Geografie A-H
AalburgAalburg Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 53,13 km2, 11.331 inw. (1997). Als Wijk en Aalburg in 1973 samengevoegd met delen AalenienAalenien Bovenste serie (en tijdvak) uit de Onder Jura. Genoemd naar Aalen (in de Zwabische Alpen, Duitsland).AalsmeerAalsmeer Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland, met o.a. Kudelstaart, Uiterweg, Oosteinderpolder, Schinkelpolder; 33,91 km2 (incl. AalstAalst (Alost) Gemeente aan de Dender in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen; 78,11 km2, 76.255 inw. (1997). Centrumfunctie met teelt van sierbloemen AaltenAalten Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland; omvat o.a. het dorp Aalten en het vestingstadje Bredevoort; 83,38 km2, 18.639 inw. (1997). AalterAalter Gemeente in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen; 81,91 km2, 17.795 inw. (1997). Landbouw en fabricage van glas, melkpoeder, veevoeder, aangepaste techniek
aangepaste techniek Techniek die ontwikkeld wordt om in ontwikkelingslanden te worden toegepast. Bestaande westerse technieken falen meestal
aanslibbing
aanslibbing Aangroei van een gebied (meestal langs zee of rivier) ten gevolge van de aanvoer en afzetting van zand en/of klei (soms grind). De aangeslibde aantrekkingsgebied
aantrekkingsgebied Gebied dat een aantal aantrekkelijke kanten heeft waardoor mensen zich er vestigen. Voorbeelden zijn de aanwezigheid van werkgelegenheid, aanwas
aanwas Aangeslibd materiaal tegen een bestaande dijk, kust of oever.
Aar
Aar Naam van een aantal rivieren in Zwitserland (Aare), Duitsland en Nederland (tussen Nieuwveen en de Oude Rijn, nu gekanaliseerd).
Aarau
Aarau Hoofdstad van het Zwitserse kanton Aargau; ca. 16.000 inw. Industrie: precisie-instrumenten. Tussen 1789 en 1803 hoofdstad van Zwitserland. aardbeving
aardbeving
aarde
aarde Derde planeet in het zonnestelsel, gerekend vanaf de zon. De aarde is de grootste van de vier aardse planeten. De equatoriale middellijn bedraagt Aardenburg
Aardenburg Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zeeland, sinds 1995 bij Sluis-Aardenburg. Tuinbouw en steenbakkerijen. aardgas
aardgas Gasvormige verbindingen die in de aarde opgesloten liggen onder ondoorlatende lagen, al of niet samen met aardolie. Aardgas bestaat hoofdzakelijk aardkern
aardkern Binnenste gedeelte van de aarde, dat begint op 2900 km diepte. De vloeibare buitenkern is 2000 km dik; de binnenkern heeft een straal van aardkorst
aardkorst Buitenste schil van de aardbol. Onder de oceanen bestaat deze korst uit zwaar basalt van 5-10 km dikte. De oceanische korst is rijk aan silicium aardmagnetisme
aardmagnetisme Magnetisch gedrag van de aarde. Ontstaat waarschijnlijk door een dynamo-effect ten gevolge van bewegingen in het vloeibare materiaal aardmantel
aardmantel Deel van de aardbol tussen de aardkorst en de aardkern. Dit deel begint op 20-40 km diepte en loopt door naar 2900 km diepte. De ruim aardolie
aardolie Vloeibare, soms gedeeltelijk gasvormige verbindingen die in de aarde opgesloten liggen onder ondoorlatende lagen. Aardolie behoort tot de aardpiramide
aardpiramide Zuil(tje) van leemachtig materiaal, afgedekt door een steen. Ontstaat wanneer een grindrijk pakket (bijv. keileem) wordt geërodeerd, aardrotatie
aardrotatie Draaiing van de aarde om haar eigen denkbeeldige aardas. Per etmaal draait de aarde eenmaal van west naar oost om haar as. Deze rotatie aardstraal
aardstraal De afstand van het middelpunt van de aarde tot aan het aardoppervlak. Deze afstand is ongeveer 6350 km.
aardwarmte
aardwarmte De warmteproductie van de aarde (o.a. als gevolg van radioactief verval van bepaalde elementen). Deze zgn. geothermische energie komt aardwas
aardwas Natuurlijke was, bestaande uit verschillende koolwaterstoffen. Waarschijnlijk een olieresidu in holten en spleten in het gesteente. Soms ontgonnen aardwetenschappen
aardwetenschappen Geologie en fysische geografie. De aardwetenschappen hebben een sterk toegepast karakter, met name bij het zoeken naar del
Aare
Aare Rivier in Zwitserland; 290 km. Mondt uit in de Rijn.
Aargau
Aargau (Fr.: Argovie) Zwitsers kanton sedert 1803; 1405 km2, ca. 500.000 inw.; hoofdstad Aarau. Vnl. agrarisch (veeteelt en landbouw). Industrie Aarlen
Aarlen (Arlon) Hoofdstad van en gemeente in de Belgische provincie Luxemburg; 120,3 km2, 23.930 inw. (1997). Administratief en handelscentrum; Aarle-Rixtel
Aarle-Rixtel Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant, ontstaan uit Aarle en Rixtel; 16,76 km2, 5881 inw. (1996). Gemengde Aarschot
Aarschot Gemeente aan de Demer in de Belgische provincie Vlaams Brabant; 62,51 km2, 27.125 inw. (1997). Industrie- en verzorgingscentrum met Aartselaar
Aartselaar Gemeente in de Scheldepolders in de Belgische provincie Antwerpen; 10,92 km2, 14.371 inw. (1997). Elektrotechnische bedrijven, meubels Aat
Aat (Ath) Gemeente aan de Dender in de Belgische provincie Henegouwen; 127,10 km2, 24.699 inw. (1997). Stedelijk verzorgend centrum. Geschiedenis
Aba
Aba Stad in de deelstaat Imo in het zuidoosten van Nigeria in de Niger-delta; 260.000 inw. (1990). Vroeger reeds Ibo-marktplaats, ontstaan naast Brits Abaco Islands
Abaco Islands De twee meest noordelijk gelegen eilanden van de Bahama's: Great and Little Abaco Island; ruim 2.000 km2, ca. 7.300 inw. Toerisme.
Abadan
Abadan Iraanse havenstad aan de Perzische Golf, in de provincie Khuzestan; ca. 470.000 inw. De stad ligt op het gelijknamige eiland in de Shatt al-Abakan
Abakan Stad in Rusland, hoofdstad van de autonome republiek Chakassië in het zuiden; ca. 147.000 inw.. Metaalindustrie, houtzagerijen en levensmiddelenindustrie. Abbenbroek
Abbe, Cleveland (1838-1919) Amerikaanse meteoroloog en astronoom; in 1868 directeur van de sterrenwacht te Cincinnati (Ohio), in 1871 hoofdmeteoroloog Abchazië
Abbenbroek Vroeger zelfstandige gemeente aan de Bernisse in de Nederlandse provincie Zuid-Holland (eiland Voorne). Opgeheven in 1980, sindsdien Abbeville
Abbeville Havenstad in Noord-Frankrijk aan de Somme; 23.200 inw. (1992). Brouwerijen, textiel. Van de 12e-17e eeuw belangrijke handelsstad. Gotische Abbe, Cleveland
Abchazië Autonome republiek in Georgië, 8600 km2, ca. 506.000 inw. (1997). Hoofdstad en tevens economisch en cultureel centrum is de havenstad Abcoude
Abcoude Gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht; 32,10 km2, 8066 inw. (1997). Forensenplaats met hoog percentage academici. Bezienswaardig
Abeokuta
Abeokuta Stad in Zuidwest-Nigeria, 80 km ten noorden van Lagos; ca. 370.000 inw. (1990); hoofdstad van de deelstaat Ogun. Ontstaan uit wijkplaats Aberdeen
Aberdeen Havenplaats in Noordoost-Schotland; 206.500 inw. (1992). Hoofdplaats van de regio Grampian. Van economisch belang zijn het handelsverkeer Abidjan
Abidjan Officieuze hoofdstad van Ivoorkust en een van de grootste economische centra van West-Afrika; ca. 2,17 miljoen inw. (1990). Export van hout, Abilene
Abilene Stad in Texas (VS), in landbouw- en veeteeltgebied; 107.000 inwomers (1990). Handels-, industrieel en financieel centrum van een groot graan-, Abkaik
Abkaik (Abqaiq) Stad in Saudi-Arabië, centrum van het belangrijkste olieveld; ca. 15.000 inw.. De olie wordt verwerkt in Dhahran.
Aboe
Aboe (Mount Abu) Berg in Rajasthan (Radsjasthan, India), ca. 200 km ten zuiden van Jodhpoer, 1722 meter hoog. Bebouwd met veel tempels. De marmerversiering Aboe Simbel
Aboe Simbel (Abu Sinbil) Plaats in Egypte op de westelijke Nijloever. In de rotsen zijn twee enorme tempels van Ramses II uitgehouwen rond 1250 Aboekir
Aboekir (Ook: Abu Qir) Dorp in Egypte aan de Middellandse Zee bij Alexandrië. Bekend krijgsterrein in de oorlogen tussen Groot-Brittannië en Napoleon: Abomey
Abomey Hoofdstad van de provincie Zou in Benin; ca. 54.400 inw.. Centrum van agrarisch gebied. Tot 1900 de hoofdstad van het koninkrijk Dahomey. abrasie
abrasie Vorm van erosie door water, waarbij golfwerking merkbaar is tot op de bodem van een zee of een meer. Bij golfwerking maken de waterdeeltjes abrasieplatform
abrasieplatform Brede vlakke strook voor een klifkust, die een deel van de golfenergie opvangt. Dit platform ontstaat doordat materiaal dat door de Abruzzi
Abruzzi (Abruzzen) Administratieve regio in Midden-Italië; opp. 10.794 km2, 1.255.500 inw. (1992). Hoofdstad L'Aquila; provincies L'Aquila, Chie
absolute afstand
absolute afstand Afstand gemeten in kilometers. Meestal meet men daarbij de afstand hemelsbreed, d.w.z. in een rechte lijn.
absolute ouderdomsbepaling
absolute ouderdomsbepaling Methode om de ouderdom, uitgedrukt in (miljoen) jaren, te bepalen. Op basis van de natuurlijke radioactiviteit is een Abu Dhabi
Abu Dhabi Een van de emiraten van de Verenigde Arabische Emiraten; opp. 67.350 km2, 798.000 inw. (1992). Gelijknamige hoofdstad; ca. 242.975 Abuja
Abuja Nieuwe hoofdstad van Nigeria (1991); 480.000 inw. Centraal gelegen, 480 km ten noordwesten van Lagos. Aanvankelijk gepland voor een bevolking abyssale zone
abyssale zone Gedeelte van de diepzee tussen 4000 en 7000 m. Eronder ligt de hadale zone.
Acadien
Acadien Geologisch tijdvak, circa 515-540 miljoen jaar geleden. Wordt onderverdeeld in Lenan, Amgan en Mayan; soms in Solvan en Menevian. Acadien Acajutla
Acajutla Stad in het zuidwesten van El Salvador; ca. 40.000 inw.. Voornaamste handelshaven van het land (40% van de koffie wordt van hieruit geëxporteerd) Acapulco de Juárez
Acapulco de Juárez (Acapulco) Grootste badplaats van Mexico, gelegen in de staat Guerrero aan de Grote Oceaan; 592.200 inw. (1990). Economi
Accra
Accra (Akkra) Hoofdstad van Ghana, gelegen aan de Golf van Guinea; zonder Tema ca 867.000 inw.. Belangrijke havenstad en spoorwegknooppunt Aceh
Aceh (Atjeh) Landstreek en buitengewoon gebied op het Indonesische eiland Sumatra; 55.392 km2, ca. 2.913.000 inw.. Hoofdstad: Banda Aceh (Koetaradja). Acervularia
Acervularia Uitgestorven geslacht van kolonievormende koralen, behorend tot de eveneens uitgestorven groep der rugose koralen. Massieve, veelzijdige Achaea
Achaea Nomos (district) in Griekenland op de Peloponnesos; 3209 km2, ca. 275.000 inw.. Hoofdstad: Pátrai. Export van wijn en krenten. In de Oudheid
Acheloös
Acheloös Rivier in Griekenland; ca. 230 km. Mondt met een delta uit in de Golf van Pátrai. De benedenloop heet Aspropotamos. Waterkrachtcentrales.
Achill Island
Achill Island (Eagle Island) Bergachtig eiland voor de kust van het graafschap Mayo (Ierse Republiek); opp. 145 km2, ca. 3000 inw.. Veel woeste gronden Achterhoek
Achterhoek Deel van de Nederlandse provincie Gelderland, ten oosten van de Rijn en de IJssel; 1531 km2, 367.889 inw. (1995). Landbouw, industr
Achter-Indië Vroeger gebruikelijke naam voor het vasteland van Zuidoost-Azië.
achterland
achterland 1. Het gebied dat georiënteerd is op een bepaalde stad. Meestal gaat het dan om het gebied waarvoor de goederenstromen vanuit de stad Achter-Indië
Achtkarspelen
Achtkarspelen Gemeente in de Friese Wouden in de Nederlandse provincie Friesland; 103,98 km2, 28.040 inw. (1997). Landbouw en in enkele kernen Acidaspis
Acidaspis Trilobiet (behorend tot een uitgestorven groep geleedpotigen), voorkomend van Onder Ordovicium tot Devoon. Breed; drie lobben niet erg Aconcagua, Mount
Aconcagua, Mount Berg in de Argentijnse provincie Mendoza; 6595 m. Hoogste top van het Andesgebergte en van het westelijk halfrond.
Acre (Brazilië)
Acre (Brazilië) Deelstaat in het noordwesten van Brazilië aan de voet van het Andesgebergte: 152.600 km2, 417.000 inw. (1991). Hoofdstad Rio Bra
actief slib
actief slib Slib uit bepaalde waterzuiveringsinstallaties (actief-slibinstallatie), bestaande uit minerale en organische deeltjes en overdekt met micro-organismen actieve kool
actieve kool Kool met een enorm bindingsvermogen, verkregen door grote porositeit. Toepassing in filters die water of lucht zuiveren van kleur-, smaak- actinoliet
actinoliet Mineraal (inosilicaat) uit de amfiboolgroep; vormt mengreeks met tremoliet. Dichtheid 3200 kg/m3; hardheid 5½; groenkleurig met glasglan
actualisme
actualisme (uniformitarianisme) In de geologie gangbare opvatting dat vroeger de aardkorst door dezelfde processen en krachten veranderde als waardoor Adamaoua, Hoogland van
Adamaoua, Hoogland van Hoogland in West-Afrika (Kameroen), ca. 1000 m hoog graniet plateau met toppen tot 2500 m. Vroeger vulkanisch gebied. adamien
adamien Mineraal uit de fosfaatgroep. Chemische samenstelling Zn2, waarbij Zn vervangen kan zijn door Cu en gedeeltelijk door Co (kobalt). Kleine
Adamklissi
Adamklissi (Turks: mannenkerk) Plaats in de Dobroedsja in Roemenië, bekend door het door keizer Trajanus in 109 n.C. opgerichte monument (Tro
Adam's Peak
Adam's Peak Engelse naam voor de berg Samanalakanda op Sri Lanka; 2243 m. Bedevaartplaats voor moslims, boeddhisten en hindoes (vanwege Adana
Adamson, George
Adamson, George (1906-1989) Brits natuurbeschermer. Adamson kwam in 1924 met zijn echtgenote Joy naar Kenya en voorzag op uiteenlopende
Adana Hoofdstad van de gelijknamige provincie in Midden-Turkije; 916.100 inw. Provincie: 17.562 km2, 1.757.000 inw. (1990). Marktcentrum vo
Adapazari
Adapazari Hoofdstad van de Turkse provincie Sakarya, ca. 150 km oostelijk van Istanbul; ca. 131.000 inw.. Centrumfunctie voor het omringende agrarische Addis Abeba
Addis Abeba Hoofdstad van Ethiopië, tevens hoofdplaats van de provincie Shoa; ca. 1.423.000 inw.. Addis Abeba, dat lange tijd een dorps karakter Adelaide
Adelaide Hoofdstad van de Australische staat South Australia; agglomeratie ca. 1,1 mln inw. (1992). Industrie omvat de productie van landbouwwerktuigen, Adelboden
Adelboden Wintersportplaats in Zwitserland, in het kanton Bern, op 1353 m hoogte in het Berner Oberland; ca. 3000 inw..
Aden
Aden Havenstad in Jemen; ca. 407.000 inw.. Vroeger hoofdstad van Zuid-Jemen. Na de hereniging met Noord-Jemen in 1990 werd San'a' de hoofdstad. Aden, Golf van
Aden, Golf van Deel van de Arabische Zee, ten zuiden van het Arabisch Schiereiland. Zeearm tussen de zuidkust van Jemen en de noordkust van Somalië. Adige
Adige Rivier in Noord-Italië; 362 km. Ontspringt in de Tiroler Alpen en mondt uit in de Adriatische Zee. Wordt benut voor irrigatie en het opwekken Adirondack Mountains
Adirondack Mountains Gebergte in het noordoosten van de VS, in de staat New York. Hoogste punt Mt. Marcy (1629 m). Rijk aan delfstoffen. Toer
administratieve regio
administratieve regio Regio die afgegrensd wordt op basis van bestuurlijke of statistische afspraken. Voorbeelden hiervan zijn staten, provincies en Admiraliteitseilanden
Admiraliteitseilanden Veertig eilanden, behorend tot de Bismarck Archipel, die deel uitmaakt van Papoea-Nieuw-Guinea; 2000 km2, ca. 30.500 inw.. Adorp
Adorp Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Groningen, sinds 1990 bij Winsum. Bestond o.a. uit de dorpen Adorp, Sauwerd en Adria
Adria Industriestad in Noord-Italië, in de regio Veneto; ca. 21.705 inw.. Marktcentrum voor o.a. agrarische producten, levensmiddelen- en bouwmaterialenindustrie. Adrianopel
Adrianopel Oude (Romeinse) naam voor de Turkse stad Edirne.
Adriatische Zee
Adriatische Zee Deel van de Middellandse Zee, tussen Italië en het Balkanschiereiland; 132.000 km2, tot 1325 m diep. Belangrijkste havens: Ancona, adsorptiecomplex
adsorptiecomplex Vermogen van kleimineralen en humus om voedingsstoffen vast te houden en via het bodemwater aan de planten te leveren. Door Aduard
Aduard Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Groningen in het Westerkwartier, sinds 1990 bij Zuidhorn. Landbouw. De naam adulaar
adulaar Mineraal, zeer heldere en zuivere variëteit van orthoklaas. Monokliene kristalvorm; chemische samenstelling KAlSiO3; ontstaat meestal door Adventbaai
Adventbaai Baai in Spitsbergen met steenkoolwinning bij de stad Longyearbyen.
adventiefkrater
adventiefkrater (parasitaire krater) Kleine krater die ontstaat op de flank of aan de voet van een vulkaan, meestal doordat het opstijgende magma de Adygië
Adygië Autonome republiek in Rusland, in het noorden van de Kaukasus; 7600 km2, 436.000 inw. (1994). Hoofdstad Majkop. Industrie: houtverwerking, Aegina
Aegina Hoofdplaats van het gelijknamige Griekse eiland (83 km2, 11.125 inw. in 1981) in de Golf van Saronikós. Landbouw en toerisme. In de Oud
aegirien
aegirien (akmiet) Mineraal (inosilicaat), behorend tot de groep van de monocliene pyroxenen. Kleur varieert van zwartgroen tot bruin. Dichtheid 3500 aëratie
aëratie (beluchting) Doorblazen van lucht door vloeistof (bijv. afvalwater), hooi (tegen broei), meestal om bepaalde biologische processen te bevorderen. aërologie
aërologie Onderdeel van de meteorologie dat zich vooral richt op waarnemingen en voorspellingen van weersystemen op grotere hoogten. Sinds het aëroob
aëroob Eigenschap van alle cellen en organismen die om in hun energiebehoefte te voorzien, vrije zuurstof opnemen. Zij hebben een citroenzuurcyc
aërosol
aërosol Fijn verdeelde vaste stof of vloeistof die zich zwevend in de atmosfeer verspreidt, bijvoorbeeld roet of rookdeeltjes. Luchtverontreiniging bestaat Aetolia en Acarnania
Aetolia en Acarnania Agrarische nomos (prov.) in Centraal-Griekenland; 5447 km2, ca. 220.000 inw.. Hoofdstad: Missolonghi (10.164 inw.).
Affligem
Affligem Gemeente aan de Dender in de Belgische provincie Vlaams Brabant, waarin opgenomen Essene, Hekelgem en Teralfene; 17,69 km2, 11.784 Affobakka
Affobakka (Afobakka) Plaatsje in Suriname waar in het kader van het Brokopondoplan een 1900 meter lange stuwdam gebouwd werd (1964), waardoor afgeleide industrie
afgeleide industrie Industrie die materiaal of producten van andere bedrijven verder verwerkt. Indien het transporteren van het materiaal dat verwerkt Afghanistan
Afghanistan 2. Geografie
Afghanistan 2. Geografie Landschap Afghanistan wordt gedomineerd door het centraal liggende Hindu Kush-gebergte, dat de Istoro Nal als hoogste Afghanistan 3. Samenleving
Afghanistan 3. Samenleving Demografie In 1995 werd de totale bevolking, inclusief vluchtelingen, geschat op ca. 22,1 miljoen. Volgens de vluchtelingenorganisa
Afghanistan 4. Geschiedenis
Afghanistan 4. Geschiedenis Het tegenwoordige Afghanistan maakte in de Oudheid deel uit van een gebied dat zich uitstrekte van de Indus en de Afghanistan 5. Economie
Afghanistan 5. Economie Afghanistan is een erg arm land. Van oudsher bestond de economie hoofdzakelijk uit landbouw. De burgeroorlog heeft afhankelijkheidsgraad
Afghanistan Officiële naam: Islamitische Staat Afghanistan Oppervlakte: 652.225 km2 Inwoners: 24.792.000 (1998) Staatsvorm: islamitische republiek
afhankelijkheidsgraad De verhouding tussen het economisch afhankelijke deel van de bevolking (jongeren, ouderen, werklozen en andere niet-werk
afkalving
afkalving 1. Erosief proces (vooral door stromend water), waardoor een oever wordt ondermijnd, na verloop van tijd afbrokkelt en in de stroom terechtkomt. afremmingsbeleid
afremmingsbeleid Beleid dat tot doel heeft de verdere groei van gebieden die wat betreft bevolking of economische activiteiten overbelast zijn, af Afrika
Afrika Afrika is, na Azië en het Amerikaanse vasteland, in grootte het derde continent van de wereld (ruim 30 miljoen km2) en had in 1994 ca. 708,3 Afro-cult
Afro-cult (African revival) Stromingen die zoveel mogelijk van de oude Afrikaanse cultuur in ere willen herstellen. Ontstaan als reactie op de invloed afschuiving
afschuiving Verplaatsing van een gedeelte van de aardkorst ten opzichte van een ander gedeelte. Ten gevolge van rek glijdt het eerste langs een breukvlak afsijpelingsgeultje
afsijpelingsgeultje Afwateringsgeultje op het hoge deel van het strand, gevormd door achtergebleven water dat naar zee terugvloeide. Soms tientallen Afsluitdijk
Afsluitdijk Zeedijk tussen Den Oever (Noord-Holland) en Zurich (Friesland), lengte 32,5 km (langste zeedijk ter wereld). In 1916 lanceerde minister afsmelting
afsmelting Proces waarbij ijs, doordat het smelt, het meegevoerde materiaal verliest. In het geval van gletsjers blijven er grote steenblokken liggen. afstandsverval
afstandsverval Het verschijnsel dat naarmate de afstand groter wordt, de intensiteit van de relaties vermindert. Verschijnselen als migratie, forensisme, afstotingsgebied
afstotingsgebied Gebied dat een aantal onaantrekkelijke kanten heeft waardoor mensen het verlaten. Voorbeelden zijn gebrek aan werkgelegenheid, afval
afval Voorwerpen of stoffen die hun functie verloren hebben en overtollig overblijven. Men kan verschillende soorten afval onderscheiden. Huishoudelijk afvalmakelaar
afval, gevaarlijk
afval, gevaarlijk Afval bestaande uit chemische stoffen (organisch en anorganisch). Met het in 1994 van kracht worden van het hoofdstuk Afvalstoffen afval, huishoudelijk
afval, huishoudelijk Afval afkomstig van huishoudens. Per hoofd van de bevolking rekent men in Europa op 300 - 400 kg huishoudelijk afval. Het afval, industrieafval,
afval, radioactief Afval dat radioactieve stoffen bevat. Is vooral afkomstig van kerncentrales en te verdelen in HAVA (hoogactief afval zoals splijtingsstoffen), afval, vloeibaar radioactief
afval, vloeibaar radioactief Radioactief afval in vloeibare vorm; heeft meestal een lage (LAVA: laagactief vloeibaar afval) of middellage activiteit
afvalmakelaar Tussenpersoon die onderhandelt bij het afvoeren van afval. Gevaarlijk chemisch afval verdwijnt vaak door toedoen van dubieuze internationale afvalstoffen
afvalstoffen In 1994 werd de wetgeving met betrekking tot afvalstoffen ondergebracht in de Wet Milieubeheer (milieuwetgeving). Hiermee kwamen Afvalstoffenwet
Afvalstoffenwet Milieuwet van 1977 met als uitgangspunt 'de vervuiler betaalt'. Een ieder die afvalstoffen produceert of doet ontstaan, moet zorgen afvalverwerking
afvalverwerking Processen die erop zijn gericht om huishoudelijk en industrieel afval op te ruimen of om te zetten in minder schadelijke stoffen, deels afvalwarmte
afvalwarmte Warmte die bij elektriciteitsopwekking en veel industriële processen vrijkomt. Om oververhitting van een deel van een installatie te voorkomen afvalwater
afvalwater Water dat door het gebruik zodanig van samenstelling is veranderd dat het niet meer geschikt is voor verder gebruik. Men onderscheidt o
afvalwater, huishoudelijk
afvalwater, huishoudelijk Afvalwater afkomstig van woonhuizen. Ook het afvalwater uit de sanitaire ruimten en keukens van bedrijven, organisaties
afwatering
afwatering Verschijnsel dat het in de polder gevallen regenwater en het door en onder de dijken naar binnen lopende kwelwater (samen waterbezwaar Afyonkarahisar
Afyonkarahisar Provincie in Westmidden-Turkije, in Anatolië; 14.295 km2, ca. 685.000 inw., gelijknamige hoofdstad (ca. 75.000 inw.,). Productie afzettingen van Calais
afzettingen van Calais (ook: oude, blauwe zeeklei, oude getijdenafzettingen) Afzettingen die in Nederland en België door de zee tijdens het Holoceen afzettingen van Duinkerken
afzettingen van Duinkerken (ook: jonge zeeklei) Afzettingen die in Nederland en België door de zee tijdens het Holoceen zijn gesedimenteerd. Dit afzettingsgesteente
afzettings- Gesteenten ontstaan op het aardoppervlak door afbraak, omvorming en afzetting van eerder aanwezig gesteente. Zoals bijvo
afzettingsgesteente (ook: sedimentair gesteente) Gesteente dat is ontstaan door het neerslaan van materiaal uit de lucht of uit het water of uit door agaat
agaat Cryptokristallijne variëteit van kwarts (SiO2). Ontstaat veelal in holten, waarin zich achtereenvolgens nieuwe banden op de wand afzetten. Door Agadir
Agadir Havenstad in Zuid-Marokko; 245.800, hoofdstad van de gelijknamige prov. (5910 km2, 579.740 inw., 1982). Vissershaven; export van groente Agassiz, Jean Louis Rodolphe
Agassiz, Jean Louis Rodolphe (1807-1873) Zwitsers paleontoloog en geoloog. Schreef monografie over Braziliaanse vissen (1829) en stichtte aan Agen
A-gemeente Gemeente die volgens de criteria van de CBS-classificatie beschouwd kan worden als een plattelandsgemeente. Kenmerkend is o.a. dat A-klimaat
Agen Hoofdplaats van het Franse dep. Lot-et-Garonne; 32.393 inw. (1991). Handelscentrum in een gebied met land- en tuinbouw. O.a. conserven-, agger
agger Onregelmatigheid in het watergetij, hetzij een kortstondige rijzing tijdens laagwater, hetzij een daling tijdens hoogwater. In ondiep water wordt agglomeratie
agglomeratie Stad met alle daaraan vastgegroeide randgemeenten. Er wordt onderscheid gemaakt tussen een mono-nucleaire agglomeratie, die opgebouwd agglomeratienadelen
agglomeratie-effect
agglomeratie-effect Het verschijnsel dat in een eenmaal ontstane plaats een proces van zichzelf versterkende groei zal plaatsvinden. In de stad zijn Agra
agglomeratienadelen De nadelen van bedrijfsvestiging in een grote stad. Hierbij moet vooral gedacht worden aan zaken als slechte bereikbaarheid agglomeratievoordelen
agglomeratievoordelen 1. De voordelen van bedrijfsvestiging in een grote stad. Voorbeelden zijn de grote aantallen mensen die samen een kwanti
Agra Stad in India in de deelstaat Uttar Pradesh; 891.800 inw. (1991). Industrieel en handelscentrum met vervaardiging van textiel, tapijten, schoenen, agrarisch bedrijf
agrarisch bedrijf Landbouwbedrijf. Specialisatie, vooral na de Tweede Wereldoorlog, heeft de verscheidenheid aan bedrijfstypen in de landbouw sterk agrarische industrie
agrarisch-ambachtelijk huwelijkspatroon (ook: West-Europees huwelijkspatroon) Huwelijkspatroon dat gekenmerkt wordt door trouwen op hoge agrarisch-ambachtelijke fase
agrarisch-ambachtelijke fase (ook: West-Europese fase, pre-transitiefase) Eerste fase uit het demografisch transitiemodel, die gekenmerkt werd door Agrigento
agrarische industrie Industrie die de grondstoffen uit de landbouw en veeteelt verder verwerkt.
agrarische involutie
agrarische involutie Ontwikkeling in de landbouw, waarbij steeds meer mensen een bestaan moeten vinden op kleine bedrijfjes met arbeidsintensieve agrarisch-ambachtelijk huwelijkspatroon
Agrigento Stad in Italië op Sicilië; 55300 inw. (1991). Hoofdstad van de gelijknamige prov. (3042 km2, 483.990 inw. in 1985). Graanhandel, keramische Aguascalientes
Aguascalientes Deelstaat in Centraal-Mexico; 5.471 km2, 719.600 inw. (1990). Mijnbouw (goud, zilver, koper, lood), veeteelt en verbouw van suik
Agulhas Stroom
Agulhas Stroom Betrekkelijk warme zeestroom in de Indische Oceaan ten westen van Madagascar; voortzetting van de Zuidequatoriale Stroom.
Agulhas, Kaap
Agulhas, Kaap (Naaldenkaap) Zuidelijkste punt van Afrika, ten zuidoosten van Kaap de Goede Hoop. Meridiaan door Kaap Agulhas is de grens tussen Ahaggargebergte
Ahaggargebergte (Hoggargebergte) Gebergte in Algerije in de centrale Sahara; hoogste punt Tahat (3003 m). Hoofdplaats: Tamanrasset. Bewoond Ahmadabad
Ahmadabad Cultureel centrum in de Indiase deelstaat Gujarat, 2,8 miljoen inw. (1991). Belangrijk industrieel centrum voor de deelstaat. In 1411 gesticht Ahr
Ahr Rivier in Duitsland, linker zijrivier van de Rijn; ca. 89 km. Toerisme en wijnbouw in het Ahrdal. Bekendste plaatsen: Bad Neuenahr en Ahrweiler.
Ahuachapán
Ahuachapán Stad in El Salvador; 83.000 inw.. Hoofdstad van de gelijknamige provincie; 1.240 km2, ca. 260.000 inw.. Centrum van een gebied met Ahvenanmaa
Ahvenanmaa (Åland) Finse prov.; 1527 km2, ca. 24.000 inw.. Hoofdplaats: Maarianhamina. Groep eilanden in de Botnische Golf met als belangrijkste Ahwaz
Ahwaz (Ahvaz) Stad in Iran, hoofdstad van de provincie Khuzestan; ca. 580.000 inw.. Handelscentrum en verkeersknooppunt. Petrochemische industrie; Aigues Mortes
Aigues Mortes Stadje in het Zuid-Franse dep. Gard; 4989 inw. (1990). In de Middeleeuwen havenstad en vertrekhaven van twee kruistochten (naar Ain
Ain Departement in Zuidoost-Frankrijk; 5762 km2, 418.500 inw. Hoofdstad: Bourg-en-Bresse. Middelen van bestaan: landbouw (maïs, tarwe), pluimveehouderij, Ain Fasjka
Ain Fasjka (Ein Fashka) Oase aan de Dode Zee, drie kilometer ten zuiden van Qumran. De in 1958 blootgelegde werkplaatsen, gelegen rond een binnenhof, Aïr
Aïr (Azbine) Gebergte in het zuiden van de Sahara, in Noord-Niger. Hoogste punt Mt. Gréboun (2000 m). Hoofdoase Agadez. Bevolking (Toeareg) Aire
Aire Rivier in Noord-Engeland, zijrivier van de Ouse; 113 km. Ontspringt in het Penninisch Gebergte.
Aiseau-Presles
Aiseau-Presles Gemeente aan de Samber in de Belgische provincie Henegouwen; 27,6 km2, 10.980 inw. (1997). Landbouw, metaalindustrie, pendel.
Aisne
Aisne 1. Departement in Noord-Frankrijk; 7369 km2, 534.000 inw. Hoofdstad: Laon. Landbouw (graan en suikerbieten), veeteelt, industrie (textiel, Aix-en-Provence
Aix-en-Provence Stad in Zuid-Frankrijk, hoofdstad van het dep. Bouches-du-Rhône; 126.850 inw. (1990). Handelscentrum (olijven, amandelen, olie Aix-les-Bains
Aix-les-Bains Stad in Zuidoost-Frankrijk in het dep. Savoie; 24.683 inw. (1990). Badplaats met zwavelhoudende bronnen; wintersport. Jachthaven, Ajaccio
Ajaccio (Lat.: Adjacium) Hoofdplaats van het Franse eiland Corsica en het dep. Corse de Sud; 55.320 inw. (1992). Belangrijke havenplaats aan de westkust Ajanta
Ajanta (Adsjanta) Dorpje in India, ca. 400 km ten noordwesten van Bombay. Beroemd door in een rotswand in de omgeving uitgehouwen boeddhistische Ajman
Ajman Een van de emiraten van de Verenigde Arabische Emiraten; 250 km2, 76.000 inw. (1991). Gelijknamige hoofdstad.
Ajmer
Ajmer Handelscentrum in de Indiase deelstaat Rajasthan; 402.700 inw. (1991). Handel in zout, mica, textiel en landbouwproducten. Schoenen-, textiel- Akaba, Golf van
Akaba, Golf van (Khalij al-'Aqabah) Noordoostelijk deel van de Rode Zee, genoemd naar de havenstad Akaba (27.900 inw. in 1979) in Jordanië. In Aken
Aken (Du.: Aachen; Fr. en Eng.: Aix-la-Chapelle) Stad in de Duitse deelstaat Nordrhein-Westfalen; 243.200 inw. (1991). Textiel-, machine-, voedingsmiddelen- Akershus
Akershus Provincie (fylke) in Zuid-Noorwegen; 4917 km2, 424.900 inw. (1993). Hoofdplaats: Oslo. Scheepvaart, industrie en landbouw. Toeristenplaats Akersloot
Akersloot Gemeente aan het Alkmaardermeer in de Nederlandse provincie Noord-Holland; 15,24 km2, 4835 inw. (1997). Tuinbouw, veeteelt, bloembollenteelt, Akita
Akita Havenplaats aan de noordwestkust van het Japanse eiland Honshu; ca. 310.000 inw.. Hoofdstad van de gelijknamige prov.; 11.612 km2, ca 1,3 akkerbouw
akkerbouw Landbouwmethode waarbij bouwland (akker) op geregelde tijden (in onze streken jaarlijks, soms tweejaarlijks) wordt bewerkt en ingezaaid, Akko
Akko (Acca, Acre, Akka, Akra) Stad in Israël aan de Middellandse Zee; ca. 40.000 inw.. IJzer-, keramische en chemische industrie. Belangrijke have
A-klimaat Tropisch klimaat waarin, volgens de indeling van de bekende Duits-Oostenrijkse klimatoloog W. Köppen, de gemiddelde temperatuur van baai
Akron
Akron Stad in de Amerikaanse staat Ohio; 223.000 inwoners (1990). Zetel van de grootste rubbermaatschappijen ter wereld (Goodyear, Goodrich, Firestone, Aksum
Aksum (Aksoem, Axum) Religieus centrum in Ethiopië (prov. Tigre); ca. 22.000 inw.. Weverijen, leer- en metaalbewerking, handel in graan, huiden Akureyri
Akureyri Stad in het noorden van IJsland, aan de Eyjafjord; ca. 14.000 inw.. Tweede stad (na Reykjavík) van IJsland. Centrum van de IJslandse haringvisserij Akyab
Akyab (Sittwe) Havenstad in het noordwesten van Birma, hoofdplaats van de staat Arakan; ca. 143.000 inw.. Uitvoer van rijst.
Alabama
Alabama River Rivier in de Amerikaanse staat Alabama; ca. 490 km. Afwateringsgebied 58.500 km2. Ontstaan uit de samenvloeiing van de rivieren Alagoas
Alabama Staat in het zuidoosten van de VS; 133.915 km2, 4.040.000 inwoners (1990). Hoofdstad: Montgomery. De grootste steden zijn Birmingham Alabama River
Alagoas Deelstaat in het oosten van Brazilië; 28.000 km2, ca. 2.513.000 inw.. Agrarische activiteiten (suikerriet, tabak, koffie, verder extensieve veeteelt) Alajgebergte
Alajgebergte Gebergte in Kirgizië, deel van de Tiensjan. Hoogste punt de Leninpiek (7134 m) in het Trans-Alajgebergte.
Alajuela
Alajuela Stad in Costa Rica; 158.300 inw. (1991). Hoofdstad van de gelijknamige provincie; 9.753 km2, 539.400 inw.. Op de helling van de Poás-vulkaan Alameda
Alameda Havenstad in de Amerikaanse staat California in de Baai van San Francisco; 77.000 inwoners (1990). Vissers- en marinehaven met scheepsbouw, alarmfase
alarmfase (waarschuwingsfase) Situatie waarin men op de gevolgen van luchtverontreiniging bedacht moet zijn. Men spreekt tegenwoordig vaak van Alaska
Alaska Grootste staat van de VS, ten noordwesten van Canada; 1.518.800 km2, 599.000 inw. (1993). Hoofdstad: Juneau. Grootste stad: Anchorage. Alaska Highway
Alaska Highway (Alcan) Deel van de Pan-American Highway, van Dawson Creek (Canada) naar Fairbanks (Alaska); 2450 km.
Ala-tau
Ala-tau Naam voor verschillende gebergten in Kirgizië en Kazachstan. Deel van het Tian-gebergte. De wintersportplaats Almaty ligt in het zuidelijk Alba Iulia
Alba Iulia (Du.: Karlsburg) Stad in Roemenië; 71.200 inw. (1992). Hoofdstad van de judet (district) Alba; 6231 km2, 414.000 inw. (1992). Handelscentrum Albaanse Bergen
Albaanse Bergen (It.: Monti Albani) Vulkanisch ringgebergte (ca. 965 m) ten zuidoosten van Rome. Bebost gebied met wijnbouw (Albana).
Albacete
Albacete Stad in Zuidoost-Spanje, hoofdstad van de gelijknamige prov. in Murcia; 130.000 inw. (1991). Vervaardiging van dolken, messen, enz. Prov. Albanië
Albanië 2. Geografie Landschap Aan de landzijde wordt Albanië omsloten door bergketens, met de hoogste top (2751 m) in het Korabgebergte. Naar Albanië 3. Samenleving
Albanië 3. Samenleving In 1991 kwam een eind aan een langdurig en streng marxistisch-leninistisch bewind. Al eerder, in de tweede helft van de Albanië 4. Geschiedenis
Albanië 4. Geschiedenis De oudst bekende bewoners waren de Illyriërs, een Indo-Europese volksstam. Zij vestigden zich ca. 1000 v.C. in de westel
Albanië 5. Economie
Albanië 5. Economie Staatsbezit van de productiemiddelen (rechtstreeks of via staatscoöperaties) was tot 1991 de grondslag van de zeer strak geleide Albany
Albanië Officiële naam: Republika e Shqipërisë (Republiek Albanië) Oppervlakte: 28.748 km2 Inwoners: 3.330.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële Albanië 2. Geografie
Albany Stad in het oosten van de Verenigde Staten, hoofdstad van de staat New York; ca. 102.000 inw.. Belangrijke binnenhaven (olie, graan en hout). albast
albast Soort onyx; kan zowel een variëteit van calciet als van gips zijn. Deze dubbelzinnigheid vloeit voort uit het feit dat beide materialen in de Oudheid Alberta
Alberta Prairieprovincie in Canada; 638.233 km2, 2.545.500 inw. (1991). Hoofdstad: Edmonton. De Mount Columbia is met 3.747 m het hoogste punt; Albertkanaal
Albertkanaal Kanaal in België, tussen Luik en Antwerpen, lengte 129,6 km, geschikt voor schepen tot 2000 ton. Aangelegd tussen 1930 en 1939. Vanwege Albi
Albi Hoofdstad van het Zuid-Franse dep. Tarn; ca. 50.000 inw.. Textiel- en glasindustrie, handel in wijn. Bezienswaardig: voormalig aartsbisschoppelijk Albien
Albien (Gault) Bovenste etage en tijd van het Onder Krijt. De naam, ingevoerd door A.D. d'Orbigny (1802-1857), is afgeleid van de Latijnse naam A
albiet
albiet Mineraal, triklien veldspaat. Lichtdoorzichtig, enigszins zalmkleurig. Glasglans, goede splijting; hardheid 6, dichtheid 2500 kg/m3. Vormt met Albion
Albion Bijnaam van Engeland. Deze term is waarschijnlijk afgeleid van de Keltische benaming voor Schotland (Alba) en door de Romeinen geïnterpreteerd Alblasserdam
Alblasserdam Gemeente aan de Alblas in de Nederlandse provincie Zuid-Holland; 9,96 km2, 17.725 inw. (1997). Industrie en toerisme (watersport). Alblasserwaard en Vijfheerenlanden
Alblasserwaard en Vijfheerenlanden Landstreek in de Nederlandse provincie Zuid-Holland; 420,91 km2, 215.002 inw. (1995). De noordelijke gr
Ålborg
Ålborg (ook: Aalborg) Stad in Noord-Jutland, Denemarken. Hoofdstad van de provincie Nordjylland; 157.250 inw. (1993). A. Ligt aan de Limfjord Albrandswaard
Albrandswaard Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland op IJsselmonde; 23,75 km2, 15.266 inw. (1997). Albrandswaard is ontstaan op Albula
Albula Gebergte in het Zwitserse kanton Graubünden. Hoogste punt: Piz Kesch (3418 m). Albula is tevens een zijrivier van de Hinterrhein. De Albula-Albuquerque
Albuquerque Handelscentrum (wol, vee) in de Amerikaanse staat New Mexico; 398.500 inw. (1992). Elektronische en kledingindustrie (Levi Strauss). Alcalá de Henares
Alcalá de Henares Oude Spaanse stad, 29 km ten noordoosten van Madrid; 159.400 inw. (1991). Textiel- en farmaceutische industrie. Universiteit Alcantara
Alcantara Stadje in de Spaanse autonome regio Extremadura; ca. 2500 inw.. bezienswaardig is de door Trajanus gebouwde brug over de Taag (2e eeuw Alcatraz
Alcatraz Rots in de baai van San Francisco, waar van 1933-1963 's werelds best beveiligde gevangenis gevestigd was. Alcatraz-gevangenis voor de Alcoy
Alcoy Stad in de Spaanse prov. Alicante; 67.000 inw.. Textiel-, papier- en metaalindustrie. Beroemd om de amandelen.
Aldabra Islands
Aldabra Islands Eilandengroep in de Indische Oceaan ten noorden van Madagaskar. Maakt sinds 1976 deel uit van de Seychellen, daarvoor van het Aldan
Aldan (20.000 inw.) Goudmijnbouwstad in Siberië. Ook rivier (2240 km), die ontspringt in het Stanovojgebergte en uitmondt in de Lena.
Alderney
Alderney (Fr.: Aurigny) Een van de Britse Kanaaleilanden, behoort tot Guernsey; 8 km2, ca. 2.200 inw. Hoofdplaats: St. Anne's.
Aldershot
Aldershot Stad in Groot-Brittannië, in het graafschap Hampshire; 55.000 inw.. Grootste legerplaats van het Verenigd Koninkrijk.
Alençon
Alençon Hoofdstad van het Noord-Franse dep. Orne; 31.143 inw. (1992). Centrum van een landbouwgebied. Textiel (kant), elektrotechniek. Gotische Alentejo
Alentejo Landstreek in Midden- en Zuid-Portugal, verdeeld in Alto Alentejo en Baixo Alentejo. Land- en tuinbouw; kurkeiken. Belangrijkste steden: Aleoeten
Aleoeten (Aleutian Islands) Keten van vulkanische eilanden (17.700 km2), behorend bij Alaska (VS) en zich uitstrekkend tot Kamtsjatka. Visserij door Aleppo
Aleppo (Ar: Haleb) Stad in Noordwest-Syrië; 1,4 miljoen inw. (1990). Vanoudsher een van de grootste en belangrijkste (handels)steden van het Aziatische Alès
Alès Stad in het Zuid-Franse dep. Gard; 41.034 inw. (1990). Winning van steenkool, ijzer en zink. Metaal-, glas- en zijde-industrie.
Alesia
Alesia Plaats in het Franse dep. Côte-d'Or bij het huidige Alise-Sainte-Reine. Hier leden de Galliërs onder Vercingetorix de beslissende nederlaag tegen Ålesund
Ålesund Havenstad in West-Noorwegen aan de Storfjord; ca. 35.000 inw.. Scheepsbouw, visserij en visverwerking.
Aletschgletsjer
Aletschgletsjer Langste gletsjer van de Alpen in het kanton Valcús in Zwitserland; opp. 114 km2, lengte 26,5 km.
Alexander Archipel
Alexander Archipel Eilandengroep (ca. 1000) voor de kust van Brits Colombia, behorend tot de Amerikaanse staat Alaska; 36.800 km2. Er wonen ca. Alexandrië
Alexandrië (Arab.: El Iskandarîya) Alexandrië is de internationale havenstad van Egypte en de tweede stad van het land (bijna 3 mln inwoners in 1992); alexandriet
alexandriet Mineraal, variëteit van chrysoberil. Heeft een groene kleur (doorzichtig), terwijl het in kunstlicht roodachtig oplicht. Dichtheid 3700 kg/Alexandroúpolis
Alexandroúpolis Griekse havenstad, hoofdstad van de nomos (prov.) Evros in Thracië; ca. 37.000 inw.. Export van tabak, landbouw- en zuivelprod
Alfeíos
Alfeíos Rivier in Griekenland, langste van de Peloponnesos; ca. 110 km. Aan de Alfeíos ligt het voormalige heiligdom Olympia.
Alfonso V van Portugal, de Afrikaan
Alfonso V van Portugal, de Afrikaan (1432-1481) Koning van Portugal (1438-81). Zette ontdekkingsreizen langs Afrikaanse kust voort (Guinee). Algarve
Al-Fujayrah (Fujairah) Een van de Verenigde Arabische Emiraten; 1150 km2, 63.000 inw. (1991).
