nederlands decorateur en theaterdirecteur. Hij was een leerling van de decorateur F.J. Pfeiffer en werd in 1825 Vries, Klaas de (componist)
Vries, Klaas de (componist) (geb. 1944) Nederlands componist. Studeerde van 1965-72 piano, theorie en compositie aan het Rotterdams Conservatorium,
Vries, Louis de
Vries, Louis de (1871-1940) Nederlands toneelspeler. Hij was oorspronkelijk diamantbewerker en werd als amateur ontdekt door Louis Bouwmeester. Vries, Rob de
Vries, Rob de (1928-1969) Nederlands acteur en regisseur. Hij debuteerde in 1939, speelde bij Pierre Mols, Louis Saalborn en het Centraal Tooneel Vries, Sophie de
Vries, Sophie de (1839-1892) Nederlands toneelspeelster, gehuwd geweest met de acteur Walterop, moeder van Henri en Sophie de V. Zij debuteerde Vries, Theunis Uilke (Theun) de
Vries, Theunis Uilke (Theun) de (geb. 1907) Nederlands schrijver. Koos in 1935 voor het communisme, was actief in het verzet, hetgeen tot internering vrijheid van drukpers
vrijheid van drukpers (persvrijheid) Grondrecht, neergelegd in art. 7 van de Grondwet, dat inhoudt dat niemand voorafgaand verlof nodig heeft om Vrijman, Jan
Vrijman, Jan (eig. Jan Hulsebos; 1925-1997) Nederlands filmmaker en journalist. Vrijman werd vooral bekend door zijn documentaire De werkelijkheid vroeg-christelijke beeldende kunst
vroeg-christelijke beeldende kunst (ook: oud-christelijke kunst) Beeldende kunst uit de eerste eeuwen van het christendom. Aanvankelijk in veel vroeg-christelijke kunst
vroeg-christelijke kunst (ook: oud-christelijke kunst) Beeldende kunst uit de eerste eeuwen van het christendom. Aanvankelijk in veel opzichten voortzetting vroeg-christelijke literatuur
vroeg-christelijke literatuur De brieven van de apostel Paulus vertegenwoordigen de oudste christelijke literatuur. Zij waren in het Grieks geschreven
Vroman, Leo
Vroman, Leo (geb. 1915) Nederlands dichter en schrijver. Studeerde biologie te Utrecht, ging in 1940 naar Nederlands-Indië, waar hij afstudeerde. Vroom, Hendrick Cornelisz.
Vroom, Hendrick Cornelisz. (1566-1640) Nederlands schilder. Belangrijk zeeschilder en een der vroegste meesters van dit genre. Legde zich toe op Vroom, Jean Paul
Vroom, Jean Paul (geb. 1922) Nederlands schilder, graficus, filmer en ontwerper. Hij studeerde o.m. aan de Rijksacademie te Den Haag en ontvluchtte vrouwenliteratuur
vrouwenliteratuur Vrouwen schrijven al even lang en even goed of slecht als mannen. Toch krijgen vrouwelijke auteurs in literaire studies minder aandacht Vuco, Aleksandar
Vuco, Aleksandar (geb. 1897) Servisch dichter en schrijver; een der belangrijkste vertegenwoordigers van het Joegoslavische surrealisme in de jaren Vuillard, Édouard
Vuillard, Édouard (1868-1940) Frans schilder en graficus. Sloot zich aan bij Les Nabis, maar deelde niet het enthousiasme van deze groep voor het Vuillaume, Jean-Baptiste
Vuillaume, Jean-Baptiste (1798-1875) Frans vioolbouwer. Hij leerde het vak bij zijn vader, Claude V. (1772-1834), daarna werkte hij te Parijs bij
vulgarisme en provincialisme
vulgarisme en provincialisme Regionale invloeden in de standaardtaal worden provincialismen genoemd; afwijkingen van de norm ten gevolge van Vuyk, Elizabeth (Beb)
Vuyk, Elizabeth (Beb) (1905-1991) Nederlands schrijfster. Beb Vuyk ging in 1929 naar Nederlands-Indië. Van 1933-1940 woonde ze op het eiland Vuylsteke, Julius Pieter
Vuylsteke, Julius Pieter (1836-1903) Belgisch (Vlaams) schrijver en liberaal politicus. Hij studeerde rechten te Gent, waar hij zich in 1860 als advocaat Vyvyan, Jennifer
Vyvyan, Jennifer (1925-1974) Engels zangeres (sopraan). Zij studeerde piano aan de Royal Academy of Music te Londen, volgde daarna zanglessen waaier
waaier Gebruiksvoorwerp dat dient om zichzelf of anderen koelte toe te wuiven. Kwam reeds voor bij de Egyptenaren. Modeartikel van 16e tot 19e waaiergewelf
waaiergewelf Ribgewelf, gevormd door een groot aantal ribben, meestal met gelijke kromming, die vanuit één steunpunt uitwaaieren. Kwam vooral
Waalse kerk
Waalse kerk Gemeenten van Franstalige gereformeerden die na de Nederlandse Opstand tegen Spanje in aanzienlijke aantallen naar de Noordelijke Waals, Jacqueline Elisabeth van der
Waals, Jacqueline Elisabeth van der (1868-1922) Nederlands dichteres, dochter van fysicus J.D. van der Waals, was werkzaam als geschiedenislerares. Waal, Rian de
Waal, Rian de (geb. 1958) Nederlands pianist. De in Zuid-Afrika geboren De Waal studeerde in Amsterdam (Sweelinck Conservatorium) bij Edith Waard, Elly de
Waard, Elly de (geb. 1940) Nederlands dichteres. Elly de Waard debuteerde in 1978 met de dichtbundel 'Afstand', in 1979 gevolgd door de bundel Waart, Edo de
Waart, Edo de (geb. 1941) Nederlands dirigent. De Waart, die piano en hobo studeerde, volgde directielessen bij Jaap Spaanderman. Inmiddels was Waasdorp, Joop
Waasdorp, Joop (1917-1988) Nederlands schrijver. Na voor en na de oorlog voor wat persbureaus te hebben gewerkt en in de jaren vijftig zes jaar Waay, Nicolaas van der
Waay, Nicolaas van der (1855-1936) Nederlands schilder en tekenaar. Hij studeerde aan de Amsterdamse Academie o.a. bij August Allebé, maakte Wace, Robert
Wace, Robert (ca. 1100-ca. 1175) Middeleeuws Anglo-Normandisch dichter, was in dienst van Hendrik I en Hendrik II Plantagenet. Schreef 'Roman Wächter, Eberhard
Wächter, Eberhard (1929-1992) Oostenrijks operazanger. De bariton Wächter kreeg vooral bekendheid door zijn rollen in opera's van Mozart. In wachtwoord (lit.)
wachtwoord (lit.) (Op toneel:) sluitwoord, claus.
Wadman, Anne Sijbe
Wadman, Anne Sijbe (1919-1997) Nederlands schrijver en criticus. De Fries Wadman leverde met zijn romans en kritieken, die voor een groot deel Waegemans, Yvonne
Waegemans, Yvonne (1909-1991) Vlaams jeugdschrijfster. Waegemans schreef kindersprookjes, poppenspelen, hoorspelen en liedjes. Haar twinti
Waelrant, Hubert
Waelrant, Hubert (ca. 1517-1595) Vlaams componist, muziekpedagoog en uitgever. Vanaf 1544 was hij tenor aan de kathedraal te Antwerpen en van Wagemaker, Adriaan Barend (Jaap)
Wagemaker, Adriaan Barend (Jaap) (1906-1972) Nederlands beeldend kunstenaar; werkte aanvankelijk expressionistisch. Later Nederlands belangrijkste Wagenaar, Johannes (Johan)
Wagenaar, Johannes (Johan) (1862-1941) Nederlands componist, dirigent, organist en pedagoog. Hij studeerde aan de muziekschool te Utrecht, Wageningen, Willem Antoon van
Wageningen, Willem Antoon van (1918-1986) Nederlands artiest. Trad in 1939 voor het eerst als artiest op. Vormde van 1940-1973 met Dirk Johannes Wagenseil, Georg Christoph
Wagenseil, Georg Christoph (1715-1777) Oostenrijks pianist en componist. Hij was een leerling van Johann Fux en werd de pianoleraar van keizerin wagenspel
wagenspel Toneelspel op een wagen. Een typisch middeleeuwse vorm van toneel, die vooral in Engeland (zgn. pageant plays), maar ook in de Zuidelijke Waghemakere, familie De
Waghemakere, familie De Familie van Vlaamse bouwmeesters van de Brabantse gotiek. Herman Waghemakere (ca. 1430-1503) leidde de bouwwerkzaamheden Wagner, Otto
Wagner, Otto (1841-1918) Oostenrijks architect, bouwde aanvankelijk in neorenaissancestijl. Werd een van de belangrijkste vertegenwoordigers van Wagner, Wilhelm Richard
Wagner, Wilhelm Richard (1813-83) Duits operacomponist en dirigent. Had van jongs af een intense belangstelling voor het theater, schreef in 182
Wahlöö, Peter (Per)
Wahlöö, Peter (Per) (1926-1975) Zweeds schrijver. Begon in 1965 met zijn vrouw Maj Sjöwall (geb. 1935) een serie politieromans, die na een traditioneel Wahl, Jean
Wahl, Jean (1888-1974) Frans filosoof en dichter. Oprichter van het Collège philosophique. Beïnvloed door o.a. Bergson. De geschiedenis van de Wain, John Barrington
Wain, John Barrington (1925-1994) Brits schrijver. Wain was een van de Angry Young Men en debuteerde in 1953 met de satirische roman 'Hurry Waits, Tom
Waits, Tom (geb. ca. 1948) Amerikaans zanger, songwriter, pianist en filmacteur. Bezingt met rauwe, door drank aangevreten stem het stadse achterbuurtleven wajang-spel
wajang-spel Javaans poppenspel. Pop gebruikt in het wajang-spel, het Javaanse schimmenspel
Wajda, Andrzej
Wajda, Andrzej (geb. 1926) Pools filmregisseur. Wilde eerst schilder worden, maar ging in 1950 naar de filmacademie. Zijn beginfilms 'Generatie'/'Walcha, Helmuth
Walcha, Helmuth (1907-1991) Duits organist. Walcha, die op 16-jarige leeftijd blind werd, studeerde van 1922-27 te Leipzig bij Günther Ramin. I
Walch, Jan
Walch, Jan (eig. Johannes Lodewijk W.; 1879-1946) Nederlands letterkundige. Hij studeerde te Leiden, waar hij ook promoveerde (1906). Vanaf 1918 Walcott, Derek
Walcott, Derek (geb. 1930) Caribisch schrijver die zich van de Engelse en creoolse taal bedient. Hij kreeg de Nobelprijs voor de letterkunde in 1992. Waldberg, Isabella
Waldberg, Isabella (geb. 1917) Zwitsers beeldhouwster; verkeerde in de Parijse avant-gardekringen, waar zij o.a. Giacometti en Arp ontmoette en Waldmüller, Ferdinand Georg
Waldmüller, Ferdinand Georg (1793-1865) Oostenrijks schilder, vertegenwoordiger van het Oostenrijkse biedermeier. Kenmerkend voor zijn werk Waldron, Malcolm Earl (Mal)
Waldron, Malcolm Earl (Mal) (geb. 1926) Amerikaans jazzpianist. Speelde in groepen van Big Nick Nicholas en Ike Quebec (1949-53), kwam daarna Waldteufel, Charles Émile
Waldteufel, Charles Émile (1837-1915) Frans componist. Werd na succes van aantal walsen door keizerin Eugénie als pianist aangesteld, kreeg daarna
Walewein
Walewein (Fr.: Gauvain; Eng.: Gawain) Een hoofse, dappere ridder uit de Arthurliteratuur. Hij komt voor in de gelijknamige Middel-Nederlandse versroman Walken, Christopher
Walken, Christopher (geb. 1943) Amerikaans filmacteur met een toneelachtergrond. Debuteerde in 1972 in 'The Anderson tapes' (Sidney Lumet) e
Walker, Alice
Walker, Alice (geb. 1944) Amerikaans schrijfster. Alice Walker werd vooral bekend door haar roman `The color purple' (1982), die bekroond werd Wallace, Bennie
Wallace, Bennie (geb. 1946) Amerikaans jazzsaxofonist, maakte voor het eerst furore in 1978 met een aantal platen op het label Enja, waarop hij met Wallace, Irving
Wallace, Irving (1916-1990) Amerikaans schrijver. Wallace was een van de meest gelezen auteurs ter wereld. Hij schreef meer dan dertig boeken, waarvan Wallace, Lewis
Wallace, Lewis (1827-1905) Amerikaans jurist, diplomaat en schrijver. Vocht tijdens Amerikaanse Burgeroorlog, had advocatenpraktijk en werd tenslotte Wallace, Richard Horatio Edgar
Wallace, Richard Horatio Edgar (1875-1932) Zeer productief Engels auteur (173 boeken, 17 toneelstukken) van overwegend romantische misdaad- Waller, Edmund
Waller, Edmund (1606-1687) Engels dichter, die reeds in 1622 parlementslid werd. Zijn latere royalistische ideeën verleidden hem tot een mislukt Waller, Max
Waller, Max (eig. Léopold Nicolas Maurice Édouard Warlomont; 1860-1889) Belgisch (Frans) schrijver. Richtte tijdens zijn studie te Leuven het blad Waller, Thomas (Fats)
Waller, Thomas (Fats) (1904-1943) Amerikaans jazzpianist en zanger. In de jaren twintig begeleider van Bessie Smith en andere blueszangeressen
Wallington, George
Wallington, George (1924-1993) Amerikaans jazzpianist. Wallington speelde in 1944 in het kwintet van Dizzy Gillespie, een van de eerste bebop-Wallis, Adèle Sophia Cornelia
Wallis, Adèle Sophia Cornelia (eig. Adèle Sophia Cordelia Opzoomer; 1856-1925) Nederlands romanschrijfster met brede ontwikkeling. Debuteerde Wallis, Harold Brent
Wallis, Harold Brent (1898-1986) Amerikaans filmproducent. Sinds 1928 hoofd van de studio Warner Bros. en, spoedig daarna, producent, hetgeen
Wallot, Paul
Wallot, Paul (1841-1912) Duits architect. Bekend door zijn neobarokke ontwerp voor het Rijksdaggebouw te Berlijn (1884-92). Het gebouw werd Wall, Brian
Wall, Brian (geb. 1931) Engels beeldhouwer die in Parijs o.a. in aanraking kwam met het werk van leden van De Stijl, waarvan vooral Mondriaan hem Walpole, Horace
Walpole, Horace (1717-1797) Brits schrijver, zoon van Robert Walpole. Schreef een aantal kunsthistorische werken, maar is vooral bekend door zijn Walpole, Hugh Seymour
Walpole, Hugh Seymour (1884-1941) Brits schrijver van onderhoudende romans, die in zijn tijd een grote populariteit beleefden. Tot zijn boeken
Walraff, Hans Günter
Walraff, Hans Günter (geb. 1942) Duits schrijver van een groot aantal vanuit een marxistisch perspectief geschreven onthullende reportages in boekvorm Walravens, Frans Jan
Walravens, Frans Jan (1920-1965) Belgisch (Vlaams) schrijver, medeoprichter van het tijdschrift Tijd en Mens (1949), vanaf 1954 redacteur en sinds Walraven, Willem
Walraven, Willem (1887-1943)Nederlands journalist. Walraven heeft veel over Indië geschreven. Zijn werk is postuum uitgebracht. o.a. 'Een maand wals (muz.)