Algarve Vroegere prov. in Portugal, overeenkomend met het huidige district Faro. Achtereenvolgens bewoond door Feniciërs, Romeinen, Visigoten Algeciras
Algeciras Stad in Andalusië in Zuid-Spanje, prov. Cádiz; 101.200 inw. (1991). Garnizoens-, bad- en havenplaats (veerdiensten op Noord-Afrika). Visserij; Algerije
Algerije 2. Geografie
Algerije 2. Geografie Landschap Evenwijdig aan de kust loopt de Atlas Tellien, die bestaat uit steile bergruggen, voornamelijk opgebouwd uit kalksteen Algerije 3. Samenleving
Algerije 3. Samenleving Demografie In 1994 woonden er naar schatting 27,3 miljoen mensen in Algerije. De bevolking groeide tussen 1980 en 1992 Algerije 4. Geschiedenis
Algerije 4. Geschiedenis De voorouders van de oorspronkelijke bevolking, de Berbers, werden in Romeinse bronnen Numidiërs genoemd. In de 2e Algerije 5. Economie
Algerije 5. Economie Na de onafhankelijkheid streefde de overheid ernaar de afhankelijkheid van de westerse geïndustrialiseerde wereld te verminderen. Algiers
Algerije Officiële naam: Democratische Volksrepubliek Algerije Oppervlakte: 2.381.741 km2 Inwoners: 30.480.000 (1998) Staatsvorm: republiek Staatshoofd
Algiers (Arab.: El Djazâir) Hoofdstad van Algerije en van het gelijknamige dep.; ca. 1.500.000 inw. (; dep. 1.700.000 inw.). Grootste havenstad met alginiet
alginiet Een van de macerale bestanddelen van steenkool, bestaande uit de ingekoolde resten van algen.
Algoabaai
Algoabaai Baai aan de zuidoostkust van Zuid-Afrika. Wordt gevormd door de zuidwaarts uitlopende Kaap Recife. In de beschutting van de baai ligt Alhambra
Alhambra (Arab.: Kasr al-Hamra = het rode kasteel) Naam van gebouwencomplex bij Granada, opgetrokken uit rode baksteen, tussen 1230 en 1358. Alicante
Alicante Stad in Zuidoost-Spanje; 265.400 inw. (1991). Hoofdstad van de gelijknamige prov.; 5863 km2, 1.292.500 inw. (1991). Aluminium-, chemische, Alice Springs
Alice Springs (voorheen Stuart) Stad in de Australische Northern Territory; 26.000 inw. (1991). Alice Springs is een van de weinige grotere nederzettingen Aligarh
Aligarh Religieus centrum in India in de deelstaat Uttar Pradesh; 480.500 inw. (1991). Centrum van een agrarische omgeving, met katoen- en metaalindustrie. alkaliveldspaten
alkali- Veldspaten met een gering calciumgehalte. Vormt een der belangrijkste groepen van mineralen. Bekende voorbeelden zijn sanidien, Velsen
alkaliveldspaten Mengreeks van mineralen, waarvan de chemische samenstelling van de kristallen varieert tussen die van albiet en sanidien. Alkaliveldspaten Alkemade
Alkemade Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland; 30,88 km2, 14.439 inw. (1997). Omvat Roelofarendsveen, Oude en Nieuwe Wetering, Alken (België)
Alken (België) Gemeente in de Belgische provincie Limburg (Vochtig Haspengouw); 28,13 km2, 10.709 inw. (1997). Landbouw met enige industrie Alkmaar
Alkmaar Gemeente aan het Noord-Hollands Kanaal in de Nederlandse provincie Noord-Holland; 27,91 km2, 92.832 inw. (1997). Het is een snelgro
Allahabad
Allahabad Stad in India, in de deelstaat Uttar Pradesh; 806.500 inw. (1991). Handelscentrum voor o.a. graan, katoen en suiker. Textielindustrie en Allegheny Mountains
Allegheny Mountains Gebergte in de VS, deel van de Appalachen. Hoogste top Spruce Knob (1500 m). Winning van steenkool, ijzererts en aardoli
Aller
Aller Rivier in Duitsland, rechter zijrivier van de Weser; 262 km.
Allerdale
Allerdale Nieuw gewest (county district) in Engeland na de bestuurlijke herindeling van de jaren zeventig; ca. 97.000 inw.. Maakt deel uit van het graafschap Allgäu
Allgäu Landstreek in het zuiden van Duitsland. Veeteelt (boter en kaas), textielindustrie en vooral toerisme, o.a. in de Allgäuer Alpen (Krottenkopf, Allia
Allia Zijrivier van de Tiber. Hier versloegen in 387 v.C. de Galliërs onder Brennus de Romeinen.
Allier
Allier 1. Departement in Frankrijk, ten noorden van het Massif Central in Auvergne; 7340 km2, 369.600 inw. Hoofdstad: Moulins. Vnl. agrarisch: graan, allochtone bevolking
allochtone bevolking Bevolking die van elders afkomstig is. Strikt genomen is iedereen die niet in dezelfde plaats, hetzelfde gebied of land woont w
alluviale afzetting
alluviale afzetting Materiaal dat door een rivier wordt afgezet, meestal fluviatiele sedimentatie genoemd. Een tweede (ongelukkig gekozen) betekenis Alluvium
Alluvium Verouderde benaming voor het Holoceen.
alm
alm (ook: alpenweide, bergweide) Naam van een bergweide in het Duitstalige deel van de Alpen. Deze gebieden, die hoofdzakelijk begroeid zijn met almandiet
almandiet Edelgesteente behorend tot de mineraalgroep der granaten. Violetrood van kleur. Vindplaatsen: Sri Lanka, Zuid-Afrika, Brazilië. Uit de grote Almaty
Almaty (Alma-Ata) Grootste stad in de republiek Kazachstan; 1.147.000 inw. (1990). Handel in land- en tuinbouwproducten. Machinefabrieken, textiel- Almelo
Almelo Gemeente in de Nederlandse provincie Overijssel (Twente); 38,79 km2, 65.108 inw. (1997). Streekcentrum en congresstad. Textiel (sterke groei Almere
Almere Gemeente in de Nederlandse provincie Flevoland in de polder Zuidelijk Flevoland (drooggelegd 1968); 179,21 km2, 118.585 inw. (1997). Tuinbouw, Almería
Almería Havenstad in Zuidoost-Spanje; 155.100 inw. (1991). Hoofdstad van de gelijknamige prov.; 8774 km2, 455.500 inw. (1991). Export van zuidvr
Alor Setar
Alor Setar Hoofdstad van de Maleisische staat Kedah; ca. 70.000 inw.. Marktcentrum in een gebied met rijstbouw.
Alpe d'Huez
Alpe d'Huez Wintersportcentrum ten zuidoosten van Grenoble, in het Franse departement Isère, op ca. 1850 m hoogte. Nadat in 1931 op 1865 m een Alpen
Alpen De Alpen vormen na de Kaukasus Europa's hoogste bergketen. Zij strekken zich uit over een afstand van ruim 1000 km vanaf de Italiaanse Rivièra alpengloed
alpengloed Schemeringsverschijnsel waarbij gletsjers en sneeuwhellingen een felrode kleur vertonen als gevolg van een laagstaande zon. Het zonlicht Alpes-de-Haute-Provence
Alpes-de-Haute-Provence (tot 1971 Basses-Alpes) Departement in Zuidoost-Frankrijk; 6925 km2, 130.833 inw. (1990). Hoofdstad: Digne. Veeteelt, Alpes-Maritimes
Alpes-Maritimes Departement in Zuidoost-Frankrijk, in de Provence; 4299 km2, 972.500 inw. (1992). Hoofdstad: Nice. Schapenteelt, olijven- en fruitteelt. Alphen aan den Rijn
Alphen aan den Rijn Gemeente aan de Oude Rijn in de Nederlandse provincie Zuid-Holland; 57,68 km2, 67.878 inw. (1997). Fabricage van beton, Alphen en Riel
Alphen en Riel Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 56,65 km2, 6231 inw. (1996). Landbouw en veeteelt. De geschiedenis Altajgebergte
Altajgebergte 1. Gebergte in Centraal-Azië (Russische deelrepubliek Gorno-Altaj, Mongolië en China). Hoogste top Belucha (4506 m). Brongebied Altamira-grot
Altamira-grot Grot nabij Santander in Noord-Spanje, waarin belangrijke rotstekeningen uit de prehistorie zijn gevonden. De voorstellingen, daterend Altdorf
Altdorf Hoofdplaats van het Zwitserse kanton Uri; 8200 inw. (1992). Rubber- en munitiefabriek. Standbeeld van Wilhelm Tell. Tell-spelen.
Altenburg
Altenburg Stad in Duitsland, Bezirk Leipzig; ca. 55.470 inw.. Handelscentrum met o.a. fabricage van elektrische apparaten, conserven en speelkaarten. altiplanatie
al-Tidjani
al-Tidjani (Ahmad al-Tidjani; 1737- 1815) Stichter van de islamitische Tidjanijja-orde. Begraven in zijn klooster in Fes. De orde is in de moderne tijd Amadora
altiplanatie Term voor enige geologische processen die leiden tot min of meer vlakke landschapsvormen. Het belangrijkste hierbij zijn periglaciale verschijnselen Altiplano
Altiplano Hoogvlakte (200.000 km2) in Bolivia en Perú tussen de evenwijdig lopende Andesketens op 3600 tot 4000 m hoogte. Dichtbevolkt gebied altocumulus
altocumulus (grove schapewolken) Wolkentype op circa 4 km hoogte. Dikker in het midden en compacter van bouw dan de gelijksoortige, maar hoger Altona
Altona Voorstad van de Duitse stad Hamburg (sinds 1937); 270.000 inw.. Stadsrechten in 1664 en als eerste vrijhaven van Noord-Europa lange tijd altostratus
altostratus Vezelachtige, soms effen wolkensluier op circa 3 km hoogte. Bedekt vaak grote gedeelten van de hemel. Soms schijnt de zon er vaag doorheen.
Altyn Tag
Altyn Tag (Altin Tagh) Gebergte in het zuiden van de Chinese provincie Xinjiang. Toppen tot 5500 m.
Alveringem
Alveringem Gemeente in de Belgische provincie West-Vlaanderen; 80 km2, 4749 inw. (1997). Afhankelijk van de administratieve en economische kernen Älvsborg
Älvsborg Prov. (län) in Zuid-Zweden; 11.395 km2, 447.600 inw. (1993). Hoofdstad: Vänersborg. Akkerbouw en veeteelt. Zware industrie; Trollhätt
Alzette
Alzette Rivier in het Groothertogdom Luxemburg, lengte ca. 65 km. De A. ontspringt in Frankrijk en mondt uit in de Sûre. Het dal is een belangrijke Al-Fujayrah
Amadora Stad in Portugal, voorstad van de hoofdstad Lissabon; 100.000 inw.. Kledingindustrie en bouwnijverheid.
Amagasaki
Amagasaki Industriële voorstad van Osaka op het Japanse eiland Honsjoe; 488.600 inw. (1993). Grote elektrische centrales, goede trans portfaciliteiten Amalfi
Amalfi Stadje in Italië bij Napels; 5800 inw. (1992). Toeristenplaats: o.a. kathedraal uit de 13e eeuw.
Amapá
Amapá Federaal territorium in Noord-Brazilië; 140.275 km2, ca. 230.000 inw.. Hoofdstad: Macapá. Groot deel bedekt met oerwouden. Vanuit de Serra Amarapura
Amarapura (Amarabura) Stad in Birma aan de rivier de Irrawaddy; ca. 12.000 inw.. Had als hoofdstad van Burma (1783-1860) ca. 175.000 inw. Verwoest Amaravati
Amaravati 1. (Amravati) Stad in de Indiaase deelstaat Maharashtra; 422.000 inw. (1991). Centrum van een gebied met katoenverbouw. Vervaardiging amaril
amaril Fijnkorrelig mengsel van de mineralen korund, magnetiet, hematiet en kwarts. Wordt gebruikt als slijpmiddel.
Amay
Amay Gemeente aan de Maas in de Belgische provincie Luik; 27,6 km2, 12.842 inw. (1997). Industrie (metaal), kalksteengroeven en landbouw (oa. Amazonas (Braz.)
Amazonas (Braz.) Deelstaat in Noordwest-Brazilië; 1.564.445 km2, 2.100.000 inw.. Hoofdstad: Manaus. Vnl. bedekt met oerwouden. Bevolking vooral
Amazonas (Perú)
Amazonas (Perú) Departement in Perú; 41.297 km2, ca. 305.000 inw.. Hoofdstad Chachapoyas.
Amazonas (Venez.)
Amazonas (Venez.) Federaal territorium in het zuiden van Venezuela, begrensd door Colombia en Brazilië; 175.750 km2, 55.700 inw. (1991). Hoofdstad: Amazone
Amazone Rivier in Zuid-Amerika; 6299 km. De hoofdstroom ontspringt op ca. 3650 m hoogte in de Peruaanse Andes (daar Maranón genoemd) en Amazonegebied
Amazonegebied In het noorden van Zuid-Amerika, ongeveer tussen 5° NB en 15° ZB ligt het Amazonebekken, een laaggelegen gebied, omgeven door amazoniet
amazoniet Mineraal; smaragdgroene variëteit van de monocliene alkaliveldspaat orthoklaas. Zeer goede splijting, glasglans, veelal troebel doorzichtig. ambachtsbedrijf
ambachtsbedrijf Een tot de secundaire sector behorend bedrijf, dat, in tegenstelling tot de industrie, gekenmerkt wordt door een grotendeels handmatige Ambato
Ambato Stad in Ecuador, hoofdstad van de provincie Tungurahua, in de Andes; 124.200 inw. (1990). Handelscentrum met landbouw en fruitteelt. Textiel-, Amber Valley
Amber Valley Nieuw gewest in Engeland (county district) na de bestuurlijke herindeling van de jaren zeventig; ca. 110.000 inw.. Maakt deel uit van amblygoniet
amblygoniet Mineraal uit de fosfaatgroep. Vormt met spodumeen en lepidoliet het belangrijkste lithiumerts. Vooral van belang voor toepassingen in Amboise
Amboise Stadje in het Franse dep. Indre-et-Loire aan de Loire; 10.980 inw. (1990). Het beroemde kasteel van Amboise werd ca. 1500 gebouwd. Amboise Ambon
Ambon Stad in Indonesië op het gelijknamige eiland, hoofdstad van de provincie Maluku (Molukken); ca. 210.000 inw.. Export van specerijen en kopra. Ambt Delden
Ambt Delden Gemeente in de Nederlandse provincie Overijssel; 83,73 km2, 5408 inw. (1997). Agrarische activiteiten, industrie en toerisme (dank zij Ambt Montfort
Ambt Montfort (Tot 1995 Posterholt) Gemeente in de Nederlandse provincie Limburg; 44,30 km2, 11.110 inw. (1997). In 1991 gevormd uit o.a. de Ameide
Ameide Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland; opgeheven in 1986 en ondergebracht bij Zederik. Ameide kreeg Amel
Amel (Amblève) 1. Gemeente aan de Amel in de Belgische provincie Luik; 125,15 km2, 4897 inw. (1997). Oudste nederzetting van de Oost-Kantons. Ameland
Ameland Eiland en gemeente in de Waddenzee, behorend tot de Nederlandse provincie Friesland; 268,50 km2 (land 57,30 km2), 3431 inw. (1997).
Amer
Amer Verbindingswater tussen de Bergse Maas en het Hollands Diep in de Nederlandse provincie Noord-Brabant, ten zuiden van de Biesbos. Bij Drimmelen Amerika
Amerika Vasteland tussen de Atlantische en Grote Oceaan, opgebouwd uit twee subcontinenten - het Noord-Amerikaanse en het Zuid-Amerikaanse Amerongen
Amerongen Gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht; 30,58 km2, 7427 inw. (1997). Fruitteelt. Het huidige kasteel dateert van 1676. De laat-Amersfoort
Amersfoort Gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht; 56,64 km2, 117.837 inw. (1997), gelegen op de grens van de Gelderse Vallei en de Utrechts
amethist
amethist 1. Westerse amethist: kwartsvariëteit. Vroeger amulet tegen dronkenschap; halfedelsteen. 2. Oosterse amethist: korundvariëteit. Kostbare, amfibolen
amfibolen Mineralen, inosilicaten. Amfibolen zijn onder andere anthofylliet, tremoliet, actinoliet, glaucofaan en de hoornblenden.
amfiboliet
amfiboliet Hoogmetamorf gesteente, middel- tot grofkorrelig en voornamelijk bestaande uit amfibool en plagioklaas. De amfibool is hierin vaak gericht.
Amfissa
Amfissa Stad in Griekenland, hoofdstad van de nomos Fokis; ca. 7500 inw.. Handelscentrum in een agrarisch gebied (olijven, tabak). Leerindustrie, Amga
Amga Rivier in Siberië; 1610 km. Ontspringt op het Aldanplateau in de Jakoeten Republiek en mondt uit in de Aldan.
Amiens
Amiens Hoofdstad van het Noord-Franse dep. Somme; 136.200 inw. (1990). Belangrijk industrie- (textiel, machines, voedingsmiddelen, enz.) en handelscentrum Amindiven
Amindiven Eilandengroep behorend tot het Indiase territorium Lakshadweep. Kopra en vis.
Amiranten
Amiranten Eilandengroep behorend tot de Seychellen. Ontdekt in 1502 door Vasco da Gama. Kopra.
Amman (geo.)
Amman (geo.) Hoofdstad van Jordanië en van het gelijkn. gouvernoraat; 1.573.000 inw. (1991). Textiel-, leer- en tabaksindustrie; marmerwinning. Ammerstol
Ammerstol Vroeger zelfstandige gemeente aan de Lek in de Nederlandse provincie Zuid-Holland (Krimpenerwaard); opgeheven in 1985, nu behorend Ammerzoden
Ammerzoden Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland; 10,46 km2, 4444 inw. (1997). Agrarische activiteiten (tuinbouw), enige industrie. Amoer
Amoer (Heilongjiang; 2845 km) Rivier in Siberië, 1900 km grensrivier tussen Rusland en China. Mondt uit in de Zee van Ochotsk. 's Zomers bevaarbaar.
amplitude (alg.)
amplitude (alg.) De grootste uitwijking van een trillend punt uit de evenwichtsstand. Bij gedwongen trillingen heeft de amplitudo een constante waarde; amplitude (meteorol.)
amplitude (meteorol.) In de meteorologie het verschil tussen de hoogste en laagste waarde gedurende een bepaalde periode van bijv. de temperatuur Amritsar
Amritsar Religieus centrum in de Noord-Indiase deelstaat Punjab; 708.800 inw. (1991). Industrieel en handelscentrum voor textiel en huiden, tapijten Amstel
Amstel Vroegere rivier, nu boezemwater van Amstelland en deel van Amstel-Drechtkanaal in de Nederlandse provincie Noord-Holland. Bevaarbaar Amstelveen
Amstel-Drechtkanaal Vaarweg in de Nederlandse provincie Noord- en Zuid-Holland. Van Amsterdam tot Uithoorn gevormd door de Amstel, vervolgen
Amstelveen Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland; 42,37 km2, 76.723 inw. (1997). Vestigingsplaats van handelsbedrijven en kantoren, Amstel-Drechtkanaal
Amstenrade
Amstenrade Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Limburg; opgeheven in 1982 en ondergebracht bij Brunssum, Heerlen en Amsterdam
Amsterdam Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland; 201,58 km2, 713.755 inw. (1997). Hoofdstad van Nederland. Amsterdam ligt ter Amsterdam-Rijnkanaal
Amsterdam-Rijnkanaal Kanaal tussen Amsterdam en de rivier de Waal bij Tiel; lengte 72 km, geschikt voor schepen tot 2000 ton. Voltooid in 195
Amu Darja
Amu Darja (in de Oudheid: Oxus) Rivier in Centraal-Azië; 1403 km. Ontspringt in het Pamirgebergte (Afghanistan) en mondt uit in het Aralmeer (Oezbekistan).
Amundsen, Roald
Amundsen, Roald (1872-1928) Noors ontdekkingsreiziger, ontdekte de noordwestelijke doorvaart via Canada (1903-06). Verloor de race naar de N
Amundsengolf
Amundsengolf Deel van de Beaufortzee tussen het Canadese vasteland en Victoria Island. Meest westelijke deel van de noordwestelijke doorvaart.
Anadyr
Anadyr 1. Stad in het noordoosten van Siberië aan de gelijkn. golf; ca. 7700 inw. Bruinkoolwinning, voedingsmiddelenindustrie. 2. Rivier in Noord-Anagni
Anagni Stad in Midden-Italië, regio Lazio; ca. 19.000 inw.. Middeleeuwse stad met Romaanse dom met crypte. Aanslag van Anagni: het gevangennemen Anáhuac
Anáhuac Oude naam van een indiaans koninkrijk en vervolgens van een gebied dat zich in 1821 afscheidde van Mexico der Azteken. Nu de benaming Anaimudi
Anaimudi Hoogste top van het Hoogland van Dekan (India); 2695 m.
Anaiza
Anaiza Stad in Saoedi-Arabië in de Nadjd; ca. 30.000 inw. Nomadische veeteelt en verbouw van dadels en gierst.
analciem
analciem Mineraal behorend tot de tektosilicaten. Kleuren: wit, grijs, geel, rood. Hardheid 5½, dichtheid 2200-2300 kg/m3. Heeft glasglans en vertoont anataas
anataas Mineraal uit de groep der oxiden. Chemische samenstelling TiO2, identiek aan rutiel en brookiet. Tetragonaal; vormt meestal bipiramidale Ancash
Ancash departement in Midden-Peru; 36.669 km2, ca. 925.000 inw.. Hoofdstad: Huaráz. Land- en mijnbouw (steenkool, ijzererts, enz.).
Anchorage
Anchorage Grootste stad van de Amerikaanse staat Alaska; 226.000 inwoners (1990). Mijnbouw (goud en steenkool), zalmvisserij en bontverwerking.
Ancona
Ancona Hoofdstad van de Middenitaliaanse regio Marche en de gelijknamige prov.; ca. 101.000 inw.. Provincie: 1940 km2, ca. 440.000 inw.. Marine- Andalusië
Andalusië Landstreek in Zuid-Spanje. Hoofdstad: Sevilla. Gekoloniseerd door de Foeniciërs rond 1200 v.C. en later overheerst door Carthago, werd andalusiet
andalusiet Mineraal behorend tot de nesosilicaten. Rombisch-prismatische kristalvorm. Hardheid 7,5, dichtheid 3100-3200 kg/m3. Kleurloos tot lichtroze Andamanen en Nicobaren eilanden
Andamanen en Nicobaren eilanden Twee eilandengroepen in de Golf van Bengalen, vormen samen een unieterritorium van India; totaal 8.249 km
Andamanse Zee
Andamanse Zee Deel van de Golf van Bengalen, in het zuiden begrensd door Sumatra.
Andenne
Andenne Gemeente aan de Maas in de Belgische provincie Namen; 86,57 km2, 23.360 inw. (1997). Stedelijk centrum met industrie (1784 eerste fabriek Anderlecht
Anderlecht Belgische gemeente, deel uitmakend van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest; 17,74 km2, 87.297 inw. (1997). Woon- en industriecentrum, Anderlues
Anderlues Gemeente in de Belgische provincie Henegouwen; 17,03 km2, 11.246 inw. (1997). Woonforensengemeente (voor Charleroi en Het Centrum) Andermatt
Andermatt Dorp in het Zwitserse kanton Uri; ca. 1700 inw.. Kruispunt van wegen over verschillende passen (o.a. Sint Gotthard- en Furkapas). Bekende Andesgebergte
Andesgebergte (Cordilleras de los Andes) Gebergte in Zuid-Amerika. Strekt zich uit over een afstand van meer dan 6400 km, vanaf de landengte van andesiet
andesiet Na basalt het meest voorkomende uitvloeiingsgesteente. Aluminiumsilicaat van natrium en calcium uit de groep der plagioklazen. Mineralogisch Andesietlijn
Andesietlijn Scheidslijn tussen het westelijk en het centraal gedeelte van de Grote Oceaan, genoemd naar het stollingsgesteente andesiet.
Andhra Pradesh
Andhra Pradesh Indiase deelstaat; 275.068 km2, 66.508.000 inw. (1991). Hoofdstad: Hyderabad. Religie: vnl. hindoes. Taal: Telugu. Ca. 22% bos Andijk
Andijk Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland; 47,70 km2, 6285 inw. (1997). Tuinbouw en bloembollenteelt. De hervormde kerk (zaalkerk) Andizjan
Andizjan Industriestad in Oezbekistan; 293.000 inw. (1993). Verblijfplaats van de chans van Kokand, opvolgers van Timoer Lenk. Nu bloeiende industriestad Andorra
Andorra 2. Geografie Landschap Bergen tot tegen de 3000 m overheersen het noorden en oosten van het land. Hoogste top is die van de Coma Pedrosa Andorra 3. Samenleving
Andorra 3. Samenleving In 1994 werd het aantal inwoners door de VN geschat op 65.000 (139 per km2), over het algemeen woonachtig in de dalen Andorra 4. Geschiedenis
Andorra 4. Geschiedenis Andorra is door de eeuwen heen onderdeel geweest van verschillende imperia; vanaf 200 v.C. van het Romeinse Rijk en
Andorra 5. Economie
Andorra 5. Economie Van een agrarische gemeenschap werd Andorra na WO II een land dat economisch hoofdzakelijk steunt op het toerisme. Het Andria
Andorra Officiële naam: Principat d'Andorra (Prinsdom Andorra) Oppervlakte: 468 km2 Inwoners: 64.700 (1998) Staatsvorm: parlementair dubbel-Andorra 2. Geografie
Andria Stad in Zuid-Italië, Apulië; ca. 85.000 inw.. Centrum van een rijk landbouwgebied met productie van wijn, olijfolie en amandelen. Marmerwinning. Andros
Andros Grieks eiland, een van de Cycladen; 303 km2, inw. 9000 (1982) Hoofdstad: Andros, inw. 2000 (1982). Wijnbouw. Andros
anemometer
anemometer (windsnelheidsmeter) De gemeten windsnelheid wordt meestal uitgedrukt in knopen (1 knoop = 1852 m/uur). De bekendste anemometer Angara
Angara Rivier in Siberië; 1852 km. Stroomt van het Bajkalmeer naar de rivier de Jenisej. Bevaarbaar, visrijk (o.a. steur).
Angarsk
Angarsk Stad in Rusland bij Irkoetsk; ca. 255.000 inw.. Metallurchemische, chemische en cementindustrie.
Angerlo
Angerlo Gemeente aan de IJssel in de Nederlandse provincie Gelderland; 30,26 km2, 4648 inw. (1997). Steen- en dakpannenfabrieken en agrarische Ångerman Älv
Ångerman Älv Rivier in Centraal-Zweden; 450 km. Ontspringt bij de Noorse grens en mondt uit in de Botnische Golf. Gebruikt voor vlotten van hout Angers
Angers Hoofdstad van het Franse dep. Maine-et-Loire; 146.200 inw. (1990). Oude hoofdstad van Anjou. Industrie: landbouwmachines, textiel, schoenen, Angkor Thom
Angkor Thom 'De grote hoofdstad' van Kambodja, rond 1200 gesticht door de Khmer- vorst Djayavarman VII. De stad vormt een vierkant van 4 bij Anglesey
Anglesey (Ynys Môn) Brits eiland in de Ierse Zee; 676 km2, ca. 75.000 inw.. Hoofdstad: Llangefni. Voormalig Welsh graafschap, nu deel van Gwynedd. Angola
Angola 2. Geografie Landschap Van het zuidwesten naar het noordoosten loopt een bergketen die de scheiding vormt tussen de kustvlakte en de Angola 3. Samenleving
Angola 3. Samenleving Demografie In 1994 werd de bevolking van Angola geschat op 10,7 miljoen inwoners. Van 1985 tot 1990 was het jaarlijkse Angola 4. Geschiedenis
Angola 4. Geschiedenis De Portugezen, met aan het hoofd de zeevaarder Diego Cao, landden in 1483 aan de monding van de Congo. De expeditie Angola 5. Economie
Angola 5. Economie Angola is een vruchtbaar land en heeft grote voorraden mineralen. In de jaren tachtig werden de economische activiteiten beperkt Angoulême
Angola Officiële naam: República de Angola Oppervlakte: 1.246.700 km2 Inwoners: 10.864.000 (1998) Staatsvorm: republiek Staatshoofd: José Eduardo Angola 2. Geografie
Angoulême Hoofdstad van het Franse dep. Charente; 42.875 inw. (1990). Vroeger belangrijke haven. Papier-, metaal- en keramische industrie, destilleerderijen. Angra do Heroísmo
Angra do Heroísmo Havenstad op het Portugese Azoreneiland Terceira; ca. 14.000 inw.. Hoofdstad van het gelijknamige district. Tot 1832 hoofdstad Anguilla
Anguilla Britse kolonie in het Caribisch gebied; 96 km2, 11.000 inw. (1998). Hoofdstad: The Valley. Bestaat uit de eilanden Anguilla (91 km2) en Sombrero Angus
Angus Voormalig graafschap in Oost-Schotland, nu deel van de regio Tayside; 2264 km2. Landbouw (graan, groenten), veeteelt, mijnbouw (graniet) Anhalt
Anhalt Voormalig vorstendom in Noord-Duitsland; hoofdstad Dessau. Anhalt werd onder vorst Hendrik I zelfstandig (ca. 1200); hertogdom onder Napoleon. Anhée
Anhée Gemeente aan de Maas en de Molignée in de Belgische provincie Namen; 65,64 km2, 6606 inw. (1997). Landbouw- en woongemeente met enige Anhui
Anhui Provincie in Oost-China; 139.900 km2, 58.340.000 inw. (1992). Hoofdstad: Hefei. Industrie (metaalwaren, papier, sigaretten, inkt, leerbewerking Ankara
Ankara (vroeger: Angora) Hoofdstad van Turkije en de gelijkn. prov. 2.559.500 inw. (1990). Provincie: 30.613 km2, 3.463.000 inw. Administratief Anloo
Anloo Gemeente in de Nederlandse provincie Drenthe; 92,37 km2, 8090 inw. (1997). Hoofdplaats: Annen. Agrarische activiteiten, zuivelindustrie. In Anna Paulowna
Anna Paulowna Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland; 78,79 km2, 13.532 inw. (1997). Bloembollenteelt en landbouw. De gemeente Annaba
Annaba (vroeger: Bône) Havenstad in Algerije, hoofdstad van het gelijkn. dep.; ca. 350.000 inw.. Dep.: 3489 km2, ca. 652.000 inw.. Export van ijzererts
Annapolis
Annapolis Hoofdstad van de Amerikaanse staat Maryland; 33.000 inwoners (1990). Fruit- en visverwerkende industrie. Gesticht in 1649. Onderteke
Annapurna
Annapurna Bergtop in de Himalaya (8078 m) in het noorden van Midden- Nepal tussen de toppen Dhaulagiri (8168 m) en Manaslu (8168 m).
Annecy
Annecy Hoofdstad van het Franse dep. Haute-Savoie; 49.700 inw. (1992). Textiel- en metaalindustrie, toerisme. Was in 11e eeuw residentie van de annexatie In het volkenrecht het onder dwang inlijven van gebiedsdelen van een andere staat. Dit gebeurt vaak na een oorlog en wordt dan gelegaliseerd anorganische vervuiling
anorganische vervuiling Vervuiling door anorganische stoffen, d.w.z. stoffen die van niet-levende organismen afkomstig zijn. Voorbeelden zijn de
anorthiet
anorthiet Mineraal behorend tot de tektosilicaten; monoclien. Vormt meest natriumrijke eindlid van de groep der plagioklazen. Hardheid 6, dichtheid Ans (België)
Ans (België) Gemeente in de Belgische provincie Luik; 23,4 km2, 27.728 inw. (1997). Verstedelijkte woongemeente aan de rand van de stad Luik m
Ansbach
Ansbach Stad in de Duitse deelstaat Beieren; ca. 40.000 inw.. Knopen-, metaal-, textiel-en meubelindustrie. Gebouwen uit barok en rococo, o.m. het Anshan
Anshan Stad gelegen in de Noord-Chinese provincie Liaoning (Zuid-Mantsjoerije); 2.600.000 inw. (1992). Belangrijkste Chinese productiecentrum Antakya
Antakya (vroeger: Antiochië) Stad in Turkije; 125.000 inw. (1992). Handelsstad die aan het begin van onze jaartelling meer dan een half miljoen inwoners Antalya
Antalya Hoofdstad van de gelijknamige Turkse prov. (20.815 km2, 892.000 inw. 1985); 378.200 inw. (1990). Haven aan de Golf van Antalya, export
Antananarivo
Antananarivo (tot 1977 Tananarive) Hoofdstad van Madagascar en van de gelijknamige provincie, gelegen op ca. 1400 m hoogte; ruim 800.000 inw. Antarctica 1. algemeen
Antarctica 1. algemeen De naam Antarctica is afgeleid van de Griekse woorden: 'anta' en 'arktos'. De letterlijke betekenis van deze woorden is: 'tegenover Antarctica 2. fysische geografie
Antarctica 2. fysische geografie Antarctica beslaat 13,5 miljoen km2 land; het continent is daarmee wat omvang betreft te vergelijken met Europa. Antarctica 3. fauna en flora
Antarctica 3. fauna en flora Antarctica maakte eens deel uit van het grote oercontinent Gondwanaland, waarvan de op drift geraakte brokstukken de Anthisnes
Anthisnes Gemeente in de Belgische provincie Luik; 37,07 km2, 3754 inw. (1997). Agrarische activiteiten (veeteelt). Bezienswaardig: diverse kastelen.
Antibes
Antibes Stad in het Franse dep. Alpes-Maritimes; 69.000 inw. (1990). Handel in bloemen en zuidvruchten. Toerisme o.a. door de overblijfselen uit anticlinaal
anticlinaal (ook: plooirug) Plooivorm van een pakket aardlagen waarbij dit aan de bovenzijde een convexe (bolle) kromming vertoont. Het hoogste anticyclonale luchtbeweging
anticyclonale luchtbeweging (ook: divergente luchtbeweging) Verschijnsel dat lucht rond een hogedrukgebied wegstroomt uit de onderste niveaus. Antigua
Antigua 2. Geografie
Antigua 2. Geografie Landschap Het eiland Antigua bestaat in het zuidwesten uit rotsen van vulkanische oorsprong, de Shekerleys, met het hoogste Antigua 3. Samenleving
Antigua 3. Samenleving De 65.000 inwoners van Antigua en Barbuda (1994) zijn bijna allen afstammelingen van uit Afrika ingevoerde slaven. De Antigua 4. Geschiedenis
Antigua 4. Geschiedenis Er zijn aanwijzingen dat Antigua al rond 2400 v.C. bewoond werd door de Siboney, de 'steenmensen'. De eerste tien eeuwen
Antigua 5. Economie
Antigua 5. Economie Het toerisme, dat meer dan 60% van het BBP voor zijn rekening neemt (direct en indirect) en werk biedt aan de helft van de Antillen
Antigua Officiële naam: Antigua and Barbuda Oppervlakte: 442 km2 Inwoners: 64.000 (1998) Staatsvorm: parlementaire monarchie in het Britse Gemenebest
Anti-Libanon
Anti-Libanon Gebergte in Libanon, ten oosten van het Libanongebergte en daarvan gescheiden door de rivieren al-Asi (Orontes) en al-Litani en de Bekaavallei. Antofagasta
Antillen Eilandengroep die de Caribische Zee omsluit. Men verdeelt ze in de Grote Antillen (Cuba, Jamaica, Hispaniola en Puerto Rico) en de Kleine antimoniet
antimoniet (antimoonglans, stibniet) Mineraal uit de sulfidengroep. Hardheid 2, dichtheid 4600 kg/m3. Grijs met metaalglans, perfecte splijting, rombisch; antinatalisme
antinatalisme Bevolkingspolitiek gericht op het terugbrengen van de bevolkingsomvang of bevolkingsgroei. Bij het tegengestelde begrip pronatalisme antinatalistisch beleid
antinatalistisch beleid Beleid gericht op beperking van het aantal geboorten in een land. Voorbeelden van maatregelen in dit beleid zijn gratis levering Antipodeneilanden
Antipodeneilanden Kleine groep rotsachtige, onbewoonde eilanden in de Grote Oceaan, ca. 750 km ten zuiden van Nieuw-Zeeland, waartoe ze staa
Antofagasta Hoofdstad van de gelijknamige Chileense regio (126.444 km2, 401.400 inw., 1993), 1000 km ten noorden van Santiago; 228.000 inw. Antoing
Antoing Gemeente aan de Schelde in de Belgische provincie Henegouwen; 31,1 km2, 7742 inw. (1997). Klein industrieel en dienstencentrum met klei- antraciet
antraciet Steenkoolsoort met een koolstofgehalte van 93-100%. Ontstaan door ver voortgeschreden inkoling van plantenresten, zodat er nauwelijks Antrim
Antrim Voormalig graafschap in Noord-Ierland; 3046 km2, 45.900 inw. (district, 1986). Hoofdstad: Belfast. Aan de noordkust bevindt zich de beroemde Antsiranana
Antsiranana (vroeger: Diégo-Suarez) Hoofdstad van de gelijknamige prov. in het uiterste noorden van Madagascar; ca. 50.000 inw. (; prov. 45.000 Antwerpen (provincie)
Antwerpen (provincie) Antwerpen is de meest noordelijke provincie van België. Het grenst in het noorden aan de Nederlandse provincie Noord-Bra
Antwerpen (stad)
Antwerpen (stad) (Anvers) Hoofdstad van en gemeente in de Belgische provincie Antwerpen; 204,43 km2, 456.318 inw. (1997). Tot Antwerpen beh
Anversien
Anversien Etage in het zuidelijk Noordzeebekken uit het Midden Mioceen. De laag wordt gekenmerkt door de glauconiethoudende zanden van Antwerpen. Anville, Jean-Baptiste-Bourguignon d'
Anville, Jean-Baptiste-Bourguignon d' (1697-1782) Frans geograaf en cartograaf. Reeds op 22-jarige leeftijd geograaf van de Franse koning. Hij Anzegem
Anzegem Gemeente in de Belgische provincie West-Vlaanderen; 41,78 km2, 13.479 inw. (1997). Zowel agrarische (granen, suikerbieten) als industriële Anzio
Anzio Stadje in Midden-Italië ten zuiden van Rome; ca. 28.000 inw.. Vissers- en badplaats. Archeologische vondsten (o.a. Apollo van Belvedere). Landingsplaats Aomori
Aomori Havenstad op het Japanse eiland Honshu, 700 km ten noorden van Tokio; 291.800 inw. (1993). Export van vis en hout. Wordt in de wintermaanden Aosta
Aosta Hoofdstad van de Noord-Italiaanse regio Valle d'Aosta; 37.680 inw. (1991). Commercieel centrum met o.a. metaalindustrie; toerisme; verkeersknooppunt. apatietgroep
apatietgroep Mineralen uit de fosfaatgroep. Hexagonale kristalvorm; hardheid 5, dichtheid 3200 kg/m3. Kleurloos, geelgroen, blauw of rood met glas- apatiet, fluorapatiet,
Apeldoorn Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland; 341,14 km2; 151.718 inw. (1997). Apeldoorn heeft naast haar oude functie van toeristen- Apennijnen
Apennijnen Bergketen in Italië. Loopt van de Alpen over een afstand van meer dan 1200 km tot aan Sicilië. Gemiddelde hoogte 1220 m, hoogste punt Apia
Apia Hoofdstad van (West-)Samoa; ca. 35.000 inw.. Havenstad aan de noordkust van het eiland Upolu. Export van kopra, cacaobonen, bananen en koffie. Apianus, Philipp
Apianus, Philipp (1531-1589) Duits wiskundige en geograaf, volgde in 1552 zijn vader op als hoogleraar wiskunde te Ingolstadt. Hij is vooral bekend Apo (geo.)
Apo (geo.) Vulkaan op het Filippijnse eiland Mindanao. Met 2953 m het hoogste punt van de Filippijnen.
Appalachen
Appalachen Gebergte in de Verenigde Staten. Strekt zich uit over meer dan 2400 km langs de Atlantische Oceaan. Wordt verdeeld in de Green Mountains Appeltern
Appeltern Vroeger zelfstandige gemeente aan de Maas in de Nederlandse provincie Gelderland; opgeheven in 1984 en ondergebracht bij de gemeente Appenzell
Appenzell Duitstalig kanton in het noordoosten van Zwitserland, waarvan het sinds 1513 deel uitmaakt; 415 km2, ca. 64.000 inw.. In 1597 verdeeld Appingedam
Appingedam Gemeente aan het Damsterdiep in de Nederlandse provincie Groningen; 24,61 km2, 12.297 inw. (1997). Centrumfunctie met handel, verzorgende Aptien
Aptien Etage (en tijd) van het Onder Krijt tussen Barrémien en Albien, genoemd naar Apt (in het Franse dep. Vaucluse). Ingevoerd door A.D. d'Orbigny Apuré
Apuré Rivier in Zuid-Amerika; 800 km. Ontspringt in het oostelijk gedeelte van het Andesgebergte in Colombia, stroomt door Venezuela en mondt
aquifer
aquifer Waterhoudende laag in de ondergrond. In de aquifer bevindt zich grondwater. Er zijn open aquifers, die een open verbinding hebben met de Aquitanië
Aquitanië (Fr.: Aquitaine) Regio in Zuidwest-Frankrijk, begrensd door het Centraal Massief, de Pyreneeën en de Golf van Biskaje; 41.308 km2; 2.795.800 Aquitanien
Aquitanien Onderste etage en tijd van het Mioceen, genoemd naar Aquitanië in Frankrijk. Ingevoerd door Mayer-Eymar in 1857.
Arabisch Schiereiland
Arabisch Schiereiland (vroeger: Arabië) Schiereiland begrensd door de Syrische Woestijn in het noorden, de Rode Zee in het westen, de Perzische Arabische Woestijn
Arabische Woestijn Naam van twee woestijnen. De grootste, de Grote Arabische Woestijn (grootste deel de Ar-Rub' Al-Khali), beslaat bijna het gehele Arabische Zee
Arabische Zee Noordwestelijk gedeelte van de Indische Oceaan, begrensd door Pakistan, India, het Arabisch Schiereiland en de Hoorn van Afrika. Arad
Arad Stad in Roemenië; 190.100 inw. (1992). Hoofdstad van gelijknamig district (7652 km2, 487.000 inw.) in West-Roemenië. Agrarisch en transportcentrum. Arafa
Arafa (Arafat) Hoogvlakte 21 km ten oosten van Mekka, tevens naam van een spitse heuvel aldaar met een trap. Hier vindt een belangrijk onderdeel Arafurazee
Arafurazee (Alfoerenzee) Gedeelte van de Grote Oceaan tussen Australië en Nieuw-Guinea. Wordt aan weerszijden begrensd door de Timorzee en Aragón
Aragón Autonome regio (sinds 1983) en landstreek in Spanje, omvat de provincies Huesca, Zaragoza en Teruel; 47.650 km2, 1.188.800 inw. (1991). aragoniet
aragoniet Mineraal uit de carbonaatgroep. Chemische samenstelling CaCO3. Vormt pseudo-hexogonale witte tweelingkristallen. Dichtheid 2950 kg/Aragua
Aragua Deelstaat in Venezuela; 7014 km2, 1.120.100 inw. (1990). Hoofdstad: Maracay. Bergachtig gebied met vruchtbare dalen in een tropisch klimaat. Araguaia
Araguaia Rivier in Brazilië; 1600 km. Ontspringt op het centraal plateau en mondt uit in de Tocantins. Veel stroomversnellingen. Bevaarbaar op de Arak (geo.)
Arak (geo.) (vroeger: Sultanabad) Stad in Iran, ten zuidwesten van Teheran; ca. 270.000 inw.. Industrieel centrum in een steppeachtige hoogvlakte. Arakan
Arakan (Rakhine) Deelstaat in Birma, gelegen aan de Golf van Bengalen, tussen Pegu en Chittagong; 36.778 km2, ca. 2.050.000 inw.. Hoofdstad: Akyab.
Aralmeer
Aralmeer Meer in Kazachstan en Oezbekistan; 64.501 km2, gemiddelde diepte 20-25 m. Het meer ligt ten westen van de Kaspische Zee, waar het ooit Araneilanden
Araneilanden Groep van drie eilanden behorend tot het Ierse graafschap Galway; 47 km2. Visserij. O.a. overblijfselen uit de prehistorie.
Ararat
Ararat (Agri Dag) Vulkanisch gebergte in Noordoost-Turkije (Armenië). Twee belangrijke toppen: de Grote Ararat (5156 m) en de Kleine Ararat (3925 Aravalli Gebergte
Aravalli Gebergte Laaggebergte in India, loopt over een afstand van ca. 600 km van het noordoosten naar het zuidwesten door de deelstaat Rajasthan. arbeidsmigranten
arbeidsmigranten Mensen die verhuizen naar een ander gebied om daar te gaan werken. Het migratiemotief is in dit geval economisch.
arbeidsmobiliteit
arbeidsmobiliteit Frequentie waarmee werknemers van werkgever resp. van woonplaats veranderen. Belemmeringen daarbij vormen gebrek aan vak
Arcadia
Arcadia Bergachtige landstreek in het centrum van de Peloponnesos (Griekenland); 4400 km2, hoofdstad Tripolis. Bezit enige landbouw en fruitteelt Arcen en Velden
Arcen en Velden Gemeente in de Nederlandse provincie Limburg; 42,04 km2, 8983 inw. (1997). Land- en tuinbouw en toerisme. Natuurmonument Archangelsk
Archangelsk Stad in Rusland; 419.000 inw. (1990). Hoofdstad van de gelijknamige oblast; 593.110 km2, 587.400 inw. De regio telt ruim 1,5 miljoen Archeïcum
Archeïcum Het oudste deel van het Precambrium. De grens tussen Archeïcum en Proterozoïcum wordt meestal bij ca. 2500 miljoen jaar geleden gelegd. archeologische laag
archeologische laag Donkere, vaak zwartgekleurde laag ontstaan door activiteiten van de prehistorische mens, met houtskoolresten, verbrande botten, archipel
archipel Grote groep eilanden, veelal bij elkaar gelegen en een geografische samenhang vertonend, bijv. de Griekse, de Indonesische en de Filippijnse arctische lucht
arctische lucht (AL) Luchtsoort waarvan het brongebied in de poolstreken (65-90° NB en ZB) ligt.
Ardebil
Ardebil (Ardabil) Stad in Iran; ca. 285.000 inw.. Handelscentrum 175 km ten oosten van Tabriz. Bekende tapijtindustrie en machtscentrum van de Saffaridendynastie. Ardèche
Ardèche Landstreek en departement in Frankrijk; 5550 km2, 277.000 inw., gelegen aan de oostelijke zijde van de Rhône. Hoofdstad: Privas. Wordt Ardennen
Ardennen Landstreek in België, bestaande uit een aantal plateaus, van elkaar gescheiden door diepe rivierdalen. Men kan de Ardennen verdelen in de Ardennes
Ardennes Departement in Noordoost-Frankrijk; 5253 km2, 296.000 inw. (1992). Hoofdstad: Charleville-Mézières. Belangrijkste rivieren: Aisne en Ardooie
Ardooie Gemeente in de Belgische provincie West-Vlaanderen; 34,57 km2, 9732 inw. (1997). Agrarische activiteiten (champignonteelt), lichte industrie.
Arduino, Giovanni
Arduino, Giovanni (1714-1795) Italiaans geoloog en mijnbouwer. Hij maakte als eerste een (later herziene) ruwe stratigrafische onderverdeling van Arendonk
Arendonk Gemeente aan het kanaal Dessel-Turnhout-Schoten in de Belgische provincie Antwerpen; 55,38 km2, 11.567 inw. (1997). Landbouw (veeteelt
Arenig
Arenig Onderste serie en tijdvak van het Ordovicium, genoemd naar Arenig Fawr (Wales). Ingevoerd door N.Y. Marr in 1883.
Arequipa
Arequipa Stad in Perú; 634.830 inw. (1990). Hoofdstad van de gelijknamige provincie (63.528 km2, 858.400 inw., 1985), waarvan het bestuurlijk en Arezzo
Arezzo (in de Romeinse tijd: Arretium) Stad in de Italiaanse regio Toscane; ca. 93.000 inw.. Hoofdstad van de gelijknamige prov.; 3232 km2, ca. 315.000 Argenteuil
Argenteuil Noordwestelijke voorstad van Parijs; 94.826 inw. (1992), gelegen aan de Seine. Industrie omvat vliegtuigbouw, auto-onderdelen, elektronische Argentinië
Argentinië 2. Geografie
Argentinië 2. Geografie Landschap Geografisch kan Argentinië worden verdeeld in 4 natuurlijke regio's, die een zeer grote variatie aan landschapsvormen Argentinië 3. Samenleving
Argentinië 3. Samenleving Demografie In 1994 groeide de bevolking met ca. 1% tot een aantal van ruim 34,2 miljoen. Het geboortecijfer bedroeg Argentinië 4. Geschiedenis
Argentinië 4. Geschiedenis Voor de komst van de Spanjaarden werd het land bewoond door zo'n half miljoen nomadische Indianen, waarvan weinig Argentinië 5. Economie
Argentinië 5. Economie Argentinië is rijk aan grondstoffen, heeft geen overbevolkingsprobleem, een op de export-georiënteerde landbouw en een Arges
Argentinië Officiële naam: República Argentina Oppervlakte: 2.766.889 km2 Inwoners: 36.265.000 (1998) Staatsvorm: federale presidentiële republiek
Arges Judet (district) in Roemenië in de Transsylvaanse Alpen, ten noordwesten van Boekarest; 6800 km2, 681.000 inw. (1992). Hoofdstad: Pitesti, Argolís
Argolís District in het noordoosten van de Peloponnesos (Griekenland); 2214 km2, ca. 95.000 inw.. Omvat Spetsai en andere eilanden in de Golf van Argos
Argos Grootste stad en voormalige hoofdstad van het Griekse district Argolís; ca. 21.000 inw.. Een der oudste steden van Griekenland.
Argyll
Argyll 1. Schotse adellijke titel, gevoerd door het geslacht Campbell, waarvan vele leden een belangrijke rol in de Engelse geschiedenis hebben gespeeld. Århus
Århus Tweede stad van Denemarken; 271.300 (1993). Hoofdstad van de gelijknamige provincie (4561 km2, 569.000 inw., 1985). Belangrijke haven
Arica
Arica Havenstad in Noord-Chili, pal onder de grens met Peru; ca 177.000 inw. (1990). Gelegen in een gebied zonder neerslag in de regio Tarapacá. Ariège
Ariège Departement in Zuid-Frankrijk, grenzend aan Spanje en Andorra; 4890 km2, 135.700 inw. Hoofdstad: Foix. Geïsoleerde streek met afnemende Arita
Arita Plaats op het Japanse eiland Kioesjoe. Hier werd sedert begin 16e eeuw wit porselein met een blauwe onderglazuurdecoratie vervaardigd. Ook Arizona
Arizona Staat in de VS, begrensd door New Mexico, California, Nevada en Mexico; 290.765 km2, 3.936.000 inw. (1993). Hoofdstad: Phoenix. Andere Arkansas
Arkansas River Rivier in de VS, 2348 km lang. Ontspringt bij Leadville in Colorado, stroomt dwars door de gelijknamige staat en mondt uit in de Arkel
Arkansas Staat in de VS, begrensd door de rivieren de Missouri en de Mississippi en de staten Texas, Louisiana en Oklahoma; 137.539 km2, 2.424.000 Arkansas River
Arkel Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland; opgeheven in 1986 en ondergebracht bij Giessenlanden, Gorinchem
Arkell, William Joscelyn
Arkell, William Joscelyn (1904-1958) Brits paleontoloog, docent aan het Trinity College te Cambridge. Zijn onderzoek betrof vooral de classificat
Arles
Arles Stad in Frankrijk; 52.123 inw. (1992), gelegen in de Provence aan de Rhône in het dep. Bouches-du-Rhône. Industrie (scheepsbouw, metaal), Arlington
Arlington Stad in Texas (VS), 19 km ten oosten van Fort Worth; 160.000 inwoners (1990). In 1843 gestichte industriestad met vliegtuig- en raketbouw. Armagh
Armagh Stad in het zuiden van Noord-Ierland; ca. 13.000 inw.. Hoofdstad van het voormalige graafschap, nu district (1326 km2; ca. 50.000 inw.) met Armagnac
Armagnac Landstreek en voormalig graafschap in Zuidwest-Frankrijk, hoofdstad Auch. Bekend om zijn gelijknamige eau de vie (wijndestillaat). Bekendste Armenië
Armenië 2. Geografie
Armenië 2. Geografie Landschap Armenië is een zeer bergachtig land. De hoogste top is de Aragats, 4092 m. Het overgrote deel van het land ligt Armenië 3. Samenleving
Armenië 3. Samenleving Demografie In 1994 telde Armenië ruim 3,5 miljoen inwoners (schatting VN). In de eerste helft van de jaren negentig groeide Armenië 4. Geschiedenis
Armenië 4. Geschiedenis Het gebied van het huidige Armenië is waarschijnlijk een van de eerste gebieden waar ijzer en brons gesmolten werd en Armenië 5. Economie
Armenië 5. Economie Ten tijde van de Sovjet-Unie werd de industrie in Armenië sterk ontwikkeld. Doordat het land zelf nauwelijks over grondstoffen armoede
Armenië Officiële naam: Hajastani Hanrapetoetioen (Republiek Armenië) Oppervlakte: 29.800 km2 Inwoners: 3.421.000 (1998) Staatsvorm: republiek
armoede Het verschijnsel dat men gebrek heeft aan middelen die nodig zijn om een gezond leven te leiden. Deze maatstaf leent zich voor de beschrijving Armoricaans Massief
Armoricaans Massief Gebergte dat zich in het Carboon over Bretagne en Normandië uitstrekte en in het oosten aansloot op het Bekken van Parijs. Arnemuiden
Arnemuiden Voormalige gemeente op Walcheren in de Nederlandse provincie Zeeland; 16,89 km2, 5018 inw. (1996). Behalve visserij enige landbouw. Arnhem
Arnhem Hoofdstad van en gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland aan de Rijn; 101,53 km2, 134.651 inw. (1997). De betekenis van Arnhem Arnhem Land
Arnhem Land Sinds 1931 een aboriginal-reservaat in het noordoosten van Northern Territory in Australië; 80.800 km2. Vrijwel de enige plek in Australië Arno
Arno Rivier in Toscane, Noord-Italië. Ontspringt in de Apennijnen bij Monte Falterona en stroomt over een afstand van 240 km, voornamelijk in westelijke Arosa
Arosa Stad in het Zwitserse kanton Graubünden op een hoogte van ca. 1850 m; ca. 3000 inw.. Zomer- en wintertoerisme.
Arras
Arras (Atrecht) Hoofdstad van het Franse dep. Pas-de-Calais; 38.983 inw. (1992). Middeleeuwse Vlaamse handelsstad met mooie kathedraal. Had in Arrowsmith
Arrowsmith Brits geslacht van cartografen. Stamvader was Aaron Arrowsmith (1750-1823), die o.a. een wereldkaart maakte volgens de Mercatorprojectie arseen
arseen (As), atoomnummer 33. Giftig metaal, dat in diverse verbindingen is toegepast bij de bestrijding van knaagdieren, insecten en als middel om arseenkies
arseenkies Mineraal uit de sulfidengroep, behorend tot de kiezen. Chemische samenstelling FeAsS. Monoklien, lichtgeel met metaalglans; hardheid arseennikkel
arseennikkel (nikkeliet, nickeliet) Mineraal uit de sulfidengroep, behorend tot de kiezen. Chemische samenstelling NiAs. Hexagonaal, hardheid 5½Arta
Arta Nomos (district) in de Griekse regio Epirus; 1612 km2, ca. 82.000 inw.. Hoofdstad: Arta (ca. 21.000 inw.). Vnl. agrarisch: katoen, graan en fruit. artesische bron
artesische bron Bron die ontstaat wanneer water onder invloed van de druk in de watervoerende laag vanzelf naar het aardoppervlak stroomt. De mens Artis
Artis Dierentuin in Amsterdam, gesticht in 1838 door het Zoölogisch Genootschap 'Natura Artis Magistra' in de Plantage, een wandelgebied van de Artsen Zonder Grenzen
Artsen Zonder Grenzen (AZG) Niet-gouvernementele organisatie voor medisch-humanitaire hulpverlening. De organisatie is opgericht in 1971 door
Aruba
Aruba 2. Geografie Het hooogste punt van het eiland is de heuvel Jamanota (189 m). Het landschap is heuvelachtig. Het reliëf is gering; wel is er e
Aruba 3. Samenleving
Aruba 3. Samenleving Bevolking In 1994 telde het eiland 69.000 inwoners. De bevolking groeide in 1993 met 0,7%, ondanks het negatieve migratiesaldo Aruba 4. Geschiedenis
Aruba 4. Geschiedenis Op diverse plaatsen op het eiland zijn sporen gevonden, o.a. rotstekeningen, die wijzen op langdurige bewoning door één Indiaans Aruba 5. Economie
Aruba 5. Economie De bodem van het eiland is arm en droog en daarmee grotendeels ongeschikt voor landbouw. Het enige gewas dat van belang is, Arun
Aruba Officiële naam: Aruba Oppervlakte: 193 km2 Inwoners: 68.300 (1998) Staatsvorm: interne autonomie binnen het Koninkrijk der Nederlanden Aruba 2. Geografie
Arun Na bestuurlijke herindeling van de jaren zeventig ingevoerd nieuw district in Engeland; ca. 130.000 inw.. Maakt deel uit van het graafschap West Arunachal Pradesh
Arunachal Pradesh Deelstaat in Noordoost-India; 83.743 km2, 864.600 inw. (1991). Bestuurlijk centrum Itanagar. Ca. 60% is bos, daarnaast landbouw. Arusha
Arusha Stad in het noordoosten van Tanzania; ca. 90.000 inw.. Centrum voor de koffiehandel in Oost-Afrika. Levensmiddelen- en lichte metaalindustrie. Aruwimi
Aruwimi Rivier in Congo (Zaïre); 1000 km. Ontspringt in het Ruwenzorigebergte als de Ituri en mondt uit in de Congo. Henry Stanley vocht aan de As
As Gemeente in de Belgische provincie Limburg; 22,06 km2, 7034 inw. (1997w. Landbouw en grindgroeven in bosrijke omgeving. Bezienswaardig: Asahikawa
Asahikawa Stad op het Japanse eiland Hokkaido; 359.800 inw. (1993). Commercieel centrum van een landbouwgebied. Katoen-, voedingsmiddelen- Asamankese
Asamankese Stad in Zuid-Ghana; ca. 25.000 inw.. Centrum van een gebied met productie van cacao, palmolie en cassave.
asbest
asbest Mineraal met vezelige structuur. De industriële toepassing ervan wordt sterk teruggedrongen, omdat gebleken is dat asbeststof kankerverwekkend Ascension
Ascension (Hemelsvaartseiland). Brits eiland in de Atlantische Oceaan; 88 km2, 1.117 inw (1993), hoort bij St. Helena. Vogelbroedplaats; relaisstation Aschaffenburg
Aschaffenburg Stad in de Duitse deelstaat Beieren; ca. 60.000 inw.. Rivierhaven aan de Main met handel in steenkool, hout, papier en wijn. Textielindustrie. Ascoli Piceno
Ascoli Piceno Stad in de Italiaanse regio Marche; ca. 55.000 inw.. Hoofdstad van de gelijknamige prov.; 2087 km2, ca. 360.000 inw.. Productie van Ascona
Ascona Dorpje in het Zwitserse kanton Ticino; ca. 5000 inw.. Badplaats (Lago Maggiore); kerk van rond 1400. Kunstenaarskolonie.
Ascot
Ascot Plaats in het Engelse graafschap Berkshire (ten westen van Londen), bekend om de paardenraces om de Ascot Gold Cup, voor het eerst gehouden asfalt
asfalt Mengsel van zand, kalksteen en natuurlijk asfaltbitumen, dat aan het aardoppervlak ontstaat als aardolie vervluchtigt en de restanten polymeriseren. asfaltmeer
asfaltmeer Depressies in het aardoppervlak gevuld met taaivloeibaar asfalt. Ontstaan doordat uit aardolie de relatief lichtere bestanddelen vervluchtigd Ashburton River
Ashburton River Rivier in West-Australië; ca. 640 km. Mondt uit in de Indische Oceaan. Ontdekt in 1861.
Ashfield
Ashfield Nieuw gewest in Engeland (county district) na de bestuurlijke herindeling van de jaren zeventig; ca. 110.000 inw.. Maakt deel uit van het graafschap Ashmore- en Cartiereilanden
Ashmore- en Cartiereilanden Het Territory of Ashmore and Cartier Islands maakt deel uit van de Australische statenbond en ligt ten noordwesten Asia
Asia Oorspronkelijk naam van de bekende wereld buiten Europa. In 133 v.C. naam van een Romeinse prov. (Asia Minor = Klein-Azië). Daarna aanduiding asiel
asiel Toevluchtsoord voor vervolgden. Vroeger dienden vnl. kerken als asiel. Hier mocht de vervolgde niet worden gevangengenomen of gestraft. In Asjchabad
Asjchabad (Asjgabat) Hoofdstad van Turkmenistan; 517.200 inw. (1993). Textiel-, glas- en voedingsmiddelenindustrie; universiteit. Gesticht in 1889. Asjdod
Asjdod (Asdod) Havenstad in Israël aan de Middellandse Zee; ca. 70.000 inw.. Uitvoer van citrusvruchten en mineralen uit de Negevwoestijn. Genoemd Asjkelon
Asjkelon (Askelon, Ashqelon) Badplaats in Israël aan de Middellandse Zee; ca. 55.000 inw.. Centrum van een vruchtbaar landbouwgebied (druiven, Asmara
Asmara (Asmera) Stad in Eritrea; ca. 280.000 inw.. O.a. voedingsmiddelen-, textiel- en zeepindustrie. Luchthaven en spoorlijn naar de Rode Zee. Stad Asperen
Asperen Vroeger zelfstandige gemeente aan de Linge in de Nederlandse provincie Zuid-Holland; opgeheven in 1986 en ondergebracht bij de Gelde
asregen
asregen As die bij een vulkanische uitbarsting in soms enorme hoeveelheden kilometers omhoog wordt gestoten, wekenlang in de atmosfeer kan blijven Assam
Assam Deelstaat in Noordoost-India; 78.438 km2, 22.414.300 inw. (1991). Hoofdstad: Dispur; belangrijkste stad: Shillong. Belangrijkste product is Asse
Asse Gemeente in de Belgische provincie Vlaams Brabant; 49,63 km2, 27.512 inw. (1997). Centrumfunctie met gevarieerde industrie en landbouw assemblagebedrijf
assemblagebedrijf Bedrijf waarin verschillende onderdelen worden samengevoegd tot een eindproduct. Vooral in de auto- en elektrotechnische industrie Assen
Assen Hoofdstad van en gemeente in de Nederlandse provincie Drenthe; 55,41 km2, 54.750 inw. (1997). Een groot deel van Assens grondgebied wordt Assendelft
Assendelft Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland, sinds 1974 bij Zaanstad. Plaats al genoemd in 11e-eeuwse Assenede
Assenede Gemeente in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen; 87,22 km2, 13.641 inw. (1997). Landbouw en enige industrie. Bezienswaardig: abdijruïnes Assesse
Assesse Gemeente in de Belgische provincie Namen (Condroz); 78,16 km2, 5687 inw. (1997). Veeteelt en toerisme (o.a. dank zij bosrijke omgeving). Assiniboine River
Assiniboine River Rivier in Canada; 720 km. Ontspringt in Saskatchewan en mondt bij Winnipeg uit in de Red River. Eind 18e eeuw belangrijke route Assise de Monfort
Assise de Monfort Zandsteenpakket in de Condroz (België), afgezet in het laatste gedeelte van het Boven Devoon in zee, vlak onder de kust. Het gesteente Assisi
Assisi Stad in de Italiaanse regio Umbria; 24.750 inw. (1991). Geboorteplaats van Franciscus van Assisi (1181), en derhalve bedevaartplaats. Bezienswaardig Assmann, Richard
Assmann, Richard (1845-1918) Duits meteoroloog. Verrichtte aërologisch onderzoek door middel van ballons met zelfregistrerende apparatuur. Een Association of South-East Asian Nations
Association of South-East Asian Nations (ASEAN) Op 8 aug 1967 gesloten verbond tussen de Zuidoost-Aziatische landen Maleisië, Singapore, Astana
Astana Hoofdstad van Kazachstan, 300.000 inwoners. Astana, vroeger Akmola geheten, is pas sinds 1997 de hoofdstad van Kazachstan. De oude hoofdstad, Asten
Asten Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 70,38 km2, 15.934 inw. (1997). Landbouw en industrie (textiel, klokkengieterij, torenuurw
asthenoliet
asthenoliet Ophoping van relatief licht mantelmateriaal juist onder de aardkorst. Waarschijnlijk ontstaan door chemische reacties in de aardmantel, asthenosfeer
asthenosfeer Zachte, waarschijnlijk gedeeltelijk gesmolten laag die een onderdeel vormt van de aardmantel. De asthenosfeer ligt op een diepte van Asti
Asti Stad in de Noord-Italiaanse regio Piemonte; ca. 73.500 inw. Hoofdstad van de gelijknamige prov.; 1511 km2, ca. 215.000 inw. Bekend is de asti Astien
Astien (Piacenzien) Bovenste etage en tijd van het Plioceen in de mariene faciës van het mediterrane gebied. Term ingevoerd in 1853 door De Rouville Astrakan
Astrakan Havenstad in de Rusland; 510.000 inw. (1990). Hoofdstad van de gelijknamige oblast aan de Volga (1 miljoen inwoners). Handel in hout, Asturië
Asturië (Asturias) Autonome regio (sinds 1983) en bergachtige landstreek in Noord-Spanje, huidige prov. Oviedo; 10.656 km2, ca. 1.140.000 inw.. Asunción
Asunción (Ook wel: Nuestra Señora de la Asunción) Hoofdstad van Paraguay; ca. 500.000 inw., inclusief agglomeratie ca. 950.000 inw. (1992). Distributie- Aswan
Aswan (Assoean) Hoofdstad van het gelijknamige Egyptische gouvernoraat (679 km2, 801.000 inw., 1986); 215.000 inw. (1991). Op de rechteroever Asyut
Asyut (Assioet) Stad in Opper-Egypte; 313.000 inw. (1991). Hoofdstad van het gelijknamige gouvernoraat; 1553 km2, ca. 2.225.000 inw.. Handelscentrum Atacamawoestijn
Atacama-trog Diepzeetrog in de Grote Oceaan voor de kust van Chili en Perú. Diepste punt: Bartholomeus Diep (8064 m). Ook wel: Perú-Chili-trog.
Atacamawoestijn Woestijn in Noord-Chili; ca. 180.000 km2. Grote zoutbekkens met afzettingen van nitraten (chilisalpeter), jodium, koper en ijzererts. Atacama-trog
atacamiet
atacamiet Mineraal behorend tot de halogeniden. Chemische samenstelling CuCl2.3Cu(OH)2. Rombisch, prismatische kristallen. Groen, doorschijnend Atar
Atar Stad in Mauritanië; 20.000 inw.. Centrum van een gebied met dadelpalmen. Schapen- en geitenteelt.
Atbara
Atbara Stad in Noordoost-Sudan aan de gelijknamige rivier; ca. 75.000 inw.. Metaal-, voedingsmiddelen- en bouwmaterialenindustrie. Luchthaven. Athabasca
Athabasca Rivier in Canada; ca. 1230 km. Ontspringt in Alberta en mondt uit in het Athabascameer. Hier werd in de jaren vijftig uraan gevonden. Athene (geo.)
Athene (geo.) (Gr.: Athina) Hoofdstad van Griekenland; 748.100 inw. (1991). Met de havenstad Piraeus beslaat de Atheense agglomeratie (Groot-Athene) Athene (geschiedenis)
Athene (geschiedenis) Klassieke Oudheid: de stadstaat De oudste geschiedenis van de stad Athene en de omringende landstreek Attica is vervaagd Athos
Athos (Hagios Oros) Autonome monnikenrepubliek op het Griekse schiereiland Chalkidhiki (Chalcidice), onder Griekse soevereiniteit; 336 km2, 1470 Atitlánmeer
Atitlánmeer Meer in Guatemala op een hoogte van 1562 m. Meet 26 bij 18 km en bevindt zich in de krater van een dode vulkaan. Grootste diepte 330 Atlanta
Atlanta Hoofdstad en grootste stad van de Amerikaanse staat Georgia; 394.900 inw. (1992). Net als in veel andere Amerikaanse steden neemt de bevolking Atlantic City
Atlantic City Badplaats in de Amerikaanse staat New Jersey; ca. 40.000 inw.. Promenade en pier (1870). Scheepsbouw. In de jaren zeventig (20e eeuw) Atlanticum
Atlanticum Derde periode van het Holoceen, die van circa 6000-3000 v.C. duurde. Het Atlanticum werd gekenmerkt door een zacht klimaat en daardoor Atlantische wereld
Atlantische wereld De landen aan weerszijde van de Atlantische Oceaan die vanaf 1949 deel uitmaken van het Atlantisch Bondgenootschap, de NAVO: atlas (geo.)
atlas (geo.) Een aantal land-, zee- of hemelkaarten samengebundeld in boekvorm. Als eerste atlas kan de ruim 20 kaarten bevattende Geographia van Atlasgebergte
Atlasgebergte Gebergte in Noordwest-Afrika. Strekt zich uit van Marokko tot in Tunesië (ca. 2400 km). Hoogste punt de Toubkal (4165 m). Klimaatbarrière atmosferische stabiliteit
atmosferische stabiliteit Gesteldheid van de atmosfeer afhankelijk van het temperatuurverloop in de opeenvolgende luchtlagen. Daalt de temperatuur
atol
atol Ringvormig, gedeeltelijk boven water uitstekend koraalrif, door enkele openingen met de open zee verbonden. Veelal is een atol ontstaan rondom Attersee
Attersee (Kammersee) Meer in Oostenrijk; 46,7 km2. Grootste van Salzkammergut. Toerisme.
Attert
Attert Gemeente in de Belgische provincie Luxemburg, in het dal van de gelijknamige rivier; 70,94 km2, 3754 inw. (1997). Landbouw en bosontginning.
Attica (geo.)
Attica (geo.) Grieks schiereiland en nomos (district); 3375 km2; ca. 345.000 inw. (zonder Athene). Hoofdplaats: Athene. Marmerwinning bij Pentelikón; Attopeu
Attopeu Bergachtige prov. in Zuid-Laos; ca. 69.631 km2, ca. 70.000 inw.. Verbouw van rijst, goudwinning.
attritie (geol.)
attritie (geol.) (geol.) Proces waarbij door de wind opgenomen zandkorrels tegen elkaar botsen en langs elkaar wrijven, waardoor de gemiddelde korrelgrootte Aubange
Aubange Gemeente in de Belgische provincie Luxemburg (Lotharingen); 45,59 km2, 14.562 inw. (1997). Omvat o.a. de deelgemeenten Athus, Aubange Aube (geo.)
Aube (geo.) Departement in Noord-Frankrijk; 6004 km2, 289.300 inw. Hoofdstad: Troyes. Akker- en wijnbouw, groenteteelt. Industrie (textiel) vooral Aubel
Aubel Gemeente in de Belgische provincie Luik (Land van Herve); 18,83 km2, 3748 inw. (1997). Landbouw (vnl. veeteelt) en industrie. Bezienswaardig: Aubervilliers
Aubervilliers Gemeente in Frankrijk, noordoostelijke voorstad van de Franse hoofdstad Parijs; ca. 70.000 inw.. Kosmetische, (petro)chemische, farmaceutische Aubusson
Aubusson Stad in het Franse dep. Creuse; 5098 inw. (1992). Sinds de Middeleeuwen bekend door tapijtindustrie. Opbloei in 1933 door oprichting Auch
Auch Hoofdstad van het zuidwestelijke Franse departement Gers; 24.723 inw. (1992). Oude hoofdstad van Gascogne. Agrarisch handelscentrum met Auckland
Auckland Eilanden Groep onbewoonde, vulkanische eilanden in de Grote Oceaan, behorend tot Nieuw-Zeeland; 606 km2. In 1806 ontdekt door Bristow Aude
Auckland Stad in Nieuw-Zeeland op Noordereiland; 885.000 inw. (1991). Belangrijke ex- en importhaven tussen Manukau Harbour (Tasmanzee) en Auckland Eilanden
Aude Departement in Zuid-Frankrijk; 6139 km2, 280.700 inw. Hoofdstad: Carcassonne. Vnl. agrarisch gebied (noorden): paardenfokkerij, schapente
augiet
augiet Verzamelnaam voor een aantal monocliene mineralen. Hieraan kunnen hoeveelheden ijzer en aluminium zijn toegevoegd. Groen tot zwart; hardheid Augsburg
Augsburg Stad in de Duitse deelstaat Beieren; 258.300 inw. (1991). Bestuurlijk en cultureel centrum (universiteit, hogeschool, conservatorium). Textiel-, Augusta (Georgia)
Augusta (Georgia) Stad in de Amerikaanse staat Georgia; ca. 50.000 inw.. Rivierhaven en agrarisch centrum (katoen).
Augusta (Ital.)
Augusta (Ital.) Italiaanse havenstad op Sicilië, provincie Syracuse; ca. 40.000 inw.. Olieraffinaderij, visserij en zoutwinning.
Augusta (Maine)
Augusta (Maine) Hoofdstad van de Amerikaanse staat Maine; ca. 22.000 inw.. Handelscentrum met productie van textiel, papier, schoenen. Drukkerijen.
aulacogeen
aulacogeen Langgerekte, door breukvlakken begrensde depressie, gelegen op een kraton (tektonisch zeer stabiel gebied). Vaak opgevuld met dikke Aurangabad
Aurangabad Stad in de Indiase deelstaat Maharashtra; 573.300 inw. (1991). Textielindustrie (katoen en zijde). Aurangabad was residentie van grootmogol Aurès
Aurès Bergmassief in de Algerijnse Sahara Atlas. Hoogste top Djebel Chélia (2329 m).
Aurich
Aurich Stad in de West-Duitse deelstaat Niedersachsen; ca. 35.000 inw.. Gelegen aan het Ems-Jade-Kanaal. Centrum van het gelijknamige district. In Auschwitz
Auschwitz Grootste vernietigingskamp van de nazi's, in mei 1940 als concentratiekamp opgezet in Birkenau, Zuid-Polen. Vanaf september 1941 werd Ausser-Rhoden
Ausser-Rhoden Zwitsers halfkanton, deel van Appenzell; 243 km2, ca. 50.000 inw.. Hoofdstad: Herisau. Textielindustrie.
Aust-Agder Fylke (district) in Zuid-Noorwegen; 9212 km2, ca. 100.000 inw.. Hoofdstad: Arendal. Land-, bosbouw, veeteelt en visserij. Veel potentiële Auteuil
Austerlitz (Ned.)
Austerlitz (Ned.) Dorp in de Nederlandse gemeente Zeist; ca. 1400 inw. Bekend is de piramide van Austerlitz.
Austerlitz (Tsjechië)
Austerlitz (Tsjechië) (Slavkov) Stad in Tsjechië; 5000 inw. Hier versloeg Napoleon de verenigde Russische en Oostenrijkse legers in de Driekeizersslag Austin
Austin Hoofdstad van de Amerikaanse staat Texas; 492.300 inw. (1992). Vooral elektronische industrie, toerisme. Twee universiteiten.
Australian Alps
Australian Alps Gebergte in Zuidoost-Australië, deel van de Great Dividing Range. Hoogste top Mt. Kosciusko (2228 m). Winter- en zomertoerisme. Australië
Australië 2. Geografie Landschap Bijna driekwart van de landmassa van het continent is een uitgestrekt plateau met een gemiddelde hoogte van 300 Australië 3. Continentvorming
Australië 3. Continentvorming Australië heeft vermoedelijk ooit deel uitgemaakt van het supercontinent Gondwana, samen met Afrika, Zuid-Amerika, Australië 4. Samenleving
Australië 4. Samenleving Demografie In 1994 telde het land bijna 17,9 miljoen inwoners. In de periode 1980-1992 bedroeg de gemiddelde jaarlijkse Australië 5. Aborigines
Australië 5. Aborigines Aborigine is de Latijnse aanduiding voor de oorspronkelijke, niet van elders gekomen of althans oudst bekende bewoners v
Australië 6. Geschiedenis
Australië 6. Geschiedenis Geschiedkundigen dachten lange tijd dat de voorouders van de oorspronkelijke bevolking, de Aborigines, zo'n 20.000 à Australië 7. Economie
Australië 7. Economie Australië heeft een vrije markteconomie. Het land voorziet in zijn eigen voedselbehoefte en is een belangrijk producent van Austriden
Australië Officiële naam: Commonwealth of Australia Oppervlakte: 7.686.850 km2 Inwoners: 18.613.000 (1998) Staatsvorm: parlementaire monarchie Australië 2. Geografie
Austriden Hooggelegen stelsel van dekbladen in oostelijk Zwitserland. Vormen ook het belangrijkste deel van de Oostenrijkse Alpen. Men onderscheidt Aust-Agder
Auteuil Zuidwestelijk stadsdeel van Parijs bij het Bois de Boulogne. Paardenrenbaan.
autochtone bevolking
autochtone bevolking Iedereen die in dezelfde plaats, hetzelfde gebied of hetzelfde land woont waar hij is geboren.
autoliet
autoliet Insluitsel binnen een gesteentepakket van een fragment van datzelfde pakket. Ontstaat doordat het pakket op de ene plaats al geërodeerd wordt, autonomie (politiek en recht)
autonomie (politiek en recht) Het woord autonomie (Grieks: autos = zelf en nomos = wet) is vaak beter bekend in de betekenis van zelfstandigheid
Autun
Autun Stad in het Franse dep. Saône-et-Loire; ca. 20.000 inw.. Metaal-en textielindustrie. Befaamd om zijn kathedraal St.-Lazare (ingewijd 1130) met Autunien
Autunien Onderste etage en tijdvak van het Perm in de limnische faciës van de intramontane bekkens. Genoemd naar het Franse Autun (dep. Saône-autuniet
autuniet Mineraal uit de fosfaatgroep, behorend tot de uraanglimmers. Chemische samenstelling Ca((UO2).(PO4))2.8H2O. Tetragonale bladerige kristallen, Auvergne
Auvergne Regio in Midden-Frankrijk; 26.013 km2, 1.321.200 inw. (1990). Omvat het grootste deel van het Massif Central en de departementen Cantal, Auxerre
Auxerre Hoofdstad van het Franse dep. Yonne; 38.921 inw. (1992). Metaal- en verfindustrie. Wijnhandel. Gotische kathedraal St.-Étienne (13e-16e Avallon
Avallon Stad in het Franse dep. Yonne; 8618 inw. (1992). Bezienswaardig: kerk St.-Lazare (gewijd 1106), de bolwerken en de Tour de l'Horloge uit Avalon
Avalon Canadees schiereiland, met St. John's (95.000 inw. in 1991), de hoofdstad van de provincie Newfoundland. In 1610 werd er een Britse kolonie Avebury
Avebury Dorp in het Engelse graafschap Wiltshire. Evenals Stonehenge bekend door zijn neolithische bouwwerken (2000-1600 v.C.). Windmill Hill Aveiro
Aveiro District in Portugal, prov. Beira Litoral, aan de Atlantische Oceaan; 2808 km2, 660.000 inw.. Gelijknamige hoofdstad (ca. 30.000 inw.). Vnl. Avelgem
Avelgem Gemeente aan de Schelde in de Belgische provincie West-Vlaanderen; 21,74 km2, 9114 inw. (1997). Handels- en onderwijscentrum met landbouw Avellaneda
Avellaneda Zuidoostelijke voorstad van Buenos Aires; ca. 350.000 inw. (1991). Aardolieraffinage, vleesverwerkende, textiel- en leerindustrie. Heette Aventinus
Aventinus Een van de zeven heuvels waarop Rome gebouwd is. Onder de Romeinse koningen werd hier een tempel voor Diana gebouwd.
aventurienglas
aventurienglas Weinig doorzichtige siersteen en glassoort op basis van kwarts (SiO2), dankt zijn kleur aan colloïdaal verdeelde metaal- en glimmerverontreinigingen
Averbode
Averbode Vroeger zelfstandige gemeente in de Belgische provincie Vlaams Brabant, sedert 1977 deel van Scherpenheuvel-Zichem. Averbode is vooral Avereest
Avereest Gemeente aan de Reest in de Nederlandse provincie Overijssel; 74,24 km2, 14.863 inw. (1997). Landbouw en enige industrie. Tot de gemeente Aveyron
Aveyron Departement in Frankrijk in het zuiden van het Massif Central; 8735 km2, 278.700 inw. Hoofdstad: Rodez. Bergachtig met land- en wijnbouw, Avignon
Avignon Hoofdstad van het Zuidfranse dep. Vaucluse, aan de Rhône; 91.000 inw. (1992). Fabricage van wijn, meel, zeep, oliën, textiel en leer. Bekend Avila
Avila Spaanse prov. ten westen van Madrid; 8048 km2, ca. 185.000 inw.. Gelijknamige hoofdstad (ca. 38.000 inw.). Vnl. agrarisch: graan, olijven, wijn. Avilés
Avilés Stad in de Spaanse prov. Oviedo; ca. 90.000 inw. Belangrijk ijzer- en staalcentrum.
Avon
Avon Linker zijrivier van de Engelse rivier de Severn; 154 km. Ontspringt in Northamptonshire en stroomt o.a. door Stratford-upon-Avon, de geboorteplaats Avranches
Avranches Stad in het Noordwestfranse dep. Manche; ca. 9500 inw.. Leerlooierijen, handel in agrarische producten (fruit en cider); visserij. Plantentuin Awans
Awans Gemeente in de Belgische provincie Luik (Droog Haspengouw); 27,09 km2, 8181 inw. (1997). Woongemeente met industrie (metaal) en akkerbouw Awash
Awash Rivier in Ethiopië; 800 km. Ontspringt ten zuiden van Addis Abeba en mondt uit in het Abayameer. Twee stuwdammen (waaronder de Kokadam), Axel (Nederland)
Axel (Nederland) Gemeente in Zeeuws-Vlaanderen in de Nederlandse provincie Zeeland; 72,36 km2, 12.198 inw. (1997). Verzorgend centrum met axiniet
axiniet Mineraal behorend tot de cyclosilicaten. Kan circa 5% boor bevatten. Triklien, scherpe bijlvormige kristallen met goede splijting en schelpvormige Ayacucho
Ayacucho Hoofdstad van het gelijknamige Peruaanse departement; ca. 102.000 inw.. Departement: 44.181 km2, ca. 550.000 inw.. Toeristisch, agraris
Aydin
Aydin Turkse prov. aan de Egeïsche Zee; 7870 km2, ca.750.000 inw.. Gelijknamige hoofdstad (74.000 inw., 1980). Landbouwgebied: o.a. tabak, katoen Aylesbury
Aylesbury Hoofdplaats van het Engelse graafschap Buckinghamshire; ca. 48.000 inw. Vanouds marktstad, nu bestuurlijk centrum. Bezienswaardig:
Ayr
Ayr Hoofdstad van het voormalige Schotse graafschap Ayrshire (nu deel van de regio Strathclyde); 49.522 inw. Machine-, metaal- en textielindustrie. Ayuthaya
Ayuthaya (Ajoethia) Stad in Thailand aan de rivier de Menam; ca. 62.000 inw. Was vanaf 1350 hoofdstad van het gelijknamige rijk, dat in 1767 door Aywaille
Aywaille Gemeente aan de Amblève in de Belgische provincie Luik; 79,97 km2, 9730 inw. (1997). Klein regionaal centrum met landbouw en enige Azerbajdzjan
Azerbajdzjan 2. Geografie
Azerbajdzjan 2. Geografie Landschap Het centrale deel van het land is een laagvlakte waar de rivieren Koera en Araks doorheen stromen. Deze delta Azerbajdzjan 3. Samenleving
Azerbajdzjan 3. Samenleving Demografie In 1994 telde Azerbajdzjan bijna 7,5 miljoen inwoners. In het begin van de jaren negentig groeide de Azerbajdzjan 4. Geschiedenis
Azerbajdzjan 4. Geschiedenis De huidige republiek Azerbajdzjan is het noordelijk deel van het historische gebied met dezelfde naam. In 1828 werd Azerbajdzjan 5. Economie
Azerbajdzjan 5. Economie In 1991 stemde de Opperste Sovjet in met de overgang naar een economie gebaseerd op een vrije markt. Tot dan kende Aziatische Tijgers
Azerbajdzjan Officiële naam: Azarbaijchan Respublikazy (Republiek Azerbajdzjan) Oppervlakte: 86.600 km2 Inwoners: 7.855.000 (1998) Staatsvorm
Aziatische Tijgers (Asian Tigers) Benaming voor de Oost-Aziatische economieën Taiwan, Zuid-Korea, Singapore en Hongkong. Dit waren ontwikke
Azië
Azië Azië is het grootste werelddeel en ligt ten oosten van Europa. Het beslaat een oppervlakte van 44 miljoen km2, eenderde van het totale landoppervlak
Azoren
Azoren (Vlaamse Eilanden; Port.: Arquipélago dos Açores) Tot Portugal behorende eilandengroep in de Atlantische Oceaan; 2247 km2, ca. 253.000 Azov, Zee van
Azov, Zee van Ondiepe, visrijke zee in noordelijke deel van de Zwarte Zee; ca. 38.000 km2. Genoemd naar de stad Azov (78.000 inw., 1981), met Azua
Azua (Azua de Compostela) Hoofdstad van de gelijknamige provincie in het zuiden van de Dominicaanse Republiek aan de Caribische Zee; ca. 32.000 azuriet
azuriet (chessyliet) Waterhoudend mineraal uit de carbonaatgroep. Chemische samenstelling 2CuCO3.Cu(OH)2. Monoklien, soms kleine kristallen, A-gemeente
baai Terugwijking van de kust of inham tussen twee kapen. Door de golfpatronen in zee is het water in een baai vrij rustig, reden waarom het een geschikte Baalbek
Baalbek Stad in Libanon in de Anti-Libanon; ca. 15.000 inw.. Centrum van een agrarisch gebied. Baalbek dateert van de tijd der Feniciërs. In de hellenistische Baarderadeel
Baarderadeel Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Friesland; opgeheven in 1984, nu ingedeeld bij Littenseradiel. Bezienswaardig: Baarle-Hertog
Baarle-Hertog (Baerle-Duc) Gemeente in de Belgische provincie Antwerpen; 7,47 km2, 2097 inw. (1997). Midden in de Nederlandse gemeente Baarle-Baarle-Nassau
Baarle-Nassau Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 76,36 km2, 6033 inw. (1997). Agrarische activiteiten, toerisme. In de gemeente Baarn
Baarn Gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht; 33,33 km2, 24.538 inw. (1997). Lichte industrie, pendel. Bezienswaardig: bosrijke omgeving, Bab el Mandeb
Bab el Mandeb (Bab al-Mandab) Straat tussen het Arabisch Schiereiland en Afrika, die de Rode Zee verbindt met de Golf van Aden.
backwasheffects
backwasheffects Het verschijnsel dat door de aantrekkingskracht van een centrum de achtergebleven (perifere) gebieden steeds verder uitgezogen Bacolod
Bacolod Havenplaats op het Filippijnse eiland Negros; 364.180 inw. (1990). Centrum van het belangrijkste suikergebied van het land. Handel in suikerriet Bad Ems
Bad Ems Stad in de Duitse deelstaat Rheinland-Pfalz; 9300 inw. (1992). Badplaats met warme, alkalische bronnen. Bekend door het Emser water, het Badachsjan
Badachsjan Prov. in Noordoost-Afghanistan; 47.403 km2, ca. 525.000 inw.. Hoofdstad: Faizabad. Bergachtig gebied. Vindplaats van lazuurstenen Badajoz
Badajoz Prov. in West-Spanje; 21.657 km2, 650.400 inw. (1991). Gelijknamige hoofdstad (122.200 inw., 1991). Landbouw (graan, olijven, wijndru
Badalona
Badalona Noordelijke voorstad van Barcelona; 218.700 inw. (1991). Textiel-, chemische, ijzer- en staalindustrie.
Baden (Duitsl.)
Baden (Duitsl.) Voormalig groothertogdom (1806) in het zuidwesten van Duitsland. Vanaf de 12e eeuw markgraafschap onder de Zähringen. In 1535 Baden (Oostenr.)
Baden (Oostenr.) Stad in Neder-Oostenrijk; 23.235 inw. (1991). Badplaats met warme zwavelbronnen.
Baden (Zwits.)
Baden (Zwits.) Gezondheidscentrum in het Zwitserse kanton Aargau; ca. 15.000 inw.. Textiel- en elektrotechnische industrie. Al in de Romeinse tijd Baden-Baden
Baden-Baden Stad in de Duitse deelstaat Baden-Württemberg; ca. 51.000 inw.. Gelegen aan de noordgrens van het Zwarte Woud. Radioactief bronwater: Baden-Württemberg
Baden-Württemberg Deelstaat in het zuiden van Duitsland; 35.751 km2, 10.001.800 inw. (1991). Hoofdstad: Stuttgart. Landbouw: graan, groenten, badland
badland Engelse benaming voor gebieden met sterke regenerosie. Het proces is het sterkst bij zachte gesteenten in onbegroeid gebied. Het regenwater Badlands
Badlands (Engels voor: slechte landen) Plateau in het Amerikaanse gebergte de Black Hills, in South Dakota. Sterk geërodeerd, zeer droog en onvruchtbaar. Baelen
Baelen Gemeente aan de Vesder en de Gileppe in de Belgische provincie Luik; 85,72 km2, 3638 inw. (1997). Landbouw, bosontginning, industrie, Baexem
Baexem Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Limburg, sinds 1991 bij Heythuysen. Landbouw (boomgaarden, aspergeteelt). Baffin Bay
Baffin Bay Deel van de Atlantische Oceaan tussen de Northwest Territories (Canada) en Groenland. Via de Davis Strait met de Atlantische Oceaan Baffin Land
Baffin Land (Baffin Island) Grootste eiland van Canada, gelegen in het Noordpoolgebied; 476.560 km2. Bergachtig, boomloos en met veel fjorden en Baffin, William
Baffin, William (1584-1622) Engels ontdekkingsreiziger, een der velen die zochten naar de noordwestelijke doorvaart naar Indië. Ontdekte in 1616 Baflo
Baflo Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Groningen, sinds 1990 bij Winsum. Landbouw en toerisme. Baflo omvatte dorpen Bafoussam
Bafoussam Stad in West-Kameroen; met 95.000 inw. de vijfde stad van het land (1987). Centrum van een gebied met verbouw van koffie en pinda's.
Bagdad
Bagdad Hoofdstad van Irak en van de gelijknamige provincie. Bagdad had in 1997 ca. 4 miljoen inwoners. Provincie: 5.159 km2 en ca. 5 miljoen inw..
Bagdad-spoorlijn
Bagdad-spoorlijn Spoorweg tussen Constantinopel (Istanbul) en Bagdad. In 1903 kreeg Duitsland van de Turken de concessie voor de aanleg van deze Baghlan
Baghlan Prov. in Noordoost-Afghanistan; 17.109 km2, ca. 520.000 inw.. Hoofdstad: Baghlan (41.240 inw.). Katoenindustrie en verwerking van in de Bagnères-de-Bigorre
Bagnères-de-Bigorre Badplaats in het Franse dep. Hautes-Pyrénées; 8430 inw. (1990). Marmerwinning en textielindustrie. Warme bronnen. Bagnèr
Bahama's
Bahama's 2. Geografie
Bahama's 2. Geografie Landschap De Kleine Bahama Bank in het noordwesten en de Grote Bahama Bank in het midden vormen de belangrijkste Bahama's 3. Samenleving
Bahama's 3. Samenleving Bevolking De Bahama's hadden in 1994 272.000 inwoners (19,5 per km2), grotendeels geconcentreerd in stedelijke agglomeraties Bahama's 4. Geschiedenis
Bahama's 4. Geschiedenis Binnen 25 jaar nadat Columbus in 1492 als eerste Europeaan voet aan wal had gezet op San Salvador (of op Samana Cay, Bahama's 5. Economie
Bahama's 5. Economie Na de explosieve groei van het toerisme in de jaren vijftig en zestig trad in de jaren zeventig ten gevolge van de oliecrisis Bahawalpur
Bahama's Officiële naam: Commonwealth of the Bahamas (Gemenebest van de Bahama's) Oppervlakte: 13.939 km2 Inwoners: 279.800 (1998) Staatsvorm
Bahawalpur (Bhawalpur) Hoofdstad van het gelijknamige Pakistaanse district in de provincie Punjab; ca. 181.000 inw.. Bewerking van katoen, rijst Bahía
Bahía Blanca
Bahía Blanca Havenstad in de Argentijnse provincie Buenos Aires; 264.000 inw. (1990). Aardoliewinning en -raffinage, chemische, metaal- en vleesverwerkende Bahr al-Ghazal
Bahía Deelstaat in Oost-Brazilië aan de Atlantische Oceaan; 561.026 km2, ca. 12.000.000 inw.. Hoofdstad: Salvador. Landbouw: cacao, katoen, suikerriet
Bahr al-Ghazal provincie in Soedan; 200.894 km2, ca. 2.300.000 inw.. Hoofdstad: Wau. Vnl. landbouw en veeteelt. De gelijknamige rivier vormt sa
Bahrein
Bahrein 2. Geografie Landschap Alle kleinere eilanden zijn rotsachtig en steken slechts weinig boven de zeespiegel uit. Alleen het eiland Bahrein Bahrein 3. Samenleving
Bahrein 3. Samenleving Demografie In 1994 groeide de bevolking met 3% tot een aantal van 549.000. Het geboortecijfer bedroeg 27 per 1000 inwoners Bahrein 4. Geschiedenis
Bahrein 4. Geschiedenis Bahrein is al sinds prehistorische tijden bewoond. Er zijn steeds meer aanwijzingen dat Bahrein-eiland geïdentificeerd kan Bahrein 5. Economie
Bahrein 5. Economie In Bahrein werd de eerste oliebron (1932) van het Midden-Oosten commercieel geëxploiteerd. Tegenwoordig behoort het land
Bahrein Officiële naam: Staat Bahrein Oppervlakte: 695 km2 Inwoners: 616.000 (1998) Staatsvorm: absolute monarchie (emiraat) Staatshoofd: sjeik Bahrein 2. Geografie
Baia Mare
Baia Mare Hoofdstad van de Roemeense judet (prov.) Maramures; 148.800 inw. (1992). Metallurgische industrie en winning van lood, zink en goud. Bairiki
Bairiki Hoofdstad van de eilandenrepubliek Kiribati; 25.380 inw. (1990). B. ligt op het atol Tarawa. Regeringszetel, internationale haven en luchthaven.