wals (muz.) Gezelschapsdans in 3/4 maat, omstreeks midden 18e eeuw ontstaan uit volksdansen als Dreher en Ländler, maar in veel sneller tempo. Walschap, Gerard Jacob Lodewijk
Walschap, Gerard Jacob Lodewijk (1898-1989) Vlaams schrijver. Na het afbreken van een priesteropleiding debuteerde Walschap als romancier
Walser, Martin
Walser, Martin (geb. 1927) Duits schrijver. Studeerde filosofie en letteren, promoveerde in 1951 op proefschrift over Kafka. Publiceerde romans, verhalen Walser, Robert
Walser, Robert (1878-1956) Zwitsers (Duits) schrijver. Hij wilde eerst acteur worden, maar na mislukte pogingen daartoe te Stuttgart keerde hij terug Walsh, Raoul
Walsh, Raoul (1887-1980) Amerikaans filmregisseur. Begon als acteur, werd assistent van Griffith, verloor in 1929 tijdens opnamen rechteroog. Regisseerde Waltari, Mika Toimi
Waltari, Mika Toimi (1908-1979) Fins schrijver van historische romans, die uitblinken door een grote beheersing van de stof. Internationale bekendheid Walter, Bruno
Walter, Bruno (1876-1962) eig. Bruno Walter Schlesinger Duits-Oostenrijks-Frans-Amerikaans dirigent. Walter debuteerde in Keulen (1894) en we
Walter, Johannes
Walter, Johannes (ook Hans Walther; 1496-1570) Duits cantor en componist. In 1517 werd hij lid van de hofkapel van keurvorst Frederik de Wijze Walther von der Vogelweide
Walther von der Vogelweide (ca. 1170-ca. 1230) Vermoedelijk uit Neder-Oostenrijk afkomstige Minnesänger, verbleef van circa 1190-98 aan het Walther, Franz Erhard
Walther, Franz Erhard (geb. 1939) Duits beeldend kunstenaar, sedert 1971 hoogleraar voor beeldhouwkunst in Hamburg. Zijn vernieuwende werk Walther, Johann Gottfried
Walther, Johann Gottfried (1684-1748) Duits componist. Werd in 1707 stadsorganist, later hofmusicus te Weimar. Was hier zeer bevriend met Bach Walton, Cedar Anthony
Walton, Cedar Anthony (geb. 1934) Amerikaans jazzpianist en componist. Speelde met Jay Jay Johnson (1958), het Jazztet van Art Farmer en Benny
Walton, Izaak
Walton, Izaak (1593-1683) Engels schrijver, van wie weinig meer bekend is dan dat hij lid was van het gilde der ijzerhandelaren en dat hij zich buiten Walton, William Turner
Walton, William Turner (1902-1983) Engels componist. Hij studeerde eerste bij zijn vader, daarna aan het Christ Church College bij Hugh Allen. Hij Wal, Theo Jacob Oegema van der
Wal, Theo Jacob Oegema van der (geb. 1910) Nederlands schrijver en grafoloog. In de roman 'Yagé' (1942) beschrijft W. een vergeefse ontsnapping Wambach, Émile Xaver
Wambach, Émile Xaver (1854-1924) Belgisch componist. Hij studeerde vanaf 1866 aan het conservatorium te Brussel en vanaf 1868 aan de Vlaamse
Wang Wéi
Wang Wéi (ca. 699-ca. 760) Chinees dichter en schilder. Beroemd door zijn monochrome, besneeuwde berglandschappen, een belangrijk genre in de Wang, Wayne
Wang, Wayne (geb. 1949). Hongkongs-Amerikaans filmmaker. Kwam rond 1970 naar de Verenigde Staten om film en schilderkunst te studeren. Keerde wapendicht
wapendicht Dichterlijke beschrijving van een geslachts- of familiewapen.
Wappers, Egide Charles Gustave (Gustaaf)
Wappers, Egide Charles Gustave (Gustaaf) (1803-74) Belgisch schilder; werkte aanvankelijk in classicistische stijl. Later belangrijk vertegenwoordiger War Poets
War Poets Een verzamelnaam voor een groep Engelse dichters wier poëzie beïnvloed werd door hun ervaringen in de Eerste Wereldoorlog; hun realistische Warchavchik, Gregori
Warchavchik, Gregori (geb. 1896) Braziliaans architect, stedenbouwkundige en vaktheoreticus van Russische origine. Na zijn studie te Rome vestigde Ward-methode
Ward-methode Een door de Amerikaanse muziekpedagoge Justine Bayard Ward (geb. 1879) ontworpen methode voor het zangonderwijs en de mu
Ward, Mrs. Humphry
Ward, Mrs. Humphry (eig. Mary Augusta Ward; 1851-1920) Engels schrijfster, kleindochter van de vermaarde Engelse pedagoog Thomas Arnold. Ward, Myra
Ward, Myra (eig. Myra Steenbergen-Syriër; 1916-90) Nederlands toneelspeelster, sinds 1950 gehuwd met acteur Paul Steenbergen. Zij speelde eerst Warhol, Andy
Warhol, Andy (1927-1987) (eig. Warhola, Andrew) Amerikaans kunstenaar. Andy Warhol werkte als grafisch ontwerper voor bekende bladen in New Warmerdam, Alex van
Warmerdam, Alex van (geb. 1952) Nederlands filmregisseur, -scenarioschrijver en acteur. Van Warmerdam volgde o.a. de Rietveld Academie in Am
Warmond, Ellen
Warmond, Ellen (eig. Pieternella Cornelia van Yperen; geb. 1930) Nederlands dichteres. Schreef eerst door eenzaamheid beheerste introverte poëzie. Warner, Rex Ernest
Warner, Rex Ernest (1905-1986) Engels romanschrijver, vertaler en literair criticus, bevriend met William Arden en Cecil Day Lewis. Zijn eerste Warner, Susan Bogert
Warner, Susan Bogert (1819-1885) Amerikaans schrijfster. Zij publiceerde onder het pseudoniem Elizabeth Wetherell een aantal sentimentele rom
Warner, Sylvia Townsend
Warner, Sylvia Townsend (1893-1978) Engels dichteres en schrijfster. Zij debuteerde met poëzie, maar kreeg bekendheid als schrijfster van romans
Warren, Johannes Adrianus Menne (Hans)
Warren, Johannes Adrianus Menne (Hans) (geb. 1921) Nederlands dichter van zeer persoonlijke liefdes- en natuurlyriek, waarin zijn geboortegrond Warren, Robert Penn
Warren, Robert Penn (1905-1989) Amerikaans letterkundige, dichter en schrijver. Hij studeerde Engelse literatuur te Nashville, waar hij zich aansloot Warwick, Dionne
Warwick, Dionne (geb. 1941) Amerikaans zangeres die midden jaren zestig met nummers van Burt Bacharach als 'Anyone who had a heart', 'I say a Washington, Dinah
Washington, Dinah (eig. Ruth Jones; 1924-1963) Amerikaans jazz-zangeres. Zong in de band van vibrafonist Lionel Hampton (1943-46). Begon d
Waskowsky, Riekus
Waskowsky, Riekus (eig. Hendrikus Mattheus W.; geb. 1932) Nederlands dichter, werkzaam als criticus en vertaler. Hij debuteerde in 1966 met 'Tant wassen beelden
wassen beelden Voorstellingen van was, dat zich door zijn kneedbaarheid uitstekend leent voor boetseren en modelleren. Het modelleren in was dateert Wassenaer, Unico Wilhelm, graaf van
Wassenaer, Unico Wilhelm, graaf van (1692-1766) Nederlands politicus en componist. Kwam in de belangstelling doordat de Nederlandse musicoloog Wassermann, Ida
Wassermann, Ida (1901-1977) Belgisch (Vlaams) actrice, gehuwd met Joris Diels. Debuteerde 1920 bij Koninklijkle Nederlandse Schouwburg te Wassermann, Jakob
Wassermann, Jakob (1873-1934) Duits schrijver van joodse afkomst. Na een moeilijke jeugd met vele beroepen koos hij voor de literatuur, werd Wastell, John
Wastell, John Een omstreeks 1515 overleden Engels architect die vermoedelijk onder leiding van Simon Clerk (overl. ca. 1598) meewerkte aan de Waterhouse, Alfred
Waterhouse, Alfred (1830-1905) Engels architect, vooral bekend geworden door zijn zorgvuldig ontworpen grote bouwwerken als onderwijsinstel
Waterhouse, Keith Spencer
Waterhouse, Keith Spencer (geb. 1929) Brits schrijver. Behoorde tot de Angry Young Men en werd bekend door de roman 'Billy Liar' (1959; verfilmd waterorgel
waterorgel (hydraulis) Muziekinstrument van Griekse herkomst dat tussen de 2e eeuw v.C. en de 6e eeuw n.C. werd gebruikt. Daarna is het in onbruik waterstaatskerk
waterstaatskerk Naam van een aantal rooms-katholieke kerkgebouwen uit de eerste helft van de 19e eeuw. In opdracht van het ministerie van Eredienst Waters, Muddy
Waters, Muddy (eig. McKinley Morganfield; 1915-1983) Amerikaans blueszanger, gitarist en bandleider. Ontwikkelde zich in de jaren vijftig tot een waterverf
waterverf Verf die met water verdund kan worden (o.a. dispersieverf) of erin opgelost kan worden. Deze laatste alleen toepasbaar in droog milieu, o.Watkins, Peter
Watkins, Peter (geb. 1935) Engels regisseur van gespeelde documentaire films die van een sterk maatschappelijk engagement getuigen. Onder meer Watkins, Vernon Philips
Watkins, Vernon Philips (1906-1967) Welsh dichter. Hij schreef visionaire poëzie, die zich richt op eeuwige raadselen als geboorte en dood, en licht Watson, John
Watson, John (Ian Maclaren; 1850-1907) Schots schrijver en predikant. Hij studeerde te Edinburgh en werd daarna beroepen te Logiealmond in Pertshire, Watson, John William
Watson, John William (1858-1935) Engels dichter van Victoriaans aandoende poëzie. Hij debuteerde met 'The prince's quest' (1880) en maakte vo
Watteau, Jean Antoine (Antoine)