Baja California Norte
Baja California Norte Deelstaat in Noordwest-Mexico; 69.921 km2, 1.660.800 inw. (1990). Hoofdstad: Mexicali. Grenst aan California (VS) en heef
Baja California Sud
Baja California Sud Deelstaat in Noordwest-Mexico op het zuidelijk deel van het Californisch schiereiland; 73.475 km2, 317.800 inw. (1990). Hoofdstad: Bajkalmeer
Bajkalmeer Meer in Siberië; 31.500 km2. Grootste zoetwatermeer van Eurazië en diepste ter wereld (1620 m; 455 m boven de zeespiegel). Voornaamste Bajocien
Bajocien Etage en tijd van de Midden Jura, tussen het Aalenien en het Bathonien. De naam werd ingevoerd door A.D. d'Orbigny in 1850 en is afgeleid bajonetgang
bajonetgang Gang van stollingsgesteente die eerst ongeveer loodrecht op de gelaagdheid van de bestaande gesteenten binnendringt en daarna een hoek Bakel en Milheeze
Bakel en Milheeze Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant (Peel). Landbouw, pluimveeteelt, varkensmesterijen. Bezien
Baker Eiland
Baker Eiland Koraaleiland in de Grote Oceaan, 2600 km ten zuidwesten van Honolulu, behorend tot het Amerikaanse overzeese gebiedsdeel Baker, Bakhtaran
Bakhtaran (voorheen Kermanshah) Stad in Koerdistan in West-Iran, hoofdstad van de gelijknamige provincie; ca. 570.000 inw.; provincie 23.667 km
Bakoe
Bakoe (Baku, Baky) Hoofdstad van Azerbajdzjan, telde in 1990 1.149.000 inwoners. De stad ontleent haar grootste bekendheid aan de oliewinning Balaklava
Balaklava Stad in Oekraïne, op de Krim; bekend van de Krimoorlog (1854-56). De slag bij Balaklava (1854) betekende wel een overwinning van de Balatonmeer
Balatonmeer Meer in Hongarije; 598 km2. Grootste van Midden-Europa. Op de meeste plaatsen erg ondiep. In de zomer kan de temperatuur van het Balboa, Vasco Nuñez de
Balboa, Vasco Nuñez de (ca. 1475-1517) Spaans conquistador. Stak als eerste Europeaan de landengte van Panamá over en ontdekte de Grote Oceaan,
Balearen
Balearen (Sp.: Islas Baleares) Eilandengroep in de Middellandse Zee behorend tot Spanje; tevens prov.; 5014 km2, 709.100 inw. (1991). Hoofdstad: Balen
Balen Gemeente aan de Grote Nete in de Belgische provincie Antwerpen; 72,89 km2, 18.899 inw. (1997). Industrie (lood, zink, springstoffen), veeteelt, Bali
Bali Indonesisch eiland en provincie; 5561 km2, 2.856.000 inw. (1993). Hoofdstad is het zuidelijk gelegen Denpasar; vroeger was de noordelijke havenstad Balikesir
Balikesir provincie in Midden-Turkije; 14.456 km2,ca. 950.000 inw.. Gelijknamige hoofdstad (ca. 125.000 inw.). Verbouw van papavers, graan, maïs Balikpapan
Balikpapan Havenstad op het Indonesische eiland Kalimantan (Borneo); ca. 375.000 inw.. Centrum van de belangrijkste aardolieregio van het land, Balkan
Balkan Bergachtig schiereiland in het zuidoosten van Europa. Wordt in staat- en volkenkundig opzicht meestal opgevat als het gebied bestaande uit Balkangebergte
Balkangebergte (Bulg.: Stara Planina) Gebergte op de Balkan, dat zich uitstrekt van de IJzeren Poort bij de Donau tot de Zwarte Zee. Hoogste top: Balkasjmeer
Balkasjmeer Meer in Kazachstan; ca. 18.000 km2. Gevoed door de rivier de Ili. Visserij en zoutwinning. Op de noordoever het industriecentrum Balchasj Ballarat
Ballarat Stad in de Australische staat Victoria; ca. 65.000 inw. (1991). Industriecentrum: o.a. textiel en metaal, brouwerijen. Gesticht bij de goldrush
Ballhausplatz
Ballhausplatz Plein in Wenen, vlak bij de Hofburg en genoemd naar een gelegenheid ter beoefening van het balspel die er van 1740-1880 heeft gestaan. Ballungsgebiet
Ballungsgebiet Duitse benaming voor een zeer dicht bevolkt, sterk geïndustrialiseerd gebied.
Balonne
Balonne Rivier in Australië; 795 km. Ontspringt in de McPherson Range en mondt uit in de rivier de Darling.
Baltimore
Baltimore Havenstad en grootste stad in de Amerikaanse staat Maryland, 730.000 inwoners (1992). Baltimore heeft, evenals Boston en New York, in Baltische landen
Baltische landen Aanduiding van de drie gebieden aan de Baltische Zee (Oostzee): Estland, Letland en Litouwen. Deze gebieden, eeuwenlang betwist Baluchistan
Baluchistan (Baloetjistan, Beloetsjistan, Beluchistan, Balochistan) provincie in West-Pakistan; 347.188 km2, ca. 4.700.000 inw.. Hoofdstad: Quetta
Baluchistan en Sistan
Baluchistan en Sistan Landstreek in Zuidwest-Iran, grenzend aan Pakistan. Geïrrigeerde landbouw. Genoemd naar de Baluchi, een nomadenvolk dat
Bamako
Bamako Hoofdstad van Mali; 880.000 inw. (1993). Bestuurlijk, financieel, handels-, transport en industrieel centrum van het land, gelegen aan de rivier Bamberg
Bamberg Stad in de Duitse deelstaat Beieren; 70.000 inw.. Gevarieerde industrie en handel in groenten en fruit; toerisme. Cultureel en educatief centrum: Bamian
Bamian Prov. in Centraal-Afghanistan; 17.414 km2, ca. 300.000 inw.. Gelijknamige hoofdstad. Bergachtig. Toerisme: twee in de rotsen uitgehouwen Banda
Banda Eilanden Vulkanische eilandengroep behorend tot de Molukken, de Indonesische provincie Maluku; 44 km2, ca. 60.000 inw. Het grootste eiland Banda oriental
Banda oriental Oostelijke oever van de benedenloop van de rivier de Uruguay (Zuid-Amerika). Het gebied, dat overeenkomt met het huidige Uruguay, Bandar Abbas
Banda Volk in het noorden van de Centraal-Afrikaanse Republiek; samen met de Mandjia-Baya maakt deze etnische groep de helft van de nationale Banda Eilanden
Bandar Abbas Een van de belangrijkste havensteden van Iran aan de Straat van Hormoez, Perzische Golf; ca. 287.000 inw. Opslagplaats en exporthaven Bandar Seri Begawan
Bandar Seri Begawan (voorheen Brunei Town) Hoofdstad van het sultanaat Brunei, aan de monding van de Brunei-rivier op het eiland Kalimantan;
bandjir
bandjir (Indon.) Plotselinge, heftige overstroming van een rivier als gevolg van moessonregens, vaak met veel modder en puin. Als de hoeveelheid zeer bandstad
bandstad Stad die een langgerekte vorm heeft. Meestal ontstaat deze vorm door het aan elkaar groeien van kleinere nederzettingen die lineair gerangschikt Bandundu
Bandundu Provincie in Congo (Zaïre); 295.658 km2, ca. 4.700.000 inw.. Gelijknamige hoofdstad (tot 1966 Banningville geheten) heeft ca. 65.000 Bandung
Bandung (Bandoeng) Hoofdstad van de Indonesische provincie Jawa Barat (West-Java), gelegen in het hoogland op 700 m; 2.056.900 inw. (1990). Banff
Banff National Park
Banff National Park Oudste Nationale Park van Canada (1885), in de Rocky Mountains; 6640 km2. Beroemd om zijn spectaculaire berglandschappen. Bangalore
Banff Voormalig Schots graafschap, nu deel van de regio Grampian; 1640 km2. Gelijknamige hoofdstad. Veeteelt, visserij, toerisme en whiskydestilleerderije
Bangalore 1. District in Zuid-India; 8.003 km2, 4,9 miljoen inwoners (1981). 2. (Bengaluru) Hoofdstad van de staat Karnataka, Zuid-India. Snel groeiende Bangka
Bangka (Banka) Indonesisch eiland, van Sumatera gescheiden door Straat Bangka; 11.330 km2, ca. 400.000 inw.. Heuvelachtig eiland met een van Bangkok
Bangkok (Krung Thep, stad der engelen) Bangkok, tot 1812 een onbetekenend havenplaatsje aan de rivier de Me-nam in Thailand, werd tegen het einde Bangladesh
Bangladesh 2. Geografie
Bangladesh 2. Geografie Landschap Bijna geheel Bangladesh bestaat uit laagland met nauwelijks enig reliëf. Alleen in het noordoosten komen heuvels Bangladesh 3. Samenleving
Bangladesh 3. Samenleving Demografie In 1994 groeide de bevolking met 2,2% tot een aantal van 117,8 miljoen inwoners. Het geboortecijfer bedroeg Bangladesh 4. Geschiedenis
Bangladesh 4. Geschiedenis Omstreeks 1000 v.C. vestigde het van oorsprong Dravidische volk der Bang zich, op de vlucht voor uit het noordwe
Bangladesh 5. Economie
Bangladesh 5. Economie Bangladesh is één van de armste, dichtstbevolkte en minst ontwikkelde landen in de wereld. De economie bestaat vrijwel Bangor
Bangladesh Officiële naam: Volksrepubliek Bangladesh Oppervlakte: 143.998 km2 Inwoners: 127.567.000 (1998) Staatsvorm: republiek Staatshoofd
Bangor 1. Haven- en badplaats in het Welshe graafschap Gwynedd aan de Menai Strait; ca. 13.000 inw.. De Menai Suspension Bridge (1826) was lange Bangui
Bangui Hoofdstad van de Centraalafrikaanse Republiek (Centrafrika); 5-600.000 inw.. Belangrijkste haven en bestuurlijk, economisch en onderwijscentrum Bangweulumeer
Bangweulumeer Meer in Noordoost-Zambia op een hoogte van ca. 1200 m boven de zeespiegel. Gevoed door de Chambesi, afwatering via de Luapula. Baniyas
Baniyas (Banias) Havenstad in Syrië aan de Middellandse Zee; 11.000 inw. Eindpunt van een oliepijplijn vanuit Kirkuk (Irak). Raffinaderij.
Banja Luka
Banja Luka Stad in de republiek Bosnië-Herzegovina; 142.600 inw. (1991). In begin van de jaren negentig gelegen in door Servië bezet gebied. Gevarieerde Banjarmasin
Banjarmasin (Bandjarmasin) Hoofdstad van de Indonesische prov. Zuid-Kalimantan; 480.700 inw. (1990). Haven toegankelijk voor grote schepen; Banjul
Banjul (tot 1973 Bathurst) Hoofdstad van de Afrikaanse staat Gambia en gelegen op Banjul Island (voorheen: St. Mary's Island); ca. 50.000 inw.. Haven banlieue
banlieue (Fr.: voorstad) Randgemeenten, overgangsgebied tussen stad en platteland. Sinds de 19de eeuw heeft het woord zeer uiteenlopende betekenissen. Banska Bystrica
Banska Bystrica Hoofdstad van de Slowaakse provincie Centraal-Slowakije; 85.600 inw. (1992). Door de delfstoffen in de omgeving is de stad vanouds Bantry Bay
Bantry Bay Baai in het Ierse graafschap Cork. Zeer goede natuurlijke haven, geschikt voor mammoettankers.
Baracaldo
Baracaldo Voorstad van de Spaanse stad Bilbao; 104.789 inw. (1991). Centrum van ijzer- en staalindustrie.
Barbados
Barbados 2. Geografie
Barbados 2. Geografie Landschap Barbados is een over het algemeen uit koraalkalksteen opgebouwd, vrij vlak eiland; het hoogste punt, Mount Barbados 3. Samenleving
Barbados 3. Samenleving Bevolking Barbados (261.000 inwoners, 607 per km2 in 1994) is zeer dichtbevolkt. De Afro-Caribische bevolking, bestaande Barbados 4. Geschiedenis
Barbados 4. Geschiedenis De oorspronkelijke bewoners, de Arawak-Indianen, leefden van landbouw en visserij. Bij de komst van de Spanjaarden, Barbados 5. Economie
Barbados 5. Economie Barbados tracht zijn negatieve handelsbalans in evenwicht te brengen door de exploitatie van nieuw ontdekte olie- en aardgasvoorraden Barcelona
Barbados Officiële naam: Barbados Oppervlakte: 430 km2 Inwoners: 259.000 (1998) Staatsvorm: parlementaire monarchie in het Britse Gemenebest
Barcelona Belangrijkste handels-, haven- en industriestad van Spanje; 1.643.500 inw. (1991). Hoofdstad van de gelijknamige prov.; 7733 km2, 4.654.400 Bareilly
Bareilly (Bareli) Handelscentrum in de Indiase deelstaat Uttar Pradesh; 590.600 inw. (1991). Handel in graan, katoen en suikerriet. Meubel- en tapijtindustrie. Barendrecht
Barendrecht Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland (IJsselmonde); 21,74 km2, 23.855 inw. (1997). Fruitteelt met tuinbouwveiling, pendel Barentszzee
Barentsz, Willem (ca. 1550 - 20 juni 1597 op zee gestorven) Nederlandse zeeman en ontdekkingsreiziger. Willem Barentsz is beroemd geworden door Bari
Barentszzee Deel van de Noordelijke IJszee, tussen Spitsbergen en Nova Zembla, genoemd naar Willem Barentsz. Meestal ijsvrij als gevolg van het Barentsz, Willem
Bari Havenstad in de Italiaanse regio Puglia; ca. 350.000 inw.. Hoofdstad van de gelijknamige prov.; 5129 km2, 1.500.000 inw.. Levantbeurs (1930) Barking
Barking Deel van Groot-Londen; ca. 150.000 inw.. Gevarieerde industrie. Van belang voor de drinkwatervoorziening van Londen; 7e-eeuws benedictijnenklooster.
Bar-le-Duc Hoofdstad van het Franse dep. Meuse; ca. 21.000 inw.. Metaal- en kousenindustrie, brouwerij. Vroeger hoofdstad van het hertogdom Bar. basalt
Barletta
Barletta Havenstad in de Italiaanse regio Puglia; 88.720 inw. (1991). Chemische en cementindustrie, handel in fruit en wijn. Dom uit de 13e eeuw. Barnaul
Barnaul Stad in zuidwest-Siberië aan de Ob, hoofdstad van de kraj (Russisch territorium) Altaj; 603.000 inw. (1990). De spoorlijn stimuleerde de industrie: Barneveld
Barneveld Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland (Veluwe); 176,74 km2, 46.340 inw. (1997). Intensieve veehouderij, industrie, transport, Barnsley
Barnsley Hoofdstad van het Engelse graafschap South Yorkshire; ca. 75.000 inw. Mijnbouw, kleding- en rubberindustrie. Woensdagmarkt sinds 12
barnsteen
barnsteen (gele amber) Organische edelsteen, geel, bruin of wit van kleur. Dichtheid 1080 kg/m3, hardheid 2-2½. Vindplaatsen langs Oostzeekust Baroda
Baroda (Vadodara) Industriestad in de Indiase deelstaat Gujarat; 1,1 mln inw. (1991). Metaal-, chemische, textiel- en aardewerkindustrie. Handel in Barotseland
Barotseland (Western) provincie in West-Zambia; ca. 127.000 km2, ca. 500.000 inw.. Hoofdstad Mongu. Genoemd naar de Barotse, een bantoe-volk Barquisimeto
Barquisimeto Hoofdstad van de Venezolaanse deelstaat Lara; 680.000 inw. (1991). Centrum van een vruchtbaar landbouwgebied met veeteelt en verbouw Barradeel
Barradeel Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Friesland. Opgeheven in 1984; nu bij Harlingen, Franekeradeel en Het Bildt. Barrancabermeja
Barrancabermeja Stad in de Colombiaanse provincie Santander; ca. 95.000 inw. Belangrijk centrum van aardoliewinning met pijpleiding naar de kust. Barrande, Joachim
Barrande, Joachim (1799-1883) Frans geoloog. Werkte vanaf 1830 in het Siluur van Bohemen, waar hij een nauwkeurige stratigrafie bepaalde. Bekend Barranquilla
Barranquilla Hoofdstad van het Colombiaanse departement Atlántico; 1.033.900 inw. (1993). Grootste exporthaven van het land. Industrie: scheepsbouw, Barreiro
Barreiro Industriële voorstad van Lissabon op de oostelijke oever van de Taag; ca. 55.000 inw.. Kunstmest- en kurkindustrie.
Barrémien
Barrémien Etage en tijd van het Onder Krijt tussen Hauterivien en Aptien, genoemd naar Barrème (Basses-Alpes) in Frankrijk. Ingevoerd door Coquand barrièrerif
barrièrerif Koraalrif dat zich op enige afstand van de kust bevindt en daarvan gescheiden wordt door een ondiepe lagune.
Barringer, Daniel Moreau
Barringer, Daniel Moreau (1860-1925) Amerikaans mijningenieur en geoloog. Kocht in 1903 het terrein waar zich de Arizona-krater bevindt en begon
Barrow-in-Furness
Barrow-in-Furness Stad in het Engelse graafschap Cumbria; 71.800 inw. (1992). Belangrijk centrum van scheepsbouw en -reparatie. Papier- en chemische Barsac
Barsac Grootste gemeente van Sauternes, een van de wijndistricten rond Bordeaux. Bekend van de zeer zoete, gouden sauterneswijnen.
Barsingerhorn
Barsingerhorn Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland, sinds 1990 bij Niedorp. Landbouw. Stadsrechten in 1411. Bartholomew & Son, John
Bartholomew & Son, John Wereldberoemde cartografische uitgeverij in het Schotse Edinburgh. Genoemd naar de cartograaf John George Bartholomew Bartonien
Bartonien (Boven Eoceen, Priabonien) Bovenste serie en tijdvak van het Eoceen, genoemd naar Barton Cliff in Hampshire (Engeland). Ingevoerd door barysfeer
barysfeer Gedeelte van de aarde dat onder de lithosfeer ligt, dus de gehele aarde minus de buitenste schil van 20-60 km. De term betekent zware schil Bar-le-Duc
basalt Stollingsgesteente dat na vulkanische uitbarstingen als uitvloeiingsgesteente aan de oppervlakte komt. Veelal samengesteld uit augiet, plagioklaas, basaltverwering
basaltverwering Verwering van basalt die kan optreden nadat er door tektonische druk diaklazen zijn ontstaan. De verwering kan ook optreden in de Basel
Basel (Bazel; in de Romeinse tijd Basilia) Stad in Zwitserland aan de Rijn; 172.467 inw. (1992). Valt grotendeels samen met het halfkanton Basel- Basel (kanton)
Basel (kanton) Overwegend Duitstalig Zwitsers kanton; 465 km2, 428.70 inw. (1992). Sinds 1501 deel van de Confederatie, in 1833 verdeeld in Basel-Basildon
Basildon Nieuw gewest (county district) in Engeland na de bestuurlijke herindeling van de jaren zeventig; ca. 160.000 inw.. Maakt deel uit van het Basilicata
Basilicata (vroeger: Lucania) Italiaanse regio bestaande uit de provincies Matera en Potenza; 9992 km2, 610.800 inw. (1992). Hoofdstad: Potenza. In Basingstoke
Basingstoke Stad in het Engelse graafschap Hampshire; 137.600 inw. (county district, 1986). Kleding- en andere lichte industrie. Aangewezen om basisindustrie
basisindustrie Industrie die grondstoffen verwerkt tot halffabrikaten. Deze halffabrikaten zijn de basis van de productie in andere bedrijven. De basisindustrie basisveen
basisveen Veen dat aan de basis ligt van de holocene afzettingen in Nederland. Basisveen werd gevormd in het Boreaal dat van ca. 7000-6000 v.C.
Basjkirië
Basjkirië (Basjkortostan) Russische deelrepubliek ten westen van de Oeral; 143.600 km2, 4.008.000 inw. (1995). Hoofdstad: Oefa (Ufa). (Petro)chemische, Baskenland
Baskenland Regio in het noorden van Spanje, bestaande uit de provincies Vizcaya, Guipúzcoa en Alava. Hoofdstad van de Spaanse regio is Bilbao. Basra
Basra (Arab.: Al-Basrah) De grootste havenstad van Irak aan de Shatt-al-Arab, ca. 100 km van de Perzische Golf; met ca. 620.000 inw. de tweede stad Bass Strait
Bass Strait (Straat Bass) Zeestraat tussen de Indische Oceaan en de Tasmanzee; 250 km breed. Scheidt Victoria van Tasmanië. Visrijk. Aardolie en Bassein
Bass, George
Bass, George (1771-1803) Als Brits marinearts naar Australië gegaan en ontdekkingsreiziger geworden. Aangemoedigd door de toenmalige gouverneur Bastenaken
Bassein Hoofdstad van de Birmaanse zuidelijke provincie Irrawaddy; ca. 340.000 inw.. Rivierhaven aan de gelijknamige rivier, toegankelijk voor zeeschepen; Basses-Alpes
Basse-Normandie Regio in West-Frankrijk; 17.589 km2, 1.391.300 inw. (1990). Bestaat uit de departementen Manche, Calvados en Orne. Veeteeltgebied, Basse-Terre
Basses-Alpes Oude naam van het Franse dep. Alpes-de-Haute-Provence (tot 1971).
Basses-Pyrénées
Basses-Pyrénées Oude naam van het Franse dep. Pyrénées-Atlantiques (tot 1969).
Basseterre
Basseterre Hoofdstad van de in 1983 zelfstandig geworden Caribische staat Saint Christopher en Nevis (ook bekend onder de naam Saint Kitts and Basse-Normandie
Basse-Terre Hoofdstad van het Franse overzeese departement Guadeloupe; 14.000 inw. (1990). Belangrijkste inkomstenbronnen zijn toerisme en de bassin
bassin 1. Dokhaven 2. Laaggelegen gebied.
Bastenaken (Bastogne) Gemeente in de Belgische provincie Luxemburg (Ardennen); 172,08 km2, 12.843 inw. (1997). Regionaal dienstencentrum, Bastia
Bastia Hoofdplaats van het Franse dep. Haute-Corse (Corsica); 38.834 inw. (1992). Belangrijkste handelscentrum van het eiland (vis, wijn en fruit). Bat Jam
Bat Jam Voorstad van de Israëlische stad Tel Aviv aan de Middellandse Zee; ca. 133.000 inw.. Voedingsmiddelenindustrie (bier, ijs) en toerisme. Kreeg Bataan
Bataan Filippijns schiereiland op het eiland Luzon; strategisch van belang voor de beheersing van de Golf van Manila. In WO II trokken de Amerikaans-Bataklanden
Bataklanden Gedeelte van de Nederlands-Indische residentie Tapannuli (Sumatra). De B. werden in de periode 1832-1907 onder Nederlands gezag Batalha
Batalha Stadje in de Portugese prov. Leiria; ca. 15.000 inw.. Het voormalige gotische dominicanenklooster Santa Maria da Vitoria is het nationale monument Batangas
Batangas Havenstad op het Filippijnse eiland Luzon; 185.000 inw. (1990). Hoofdstad van de gelijknamige provincie, belangrijke zeehaven en handelscentrum Batenburg
Batenburg Vroeger zelfstandige gemeente aan de Maas in de Nederlandse provincie Gelderland. Opgeheven in 1984; nu bij Wijchen. Fruitteelt en champignonkwekerijen. Bath
Bath Stad in het Engelse graafschap Avon; 80.200 inw. (1992). Enige lichte industrie: schoenen en drukkerijen. Van veel meer belang is het toerisme. Bathmen
Bathmen Gemeente in de Nederlandse provincie Overijssel (Salland); 27,85 km2, 5253 inw. (1997). Landbouw (gemengd bedrijf), toerisme. Bezienswaardig: batholiet
batholiet Groot intrusielichaam, gevormd uit stollingsgesteenten, meestal graniet. Komt voor in gebergtegordels. De Sierra-Nevadabatholiet heeft een Bathonien
Bathonien Etage en tijd van de Midden Jura tussen Bajocien en Callovien, genoemd naar de Engelse plaats Bath. Ingevoerd door A.D. d'Orbigny in bathyale zone
bathyale zone Deel van de diepzee op 200-4000 m diepte.
bathyscaaf
bathyscaaf Vaartuig voor diepzeeonderzoek, geconstrueerd door A. Piccard. Bestaat uit een met benzine gevulde ballon, waaraan een bolvormige stalen bathysfeer
bathysfeer Holle stalen bol voorzien van vensters, bestemd voor diepzeeonderzoek. In 1930 daalden de ingenieur O. Barton en de bioloog W. Beebe Batjan en Obi Eilanden
Batjan en Obi Eilanden (Batjan wordt als Bacan geschreven) Vulkanische eilandengroep behorend tot de Indonesische provincie Maluku (Molukk
Batoemi
Batoemi (Ook wel: Bat'umi) Hoofdstad van de Autonome Republiek Adzjarië in Georgië; 137.000 inw. (1990). Olieraffinage (pijpleiding en spoorweg Baton Rouge
Baton Rouge Hoofdstad van de Amerikaanse staat Louisiana; 220.000 inw. (1990). Belangrijke, diepe rivierhaven aan de Mississippi, met olieraffinage, Bautzen
Bautzen Stad in Duitsland, Bezirk Dresden; ca. 50.000 inw.. Machine-, textiel- en chemische industrie. Cultureel centrum, woonplaats van veel Sorben. bauxiet
Baux-de-Provence, Les Ruïnenstadje in het Zuid-Franse departement Bouches-du-Rhône, in de Provence; 400 inw. Gelegen op een kalkrotsplateau, Bawit
bauxiet Veelal roodkleurig afzettingsgesteente met 55-65% aluminium en tot 28% ijzerglans; verder kwarts en titaanoxide. Belangrijkste aluminiumerts. Baux-de-Provence, Les
Bawit Dorp in Egypte aan de Nijl. Apa Apollo-klooster vindplaats van o.a. muurschilderingen van de christelijke sekte der Kopten.
Bayeux
Bayeux Stad in het Franse dep. Calvados; 15.123 inw. (1992). O.a. kant- en aardewerkindustrie. Bezienswaardig: gotische kathedraal (13e eeuw) en Bayonne (Fr.)
Bayonne (Fr.) Havenstad in het Frans(-Baskisch)e departement Pyrénées-Atlantiques; 42.000 inwoners (1990). Metallurgisch en visserijcentrum, chemische Bayonne (VS)
Bayonne (VS) Havenstad in de Amerikaanse staat New Jersey; 61.000 inwoners (1990). Petrochemische, machine-, voedingsmiddelen- en metaalindustrie. Bayreuth
Bayreuth Stad in de Duitse deelstaat Beieren; 72.955 inw. (1993). Regionaal bestuurscentrum, toerisme, porselein-, textiel- en machine-industrie. Bezienswaardig: Beardmore-gletsjer
Beardmore-gletsjer Gletsjer in Antarctica; 225 km lang. Van het Zuidpoolplateau naar de Ross IJsbarrière. Ontdekt door Shackleton.
Béarn
Béarn Landstreek en vroegere prov. in Zuidwest-Frankrijk. Hoofdplaats: Pau. Hier woont een aantal Basken. Sinds 1589 bij Frankrijk.
Beauce
Beauce Landstreek in Frankrijk in het Bekken van Parijs. Hoofdplaats: Chartres.
Beaufort-schaal
Beaufort-schaal Indeling van de windsnelheden in twaalf klassen, ingevoerd door de Engelse admiraal Sir Francis Beaufort (1774-1857) in 1808. Hij Beaujolais
Beaufortzee
Beaufortzee Deel van de Noordelijke IJszee tussen Alaska en Banks Island (Canada). Bedekt met drijfijs. Grootste diepte ca. 3.700 m.
Beaujolais Bergachtige landstreek in Frankrijk tussen Loire en Saône. Bekend wijnbouwgebied met beaujolaiswijnen, lichte bourgogne. Beaujolais Beaumont
Beaumont Gemeente in de Belgische provincie Henegouwen (Fagne); 93,01 km2, 6376 inw. (1997). Regionaal dienstencentrum met landbouw, industrie, Beaune
Beaune Stad in het Franse dep. Côte-d'Or; 22.231 inw. (1992). Centrum van het wijnbouwgebied Côte de Beaune en belangrijkste handelsplaats voor Beauraing
Beauraing Gemeente in de Belgische provincie Namen (Fagne en Famenne); 174,55 km2; 8015 inw. (1997). Centrumfunctie met land- en bosbouw; Beauvais
Beauvais Hoofdstad van het Franse dep. Oise; ca. 55.000 inw.. Beroemde tapijtindustrie (Manufacture Nationale de Tapisseries, 1664), machine-, chemische Béchar
Béchar (Vroeger Colomb-Béchar) Hoofdstad van de West-Algerijnse provincie Saoura; ca. 107.000 inw. Belangrijke handelsoase op een kruispunt bedekkingsgraad
bedekkingsgraad De verhouding tussen een bedekt oppervlak en het totale oppervlak. Wordt gegeven door een getal tussen 0 en 1, maar kan ook door Bedford
Bedford Hoofdplaats van het Engelse graafschap Bedfordshire; 132.234 inw. (1991). Centrum van een agrarisch gebied. Machine-, elektrotechnische, Bedfordshire
Bedfordshire Engels graafschap; 1235 km2, ca. 525.000 inw.. Verdeeld in North Bedfordshire, Mid Bedfordshire, South Bedfordshire en Luton. Machine-bedrijfstak
bedrijfstak (ook: branche, industriesector) Een aantal ondernemingen, die zich alle toeleggen op de vervaardiging van een min of meer gelijk product, Bedum
Bedum Gemeente aan het Boterdiep in de Nederlandse provincie Groningen; 44,96 km2, 10.500 inw. (1997). Tuinbouw, zuivel- en conservenindustrie. Beegden
Beegden Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Limburg, sinds 1991 bij Heel. Landbouw (veeteelt) en industrie. Bezienswaardig: Beek
Beek en Donk
Beek en Donk Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 16,77 km2, 9652 inw. (1996). Industrie en landbouw. Bezienswaardig: beekeerdgrond
Beek Gemeente in de Nederlandse provincie Limburg: 20,99 km2, 17.290 inw. (1997). Industrie (beton, steen, chemie van Staatsmijn Maurits), ople
beekeerdgrond Bodem met een dikke, humeuze toplaag die ontstaan is doordat organisch materiaal door de hoge grondwaterstand in een gebied niet Beekman, Anton Albert
Beekman, Anton Albert (1854-1947) Nederlands geograaf, publiceerde o.a. aantal werken over de ontwikkeling van de waterstaat in Nederland. Hie
Beemster
Beemster Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland; 72,08 km2, 8306 inw. (1997). Agrarische activeiten, pendel. Bezienswaardig: diverse Beernem
Beernem Gemeente in de Belgische provincie West-Vlaanderen; 71,67 km2, 14.338 inw. (1997). Landbouw, industrie, toerisme. Bezienswaardig: Provinciaal
Beers
Beers Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant, in 1994 opgedeeld tussen de gemeenten Cuijk en Grave. Tuinbouw Beerse
Beerse Gemeente aan het kanaal Dessel-Turnhout-Schoten in de Belgische provincie Antwerpen; 37,47 km2, 15.222 inw. (1997). Oude (steenbakkeri
Beersel
Beersel Gemeente aan de Zenne en het kanaal Brussel-Charleroi in de Belgische provincie Vlaams Brabant; 30 km2, 22.714 inw. (1997). Industrie, Beersjeba
Beersjeba (Bir es-Seba) Stad in Israël aan de rand van de Negev-woestijn; ruim 140.000 inw.. Bestuurlijk, cultureel, industrieel en handelscentrum Beerta
Beerta Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Groningen, sinds 1990 bij Reiderland. Landbouw op vette zeeklei.
Beesel
Beesel Gemeente aan de Maas in de Nederlandse provincie Limburg; 29,20 km2, 13.232 inw. (1997). Tuinbouw, industrie. Bezienswaardig: kasteel Beetsterzwaag
Beetsterzwaag (Beetsterswaag) Hoofdplaats van de gemeente Opsterland in de Nederlandse provincie Friesland. Landbouw, toerisme (bosrijke omgeving). Begijnendijk
Begijnendijk Gemeente aan de Demer in de Belgische provincie Vlaams Brabant (Kempen); 17,61 km2, 8904 inw. (1997). Groente- en pluimveeteelt, beheersgebied
beheersgebied Gebied waar met boeren beheersovereenkomsten zijn afgesloten om zo tegemoet te komen aan het belang van recreanten en natuurbehoud. beheersovereenkomst
beheersovereenkomst Overeenkomst tussen de Stichting Beheer Landbouwgronden (SBL) en boeren in een bepaald gebied, waarin geregeld wordt Beieren
Beieren (Lat.: Bavaria; Bayern) Grootste deelstaat van Duitsland; 70.551 km2, 11.596.000 inw. (1991). Hoofdstad: München. Landbouw (granen, fruit, Beilen
Beilen Gemeente in de Nederlandse provincie Drenthe; 167,66 km2, 15.265 inw. (1997). Landbouw en industrie (melkfabriek, compostbedrijf van de
Beira
Beira 1. Historische landstreek in Portugal met het scheidingsgebergte Serra da Estrela. Visserij en zoutwinning aan de kust, landbouw (tarwe, maïs, Beiroet
Beiroet (Beyrouth, Bayrût; voorheen Beyrtus) Hoofdstad van Libanon. Beiroet is de grootste stad van het land (1,5 miljoen inwoners (1988), inclusief Béja
Béja Hoofdstad van het gelijknamige Tunesische gouvernoraat; ca. 50.000 inw. (gouvernoraat 3.558 km2, 300.000 inw.). Suikerraffinage, graanhandel. Béjaia
Béjaia (vroeger: Bougie) Havenstad in Algerije aan de Middellandse Zee; ca. 125.000 inw.. Eindpunt van een oliepijpleiding uit de Sahara. Export Beka'avallei
Beka'avallei Vlakte in Libanon. De Beka'avallei, een vruchtbaar landbouwgebied, kwam in 1997 in het nieuws door de zgn. hongeropstand. In juli Békéscsaba
Békéscsaba Stad in de Hongaarse prov. Békés; 70.763 inw. Provincie: 5632 km2, ca. 420.000 inw.. Machine-, textiel- en vleesverwerkende industrie. bekken (geol.)
bekken (geol.) Relatief laag gelegen deel van de aardoppervlakte. In een bekken vindt gewoonlijk veel sedimentatie plaats van materiaal afkomstig Bekkevoort
Bekkevoort Gemeente in de Belgische provincie Vlaams Brabant (Hageland); 37,17 km2, 5480 inw. (1997). Landbouw (groente, fruit), pendel.
Belém
Belém (Ook wel: Pará of, voluit: Nossa Senhora de Belém do Pará) Hoofdstad van de Noord-Braziliaanse staat Pará; 1.246.400 inw. (1991). Belangrijkste Belfast
Belfast Hoofdstad van Noord-Ierland (Ulster); 288.700 inw. (1992). Ligging en stadsbeeld Belfast ligt in het noordoosten van Noord-Ierland aan Belfeld
Belfeld Gemeente aan de Maas in de Nederlandse provincie Limburg; 13,89 km2, 5374 inw. (1997). Landbouw, gevarieerde industrie. Forensengem
Belfort
Belfort Hoofdstad van het Franse dep. Territoire de Belfort; 51.739 inw. (1992). Centrum van chemische en zware industrie (o.a. locomotieven). Van Belfort, Territoire de
Belfort, Territoire de Dep. in Noordoost-Frankrijk; 609 km2, ca. 135.000 inw.. Mijnbouw, zware industrie en (teruglopende) textielnijverheid.
Belgaum
Belgaum Handelscentrum in de Indiase deelstaat Karnataka; agglomeratie 400.000 inw. (1991). Handel in rijst, katoen, ghee (geklaarde boter) en palmsuiker. België
België 2. Geografie
België 2. Geografie Landschap Van het noordwesten naar het zuidoosten onderscheidt men achtereenvolgens: Laag-België (0-50 m) met een reeks België 3. Samenleving
België 3. Samenleving Demografie België telde in 1995 ruim 10 miljoen inwoners, waarvan 57% in Vlaanderen, 33% in Wallonië en 10% in Brussel België 4. Geschiedenis
België 4. Geschiedenis Na de val van Napoleon voegden de grote mogendheden de voormalige Oostenrijkse Nederlanden en het Prinsbisdom Luik België 5. Economie
België 5. Economie Schets België behoort met een BNP van $ 20.880 per hoofd van de bevolking (1992) tot de rijkste landen ter wereld en heeft Belgrado
België Officiële naam: Koninkrijk België / Royaume de Belgique / Königreich Belgien Oppervlakte: 30.519 km2 Inwoners: 10.175.000 (1998) Staatsvorm
Belgrado (Beograd) Hoofdstad van Joegoslavië (Servië en Montenegro); 1.087.900 inw. (1991). Ligging en stadsbeeld Belgrado of Beograd (Servisch: Belitung
Belitung (Billiton) Indonesisch eiland in de Java Zee, tussen Sumatera en Kalimantan; 4817 km2, ca. 200.000 inw.. Hoofdstad: Tanjungpandan. Export Belize
Belize 2. Geografie
Belize 2. Geografie Landschap Vooral het noorden van het land is laaggelegen, vrij vlak en bezaaid met meren en moerassen; het zuiden vertoont Belize 3. Samenleving
Belize 3. Samenleving De onzekere toekomstige staatkundige positie van Belize en de hoge werkloosheid hebben lange tijd een ontbindende invloe
Belize 4. Geschiedenis
Belize 4. Geschiedenis Het tegenwoordige Belize maakte samen met Guatemala en het oosten van Mexico deel uit van het Maya-rijk, dat een bloeipe
Belize 5. Economie
Belize 5. Economie De landbouw en het toerisme zijn de basis van Belizes economie. Van belang zijn ook de overmakingen van geëmigreerde Bel
Belize Officiële naam: Belize Oppervlakte: 22.965 km2 Inwoners: 230.000 (1998)) Staatsvorm: parlementaire monarchie in het Britse Gemenebest Staatshoofd
Bellingshausen, Fabian Gottlieb von
Bellingshausen, Fabian Gottlieb von (1778-1852) Russisch zeeofficier en ontdekkingsreiziger. Maakte de eerste Russische reis om de wereld mee. Bellingwedde
Bellingwedde Gemeente in de Nederlandse provincie Groningen; 110,07 km2, 9474 inw. (1997). Landbouw en pendel.
Bellinzona
Bellinzona Hoofdstad van het Zwitserse kanton Ticino; ca. 20.000 inw.. Centrumfunctie. Houtverwerking en papierindustrie. Toerisme. Bezienswaardig: Belmopan
Belmopan Hoofdstad van Belize (voormalig Brits Honduras) sinds 1972; 5.000 inw. (1994). Met de bouw werd begonnen in 1966. De oude hoofdstad, Belo Horizonte
Belo Horizonte Hoofdstad van de Braziliaanse staat Minas Gerais; Meer dan twee miljoen inwoners (1991). Metaal-, textiel-, cement-, auto- en elektrotechnische Beloeil
Beloeil Deel van de Indische Oceaan, tussen India, Burma, de Andamanen en de Nicobaren; 2.172.000 km2. De Ganges, Brahmaputra, Irrawaddy, Mah
belt
belt Een bepaalde gordel, gebied of zone gekenmerkt door bepaalde agrarische producten of economische activiteiten. Vooral bij de beschrijving van Belt
Belt Naam van twee Deense zeestraten, die de verbinding vormen tussen de Oostzee en de Noordzee (Kattegat). De Grote Belt (gem. 25 km breed) scheidt Bemelen
Bemelen Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Limburg; sinds 1982 deel van Margraten. Bezienswaardig: kerk (1845) met toren bemesting
bemesting Toevoegen van organische en/of anorganische stoffen aan grond om de bodemvruchtbaarheid op peil te brengen of te houden. Op bouwland Bemmel
Bemmel Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland (Over-Betuwe); 42,49 km2, 16.544 inw. (1997). Landbouw, fruitteelt, veeteelt (ponyfokkerijen Ben Nevis
Ben Nevis Bergtop in de Schotse regio Grampian; 1343 m. Hoogste berg van Groot-Brittannië.
benedenloop
benedenloop Dat deel van de rivier dat dicht bij de monding ligt, waar de helling naar zee vrijwel nihil is. In de benedenloop overheerst de fluviatie
benedenrivier
benedenrivier Deel van een rivier dat sterk onder invloed staat van getijwerking.
Benedenwindse Eilanden
Benedenwindse Eilanden Eilandengroep in de Caribische Zee, die samen met de Bovenwindse en de Nederlandse Benedenwindse Eilanden de Kleine Benevento
Benevento Hoofdstad van de gelijknamige Italiaanse prov. (bij Napels); 64.987 inw. (1991). Provincie: 2071 km2; ca. 300.000 inw.. Productie van Bengalen
Bengalen (Bengali, Banga) Landstreek aan de benedenloop van de rivier de Ganges. West-Bengalen heeft een grotendeels hindoeïstische bevolking Bengalen, Golf van
Bengalen, Golf van Deel van de Indische Oceaan, tussen India, Burma, de Andamanen en de Nicobaren; 2.172.000 km2. De Ganges, Brahmaputra, Benghazi
Benghazi (Bengasi, Banghazi) Havenstad met spoorverbinding in de gelijknamige Libische provincie; bev. agglomeratie ca. 800.000 inw. Tweede stad Benguela
Benguela Havenstad in Angola; ca 41.000 inw. Hoofdstad van de gelijknamige provincie, die 39.151 km2 groot is en ca. 650.000 inw. telt. Matige havenfaciliteiten, Benguelastroom
Benguelastroom Relatief koude zeestroom in het zuidoostelijk deel van de Atlantische Oceaan, vanaf het zeegebied bij Namibië naar de Golf van Guinee Benin
Benin 2. Geografie
Benin 2. Geografie Landschap De kust is laag, vlak en zandig. Achter een gordel van zandbanken liggen lagunes, die alleen bij Cotonou en Grand Benin 3. Samenleving
Benin 3. Samenleving Demografie In 1994 had Benin ruim 5,2 miljoen inwoners. De bevolking groeide in de periode 1980-1992 gemiddeld met Benin 4. Geschiedenis
Benin 4. Geschiedenis Over de geschiedenis van de volken in het noorden van Benin is weinig bekend. We zijn beter geïnformeerd over wat zich Benin 5. Economie
Benin 5. Economie Benin heeft een agrarische economie; meer dan de helft van de bevolking is werkzaam in de landbouw. Na de politieke veranderingen Benjamin van Tudela
Benin Officiële naam: République du Benin Oppervlakte: 112.622 km2 Inwoners: 6.100.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek Staatshoofd
Benjamin van Tudela (ook Ben Jonah van Tudela) Joods-Spaans reiziger uit de tweede helft van de 12e eeuw. Er is weinig meer over hem bekend
Bennebroek
Bennebroek Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland; 1,75 km2, 5077 inw. (1997). Bloembollenteelt, toerisme. Bezienswaardig: kerkje Benoni
Benoni Stad in Zuid-Afrika in de provincie Gauteng; ca. 100.000 inw.. Vnl. mijnbouw (goud, koper en ijzer) en productie van jute en elektrische apparatuur. Benschop
Benschop Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht in de Lopikerwaard, sinds 1989 bij Lopik. Landbouw, zuivelindustrie. benthaal
benthaal Bodemzone van zeeën, rivieren, meren e.d., onderscheiden van pelagiaal (open water) en litoraal (oeverzone). De bewoners (planten en dieren) Bentheimer zandsteen
Bentheimer zandsteen Zandsteenpakket uit het Onder Krijt (Valanginien). In Nederland in de ondergrond, in Duitsland lokaal aan de oppervlakte
Benthuizen
Benthuizen Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland, sinds 1994 bij Rijnwoude. Landbouw. Benthuizen wordt reeds Benue
Benue Langste zijrivier van de Afrikaanse rivier de Niger; 1400 km. Ontspringt in het Hoogland van Adamaoua in Kameroen. Gebruikt voor de verscheping benzeen
benzeen Cyclische koolwaterstofverbinding C6H6; de benzeen- of fenolring komt voor in zeer veel stoffen die door planten worden gemaakt, o.a. in benzine
benzine Mengsel van vluchtige koolwaterstoffen, gebruikt als brandstof voor benzinemotoren. Door toevoegstoffen gewoonlijk gekleurde en gearomatiseerde Berat
Berat Hoofdstad van de gelijknamige Albanese prov. (1027 km2; 180.500 inw.); 43.800 inw. (1990). Levensmiddelen-, bouwmaterialen- en houtind
Berbera
Berbera Havenstad aan de Golf van Aden in Somalië; ca. 70.000 inw.. Amerikaanse marinehaven sinds 1981. Export van vee, huiden en wol. Bevolkingsaantal Berchem
Berchem Vroeger zelfstandige gemeente in de Belgische provincie Antwerpen; sinds 1 januari 1983 deel van de gemeente Antwerpen. Industrie (elektrische Berchtesgaden
Berchtesgaden Stad in de Duitse deelstaat Beieren; ca. 8200 inw. Toerisme: badplaats en wintersport. Zoutwinning en porseleinindustrie. Tijdens Derde Berezina
Berezina Rivier in Witrusland, zijrivier van de Dnjepr; ca. 600 km. Toen Napoleon zich in 1812 uit Rusland moest terugtrekken, kwamen hier bij de
berg- (ook: gebergteklimaat) Klimaat dat sterk beïnvloed wordt door hoogteligging. Met de toename van de hoogte ligt de gemiddelde temperatuur klimaat, Chinaklimaat,
Berg en Terblijt
Berg en Terblijt Vroeger zelfstandige gemeente aan de Geul in de Nederlandse provincie Limburg; sinds 1982 deel van Valkenburg aan de Geul. Champignonteelt Bergambacht
Bergambacht Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland (Krimpenerwaard); 38,05 km2, 9233 inw. (1997). Veeteelt, houtverwerkende industrie. Bergamo
Bergamo Hoofdstad van de gelijknamige Noord-Italiaanse provincie in de regio Lombardije; 115.000 inw. (1992). Provincie: 2760 km2, ca. 910.000 Bergen op Zoom
Bergen (België) (Mons) Hoofdstad van en gemeente in de Belgische provincie Henegouwen aan diverse waterwegen; 147,04 km2, 92.653 inw. (1997). Bergen (Limburg)
Bergen (Limburg) Gemeente aan de Maas in de Nederlandse provincie Limburg; 109,42 km2, 13.336 inw. (1997). Zand- en grindgraverijen, industrie. Bergen (Noord-Holland)
Bergen (Noord-Holland) Gemeente aan de Noordzee in de Nederlandse provincie Noord-Holland; 37,22 km2, 14.198 inw. (1997). Tuinbouw, veeteelt
Bergen (Noorwegen)
Bergen (Noorwegen) Hoofdstad van de Noorse fylke (prov.) Hordaland aan de Atlantische Oceaan; 218.100 inw. (1993). Ligging en stadsbeeld
Bergen op Zoom Gemeente aan de Oosterschelde in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 47,11 km2, 63.201 inw. (1997). Handel, industrie, tuinbouw, Bergen (België)
Bergen-Belsen
Bergen-Belsen Duits concentratiekamp, in oktober 1943 opgezet op de Lünenburger Heide. Bergen-Belsen functioneerde als doorgangskamp voor Bergerac
Bergerac Stad in het Zuidwestfranse dep. Dordogne; 27.994 inw. (1993). Bekend wijnbouwgebied, handel in truffels en kastanjes. Verder o.a. tabaksverwerking.
Bergeyk
Bergeyk Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant (Kempen); 52,48 km2, 17.789 inw. (1997). Gevarieerde industrie, landbouw. Bezienswaardig: Bergh
Bergh Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland (Montferland); 74,98 km2, 18.175 inw. (1997). Landbouw, veeteelt, toerisme. Tot Bergh behoren Bergharen
Bergharen Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland (Land van Maas en Waal), sinds 1984 bij Wijchen. Bezienswaardig: Berghem
Berghem Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant, sinds 1994 bij Oss. Landbouw, tuinbouw, industrie, pendel. Bezienswaardig: bergkristal
bergkristal Geheel heldere, doorzichtige variëteit van kwarts (SiO2). Vormt fraaie kristallen, die als goedkope siersteen worden toegepast.
Bergschenhoek
Bergschenhoek Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland; 15,51 km2, 9153 inw. (1997). De gemeente Bergschenhoek werd in 1811 een Bergse Maas
Bergse Maas (ook: Verlegde Maas) Tussen 1883 en 1904 gegraven Maasmond in de Nederlandse provincie Noord-Brabant. De 35 km lange Bergse beril
beril Belangrijkste berylliummineraal. Hexagonale kristalvorm; dichtheid 2630-2800 kg/m3, hardheid 7,5-8. Doorzichtig, geelgroen of goudgeel tot roze. Beringen
Bering, Vitus Jonassen (1681-1741) Deens zeevaarder en ontdekkingsreiziger. Kreeg in 1725 van tsaar Peter de Grote opdracht de kuststreken van
Beringen Gemeente aan het Albertkanaal in de Belgische provincie Limburg (Kempen); 78,29 km2, 37.883 inw. (1997). Centrumfunctie, industrie, Beringer, Johann Bartholomeus Adam
Beringer, Johann Bartholomeus Adam (1667-1740) Duits paleontoloog en lijfarts van de prins-bisschop van Würzburg. Zijn overigens deskundige Beringstraat
Beringstraat Zeestraat tussen Noord-Amerika en Azië. Verbindt de Noordelijke IJszee met de Grote Oceaan. De Beringzee is het noordelijkste deel Bering, Vitus Jonassen
Berkel en Rodenrijs
Berkel en Rodenrijs Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland; 18,90 km2, 16.017 inw. (1997). Tuinbouw (kassen), bloemen, bloembollen, Berkeley
Berkel-Enschot Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 19,82 km2, 10.572 inw. (1996). Landbouw, pluimveeteelt. Abdij Berkenwoude
Berkeley Voorstad van de Amerikaanse stad San Francisco; 105.000 inwoners (1990). Universiteit van Californië (gesticht in 1868, campus genoemd Berkel-Enschot
Berkenwoude Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland (Krimpenerwaard); sinds 1985 deel van Bergambacht. Veeteelt, Berkshire
Berkshire Engels graafschap aan de Theems; 1259 km2, 758.000 inw. (1992). Hoofdstad: Reading. Zeer vruchtbaar gebied met landbouw en varkensteelt. Berlaar
Berlaar Gemeente aan de Grote Nete in de Belgische provincie Antwerpen (Zuiderkempen); 24,6 km2, 9887 inw. (1997). Landbouw, veeteelt, indust
Berlare
Berlare Gemeente aan de Schelde in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen; 37,81 km2, 13.272 inw. (1997). Land- en tuinbouw (groenten, heesters, Berlicum
Berlicum Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant, sinds 1996 behorend tot de gemeente Sint-Michielsgestel. Land- Berlijn (deelstaat)
Berlijn (deelstaat) Duitse deelstaat; 889 km2; 3,5 miljoen inw. (1991) Hoofdstad: Berlijn. Voor de hereniging van Oost- en West-Duitsland (1990) Berlijn (stad)
Berlijn (stad) Hoofdstad van de Bondsrepubliek Duitsland; 3.437.900 inw. (1991). Berlijn is een stadstaat, d.w.z. het gemeentebestuur is tevens het Berlijnse Muur
Berlijnse Muur Afscheiding tussen de westelijke (Amerikaanse, Britse en Franse) sectoren van Berlijn van het tot het grondgebied van de DDR behorende Berloz
Berloz Gemeente in de Belgische provincie Luik (Waremme); 14,49 km2, 2452 inw. (1997). Landbouw. Bezienswaardig: kasteel, kerk (14e eeuw).
Bermejo
Bermejo Rivier in Argentinië; 1050 km. Ontspringt in de Andes, vormt voor een groot deel de grens tussen Argentinië en Bolivia, mondt uit in de Paraná. Bermuda
Bermuda Bermuda (Bermuda Islands, Somers Islands) is een eilandengroep in de westelijke Atlantische Oceaan, Brits gebiedsdeel. Het bestaat uit Bermuda-driehoek
Bermuda-driehoek (Duivelsdriehoek, Limbo of the Lost) Gebied, met als hoekpunten ruwweg de Bermuda's, Florida en Puerto Rico, waar volgens Bern
Bern (kanton) Zwitsers kanton; 6049 km2, 951.700 inw. (1992). Hoofdstad: Bern. Horloge-industrie. In de dalen van de Aare en Emme melkveeteelt. Bernburg
Bern Hoofdstad van Zwitserland en van het gelijknamig kanton; met 130.400 inw. (1992). Ligging en stadsbeeld Bern, de hoofdstad van de bondsstaat Bern (kanton)
Bernburg Stad in Duitsland, Bezirk Halle; ca. 41.000 inw. Kali-, steenzout- en soda-industrie (zoutlagen in de omgeving). Een van de mooiste renaissancekastelen Bernheze
Bernheze (Tot 1996 Heesch) Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 87,27 km2, 27.979 inw. (1997). Agrarische activiteiten, fabriek Bernina
Bernina Bergmassief in de Zwitserse Alpen, kanton Graubünden. Hoogste top de Piz Bernina (4049 m). De Berninapas ligt op een hoogte van 2323 Bernissart
Bernissart Gemeente aan de Hene in de Belgische provincie Henegouwen; 43,44 km2, 11.470 inw. (199). Industrie, steengroeven, pendel (steenkoolmijn, Bernisse
Bernisse Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland; 68,60 km2, 12.562 inw. (1997). Omvat Abbenbroek, Bernissedijk, Gemeentelandse beroepsbevolking
beroepsbevolking Deel van de bevolking, boven een bepaalde leeftijd, dat bij het arbeidsproces is ingeschakeld, plus de arbeidsreserve (werklozen, Beromünster
Beromünster Stad in het Zwitserse kanton Luzern; ca. 1500 inw.. Bekend is het koorherenklooster met Romaanse basiliek. Processie op hemelvaartsdag. Berre, Étang de
Berre, Étang de Strandmeer (lagune) in het Zuid-Franse departement Bouches-du- Rhône; 155 km2. Via een kanaal verbonden met Marseille. Visserij Berriasien
Berriasien Onderste etage en tijd van het Onder Krijt, ook wel beschouwd als een subetage van het Valanginien. Genoemd naar Berrias in de Ardèche Berry
Berry Landstreek en voormalig hertogdom in Midden-Frankrijk. Omvat de huidige departementen Indre en Cher. Hoofdstad: Bourges. Gedeeltelijk Bertem
Bertem Gemeente aan de Dijle in de Belgische provincie Vlaams Brabant; 29,7 km2, 8669 inw. (1997). Landbouw, pendel. Bezienswaardig: St.-Pieterskerk Bertogne
Bertogne Gemeente in de Belgische provincie Luxemburg (Ardennen); 91,67 km2, 2532 inw. (199). Landbouw.
Bertrand, Marcel
Bertrand, Marcel (1847-1907) Frans geoloog en hoogleraar aan de École des Mines. Geldt door zijn studie van de plooi-overschuiving in de Glarner Bertrix
Bertrix Gemeente aan de Semois in de Belgische provincie Luxemburg (Ardennen); 137,69 km2, 7927 inw. (1997). Dienstencentrum, land- en bosbouw, Berwick
Berwick Voormalig Schots graafschap; 1190 km2. Maakt nu deel uit van de regio Borders. Schapenteelt, landbouw en visserij (zalm in de rivier de Tweed, Berwick-upon-Tweed
Berwick-upon-Tweed Havenstad in het noordoosten van Engeland, aan de monding van de Tweed gelegen aan de Noordzee. 26.000 inwoners in 1991;
Besançon
Besançon Hoofdstad van het Oost-Franse departement Doubs; 119.200 inw. (1990). Productie van uurwerken en andere precisie-instrumenten. Ma
Beskiden
Beskiden Midden-Europees middelgebergte, deel van de Karpaten op de grens van Polen en Tsjechoslovakije; ca. 600 km. Verdeeld in twee ketens. bespuiting
bespuiting Behandeling van gewassen met bestrijdingsmiddelen, gewoonlijk door bespuiting met of verneveling van in water opgeloste, geëmulgeerde Best
Best Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 35,75 km2, 24.543 inw. (1997). Industrie: tricotage, schoenen (Batadorp). Bezienswaardig:
bestaansmiddel
bestaansmiddel Methode voor een mens om een inkomen te verwerven. Meestal maakt men onderscheid tussen landbouw, industrie en diensten. Een bestemmingsplan
bestemmingsplan Gemeentelijk plan waarin aanwijzingen worden gegeven voor de bestemming van delen van het het grondgebied, zowel buiten de bestrijdingsmiddelen
bestrijdingsmiddel, breedspectrumbestrijdingsmiddel,
bestrijdingsmiddelen (ook: pesticiden, insecticiden) Middelen om ongewenste plantengroei (pesticiden) en schadelijke insecten (insecticiden) te bestrijden. Bestrijdingsmiddelenwet
Bestrijdingsmiddelenwet Wet die het gebruik van bestrijdingsmiddelen regelt. Bestrijdingsmiddelen kunnen slechts toegelaten worden na advies van
bestuurlijke herindeling Reorganisatie van het binnenlands bestuur in Nederland. Veel problemen in de hedendaagse maatschappij strekken zich uit
Betel
Betel (Bethel; lett. 'Huis Gods') Stad op de door Israël bezette Westelijke Jordaanoever, 17 km ten noorden van Jeruzalem, bewoond vanaf ca. 2000 Bethlehem (VS)
Bethlehem (VS) Stad in de Amerikaanse staat Pennsylvania; 72.000 inwoners (1992). Industriecentrum met Allentown en Easton met ijzer- en staalfabrieken, Betlehem
Betlehem (Bethlehem, lett. 'broodhuis'; Efrata) Plaats op de Westelijke Jordaanoever (Israël/Palestina), 8 km ten zuiden van Jeruzalem, ca. 15.000 inwoners. betonrot
betonrot De aantasting van beton en cement als gevolg van zure regen. De kooldioxide en zwaveldioxide doen het volume van het beton toenemen, Betsiboka
Betsiboka Belangrijkste rivier van Madagascar; 525 km. Ontspringt ten noorden van de hoofdstad Antananarivo en mondt uit in de Straat Moçambique. Betuwe
Betuwe Landstreek tussen Rijn, Lek en Waal in de Nederlandse provincie Gelderland; ca. 713 km2. Land- en tuinbouw, fruitteelt en daarop afgestemde Beuningen
Beuningen Gemeente aan de Waal in de Nederlandse provincie Gelderland (Rijk van Nijmegen), omvat o.a. de dorpen Beuningen en Weurt; 47,35 Bevekom
Bevekom (Beauvechain) Gemeente in de Belgische provincie Waals Brabant (nabij Taalgrens); 38,58 km2, 6066 inw. (1997). Landbouw, pendel, mi
Bever
Bever (Biévène) Gemeente in de Belgische provincie Vlaams Brabant (Taalgrens); 19,77 km2, 1906 inw. (1997). Faciliteitengemeente. Akkerbouw Beveren
Beveren Gemeente aan de Schelde in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen (Land van Waas); 150,18 km2, 43.971 inw. (1997). Centrumfunctie, Beverhoutsveld
Beverhoutsveld Vroeger heideveld in de Belgische provincie West-Vlaanderen, rond Brugge, tegenwoordig landbouwgrond. De streek is van belang Beverley
Beverley (geb. 1918) Zuid-Afrikaans politicus. Mandela studeerde rechten en opende te Johannesburg het eerste advocatenkantoor voor kleurlingen Beverly Hills
Beverly Hills (ca. 1630-1690) Vlaams beeldhouwer, ivoorsnijder en graveur. Vooral in zijn religieuze werken representant van de Vlaamse barok. Werk Beverwijk
Beverwijk Demografie In 1994 had Nigeria 108,5 miljoen inwoners. De bevolking groeide van 1980 tot 1992 gemiddeld 3,0% per jaar. Het geboorte
bevolkingsbeleid
bevolkingsbeleid (ook: bevolkingspolitiek) Beleid gericht op beïnvloeding van het aantal inwoners of de bevolkingsopbouw in een land. Onderscheid bevolkingsbeweging, natuurlijke
bevolkingsbeweging, natuurlijke Ontwikkeling in het bevolkingsaantal als gevolg van geboorte en sterfte.
bevolkingsbeweging, sociale
bevolkingsbeweging, sociale Ontwikkeling in het bevolkingsaantal als gevolg van immigratie en emigratie.
bevolkingsconcentratie
bevolkingsconcentratie Gebied waar veel mensen dicht bij elkaar wonen. Een stad is het meest typerende voorbeeld van een bevolkingsconcentratie
bevolkingsdichtheid
bevolkingsdichtheid Het gemiddeld aantal inwoners per km2 in een land of gebied.
bevolkingsdruk
bevolkingsdruk Maat die de verhouding weergeeft tussen het aantal mensen en het aantal bestaansmiddelen. Als de bevolkingsdruk in een gebied te bevolkingsexplosie
bevolkingsexplosie Exponentiële groei van de bevolking; meestal veroorzaakt door een sterke toename van het aantal geboorten bij een gelijktijdige bevolkingsgeografie
bevolkingsgeografie (ook: demogeografie) Wetenschap die de invloed van demografische kenmerken en ontwikkelingen op de ruimtelijke inrichtin
bevolkingsgroei
bevolkingsgroei Het verschil in bevolkingsomvang tussen twee tijdstippen. Dit verschil kan positief of negatief zijn, dan wel in absolute of relatieve bevolkingsimplosie
bevolkingsimplosie Een verandering in de regionale bevolkingsspreiding waarbij het patroon verandert van gespreide, niet te dichte bewoning, naar bevolkingslandbouw
bevolkingslandbouw Landbouw voor eigen consumptie. Deze term wordt vooral gebruikt als men spreekt over de tegenstellingen in de landbouw v
bevolkingsopbouw
bevolkingsopbouw (ook: bevolkingssamenstelling, bevolkingsstructuur) De verdeling van de bevolking naar bepaalde demografische, sociaal-culturele bevolkingsoptimum
bevolkingsoptimum Het ideaal aantal inwoners. Dit aantal kan bepaald worden op basis van economische, ruimtelijke of milieukundige voorwaarden. bevolkingspiramide
bevolkingspiramide Grafische voorstelling van de leeftijdsopbouw van een bevolking, waarbij meestal onderscheid gemaakt wordt tussen mannen bevolkingsprobleem
bevolkingsprobleem Verstoorde verhouding tussen enerzijds bevolkingsdichtheid, bevolkingsgroei en bevolkingsopbouw, anderzijds middelen van
bevolkingsprognose
bevolkingsprognose Voorspelling van het toekomstige aantal inwoners en de toekomstige bevolkingsopbouw in een land of gebied. Het grootste probleem bevolkingsregister
bevolkingsregister (persoonsregister) Register in elke gemeente waarin alle personen vermeld staan die in deze gemeente wonen. Van elke persoon bevolkingsspreiding
bevolkingsspreiding De verdeling van mensen over een bepaald gebied of land. De bevolkingsspreiding is zeer gelijkmatig als op elke km2 van het bevolkingstheorie
bevolkingstheorie Een samenhangend geheel van denkbeelden over het verband tussen aan de ene kant de groei van de bevolking, de afzonderlijke bewoningsvorm
bewoningsvorm De wijze waarop woningen en nederzettingen in een landschap zijn gegroepeerd. Het bekendste onderscheid is dat tussen dorp en Beyne-Heusay
Beyne-Heusay Gemeente in de Belgische provincie Luik; 7,31 km2, 11.373 inw. (1997). Industrie en pendel.
Beyrich, Heinrich Ernst von
Beyrich, Heinrich Ernst von (1815-1896) Duits geoloog, vanaf 1865 hoogleraar te Berlijn, waar hij vanaf 1875 tevens directeur was van de Pruisische
Béziers
Béziers Stad in het Zuid-Franse dep. Hérault; 72.477 inw. (1992). Handelscentrum voor de wijn uit de Languedoc. Destilleerderij, brouwerij, vermoutbereiding. bezinken
bezinken (sedimenteren) Uitzakken van kleine deeltjes door de zwaartekracht. De bezinkingssnelheid is afhankelijk van de grootte van de deeltjes. bezinkveld
bezinkveld (ook:vloeiveld) Terrein waarop afvalwater wordt geloosd, dat hierdoor micro-organismen wordt gezuiverd. De werking is afhankelijk van Bhadgaon
B-gemeente Gemeente die volgens de criteria van de CBS-classificatie beschouwd kan worden als een verstedelijkte plattelandsgemeente. Er worden B-klimaat
Bhadgaon (Bhatgaon, Bhaktapur) Stad in Midden-Nepal; ruim 60.000 inw. (1991). Teelt van rijst, groente, fruit, tabak en jute. Pelgrimsoord voor hindoes Bhagalpur
Bhagalpur Stad in de Indiase deelstaat Bihar; ruim 260.000 inw. (1991). Rivierhaven aan de Ganges en belangrijk spoorwegknooppunt en handelscentrum Bhatpara
Bhatpara Stad in de Indiaase deelstaat West-Bengalen; 316.000 inw. (1991).
Bhaunagar
Bhaunagar (Bhavnagar) Havenstad in de Indiase deelstaat Gujarat aan de Golf van Cambay/Khambhat; ruim 400.000 inw. (1991). Eindpunt van spoorlijn Bhopal
Bhopal Hoofdstad van de Indiase deelstaat Madhya Pradesh; ruim 1 mln inw. (1991). Centrum van textielindustrie, vervaardiging van elektrische apparaten Bhubaneswar
Bhubaneswar (vroeger: Bhuvanésvara) Hoofdstad van de Oost-Indiase deelstaat Orissa; 411.500 inw. (1991). De stad is gelegen aan de belangrijkste Bhutan
Bhutan 2. Geografie
Bhutan 2. Geografie Landschap Het bergachtige Bhutan kan ruwweg verdeeld worden in drie landschappen. Het woeste noordelijke hooggebergt
Bhutan 3. Samenleving
Bhutan 3. Samenleving Demografie In 1994 bedroeg het aantal inwoners ruim 1,6 miljoen. Het sterftecijfer bedroeg 17 per 1000 inwoners en het Bhutan 4. Geschiedenis
Bhutan 4. Geschiedenis De voor de 10e eeuw boeddhistisch geworden Bhutia's zijn waarschijnlijk een mengeling van de oorspronkelijke bevolking Bhutan 5. Economie
Bhutan 5. Economie Bhutan heeft een van de minst ontwikkelde economieën in de wereld. Het land is hoofdzakelijk agrarisch en onderhoudt sterke Biafra
Bhutan Officiële naam: Koninkrijk Bhutan Oppervlakte: 46.500 km2 Inwoners: 1.908.000 (1998) Staatsvorm: constitutionele monarchie Staatshoofd
Bia, Lucien (1852-1892) Belgisch koloniaal pionier. Trad in 1887 in dienst van de onafhankelijke Congostaat en leidde in 1891 de expeditie ter verkenning Biberach
Biafra Voormalige staat in het oostelijk deel van Nigeria, onafhankelijk tussen 1967 en 1970. Na een kortstondige heerschappij over Nigeria van een Biak
Biak Grootste eiland van de Indonesische eilandengroep Kepulauan Schouten, gelegen ten noorden van Irian Jaya (Nieuw-Guinea); hoofdstad: Biak Bialystok
Bialystok Stad in Noordoost-Polen; ca. 260.000 inw., hoofdstad van de gelijknamige wojwodstwo (prov.); 10.055 km2, ca. 680.000 inw. met vnl. vlasbouw Biarritz
Biarritz (Baskisch: Miarritze) Stad in het Zuidwest-Franse dep. Pyrénées-Atlantiques, aan de Golf van Biskaje; 28.579 inw. (1992). Zeer bekende badplaats. Bia, Lucien
Biberach Stad in de West-Duitse deelstaat Baden-Württemberg; ca. 30.000 inw.. Passement- en farmaceutische industrie. Middeleeuwse oude stad.
Biel
Biel (Fr.: Bienne) Stad in het Zwitserse kanton Bern; 52.545 inw. (1992). Staal-, machine-, auto-, horloge-, sigaren-, papier- en textielindus trie. Bezienswaardig:
Bielefeld
Bielefeld Stad in de Duitse deelstaat Nordrhein-Westfalen; 320.000 inw. (1991). Al sinds de 15e eeuw een centrum van linnenindustrie, vanaf de 19e Bielsko-Biala
Bielsko-Biala Dubbelstad in de Poolse wojwodstwo (prov.) Katowice; 179.700 inw. (1992). De beide stadsdelen (tot 1950 zelfstandig) liggen aan weerszijden Bierbeek
Bierbeek Gemeente in de Belgische provincie Vlaams Brabant (Hageland); 39,73 km2, 8753 inw. (1997). Landbouw, groente- en fruitteelt, pendel. Bierum
Bierum Vroeger zelfstandige gemeente aan de Eems in de Nederlandse provincie Groningen (Fivelingo), sinds 1990 bij Delfzijl. Landbouw. Bij Witeinde Biesbos
Biesbos Streek tussen Nieuwe Merwede, Boven Merwede, Amer en Land van Altena in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; ca. 90 km2. Het gebied Bièvre
Bièvre Gemeente in de Belgische provincie Namen (Ardennen); 109,6 km2, 3082 inw. (1997). Landbouw (veeteelt), bosontginning.
Bihar
Bihar Indiase deelstaat, grenzend aan Nepal; 173.877 km2, ruim 86 miljoen inw. (1991). Hoofdstad: Patna. Noord-Bihar wordt gevormd door de Ganges-Bihor
Bihor Judet (district) in de West-Roemeense regio Crisana; 7535 km2; 634.000 inw. (1992). Hoofdstad: Oradea. In het oosten begrensd door het Bihorg
Bijagóseilanden
Bijagóseilanden (ook: Bissagoseilanden) Groep vulkanische eilanden behorend tot Guinee-Bissau; ca. 1550 km2. Hoofdplaats: de havenplaats Bolama, Bijapur
Bijapur Industriecentrum (vooral textiel) in de Indiase deelstaat Karnataka; 193.000 inw. (1991). Markt voor katoen en graan. Gesticht als hoofdstad Bijsk
Bijsk (Biisk, Biysk) Industrie- en handelsstad in de voormalige SU, oblast Altai, in Zuid-Siberië; 235.000 inw. (1991) Centrumfunctie voor het omringend bijzon
bijzon Lichtverschijnsel in de dampkring van de aarde, veroorzaakt door breking van licht in verticaal gerichte ijskristallen. Een bijzon is een wazige Bikaner
Bikaner Stad in de Indiase deelstaat Rajastan;; 416.000 inw. (1991). Industrie- (o.a. tapijten) en handelscentrum. Ommuurde binnenstad, gesticht rond Bikini
Bikini Atol in de Grote Oceaan, behorend tot de Marshalleilanden. Onder beheer van de VN-Trustschapsraad. In 1948 door de VS gebruikt voor twee bilaterale hulp
bilaterale hulp Ontwikkelingshulp gegeven door de overheid van één land aan die van een ander land. Bij deze vorm van hulp kan het gevende land Bilbao
Bilbao Hoofdplaats van de Baskische prov. Vizcaya in Noord-Spanje; 369.800 inw. (1991). Centrum van metaalindustrie (hoogovens); textiel-, cement-, Bilzen
Bilzen Gemeente aan de Demer in de Belgische provincie Limburg; 75,9 km2, 29.000 inw. (1997). Centrumfunctie, industrie, handel, landbouw. Bezienswaardi
Binche
Binche Gemeente aan de Samme in de Belgische provincie Henegouwen; 60,88 km2, 32.723 inw. (1997). Centrumfunctie, industrie (textiel), landbo
Bingelrade
Bingelrade Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Limburg; sinds 1982 bij Onderbanken. Landbouw en fruitteelt op de lössgrond. Bingen
Bingen Stad in de Duitse deelstaat Rheinland-Pfalz aan de Rijn; 23.100 inw. (1993). Lichte industrie. Vooral van belang wijnhandel (Rheinhessen) Binh Dinh
Binh Dinh (ook: An-nhon) Hoofdstad van de gelijknamige Vietnamese provincie; ca. 115.000 inw. Buitenhaven Qui Nhon aan de Zuid-Chinese Zee. binnendijks land
binnendijks land Het gebied dat beschermd wordt door dijken.
Binnenhof
Binnenhof Plein met parlementsgebouwen in het oudste centrum van 's-Gravenhage. In het midden van de 13e eeuw bouwde de Hollandse graaf Willem Binnenmaas
Binnenmaas Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland in de Hoekse Waard; 54,91 km2, 18.922 inw. (1997). Nieuw gevormde gemeente, binnenstad
binnenstad De historische kern van een stad. In dit deel van de stad bevinden zich veel historische gebouwen. De infrastructuur vertoont veel kenmerken binnenzee
binnenzee Een zoutwatergebied dat geheel of vrijwel geheel omsloten is door land dat behoort aan één of meer staten. Door de beschermde ligging biochemisch zuurstofverbruik
biochemisch zuurstofverbruik (BZV, Biochemical Oxygen Demand = BOD) Zuurstofverbruik als gevolg van de bacteriële afbraak van organische biocide
biocide Stof die giftig is voor alle levensvormen. Toegepast als bestrijdingsmiddel van levende organismen in afgesloten ruimten (huizen, kassen). O.bioherm
bioherm Kalksteenpakket, in het centrum dikker dan aan de randen, soms koepel- of zuilvormig. Opgebouwd uit skeletten van rifbouwende organismen bioklast
bio-industrie Veeteelt op industriële wijze die niet aan grond gebonden is. De dieren staan dicht opeen in stallen, kooien e.d., met een centrale aanvoer bio-insecticiden
bio-insecticiden (biologische bestrijdingsmiddelen) Levende organismen gekweekt om schadelijke organismen uit te roeien, Zo kan men bijv. in een Birkenhead
bioklast Fragment in kalkgesteente dat gevormd is door een plant of dier, bijvoorbeeld de schaal van een schelp, pantsers van radiolariën. Sommige Bioko
Bioko (tot 1973 Fernando Pó, vervolgens Macías Nguema Biyogo; huidige naam is Bioko) Eiland in de Golf van Guinea, provincie van Equatoriaal biolithiet
biolithiet Kalksteen die vrijwel geheel is opgebouwd uit de resten van rifbouwende organismen, vooral koralen, bryozoën, algen en stromatoporen. Ook Biological Oxygen Demand
Biological Oxygen Demand (BOD-waarde, biologisch zuurstofverbruik) Aantal milligrammen zuurstof dat onder gegeven omstandigheden per liter biologische bestrijdingsmethode
biologische bestrijdingsmethode Bestrijding van ongedierte zonder gebruikmaking van bestrijdingsmiddelen; vooral door het inzetten van natuurlijke biologische zuivering
biologische zuivering Zuivering van afvalwater en verontreinigde grond, gebaseerd op het vermogen van micro-organismen om organische stoffen biosfeer
biosfeer Het gedeelte van de aarde waar leven in enige vorm mogelijk is. De biosfeer omhelst zowel water, bodem als lucht en reikt van ongeveer 30 biostroom
biostroom Plaatvormig kalksteenpakket, gevormd door rifbouwende organismen, zoals algen, bryozoën en koralen, en ook door schaal- en skeletvormende biotiet
biotiet (meroxeen) Groep magnesium- en ijzerhoudende glimmers, veelal voorkomend in stollingsgesteenten. Zwart glanzend; hardheid 2-3, dichtheid biotoopvernietiging
biotoopvernietiging Vernietiging van het leefmilieu, waardoor het voortbestaan van planten en dieren indirect wordt bedreigd. Bijv. het kappen van bio-industrie
Birkenhead Stad in de Engelse county Merseyside tegenover Liverpool; ca. 125.000 inw.. Scheepsbouw, machine- en voedingsmiddelenindustrie. Export Birma
Birma 2. Geografie Landschap Van noord naar zuid loopt een drietal bergketens, die met de bijbehorende valleien en de in het noorden ontspringende Birma 3. Samenleving
Birma 3. Samenleving Demografie In 1994 bedroeg de totale bevolking ruim 45,5 miljoen personen. Het groeicijfer van de bevolking ligt al geruime Birma 4. Geschiedenis
Birma 4. Geschiedenis Rond het begin van de christelijke jaartelling was Birma een doorgangsgebied voor talrijke trekkende volkeren. De handel
Birma 5. Economie
Birma 5. Economie Lange tijd voerden de militairen een isolationistische politiek. Birma moest autarkisch worden door middel van een strakgeleide Birma-spoorweg
Birma Officiële naam: Unie van Myanmar Oppervlakte: 676.552 km2 Inwoners: 47.300.000 (1998) Staatsvorm: republiek Staatshoofd: generaal Than Birma 2. Geografie
Birma-spoorweg Tijdens de Tweede Wereldoorlog door Japanse krijgsgevangenen en koelies aangelegde spoorlijn tussen Moulein in Birma en Bangkok Birma-weg
Birma-weg Verbinding tussen Lashio (Noordoost-Birma) en de Chinese provincie Juun-nan. De weg werd aangelegd door China na de Japanse opmars Birmingham (Alabama)
Birmingham (Alabama) Stad in de Amerikaanse staat Alabama in de zuidelijke Appalachen; met 265.000 inw. (1990) de grootste stad van de staat.
Birmingham (Engeland)
Birmingham (Engeland) Hoofdplaats van het Engelse stadsgewest (metropolitan county) West Midlands; 1.009.100 inw. (1992). Ligging Birmingham Birobidzjan
Birobidzjan Hoofdstad van de gelijknamige Joodse Autonome Regio (36.000 km2, 216.000 inw.) in Rusland, deel van het territorium Chabarovsk aan Bischof, Karl
Bischof, Karl (1792-1870) Duits chemicus, grondlegger van chemische benadering van de geologie. Hij verrichtte nauwkeurige analyses van de samenstelling Bisjkek
Bisjkek (Frunze) Hoofdstad van Kirgizië, ca. 200 km ten zuidwesten van Alma Ata; 641.400 inw (1991). Tot WO II vooral vlees- en graanverwerking Biskaje, Golf van
Biskaje, Golf van (Sp.: Mar Cantábrico; Fr.: Golfe de Gascogne) Deel van de Atlantische Oceaan tussen de noordkust van Spanje en de westkust van Biskra
Biskra (Beskra) Stad en vruchtbare oase in Algerije aan de zuidflank van het Atlasgebergte; ca. 130.000 inw.. Hoofdstad van het gelijknamig district Bismarckarchipel
Bismarckarchipel Eilandengroep in de Grote Oceaan, behorend bij Papoea-Nieuw-Guinea; 49.658 km2, ca. 430.000 inw. (1991). Hoofdplaatsen: Rabaul bismutglans
bismutglans (bismutiet) Mineraal uit de sulfidengroep, behorend tot de glanzen. Rombische, meestal fraaie naaldvormige kristallen, veelal straalsgewijs Bissau
Bissau (Bissão) Hoofdstad van het in 1974 onafhankelijk geworden Guinee-Bissau; ca. 200.000 inw. (1994), grotendeels islamitische Fulani, Mandingo Bisutun
Bisutun (Behistan) Plaats in Iran, 30 km ten oosten van Kermanshah, bekend door het reliëf van de Perzische koning Darius I (521-486 v.C.), met daaronder Bithynië
Bithynië Landstreek in het noorden van Klein-Azië bij de Bosporus. Werd ca. 650 v.C. bezet door Thraciërs. Ingelijfd door de Perzische koning Cyrus Bitlis
Bitlis Stad in Zuidoost-Turkije; ca. 95.000 inw.. Hoofdstad van de gelijknamige provincie (8010 km2, ca. 285.000 inw.). Tabaksverwerking. Heilige Bitolj
Bitolj (Bitola; Turks: Monastir) Stad in de republiek Macedonië;ca. 90.000 inw.. Centrum van een agrarisch gebied: graan, huiden en tabak. Leer- en Bitsingen
Bitsingen (Bassenge) Gemeente aan de Jeker in de Belgische provincie Luik (Haspengouw); 38,03 km2, 8147 inw. (1997). Landbouw en industrie. Bittermeren
Bittermeren Meren in Egypte, waardoorheen het Suezkanaal loopt: het Groot Bittermeer en het Klein Bittermeer.
bitterspaat
bitterspaat Mineraal uit de mengreeks van magnesiet MgCO3 en dolomiet CaMg(CO3)2. Trigonaal en goed splijtbaar; wit tot lichtbruin. Hardheid 4, bitumen
bitumen Mengsel van in de natuur voorkomende koolwaterstoffen, ontstaan door metamorfose onder hoge temperatuur en druk van dierlijke en plantaardige Biwameer
Biwameer Grootste meer van Japan; 673 km2. Gelegen op het eiland Honshu en via twee kanalen verbonden met de stad Kyoto, waaraan het water levert Bizerte
Bizerte (Bensert, Bizerta) Havenstad in Tunesië aan de Middellandse Zee; ca. 90.000 inw. (1991). Hoofdstad van het gelijknamig gouvernoraat: 3685 Bjelaja
Bjelaja (Belaya) Rivier in Rusland; 1420 km. Ontspringt in de zuidelijke Oeral en mondt uit de Kama. Belangrijkste zijrivieren: Ufa, Sim, Dema en Black Belt
B-klimaat Droog klimaat waarin minder neerslag valt dan er onder de heersende omstandigheden zou verdampen. Volgens de classificatie van de Duits-Cabeza de Vaca, Alvar Nuñez
Black Belt (Eng.: zwarte gordel) Begrip dat in de VS gebruikt wordt voor de zuidelijk staten (en soms voor stadsdelen) met een overwegend zwarte Black Country
Black Country 1. Sterk vervuild gebied als gevolg van de extreem vervuilende industrie ten tijde van de Industriële Revolutie in de 19e eeuw. Het gebied Black Hills
Black Hills (Zwarte Heuvels) Gebergte op de grens van de Amerikaanse staten South Dakota en Wyoming; opeervlakte 15.500 km2. Hoogste top: Harney Blackburn
Blackburn Stad in het Engelse graafschap Lancashire; 132.100 inw. (1990). Machine- en textiel-, elektronische en papierindustrie. Lewis- textielmu
Blackpool
Blackpool Badplaats in het Engelse graafschap Lancashire; 144.000 inw. (1991). Veel attracties, waaronder een 10 km lange promenade, waarover een Bladel en Netersel
Bladel en Netersel Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant (Kempen); 33,32 km2, 18.852 inw. (1997). Centrumfunctie, bladherbicide
bladherbicide Onkruidbestrijdingsmiddel dat op de bladeren verstoven wordt en zo in de plant dringt.
Blaeu, Joan
Blaeu, Joan (1596-1673) Nederlands drukker en uitgever, zette het werk van zijn vader Willem Janszoon Blaeu voort. Gaf de elfdelige 'Atlas Major' Blaeu, Willem Janszoon
Blaeu, Willem Janszoon (1571-1638) Nederlands cartograaf en drukker. Na rond 1590 enige tijd medewerker van Tycho Brahe te zijn geweest, vervaa
Blagovesjtsjensk
Blagovesjtsjensk Stad in Rusland, hoofdstad van de oblast Amoer in het Verre Oosten; 214.000 inw. (1991). Scheepsbouw, graanverwerking, houtzagerijen, Blankenberge
Blankenberge Gemeente aan de Noordzee in de Belgische provincie West-Vlaanderen; 17,41 km2, 17.316 inw. (1997). Badplaats. Toerisme. Bezienswaardig: Blantyre
Blantyre Stad in Zuid-Malawi aan de spoorlijn naar Mozambique; met ca. 340.000 inw. de grootste stad van het land en het industriële en commerciële Blaricum
Blaricum Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland (het Gooi); 15,58 km2, 9923 inw. (1997). Landbouw en pendel. Blaricum is ontstaan blastese
blastese Rekristallisatieproces waarbij mineralen die tijdens metamorfose in een gesteente ontstaan, hun eigen kristalstructuur aannemen door geleidelijk Blaubeuren
Blaubeuren Stad in de Duitse deelstaat Baden-Württemberg;ca. 9000 inw.. Bekend van het benedictijnenklooster (1095; nu evangelisch- theologisch Blauwe Grot
Blauwe Grot (Italiaans: Grotta Azzurra) Beroemdste grot van Capri. Ligt gedeeltelijk onder water en dankt haar naam aan het feit dat het licht vrijwel Blauwe Nijl
Blauwe Nijl Een van de bronrivieren van de Nijl; 1600 km. Ontspringt als Abbaj in het Ethiopisch Hoogland, stroomt door het Tanameer, vormt een blauwgrasland
blauwgrasland Voedselarm, onbemest graslandtype, voorkomend in gematigde streken op vochtige grond. Zeer soortenrijke samenstelling, waaronder blauwspaat
blauwspaat (lazuliet) Mineraal uit de fosfaatgroep. Monoklien, helblauw gekleurd. Hardheid 5½-6, dichtheid 3080 kg/m3. Komt voor in hoogmetamorfe Bled
Bled Plaatsje in Slovenië, aan het Meer van Bled. Dit ligt in de Julische Alpen en is een toeristencentrum met geneeskrachtige bronnen en skimogelijkheden. Bleeker, Wouter
Bleeker, Wouter (1904-1967) Nederlands meteoroloog, vanaf 1930 assistent op het KNMI, vanaf 1946 buitengewoon hoogleraar theoretische meteorologie Blégny
Blégny Gemeente in de Belgische provincie Luik (Land van Herve); 26,07 km2, 11.976 inw. (1997). Centrumfunctie, industrie.
Bleiswijk
Bleiswijk Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland; 21,96 km2, 9901 inw. (1997). Land- en tuinbouw (sla, tomaten).
Blekinge
Blekinge Län (graafschap) in Zuidoost-Zweden aan de Oostzee; 2941 km2, 151.900 inw. (1993). Hoofdstad: Karlskrona (ca. 34.700 inw.). Intensieve blenden
blenden Mineralen uit de sulfidengroep, met geringe hardheid; halfmetallisch, doorschijnend en splijtbaar. Bekende blenden zijn sfaleriet, wurtziet Bleskensgraaf en Hofwegen
Bleskensgraaf en Hofwegen Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland (Alblasserwaard); sinds 1986 deel van Graafstroom
Blida
Blida Stad in Algerije aan de noordflank van het Atlasgebergte op een hoogte van 260 m; ca. 185.000 inw.. Citrus-, graan- en olijventeelt. Productie Bligh, William
Bligh, William (1754-1817) Brits zeevaarder, begeleidde Cook op zijn tweede reis (1772-1774). In 1787 zeilde hij met de Bounty naar Tahiti om zaad bliksem
bliksem Ontlading tussen twee punten in een wolk of tussen een wolk en de aarde. De bliksem bestaat veelal uit drie of vier ontladingen met zeer korte bliksemafleider
bliksemafleider Goed geaarde geleider die in een scherpe punt eindigt en boven het hoogste punt in de omgeving uitsteekt. Door influentie vanuit negatief Blink, Hendrik
Blink, Hendrik (1852-1931) Nederlands geograaf, doceerde te Leiden, Wageningen en Rotterdam. Oprichter van de Nederlandsche Vereeniging voor blizzard
blizzard Zeer koude, noordelijke wind in Noord-Amerika, vaak gepaard gaand met hevige sneeuwjachten. Dank zij de noord-zuidligging van de geb
Bloemendaal
Bloemendaal Gemeente aan de Noordzee in de Nederlandse provincie Noord-Holland; 38,56 km2, 16.913 inw. (1997). Bloembollenteelt, toerisme, Bloemfontein
Bloemfontein Hoofdstad van de provincie Vrijstaat in Zuid-Afrika; ca. 235.000 inw.. Belangrijk spoorwegknooppunt en druk vliegveld. In het ommeland Blois
Blois Hoofdstad van het Franse dep. Loir-et-Cher aan de Loire; 51.422 inw. (1992). Handel in wijn en wijndestillaten. Productie van o.a. azijn. Toerisme: Blommesteinmeer, prof. dr ir W.J. van
Blommesteinmeer, prof. dr ir W.J. van Stuwmeer in Suriname in het kader van het Brokopondo-plan; 1560 km2, waterinhoud 12.400 miljoen m3
Blue Ridge
Blue Ridge (Blue Ridge Mountains) Bergketen van het Amerikaanse Appalachengebergte; ca. 1.000 km lang (van Georgia tot Harpers Ferry, West Boa Vista
Boa Vista 1. Hoofdstad van het Noord-Braziliaanse federale territorium Roraima; ca. 45.000 inw.. Handelscentrum voor een gebied met veeteelt. Rijk Boaco
Boaco Stad in Midden-Nicaragua; ca. 25.000 inw.. Hoofdstad van het gelijknamige departement; 4982 km2, ca. 97.500 inw. Vnl. lichte industrie: zeep, Boarnsterhim
Boarnsterhim (Boornsterhem) Gemeente in de Nederlandse provincie Friesland; 168,58 km2, 18.042 inw. (1997). Ontstaan op 1 januari 1984 door Bobbio
Bobbio Stad in de Italiaanse prov. Pavia, in de regio Emilia Romagna; ca. 5000 inw.. Beroemd om haar klooster, gesticht door Columbanus (612; oudste Bobo Dioulasso
Bobo Dioulasso (Bobo-Dioulasso) Stad in West-Burkina Faso aan de spoorlijn Niger - Abidjan; 250.000 inw. (1990). Centrum van een agrarisch gebied bocage
bocage (heggelandschap) Landschapstype in West-Frankrijk, m.n. in Normandië en Bretagne. Talrijke kleine percelen omgeven door wallen, begroeid bocagelandschap
bocagelandschap Landschap dat gekenmerkt wordt door de aanwezigheid van talrijke kleine landbouwpercelen die omgeven zijn door wallen, begroeid Bocholt (België)
Bocholt (België) Gemeente aan de Zuid-Willemsvaart en het kanaal Bocholt-Herentals in de Belgische provincie Limburg (Kempen); 59,36 km2, ca. Bocholt (BRD)
Bocholt (BRD) Industriestad in de Duitse deelstaat Nordrhein-Westfalen; ca. 70.000 inw.. Centrum van textielindustrie (sinds de 16e eeuw), verder Bocholtz
Bocholtz Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Limburg, sinds 1982 deel van Simpelveld. Bezienswaardig: 16e-eeuwse Huis bochtafsnijding
bochtafsnijding Het verschijnsel dat een meanderende rivier op den duur de ruimte tussen naast elkaar liggende lussen in de rivier zal doorbreken en Bochum
Bochum Stad in de Duitse deelstaat Nordrhein-Westfalen in het Ruhrgebied; 397.400 inw. (1991). Kolenmijnbouw, ijzer-, staal-, machine- en auto-bodden
bodden Brede baai, ontstaan door verdrinking van het tongbekken van een gletsjer. In groten getale ontstaan na afloop van het ijstijdvak, toen de stijgende Bodegraven
Bodegraven Gemeente aan de Oude Rijn in de Nederlandse provincie Zuid-Holland; 38,50 km2, 19.251 inw. (1997). Landbouw, industrie (hout, metaal), bodem
bodem Bovenste deel (tot enkele meters) van de aardkorst waarin planten wortelen en dieren en micro-organismen leven. Door circulatie van water bodembescherming
bodembescherming Bescherming van de bodem tegen verontreiniging door (schadelijke) stoffen die niet in grote gehalten in de bodem thuishoren. Bodembeschermingsgebied
bodembescherming, Wet
bodembescherming, Wet Milieuwet van 1986 ter bestrijding van bodemverontreiniging. Het is een zgn. raamwet met algemene regels die nader uitge
Bodembeschermingsgebied Gebied waarin de kwaliteit van de bodem bijzondere bescherming behoeft.
bodemclassificatie
bodemclassificatie De naamgeving en indeling van bodems. In de praktijk om de landbouwkundige mogelijkheden te bepalen; theoretisch om tot inzicht bodemdaling
bodemdaling De daling van de bodem. Men kan een onderscheid maken tussen absolute en relatieve bodemdaling. In het geval van absolute bodemdaling bodemerosie
bodemerosie Het door erosie verdwijnen van het voor de plantengroei belangrijke deel (bodem) van de verweringslaag. De mens werkt dikwijls erosie bodemhorizont
bodemhorizont (ook: horizont) Duidelijk herkenbare laag in de bodem die verschilt van de andere lagen door een bepaalde kleur en samenstelling. bodemhuishouding
bodemhuishouding Samenhangend complex van processen in de bodem: de kringloop van water (neerslag, bodemwater, verdamping en opname do
bodemklimaat
bodemklimaat Klimaat dat heerst vanaf het aardoppervlak tot enkele of enkele tientallen centimeters daarboven. Gekenmerkt door sterke verdamping bodemkunde
bodemkunde (ook: pedologie) Studie van de bodem in al zijn aspecten. Men bestudeert de fysische, chemische en biologische eigenschappen van de bodemlucht
bodemlucht Lucht die zich in de bodem bevindt en waarvan de samenstelling van die van de bovengrondse lucht verschilt ten gevolge van stofwisselingsprocessen bodemmoeheid
bodemmoeheid Verschijnsel dat optreedt wanneer te vaak achtereen dezelfde gewassen op een akker worden geteeld. Gevolg: vermindering van de bodemonderzoek
bodemonderzoek Onderzoek naar de kwaliteit van de bodem. Er kunnen diverse redenen zijn om een bodemonderzoek te doen. Als eerste kan het bodemprofiel
bodemprofiel Typische opeenvolging van lagen van duidelijk herkenbare dikte en samenstelling in de bodem. Deze lagen worden bodemhorizonten bodemsanering
bodemsanering Schoonmaken van de bodem die ernstig verontreinigd is. Een bodem is ernstig verontreinigd wanneer de interventiewaarden overschreden bodemsaneringstechnieken
bodemsaneringstechnieken Technieken om een ernstig verontreinigde bodem te saneren. Bodemsaneringstechnieken kunnen onderscheiden worden bodemstijging
bodemstijging De stijging van de bodem. Men kan een onderscheid maken tussen absolute en relatieve bodemstijging. In het geval van absolute bodemstijging bodemstructuur
bodemstructuur De onderlinge rangschikking en samenhang tussen de vaste bodembestanddelen, zoals klei, zand en humus. Men kan onderscheid bodemuitputting
bodemuitputting Proces waarbij de bodem door onverstandig gebruik een aantal mineralen verliest. Het verschijnsel treedt vooral op wanneer vaak bodemverontreiniging
bodemverontreiniging Term die wordt gebruikt voor het diffuus of lokaal toevoegen van relatief hoge gehalten schadelijke stoffen aan de bodem, bijvoorbeeld bodemvorming
bodemvorming De fysisch-chemische en biologische processen waardoor uit het moedermateriaal (rots, sediment en dergelijke) een bodemlaag ontstaat bodemwater
bodemwater (ook: bodemvocht) Water dat zich na een regenbui of na bevloeiing, onder invloed van de zwaartekracht, vrij snel naar beneden verplaatst. Bodenmeer
Bodenmeer (Du.: Bodensee; ook: Meer van Konstanz) Meer op de grens van Zwitserland, Duitsland en Oostenrijk; ca. 537 km2, tot 252 m diep. Zijarmen Bodø
Bodø Stad in de Noorse fylke Nordland; ca. 37.900 inw.. Vissers- en handelshaven met textiel-, hout- en visverwerkende, conserven- en metaalindustrie Boechout
Boechout Gemeente in de Belgische provincie Antwerpen; 20,66 km2, 11.658 inw. (1997). Land- en tuinbouw, industrie. Bezienswaardig: Labistraten-
Boedapest
Boedapest (Hong.: Budapest) Hoofdstad van Hongarije aan de Donau, bestaande uit de delen Boeda, Pest en Obuda; 1.992.300 inw. (1993). Ligging Boekarest
Boekarest (Roemeens: Bucuresti) Hoofdstad van Roemenië, gelegen aan de Dimbovita in Walachije; 2.064.500 inw. (1992). Ligging en stadsbeeld
Boekel
Boekel Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 34,52 km2, 9064 inw. (1997). Agrarische activiteiten, champignonteelt. Boekel is ontstaan
Boekovina
Boekovina (Roemeens: Bucovina = Beukenland) Gebied in Zuidoost-Europa; ca. 10.440 km2, ca. 800.000 inw. Noorden behoort tot Oekraïne, zuiden Boeotia
Boeotia (Beotië) Nomos (district) in Midden-Griekenland; 3211 km2, 117.175 inw. Hoofdstad: Levádia. Verbouw van graan, olijven en tabak. Al tijde
boeran
boeran Zeer harde, koude noordoostelijke wind in Siberië, meestal gepaard gaande met hevige sneeuwjachten. Vergelijkbaar met de Noord-Amerikaanse Boerjatië
Boerjatië Russische deelrepubliek in zuidoost-Siberië, 351.300 km2, 1.060.000 inw. (1995). Hoofdstad: Oelan-Oede. Bergachtig gebied, rijk aan bodemschatte
boezem (polder)
boezem (polder) Het stelsel van wateren (meren, vaarten e.d.) die tot voorlopige berging van het polderwater dienen, wanneer dit niet direct op buitenwater boezemgebied
boezemgebied Al het land dat zijn overtollige water op een zelfde boezem loost.