Watteau, Jean Antoine (Antoine) (1684-1721) Frans schilder, tekenaar en etser. Vertegenwoordiger van de rococo. Schepper van een nieuw genre, Wattier, Joanna Cornelia
Wattier, Joanna Cornelia (1762-1827) Nederlands toneelspeelster van Franse afkomst, gehuwd met de architect B.W. Ziesenis. Zij was een leerlinge
Watts-Dunton, Walter Theodore
Watts-Dunton, Walter Theodore (1832-1914) Engels schrijver. Hij gaf een carrière als advocaat op en wijdde zich aan het schrijven van literaire Watts, George Frederick
Watts, George Frederick (1817-1904) Engels schilder en beeldhouwer. Het winnen van een prijsvraag voor een muurschildering in het nieuwe parleme
Watts, Helen Josephine
Watts, Helen Josephine (geb. 1927) Engelse conertzangeres (alt). Zij studeerde aan de Royal Academy of Music te Londen en kreeg bekendheid na Waugh, Alec
Waugh, Alec (eig. Alexander Raban Waugh; geb. 1898) Engels schrijver, oudere broer van Evelyn W. Hij diende zowel in WO I als in WO II en ging Waugh, Evelyn Arthur St. John
Waugh, Evelyn Arthur St. John (1903-66) Brits schrijver, wiens werk een onbarmhartige satire is op de waarden en gewoonten van de upper class
Wayenberg, Daniël Ernest Joseph Carel
Wayenberg, Daniël Ernest Joseph Carel (geb. 1929) Nederlands pianist. Wayenberg studeerde in Den Haag en zette na de Tweede Wereldoorlog Wayne, John
Wayne, John (eig. Marion Michael 'Duke' Morrison; 1907-1979) Amerikaans filmacteur. Speelde na korte sportloopbaan in 1930 ('The big trail', Raoul Weaver, Sigourney (Susan Alexandra)
Weaver, Sigourney (Susan Alexandra) (geb. 1949) Amerikaans actrice. Geboren als Susan Weaver, maar zij veranderde haar voornaam als puber Webb, Aston
Webb, Aston (1849-1930) Engels architect, die naam maakte als ontwerper van een groot aantal openbare gebouwen. Zijn bouwstijl was eerst beïnvloed Webb, Gladys Mary
Webb, Gladys Mary (1881-1927) Engels romanschrijfster. In haar vijf romans en enige essaybundel staat haar geboortestreek Shropshire centraal en Webb, John
Webb, John (1611-1672) Engels architect en theaterontwerper. Leerling en lange tijd medewerker van zijn oom Inigo Jones. Ontwierp o.a. Whitehall Webb, Michael
Webb, Michael (geb. 1937) Engels architect, lid van de Archigram-groep. W. ontwierp o.m. een futuristische drive-in-woning (1966). Van tijd tot tijd Webb, Philip Speakman
Webb, Philip Speakman (1831-1915) Brits architect en ontwerper van kunstnijverheid. Vriend en medewerker van William Morris. Ontwierp o.a. Webb, William (Chick)
Webb, William (Chick) (1902-1939) Amerikaans jazzdrummer en bandleider. Formeerde in 1926 een eerste eigen band, die pas in 1934 grote bekendh
Webern, Anton Friedrich Wilhelm von
Webern, Anton Friedrich Wilhelm von (1883-1945) Oostenrijks componist, een der drie groten van de Weense School. Kreeg vanaf zijn 10e jaar Weber, Carl Maria von
Weber, Carl Maria von (1786-1826) Duits componist, grondlegger van de Duitse nationale opera. Was werkzaam als operadirigent te Breslau, Praag
Webster, Benjamin Francis (Ben)
Webster, Benjamin Francis (Ben) (1909-1973) Amerikaans jazzsaxofonist. Werkte in de jaren dertig in diverse swingorkesten, o.a. Bennie Moten Webster, John
Webster, John (1580-1625) Engels toneelschrijver, zoon van een Londense kleermaker en zelf lid van de Merchant Taylors' Company (kleermakersgilde). Weckerlin, Jean-Baptiste Théodore
Weckerlin, Jean-Baptiste Théodore (1821-1910) Frans componist en publicist. Hij studeerde aan het Parijse conservatorium, was dirigent van de Weckmann, Matthias
Weckmann, Matthias (1621-1674) Duits componist en organist. Hij was koorknaap in de hofkapel te Dresden, waar hij onderricht kreeg van Heinrich Wedekind, Frank
Wedekind, Frank (1864-1918) Duits toneelschrijver. Na het gymnasium studeerde hij enige tijd rechten, was vanaf 1886 enkele jaren reclamechef wederkerend voornaamwoord
wederkerend voornaamwoord Persoonlijk voornaamwoord waarbij degene die de handeling verricht ook het object van deze handeling is. Men vindt wederkerig voornaamwoord
wederkerig voornaamwoord Persoonlijk voornaamwoord dat een wederkerige handeling of toestand aangeeft (elkaar slaan, elkaar beminnen).
Wedgwood, Josiah
Wedgwood, Josiah (1730-1795) Engels pottenbakker. Oprichter (1759) van de Wedgwoodfabriek te Burslem (Staffordshire), die nog steeds in bedrijf Weeber, Carel
Weeber, Carel (geb. 1939) Nederlands architect. Studie TH, Delft. Ontwierp met Jacob Bakema Nederlands paviljoen wereldtentoonstelling, Osaka Weelden, Dirk van
Weelden, Dirk van (geb. 1957) Nederlands schrijver die in samenwerking met Martin Bril 'Arbeidsvitaminen' (1987), 'Piano & Gitaar' (1990) en 'Terugwerkende Weele, Cor van
Weele, Cor van (1918-1989) Nederlands fotograaf. Na de Tweede Wereldoorlog begon Van Weele als zelfstandig fotograaf en werkte zich op tot beroemd Weeme, Willemina Johanna Hendrika (Mascha) ter
Weeme, Willemina Johanna Hendrika (Mascha) ter (1902-1995) Nederlands balletdanseres en -leidster. Mascha ter Weeme kreeg haar opleiding Weenix, Jan Baptist
Weenix, Jan Baptist (ook: Weeninck of Weenincx; 1621-1660/63) Nederlands schilder en etser, een der italianisanten. Leerling van o.a. Abraham Weense klassieken
Weense klassieken Verzamelnaam voor de componisten Joseph Haydn, Wolfgang Amadeus Mozart en Ludwig van Beethoven, zo genoemd omdat Weense School
Weense School Verzamelnaam voor Arnold Schönberg, diens leerlingen Alban Berg en Anton Webern, de componisten van atonale en twaalftoonmuziek.
Weerth, Georg
Weerth, Georg (1822-1856) Duits schrijver. Na het gymnasium werkte hij enige jaren te Elberfeld op een handelskantoor, daarna was hij van 1839-Weert, Jan de
Weert, Jan de Zuid-Nederlands dichter uit de eerste helft der 14e eeuw, heelmeester te Ieper. Hij schreef naar een onbekende Latijnse bron 'Spiegh
Weetering, Conrad van de
Weetering, Conrad van de (geboren te Den Haag 31-3-1929): Nederlandse danser, choreograaf, pedagoog en auteur. Danste van 1949 tot 1967 bij Weghe, Jan Van Den
Weghe, Jan Van Den (1920-1988) Vlaams schrijver. Na een verblijf in het toenmalige Belgisch Kongo keerde hij naar België terug waar hij werkzaam Wegman, William
Wegman, William (geb. 1943) Amerikaans beeldend kunstenaar, maakt fotoseries: een soort humoristische beeldverhalen. Sinds 1971 werkt hij met Weidman, Charles
Weidman, Charles (geboren te Lincoln 22-7-1901 - overleden te New York 15-7-1975) Amerikaans danser en choreograaf. Leerling van Ted Shaw
Weill, Kurt
Weill, Kurt (1900-1950) Duits-Amerikaans componist. Schreef opera's, die zich onderscheidden door het gebruik van moderne dansritmen (foxtrott, Weil, Grete
Weil, Grete (gehuwd Jokisch, G.; geb. 1906) Duits-joodse schrijfster die in 1935 met haar eerste echtgenoot, de dramaturg Edgar Weil, naar Nederland Weil, Simone Annie
Weil, Simone Annie (1909-1943) Frans schrijfster, gaf na haar studie filosofie enige jaren les aan lycea en publiceerde artikelen in linkse tijdschriften Weinbrenner, Johann Jakob Friedrich (Friedrich)
Weinbrenner, Johann Jakob Friedrich (Friedrich) (1766-1826) Duits neoclassicistisch architect. Als stadsarchitect van Karlsruhe (vanaf 1800) belast Weinert, Erich
Weinert, Erich (1890-1953) Duits dichter. Hij kreeg zowel een technische als een grafische opleiding en was werkzaam als tekenleraar en illustrator. Weiner, Lawrence
Weiner, Lawrence (geb. 1940) Amerikaans beeldend kunstenaar. Na de mogelijkheden van de schilder- en beeldhouwkunst te hebben afgetast, sloeg Weingarten, Romain
Weingarten, Romain (geb. 1926) Frans toneelschrijver. Zijn toneelwerk bestaat uit bizarre, avant-gardistische stukken met surrealistische trekken, Weingartner, Felix Paul von
Weingartner, Felix Paul von (1863-1942) Oostenrijks dirigent en componist. Hij studeerde te Graz en Leipzig en ging in 1884 naar Weimar, waar Weir, Peter (Lindsay)
Weir, Peter (Lindsay) (geb. 1944) Australisch filmregisseur. Debuteerde met merkwaardige horrorfantasie 'The cars that ate Paris' (1974). In zijn vroege Weisenborn, Günther
Weisenborn, Günther (1902-1969) Duits toneelschrijver. Hij studeerde medicijnen te Keulen en Bonn, ging in 1928 naar Berlijn en vandaar in 1930 Weisgerber, Albert
Weisgerber, Albert (1878-1915) Duits schilder. Hij studeerde te München en verbleef van 1905-07 te Parijs, waar hij vooral het werk van Cézanne Weissenbruch, Hendrik Johannes ('J.H.')
Weissenbruch, Hendrik Johannes ('J.H.') (1824-1903) Nederlands schilder en graficus, leerling van o.a. Andreas Schelfhout. Vertegenwoordiger Weisse, Christian Felix
Weisse, Christian Felix (1726-1804) Duits schrijver. Hij studeerde filologie en theologie te Leipzig (1745-50), maakte een aantal reizen en werd in Weissman, Adriaan Willem
Weissman, Adriaan Willem (1858-1923) Nederlands architect en van 1882-94 stedelijk bouwmeester van Amsterdam. In deze periode ontwierp hij Weissner, Hilde
Weissner, Hilde (1909-1987) Duits actrice. Weissner volgde in Hamburg een toneelopleiding en speelde bij het Schiller-Theater en het Deutsche Schauspielhaus Weiss, Konrad
Weiss, Konrad (1880-1940) Duits schrijver. Hij studeerde o.a. kunstgeschiedenis en theologie, was van 1905-20 redacteur van het tijdschrift Hochland Weiss, Peter Ulrich
Weiss, Peter Ulrich (1916-1982) Duits-Zweeds toneelschrijver. Verliet in 1934 Duitsland en vestigde zich in 1939 in Zweden (kreeg in 1945 het Zweeds Weisz, Frans
Weisz, Frans (geb. 1938) Nederlands filmregisseur. Volgde een filmopleiding in Rome. Debuteerde met de speelfilm 'Het gangstermeisje' (naar Remco Welch, Raquel
Welch, Raquel (eig. Raquel Tejada; geb. 1940) Amerikaans actrice van Boliviaanse afkomst. Werd na winnen van schoonheidswedstrijd door Hollywood Welch, Roger
Welch, Roger (geb. 1946) Amerikaans beeldend kunstenaar, wordt gerekend tot de story art, een stroming voortgekomen uit de conceptuele kunst. Weldon, Fay
Weldon, Fay (geb. 1935) Brits romanschrijfster, die in de jaren zeventig snel populair werd door de openhartig-ironische wijze waarop zij haar seksegenoten Welitsch, Ljuba
Welitsch, Ljuba (eig. Ljuba Velickova; 1913-1996) Bulgaars-Oostenrijks zangeres. De sopraan Ljuba Welitsch debuteerde in 1936 in Graz en kreeg Wellershof, Dieter
Wellershof, Dieter (geb. 1925) Duits schrijver. Hij studeerde psychologie en kunstgeschiedenis en promoveerde in de laatste richting met een studie Wellesz, Egon Joseph
Wellesz, Egon Joseph (1885-1974) Oostenrijks componist en musicoloog. Hij studeerde musicologie bij Guido Adler, piano en harmonie bij Carl
Welles, (George) Orson
Welles, (George) Orson (1915-1985) Amerikaans acteur en regisseur. Een der briljantste figuren uit de filmgeschiedenis, befaamd geworden door Wells, Herbert George
Wells, Herbert George (1866-1946) Engels schrijver. Hij werkte als jongen bij een drogist en in een manufacturenzaak, ging in 1884 biologie studeren Wells, William (Dicky)
Wells, William (Dicky) (1909-1985) Amerikaans jazztrombonist, een van de belangrijkste uit het swingtijdperk. Speelde o.a. in de bands van Luis Russell well-made plays
well-made plays (Eng.) De benaming van goed geconstrueerde toneelstukken, die met een minimum aan expositie de aandacht van de toeschouwer Welman, Wilhelmina Johanna Jacoba
Welman, Wilhelmina Johanna Jacoba (1862-1940) Nederlands toneelspeelster, gehuwd met acteur Herman Schwab. Zij bezocht van 1875-82 de Welsch, Maximilian von
Welsch, Maximilian von (1671-1745) Duits architect. Van 1695-1704 was hij keizerlijk vestingbouwer, daarna kwam hij als architect in dienst van
welsprekendheid
welsprekendheid Eloquentie
Weltanschauung
Weltanschauung (Du.: wereldvisie) In de vroege Romantiek bedreef men een vergelijkende studie van literatuur op grond van de vooronderstelling Welti, Albert Jakob
Welti, Albert Jakob (1894-1965) Zwitsers (Duits) roman- en toneelschrijver en schilder. W. was een productief schrijver van zowel komedies als tragedies. Weltschmerz
Weltschmerz Duitse term voor `mal du siècle', `spleen': hij geeft aan hoezeer de romanticus lijdt aan de onvolmaaktheid van de wereld en het bestaan. Welty, Eudora
Welty, Eudora (geb. 1909) Amerikaans schrijfster. Achtergrond van haar werk is de staat Mississippi, waar zij geboren werd. Door haar noordelijke Wenckebach, Ludwig Oswald (Oswald)
Wenckebach, Ludwig Oswald (Oswald) (1895-1962) Nederlands beeldhouwer, aanvankelijk graficus en leerling van zijn oom Ludwig Wenckebach. Wenckebach, Ludwig Willem Reymert
Wenckebach, Ludwig Willem Reymert (1860-1937) Nederlands schilder en tekenaar, oorspronkelijk tuinarchitect. Werd bekend als illustrator; werkte Wenders, Wim
Wenders, Wim (geb. 1945) Duits filmregisseur en producent. Zijn films, veelal in zwart-wit, gaan vaak over mensen die reizen, over de droom van Wentworth, Patricia
Wentworth, Patricia (eig. Dora Amy Elles Dillon Turnbull; 1878-1961) Engels schrijfster van detectiveromans. Zij begon met het schrijven van historische Wenzel (Bohemen)
Wenzel (Bohemen) (Wenceslaus) Koningen van Bohemen. Wenzel I (1205-1253), koning van Bohemen (1230-53), opvolger van Ottokar I. Bevorderd
Wenzinger, August
Wenzinger, August (geb. 1905) Zwiters violoncellist en gambaspeler. Wenzinger studeerde aan het conservatorium van Bazel, daarna aan de Musikhochsch
Werba, Erik
Werba, Erik (geb. 1918) Oostenrijks pianist, publicist en componist. Hij studeerde te Wenen aan de Akademie für Musik en aan de universiteit, waaraan Wercollier, Lucien
Wercollier, Lucien (geb. 1908) Luxemburgs beeldhouwer. Aanvankelijk onder invloed van zijn leermeesters Laurens en Maillol. Schepper van figuratieve Werefkin, Marianne Vladimirovna von
Werefkin, Marianne Vladimirovna von (1860-1938) Russisch schilder. Zij kwam aan het eind van de 19e eeuw naar het Westen (München). Ging wereldlijk drama
wereldlijk drama Niet-geestelijk, niet-kerkelijk toneel. In de Middeleeuwen ontstane toneelvorm als tegenhanger van het geestelijk drama. Of het ontstaan wereldlijk lied
wereldlijk lied De dichtvorm die in de lyriek tegenover het geestelijk lied staat. Het wereldlijk lied kent talloze genres, zoals het liefdeslied of minnedicht, wereldliteratuur
wereldliteratuur Deze term is door Goethe geïntroduceerd (in een brief aan Eckermann, 1827). Goethe geeft geen nauwkeurige definitie, maar wijst wereldtentoonstelling
wereldtentoonstelling Internationale tentoonstelling, waar door deelnemende landen een beeld wordt gegeven van ontwikkelingen op technisch, ec
Werfel, Franz
Werfel, Franz (1890-1945) Oostenrijks dichter en schrijver, huwde in 1918 Alma Mahler, de weduwe van Gustav Mahler. Week in 1938 uit naar Frankrijk, Werff, Adriaen van der
Werff, Adriaen van der (1659-1722) Nederlands schilder, leerling van Cornelis Picolet en Eglon van der Neer. Hij was werkzaam vanaf 1676 en wer
Werfhorst, Aar van de
Werfhorst, Aar van de (eig. Pieter Gerhardus Jansen; 1907-1994) Nederlands romanschrijver, behorend tot de auteurs der Nieuwe Zakelijkheid. De
Wergeland, Henrik Arnold
Wergeland, Henrik Arnold (1808-1845) Noors dichter en schrijver. Studeerde theologie, maar kreeg geen beroeping wegens zijn radicale ideeën. W
Wering, Janny van
Wering, Janny van (geb. 1909) Nederlands klavecimbelspeelster. Van Wering, die haar opleiding genoot aan het conservatorium van Amsterdam en Werkman, Evert
Werkman, Evert (1915-1988) Nederlands journalist, sinds 1945 verbonden aan het dagblad Het Parool, waarin hij uiteenlopende artikelen schrijft en Werkman, Hendrik Nicolaas
Werkman, Hendrik Nicolaas (1882-1945) Nederlands schilder en graficus. Opende in 1908 een eigen drukkerij. Sloot zich aan (1920) bij de expression
Werktheater, Het
Werktheater, Het Nederlands toneelgezelschap, in 1970 opgericht door een aantal jonge acteurs en actrices uit onvrede met de bestaande toneelvoorzieningen. werkwoord
werkwoord (verbum) Woordsoort die een handeling (slaan; lopen), toestand (zijn, waaien) of overgang (smelten; verdorren) aangeeft. Het werkwoord Werner, Oskar
Werner, Oskar (eig. Josef Bschliesmayer; geb. 1922) Oostenrijks acteur. Hij stond op negenjarige leeftijd al op de planken o.m. in het Wiener Burgtheater. Werner, Theodor
Werner, Theodor (1886-1969) Duits schilder. Hij studeerde te Stuttgart, verbleef van 1909-14 en van 1930-35 te Parijs, daarna te Berlijn en vanaf Wertheim, Jobs
Wertheim, Jobs (eig. Johannes Gustaaf W.; 1898-1977) Nederlands beeldhouwer. Hij studeerde te Amsterdam, waar o.a. Berlage tot zijn leermeesters Wertheim, Maurits
Wertheim, Maurits (1904-1964) Nederlands schrijver. Hij was eerst werkzaam in de handel en begon pas tijdens zijn onderduikperiode tijdens WO Werther
Werther Hoofdpersoon van Die Leiden des jungen Werthers (1774) van Goethe; een student die zelfmoord pleegt wegens een hopeloze liefde voor Werthmann, Friedrich
Werthmann, Friedrich (geb. 1927) Duits beeldhouwer. Na een figuratieve beginperiode begon hij in de jaren vijftig abstracte sculpturen te maken Wertmüller, Lina
Wertmüller, Lina (geb. 1928) Italiaanse filmregisseuse, eerst werkzaam in het theater, daarna als assistente van Fellini. Films o.m. 'I basilischi' (1963), Werumeus Buning, Johan Willem Frederik
Werumeus Buning, Johan Willem Frederik (1891-1958) Nederlands dichter. De poëzie van Werumeus Buning getuigt van een heimwee naar de Wescott, Glenway
Wescott, Glenway (geb. 1901) Amerikaans dichter en schrijver. Verbleef lange tijd in Europa, waar zich de romans 'The pilgrim hawk' (1940) en 'Wesel, Adriaen van
Wesel, Adriaen van (ca. 1420-ca. 1499) Nederlands beeldhouwer; vervaardigde een Maria- altaar voor de St.-Jan te 's-Hertogenbosch (1475, geplaatst Wesker, Arnold
Wesker, Arnold (geb. 1932) Engels toneelschrijver van Oosteuropese joodse afkomst, die bekend werd door de op autobiografische elementen berustende Wesley, Charles (muz)
Wesley, Charles (muz) (1757-1834) Engels organist en componist, broer van Samuel W., neef van de methodistische voorman John W. Hij was een Wesley, Samuel
Wesley, Samuel (1766-1837) Engels organist en componist, broer van Charles W., neef van de methodistische voorman John W. Hij was een voortreffelijk Wessel Ilckenprijs
Wessel Ilckenprijs In 1963 door de Stichting Comité Wessel Ilckenprijs ingestelde Nederlandse jazzprijs, bestaande uit een geldbedrag, beschikbaar Wesselmann, Tom
Wesselmann, Tom (geb. 1931) Amerikaans beeldend kunstenaar, vertegenwoordiger van de pop art. Bekend van assemblages en schilderijen, gericht Wessing, Koen
Wessing, Koen (geb. 1942) Nederlands fotograaf. Was nauw betrokken bij het verzet tegen de dictatuur in Chili en Nicaragua en maakte naam met west coast jazz
west coast jazz Jazzstijl die zich in de jaren na 1953 aan de Amerikaanse westkust (Californië) uit de cool jazz ontwikkelde. Vooral door blanke muzikanten Westdijk, Robert Jan
Westdijk, Robert Jan (geb. 1964) Nederlands filmregisseur. Debuteerde in 1995 zeer verrassend met 'Zusje', een in eigen beheer geproduceerde en Westendorp-Osieck, Betsy
Westendorp-Osieck, Betsy (eig. Johanna Elisabeth Westendorp-Osieck.; 1880-1968) Nederlands schilderes, een der Amsterdamse Joffers. Zij kreeg Westerbaen, Jacob
Westerbaen, Jacob (1599-1670) Nederlands schrijver. Wegens zijn remonstrantse sympathieën moest hij zijn theologiestudie afbreken, waarna hij Westerik, Co
Westerik, Co (eig. Jacobus Westerik; geb. 1924) Nederlands schilder en tekenaar. Hij studeerde aan de Haagse kunstacademie (1942-47) en ontwikkelde western
western Oudste en meest exclusief Amerikaanse filmgenre, populair cowboyfilm genoemd. Gaat terug op de periode 1850-90, de tijd van de Burgeroorlog Westmacott, Richard
Westmacott, Richard (1775-1856) Engels beeldhouwer en tekenaar. Hij studeerde van 1793-97 te Rome en vestigde zich daarna te Londen, waar h
westwerk
westwerk (ook: westbouw) Monumentale ingangspartij aan de westzijde van kerken uit de Karolingische, Ottoonse en romaanse perioden, die zich West, Anthony P.