Boghazköy
Boghazköy (ook: Bogazkoy; Chattoesas) Dorp in Midden-Turkije, waar in 1906 opgravingen werden verricht die licht wierpen op de Hittitische beschaving. boghead-kolen
boghead-kolen (torbaniet) In ondiepe meren gevormde kolensoort, voornamelijk opgebouwd uit resten van algen (en soms sporen). Bevat meer koo
Bogor
Bogor (vroeger: Buitenzorg) Stad in de Indonesische provincie Jawa Barat (West-Java); 274.000 inw. (1990). Populair zomeroord en handelscentrum Bogotá
Bogotá (Ook wel: Santa Fé de Bogotá) Hoofdstad van Colombia. De stad was vanaf de stichting in 1538 tot 1819 Spaans bezit. In de 20e eeuw is de Bohemen
Bohemen Voormalig koninkrijk dat tussen het Bijzantijnse Rijk en het Frankische Rijk lag. Aaanvankelijk bewoond door Slavische stammen, werd Böhmerwald
Böhmerwald (Bohemer Woud; Tsjech.: Sumava) Bebost gebergte op de grens van de Bondsrepubliek Duitsland en Tsjechoslovakije. Hoogste punt Bohus
Bohus Landstreek in Zuidwest-Zweden, ten noorden van Göteborg; veel eilanden en fjorden. Maakt deel uit van het Zweedse län (prov.) Göteborg och Bois de Boulogne
Bois de Boulogne Bospark aan de westkant van Parijs (840 ha), voorheen koninklijk jachtterrein en kroondomein; kwam in 1852 aan de stad. In een Boise
Boise Hoofdstad van de Amerikaanse staat Idaho; 125.000 inw. (1990). Bestuurlijk, financiële dienstverlenings- en handelscentrum voor agrarische Boksburg
Boksburg Stad in Zuid-Afrika, in de provincie Gauteng (zuid-Transvaal) aan de Witwatersrand; voorstad van Johannesburg; 120.000 inw. (1991). Vervaardiging bolbliksem
bolbliksem Lichtende bol van zo'n tien centimeter doorsnede, die zich op grillige wijze verplaatst en meestal binnen de minuut explosief verdwijnt. Bolívar (Colombia)
Bolívar (Colombia) Staat in Noord-Colombia aan de Caribische Zee; 25.978 km2, 1.479.000 inw. (1993). Hoofdstad: Cartagena. Extensieve veeteelt, Bolívar (Ecuador)
Bolívar (Ecuador) Provincie in Midden-Ecuador; 4142 km2, 155.100 inw. (1990). Hoofdstad: Guaranda. Bergachtig gebied met bosbouw, veeteelt Bolívar (Venez.)
Bolívar (Venez.) Staat in Zuidoost-Venezuela; 238.000 km2, 900.310 inw. (1990). Hoofdstad: Ciudad Bolívar. Sterk bebost. Bosbouw, veeteelt, mijnbouw: Bolívar, Pico
Bolívar, Pico Pico Bolívar: hoogste bergtop van Venezuela (5007 m).
Bolivia
Bolivia 2. Geografie
Bolivia 2. Geografie Landschap Ruwweg kan Bolivia verdeeld worden in drie typen landschap: de Altiplano-hoogvlakte (boven 3500 m), de Valles Bolivia 3. Samenleving
Bolivia 3. Samenleving Demografie In 1993 groeide de bevolking met 2,3% tot een aantal van ruim 7,2 miljoen. Het geboortecijfer bedroeg 33 per Bolivia 4. Geschiedenis
Bolivia 4. Geschiedenis Het Tiahuanaco-rijk (7e-11e eeuw) was de eerste grote Indiaanse beschaving op de Altiplano. Na 1440 veroverden de Inca's
Bolivia 5. Economie
Bolivia 5. Economie De scherpe daling van de wereldprijs voor tin in 1985 bracht het land in een zware economische recessie met een gierende inflatie. Bollenstreek
Bolivia Officiële naam: República de Bolivia Oppervlakte: 1.098.581 km2 Inwoners: 7.862.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek Staatshoofd
Bollenstreek Streek tussen Kennemerland en Leiden in de Nederlandse provincie Zuid-Holland, deel van de Duinstreek; 124,86 km2, 108.423 inw. Bologna
Bologna Hoofdstad van de gelijknamige Italiaanse prov. en van de regio Emilia Romagna; 402.000 inw.. Provincie: 3702 km2, 925.000 inw.. Vervaardiging Bolsena
Bolsena Stad in de Italiaanse prov. Viterbo; ca. 4000 inw.. Bekend van het wonder van Bolsena: bloeddruppels op de hostie (1263). Romaanse kerk bolson
bolson Type woestijn, gevormd door een gewoonlijk door heuvels of bergen omsloten bekken met een naar het centrum gerichte afwatering. Na een bolster
bolster (ook: bonkaarde, bonkveen) De bovenste laag van een veenmospakket. Dit jonge mosveen is niet geschikt als turf, wel als turfstrooisel. Bij de Bolsward
Bolsward (Fries: Boalsert) Gemeente in de Nederlandse provincie Friesland (Greidhoek); 9,42 km2, 9233 inw. (1997). Verzorgend centrum, industrie Bolton
Bolton Stad in de Engelse county Greater Manchester; 253.600 inw. (1991). Centrum van katoenspinnerij, verder fabricage van textielmachines en chemische Bolu
Bolu Stad in Noordwest-Turkije aan de Zwarte Zee; ca. 40.000 inw.. Hoofdstad van de gelijknamige provincie; 10.575 km2, ca. 525.000 inw.. Vnl. leerindustrie.
Bolzano
Bolzano (Du.: Bozen) Hoofdstad van de gelijknamige Noord-Italiaanse provincie en van de regio Trentino-Alto Adige; 98.300 inw. (1992). Provincie: Boma
Boma (Voorheen Lombi, Embomma) Havenstad in Congo (Zaïre), aan de monding van de rivier de Congo; 246.000 inw. (1991). Rivierhaven met e
Bombay
Bombay Bombay is de hoofdstad van de deelstaat Maharashtra in het westen van India aan de Arabische Zee. Met een inwonertal van ruim 12 miljoen Bomiheuvels
Bomiheuvels Heuvellandschap in Liberia, ten noorden van Monrovia; hoogte tot ca. 550 m. Hier wordt in dagbouw ijzererts gewonnen, met rubber Bommelerwaard
Bommelerwaard Landstreek tussen Maas en Waal in de Nederlandse provincie Gelderland; 165 km2. Land- en tuinbouw. Belangrijkste gemeenten: Bonaire
Bonaire Een van de Benedenwindse Eilanden van de Nederlandse Antillen, Nederlands gebiedsdeel; 288 km2, ca. 8.750 inw.. Hoofdstad van het eila
Bonampak
Bonampak Ruïnenstad in de Mexicaanse deelstaat Chiapas. Dit belangrijkste Maya-centrum werd in 1946 in het oerwoud ontdekt. Best bewaarde voorbeeld Bonheiden
Bonheiden Gemeente aan de Dijle in de Belgische provincie Antwerpen; 29,26 km2, 13.568 inw. (1997). Groenteteelt, pendel. Bezienswaardig: kasteel Bonifacio
Bonifacio Stadje in Frankrijk, vissersplaats op Corsica; 2730 inw. (1992). Kurk- en olijfindustrie. De Straat van Bonifacio vormt de scheiding tussen Bonineilanden
Bonineilanden Dertigtal vulkanische Japanse eilanden; ca. 100 km2, ca. 2500 inw. Bosbouw met houtexport vanaf het grootste eiland, Chichi-jima. bonkveenbepaling
bonkveenbepaling Verplichting bij het afgraven van hoogveen om de bovenste laag van het veen (bolster of bonkveen), die niet geschikt was als turf, Bonn
Bonn Stad in Duitsland; 294.300 inw. (1991). Ligging De stad Bonn ligt in de deelstaat Nordrhein-Westfalen, op de linkeroever van de Rijn, aan het Bontekoe, Willem IJsbrantsz.
Bontekoe, Willem IJsbrantsz. (1587-ca.1630) Nederlands zeevaarder, vertrok als kapitein van de Nieuhoorn naar Indië (1618), leed schipbreuk in bontkopererts
bontkopererts (borniet) Mineraal uit de sulfidengroep, behorend tot de kiezen; chemische samenstelling Cu5FeS4. Kubisch, hardheid 3, dichtheid 5000 Boom (België)
Boom (België) Gemeente aan de Rupel en het kanaal Brussel-Rupel in de Belgische provincie Antwerpen; 7,36 km2, 14.800 inw. (1997). Van oudsher boomgaard
boomgaard Tuin met fruitbomen bij buitenplaatsen en rondom boerderijen. De ouderwetse hoogstamboomgaarden (fruitbomen met hoge stammen boomgrens
boomgrens Grens ten noorden of ten zuiden waarvan (of in bergland waarboven) geen bomen groeien als gevolg van het korte groeiseizoen ter plaatse. Boorne
Boorne Riviertje in Friesland, dat ontspringt bij Bakkeveen - voor een deel Koningsdiep genoemd - en langs Aldeboarn en Akkrum loopt, tot de Nieuwe Boortmeerbeek
Boortmeerbeek Gemeente aan de Dijle en het kanaal van Dijle naar Leuven in de Belgische provincie Vlaams Brabant; 18,63 km2, 11.355 inw. (1997). Boothia
Boothia Canadees rotsachtig schiereiland, noordelijkste punt van het Noord-Amerikaanse vasteland. De bevolking bestaat grotendeels uit Inuit (voorheen
Boothia Peninsula
Boothia Peninsula Canadees schiereiland, noordelijkste punt van het Noord-Amerikaanse continent. Ontdekt door John Ross (1829).
Bootle
Bootle Stad in Groot-Brittannië, voorstad van Liverpool; ca. 75.000 inw.. Vormt een deel van de havens; export van timmerhout. Leerlooierijen, metaal- Bophuthatswana
Bophuthatswana Voormalig onafhanklijk thuisland in Zuid-Afrika; 44.000 km2, ca. 1.450.000 inw. Hoofdstad Mmabatho. Bophutatswana bestond Bor
Bor Stad in voormalig Joegoslavië, ten zuidoosten van Belgrado; ca. 60.000 inw.. Centrum van een gebied met koperwinning met de grootste kopersmelterij bora
bora Koude, droge noordoostelijke valwind, die 's winters op de Balkan waait. Vooral aan de Dalmatische kust, in Macedonië en Thracië. Door de bora Borås
Borås Industriecentrum in het Zweedse län (prov.) Älvsborg; 103.400 inw. (1993). Belangrijkste textielcentrum van Zweden (katoen en wol); textielnijverheidsschool. Borculo
Borculo Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland (Achterhoek); 55,88 km2, 10.303 inw. (1997). Landbouw, industrie (zuivel, metaal). Bezienswaardig: Bordeaux
Bordeaux Hoofdstad van het Zuidwestfranse dep. Gironde, aan de Garonne; 213.300 inw. (1990). Ligging Bordeaux ligt aan de rivier de Garonne,
Bordeauxse pap
Bordeauxse pap Bestrijdingsmiddel op basis van kopersulfaat en kalkmelk (Ca(OH)2). Wordt als suspensie verstoven. Tegenwoordig grotendeels vervangen Borders
Borders Schotse regio aan de grens met Engeland; 4662 km2, 101.200 inw. Hoofdplaats: Newtown St. Boswells.
Boreaal
Boreaal Tweede periode van het Holoceen, die van ca. 7000-6000 v.C. duurde. Het Boreaal werd gekenmerkt door een stijgende zeespiegel als gevolg Borger
Borger Gemeente in de Nederlandse provincie Drenthe (Hondsrug); 130,56 km2, 13.197 inw. (1997). Landbouw, industrie, toerisme. Bezienswaardig: Borgerhout
Borgerhout Vroeger zelfstandige gemeente in de Belgische provincie Antwerpen; sinds 1 januari 1983 deel van de gemeente Antwerpen. Voornamelijk Borgloon
Borgloon (Looz) Gemeente aan de Herk in de Belgische provincie Limburg (Vochtig Haspengouw); 51,12 km2, 10.024 inw. (1997). Landbouw, fruittee
Borgworm
Borgworm (Waremme) Gemeente aan de Jeker in de Belgische provincie Luik (Droog Haspengouw); 31,04 km2, 12.984 inw. (1997). Verzorgend centrum
Borinage
Borinage Industriegebied in de Belgische provincie Henegouwen; 110 km2. Steenkoollagen al eeuwen in ontginning (bijnaam van Borinage 'Pays Noir'); Borkum
Borkum Grootste en meest westelijk gelegen West-Duits Waddeneiland, in Oost-Friesland (deelstaat Nieder-Sachsen); ca. 36 km2, ca. 7000 inw.. Gelijknamige Borlänge
Borlänge Industriecentrum in het Zweedse län (prov.) Kopparberg; ca. 50.000 inw.. Gelegen in het rijke mijnbouwgebied Bergslagen. Hoogovens (Born
Born Gemeente aan het Julianakanaal in de Nederlandse provincie Limburg; 23,68 km2, 14.793 inw. (1997). Landbouw, industrie (auto's, petrochemie, Borne
Borne Gemeente in de Nederlandse provincie Overijssel (Twente); 41,98 km2, 22.010 inw. (1997). Industrie (textiel, levensmiddelen, karton, bakstenen), Bornem
Bornem Gemeente aan de Schelde in de Belgische provincie Antwerpen; 45,75 km2, 19.724 inw. (1997). Landbouw (groenteteelt), industrie, toerisme. Borneo
Borneo Een van de eilanden van de Indonesische archipel; 725.545 km2; 9.959.800 inw. (1993). Het grootste deel wordt ingenomen door de Indonesische
Bornholm
Bornholm Deens eiland en amt (prov.) in de Oostzee; 588 km2, 45.200 inw. (1993). Hoofdstad: Rønne. Landbouw, visserij en toerisme. Winning van Bornhöved
Bornhöved Gemeente in de Duitse deelstaat Sleeswijk-Holstein; ca. 2500 inw.. In de slag bij Bornhøved (1227) versloegen de verenigde vorsten van Borodino
Borodino Russisch dorp ten westen van Moskou. In de slag bij Borodino behaalde Napoleon een Pyrrhusoverwinning op de Russen onder Koetoezov borough
borough In Groot-Brittannië vroeger aanduiding van erkende steden met bepaalde privileges of een district met het recht een parlementslid te kiezen. Borough, Stephen
Borough, Stephen (1525-1584) Brits zeevaarder en ontdekkingsreiziger. Voer in 1553 met Richard Chancellor mee met een expeditie die een noordoostelijke Borromeïsche Eilanden
Borromeïsche Eilanden Groep van vier Italiaanse eilanden in het Lago Maggiore: Isola Bella, Isola dei Pescatori, Isola Madre, Isolino di San Giovanni. Borsbeek
Borsbeek Gemeente in de Belgische provincie Antwerpen; 3,91 km2, 10.388 inw. (1997). Veeteelt, tuinbouw, pendel. Bezienswaardig: gotische St.-Borssele
Borssele Gemeente in de Nederlandse provincie Zeeland (Zuid-Beveland), 194,52 km2 (144,30 km2 land), 21.708 inw. (1997). Landbouw, fruit- en bos
bos Levensgemeenschap, die grotendeels bepaald wordt door de aanwezigheid van bomen. De rijkste landecosystemen zijn bosecosystemen, het tropisch Boscoreale
Bos, Pieter Roelof (1847-1902) Nederlands geograaf, o.a. leraar aardrijkskunde. Vooral bekend door zijn atlas voor het onderwijs: Grote Bosatlas Botany Bay
Boscoreale Stad in de Italiaanse provincie Napels; ca. 25.000 inw.. Gelegen ten noorden van Pompeii, aan de voet van de Vesuvius. Bekend door twee Boskoop
Boskoop Gemeente aan de Gouwe in de Nederlandse provincie Zuid-Holland; 16,96 km2, 14.867 inw. (1997). Kwekerijen van bomen, sierheesters, Bosnië en Herzegovina
Bosnië en Herzegovina 2. Geografie
Bosnië en Herzegovina 2. Geografie Landschap Het grootste deel van het land is heuvelachtig en op veel plekken bergachtig. Het grensgebied Bosnië en Herzegovina 3. Samenleving
Bosnië en Herzegovina 3. Samenleving Bevolking Bij de volkstelling in 1991 had Bosnië-Herzegovina ruim 4,1 miljoen inwoners. De VN schatten Bosnië en Herzegovina 4. Geschiedenis
Bosnië en Herzegovina 4. Geschiedenis Diverse archeologische vondsten tonen aan dat Bosnië al in het Bronzen Tijdperk bewoond werd. Ongeveer Bosnië en Herzegovina 5. Economie
Bosnië en Herzegovina 5. Economie De Bosnische economie werd door de oorlog vrijwel geheel stilgelegd. In mei 1992 was naar schatting al 80
Bosnië en Herzegovina Officiële naam: Bosna i Hercegovina Oppervlakte: 51.129 km2 Inwoners: 3.365.000 (1998) Staatsvorm: republiek Staatshoofd
Bosporus
Bosporus Zeestraat tussen Europees en Aziatisch Turkije (ca. 30 km lang; breedte 1-4 km). Verbindt de Zwarte Zee met de Zee van Marmara. Brugverbinding bossteppe
bossteppe Overgangsgebied tussen steppe en savanne. Het is een savanne-achtig parklandschap van grasland met daarin verspreide boomgroepjes.
Boston (Groot-Brittannië)
Boston (Groot-Brittannië) Stad in het Engelse graafschap Lincolnshire; ca. 30.000 inw.(; county district ca. 55.000 inw.). Haven- en marktstad met
Boston (VS)
Boston (VS) Hoofdstad van de Amerikaanse staat Massachusetts. De stad telde in 1992 575.000 inwoners (incl. voorsteden: 3,2 miljoen). Het stedelijke BosWash
BosWash Aaneengesloten stedelijk gebied in de VS tussen Boston en Washington D.C., als gevolg van de voortdurende ongecontroleerde uitbreiding Bos, Pieter Roelof
Botany Bay Baai in Australië, waaromheen Sydney gebouwd is. Eerste landingsplaats van James Cook in Australië. Zo genoemd omdat zijn reisgenoot Botlekplan
Botlekplan In 1947 opgesteld plan voor de uitbreiding en verbetering van het waterwegenstelsel tussen de Oude en de Nieuwe Maas en de Brielse Maas. Botnische Golf
Botnische Golf Noordelijke arm van de Oostzee, tussen Zweden en Finland, ten noorden van de Ahvenanmaa (Ålandeilanden). Alleen in de zomer Botosani
Botosani Hoofdstad van de gelijknamige Roemeense judet (prov.) in Moldavië; ca. 110.000 inw.. Judet: 4965 km2, ca. 460.000 inw.. Textiel- en voedings
Botrange, signaal van
Botrange, signaal van Hoogste punt van België in de Ardennen, gelegen tussen Baraque Michel en Robertville; 694 m.
Botswana
Botswana 2. Geografie
Botswana 2. Geografie Landschap Botswana ligt op een weinig heuvelachtige vlakte, gemiddeld op 1000 m hoogte, met uitschieters in het noordwesten Botswana 3. Samenleving
Botswana 3. Samenleving Demografie In 1994 werd de bevolking van Botswana op ruim 1,4 miljoen mensen geschat. De bevolking groeide tussen Botswana 4. Geschiedenis
Botswana 4. Geschiedenis De Bosjesmannen, die grote delen van Afrika bevolkten, werden naar de Kalahari verdreven toen de eerste Tswanagroepen Botswana 5. Economie
Botswana 5. Economie In de jaren zestig was de veeteelt de belangrijkste peiler van de economie. Vooral de export van levend vee en vlees was belangrijk. Bottom, The
Botswana Officiële naam: Republic of Botswana Oppervlakte: 582.000 km2 Inwoners: 1.448.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek Staatshoofd
Bottom, The Hoofdplaats van Saba, het kleinste eiland van de Nederlandse Antillen; ca. 750 inw..
Bottrop
Bottrop Industriestad in de Duitse deelstaat Nordrhein-Westfalen; ca. 120.000 inw.. Steenkoolwinning en metaalindustrie; grootste cokesoven van de Bouaké
Bouaké Stad in Ivoorkust en tweede stad van het land aan de spoorlijn Abidjan - Niger; ca. 400.000 inw.. Centrum van een agrarisch gebied met verbouw Bouches-du-Rhône
Bouches-du-Rhône Departement in Zuidoost-Frankrijk; 5087 km2, 1.724.200 inw. Hoofdstad: Marseille. In het westen de Camargue, in het oosten
boudinage
boudinage Structuur die ontstaat bij uiteenscheuren van competent gesteente, waarna de vrijkomende ruimte wordt opgevuld met omringend minder Bougainville
Bougainville Eiland, behorend tot Papoea-Nieuw-Guinea. 8.370 km2. Het vormt samen met het eiland Buka en enkele kleine, nabijgelegen eilanden Bouillon
Bouillon Gemeente aan de Semois in de Belgische provincie Luxemburg (Ardennen); 149,56 km2, 5565 inw. (1997). Landbouw (tabak), industrie, toerisme Boulogne-Billancourt
Boulogne-Billancourt Stad in het Franse dep. Hauts-de-Seine, zuidwestelijke voorstad van Parijs; ca. 101.900 inw. (1990). Gevarieerde industrie: auto's, Boulogne-sur-Mer
Boulogne-sur-Mer Havenstad in het Franse dep. Pas-de-Calais aan Het Kanaal; ca. 50.000 inw.. Visserij; visverwerkende, ijzer- en staal-, bouwmaterialenindustrie. Bourg en Blaye
Bourg en Blaye Wijngebied in Zuidwest-Frankrijk aan de rechteroever van de Gironde. Belangrijkste plaatsen: Blaye en Bourg. Vnl. rode wijnen, die Bourges
Bourg-en-Bresse Hoofdstad van het Franse dep. Ain; 42.975 inw. (1992). Markt voor agrarische producten. O.a. leer-, textiel- en keramische industrie. Bournemouth
Bourges Hoofdstad van het Middenfranse dep. Cher; 78.808 inw. (1990). Centrumfunctie met fabricage van wapens, munitie en vliegtuigonderdelen. Bourgogne
Bourgogne Franse regio met hoofdplaats Dijon; 31.582 km2, 1.609.700 inw. (1990). Omvat de departementen Yonne, Côte-d'Or, Nièvre en Saône-e
Bourgondië
Bourgondië (Fr.: Bourgogne) Landstreek in het oosten van Midden-Frankrijk, van veel belang voor de geschiedenis van Frankrijk. In de 5e eeuw n.Bourgondië (hertogdom)
Bourgondië (hertogdom) Tijdens de invallen van de Noormannen (9e en 10e eeuw) nam Richard le Justicier, graaf van Autun, de titel hertog van Bo
Bourgondische Poort
Bourgondische Poort (Fr.: Porte de Bourgogne et d'Alsace; Trouée de Belfort) Ca. 30 km brede doorgang tussen de Vogezen en de Jura in Frankrijk, Bourg-en-Bresse
Bournemouth Badplaats in het Engelse graafschap Dorset aan Het Kanaal; ca. 45.000 inw. (county district 149.700 inw. in 1986). Vnl. toerisme.
Boussu
Boussu Gemeente aan de Hene in de Belgische provincie Henegouwen (Borinage); 20,08 km2, 20.567 inw. (1995). Centrumfunctie, industrie. Bezienswaardig: Boutersem
Boutersem Gemeente aan de Velp in de Belgische provincie Vlaams Brabant (aan Taalgrens); 30,75 km2, 7006 inw. (1997). Landbouw, industrie, pendel. Bouvetøya
Bouvetøya Onbewoond Noors eiland in het zuiden van de Atlantische Oceaan; 48 km2. Veel dieren: zeeolifanten, pinguïns e.d. Door J.B.Ch. Bouvet Bouvines
Bouvines Dorpje in het Noord-Franse dep. Nord, bij Lille. In de slag bij Bouvines (1214) versloegen Filips II Augustus, koning van Frankrijk, en de bouwland
bouwland Grond waarop akkerbouw wordt bedreven.
bouwnijverheid
bouwnijverheid De activiteit van alle bedrijven die zich bezighouden met de woningbouw, de utiliteitsbouw (bedrijfsgebouwen) en de bouw van weg- bouwvoor
bouwvoor Het bovenste deel van een bodem, voor zover beïnvloed door bewerking (ploegen) of een sterke doorworteling. De bouwvoor komt grotendeels bovenloop
bovenloop Het gedeelte van de rivier dicht bij de bron waar meestal de rivierbedding nog relatief steil is. In de bovenloop overheerst de riviererosie. bovenwinden
bovenwinden Luchtverplaatsingen in de atmosfeer op grotere hoogten, waardoor in lagere luchtlagen ontstane luchtdrukverschillen worden verminderd. Bovenwindse Eilanden
Bovenwindse Eilanden Groep eilanden in het oosten van de Caribische Zee, waaronder Saba, Sint-Eustatius en Sint-Maarten. De grootste eilanden
Boxmeer
Boxmeer Gemeente aan de Maas in de Nederlandse provincie Noord-Brabant in het Land van Cuijk; 58,91 km2, 20.758 inw. (1997). Centrumfunctie, Boxtel
Boxtel Gemeente aan de Dommel in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 70,61 km2, 29.012 inw. (1997). Sinds 1996 uitgebreid met Liempde. Boyacá
Boyacá Colombiaans departement; 23.189 km2, 1.286.700 inw. (1993). Hoofdstad: Tunja. Landbouw en veeteelt. Winning van aardolie, ijzer en edelstenen. Braakman
Braakman Polder ten westen van Terneuzen in de Nederlandse provincie Zeeland. Ontstaan als zijarm van de Westerschelde door o.a. de watersnoodramp Brabant (België)
Brabant (België) Centraal gelegen provincie in België; 3358 km2, 2.271.288 inw. (1994). Provinciehoofdstad was Brussel, tevens hoofdstad van he
Bradford
Bradford Stad in het Engelse graafschap West Yorkshire; 477.500 inw. (1992). Centrum van wolindustrie; steenkoolwinning. Bezienswaardig o.a.: Braga (geo.)
Braga (geo.) Hoofdstad van het gelijknamige Portugese district; ca. 65.000 inw.. District: 2673 km2, ca. 750.000 inw.. Centrumfunctie voor een agrarisch Bragança
Bragança Stad in Noordoost-Portugal; ca. 15.000 inw.. Hoofdstad van het gelijknamige district; 6608 km2, ca. 190.000 inw.. Handelscentrum in ee
Brahmaputra
Brahmaputra (Matsang, Mazang) Rivier in Zuidoost-Azië; 2897 km. Stroomgebied 935.000 km2. Ontspringt in de Himalaya (Kajlasgebergte), stroomt brain drain
brain drain Verschijnsel dat hoger opgeleiden een land verlaten om zich elders te vestigen. Vooral in de ontwikkelingslanden is dit verschijnsel een Braintree and Bocking
Braintree and Bocking Voormalig stedelijk district (1934-74) in het Engelse graafschap Essex. Braintree had vroeger een belangrijke wolindustrie, Braives
Braives Gemeente aan de Méhaigne in de Belgische provincie Luik (Droog Haspengouw); 44,02 km2, 5111 inw. (1997). Omvat de dorpen Avennes, brak water
brak water Zoutsmakend water, maar met een lager zoutgehalte dan zeewater. Langs de kust ontstaat dit door vermenging van zoet oppervlaktewate
Brakel (België)
Brakel (België) Gemeente aan de Zwalm in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen (bij de Taalgrens); 56,5 km2, 13.659 inw. (1997). Landbouw, veeteelt
Brakel (Nederland)
Brakel (Nederland) Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland (Bommelerwaard); 37,97 km2, 6983 inw. (1997). Landbouw. Bezienswaardig: Brakpan
Brakpan Stad in Zuid-Afrika in de provincie Gauteng, aan de Witwatersrand; ca. 50.000 inw. (1991). Belangrijk centrum van goud- en steenkoolwinning. Brandenburg (deelstaat)
Brandenburg (deelstaat) Deelstaat in Duitland (voormalige DDR) langs de grens met Polen; 29.053 km2, 2,5 miljoen inw. (1991). Hoofdstad: Potsdam. Brandenburg (stad)
Brandenburg (stad) Stad in Duitsland, 94.950 inw. (1990). Belangrijke rivierhaven aan de Havel. Scheepsbouw, machine-, staal-, confectie- en voedingsmiddelenindustrie. branding
branding Eindigen van de zeegang (deining) bij de kust. Vaak gepaard gaande met een lichte stijging van de gemiddelde zeespiegelstand en het terugstromen brandingsnis
brandingsnis Nis aan de onderkant van een klifkust die ontstaat door de uitschurende werking van de branding.
brandkuil
brandkuil Door de prehistorische mens gegraven kuil waarin vuur werd gestookt. Waarschijnlijk om zo het vuur tegen te sterke wind te beschermen. Brandwijk
Brandwijk Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland (Alblasserwaard); sinds 1986 deel van Graafstroom.
Brantford
Brantford Stad in de Canadese provincie Ontario; ca. 80.000 inw.. Fabricage van o.a. landbouwwerktuigen en keramiek. In de nabijheid van een Mohawk-Brasília
Brasília Hoofdstad van Brazilië (sinds 1960) en van het Federale District met 1,8 miljoen inwoners (1991). Ligging en klimaat De stad is gebouwd Brasov
Brasov (Du.: Kronstadt) Hoofdstad van de gelijknamige Roemeense judet (prov.) in de Transsylvaanse Alpen; 323.800 inw. (1992). Judet: 5351 km
Brasschaat
Brasschaat Gemeente in de Belgische provincie Antwerpen; 38,49 km2, 37.160 inw. (1997). 'Groene' residentiële randgemeente van Antwerpen met Bratislava
Bratislava (Du.: Pressburg; Hong.: Pozsony) Hoofdstad van Slowakije, aan de Donau; 446.600 inw. (1992). Handelscentrum van agrarische producten. Bratsk
Bratsk Stad in Rusland ten noordwesten van Irkoetsk; 259.000 inw. (1991). Door de Sovjetrussen gesticht bij de waterkrachtcentrale (vermogen 4,5 Braunschweig (BRD)
Braunschweig (BRD) (Brunswijk) Stad in de Duitse deelstaat Nieder-Sachsen; 258.500 inw. (1991). Fietsen-, machine-, optische en elektronische Bray-Dunes
Bray, Pays de Landstreek in de Franse regio Normandië met als hoofdplaats Neufchâtel-en-Bray. Van groot belang als voedselleverancier voor Parijs: Brazilië
Bray-Dunes (Bray-Duinen) Gemeente in het Noordwest-Franse dep. Nord; ca. 6000 inw.. Badplaats met een zeeboulevard, die tot het Belgische De Bray, Pays de
Brazilië 2. Geografie Landschap In het uiterste noorden van Brazilië ligt het Hoogland van Guyana, een van oost naar west lopende bergketen die Brazilië 3. Samenleving
Brazilië 3. Samenleving Demografie In 1993 groeide de bevolking met 1,4% tot een aantal van 159.143.000 inwoners. Het geboortecijfer bedroeg Brazilië 4. Geschiedenis
Brazilië 4. Geschiedenis In 1996 werden in steengrotten in het noordelijk regenwoud, bij Monte Alegre, rotstekeningen gevonden die ca. 11.000 jaa
Brazilië 5. Economie
Brazilië 5. Economie Brazilië gaat gebukt onder een grote buitenlandse schuld, zeer ongelijke bezitsverhoudingen en een verstrengeling van economische Brazos
Brazilië Officiële naam: República Federativa do Brasil Oppervlakte: 8.511.996 km2 Inwoners: 169.800.000 (1998) Staatsvorm: federale presidentiële Brazilië 2. Geografie
Brazos Rivier in Texas, VS; 1950 km lang. Stroomt naar het zuidoosten en mondt uit in de Golf van Mexico. Bezienswaardig o.a. Yellowstone Canyon.
Brazzaville
Brazzaville Hoofdstad, grootste stad en belangrijkste rivierhaven van Congo aan de Congo-rivier; ca. 760.000 inw. (1990). Bestuurlijk en economisch breccie
breccie Verhard en hoekig afzettingsgesteente, bestaande uit door calciumcarbonaat (CaCO3) en/of siliciumoxide (SiO2) aaneengekitte gesteentefragmenten. Brechou
Brechou Een van de Britse Kanaaleilanden, behoort tot Guernsey. Afmetingen; 1,2 bij 0,5 km.
Brecht
Brecht Gemeente aan het kanaal Dessel-Schoten in de Belgische provincie Antwerpen; 90,83 km2, 24.105 inw. (1997). Landbouw (veeteelt), industr
Breda
Breda Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 76,41 km2, 156.697 inw. (1997). Geschiedenis Omstreeks 1200 werd door Godfried Bredene
Bredene Gemeente aan de kust in de Belgische provincie West-Vlaanderen; 13,07 km2, 13.471 inw. (1997). Landbouw, industrie, toerisme (ca. 30 Brederwiede
Brederwiede Gemeente in de Nederlandse provincie Overijssel; 140,75 km2 (116,64 km2 land), 12.258 inw. (1997). Land- en tuinbouw, industrie (Bredevoort
Bredevoort Dorp in de Gelderse gemeente Aalten. Behoorde als heerlijkheid aan de graven van Loon (tot in de 14e eeuw). De Oranjes werden eigenaar Bree
Bree Gemeente aan de Zuid-Willemsvaart in de Belgische provincie Limburg (Kempen); 64,96 km2, 13.783 inw. (1997). Landbouw, industrie. Bezienswaardig: Bree-Veertien
breedspectrum- Bestrijdingsmiddel dat tegen zeer veel soorten onkruid en ongedierte werkzaam is. Levert uiteraard veel gevaar bestuurlijke herindeling
Bree-Veertien Zandbank voor de Nederlandse kust in de Noordzee. 'De breeveertien opgaan': het slechte pad opgaan.
Bregenz
Bregenz Hoofdplaats van het bondsland Vorarlberg in West-Oostenrijk aan het Bodenmeer; ca. 30.000 inw.. Belangrijk centrum van toerisme en watersport. Breisgau
Breisgau Landstreek in de Duitse deelstaat Baden-Württemberg aan de Rijn; omvat een deel van het Zwarte Woud. Hoofdplaats Freiburg in Breisgau. breker
breker Zeegolf waarvan de golfhoogte zo groot is geworden ten opzichte van de golflengte dat hij instabiel wordt en ineenstort. Verloopt dit geleidelijk Bremen (deelstaat)
Bremen (deelstaat) (Freie Hansestadt Bremen) Kleinste Duitse deelstaat; 404 km2, 683.700 inw. (1991). Bestaat uit de stad Bremen - hoofdstad van Bremen (stad)
Bremen (stad) Tweede havenstad in het noorden van Duitsland; 552.300 inw. (1991). Ligging en stadsbeeld De Freie Hansestadt Bremen vormt Brennerpas
Brennerpas Pas tussen Oostenrijk en Italië; laagste (1375 m) en makkelijkst begaanbare Alpenpas. Reeds gebruikt door de Romeinen; bestraat in 1772. Brent
Brent Noordwestelijk deel van Groot-Londen; ca. 260.000 inw.. Fabricage van spoorwegmaterieel, auto's, uurwerken en elektronische apparatuur. Wembleystadion; Brescia
Brescia Hoofdstad van de gelijknamige Noord-Italiaanse provincie; ca. 195.000 inw.. Provincie: 4782 km2, ca. 1.030.000 inw.. Handels- en industriecentrum Bresse
Bresse Landstreek in Oost-Frankrijk tussen de rivier de Saône en het Juragebergte; oude hoofdstad Bourg-en-Bresse. Vruchtbaar gebied met verbouw Brest (Frankrijk)
Brest (Frankrijk) Havenstad in het Westfranse dep. Finistère (Bretagne); 153.100 inw. (1990). Scheepsbouw, petrochemische industrie, visverwerking. Brest (Wit-Rusland)
Brest (Wit-Rusland) (vroeger: Brest-Litovsk) Hoofdstad van de gelijknamige provincie in Wit-Rusland aan de rivier de Bug; 277.000 inw. (1991). Bretagne
Bretagne (Bretons: Breizh) Regio en schiereiland in West-Frankrijk; 27.208 km2, 2.795.600 inw. (1990). (Bretons). Hoofdplaats: Rennes. Omvat de breuk (geologie)
breuk (geologie) Het verschijnsel dat als gevolg van spanningen in de aardkorst gesteenten langs bepaalde vlakken afbreken. Meestal zullen de zo ontstane breukbreccie
breukbreccie Gesteentevorm die wordt aangetroffen op een breukvlak en die ontstaat doordat gesteenten langs het betreffende breukvlak worden stukgewreven. Breukelen
Breukelen Gemeente aan de Vecht in de Nederlandse provincie Utrecht; 48,64 km2, 13.912 inw. (1997). Industrie, toerisme (Loosdrechtse Plassen). breukgebergte
breukgebergte Gebergte dat ontstaat in een gebied met sterke breukactiviteit. Er ontstaan min of meer verticale en vaak ongeveer evenwijdig aan elkaar breukvorming
breukvorming Het als gevolg van spanningen in de aardkorst breken van gesteenten langs bepaalde vlakken. Doordat de richting van deze spanningen Briançon
Briançon Stad in het Zuidoost-Franse dep. Hautes-Alpes; 11.045 inw. (1992). Centrum van handel in zijde, wol en kaas. Bekende wintersportplaats Bridgeport
Bridgeport Stad in de Amerikaanse staat Connecticut; 142.000 inw. (1990). Belangrijk centrum van de staat voor financiële dienstverlening en industrie, Bridgetown
Bridgetown Hoofdstad, belangrijkste zeehaven, handelscentrum en luchthaven van Barbados; ca. 8000 inw. (agglomeratie ca. 100.000 inw.). Naast Brie
Brie Landstreek in de Franse regio Ile-de-France tussen Seine en Marne; hoofdplaats: Meaux. Een van de beste landbouwgebieden van Frankrijk. Daarnaast Brielle
Brielle (Den Briel) Gemeente aan de Brielse Maas in de Nederlandse provincie Zuid-Holland (Voorne); 31,10 km2, 15.751 inw. (1997). Centrumfun
Brig
Brig (Fr.: Brigue; Ital.: Briga) Dorpje in het Zwitserse kanton Wallis; ca. 5500 inw.. Machine- en textielindustrie, toerisme. Gelegen aan de noordelijke Brighton
Brighton Stad in het Engelse graafschap East Sussex, aan Het Kanaal; 132.100 inw. (1990). Lichte industrie. Badplaats sinds 1783 (door toedoen van brikgrond
brikgrond Bodem waarin verplaatsing en inspoeling van kleideeltjes duidelijk aanwezig is. Vooral bij breukvlakken in de bodem bevindt zich een donkere Brindisi
Brindisi Hoofdstad van de gelijknamige Italiaanse prov. aan de Adriatische Zee; ca. 93.000 inw.. Provincie: 1838 km2, ca. 405.000 inw.. Chemische brink
brink (België: dries) Centraal gelegen en met bomen beplante open plek in dorpen in vooral Drenthe en Het Gooi. De brink onderscheidt het brinkdorp brinkdorp
brinkdorp Esdorp waarbij de boerderijen geconcentreerd waren rond de brink: een rond grasveld met drinkput, waar de dieren gedurende de nacht verbleven.
Brionische Eilanden
Brionische Eilanden (Joeg.: Brijunski Ostrva) Groep van dertien Kroatische eilandjes voor de kust van Istrië. Olijventeelt, toerisme dank zij goed klimaat Brisbane
Brisbane Hoofdstad van de Australische staat Queensland, aan de Grote Oceaan; agglomeratie 1.334.000 inw. (1991), sterk groeiend. Scheepsbouw, Brissago
Brissago Dorp in het Zwitserse kanton Ticino, aan het Lago Maggiore; ca. 4000 inw.. Tabaksindustrie (sigaren); toerisme. Fraaie renaissancekerk Madonna Bristol
Bristol Stad in het Engelse graafschap Avon aan de monding van de Avon; 396.600 inw. (1992). Ligging en stadsbeeld Bristol, dat een onderdeel British Antarctic Territory
British Antarctic Territory (Brits Zuidpoolgebied) Britse kolonie sinds 1962, bestaande uit de Zuid-Orkney-eilanden, de Zuid-Shetlandeilanden en British Indian Ocean Territory
British Indian Ocean Territory (Brits territorium in de Indische Oceaan) Kolonie sinds 1965, daarvoor bestuurd vanuit Mauritius; 60 km2, geen permanente Brits Columbia
Brits Columbia De enige provincie van Canada (sinds 1871) aan de Grote Oceaan; 947.800 km2, met 3.282.000 inw. (1991) de twee-na-grootste van Britse Eilanden
Britse Eilanden Archipel op het Europese continentale plat, bestaande uit twee grote eilanden (Groot-Brittannië en Ierland) en ca. 5000 kleinere, bijv. Brive-la-Gaillarde
Brive-la-Gaillarde Stad in het Franse dep. Corrèze; 49.732 inw. (1992). Markt voor fruit en groenten met o.a. conserven-, leer-, textiel- en metaalindustrie. Brjansk
Brjansk (ook: Bryansk) Hoofdstad van de gelijknamige oblast in Rusland; 458.000 inw. (1992). Centrum van het Brjansk-Bezjitsa- industriecentrum: Brno
Brno (Du.: Brünn) Tweede stad van Tsjechië; 388.300 inw. (1991). Hoofdstad van de regio Jihomoravsky. Industrieel centrum van Moravië: vanouds Broadway
Broadway Straat in Manhattan, New York City. Brede en 27 km lange verkeersweg met, sinds halverwege de 19e eeuw, een hoge concentratie aan theaters Brocken
Brocken (Bloksberg) Hoogste top van het Oost-Duitse Harzgebergte (1142 m). Vroeger beschouwd als een ontmoetingsplaats van heksen (Hexenschlüssel, broeikaseffect
broeikaseffect Opwarming van de aarde als gevolg van absorptie van infrarode straling door sporegassen in de atmosfeer, vooral kooldioxide (CO2). Broek in Waterland
Broek in Waterland Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland, sinds 1991 bij Waterland. Landbouw, veeteelt, toerisme. broekbos
broekbos (moerasbos) Bos groeiend op een zeer vochtige bodem. Op zure grond bestaande uit berken en wilgen, op voedselrijke grond uit elzen, wilgen Broekhuizen
Broekhuizen Gemeente aan de Maas in de Nederlandse provincie Limburg; 11,71 km2, 1929 inw. (1997). Landbouw (boomgaarden, rozen- en boomkwekerijen), Brokopondo
Brokopondo Surinaams district; 21.440 km2, met gelijknamige hoofstad, ca. 25.000 inw.. Om te voorzien in de energie die voor de producie van aluminium Bromley
Bromley Zuidoostelijk deel van Groot-Londen; ca. 300.000 inw.. Vnl. woonwijken. Hier stond het in 1936 afgebrande Crystal Palace. Geboorteplaats Bromo
Bromo Actieve vulkaan op het Indonesische eiland Java; 2392 m. Genoemd naar de hindoegod Brahma. Heiligdom voor de Tenggerezen.
bron
bron (ook: spreng) Scherp afgebakende plaats op de aardbodem waar overgang van grondwater naar oppervlaktewater optreedt. Dit kan zowel op het Brongniart, Alexandre
Brongniart, Alexandre (1770-1847) Frans geoloog. In zijn 'Essai d'une classification naturelle des reptiles' (1800) deelde hij de reptielen in vier gro
Bronkhorst
Bronkhorst Stadje in de Gelderse gemeente Steenderen, vroeger een bannerheerlijkheid. Kreeg in de 15e eeuw onvolledige stadsrechten. Bronkhorst Bronx
Bronx Noordelijk stadsdeel (borough) van New York, en het enige op het vasteland; 1,2 mln inwoners (1990) en 109 km2. Primair een woonwijk, met bronziet
bronziet Mineraal uit de groep der inosilicaten, behorend tot de rombische pyroxenen; chemische samenstelling (Mg,Fe)SiO3. Hardheid 5½-6, dichtheid brookiet
brookiet Mineraal behorend tot de oxidengroep; chemische samenstelling TiO2, evenals rutiel en anataas. Rombisch, zwartbruin met blauwkleurige Brooklyn
Brooklyn Een van de vijf boroughs van New York City, ruim 2,3 miljoen inwoners (1990). Het is een belangrijk industriegebied en het meest volkrijke Brou
Brou Frans gehucht, behorend bij de stad Bourg-en-Bresse. Bekend is de Notre-Dame in flamboyante stijl (1512-32) gebouwd in opdracht van Margaretha Brouwershaven
Brouwer, Hendrik (ca. 1582-1643) Nederlands zeevaarder en koloniaal bewindsman. Ontdekte een alternatieve route naar Indië: van Kaap de Goede Brugelette
Brouwershaven Voormalige gemeente op Schouwen-Duiveland in de Nederlandse provincie Zeeland; 91,22 km2 (46,94 km2 land), 3915 inw. (1996). Brouwer, Hendrik
Brugelette Gemeente in de Belgische provincie Henegouwen (Land van Ath); 28,61 km2, 3291 inw. (1997). Landbouw, industrie, steengroeven. Bezienswaardig: Brugge
Brugge (Bruges) Hoofdstad van en gemeente in de Belgische provincie West-Vlaanderen; 127,96 km2, 115.812 inw. (1997). Brugge is een belangrijk Brühl
Brühl Stad in de Duitse deelstaat Nordrhein-Westfalen; 45.000 inw.. Metaal-, chemische, papier- en glasindustrie. Bruinkoolwinning. Bekend is het bruine bosbodem
bruine bosbodem Bodem die gekenmerkt wordt door een dikke humuslaag en de afwezigheid van uitspoeling. De bodem heeft een bruine kleur door Bruinisse
Bruinisse Voormalige gemeente aan de Oosterschelde in de Nederlandse provincie Zeeland (Schouwen-Duiveland); 44,26 km2 (12,19 km2 land), 3684 bruinkool
bruinkool (ligniet) Donkerbruin, organisch afzettingsgesteente, ontstaan door inkoling van veen gevormd in het Tertiair. Bruinkool is daarom veel harder bruinspaat
bruinspaat Mineraal uit de fosfaatgroep; chemische samenstelling (Mg,Fe,Mn)CO3. Vormt samen met dolomiet CaMg(CO3)2 een mengreeks, waarvan Brummen
Brummen Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland; 85,10 km2, 21.371 inw. (1997). Landbouw, industrie. Bezienswaardig: kerk (15e eeuw), Brunehaut
Brunehaut Gemeente aan de Schelde in de Belgische provincie Henegouwen; 46,01 km2, 7547 inw. (1997). Landbouw, industrie. Uitgestrekte bossen. Brunei
Brunei 2. Geografie
Brunei 2. Geografie Landschap Met uitzondering van de smalle lage kustvlakte is het land heuvelachtig (gemiddelde hoogte ca. 300 m) en bergachtig Brunei 3. Samenleving
Brunei 3. Samenleving Demografie In 1994 bedroeg het aantal inwoners ca. 280.000. Eind jaren tachtig had Brunei een gemiddelde bevolkingsgroei Brunei 4. Geschiedenis
Brunei 4. Geschiedenis Brunei werd waarschijnlijk in de loop van de 14e eeuw een sultanaat. Gelijktijdig met de verbreiding van de islam vergrootte Brunei 5. Economie
Brunei 5. Economie De economie van Brunei is vrijwel geheel afhankelijk van de olie- en aardgasproductie. De exploitatie vindt zowel op het vasteland Brunel, Olivier
Brunei Officiële naam: Negara Brunei Darussalam Oppervlakte: 5770 km2 Inwoners: 315.000 (1998) Staatsvorm: absolute monarchie (sultanaat) Staatshoofd
Brunel, Olivier (16e eeuw) Nederlands ontdekkingsreiziger, opende ca. 1550 de handel met Rusland. In dienst van het invloedrijke koopmansgeslacht Brunssum
Brunssum Gemeente in de Nederlandse provincie Limburg; 17,30 km2, 30.928 inw. (1997). Centrumfunctie (o.a. hoofdkwartier AFCENT), industrie. Brussel
Brussel (Bruxelles) Hoofdstad van België en tot 1 januari 1995 van de Belgische provincie Brabant. De gemeente Brussel in enge zin heeft een oppervlakte bruto geboortecijfer
bruto geboortecijfer Eenheid uit de demografie en bevolkingsstatistiek voor het aantal levendgeborenen binnen een bevolking in een bepaald jaar, bruto sterftecijfer
bruto sterftecijfer Eenheid uit de demografie en bevolkingsstatistiek voor het aantal overledenen binnen een bevolking in een bepaald jaar, uitgedrukt bruto vervangingsfactor
bruto vervangingsfactor (brutoreproductiefactor) Eenheid uit de demografie en bevolkingsstatistiek voor de voorspelling van de bevolkingsgroei: h
brutogeboortecijfer
brutogeboortecijfer Eenheid uit de demografie en bevolkingsstatistiek voor het aantal levendgeborenen binnen een bevolking in een bepaald jaar, uitgedrukt brutosterftecijfer
brutosterftecijfer Eenheid uit de demografie en bevolkingsstatistiek voor het aantal overledenen binnen een bevolking in een bepaald jaar, uitgedrukt brutovervangingsfactor
brutovervangingsfactor (brutoreproductiefactor) Eenheid uit de demografie en bevolkingsstatistiek voor de voorspelling van de bevolkingsgroei: het Bucaramanga
Bucaramanga Hoofdstad van het Colombiaanse departement Santander del Sur; 350.200 inw. (1993). Handelscentrum in een agrarisch gebied (katoen, Buchara
Buchara 1. Voormalig rijk (chanaat) in West-Toerkestan (Zuid-Siberië), dat zijn grootste bloei kende in de 14e en 15e eeuw. In 1369 werd Timoer Buchenwald
Buchenwald Naam van een concentratiekamp, door de nazi's in 1937 bij Weimar opgericht. Na de Kristallnacht (november 1938) werden in Buchenwald Buckinghamshire
Buckinghamshire Engels graafschap in de Midlands; 1883 km2, 645.700 inw. (1992). Hoofdplaats: Aylesbury. Vnl. agrarisch.