West, Anthony P. (1914-1987) Amerikaans schrijver. In zijn romans en artikelen greep Anthony West regelmatig terug op zijn ouders, de schrijvers West, Benjamin
West, Benjamin (1738-1820) Amerikaans neoclassicistisch schilder. Kwam in Rome (1760-62) in contact met Anton Mengs. Vestigde zich in Londen West, Jessamyn
West, Jessamyn (geb. 1907) Amerikaans romanschrijfster. Haar geloofsovertuiging (ze behoort tot de quakers) staat centraal in de roman 'The friendly West, Mae
West, Mae (1892-1980) Amerikaans actrice. Stond als kind reeds op de planken, maakte daarna naam met vrijmoedige komedies en kreeg internationale West, Morris Langlo
West, Morris Langlo (geb. 1916) Australisch romanschrijver. Debuteerde in 1956 met 'Gallows on the sand' en schreef in 1959 de bestseller 'The devil's West, Nathanael
West, Nathanael (eig. Nathan Wallenstein Weinstein; 1904-1940) Amerikaans romanschrijver, die hardhandig en bitter afrekende met de American West, Rebecca
West, Rebecca (eig. Cecily Isabel Farfield; 1892-1983) Iers schrijfster. Zij was enige tijd actrice en trad in 1911 toe tot de redactie van het feministische wet van Zipf
wet van Zipf Een in 1949 door George K. Zipf opgestelde wet die beweert dat de lengte van woorden omgekeerd evenredig is met de frequentie van Wet Wet Wet
Wet Wet Wet (Schotse popband) Beklimt vanaf '88 regelmatig de hitladders met. lichtvoetige popliedjes als Angel Eyes, Goodnight Girl en Lennon Wetering, Jan Willem Lincoln van de
Wetering, Jan Willem Lincoln van de (geb. 1931) Nederlands schrijver. Leidde van 1950-64 zwervend bestaan, dat hem in Japan in contact bracht Wettling, George Godfrey
Wettling, George Godfrey (1907-1968) Amerikaans jazzdrummer. Gaat door voor een van de beste drummers van de traditionele jazz. Speelde in Wet, Jacob Willemsz. de
Wet, Jacob Willemsz. de (ca. 1610-1671/72) Nederlands schilder. Hij was vermoedelijk enige tijd leerling van Rembrandt te Amsterdam, maar werkte
Weustenraad, Théodore
Weustenraad, Théodore (eig. Jean Théodore Hubert W.; 1805-1849) Belgisch (Frans) schrijver. Hij studeerde rechten, was advocaat tot 1830 en Wexler, Haskell
Wexler, Haskell (geb. 1926) Amerikaans cameraman en filmregisseur. Hij stond aan de camera bij films als 'The savage eye' (1959), 'The best man' Weyden, Rogier van der
Weyden, Rogier van der (eig. Rogier de la Pasture; 1399/1400-1464) Zuid-Nederlands schilder. Zijn werk behoort tot de hoogtepunten van de 15e-Weyergans, François
Weyergans, François (geb. 1941) Franstalig Belgisch auteur van historische en contemporaine romans. Een vroeg succes was `Macaire le Copte' (Weyrauch, Wolfgang
Weyrauch, Wolfgang (geb. 1907) Duits schrijver. Hij bezocht het gymnasium en de toneelschool, was enige tijd werkzaam als acteur, maar studeerde Weyssenhoff, Józef
Weyssenhoff, Józef (1860-1932) Pools romanschrijver. Afstammeling van Duitse landadel in Litouwen. De roman 'Het leven en de gedachten van
Wezelaar, Henri Matthieu (Han)
Wezelaar, Henri Matthieu (Han) (1901-1984) Nederlands beeldhouwer. In Parijs (1923-32) leerling van Zadkine en beïnvloed door Despiau en Maillol. Wharton, Edith
Wharton, Edith (eig. Edith Newbold Jones; 1862-1937) Amerikaans schrijfster, wier werk veel overeenkomst vertoont met dat van Henry James, in Whistler, James Abbot Mc.Neill
Whistler, James Abbot Mc.Neill (1834-1903) Amerikaans schilder, etser, lithograaf en schrijver; vestigde zich uiteindelijk in Londen. Heeft niet alleen
Whitehead, William
Whitehead, William (1715-1785) Engels dichter en toneelschrijver. Hij was verbonden aan het Londense Drury Lane Theatre, waar met groot succes Whiteman, Paul
Whiteman, Paul (1890-1967) Amerikaans bandleider. Wordt gezien als de hoofdvertolker van de symfonische jazz. Bracht de première van George Whitesnake
Whitesnake Britse hard rock-groep, ontstaan uit de solocarrière van ex-Deep Purple- zanger David Coverdale (geb. 1951). Zijn debuut-LP 'Whitesnake' White, Henry Kirke
White, Henry Kirke (1785-1806) Engels dichter. Na de lagere school kreeg hij werk op een advocatenkantoor, en begon hij gedichten te schrijven, White, James
White, James (geb. 1928) Iers science fiction-schrijver, wiens eerste verhaal al in 1953 verscheen ('Assisted passage'). In de jaren vijftig schreef W. White, Patrick Victor Martindale
White, Patrick Victor Martindale (1912-1990) Australisch schrijver. White was de bekendste hedendaagse Australische romanschrijver. In zijn we
White, Stewart Edward
White, Stewart Edward (1873-1946) Amerikaans schrijver. Hij vertoefde een groot deel van zijn leven in Zuid-Californië waar hij kennis maakte met White, William Hale
White, William Hale (Mark Rutherford; 1831-1913) Engels schrijver. Hij studeerde theologie, maar moest deze studie afbreken wegens zijn afwijkende Whiting, John
Whiting, John (1917-1963) Engels toneelschrijver en acteur. Hij veroorzaakte veel opschudding met het experimentele 'Saint's day' (1947-49), geschreven Whitman, Robert
Whitman, Robert (geb. 1935) Amerikaans kunstenaar van happenings, waarbij hij gebruikt maakt van film, geluid, lichteffecten ('The American moon', Whitman, Walter (Walt)
Whitman, Walter (Walt) (1819-1892) Amerikaans dichter, wiens in vrije verzen geschreven poëzie van grote, vernieuwende invloed geweest is op Whittier, John Greenleaf
Whittier, John Greenleaf (1807-1892) Amerikaans dichter. Zijn eerste bundel, 'Legends of New England in prose and verse' (1831) stond duidelijk whodunit
whodunit Engels voor de detectiveroman waarin naar de dader van een moord wordt gespeurd; deductieroman.
Whorf, Benjamin Lee
Whorf, Benjamin Lee (1897-1941) Amerikaans verzekeringsinspecteur en taalkundige. Whorf meende dan de taal die iemand gewend is te spreken Who, The
Who, The Britse rockgroep, begin jaren zestig geformeerd door zanger/gitarist Pete Townshend, basgitarist John Entwistle, zanger Roger Daltrey en Wiardi Beckman, Herman Bernard
Wiardi Beckman, Herman Bernard (1904-1945) Nederlands letterkundige en historicus, prominent figuur in de SDAP. Secretaris van Troelstra (1927-Wichman(n), Erich
Wichman(n), Erich (1890-1929) Nederlands schilder, beeldhouwer, graficus, edelsmid en publicist. Was een der eerste non-figuratief werkende schilders Widerberg, Bo
Widerberg, Bo (1930-1997) Zweeds filmregisseur en schrijver. Widerberg begon als romanschrijver, was daarna filmcriticus en veroorzaakte in 1962 Widmark, Richard
Widmark, Richard (geb. 1914) Amerikaans filmacteur met ruime Broadway- ervaring. Speelde vaak de rol van gangster of misdadiger. Oscarnominatie Widor, Charles-Marie Jean Albert
Widor, Charles-Marie Jean Albert (1844-1937) Frans organist en componist. Hij studeerde eerst bij zijn vader orgel, daarna te Brussel bij Lemmens Wieck, Clara Josephine
Wieck, Clara Josephine (1819-1896) Duits pianiste. Bezat reeds grote faam, toen zij in 1840 Robert Schumann huwde. Maakte vele grote concertrei
Wiegersma, Hendrik Josephus Maria
Wiegersma, Hendrik Josephus Maria (1891-1969) Nederlands schilder, beeldhouwer en keramist; arts te Deurne. Als beeldend kunstenaar autodidact. Wiegers, Jan
Wiegers, Jan (1893-1959) Nederlands schilder en graficus, aanvankelijk beeldhouwer. Beïnvloed door het expressionisme van Kirchner. Leider van Wiegman, Matthieu
Wiegman, Matthieu (eig. Mattheus Johannes Maria Wiegman; 1886-1971) Nederlands schilder, tekenaar en glazenier, broer van Piet Wiegman. Hi
Wiegman, Petrus Cornelis Constantin (Piet)
Wiegman, Petrus Cornelis Constantin (Piet) (1885-1963) Nederlands schilder, graficus en ceramist, broer van Matthieu en net als hij lid van de Wieg, Rogi
Wieg, Rogi (Robert Gabor; geb. 1963 te Delft) Nederlands dichter en prozaïst, zoon van Hongaars-joodse emigranten die in 1986 debuteerde met de Wieland, Christoph Martin
Wieland, Christoph Martin (1733-1813) Duits schrijver, belangrijke figuur van de literaire Verlichting, die de Duitse literatuur verrijkte met een aantal Wiele, Aimée Marie Louise van de
Wiele, Aimée Marie Louise van de (geb. 1907) Belgisch klaveciniste. Zij studeerde aan het conservatorium te Brussel en voltooide haar studies te Wiele, Joannes Stalpart van der
Wiele, Joannes Stalpart van der (1579-1630) Nederlands dichter, studeerde rechten, vestigde zich in 1598 als advocaat in Den Haag, maar ging in Wiener Aktionisten
Wiener Aktionisten Benaming voor een groep Oostenrijkse kunstenaars die bekend zijn geworden door hun choquerende happenings. Zij gebruikte
Wiener Gruppe
Wiener Gruppe De Wiener Gruppe bestond uit vijf avant-gardistische schrijvers in Wenen, die zich vanaf de jaren 1952-1955 tot 1964 gezamenlijk Wiener Sezession
Wiener Sezession Weense kunstenaarsvereniging. Opgericht in 1897 op initiatief van Gustav Klimt als reactie op het heersende academisme in kunst Wiener Werkstätte
Wiener Werkstätte Atelier in Wenen (1903-32), opgericht door Hoffmann en Moser, waar kunstnijverheidsproducten werden vervaardigd en compl
Wiéner, Jean
Wiéner, Jean (geb. 1896) Frans componist van Oostenrijkse afkomst. Hij studeerde bij André Gédalge en was na WO I een der eersten die zich in
Wiener, Lodewijk-Henri
Wiener, Lodewijk-Henri (geb. 1945) Nederlands schrijver van merendeels novellen. Hij werd bekend door 'Zwarte vrijdag' (1967), waarin op nuchte
Wiene, Robert
Wiene, Robert (1881-1938) Duits filmregisseur, wiens naam voortleeft als de maker van de klassieke film 'Das Kabinett des Dr. Caligari' (1919), die Wieniawski, Henryk
Wieniawski, Henryk (1835-1880) Pools violist en componist. Hij studeerde vanaf 1843 aan het Parijse conservatorium en begon in 1850 een loopbaan Wiens, Paul
Wiens, Paul (geb. 1922) Duits dichter. Van 1939-42 studeerde hij te Zwitserland (o.a. filosofie), werd in 1943 te Wenen gearresteerd en bracht de rest Wierbos, Wolter
Wierbos, Wolter (Holten, 1 september 1957) Nederlands trombonist. Wierbos begon in de Holtense Fanfare, maakte eind jaren zeventig kennis met Wieringen, Cornelis Claesz. van
Wieringen, Cornelis Claesz. van (1580-1633) Nederlands schilder, leerling van de zeeschilder Hendrik Cornelisz. Vroom (1566-1640). Ook W., Wierix, gebroeders
Wierix, gebroeders (ook: Wierx of Wiricx) Drie Vlaamse kopergraveurs: Johan Wierix (ca. 1549-na 1615), Antoon Wierix (ca. 1552-1624) en Hië
Wiertz, Antoine Joseph
Wiertz, Antoine Joseph (eig. Antoine Joseph Wertz; 1806-1865) Belgisch schilder en beeldhouwer, vertegenwoordiger van de Romantiek. Werkte Wiesel, Elie
Wiesel, Elie (geb. 1928) Franstalig joods schrijver, afkomstig uit Oost-Europa. Overleefde als enige van zijn familie de Duitse concentratiekampen. Wiggers, Ton
Wiggers, Ton (geboren te Arnhem 6-4-1947): Choreograaf en artistiek directeur van Introdans in Arnhem, een gezelschap dat hij in 1971 samen met Wigglesworth, Michael
Wigglesworth, Michael (1631-1705) Amerikaans dichter van Engelse geboorte. Studeerde reeds in 1651 af in de theologie te Harvard en werd congr
Wigman, Mary
Wigman, Mary (eig. Marie Wiegmann; geboren te Hannover 13-11-1886 - overleden te Berlijn 18-9-1973) Duits danseres en choreografe. Studeerde Wijdeveld, Gerardus Egbertus Antonius Maria
Wijdeveld, Gerardus Egbertus Antonius Maria (1905-1997) Nederlands dichter. Wijdeveld studeerde klassieke letteren en promoveerde in 1937 Wijdeveld, Hendricus Theodorus
Wijdeveld, Hendricus Theodorus (1885-1987) Nederlands architect. Wijdeveld kreeg zijn opleiding in de praktijk, o.a. bij P.J.H. Cuypers. Hij werkte Wijk, Charles Hendrik Marie van
Wijk, Charles Hendrik Marie van (1875-1917) Nederlands beeldhouwer. In de koper- en bronsgieterij van zijn vader deed hij zijn eerste ervaring Wijnants, Ernest
Wijnants, Ernest (1878-1964) Belgisch beeldhouwer. Bij een Mechelse meubelmakerij leerde hij de kunst der houtbewerking, pas in 1907 ging hij Wijnants, Jan
Wijnants, Jan (ook: Wynants; ca. 1631/32-1684) Nederlands schilder, die zich na zijn opleiding in zijn geboorteplaats Haarlem, omstreeks 1660 in Wijnberg, Nicolaas
Wijnberg, Nicolaas (geb. 1918) Nederlands beeldend kustenaar, leerling van de Grafische School en de Rijksacademie te Amsterdam. Wijnberg was wijs (taalw.)
wijs (taalw.) (modus) Werkwoordsvorm, te onderscheiden in aantonende, gebiedende en aanvoegende wijs. De infinitief of onbepaalde wijs is in feite wijsheidsliteratuur
wijsheidsliteratuur Literatuurgenre dat in het oude Nabije Oosten verbreid was. In Egypte vindt men verzamelingen van levensbeginselen, gedragsregels Wilamowitz-Moellendorf, Enno Friedrich Wichard Ulrich von
Wilamowitz-Moellendorf, Enno Friedrich Wichard Ulrich von (1848-1931) Duits klassiek filoloog, hoogleraar te Greifswald, Göttingen (vanaf 1883) Wilbur, Richard Purdy
Wilbur, Richard Purdy (geb. 1921) Amerikaans dichter. Hij studeerde aan Harvard University, waar hij ook van 1950-54 doceerde. In 1955 werd hi
Wildberger, Jacques
Wildberger, Jacques (geb. 1922) Zwitsers componist. Hij studeerde aan het conservatorium van zijn geboorte stad Bazel, waar hij tot 1955 koorrepetitor Wilderode, Anton van
Wilderode, Anton van (eig. Cyriel Paul Coupé; geb. 1918) Belgisch (Vlaams) dichter. Studeerde klassieke filologie, werd in 1944 tot priester gewijd Wilder, Gene
Wilder, Gene (eig. Jerome Silberman; geb. 1935) Amerikaans acteur. Speelde toneel in Engeland en op Broadway, debuteerde in 'Bonnie and Clyde' Wilder, Samuel (Billy)
Wilder, Samuel (Billy) (geb. 1906) Oostenrijks-Amerikaans filmregisseur. Deed ervaring op bij UFA in Berlijn, ging in 1934 naar de VS en werkte
Wilder, Thornton Niven
Wilder, Thornton Niven (1897-1975) Amerikaans toneel- en romanschrijver. Hij studeerde aan Yale University, was van 1921-28 leraar in de Engels
Wilde, Kim
Wilde, Kim (eig. Kim Smith; geb. 1960) Brits zangeres, debuteerde met de hitsingle 'Kids in America' (1981), gecomponeerd door haar broer en van
Wilde, Oscar Fingal O'Flahertie Wills
Wilde, Oscar Fingal O'Flahertie Wills (1854-1900) Iers toneel- en romanschrijver. Publiceerde dichtbundel 'Poems' (1881) en werd een der leidende Wilding, Ludwig
Wilding, Ludwig (geb. 1927) Duits beeldend kunstenaar, vertegenwoordiger van de op art. Zijn voornamelijk in zwart-wit uitgevoerd werk wekt de Wilding, Michael
Wilding, Michael (1912-1979) Engels toneel- en filmspeler. Op het toneel debuteerde hij in 1933, zijn eerste grote filmrol kreeg hij in 'Tilly of Bloomsbury' Wilhelmus
Wilhelmus Nationale hymne van Nederland, vermoedelijk ontstaan eind 1571/begin 1572 en anoniem gedrukt als propagandalied voor de tweede veldtocht Wiligelmo
Wiligelmo (ook: Guglielmo da Modena, werkzaam eerste helft 12e eeuw) Noord-Italiaans beeldhouwer. Vervaardigde vier reliëfs voor de Dom te Modena, Wilkie, David
Wilkie, David (1785-1841) Schots schilder en tekenaar. Hij studeerde aan de kunstacademies te Edinburgh en Londen en had in laatstgenoemde stad Willaerts, Adam
Willaerts, Adam (1577-1644) Nederlands schilder, vader van Abraham W. (ca. 1603-ca. 1669). W. werkte te Utrecht, waar hij een der oprichters van Willaert, Adriaan
Willaert, Adriaan (ca. 1490-1562) Zuid-Nederlands componist, over wiens vroege tijd men slechts weet dat hij via Parijs, waar hij rechten en muziek Willcocks, Sir David Valentine
Willcocks, Sir David Valentine (geb. 1919) Engels organist en dirigent. Willcocks was van 1929-1933 koorknaap in Westminster Abbey, daarna studeerde Willem
Willem Germaanse mannennaam afgeleid van 'willjo' (= wil) en 'helm' (beschermer). De naam komt in verschillende talen voor: Wilhelm (Duits), William Willem van Saint-Thierry
Willem van Saint-Thierry (1085-1148) Frans (Latijns) schrijver. Als benedictijner werd hij in 1119 abt van het klooster van Saint-Thierry bij Reims, Willemsen, August
Willemsen, August (geb. 1936) Nederlands schrijver. Willemsen studeerde Portugese taal- en letterkunde en vertaalde veel literatuur van Portugese Willems, Joannes Franciscus (Jan Frans)
Willems, Joannes Franciscus (Jan Frans) (1793-1846) Belgisch (Vlaams) literair-historicus, filoloog en essayist. Debuteerde met poëzie en toneelwerk Willems, Paul
Willems, Paul (geb. 1912) Belgisch (Franstalig) schrijver, zoon van de schrijfster Marie Gevers (1883-1975). Hij studeerde rechten te Brussel en werd Williams, Anthony (Tony)
Williams, Anthony (Tony) (geb. 1945) Amerikaans jazzdrummer. Kreeg bekendheid als lid van het kwintet van Miles Davis (1963-69). Formeerde Williams, Charles Melvin (Cootie)
Williams, Charles Melvin (Cootie) (1908-1985) Amerikaans jazztrompettist. Werd in 1929 lid van het orkest van Duke Ellington. Verliet dat orkest Williams, Clarence
Williams, Clarence (1893-1965) Amerikaans jazzpianist, componist en bandleider. Speelde op jeugdige leeftijd in New Orleans bij Bunk Johnson Williams, George Emlyn
Williams, George Emlyn (geb. 1905) Welsh toneelschrijver en acteur. Hij begon zijn toneelloopbaan in 1927 en had veel succes met zijn eerste stuk Williams, Hank
Williams, Hank (eig. Hiriam King Williams; 1923-1952) Een der grootste Amerikaanse country artiesten die veel evergreens op zijn naam heeft, zoals Williams, John (geb. 1932)
Williams, John (geb. 1932) Amerikaans filmcomponist. Hij studeerde aan de Juilliard School of Music te New York, was werkzaam als musicus en Williams, John (geb. 1941)
Williams, John (geb. 1941) Australisch-Brits gitarist. Hij toonde al vroeg een verbazingwekkend talent en nadat hij in 1952 met zijn ouders naar En
Williams, Mary Lou
Williams, Mary Lou (eig. Mary Elfrieda Scruggs; 1910-1981) Amerikaans jazzpianiste. Speelde in de jaren twintig in de band van haar eerste man Williams, Oscar
Williams, Oscar (1900-1967/68) Amerikaans dichter, van wie weinig meer bekend is dan dat hij in de reclamewereld werkzaam was en daar een leidinggevende Williams, Robin
Williams, Robin (geb. 1952) Amerikaans acteur. Williams volgde de Julliard Drama School en werd bij een groot publiek bekend als Mork van Ork Williams, Thomas Lanier (Tennessee)
Williams, Thomas Lanier (Tennessee) (1911-1983) Amerikaans toneelschrijver, die in de jaren veertig en vijftig een aantal prachtige psychologisch-Williams, William Carlos
Williams, William Carlos (1883-1963) Amerikaans dichter, was werkzaam als kinderarts. Leerde tijdens zijn studie Ezra Pound kennen en bleef met Willingham, Calder
Willingham, Calder (1922-95) Amerikaans schrijver van naturalistische en maatschappijkritische romans, tot wiens oeuvre behoren 'End as a man' Willink, (Albert) Carel
Willink, (Albert) Carel (1900-1983) Nederlands schilder. In Berlijn (1920-24) beïnvloed door expressionisme en kubisme; later door de metafysisch
Willis, Bruce
Willis, Bruce (geb. 1955) Amerikaans acteur. Willis groeide op in New Jersey en volgde daar acteerlessen op de middelbare school. Hij was op televisie Willumsen, Jens Ferdinand
Willumsen, Jens Ferdinand (1863-1958) Deens schilder en graficus. Hij studeerde in Parijs, waar hij het symbolisme leerde kennen, maar er niet Wilma
Wilma (eig. Willemina Vermaat; 1873-1967) Nederlands schrijfster. Ze volgde een onderwijsopleiding, leidde vele jaren een psychisch en fysiek moeilijk Wilmink, Willem Andries
Wilmink, Willem Andries (geb. 1936) Nederlands schrijver van kinderboeken en liedjes voor kinderen. Schreef ook liederen voor cabaretgroepen en
Wilmotte, Maurice
Wilmotte, Maurice (1861-1942) Belgisch (Frans) filoloog en historicus, groot kenner van de Waalse dialecten en schrijvers uit de 12e en 13e eeuw, Wilms, Jan Willem
Wilms, Jan Willem (1772-1847) Nederlands componist van Duitse afkomst. In 1791 vestigde hij zich te Amsterdam, voltooide er zijn studie er werd Wilson, Angus Frank Johnstone
Wilson, Angus Frank Johnstone (1913-1991) Brits schrijver. Studeerde middeleeuwse geschiedenis, was van 1936-55 bibliothecaris van het British Wilson, Colin
Wilson, Colin (geb. 1931) Brits schrijver, vaak gezien als de filosoof onder de Angry Young Men. Wilson maakte naam met `The outsider' (1956), Wilson, Edmund
Wilson, Edmund (1895-1972) Amerikaans criticus. Publiceerde vele gezaghebbende literaire en politieke essays zoals 'Axel's castle' (1931; over het Wilson, Florence Roma Muir
Wilson, Florence Roma Muir (1891-1930) Engels romanschrijfster, publicerend onder het pseudoniem Romer Wilson. Zij studeerde rechten en vestigde Wilson, John
Wilson, John (Christopher North; 1785-1854) Schots dichter en schrijver. Hij studeerde te Glasgow en Oxford, en trok zich, dank zij een erfenis enige Wilson, Robert
Wilson, Robert (geb. 1941) Amerikaans avant-gardistisch toneelregisseur, van oorsprong schilder en architect. Zijn voorstellingen worden gekenmerkt Wilson, Sloan
Wilson, Sloan (geb. 1920) Amerikaans romanschrijver. Hij studeerde Engelse letterkunde en was van 1952-55 lector aan de universiteit van Buffalo. Wilson, Theodore (Teddy)
Wilson, Theodore (Teddy) (1912-1986) Amerikaans jazzpianist. Speelde sinds 1931 hoofdzakelijk in Chicago en in New York, 1935-1939 bij B. Wils, Jan
Wils, Jan (1891-1972) Nederlands architect, opgeleid bij Berlage. Medeoprichter van 'De Stijl' (1917). Zijn ontwerpen tonen invloeden van Frank Lloyd Wimberger, Gerhard
Wimberger, Gerhard (geb. 1923) Oostenrijks componist en dirigent. Hij studeerde aan het Salzburger Mozarteum en was van 1947-48 koorrepetit
Wimbledon
Wimbledon Benaming voor de beroemde tenniskampioenschappen (de zgn. All England Lawn Tennis Championships) op de grasbanen van de All Wimmer, Hans
Wimmer, Hans (geb. 1907) Duits beeldhouwer. Hij kreeg zijn opleiding te München en Parijs en ontwikkelde zich in de traditie der Münchener School Winckelmann, Johann Joachim
Winckelmann, Johann Joachim (1717-1768) Duits oudheidkundige en kunsthistoricus, wiens betrokkenheid bij en grenzeloze bewondering voor Windgassen, Wolfgang Fritz Hermann
Windgassen, Wolfgang Fritz Hermann (1914-1974) Duits operazanger (heldentenor). Werd na zijn zangstudie door de Staatsoper te Stuttgart geëngageerd Windig, Ad
Windig, Ad (1912-1996) Nederlands fotograaf. Windig studeerde voor de Tweede Wereldoorlog fotografie bij Emmy Andriesse en Carel Blazer. Zijn Winding, Kai Chresten
Winding, Kai Chresten (1922-1983) Deens jazztrombonist. Ging in 1934 naar Amerika en speelde daar in een aantal big bands (o.a. die van Stan K