Buckland, William
Buckland, William (1784-1856) Brits geoloog en anglicaans priester, was de vader van Francis Trevelyan Buckland. Hij beschreef paleontologische Budel
Budel Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 40,53 km2, 20.129 inw. (1997). Landbouw, enige industrie. Geschiedenis In 714 wordt Buenaventura
Buenaventura Belangrijkste havenstad van Colombia aan de Grote Oceaan; ca. 200.000 inw. Visserij en visverwerkende industrie. Export van agrarische Buenos Aires
Buenos Aires (Nuestra Señora de los Buenos Aires, Onze Vrouwe van de Goede Luchten) Buenos Aires, de hoofdstad van Argentinië, strekt zich met Buffalo
Buffalo Stad in de Amerikaanse staat New York, aan het Eriemeer bij de monding van de Niagara; 328.000 inwoners (1992). Overslag van Canadees bufferzone
bufferzone Een gebied tussen twee groeiende steden die men niet aan elkaar wil laten groeien. De bufferzone zal vooral gebruikt worden voor agrarische Bug
Bug 1. (Westelijke Bug) Grensrivier tussen Polen, Witrusland en Oekraïne; ca. 780 km. Ontspringt in Oekraïne en mondt uit in de Poolse rivier de Wisla.
Buganda
Buganda Een van de regio's van Uganda. Omvat de districten Masaka, Mubende en Mengo; 66.300 km2. Mengo was de hoofdstad van Buganda, ma
Buggenhout
Buggenhout Gemeente aan de Schelde in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen; 25,25 km2, 13.634 inw. (1997). Landbouw, industrie, pendel. Bezienswaardig: bui
bui Kortstondige, plaatselijke en meestal hevige neerslag met regendruppels of hagelkorrels, die tamelijk groot kunnen zijn. Ontstaat door opstijging buitendijks land
buitendijks land Het gebied dat niet beschermd wordt door dijken. De uiterwaarden vormen grotendeels buitendijks land.
buitenechtelijk vruchtbaarheidscijfer
buitenechtelijk vruchtbaarheidscijfer Aantal levendgeborenen per 1000 ongehuwde vrouwen van 15-45 jaar. Men kiest de leeftijdsgroep 15-45 omdat buitenwater
buitenwater Water dat rechtstreeks in verbinding staat met de zee.
Bujumbura
Bujumbura (tot 1962: Usumbura) Hoofdstad van Burundi aan het Tanganjikameer; ca. 250.000 inw.. Handelshaven met veerdienst naar Kigoma, Tanzania, Bukavu
Bukavu (vroeger: Costermansstad) Hoofdstad van de Congolose (Zaïrese) provincie Kivu, aan het Kivumeer; 187.000 inw. (1990). Verkeersknooppunt. Bukittinggi
Bukittinggi Stad in de Indonesische provincie Sumatera Barat; ca. 71.000 inw. Centrum van een agrarisch gebied met verbouw van o.a. rijst, koffie, Bulawayo
Bulawayo Stad in Zuidwest-Zimbabwe (dat tot 1980 Rhodesia heette), hoofdstad van de provincie Noord-Matabeleland; ca. 620.000 inw. (1992). Tweede Bulgarije
Bulgarije 2. Geografie Landschap Dwars door Bulgarije loopt van oost naar west het Balkangebergte (Stara Planina of 'Oud Gebergte'), dat van de Bulgarije 3. Samenleving
Bulgarije 3. Samenleving Tot 1990 werden vrijwel alle facetten van het maatschappelijk leven door de staat en de communistische partij geregeld Bulgarije 4. Geschiedenis
Bulgarije 4. Geschiedenis De oudst bekende bewoners van het land waren de Thraciërs, die in de 1e eeuw v.C. door de Romeinen werden onderw
Bulgarije 5. Economie
Bulgarije 5. Economie Van een verarmd, agrarisch land, dat onder Turks en later monarchaal bewind een speelbal van buitenlandse machten was, bulkgoederenhaven
Bulgarije Officiële naam: Republika Balgarija Oppervlakte: 110.994 km2 Inwoners: 8.240.000 (1998) Staatsvorm: republiek Staatshoofd: Petur Stojanov Bulgarije 2. Geografie
bulkgoederenhaven Haven waarin de aan- en afvoer van bulkgoederen (vaste grondstoffen die in grote hoeveelheden los worden vervoerd) centraal Büllingen
Büllingen (Bullange) Gemeente in de Belgische provincie Luik (Ardennen); 150,48 km2, 5213 inw. (1997). Veeteelt, bosbouw, toerisme (bossen; 's bultrots
bultrots Door ijs gepolijste rots. Deze rotsen krijgen door de erosie vaak een stroomlijnvorm die de bewegingsrichting van het ijs verraadt. In vergletsjerde Bunde
Bunde Vroeger zelfstandige gemeente aan de Maas in de Nederlandse provincie Limburg; sinds 1982 deel van Meerssen. Fruitteelt. Bezienswaardig: Bunnik
Bunnik Gemeente aan de Kromme Rijn in de Nederlandse provincie Utrecht; 37,57 km2, 14.085 inw. (1997). Fruitteelt, pendel. Bezienswaardig: Sint-Bunschoten
Bunschoten Gemeente aan het IJsselmeer in de Nederlandse provincie Utrecht; 35,59 km2, 19.182 inw. (1997). Visserij en aanverwante industrie, toerisme Buraydah
Buraydah (vroeger: Kasim) Oase in Saudi-Arabië in de woestijn An-Nafud; ca. 75.000 inw. Verbouw en handel in granen en dadels. Markt voor kamelen Burdinne
Burdinne Gemeente in de Belgische provincie Luik (Haspengouw); 32,56 km2, 2511 inw. (1997). Landbouw (granen, suikerbieten).
Burdwan
Burdwan Stad in de Indiase deelstaat West-Bengalen, ten noordwesten van Calcutta; ca. 170.000 inw. Verwerking van landbouwproducten, vervaardiging Buren
Buren Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland; 61,70 km2, 10.104 inw. (1997). Akkerbouw, fruit- en veeteelt. Ontstaan rond kasteel Buren
Burgas
Burgas Havenstad in Bulgarije aan de Zwarte Zee; 204.900 inw. (1990). Hoofdstad van de gelijknamige prov.; 7697 km2. Administratieve regio 875.400 Burgenland
Burgenland Oostenrijks bondsland; 3965 km2, 270.900 inw. (1991). Hoofdstad: Eisenstadt (10.300 inw. in 1991). Vnl. agrarisch: graan, suikerbieten, Burgess, geledingsmodel van
Burgess, geledingsmodel van Model van de Amerikaanse socioloog E.W. Burgess waarin de opbouw van de stad een concentrisch patroon rondom Burgos
Burgos Hoofdstad van de gelijknamige Noord-Spaanse provincie; 160.300 inw. (1991). Banden-, kunstvezel-, textiel-, papier-, leer- en meubelindustrie; Burg-Reuland
Burg-Reuland Gemeente aan de Our in de Belgische provincie Luik; 108,95 km2, 3725 inw. (1997). Landbouw, toerisme (campings). Bevolking is Burke, Robert O'Hara
Burke, Robert O'Hara (1820-1861) Engels ontdekkingsreiziger van Ierse afkomst. Leidde in 1860 de eerste expeditie dwars door Australië van Me
Burkina Faso
Burkina Faso 2. Geografie
Burkina Faso 2. Geografie Landschap Het land bestaat voor het grootste deel uit plateaus met in het midden van het land een hoogte tussen 200 Burkina Faso 3. Samenleving
Burkina Faso 3. Samenleving Demografie Burkina Faso telde in 1994 ruim 10 miljoen inwoners. Het sterftecijfer was in 1992 18 per 1000 inwoners Burkina Faso 4. Geschiedenis
Burkina Faso 4. Geschiedenis De geschiedenis van Burkina Faso is voornamelijk die van de belangrijkste bevolkingsgroep, de Mossi. Vaststaat dat Burkina Faso 5. Economie
Burkina Faso 5. Economie Ondanks de lage bodemvruchtbaarheid en de regelmatig terugkerende droogtes, wordt de economie van Burkina Faso Bursa (geo.)
Burkina Faso Officiële naam: Burkina Faso Oppervlakte: 274.200 km2 Inwoners: 11.266.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek Staatshoofd
Bursa (geo.) (Broessa) Hoofdstad van de gelijknamige provincie in West-Turkije; 834.600 inw. (1990). Provincie: 10.990 km2, 1.328.000 inw. Handelscentrum Burton-upon-Trent
Burton-upon-Trent Stad in het Engelse graafschap Staffordshire; 47.930 inw. (1992). Belangrijke bierbrouwersstad (Bass), verder o.a. rubberindustrie. Burujird
Burujird (Barujird, Berujerd) Stad in de Iraanse provincie Khuzestan in het Zagrosgebergte; ca. 185.000 inw. Bestuurs- en handelscentrum met tapijtweverijen Burundi
Burundi 2. Geografie
Burundi 2. Geografie Landschap Het Tanganjikameer in het zuidwesten ligt 772 m boven de zeespiegel. Het maakt deel uit van de Rift Vallei. Het Burundi 3. Samenleving
Burundi 3. Samenleving Demografie In 1994 werd het aantal inwoners van Burundi door de VN geschat op 6,2 miljoen. Tussen 1980 en 1992 gro
Burundi 4. Geschiedenis
Burundi 4. Geschiedenis De eerste bewoners van Burundi waren de Twa (Batwa), een Pygmeeënvolk. Vervolgens kwamen de Hutu (Bahutu), een Burundi 5. Economie
Burundi 5. Economie De economie van Burundi heeft een agrarisch karakter. De afhankelijkheid van de export van koffie (in 1991 was koffie verantwoordelijk Bury Saint Edmunds
Burundi Officiële naam: République du Burundi Oppervlakte: 27.834 km2 Inwoners: 5.537.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek Staatshoofd
Bury Saint Edmunds Stad in het Engelse graafschap Suffolk; ca. 30.000 inw.. Marktstad in een agrarisch gebied met voedingsmiddelen- en landbouwmachine-busing
busing (VS) Het in bussen vervoeren van negerkinderen naar scholen in andere, betere buurten om meer raciaal evenwicht te brengen in de scholen. Buskanters
Buskanters Bewoners van het voormalige, in West-Vlaanderen tussen Diksmuide en Ieper gelegen Vrijbos (= Bos van Houtlust). De Buskanters leidden Buskerud
Buskerud Fylke (prov.) in Zuid-Noorwegen; 14.927 km2, 226.400 inw. (1993). Hoofdstad: Drammen. Vnl. bosbouw en daarop gebaseerde industrie: Bussum
Bussum Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland (het Gooi); 8,10 km2, 31.148 inw. (1997). Industrie, pendel, studio's van diverse omroepen. Bütgenbach
Bütgenbach (Butgenbach) Gemeente aan de Warche in de Belgische provincie Luik (Ardennen); 97,41 km2, 5349 inw. (1997). Veeteelt, houtnijver
Butte
Butte (Butte-Silver Bow) Stad in de Amerikaanse staat Montana in de Rocky Mountains; 34.000 inw. (1990). In 1860 begon hier de goudwinning, vervo
Buxton
Buxton Stad in het Engelse graafschap Derbyshire; ca. 25.000 inw.. Hoogstgelegen stad van Engeland en een van de oudste badplaatsen (minerale bronnen Buys Ballot, Christophorus Henricus Didericus
Buys Ballot, Christophorus Henricus Didericus (1817-1890) Nederlands wis- en natuurkundige, die het bekendst is geworden door zijn meteorologisch Bydgoszcz
Bydgoszcz (Du.: Bromberg) Hoofdstad van de gelijknamige wojwodstwo (prov.) in Noord-Polen; 383.600 inw. (1992). Machine-, fietsen-, papier-, Byrd, Richard Evelyn
Byrd, Richard Evelyn (1888-1957) Amerikaans poolonderzoeker. Vloog in 1926 in 15½ uur van Spitsbergen naar de noordpool en terug. Stichtte in
Byron, John
Byron, John (1723-1786) Brits zuidpoolreiziger, grootvader van de dichter Byron. Zeilde tussen 1764 en 1766 om de wereld op zoek naar het onbekende Bytom
Bytom (Du.: Beuthen) Stad in de Zuidpoolse wojwodstwo Katowice; ca. 250.000 inw.. Industrie gebaseerd op de rijke voorraden delfstoffen in de omgeving: B-gemeente
Cabeza de Vaca, Alvar Nuñez (ca. 1490-ca. 1557) Spaans ontdekkingsreiziger in Centraal- en Zuid-Amerika. Een van de vier overlevenden van de Cabinda
Cabinda Hoofdstad (152.000, 1992) van de gelijknamige Angolese enclave (7107 km2, ca. 163.000 inw., 1991) tussen Congo, Congo (Zaïre) en de Caboto, Giovanni
Caboto, Giovanni (John Cabot; ca. 1450-ca. 1499) Italiaans zeevaarder in Engelse dienst, werd door de Engelse koning Hendrik VII gemachtigd op Caboto, Sebastiano
Caboto, Sebastiano (Sebastian Cabot; ca. 1476-1557) Zeevaarder in Engelse en Spaanse dienst, zoon van Giovanni Caboto. Ondernam een mislukt
Cabral, Pedro Alvares
Cabral, Pedro Alvares (ca. 1460-1526) Portugees zeevaarder, ondernam in 1500 een reis naar India en ontdekte bij toeval Brazilië, dat hij als Tierra Cáceres
Cáceres Hoofdstad van de gelijknamige prov. in West-Spanje; 61.980 inw. (1991). Provincie: 19.945 km2, 411.400 inw. (1991). Centrum van een a
Cadamosto, Alvise
Cadamosto, Alvise (ook: Ca'da'Mosto; 1432-1488) Venetiaans ontdekkingsreiziger, maakte in opdracht van Hendrik de Zeevaarder als een der eersten Cadier en Keer
Cadier en Keer Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Limburg, sinds 1982 bij Margraten. Landbouw op gemengde bedrijven. Cádiz
Cádiz Hoofdstad van de gelijknamige prov. in Zuid-Spanje aan de Atlantische Oceaan; 154.300 inw. (1991). Derde handelshaven van Spanje, marine- Caelius
Caelius (It.: Monte Célio) Een van de zeven heuvels waarop Rome gebouwd is.
Caen
Caen Hoofdstad van het West-Franse dep. Calvados; 115.600 inw. (1990). Handelscentrum en rivierhaven (buitenhaven Ouistreham) met o.a. ijzerAND
Caernarvon
Caernarvon Stad in Groot-Brittannië, in het Welshe graafschap Gwynedd; ca. 10.000 inw.. Marktstadje met o.a. metaalindustrie. Kasteel, gebouwd Cagayan
Cagayan Provincie op het Filippijnse eiland Luzon; 9005 km2, ca. 715.000 inw.. Hoofdstad Tuguegarao. Beheerst door het dal van de gelijkn. rivier, Cagliari
Cagliari Hoofdstad van het Italiaanse eiland en regio Sardinië en de gelijknamige provincie; 180.300 inw. (1992). Handelscentrum, marine- en handelshaven Cahors
Cahors Hoofdstad van het Zuid-Westfranse dep. Lot; 20.784 inw. (1991). Marktstad in een gebied met wijnbouw en truffelcultuur. Voedingsmiddelen- Cairns
Cairns Stad in de Austrlische deelstaat Queensland; 65.000 inw. (1992). Cairns is een van de snelstgroeiende steden van het land. Het is een regionaal Caïro
Caïro (al-Qahira, de overwinnaar) Caïro, de hoofdstad van de Egyptische Arabische Republiek, ligt op de oostoever van de Nijl bij de zuidpunt van Caithness
Caithness Voormalig Schots graafschap, maakt nu als district deel uit van de regio Highland; 3157 km2, ca. 30..000 inw.. Hoofdplaats: Wick. Bergachtig Cajamarca
Cajamarca Hoofdstad van het gelijknamige departement in Noordwest-Perú; ca. 65.000 inw.. Centrum van een land- en mijnbouwgebied (o.a. koper, cala
cala Landschapsvorm, bestaande uit een korte, nauwe ria, gevormd in een klifkust van kalksteen. De cala ontstaat, evenals andere typen ria's, door verdrinking Calabar
Calabar Hoofdstad van de Zuid-Nigeriaanse deelstaat Cross River; ca. 150.000 inw. (1990). Groeiende zeehaven met export van palmolie, cacao, rubber, Calabria
Calabria Regio in Zuid-Italië, bestaande uit de provincies Cosenza, Catanzaro en Reggio di Calabria; 15.080 km2; 2.074.700 inw. (1992). Hoofdstad: Calais
Calais Havenstad in het Noordwest-Franse dep. Pas-de-Calais; 75.835 inw. (1992). Kant-, textiel-, papier- en metaalindustrie. Calais is een belangrijk calcareniet
calcareniet Gesteente opgebouwd uit kalkfragmenten van 1/16 tot 2 mm groot. Vergelijkbaar met zandsteen; heeft echter een andere chemische samenstelling. calciet
calciet Mineraal behorend tot de carbonaatgroep, chemische samenstelling CaCO3. Kleurloos tot wit, met glasglans. Dichtheid 2700 kg/m3, hardheid calcilutiet
calcilutiet Tot gesteente verhard kalkslib met deeltjes gemiddeld kleiner dan 1/16 mm. Calcilutiet kan ontstaan uit chemisch neerslag, veelal in de vorm calcirudiet
calcirudiet Tot gesteente verhard grind, grotendeels opgebouwd uit kalkfragmenten, waarvan de korrels gemiddeld groter zijn dan 2 mm. Veelal gevormd Calcutta
Calcutta Hoofdstad van de Indiase deelstaat West-Bengalen, na Bombay het grootste stedelijke gebied van India (1991: 4,4 miljoen inwoners, Groot-caldeira
caldeira Grote, vaak samengestelde vulkaankrater op de top van een schildvulkaan.
caldera
caldera Zeer grote vulkaankrater met een doorsnede van enkele kilometers. De grootste caldera bevindt zich op Jawa en beslaat 1810 km2. Een caldera Calgary
Calgary Grootste stad van de Canadese provincie Alberta; 754.000 inw. (1991). Commercieel, financieel, handels- en industrieel centrum van een gebied Cali
Cali Hoofdstad van het West-Colombiaanse departement Valle del Cauca; 1.655.700 inw. (1993). Handelscentrum in een gebied met veeteelt en verbouw caliche
caliche Zoutkorst die het oppervlak bedekt in een woestijnlandschap. Ontstaat doordat onder invloed van de hoge temperatuur het grondwater met de California
California (Californië) Staat in de VS aan de Grote Oceaan; 411.049 km2, met 31.211.000 inw. (1993) de volkrijkste staat (sinds 1962) van de VS. Hoofds
Callantsoog
Callantsoog Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland aan de Noordzee, sinds 1990 bij Zijpe. Badplaats met bloembollenteelt. Callao
Callao Belangrijkste havenstad van Perú aan de Grote Oceaan; 590.000 inw. (1990). Eigenlijk voorstad van Lima. Deze natuurlijke haven is een van Callovien
Callovien Bovenste etage en tijd van de Midden Jura. Afgeleid van Kellaway in Wiltshire (Engeland) en ingevoerd door A.D. d'Orbigny in 1844.
Caltagirone
Caltagirone Stad op het Italiaanse eiland Sicilië; ca. 40.000 inw.. Centrum van een agrarisch gebied met bekende aardewerkindustrie (terracotta en Caltanisetta
Caltanisetta Hoofdstad van de gelijknamige Italiaanse prov. op Sicilië; ca. 65.000 inw. (prov. 2128 km2, ca. 300.000 inw.). Centrum van zwavelmij
Calvados
Calvados Departement in Noordwest-Frankrijk, Normandië; 5548 km2, 589.600 inw. Hoofdstad: Caen. Landbouw en veeteelt, in de kuststrook visserij
Camagüey
Camagüey (Voorheen Puerto Príncipe) Hoofdstad van de gelijknamige Oost-Cubaanse provincie; met ca. 300.000 inw. (provincie 14.158 km2, ca. Camargue
Camargue Landstreek in Zuid-Frankrijk, in de Rhônedelta (dep. Bouches-du-Rhône); ca. 750 km2. Omvat een natuurreservaat (ca. 10.000 ha) met zeldzame Cambier, Ernest François
Cambier, Ernest François (1844-1909) Belgisch militair en kolonist, werd in 1877 door de Belgische afdeling van de Internationale Afrikaanse Vere
Cambodja
Cambodja 2. Geografie
Cambodja 2. Geografie Landschap Twee derde van het land bestaat uit alluviale laagvlakten, doorsneden door twee grote rivieren, de Mekong en Cambodja 3. Samenleving
Cambodja 3. Samenleving Demografie Cambodja telde in 1994 bijna 10 miljoen inwoners. De bevolkingsgroei bedraagt jaarlijks ca. 3,5%. Het geboortecijfer Cambodja 4. Geschiedenis
Cambodja 4. Geschiedenis Omstreeks het begin van onze jaartelling was Cambodja een deel van het Zuidoost-Aziatische hindoestische koninkrijk Cambodja 5. Economie
Cambodja 5. Economie Cambodja is een van de armste landen in de wereld. Hoewel de productie in de landbouw op een laag peil stond, was Cambod
Cambodja Officiële naam: Koninkrijk Cambodja Oppervlakte: 181.040 km2 Inwoners: 11.340.000 (1998) Staatsvorm: parlementaire monarchie Staatshoofd
Cambrai
Cambrai (Ned.: Kamerijk) Stad in het Noord-Franse dep. Nord; 34.170 inw. (1992). Centrum van textielindustrie (linnen), voedingsmiddelenindustrie. Cambridge (VK)
Cambridge (VK) Hoofdstad van het Engelse graafschap Cambridgeshire; universiteitsstad. 100.000 inw. (1991). De plaats ontstond rond een door Willem Cambridge (VS)
Cambridge (VS) Voorstad van Boston, in de Amerikaanse staat Massachusetts; 96.000 inw. (1991). Cambridge is vooral bekend als centrum van onderwijs Cambrium
Cambrium Onderste systeem en periode van het Paleozoïcum; radiometrisch bepaalde ouderdom 500-570 miljoen jaar. De naam is afgeleid van Cambria, Camembert
Camembert Dorp in het Frans dep. Orne, in Normandië. Bekend van de gelijknamige, zachte, naar noten en champignons smakende kaas (45+).
Camp David
Camp David Officieel buitenverblijf van de president der Verenigde Staten van Amerika. Gelegen in Catoctin Mountain (Maryland), ruim 100 km van Campagna Romana
Campagna Romana Heuvelachtige landstreek in de Italiaanse regio Lazio, rondom Rome; ca. 3000 km2. Gelegen aan weerszijden van de Tiber, in Campania
Campania (Campanië) Regio in Zuid-Italië; 13.600 km2, 5.668.900 inw. (1992). Hoofdstad: Napels. Omvat de provincies Avellino, Benevento, Caserta, Campanien
Campanien Etage en tijd van het Boven Krijt, tussen het Coniacien en Maastrichtien, afgeleid van de streek Champagne (Latijn: Campania) in het noordelijk Campeche
Campeche Hoofdstad van de gelijknamige deelstaat in Zuidoost-Mexico, aan de Baai van Campeche; ca. 230.000 inw. Centrum van een gebied met Camperduin
Camperduin Dorp in de Nederlandse gemeente Schoorl (Noord-Holland). Op 11 oktober 1797 vond hier de zeeslag bij Camperduin plaats: de vloot Campinas
Campinas Stad in de Braziliaanse deelstaat São Paulo; ca. 900.000 inw. (1991). Gelegen op het hoogland van São Paulo. Centrum van koffieteelt; suikerraffinage, Campobasso
Campobasso Hoofdstad van de gelijknamige Italiaanse prov. (2909 km2, 239.640 inw. in 1985) en van de regio Molise; 51.206 inw. (1991). Marktstad Campoformio
Campoformio Dorp in de Italiaanse prov. Udine. Bekend van de vrede van Campoformio (1797) tussen Frankrijk en Oostenrijk na de overwinningen Campos
Campos Stad in de Braziliaanse deelstaat Rio de Janeiro; 388.600 inw. (1991). Centrum van een gebied met verbouw van koffie, suikerriet, tabak en Canada
Canada 2. Geografie Landschap Canada kan ruwweg in vier landschappen worden verdeeld: in het noorden het noordelijk landijs- en toendragebied, Canada 3. Samenleving
Canada 3. Samenleving Door de uitgestrektheid van het land, het verschil in culturele achtergrond van de bevolkingsgroepen en de autonomie van
Canada 4. Geschiedenis
Canada 4. Geschiedenis De eerste bewoners van Canada, Indianen en Eskimo's, trokken vele duizenden jaren geleden de Beringstraat over. De Es
Canada 5. Economie
Canada 5. Economie Economisch stelsel Evenals in de Verenigde Staten heeft de overheid in Canada een vrij beperkte invloed op de economie. Canadian
Canada Officiële naam: Canada Oppervlakte: 9.970.610 km2 Inwoners: 30.675.000 (1998) Staatsvorm: parlementaire confederatieve monarchie in het Canada 2. Geografie
Canadian (South Canadian) Rivier in de Verenigde Staten; 1.458 km, stroomgebied 76.000 km2. Ontspringt in de Sangre de Cristo Mountains bij de Canal Grande
Canal Grande (Grote Kanaal) S-vormige waterweg die de Italiaanse stad Venetië in tweeën deelt; ca. 4 km. Aan dit kanaal staan de belangrijkste paleizen, Canarische Eilanden
Canarische Eilanden (Sp.: Islas Canarias) Eilandengroep in de Atlantische Oceaan voor de kust van West-Afrika, die twee overzeese Spaanse provincies Canberra
Canberra Hoofdstad van Australië, gelegen in Australian Capital Territory, in New South Wales; 300.000 inw. (1991). Bestuurd door een minister. cannel-kolen
cannel-kolen Dofgrijze, vette steenkool, geheel opgebouwd uit sporenmateriaal. Rijk aan bitumina en gassen, die bij verhitting vrijkomen (vooral etheen). Cannes
Cannes Stad in het Zuid-Franse departement Alpes-Maritimes, aan de Rivièra; 69.354 inw. (1992). Scheepsbouw, staal-, vliegtuigonderdelen- en textielindustrie. Cantabrien
Cantabrien Niet erkende etage en tijd, voorgesteld voor het bovenste gedeelte van het Boven Carboon, afgeleid van het Cantabrisch Gebergte in Noord-Cantabrisch Gebergte
Cantabrisch Gebergte (Sp.: Cordillera Cantábrica) Gebergte in Noord- Spanje, hoogste toppen de Picos de Europa (2648 m); lengte ca. 470 km, g
Cantal
Cantal Departement in Midden-Frankrijk; 5726 km2, 162.800 inw. Hoofdstad: Aurillac. Kern van het Massif du Cantal, met als hoogste top de Plomb Canterbury
Canterbury Stad in het Engelse graafschap Kent; 34.405 inw. (1992; gelijkn. district 127.320 inw). Toeristisch en onderwijscentrum (universiteit). Enkele canyon
canyon (Sp.: cañon = pijp) Diep, kloofvormig dal, ontstaan door de insnijdende erosie van een meanderende rivier. Het bekendst is de Grand Canyon Cape Breton Island
Cape Breton Island Eiland behorend tot de Canadese provincie Nova Scotia; 10.280 km2, 160.000 inw. (1991), van het vasteland gescheiden door Cape Canaveral
Cape Canaveral Raketlanceerbasis op een kaap aan de zuidkust van Florida, VS. Sinds 1950, toen de eerste V-2 raket er werd afgevuurd, zijn hier Capelle aan den IJssel
Capelle aan den IJssel Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland; 15,52 km2, 62.224 inw. (1997). Veeteelt, tuinbouw, scheepsbouw, pendel capillair water
Cap-Haïtien
Cap-Haïtien (Le Cap) Havenstad in het noorden van Haïti, ca. 75.000 inw., hoofdstad van het departement Nord. Vanuit de ruime haven worden koffie, Caquetá-Japurá
capillair water Water dat zich in de poriën van de grond boven de grondwaterspiegel bevindt. Dit water kan als gevolg van capillaire stijging via de capillaire zone
capillaire zone Deel van de bodem, gelegen tussen de funiculaire zone en de grondwaterspiegel waarin alle poriën gevuld zijn met water en in verbinding Capitolinus
Capitolinus (Capitool) Een van de zeven heuvels waarop Rome gebouwd is; in de Oudheid stond hier een driedelige tempel gewijd aan Jupiter, Juno Capitool (VS)
Capitool (VS) In het Capitool in Washington DC (VS) vergadert het Amerikaanse Congres. Het is gebouwd naar het ontwerp van de amateur-architect Cappadocië
Cappadocië Landstreek in Midden-Turkije, tussen de Zwarte Zee en het Taurus-gebergte. Voor het eerst van betekenis tijdens de Hittieten (14e eeuw Caprarola
Caprarola Stad in de Italiaanse regio Lazio, 60 km ten noorden van Rome; ca. 5000 inw. Beroemd door het Palazzo Farnese: een in de tweede helft Capri
Capri Eiland in de Golf van Napels in de Italiaanse regio Campania; 10 km2, 7490 inw. (1991). Hoofdstad: Capri. Visserij en verbouw van druiven en Caprivistrook
Caprivistrook Landstreek in het uiterste noordoosten van Namibië, begrensd door Angola, Zambia, Zimbabwe en Botswana.
Caquetá-Japurá Langste rivier van Colombia; 2090-2820 km. Ontspringt in de Andes. Bij de Braziliaanse grens wordt de naam van de rivier Japurá. caraat
caraat (crt) Maat voor het gewicht van edelstenen (1 caraat = 0,2 g). Niet te verwarren met de karaat die gebruikt wordt om het gehalte aan goud aan Caracas
Caracas Caracas, de hoofdstad van Venezuela en het Federale District op 12 km van de Caribische Zee, is met 3,5 mln inw. (1990) inwoners een moderne Caradoc
Caradoc (Caradocian) Onderste etage en tijd van het Boven Ordovicium, genoemd naar Caradoc (Church Stretton) in het Engelse graafschap Shrop
carbonaatgroep
carbonaatgroep Groep mineralen, behorend tot de niet-silicaten. Omvat carbonaten als calciet (kalkspaat), dolomiet, magnesiet, sideriet; daarnaast carbonado
carbonado Aggregaat van kleine, vaak grijze of zwarte diamantkristalletjes. Door de onregelmatige ligging der kristallen is er geen goed splijtvlak, Carboon
Carboon Systeem en periode van het Paleozoïcum, tussen Devoon en Perm, met een radiometrisch bepaalde ouderdom van 345-280 miljoen jaar. Het Carcassonne
Carcassonne Hoofdstad van het Zuid-Franse dep. Aude; 44.985 inw. (1992). Handelscentrum voor wijn met o.a. rubber-, confectie- en leerindustrie. Cardamomgebergte
Cardamomgebergte Gebergte in Zuid-India, deel van de Zuid-Ghats. Productie van o.a. thee en specerijen, waaronder cardamom (kardamon): zaadjes Cardiff
Cardiff Hoofdstad van Wales (1955) en het graafschap South Glamorgan, aan de monding van de Severn; 295.600 inw. (1992). Ligging en stadsbeeld
Caribisch gebied
Caribisch gebied (ook wel Caraïbisch gebied) De meest gebruikte betekenis is die van de eilanden in de Caribische Zee, al dan niet aangevuld met Carlisle
Carlisle Stad in Groot-Brittannië, hoofdstad van het Engelse graafschap Cumbria; ca. 75.000 inw. (district ca. 105.000 inw.). O.a. textielindustrie. De Carlsbad
Carlsbad Stad in de Amerikaanse staat New Mexico; ca. 35.000 inw.. Handel in katoen, wol en alfalfa. Winning en verwerking van kali. Toerisme: Carnac
Carnac Vissersdorp in het Franse dep. Morbihan, in Bretagne, 4331 inw. (1992). Zeer bekend zijn de 1099 menhirs bij Ménec, die in elf evenwijdige carnalliet
carnalliet Mineraal, behorend tot de halogeniden, chemische samenstelling KMgCl3.6H2O. Rombische kristallen; kleurloos of rood door hematietinsluitsels. Carolinen
Carolinen Archipel in de Grote Oceaan, voormalig trustgebied van de VS; 1295 km2, 99.200 inw. Hoofdeilanden: Belau, Trukeilanden, Yap en Pohnpei. Carpentaria, Golf van
Carpentaria, Golf van Zeearm van de Arafurazee, tussen het Australische Arnhem Land en het York Peninsula. Grootste diepte ca. 590 m. Omvat Carpentras
Carpentras Stad in het Zuid-Franse dep. Vaucluse, aan de voet van de Mont Ventoux; 24.123 inw. (1992). Marktstad voor agrarische producten (o.carpooling
carpooling Systeem dat berust op het beurtelings met elkaar meerijden in het woon-werkverkeer. Als meer mensen van één auto gebruik maken, bespaart Carrara
Carrara Stad in de Italiaanse regio Toscana; ca. 70.000 inw.. Winning en export van het bekende, zeer zuivere Carrara-marmer, dat al in de Oudheid Carr-Saunders, Alexander Morris
Carr-Saunders, Alexander Morris (1886-1966) Engels socioloog en demograaf, ook zeer actief als bestuurder van de universiteit van Londen, van Carson City
Carson City Stad in de Verenigde Staten, hoofdstad van de staat Nevada; 40.000 inw. (1990). Handelscentrum in een gebied met zilvermijnbouw. Veel Carstensz, Jan
Carstensz, Jan (ca. 1590-na 1635) Nederlands zeevaarder, voer in opdracht van J.P. Coen naar Nieuw-Guinea om na te gaan of dit verbonden was Cartagena (Col.)
Cartagena (Col.) Hoofdstad van het Noord-Colombiaanse departement Bolívar; 707.100 inw. (1993). Havenstad aan de Caribische Zee, een van de Cartagena (Sp.)
Cartagena (Sp.) Havenstad in Zuidoost-Spanje, provincie Murcia; 168.000 inw. (1991). Scheepsbouw, (petro)chemische, ijzer- en staal-, glas- en keramische Cartago
Cartago Hoofdstad van de gelijknamige provincie in Centraal-Costa Rica; 108.900 inw. (1991; provincie 3125 km2, 340.300 inw.). Centrum van het Carteret, Philip
Carteret, Philip (gest. 1796) Engels zeevaarder, maakte van 1766 tot 1769 met Samuel Wallis een reis naar de zuidelijke Grote Oceaan. In de Straat Cartier, Jacques
Cartier, Jacques (1491-1557) Frans zeevaarder, probeerde - in opdracht van Frans I - de noordwestelijke doorvaart te vinden en ontdekte daarbij de cartografie
cartografie De wetenschap die zich bezighoudt met het samenstellen, vervaardigen en reproduceren van kaarten. De eerste wetenschappelijke benadering cartografie, historische
cartografie, historische Studie van de geschiedenis van geografische kaarten. De historische cartografie geeft inzicht in zowel het veranderende wereldbeeld Casablanca
Casablanca (Dar-el-Beida) De Marokkaanse havenstad Casablanca (gelegen aan de Atlantische Oceaan) telde in 1990 3,2 miljoen inwoners. Het is Cascade Range
cascade (geo.)
cascade (geo.) Kleine waterval of achter elkaar gelegen serie van zulke watervallen. Het verschijnsel lijkt in principe sterk op dat van de cataract, maar Caserta
Cascade Range Gebergte in de VS, van California tot British Columbia, langs de kust van de Grote Oceaan. Hoogste punt Mt. Rainier (4392 m). D
Caserta Hoofdstad van de gelijknamige Zuid-Italiaanse prov., in Campania; 67.754 inw. (1991; prov. 2639 km2, 788.100 inw. in 1985). Handels- en Castellón de la Plana
Castellón de la Plana Hoofdstad van de Oost-Spaanse prov. Castellón, aan de Middellandse Zee; ca. 150.000 inw.; prov. 6679 km2, ca. 450.000 inw.). Castelo Branco
Castelo Branco Hoofdstad van het gelijknamige disctrict in Midden- Portugal; ca. 25.000 inw. (district 6675 km2, ca. 230.000 inw.. Centrum van een Castiliaans Scheidingsgebergte
Castiliaans Scheidingsgebergte Gebergte in Midden-Spanje, verdeelt Castilië in Oud- en Nieuw-Castilië. Hoogste top de Pico de Almanzor (2592 Castilië
Castilië (Castilla) Landstreek en voormalig koninkrijk in Midden- Spanje; 173.423 km2, 8.919.430 inw. Verdeeld in Oud- en Nieuw-Castilië: Oud-Castres
Castres (Voluit: Castres-sur-l'Agout) Stad in het Zuid-Franse dep. Tarn; 44.434 inw. (1992). Centrumfunctie met - al sinds de Middeleeuwen - stoffenfabricage; Castricum
Castricum Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland aan de Noordzee; 35,83 km2, 22.703 inw. (1997). Badplaats (breed strand en duingebied) Castries
Castries (Voluit: de la Croix de Castries) Hoofdstad van Saint Lucia, een Bovenwindse eilandstaat in de Caribische Zee; ca. 55.000 inw.. Export van Castrop-Rauxel
Castrop-Rauxel Stad in de Duitse deelstaat Nordrhein-Westfalen, aan het Rijn-Hernekanaal; ca. 80.000 inw.. Industrie gebaseerd op steenkoolwinning Catal Hüyük
Catal Hüyük (Vorkheuvel) Plaats in Turkije, in de provincie Konya, die reeds tijdens het Neolithicum bewoond werd (ca. 7000 v.C.). Opgravingen Catalaunische Velden
Catalaunische Velden Vlakte rondom de Gallische stad Catalauni (het huidige Franse Châlons-sur-Marne), waar de Hunnen onder Attila verslagen
Catalonië
Catalonië (Sp.: Cataluna) Autonome regio en landstreek in Noordoost- Spanje; 31.930 km2, 6.056.508 inw. (1991). Omvat de provincies Barcelona, Catamarca
Catamarca Bergachtige provincie in het noordwesten van Argentinië; 100.967 km2, ca. 230.000 inw.. Hoofdstad San Fernando del Valle de Catamarca; Catania
Catania Hoofdstad van de gelijknamige Italiaanse prov. op Sicilië; 329.900 inw. (1992; prov. 3552 km2, 1.042.830 inw. in 1985). Tweede haven van Catanzaro
Catanzaro Hoofdstad van de gelijknamige Italiaanse prov. en de regio Calabria; 96.700 inw. (1992; prov. 5247 km2, 764.525 inw. in 1985). Handelscentrum
cataract (geol.)
cataract (geol.) Grote waterval of serie watervallen. Een cataract kan ontstaan wanneer een rivier zich plaatselijk diep insnijdt, terwijl de achterwaartse catastrofenleer
catastrofenleer Door Georges Cuvier opgestelde theorie waarin korte, enorm ingrijpende gebeurtenissen (catastrofen) de verklaring vormen voor abrupte Cateau-Cambrésis
Cateau-Cambrésis Vroeger de naam van de Franse stad Le Cateau in het dep. Nord. De vrede van Cateau-Cambrésis (3 april 1559) beëindigde de Cauca
Cauca Rivier in Colombia, belangrijkste zijrivier van de Magdalena; 980 km. Ontspringt in de Andes, gedeeltelijk bevaarbaar. In het dal van de C. Causses, Les
Causses, Les Kalksteenplateau in het Zuid-Franse Massif Central. Onvruchtbaar, rijk aan karstverschijnselen. Schapenteelt. Belangrijkste plaats Roquefort-Caux, Pays de
Caux, Pays de Kalksteenplateau in de West-Franse regio Normandië, tussen Le Havre en Dieppe. Vruchtbaar gebied met o.a. verbouw van graan, Cavan
Cavan Graafschap in het noorden van de Ierse Republiek; 1891 km2, 52.800 inw. (1991); gelijknamige hoofdstad. Heuvelachtig, onvruchtbaar gebied
Cavendish, Thomas
Cavendish, Thomas (1560-1592) Engels ontdekkingsreiziger, de derde die om de aarde voer. In 1585 vergezelde hij R. Grenville en W. Raleigh op Cayenne
Cayenne Hoofdstad en belangrijkste haven van het overzeese Franse departement Frans-Guyana, ten oosten van Suriname; 42.000 inw. (1991). Export Caymaneilanden
Caymaneilanden Eilandengroep in de Caribische Zee, Britse kroonkolonie; 259 km2, 37.000 inw. (1998). Hoofdstad: George Town. Drie hoofdeilanden: CBS-classificatie
CBS-classificatie Indeling van de nederzettingen op basis van demografische, morfologische en economische criteria. Deze indeling is ontwikkeld Ceará
Ceará Deelstaat in Noordoost-Brazilië, aan de Atlantische Oceaan; 150.630 km2, 6.353.000 inw. (1991). Hoofdstad: Fortaleza. Geïrrigeerde landbou
Cebu
Cebu (Cebu City) Hoofdstad van de gelijknamige Filippijnse provincie op het gelijknamige eiland; 610.400 inw. (1990). Geplande stad. Koopvaardij Cefalù
Cefalù Stad in de Italiaanse prov. Palermo, op Sicilië; ca. 15.000 inw.. Visserij. Bisschopszetel. Vermaard is de kathedraal (1145) met prachtige 12e-celestiet
celestiet (coelestien) Mineraal uit de sulfaatgroep; dankt naam aan de hemelsblauwe kleur. Chemische samenstelling SrSO4; hardheid 3-3½, dichtheid Celle
Celle Stad in de Duitse deelstaat Nieder-Sachsen; ca. 75.000 inw.. Petrochemische industrie; orchideeënkwekerijen. Bestuurs- en onderwijscentrum Celles
Celles Gemeente aan de Schelde en de Taalgrens in de Belgische provincie Henegouwen; 67,13 km2, 5476 inw. (1997). Landelijke gemeente met akkerbouw.
cementatie
cementatie (verkitting) Verharding van zacht gesteente doordat de poriënruimte geheel of gedeeltelijk gevuld wordt met mineralen, zoals opaal, calciet Cénomanien
Cénomanien (Cenomaan) Onderste etage en tijd van het Boven Krijt. In 1842 zo genoemd door A.D. d'Orbigny naar Cenomanum (Le Mans) in het census
census (Ned: cijns) Oorspronkelijk een bepaalde grondrente die men aan een feodale heer verschuldigd was. Later de mate van welstand vereist voor Centraal-Afrikaanse Republiek
Centraal-Afrikaanse Republiek 2. Geografie Landschap De fysische geografie van het land wordt bepaald door het plateau van Oubangui-Chari, Centraal-Afrikaanse Republiek 3. Samenleving
Centraal-Afrikaanse Republiek 3. Samenleving Demografie In 1994 had de Centraal-Afrikaanse Republiek ruim 3,2 miljoen inwoners. Ongeveer
Centraal-Afrikaanse Republiek 4. Geschiedenis
Centraal-Afrikaanse Republiek 4. Geschiedenis Over de vroegste geschiedenis van het gebied dat nu de Centraal-Afrikaanse Republiek vormt is Centraal-Afrikaanse Republiek 5. Economie
Centraal-Afrikaanse Republiek 5. Economie De landbouw is de ruggengraat van de Centraal-Afrikaanse economie. Koffie en katoen zijn belangrijke Centraal-Azië
Centraal-Afrikaanse Republiek Officiële naam: République Centrafricaine Oppervlakte: 622.984 km2 Inwoners: 3.375.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële Centraal-Afrikaanse Republiek 2. Geografie
Centraal-Azië Verzamelnaam (sinds 1917) voor het gebied tussen de Kaspische Zee en China waar de voormalige sovjetrepublieken van Russisch Toerkestan Central
Central Business District
Central Business District (CBD; ook: centrale zakenwijk, city) Het stadscentrum waar zakenfuncties overheersen. Het gebied wordt gekenmerkt door centrale goederen en diensten
Central Schotse regio; 2590 km2, 272.700 inw. (1992). Omvat de districten Clackmannan, Falkirk en Stirling. Belangrijk agrarisch gebied met o.a. petroc
centrale goederen en diensten Goederen en diensten die geleverd worden op een beperkt aantal centrale plaatsen. Er wordt onderscheid gemaakt centrale plaatsen
centrale plaatsen Nederzettingen waar centrale goederen en diensten worden geleverd. Elke centrale plaats heeft een verzorgingsgebied: het gebied centrale-plaatsentheorie
centrale-plaatsentheorie Theorie die een beschrijving en verklaring geeft van de spreiding van nederzettingen van verschillende grootte. Er blijkt Centre
Centre Regio in Midden-Frankrijk; 39.150 km2, 2.371.000 inw. (1990). Omvat de departementen Eure-et-Loir, Loiret, Loir-et-Cher, Indre-et-Loire centrumdorpenbeleid
centrumdorpenbeleid Onderdeel van het kleine-kernenbeleid gericht op het terugdringen van problemen die ontstaan in kleine kernen waar het werkgelegenheids- centrumfunctie
centrumfunctie Het verschijnsel dat vanuit een plaats centrale goederen en diensten geleverd worden aan de omgeving van die plaats. Deze centrale Centrumkanaal
Centrumkanaal Kanaal in België, 25 km, tussen het Kanaal Brussel-Charleroi en het Kanaal Nimy-Blaton-Péronnes. Het Centrumkanaal heeft vier centrumvoordeel
centrum-periferietheorie Theorie die de onderontwikkeling van groepen of gebieden verklaart vanuit machtsverhoudingen tussen die groepen of lande
centrumvoordeel (ook: centralisatie) Verschijnsel dat het aanbieden van centrale goederen en diensten in het centrum van een gebied eerder rendabel centrum-periferietheorie
Cerfontaine
Cerfontaine Gemeente in de Belgische provincie Namen; 83,45 km2, 4191 inw. (1997). Veeteelt, industrie (brouwerij, houtverwerking), toerisme (b
Cerro de Pasco
Cerro de Pasco Hoofdstad van het departement Pasco in Midden-Perú; 77.000 inw. (1990). Hoogstgelegen stad ter wereld (ruim 4000 m). Belangrijkste cerusiet
cerusiet Mineraal uit de carbonaatgroep. Vormt rombische kristallen en wordt tot de aragonietreeks gerekend. Chemische samenstelling PbCO3; kle
Cerveteri
Cerveteri Stad in de Middenitaliaanse regio Lazio; ca. 15.000 inw.. In de Oudheid de Etruskische stad Caere, lid van de twaalfstedenbond en een van Cesena
Cesena Stad in de Noord-Italiaanse regio Emilia-Romagna; ca. 85.000 inw.. Handelscentrum met verwerking van landbouwproducten (wijn, suiker) Cetinje
Cetinje Vroegere hoofdstad van het koninkrijk (1878-1918) Montenegro; ca. 25.000 inw.. Klooster uit de 15e eeuw, voormalig koninklijk paleis. De Ceuta
Ceuta (Ook wel: Sebta of Cibta) Spaanse stad en enclave in Marokko op een landtong aan de Straat van Gibraltar; 19,5 km2, 67.615 inw. (1991). Vissers-, Cévennes
Cévennes Bergachtige landstreek en nationaal park in Zuidoost- Frankrijk aan de zuidoostzijde van het Massif Central. Hoogste punt: Mont Mézenc CFA-frank
CFA-frank Frank van de Communauté financière africaine. Gemeenschappelijke munt van Benin, Burkina Faso, Centraal-Afrikaanse Republiek, Congo-Chaam
C-gemeente Gemeente die volgens de criteria van de CBS-classificatie beschouwd kan worden als een stedelijke gemeente. De gemeente wordt gekenmerkt C-klimaat
Chaam Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 29,91 km2, 3789 inw. (1996). Tuinbouw, toerisme (bosrijke omgeving). Chabarovsk
Chabarovsk (Khabarovsk) Hoofdstad van de gelijknamige kraj in Rusland, aan de Amoer; 610.000 inw. (1990). Grootste industriecentrum van Siberië, chabasiet
chabasiet Mineraal behorend tot de zeolietgroep. Trigonale, kubusvormige kristallen; wit tot roze van kleur. Komt voor in holten in stollingsgesteenten.