Winkel, Jan te
Winkel, Jan te (1847-1927) Nederlands taal- en letterkundige. Studeerde te Leiden, promoveerde in 1877 te Groningen en was van 1892- 1918 hoogleraar Winner, Michael
Winner, Michael (geb. 1935) Engels filmregisseur, daarvoor columnist en filmcriticus. Van een aantal van zijn films was hij tevens zowel producer Winschermann, Helmut
Winschermann, Helmut (1920) Duits hoboïst. Hij studeerde in Essen en Parijs, werd in 1939 hoboïst in het stedelijk orkest van Oberhausen en in Winterhalter, Franz Xaver
Winterhalter, Franz Xaver (1805-1873) Duits schilder. Hij studeerde te München, woonde van 1828-34 te Karlsruhe en woonde sindsdien hoofdzakelijk
Winterson, Jeanette
Winterson, Jeanette (geb. 1959) Brits romanschrijfster die vaak wordt gekenschetst als de belangrijkste nieuwkomer van de jaren tachtig. Ze kreeg Winters, Shelley
Winters, Shelley (geb. 1922) Amerikaans actrice. Zij speelde op Broadway zowel in blijspelen als in musicals en vervult sinds 1943 regelmatig film
Winter, Leon de
Winter, Leon de (geb. 1954) Nederlands schrijver en filmer die inmiddels kan bogen op een omvangrijk oeuvre en een breed publiek. Als cineast maakte Winter, Peter von
Winter, Peter von (1754-1825) Duits componist, leerling van Abbé Vogler. Hij was eerst werkzaam als violist, maar in 1776 werd hij dirigent van Wint, Rudi van de
Wint, Rudi van de (geb. 1942). Nederlands schilder. 1961-66 Rijksacademie, Amsterdam. Schilderde vanaf 1970 abstract en figuratief tegelijk. Tot Winwood, Steve
Winwood, Steve (geb. 1948) Brits veelzijdig popmusicus; bandlid van The Spencer Davis Group, Blind Faith en Traffic. Solocarrière vanaf 1975. Wirén, Dag Ivar
Wirén, Dag Ivar (1905-1986) Zweeds componist. Hij studeerde te Stockholm en Parijs, was van 1938-44 muziekcriticus voor Svenska Morgonbladet Wise, Robert
Wise, Robert (geb. 1914) Amerikaans filmregisseur. Begon in de montagekamer, bijvoorbeeld bij Orson Welles' 'Citizen Kane' (1941). Regisseerde Wispelaere, Paul de
Wispelaere, Paul de (geb. 1928) Belgisch (Vlaams) schrijver. Studeerde Germaanse filologie, promoveerde in 1974 en werd in 1978 hoogleraar te Wispelwey, Pieter
Wispelwey, Pieter (geb. 1905) Nederlands violoncellist. Wispelwey studeerde aan het Amsterdams conservatorium bij Anner Bijlsma en Dicky Boeke, Wissing, Benno
Wissing, Benno (geb. 1923) Nederlands schilder en ontwerper, verbleef van 1941 tot 1944 in Frankrijk, begon in 1948 in Rotterdam een architectuurstudie Witherspoon, James (Jimmy)
Witherspoon, James (Jimmy) (1923-1997) Amerikaans jazz- en rhythm and blueszanger. Zong in de jaren veertig bij de band van Teddy Weatherford Witsen, Willem Arnold
Witsen, Willem Arnold (1860-1923) Nederlands schilder, een der Amsterdamse impressionisten. Schilderde landschappen, stadsgezichten, stilleven
Witte Huis
Witte Huis Benaming voor de ambtswoning van de president van de Verenigde Staten, gelegen in de hoofdstad Washington. Het werd gebouwd tussen Wittel, Caspar Adriaensz. van
Wittel, Caspar Adriaensz. van (ook: Gaspare Vanvitelli; Gasparo degli Occhiali; 1653-1736) Nederlands schilder en tekenaar, vader van Luigi Vanvitelli
Witteman, Agaath
Witteman, Agaath (geb. 1942) Nederlands toneelleidster en regisseuse. Witteman studeerde theaterwetenschap, kunstgeschiedenis en archeologie Wittevrongel, Roger
Wittevrongel, Roger (geb. 1933) Belgisch fijnschilder, werkt in Gent, maakt met behulp van diaprojectie fotografisch nauwkeurige schilderijen van Witte, Dirk Hermanus
Witte, Dirk Hermanus (1885-1932) Nederlands schrijver en componist van cabaretliedjes. Bezat een goede positie in het zakenleven en schreef zijn Witte, Emanuel de
Witte, Emanuel de (ca. 1617-1692) Nederlands schilder, werkzaam in Alkmaar, Rotterdam, Delft en Amsterdam. Belangrijkste Nederlandse schilder Wittgenstein, Paul
Wittgenstein, Paul (1887-1961) Oostenrijks-Amerikaans pianist. Wittgenstein was een leerling van o.a. Theodor Leszetycki en begon in 1913 een Wittig, Monique
Wittig, Monique (geb. 1935) Frans schrijfster, actief in de vrouwenbeweging. Debuteerde in 1964 met 'L'opoponax', over het leven van een schoolmeisje. Wittlin, Józef
Wittlin, Józef (1896-1976) Pools letterkundige. Hij studeerde linguïstiek te Wenen, nam in WO I vrijwillig dienst en werd na de oorlog hoogleraar Witt, Friedrich
Witt, Friedrich (1770-1836) Duits cellist, dirigent en componist. Was werkzaam als orkestmusicus en solist, werd in 1802 hofkapelmeester en in 1814 Witz, Konrad
Witz, Konrad (na 1400-ca. 1445) Schilder uit Schwaben, een der grootste schilders van zijn tijd. Zijn figuren zijn eenvoudig gekleed en staan tegen Wit, Anna Augusta Henriette de
Wit, Anna Augusta Henriette de (1864-1939) Nederlands schrijfster, geboren op Sumatra. Was een uitstekend kenster van het leven in het voormalige Wit, Hermanus Frederikus (Herman) de
Wit, Hermanus Frederikus (Herman) de (1932-1995) Nederlands saxofonist en jazzleraar. De Wit, die optrad onder zijn artiestennaam Herbie White, Wit, Jacob de
Wit, Jacob de (1696-1754) Nederlands schilder, tekenaar en etser. Ging in 1709 naar Antwerpen, waar hij tekeningen maakte van plafondschilderingen Wit, Jan
Wit, Jan (geb. 1914) Nederlands dichter, van 1948-58 predikant van de Waalse Gemeente te Nijmegen. Na het clandestien uitgegeven 'Bottende knoppen' Wladislaw
Wladislaw Hertogen en koningen van Polen. Wladislaw I Herman (1043-1102), hertog van Polen (1079-1102) als opvolger van de onttroonde Boleslav Wlerick, Robert
Wlerick, Robert (1882-1944) Frans beeldhouwer. Een van de belangrijkste van zijn generatie. In een tijd waarin sterke revolutionaire stromingen al
Wodehouse, Pelham Grenville
Wodehouse, Pelham Grenville (1881-1975) Engels, sinds 1955 Amerikaans schrijver van ca. zestig humoristische, zeer succesvolle romans, die zich Woensel, Pieter van
Woensel, Pieter van (1747-1808) Nederlands arts en schrijver. Maakte verscheidene reizen, o.a. één, waarvan hij verslag bijhield: 'Aanteekeningen, Woestijne, Carolus Petrus Eduardus Maria (Karel) van de
Woestijne, Carolus Petrus Eduardus Maria (Karel) van de (1878-1926) Belgisch (Vlaams) dichter. Verbleef van 1900-06 te Sint-Martens-Late
Woestijne, Gustave van de
Woestijne, Gustave van de (1881-1947) Belgisch (Vlaams) schilder en illustrator, broer van Karel van de Woestijne, studeerde aan de Academie Wohmann, Gabriele
Wohmann, Gabriele (geb. 1932) Duits schrijfster. Maakte deel uit van de Gruppe 47. In experimenteel proza beschrijft zij door eenvoudige mensen Wolfe, Thomas Clayton
Wolfe, Thomas Clayton (1900-38) Amerikaans schrijver van vier omvangrijke, grotendeels autobiografische romans, die een indringend beeld geven
Wolfe, Tom
Wolfe, Tom (geb.1931) Amerikaans schrijver, zoon van Thomas Clayton Wolfe. Hij werkte als journalist voor o.a. de Washington Post, de New York Wolff, Albert Louis
Wolff, Albert Louis (1884-1970) Frans dirigent. Na zijn studie aan het conservatorium te Parijs werd hij aldaar koorrepetitor aan de Opéra Comique, Wolff, Betje
Wolff, Betje (eig. Elisabeth Wolff-Bekker; 1738-1804) Nederlands dichteres en schrijfster. Was literair zeer begaafd, maar wekte door haar levenslustige Wolff, Charles Johannes de
Wolff, Charles Johannes de (geb. 1932) Nederlands dirigent en organist. Hij studeerde aan het conservatorium te Amsterdam, waar Anthon van der Wolff, Christian
Wolff, Christian (geb. 1934) Frans-Amerikaans componist en classicus, genaturaliseerd in 1946. Hij studeerde klassieke talen aan de Harvard Universiteit Wolfram von Eschenbach
Wolfram von Eschenbach (ca. 1170-ca. 1220) Duits Minnesänger, de belangrijkste ependichter der Duitse Middeleeuwen. Naast enkele kleinere gedic
Wolf-Catz, Helma
Wolf-Catz, Helma (1900-1979) Nederlands schrijfster. Zij publiceerde reeds voor WO II enig werk, o.a. 'Wouter, de liefde van een jongen' (1932), Wolf-Ferrari, Ermanno
Wolf-Ferrari, Ermanno (1876-1948) Italiaans componist. Hij studeerde van 1892-95 aan de Muziekacademie van München bij Joseph Rheinberger Wolf, Christa
Wolf, Christa (geb. 1929) Duits schrijfster. Gold als belangrijk 'gesamtdeutsch' auteur, dus schrijvend voor de beide toenmalige Duitslanden. Haar roman Wolf, Friedrich
Wolf, Friedrich (1888-1953) Duits toneelschrijver. Hij studeerde medicijnen, was tijdens WO I legerarts en schaarde zich na de oorlog aan de kant Wolf, Friedrich August
Wolf, Friedrich August (1759-1824) Duits klassiek filoloog. Was vanaf 1783 hoogleraar te Halle, ging in 1807 naar Berlijn en was betrokken bij de Wolf, Hugo Philipp Jakob
Wolf, Hugo Philipp Jakob (1860-1903) Oostenrijks componist. Hij kwam uit een muzikaal gezin en ging in 1875 naar het conservatorium van de Gesell
Wolf, Klaus Peter
Wolf, Klaus Peter (geb. 1954) Duitse schrijver die is opgegroeid in een arbeidersmilieu in het Roergebied. De titel van zijn veelgelezen debuut `Dosenbier Wolgemut, Michael
Wolgemut, Michael (ook: Wohlgemut; 1434-1519) Duits schilder en graficus. In Vlaanderen (1450-55) beïnvloed door het werk van Rogier van der Wolkers, Jan Hendrik
Wolkers, Jan Hendrik (geb. 1925) Nederlands beeldend kunstenaar en schrijver. Bezocht Leidse schilderacademie, volgde daarna opleiding tot be
Woloszynowski, Julian
Woloszynowski, Julian (geb. 1898) Pools schrijver. Hij begon als dichter, o.a. met de bundel 'De bril' (1926), maar ging daarna over tot het schrijven Wolpe, Stefan
Wolpe, Stefan (1902-1972) Duits-Amerikaans componist. Studeerde van 1919-24 aan de Hochschule für Musik te Berlijn. Invloeden op zijn werk Wols
Wols (eig. Alfred Otto Wolfgang Schulze; 1913-1951) Duits schilder en tekenaar. Studeerde korte tijd aan het Bauhaus. Vestigde zich in 1933 in Parijs. Wolvecamp, Theo
Wolvecamp, Theo (1925-1992) Nederlands schilder. Wolvecamp was in 1948 medeoprichter van de Nederlandse Experimentele Groep en maakte, Wolverines, The
Wolverines, The Eerste jazz-ensemble waarmee de legendarische kornettist Bix Beiderbecke grammofoonplaten heeft gemaakt.
Wolvinus
Wolvinus (ook: Vuolvinus, werkzaam eerste helft 9e eeuw) Duits goudsmid. Vervaardigde de zilveren en gouden altaarbekleding van het hoogaltaar Wolzogen, Hans von
Wolzogen, Hans von (eig. Hans Paul, Freiherr von W. und Neuhaus; 1848-1938) Duits publicist. Hij studeerde eerst filologie en filosofie, maar ko
Womack & Womack
Womack & Womack Amerikaans soul-duo, gevormd door het echtpaar Cecil en Linda Womack. Begin jaren zestig maakte Cecil met drie broers on
wonder met de Bulgaar, Het
wonder met de Bulgaar, Het Het oudst bekende verhaal uit de Bulgaarse literatuur, geschreven in de 10e eeuw. Het vertelt over een cavalerist in het
Wonder, Stevie
Wonder, Stevie (geb. 1950) Amerikaans soulmusicus; zanger, organist, drummer, harmonicaspeler en producer. Maakte al op 12-jarige leeftijd naam Wondratschek, Wolf
Wondratschek, Wolf (geb. 1943) Duits schrijver. Hij studeerde o.a. te Heidelberg en Göttingen filosofie en letteren (1962-68). Zijn werk is sterk experimenteel Woodstock popfestival
Woodstock popfestival Grootste popfestival uit de geschiedenis, dat plaatsvond van 15 t/m 17 augustus 1969 in Woodstock (New York). Totaal rui
Woods, Philip Wells (Phil)
Woods, Philip Wells (Phil) (geb. 1931) Amerikaans jazzklarinettist en -saxofonist. Kreeg bekendheid als lid van het orkest van Dizzy Gillespie (195
Woodward, Joanne
Woodward, Joanne (geb. 1930) Amerikaans actrice, getrouwd met Paul Newman, met wie samen ze veel films gemaakt heeft. Films o.m. 'Count three Woodyard, Samuel (Sam)
Woodyard, Samuel (Sam) (geb. 1925) Amerikaans jazzdrummer. Speelde bij Paul Gayten (1950-51), Joe Holiday (1951), Roy Eldridge (1952) en Wood, Grant
Wood, Grant (1892-1942) Amerikaans schilder. Hij was eerst landarbeider en timmerman en tekende alleen in zijn vrije tijd. Later studeerde hij aan Wood, Henry Joseph
Wood, Henry Joseph (1869-1944) Brits dirigent. Was werkzaam als operadirigent, dirigeerde in 1895 met zoveel succes de Promenadeconcerten i
Wood, Natalie
Wood, Natalie (eig. Natasha Gurdin; 1938-1981) Amerikaans actrice van Russische afkomst. Speelde als kindersterretje op jonge leeftijd eerste filmrollen Wood, Sam
Wood, Sam (1883-1950) Amerikaans filmregisseur. In zijn beginperiode maakte hij films met sterren als Gloria Swanson, Rudolf Valentino en de Marx Woolf, Virginia
Woolf, Virginia (eig. Adeline Virginia Stephen; 1882-1941) Brits schrijfster, dochter van letterkundige Leslie Stephen. Verkeerde vanaf 1904 te midden Woolrich, Cornell
Woolrich, Cornell (eig. Cornell George Hopley-Woolrich; 1903-1968) Amerikaans schrijver van thrillers, detectiveromans en korte verhalen (ca. 250). woonhuis
woonhuis Het woonhuis is voortgekomen uit de behoefte zich blijvend op één plaats te vestigen. In de vroegste tijd bood de woning in de eerste plaats woord (taalk.)
woord (taalk.) Kleinste zelfstandige taaleenheid met bepaalde vorm en betekenis. Woorden kunnen derhalve beschouwd worden als de bouwstenen woordenboek
woordenboek Boek met gerangschikte (titel)woorden van een taal of vakgebied en hun verklaring of vertaling e.d.; lexicon. Een befaamde lexicograaf woordenstrijd
woordenstrijd Twist(gesprek).
woordmagie
woordmagie Het bestaan van taboewoorden duidt op magie: het is gebaseerd op de angst boze geesten op te roepen door ze bij naam te noemen. Men woordontleding
woordontleding (taalkundige ontleding) Het benoemen van de woorden waaruit een zin is opgebouwd (naamwoorden, voornaamwoorden, bijwoord
Wordsworth, William
Wordsworth, William (1770-1850) Brits dichter, behorend tot de Lake Poets en een der grootste Engelse romantische dichters. Ontmoette in 1795 S.World Press Photo
World Press Photo De Stichting World Press Photo Holland tracht sinds 1956 de internationale belangstelling voor de persfotografie te bevorderen Wortel, Ans
Wortel, Ans (eig. Anna Maria Wortel; 1929-1996) Nederlands beeldend kunstenares. Als autodidacte ontwikkelde zij zich onafhankelijk en kwam tot Wotruba, Fritz
Wotruba, Fritz (1907-1975) Oostenrijks beeldhouwer; werkte bij voorkeur in steen. Zijn geabstraheerde plastieken, waarin de figuur herkenbaar blijft, Woude, Johan van der
Woude, Johan van der (1906-1979) Nederlands schrijver, van 1938-40 redacteur van De Vrije Bladen, waarin zijn debuut, de novelle 'Ondergang'
Woudstra, Karst
Woudstra, Karst (geb. 1947) Nederlands toneelschrijver, -leider en regisseur Woudstra studeerde Skandinavistiek en Theaterwetenschap. Hij werkte Woud, Annie
Woud, Annie (geb. 1901) Nederlands zangeres (alt). Een der bekendste en meest vooraanstaande concert- en oratoriumzangeressen gedurende de jaren Wouk, Herman
Wouk, Herman (geb. 1915) Amerikaans schrijver. Diende in WO II bij de marine en benutte zijn ervaringen voor zijn beroemde roman 'The Caine
Wouters, Hindrik Emil (Rik)
Wouters, Hindrik Emil (Rik) (1882-1916) Belgisch schilder, beeldhouwer en etser; opgeleid tot meubelmaker. Vervaardigde krachtige sculpturen vol Wouwerman, Philips
Wouwerman, Philips (1619-1668) Nederlands schilder, leerling van Frans Hals. Hij maakte waarschijnlijk reizen naar Italië en Frankrijk, maar werkte Woytowicz, Boleslaw
Woytowicz, Boleslaw (geb. 1899) Pools pianist en componist. Hij studeerde te Warschau en daarna te Parijs bij Nadia Boulanger (1930-32). Na zijn Woytowicz, Stefania
Woytowicz, Stefania (geb. 1925) Pools zangeres (sopraan), zuster van componist-pianist Boleslaw W.. Zij studeerde van 1945-51 te Kraków en behaalde wraaktragedie
wraaktragedie (revenge tragedy) Toneelgenre, in Engeland opgekomen tijdens de periode van het Jacobean Drama en geïntroduceerd door Thomas Wrampe, Fritz
Wrampe, Fritz (1893-1934) Duits beeldhouwer. Leerling van Hermann Hahn (1868-1942). Maakte voornamelijk dierplastieken waarbij het hem erom Wray, Fay
Wray, Fay (geb. 1907) Canadees filmactrice, die in Hollywood haar loopbaan begon bij Hal Roach, daarna de hoofdrol kreeg in Erich von Stroheims Wren, Christopher
Wren, Christopher (1632-1723) Engels architect, studeerde astronomie en toegepaste wiskunde. Geldt als een der grootste architecten van Engeland. Wright, Frank Lloyd
Wright, Frank Lloyd (1867-1959) Amerikaans architect en publicist; wordt beschouwd als een van de grootste bouwmeesters van zijn tijd. Zijn ideaal Wright, Joseph
Wright, Joseph (1734-1797) Engels schilder, leerling van de portretschilder Thomas Hudson. Na zijn leertijd te Londen keerde hij in 1758 naar zijn Wright, Peter
Wright, Peter (geboren te Highgate (Engeland) in 1926): Engels choreograaf. Maakte voor Het Nationale Ballet in 1977 Giselle (in 1986 bewerkt voor Wright, Richard Nathaniel
Wright, Richard Nathaniel (1908-1960) Amerikaans schrijver, wiens werk tot het belangrijkste van de zgn. Black Literature in de VS behoort. Gehele
Wtewael, Joachim Antonisz.
Wtewael, Joachim Antonisz. (ook Wttewael of Uytewael; ca. 1566-1638) Nederlands schilder en tekenaar. Vertegenwoordiger van het late maniërisme. Wubbe, Ed
Wubbe, Ed (geboren te Amstelveen 18-2-1957): Nederlandse danser en choreograaf. Werkte bij het Nederlands Danstheater en mocht daar in 1980 Wüllner, Franz
Wüllner, Franz (1832-1902) Duits dirigent en componist. Hij studeerde o.a. bij Carl Arnold en Anton Schindler, maakte van 1852-54 concertreizen Wunderlich, Friedrich Karl Otto (Fritz)
Wunderlich, Friedrich Karl Otto (Fritz) (1930-1966) Duits zanger (lyrisch tenor). Was na zijn zangstudie van 1955-60 verbonden aan de Staatsoper Wunderlich, Paul
Wunderlich, Paul (geb. 1927) Duits schilder, graficus en beeldhouwer. Hij studeerde aan de Landeskunstschule te Hamburg, waar hij zelf van 1951-Wyatt, Thomas
Wyatt, Thomas (1503-1542) Engels dichter en diplomaat. Diende als ambassadeur aan het pauselijk hof, in Frankrijk en bij Karel V in Spanje. Is vooral Wybauw, Jacques
Wybauw, Jacques (geb. 1925) Belgisch architect. Hij bouwde woningen en openbare gebouwen, zoals scholen, ziekenhuizen en kantoren. Zijn veelzijdigheid Wybenga, Jan
Wybenga, Jan (1917-1994) Fries dichter. Wybenga was in de jaren '50 een van de eerste experimentele Friese dichters. In zijn lyriek toont hij een Wyckaert, Maurice
Wyckaert, Maurice (1923-1996) Belgisch schilder. Wyckaert studeerde aan de Academie voor Schone Kunsten in Brussel. Hij debuteerde met stillevens, Wyler, William
Wyler, William (1902-1981) In de Elzas geboren Duits-Amerikaans filmregisseur. Groeide voor een deel op in Lausanne, omdat zijn vader van Zwitserse Wyndham, John
Wyndham, John (eig. John Wyndham Parkes Lucas Beynon Harrus; 1903-1969) Brits science fiction schrijver. Bleef vele jaren vrijwel onopgemerkt, Wynn, Francis Xavier Aloysius (Keenan)
Wynn, Francis Xavier Aloysius (Keenan) (1916-1986) Amerikaans filmacteur. Zoon van acteur Ed Wynn. Debuteerde in 1935 in New York in een Wyschnegradsky, Ivan Alexandrovich
Wyschnegradsky, Ivan Alexandrovich (1893-1979) Russisch componist. Studeerde rechten en van 1911-14 compositie bij Nikolai Sokoloff aan het Xaverij, Jan Baptist
Xaverij, Jan Baptist (1697-1742) Vlaams beeldhouwer, vertegenwoordiger van de late barok. Hofbeeldhouwer van Willem IV te Den Haag (ca. 1725)
Xavery, Pieter
Xavery, Pieter (ca. 1647-1674) Vlaams beeldhouwer. Vanaf 1670 werkzaam te Leiden. Bekend door zijn genrefiguren in terracotta, o.a. de 'Leidse Xenakis, Yannis
Xenakis, Yannis (geb. 1922) Grieks-Frans componist en architect. Hij studeerde van 1940-47 aan de Polytechnische Hogeschool te Athene en ging