Chablis
Chablis Stadje in het Franse dep. Yonne, dat zeer goede witte wijnen produceert. Deze worden gerekend tot de bourgognewijnen. In de 18e eeuw werd Chaco (Argent.)
Chaco (Argent.) Provincie in Noordoost-Argentinië; 99.633 km2, ca. 825.400 inw.. Hoofdstad Resistencia. Hardhoutbossen en palmwouden. Belangr
Chaco (Parag.)
Chaco (Parag.) Departement in het uiterste noordwesten van Paraguay; 36.370 km2, ca. 300.000 inw. Hoofdstad Mayor Pablo Lagerenza. Waterarm Chakassië
Chakassië Deelrepubliek in Rusland, aan de bovenloop van de Jenisej, in het zuiden van West-Siberië; 61.900 km2, 585.000 inw. (1995). Hoofdstad: chalcedoon
chalcedoon (calcedoon) Verzamelnamen voor crypto-kristallijne variëteiten van het mineraal kwarts (SiO2). Sierstenen als carneool, agaat, onyx en Châlons-sur-Marne
Châlons-sur-Marne Hoofdstad van het Franse dep. Marne; 51.559 inw. (1992). Handelscentrum van de Champagnestreek, met o.a. metaal- en papi
Châlons-sur-Saône
Châlons-sur-Saône Stad in het Franse dep. Saône-et-Loire; 54.567 inw. (1992). Scheepsbouw, metallurgische, confectie- en voedingsmiddelenindustrie; Chambéry
Chambéry Hoofdstad van het Oost-Franse dep. Savoie; 54.896 inw. (1992). Centrum van een agrarisch en toeristisch gebied. Chemische, confectie-, Chamonix-Mont-Blanc
Chamonix-Mont-Blanc Stad in het Oost-Franse dep. Haute-Savoie, op een hoogte van ca. 1000 m; 9706 inw. (1992). Sinds de opening van de Mont
chamosiet
chamosiet IJzerrijke variëteit van chloriet, een mineraalgroep uit de fyllosilicaten. Groen tot zwart van kleur; hardheid 2, dichtheid circa 3000 kg/m
Champagne-Ardenne
Champagne-Ardenne Regio en landstreek (vroeger prov.) in Noordoost- Frankrijk; 25.606 km2, 1.347.800 inw. (1990). Hoofdplaats Châlons-sur- Champassak
Champassak (tegenwoordige naam Xédôn, Sédone) provincie in Zuid-Laos; 2600 km2, ca. 475.000 inw.. Hoofdstad Pakxé (Pakse), ca. 50.000 inw.. Champlain, Samuel de
Champlain, Samuel de (1567-1635) Frans ontdekkingsreiziger, aanschouwde als eerste Europeaan het Huronmeer en exploreerde het Noord-Amerikaan
Champs-Élysées
Champs-Élysées Wereldberoemde, lommerrijke avenue in Parijs, loopt van de Place de la Concorde naar de Place Charles de Gaulle (vroeger Place Chan Chan
Chan Chan Ruïnenstad in Noord-Perú; voormalige hoofdstad van de Chimú, dicht bij Trujillo. Grootste Indiaanse stad in Zuid-Amerika. Bestond uit Chancellor, Richard
Chancellor, Richard (10 november 1556) Brits zeevaarder en ontdekkingsreiziger. Ondernam in 1553, onder Sir Hugh Willoughby, een expeditie d
Chandigarh
Chandigarh Gemeenschappelijke hoofdstad van de Indiase deelstaten Punjab en Haryana; 575.000 inw. (1991). De bouw van de stad begon in 1950 Changchun
Changchun (Tsjang-Tsjoen) Hoofdstad van de Noordchinese provincie Jilin in Mantsjoerije; 2.110.000 inw. (1990). Centrum van een vruchtbaar agrarisch Changhwa
Changhwa Hoofdstad van de gelijkn. prov. in Centraal-Taiwan; 219.500 inw. (1992; prov. 1074 km2; 1.224.390 inw., 1986). Marktcentrum in agra
Changsha
Changsha (Tsjangsja) Hoofdstad van de Chinese provincie Hunan; 1.330.000 inw. (1990). Rivierhaven aan de Xiangjiang en gelegen aan de spoorlijn Chantilly
Chantilly Stad in het Franse dep. Oise; ca. 11.000 inw.. Vervaardiging van porselein, zwarte kant, films en precisie-instrumenten. Grand Château de Chao Phraya
Chao Phraya Belangrijkste rivier in Thailand; 230 km. Gevormd in Noord-Thailand uit vier bronrivieren en mondt uit in de Golf van Thailand. Aan Chaozhou
Chaozhou Stad in de Chinese prov. Guangdong; 1.225.000 inw.. Marktcentrum in een agrarische omgeving, met o.a. handwerksnijverheid. Speelde Chapelle-lez-Herlaimont
Chapelle-lez-Herlaimont Gemeente aan de Piéton en het kanaal Brussel-Charleroi in de Belgische provincie Henegouwen; 18,00 km2, 14.264 inw. Chapultepec
Chapultepec (in het Nahuatl, een Indiaanse taal, betekent dit: heuvel van de sprinkhaan) Ca. 60 m hoge heuvel ten westen van Mexico-Stad, vanaf Charente
Charente Departement in West-Frankrijk; 5956 km2, 340.800 inw. Hoofdstad: Angoulême. Rondom de hoofdstad en in de vallei van de rivier de Charente Charente-Maritime
Charente-Maritime Departement in Frankrijk aan de Atlantische Oceaan; 6864 km2, 513.200 inw. Hoofdstad: La Rochelle. In het noorden coöperatieve Charkiv
Charkiv (Charkov) Hoofdstad van de gelijknamige oblast in de Oekraïene; 1.618.000 inw. (1990). Ligging Charkiv ligt in het oosten van de Oekraïne, Charleroi
Charleroi Gemeente Samber in de Belgische provincie Henegouwen; 102,33 km2, 205.591 inw. (1997). De Waalse stad Charleroi, gelegen aan de linkeroever Charleston (S. Carol.)
Charleston (S. Carol.) Stad in de Amerikaanse staat South Carolina, vlak bij de Atlantische Oceaan; 80.000 inwoners (1990). Belangrijke haven m
Charleston (W. Virg.)
Charleston (W. Virg.) Hoofdstad van de Amerikaanse staat West Virginia; 57.000 inwoners (1990). Olieraffinage, chemische, glas- en verfindustrie. Charlotte Amalie
Charlotte (VS) Stad in de Amerikaanse staat North Carolina; 416.300 inw. (1992). Industriecentrum met o.a. chemische, textiel- en machine-industrie; Chartres
Charlotte Amalie Stad op het eiland Saint Thomas; hoofdstad van de Amerikaanse Maagdeneilanden (Virgin Islands); ca. 15.000 inw.. Natuurlijke Charlotte (VS)
Chartres Hoofdstad van het Franse dep. Eure-et-Loir; ca. 45.000 inw.. Marktplaats met o.a. metaal-, chemische en farmaceutische industrie. Wereldberoemd Chastre
Chastre Gemeente in de Belgische provincie Waals Brabant; 31,28 km2, 6200 inw. (1997). Akkerbouw, vooral granen en suikerbieten.
Châteauneuf-du-Pape
Châteauneuf-du-Pape Dorpje in Zuid-Frankrijk in het Rhônedal, centrum van een wijnbouwgebied (ca. 3000 ha) dat de gelijknamige dieprode wijn
Châteauroux
Châteauroux Hoofdstad van het Middenfranse dep. Indre; 50.967 inw. (1991). Verzorgings- en industriecentrum van een agrarisch gebied. Brouwerij, Châtelet
Châtelet Gemeente aan de Samber in de Belgische provincie Henegouwen; 27,34 km2, 36.233 inw. (1997). Woon- en industriecentrum ten oosten van Chatham
Chatham Stad in Groot-Brittannië, in het Engelse graafschap Kent; 62.000 inw. (1990). Marinebasis met scheepswerven aan de Medway. De tocht Chattanooga
Chattanooga Stad in het zuidoosten van de Amerikaanse staat Tennessee; 153.000 inw. (1990). Belangrijk detailhandels-, industrie- en distributiecentrum. Chaudfontaine
Chaudfontaine Gemeente aan de Vesder in de Belgische provincie Luik; 25,54 km2, 20.757 inw. (1997). Industrie (metaalverwerking), toerisme (bosrijke Chaumont
Chaumont Hoofdstad van het Franse dep. Haute-Marne, aan de Marne; 27.042 inw. (1990). Rivierhaven met o.a. leer- en metaalindustrie. Spoorwegknooppunt. Chaumont-Gistoux
Chaumont-Gistoux Gemeente in de Belgische provincie Waals Brabant; 48,07 km2, 9471 inw. (1997). Landbouwgemeente met toenemende woonfunctie, Chaumont-sur-Loire
Chaumont-sur-Loire Dorp in het Franse dep. Loir-et-Cher, vooral bekend door zijn 15e-eeuws kasteel, gebouwd door leden van de familie d'Amboise Chavin de Huántar
Chavin de Huántar Stad in Perú, die haar naam gegeven heeft aan de Chavin-cultuur (ca. 1200-400 v.C.). Van de bouwkunst van deze cultuur is het Cheddar
Cheddar Dorp in het Engelse graafschap Somerset; ca. 5000 inw.. Vooral bekend van de Cheddar Gorge (kloof) en de gelijknamige kaas: een harde, Cheju-do
Cheju-do (Cheju) Zuid-Koreaans eiland en provincie in de Oost-Chinese Zee; 1825 km2, ca. 510.000 inw.. Hoofdstad is Cheju, een visserijhaven me
Cheliff, Oued
Cheliff, Oued Langste en belangrijkste rivier van Algerije; 720 km. Ontspringt in de Djebel Amour (Sahara Atlas) en mondt bij Mostaganem uit in de Chelmsford
Chelmsford Nieuw gewest (county district) in Groot-Brittannië, in het Engelse graafschap Essex; ca. 150.000 inw.. De stad Chelmsford (ca. 60.000 Cheltenham
Cheltenham Stad in Groot-Brittannië, in het Engelse graafschap Gloucestershire; 73.230 inw (1982; district 86.300 inw. in 1986). Lichte industrie. chemiecrisis
chemiecrisis Teruggang in de (petro-)chemische industrie in de westerse landen vanaf de jaren zeventig. De oorzaken van deze crisis zijn zowel van chemie, geochemie,
chemische sedimenten Stoffen die neerslaan op de aarde, doordat stoffen opgelost in grond- of oppervlaktewater een chemische binding aangaan.
Chemnitz
Chemnitz Stad in Duitsland, hoofdstad van de gelijknamige district; 291.400 inw. (1991) (1986; district 6009 km2, 1.889.100 inw. in 1985). Fabricage chemokar
chemokar Auto voor het inzamelen en transporteren van klein chemisch afval. In gebruik bij grote gemeenten
Chenab
Chenab Rivier in India en Pakistan; 1050 km. Ontspringt in de Himalaya en stroomt bij Alipur in de Sutlej. Belangrijkste zijrivieren: Jhelum en Ravi.
Chengde
Chengde (Tsjengte; vroeger Jehol) Stad in het noordoosten van China, in de provincie Hebei (Hopei); ca. 120.000 inw.. Textielindustrie. Vroeger het Chengdu
Chengdu (Tsjengtoe) Hoofdstad van de Centraal-Chinese provincie Sichuan (Sze-tsjwan); 2.840.000 inw. (1992). Haven aan de Min Jiang-rivier, industrieel chenier
chenier Zandrug, vaak kronkelig van vorm, op moerassige afzettingen in een deltagebied. Ontstaat tijdens een periode met stabiele zeespiegel. Stijgt Chenonceaux
Chenonceaux Een van de mooiste Franse kastelen in het Loiredal, gebouwd tussen 1513 en 1522. Werd door koning Hendrik II ten geschenke gegeven Chequers
Chequers Landgoed in Groot-Brittannië, in het Engelse graafschap Buckinghamshire, officieel buitenverblijf van de Britse premier.
Cher (dep.)
Cher (dep.) Departement in Midden-Frankrijk; 7235 km2, 320.200 inw. Hoofdstad: Bourges. In het noorden akkerbouw en veeteelt, wijnbouw in het Cherbourg
Cherbourg Stad in het West-Franse dep. Manche, in Normandië op het Cotentin-schiereiland; 28.774 inw. (1992). Marine- en passagiershaven met Cheshire
Cheshire Graafschap in Noordwest-Engeland, grenzend aan Wales; 2329 km2, ca. 971.000 inw. Hoofdstad: Chester. Vnl. agrarisch met industrie, o.Chester
Chester Stad in Groot-Brittannië, hoofdstad van het Engelse graafschap Cheshire; ca. 65.000 inw. (district ca. 116.657 inw.). Een van de mooiste Engelse Chesterfield
Chesterfield Stad in het Engelse graafschap Derbyshire; 99.000 inw. (1991). Staal-, wol-, katoen-, leer-, machine-, verf- en aardewerkindustrie. Kerk Cheviot Hills
Cheviot Hills Heuvelrug op de grens van Engeland en Schotland over een lengte van ca. 56 km. Hoogste punt: The Cheviot (816 m).
Chiang Mai
Chiang Mai (Chiengmai, Kiangmai) Hoofdstad van de gelijknamige provincie in Noord-Thailand aan de Ping-rivier; 170.000 inw. (1992). Handelscentrum Chianti
Chianti Landstreek in Italië tussen Firenze en Siena, vermaard door de gelijknamige rode wijn. Veel ervan wordt verkocht in de bekende mandflesjes Chiapas
Chiapas Deelstaat in Zuid-Mexico aan de Grote Oceaan; 74.211 km2, 3.210.500 inw. (1990). Hoofdstad: Tuxtla Gutiérrez. Bergachtig met tropische chiastoliet
chiastoliet Variëteit van het mineraal andalusiet, gekenmerkt door insluitsels, veelal koolwaterstoffen, die in het andalusietkristal een kruisvorm innemen. Chiba
Chiba Stad aan de Tokio-baai op het Japanse eiland Honshu; 833.700 inw. (1993). Belangrijk spoorwegknooppunt. De noordkust van de Tokio-baai Chicago
Chicago Stad in de Amerikaanse staat Illinois, aan het Michiganmeer; 2.768.500 inw. (1992). Na New York en Los Angeles de grootste stad van de Chichester
Chichester Nieuw gewest (county district) in het Engelse graafschap West Sussex; ca. 100.000 inw. (stad Chichester ca. 26.000 inw.). Agrarisch centrum Chiclayo
Chiclayo Hoofdstad van het Noord-Peruaanse departement Lambayeque; 425.000 inw. (1993). Centrum van een gebied met geïrrigeerde verbouw v
Chicxulub-krater
Chicxulub-krater Inslagkrater met een middellijn van ca. 180 km die zich op het Mexicaanse schiereiland Yucatán bevindt. De krater is genoemd naar Chiemsee
Chiemsee Meer in de Duitse deelstaat Beieren; ca. 80 km2, op een hoogte van 518 m. Drie eilandjes: Herreninsel met een voormalig benedictijnenklooster Chieti
Chieti Hoofdstad van de gelijknamige prov. in de Middenitaliaanse regio Abruzzi; ca. 60.000 inw. (prov. 2587 km2, ca. 400.000 inw.). Nieuwe stad Chièvres
Chièvres Gemeente aan de Dender en het kanaal Nimy-Blaton-Péronnes in de Belgische provincie Henegouwen; 46,76 km2, 5890 inw. (1997). Ontstaan Chihuahua (geo.)
Chihuahua (geo.) Deelstaat in Noord-Mexico; 244.938 km2, 2.441.900 inw. (1990). Hoofdstad: Chihuahua. Mijnbouw (lood, zink, zilver, goud, uraan), Chili
Chili 2. Geografie Landschap Chili is een van de meest bergachtige landen ter wereld. In het oosten liggen de hellingen van de Andes en langs de Chili 3. Samenleving
Chili 3. Samenleving Demografie In 1993 groeide de bevolking met 1,5% tot ruim 14 miljoen. Ruim de helft (64%) van de bevolking is tussen 15 Chili 4. Geschiedenis
Chili 4. Geschiedenis In de 14e eeuw hoorde het noorden van Chili bij het rijk van de Inka's. Ten zuiden van de Rapel rivier woonden de Arauka-Chili 5. Economie
Chili 5. Economie Het op de export gerichte liberaal-economische beleid van Pinochet bestond uit: minimale overheidsbemoeienis, afschaffen van Chillán
Chili Officiële naam: República de Chile Oppervlakte: 756.626 km2 Inwoners: 14.676.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek Staatshoofd: Eduardo Chili 2. Geografie
Chillán Hoofdstad van de provincie Ñuble in Midden-Chili; 150.000 inwoners (1985). Handelscentrum in een gebied met fruitteelt, wijnbouw en veeteelt. Chillon
Chillon Een van de best bewaarde, middeleeuwse burchten van Zwitserland op een schiereiland in het Meer van Genève. O.a. in het bezit van de graven Chiloé, Isla de
Chiloé, Isla de Eiland in Zuid-Chili; 8394 km2. Hoofdplaats: Ancud. Bosbouw en houtverwerkende industrie, visserij en verbouw van o.a. graan en Chilung
Chilung (Keelung; voorheen Kirun) Stad in het noorden van Taiwan; 359.500 inw. (1992). De diepe, natuurlijke haven is tevens exporthaven van de Chimay
Chimay Gemeente aan het Witte en Zwarte Water in de Belgische provincie Henegouwen (Fagne en Famenne); 197,11 km2, 9761 inw. (1997). Verzorgend Chimborazo
Chimborazo Uitgedoofde vulkaan in Ecuador, in de Andes (Cordilleras Occidental); 6267 m. Bedwongen door E. Whymper (1880).
Chimbote
Chimbote Stad in de provincie Ancash in Noordwest-Peru aan de Grote Oceaan; ca. 280.000 inw. (1990). IJzer- en staalindustrie en visserij. Export China
China 2. Geografie
China 2. Geografie Landschap Het Chinese landschap is een complex en gevarieerd geheel van laagvlakten (12%), heuvels en bekkens (19%), hoogvlakten China 3. Samenleving
China 3. Samenleving Demografie Ruim een vijfde van de wereldbevolking woont in China: in 1994 woonden er ruim 1,2 miljard mensen. Sinds China 4. Geschiedenis
China 4. Geschiedenis Voor het jaar 221 v.C. waren er in China verscheidene onafhankelijke vorstendommen. Het land werd verenigd onder de eers
China 5. Economie
China 5. Economie Begin jaren negentig begon de herstructurering van de centraal geleide economie naar een socialistische markteconomie vorm China 6. Tibet
China 6. Tibet Tibet beslaat het centrale deel van het hoogland in het verre westen van China. Het gebied heeft altijd een bijzondere plaats ingenomen Chinatown
China Officiële naam: Zhonghua Renmin Gongheguo (Volksrepubliek China) Oppervlakte: 9.571.300 km2 Inwoners: 1.236.000.000 (1998) Staatsvorm
China- Subtropisch zeeklimaat met droge winter en in de zomer een natte moesson. Komt voor in het dal van de Ganges, Japan en grote delen klimaat, Middellandse-Zeeklimaat,
Chinatown Aanduiding voor wijken in grote Amerikaanse steden met een hoge concentratie van etnische Chinezen, die het stadsbeeld ter plaatse bepalen; Chindwin
Chindwin Rivier in Birma, belangrijkste zijrivier van de Irrawaddy; 840 km, stroomgebied 114.000 km2. Ontspringt bij de grens met India. In de regentijd Chinese Muur
Chinese Muur Ca. 2450 km lang verdedigingsbouwwerk in Noord-China, gebouwd als bescherming tegen nomadenstammen uit het noorden. De C
Chingola
Chingola Stad in Zambia in de provincie Copperbelt; ca. 200.000 inw.. Winning van kopererts. Drukkerijen; verkeersknooppunt. Gesticht in de jaren chinook
chinook Droge valwind aan de oostzijde van de Noord-Amerikaanse Rocky Mountains, die een sterke temperatuurstijging veroorzaakt. Genoemd na
Chiny
Chiny Gemeente aan de Semois in de Belgische provincie Luxemburg; 113,69 km2, 4753 inw. (1997). Akkerbouw, bosbouw, toerisme.
Chioggia
Chioggia Stad in de Noorditaliaanse regio Veneto aan de lagune van Venetië; 53.566 inw. (1991). Gebouwd op palen. Visserij (paling, garnalen), scheepsbouw Chiquimula
Chiquimula Hoofdstad van de gelijknamige departement in Guatemala; ca. 5.000 inw. (provincie 2376 km2, ca. 250.000 inw.). Centrum van tabaksv
Chisinau
Chisinau (Ki;inov). Hoofdstad van Moldavië, aan de Byk; 676.000 inw. (1990). Handelscentrum voor agrarische omgeving met voedingsmiddelen-, Chittagong
Chittagong (Chattagam; Chittagram) Havenstad in zuidoost-Bangladesh aan de rivier de Karnaphuli, 16 km van de Golf van Bengalen; anderhalf miljoen Chittaurgarh
Chittaurgarh (Chitor) Stad in de Noordwestindiase deelstaat Rajasthan; ca. 50.000 inw.. Markt in een landbouwgebied. De stad werd in 1568 veroverd Chiusi
Chiusi Stad in Italië, in Toscane, provincie Siena. ca. 9000 inw. Onder de naam Camars (Lat.: Clusium) een der grootste Etruskische steden. Etruskisch chloantiet
chloantiet Mineraal uit de sulfidengroep, behorend tot de kiezen. Vormt een continue mengreeks met smaltiet. Chloantiet is kubisch en witgrijs met chloorkoolwaterstoffen
chloorkoolwaterstoffen (gechloreerde koolwaterstoffen) Groep verbindingen die voornamelijk bestaan uit koolstof, waterstof en chloor. Chloorkoo
chloridemeer
chloridemeer Bijzondere vorm van zoutmeer; het water heeft een hoog gehalte aan chloorionen, veelal afkomstig uit 'fossiel' zeewater in poriën van Cholon
Cholon Stad in Israël aan de Middellandse Zee, ten zuiden van Tel Aviv; 161.800 inw. (1991).
Choluteca
Choluteca Hoofdstad van het gelijknamige departement in Honduras, aan de gelijknamige rivier; ca. ca. 60.000 inw. (departement 4211 km2, ca. 300.000 Chongqing
Ch'ongjin (Tsj'ong-dzjin, in het Japans Seishin) Havenstad in het noordoosten van Noord-Korea, aan de Japanse Zee; ca. 911.000 inw. Hoofdstad van Ciénaga
Chongqing (Chungking, Tsjoeng-Tjing) Stad in China, in de provincie Sichuan, waar de Jang-tse-kiang en de Jialing samenvloeien; ca. 3 miljoen inw. Chorzów
Chorzów (Du.: Königshütte) Stad in Zuidoost-Polen (Silezië); 128.800 inw. (1992). IJzer- en staal-, metaal-, chemische en glasindustrie. Kwam in de Christchurch (Nieuw-Zeeland)
Christchurch (Nieuw-Zeeland) Stad in Nieuw Zeeland, op het Zuidereiland; ca. 325.000 inw. Hoofdstad van de provincie Canterbury en belangrijkste Christchurch (UK)
Christchurch (UK) Stad in het Engelse graafschap Dorset, aan de monding van de Avon; ca. 42.000 inw. Priorij in Normandische stijl (13e eeuw).
Christmaseiland
Christmaseiland Tot Australië behorende eilandengroep; ca. 1700 inwoners. Christmaseiland ligt 420 km ten noordoosten van de Cocoseilanden, ca. christofiet
christofiet IJzerrijke variëteit van zinkblende (ZnS). Bevat daarnaast vaak nog andere metalen, zoals cadmium, goud, zilver, lood en indium, gallium chromiet
chromiet Mineraal uit de oxidengroep, behorend tot de spinellen. Vrijwel het enige chroomerts, met rijke vindplaatsen in Canada, Turkije en Transvaal. chronostratigrafie
chronostratigrafie Tijds- en (relatieve) ouderdomsbepaling van geologische gesteente-eenheden en -formaties. Dit gebeurt met biologische methoden, chroom
chroom (Cr) Element uit de groep van zware metalen. Het is een bestanddeel van onder meer gele, oranje en groene verfpigmenten.
chrysoberyl
chrysoberyl Mineraal behorend tot de oxidengroep, oxide van aluminium en beryllium. Orthorhombische kristallen, geel tot geelgroen. Hardheid 8½chrysopraas
chrysopraas (praas) Door insluitsels van actinoliet groengekleurde variëteit van chalcedoon. Goedkope siersteen; bij verhitting of langdurige blootstelling chrysotiel
chrysotiel Mineraal behorend tot de fyllosilicaten, variëteit van serpentiniet. Bestaat uit microkristallijne aggregaten met uiteenlopende kleuren (groengeel, Chubut
Chubut provincie in Zuid-Argentinië, deel van Patagonië; 224.686 k2, ca. 315.000 inw.. Hoofdstad Rawson. Schapenhouderij, met wolproductie en Chuquicamata
Chuquicamata Stad in de Noord-Chileense provincie Antofagasta aan de rand van de Atacama-woestijn, op een hoogte van 3000 m; ca. 20.000 inw. Chuquisaca
Chuquisaca Departement in Zuidoost-Bolivia; 51.525 km2, ca. 500.000 inw. Hoofdstad: Sucre. Veeteelt en verbouw van o.a. maïs, rijst en tabak, winning Chur
Chur (Fr.: Coire) Hoofdstad (sinds 1820) van het Zwitserse kanton Graubünden; 30.500 inw. (1992). Handels- (wijn) en toeristencentrum. Oude stad
Churchill (geo.)
Churchill (geo.) Naam van twee rivieren in Canada: 1. Langste rivier van Labrador; 960 km (samen met de Ashuanipi), stroomgebied 80.000 km2. Mondt Ch'ongjin
Ciénaga Havenstad in de Noord-Colombiaanse provincie Magdalena aan de Caribische Zee; ca. 45.000 inw. Centrum van een agrarisch gebied met Cienfuegos
Cienfuegos (Voorheen Fernandina de Jagua) Havenstad in Cuba aan de gelijknamige baai; ca. 130.000 inw.. Hoofdstad van de gelijknamige provincie; Cincinnati
Cincinnati Stad in de Amerikaanse staat Ohio, aan de Ohio River; met 364.300 inw. (1992) de derde stad van Ohio. Handel, industrie en culturele functies. Ciney
Ciney Gemeente aan de Bocq in de Belgische provincie Namen (Condroz); 147,56 km2, 14.206 inw. (1997). Kleinstedelijk verzorgend centrum met circatidaal ritme
circatidaal ritme (getijdenritme) Activiteitsritme met een cyclus van 12-13 uur. Komt voor bij in getijdezones levende organismen (kreeftjes, strandvlooien, circumpacifische gordel
circumpacifische gordel Vrijwel ononderbroken gebergteketen rondom de Grote Oceaan. Dit gebergte is gevormd tijdens de alpiene orogenese. De Cirebon
Cirebon (Cheribon, voorheen Tjirebon) Stad op West-Java aan de Java Zee; 245.000 inwoners (1990). Havenstad; handel in agrarische producten. Enige cirkelmigratie
cirkelmigratie Vorm van migratie waarbij de man heen en weer trekt tussen de plaats waar hij werkt en zijn herkomstgebied. Alleen de man verhuist cirrocumulus
cirrocumulus (fijne schapewolk) Wolkentype; laag witte vlokken of zeer kleine ronde wolkjes, die min of meer regelmatig in rijen of golfjes zijn gerangschikt. cirrostratus
cirrostratus Wolkentype; effen, lichte, witte sluier op circa 6 km hoogte, waardoorheen zon en maan zichtbaar blijven.
cirrus
cirrus (veerwolk, windveer) Wolkentype; witte, vezelachtige wolken met een zijdeachtige glans op circa 10 km hoogte. Bestaan uit ijskristallen.
Ciskei
Ciskei (voorheen: Iripubliki ye Ciskei) Een van de Zuid-Afrikaanse voormalige 'thuislanden', de door het apartheidsbewind geplande 'onafhankelijke ciscis-
citrien Geelgekleurde variëteit van het mineraal kwarts (SiO2). De heldere kristallen worden toegepast als siersteen. Citrien kan kunstmatig verkregen city
city (Eng.: stad) Aanduiding van het (oude- verg. Frans: cité) deel van de stad, waar zich de belangrijkste winkels, banken en vaak de zetel van het stadsbestuur cityvorming
cityvorming Proces waarbij hoogwaardige stedelijke activiteiten (kantoren en winkels) andere activiteiten (ambacht, industrie en wonen) uit het centrum Ciudad Bolívar
Ciudad Bolívar Hoofdstad van de Venezolaanse deelstaat Bolívar aan de Orinoco; ca. 250.000 inw.. Voedingsmiddelenindustrie. De rivierhaven is Ciudad Juárez
Ciudad Juárez Stad in de Noord-Mexicaanse deelstaat Chihuahua tegenover El Paso (VS); 797.700 inw. (1990). Centrum van voedingsmiddelenindustrie Ciudad Real
Ciudad Real Hoofdstad van de gelijknamige prov. in Midden-Spanje; ca. 60.000 inw.. Marktstad voor vee en wijn. Puerto de Toledo (14e eeuw), kathedraal Civitavecchia
Civitavecchia Havenstad in de Middenitaliaanse regio Lazio aan de Tyrrheense Zee; ca. 50.000 inw.). Belangrijke invoerhaven voor Rome, tevens Clackmannan
C-klimaat Gematigd zeeklimaat waarin, volgens de indeling van de Duits-Oostenrijkse klimatoloog W. Köppen, de gemiddelde temperatuur van de Dabrowa Górnicza
Clackmannan Voormalig Schots graafschap (nu district) aan de Firth of Forth; 163 km2, ca. 60.000 inw.. Hoofdstad: Alloa. Maakt nu deel uit van Clairvaux
Clairvaux (Lat.: Claravallis) Voormalig cisterciënzerklooster in het Franse dep. Aube. Gesticht door Bernardus van Clairvaux (derde dochterklooster; Clare
Clare (Iers: Chlair) Graafschap aan de westkust van de Ierse Republiek; 3188 km2, ca. 100.000 inw.. Hoofdstad: Ennis. Landbouw en melkveeteelt; clariet
clariet Steenkool die microscopisch gezien voor meer dan 90% bestaat uit vitriniet en exeniet. Deze twee maceralen (microscopisch homogene bestanddelen Clavier
Clavier Gemeente aan de Hoyoux in de Belgische provincie Luik (Condroz); 79,12 km2, 3955 inw. (1997). Landbouw, veeteelt. Diverse kastelen.
cleavage
cleavage Ontstaan van een groot aantal dicht op elkaar gelegen min of meer evenwijdige splijtvlakken in gesteente. Meestal gebeurt dit onder invloe
Clermont-Ferrand
Clermont-Ferrand Hoofdplaats van het Franse dep. Puy-de-Dôme en van de regio Auvergne; 140.100 inw. (1990). Rubber (Michelin)-, chemische
Clervaux
Clervaux (Duits: Clerf) Stad in het Groothertogdom Luxemburg aan de Clerve; ca. 2000 inw.). Landbouw, bosbouw, toerisme. Bezienswaardig: slot Clervé
Clervé Riviertje in Noord-Luxemburg; ontspringt ten noorden van Clervaux en mondt bij Kautenbach uit in de Sûre.
Cleve, Per Teodor (1840-1905) Zweeds chemicus en geoloog, doceerde te Uppsala en Stockholm en was vanaf 1875 hoogleraar te Uppsala. Cleve
Cleveland (UK)
Cleveland (UK) Graafschap in Noordoost-Engeland aan de Noordzee; 583 km2, 560.000 inw. (1992). Hoofdplaatsen: Middlesbrough en Eston. Aanvoer Cleveland (VS)
Cleveland (VS) Havenstad in de Amerikaanse staat Ohio, aan het Eriemeer; 502.500 inw. (1992). Belangrijke industriestad: staal, metaalbewerking, Cleve, Per Teodor
Clottens, Jozef
Clottens, Jozef (1881-1959) Vlaams propagandist, vooral actief in Brussel. Reeds voor WO I streed hij voor een vervlaamste universiteit van Gent. Cloud, Preston
Cloud, Preston (geb. 1912) Amerikaans geoloog, onderzocht de evolutie van ongewervelde dieren, waaronder de afstamming van de armpotigen. Bestudeerde Club van Rome
Club van Rome Groep Europese (oud-)politici, wetenschappers, schrijvers en industriëlen, die sinds 1968 samenwerkt en in het begin van de jaren Cluj-Napoca
Cluj-Napoca (Du.: Klausenburg; Hong.: Kolozsvár) Hoofdstad van de gelijknamige Roemeense judet in Zevenburgen (Transsylvanië); 328.000 inw. Cluny
Cluny Benedictijnerklooster in Bourgondië, gesticht in 910, middelpunt van een machtige kloosterhervormingsbeweging. De cluniacenzers wilden, clustering (geo.)
clustering (geo.) In het algemeen het verschijnsel dat bepaalde activiteiten of processen geconcentreerd zijn in een beperkt aantal plaatsen. Als op een Clwyd
Clwyd Graafschap in Groot-Brittannië, in Noord-Wales aan de Ierse Zee; 2427 km2, ca. 405.000 inw.). Hoofdplaats: Mold. Toerisme; lichte, gevarieerde Clydebank
Clydebank Stad in Groot-Brittannië, in de Schotse regio Strathclyde; 44.500 inw. (1991). Scheepsbouw; hier werden o.a. de Lusitania (1906), de Queen Coahuila
Coahuila Deelstaat in Noord-Mexico; 149.982 km2, ca. 2.000.000 inw.. Hoofdstad: Saltillo. De hoofdstad maakt deel uit van het industriegebied rondom coal ball
coal ball Balvormige concretie van kalk of dolomiet in een veenpakket. Ontstaat als een vegetatiedek door de zee wordt overstroomd. In de coal ball Cobán
Cobán Hoofdstad van het departement Alta Verapaz in Midden-Guatemala; ca. 50.000 inw.. Centrum van een gebied met verbouw van koffie, cacao, Coburg
Coburg Stad in de Duitse deelstaat Beieren; 50.635 inw. (1991). Gevarieerde industrie, o.a. metaal en porselein. Oud stadsgedeelte met historische Cochabamba
Cochabamba Hoofdstad van het gelijknamige departement in Midden-Bolivia, gelegen op 2560 m. hoogte; ca. 400.000 inw. (departement 55.631 Cochem
Cochem Stadje in de Duitse deelstaat Rheinland-Pfalz, aan de Moezel; ca. 6000 inw. Centrum van wijnbouw en -handel. Toeristenplaats met o.a. een Cochin-China
Cochin-China (Nam Bo) Het Mekong-deltagebied in het zuiden van het huidige Vietnam; de belangrijkste steden zijn Ho Chi Minh-Stad, Can Tho, Cocoseilanden
Cocoseilanden Tot Australië behorende eilandengroep; ca. 600 inwoners. De Cocos- of Keelingeilanden bestaan uit twee atollen, die 27 kleine koraaleilan
Coelho, Duarte
Coelho, Duarte (?-1554) Portugees ontdekkingsreiziger, stichtte Pernambuco (Brazilië). Als beloning voor zijn reizen in Azië, Afrika en Europa kreeg coesiet
coesiet Monokliene vorm van SiO2, dat onder normale omstandigheden voorkomt als het trigonale kwarts. Voor de vorming is een zeer hoge druk nodig Coevorden
Coevorden Gemeente in de Nederlandse provincie Drenthe; 40,57 km2, 14.985 inw. (1997). Gevarieerde industrie, landbouw, winning aardolie en Cognac
Cognac Stad in het West-Franse dep. Charente; 19.947 inw. (1992). Centrum van de cognacbereiding met de kelders van bekende cognachuizen als Coimbatore
Coimbatore Stad in de Zuid-Indiase deelstaat Tamil Nadu; aggl. ruim 1,1 mln inw. (1991). Verwerkingscentrum van een gebied met verbouw van koffie, Coimbra
Coimbra Hoofdstad van het gelijknamige district in Midden-Portugal; ca. 80.000 inw. (district 3947 km2, ca. 450.000 inw.). Handelscentrum in een
Colchester
Colchester Stad in Groot-Brittannië, in het Engelse graafschap Essex; 141.110 inw. (1991). Centrum van een gebied met bloementeelt; oesterteelt. Colfontaine
Colfontaine Gemeente in de Belgische provincie Henegouwen (Borinage); 13,61 km2, 21.134 inw. (1997). Verstedelijkte woongemeente met enige Colijnsplaat
Colijnsplaat Dorp in de vroegere gemeente Kortgene in de Nederlandse provincie Zeeland, op Noord-Beveland. De rijksvissershaven voor de vissers Colima
Colima Deelstaat in Zuidwest-Mexico aan de Grote Oceaan; 5191 km2, 428.500 inw. (1990). Hoofdstad: Colima. Verwerking van producten van de collectivisatie
collectivisatie Vergemeenschappelijking van eigendom, m.n. in de landbouw. Collectivisatie heeft in de 20ste eeuw in een aantal socialistische staten Collioure
Collioure Plaatsje in het Franse dep. Pyrenées-Orientales, aan de Middellandse Zee; ca. 2700 inw. Badplaats en jachthaven. Kerk uit 1691 en het Château Colmar
Colmar Hoofdstad van het Noord-Franse dep. Haut-Rhin; 64.864 inw. (1992). Wijncentrum van de Elzas met o.a. leer-, metaal-, tabaks-, textiel- en Colmar-Berg
Colmar-Berg Gemeente in het Groothertogdom Luxemburg; ca. 1250 inw. Landbouw, industrie (rubber). Bezienswaardig: kasteel met park.
Colombey-les-deux-Églises
Colombey-les-deux-Églises Dorp in het Franse dep. Haute-Marne; ca. 400 inw. Woon- en sterfplaats van Charles de Gaulle. In juni 1972 werd op Colombia
Colombia 2. Geografie
Colombia 2. Geografie Landschap Het hart van Colombia wordt gevormd door het Andesgebergte, dat zich van zuidwest naar noordoost in drie Colombia 3. Samenleving
Colombia 3. Samenleving Demografie In 1994 had Colombia naar schatting ruim 34,5 miljoen inwoners. De bevolking groeide tussen 1980 en 1992 Colombia 4. Geschiedenis
Colombia 4. Geschiedenis Hoewel Colombia naar Christophorus Columbus genoemd is, was het de Spaanse ontdekkingsreiziger Alonso de Ojeda Colombia 5. Economie
Colombia 5. Economie Van oudsher is de landbouw een belangrijke sector in de Colombiaanse economie geweest. Met name de verbouw en export Colombo
Colombia Officiële naam: República de Colombia Oppervlakte: 1.141.748 km2 Inwoners: 38.581.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek Staatshoofd
Colombo Stad in Sri Lanka (voorheen Ceylon) bij de monding van de Kelani Ganga-rivier, aan de westkust van het eiland; met 615.000 inw. (1990) Colón
Colón Hoofdstad van de gelijknamige Panamese provincie, aan de Caribische Zee; 140.000 inw. (1992; provincie 4961 km2, 222.600 inw.). Drukke Colorado
Colorado River (Color.) Rivier in het westen van de VS, ontspringt in de staat Colorado; 2.333 km, stroomgebied 629.000 km2. Stroomt door Utah, Colorado River (Tx.)
Colorado River (Tx.) Rivier in Texas; 1560 km. Ontspringt in de Llano Estacado en mondt ten zuiden van Houston uit in de Golf van Mexico. Geb
Colorado Springs
Colorado Springs Stad in de Amerikaanse staat Colorado; 280.000 inw. (1990). Gezondheids- en recreatiecentrum aan de voet van de Pikes Peak (Columbia River
Colorado Staat in de Verenigde Staten, in de Rocky Mountains; 269.595 km2, 3.566.000 inw. (1993). Hoofdstad: Denver. Gemiddelde hoogte meer Colorado River (Color.)
Columbia River Canadees-Amerikaanse rivier, ontspringt in British Columbia (Canada); ca. 2000 km, stroomgebied 668.000 km2. Mondt bij Portland Columbus (geo.)
Columbus (geo.) 1. Stad in de Amerikaanse staat Georgia; 180.000 inw. (1991). Handelscentrum en rivierhaven aan de Chattahoochee River met o.Columbus, Christophorus
Columbus, Christophorus (1451-1506) Italiaans ontdekkingsreiziger in Spaanse dienst. Columbus zette als eerste voet op Amerikaanse bodem. Zijn Comblain-au-Pont
Comblain-au-Pont Gemeente aan de samenvloeiing van Amblève en Ourthe in de Belgische provincie Luik; 21,58 km2, 5228 inw. (1997). Landbouw, Comilla
Comilla (Kumilla) Hoofdstad van het gelijknamige district in de regio Chittagong in Zuidoost-Bangladesh; 164.500 inw. (1991). Industriecentrum in commerciële diensten
commerciële diensten Diensten die geleverd worden door bedrijven en instellingen waarbij het maken van voldoende winst om (ook op lange termi
Commewijne
Commewijne Rivier in Noordoost-Suriname; ca. 160 km. Stroomt bij Nieuw-Amsterdam in de Suriname, in de benedenloop bevaarbaar voor zeeschepen Como
Como Hoofdstad van de gelijknamige prov. in de Noord-Italiaanse regio Lombardia, aan het Como Meer (Lago di Como); 89.600 inw. (1991; prov.
Comodoro Rivadavia
Comodoro Rivadavia Havenstad in Zuid-Argentijns Patagonië; ca. 125.000 inw. (1991). Belangrijk centrum van aardolie- en aardgaswinning, gesticht Comoren
Comoren 2. Geografie Landschap De eilanden zijn vulkanisch en de steile bergen en plateaus bestaan voornamelijk uit basalt (zwarte lava) of witte Comoren 3. Samenleving
Comoren 3. Samenleving Demografie Volgens een schatting van de VN telde de Comoren in 1994 630.000 inwoners. Het geboortecijfer was aan Comoren 4. Geschiedenis
Comoren 4. Geschiedenis Na de reis van Vasco da Gama rond Afrika tussen 1497 en 1499 kwamen de Comoren op een belangrijke handelsroute Comoren 5. Economie
Comoren 5. Economie De economie van de Comoren is relatief onderontwikkeld en vooral gericht op de primaire sector. Hierdoor is de economie
Comoren Officiële naam: République Féderale Islamique des Comores Oppervlakte: 1.862 km2 Inwoners: 545.500 (1998) Staatsvorm: islamitische Comoren 2. Geografie
compacte-stadbeleid
compacte-stadbeleid Overheidsbeleid gericht op het bebouwen in hoge dichtheden van lege plaatsen in de stad. Doel van dit beleid is de stad weer compactie
compactie Dichter en harder worden van plastisch sediment (bijvoorbeeld zand, kalk wordt zandsteen, kalksteen). De afgezette lagen worden hierbij compartimentering
compartimentering 1. Het verschijnsel dat een gebied als gevolg van de aanleg van wegen, spoorwegen of kanalen verdeeld wordt in verschillende compensatiestroom
compensatiestroom Zeestroom die ontstaat als het water van een driftstroom (als gevolg van de wind) tegen een kust wordt opgestuwd.
Compiègne
Compiègne Stad in het Noord-Franse dep. Oise, aan de Oise; 41.889 inw. (1991). O.a. machinebouw en metaalverwerking. Toerisme, o.a. in het Bois compost
CompLex resultatenlijst
compost Organische mest, ontstaan door broeiprocessen uit stads-, huis- en/of tuinafval. Bij grootschalige composteringen wordt het afval gesorteerd, Conakry
Conakry (Ook wel: Konakry) Hoofdstad van Guinee, aan de Atlantische Oceaan; ca. 800.000 inw.. Grootste stad en belangrijkste haven van het land Concarneau
Concarneau Stad in het Franse dep. Finistère, in Bretagne; 18.630 inw. (1990). Vissershaven (tonijn) en badplaats. Stadsgedeelte met granieten bolwerken concentratie (geo.)
concentratie (geo.) Bebouwingsvorm waarbij sprake is van hoge bebouwingsdichtheden. Men probeert zoveel mogelijk activiteiten op een zo klein concentratielanden
concentratielanden (ook: programmalanden) Ontwikkelingslanden waarop de Nederlandse ontwikkelingshulp extra is gericht. Bij de selectie van deze concentrisch model
concentrisch model Opbouw van een stad of gebied in deelgebieden in de vorm van steeds grotere cirkels, die elk gekenmerkt worden door bepaalde Concepción (Chili)
Concepción (Chili) Hoofdstad van de gelijknamige provincie en van de regio Bío-Bío in Midden-Chili; 318.100 inw. (1993). Haven, Talcahuano, aan Concepción (Parag.)
Concepción (Parag.) Hoofdstad van het gelijknamige departement in Midden-Paraguay aan de Río Paraguay; ca. 60.000 inw. (departement 18.051 Concord
Concord Hoofdstad van de Amerikaanse staat New Hampshire, aan de Merrimack River; 35.000 inw. (1990). Centrum voor handel, industrie, financiële concordantie (geologie)
concordantie (geologie) Ongestoorde opeenvolging van sedimentaire lagen. Gevolg van een ononderbroken afzetting.
concretie
concretie Tijdens diagenese in sedimenten gevormde knollen van mineralen (bijvoorbeeld kalksteen, dolomiet, bariet). Veelal rond een bepaalde kern, condensatie (geo.)
condensatie (geo.) De overgang (van water) in dampvormige toestand naar vloeibare toestand. Dit doet zich voor als het dauwpunt wordt bereikt: Condroz
Condroz Plateaugebied in zuidelijk België, ten zuiden van het dal van Samber en Maas en ten noorden van de vallei van Fagne en Famenne, die de Conferentie over Internationale Economische Samenwerking
Conferentie over Internationale Economische Samenwerking (CIES) Ook Noord-Zuiddialoog genoemd. In het kader van de Verenigde Naties congelifluctie
congelifluctie Vervloeiing van de bodem op hellingen van slechts enkele graden in streken waar het grondwater voortdurend bevroren (permafrost) congestiegebied
congestiegebied Gebied dat gekenmerkt wordt door een opeenhoping van mensen, bebouwing en economische activiteiten. Als de congestie te extreme conglomeraat
conglomeraat Hoeveelheid aaneengekitte, afgeronde keien.
Congo (rivier)
Congo (rivier) (Zaïre) Rivier in Afrika; 4370 km (stroomgebied 3.690.000 km2). De bron van de Congo is de Lualaba, die in Katanga ontspringt en Congo (Zaïre)
Congo (Zaïre) 2. Geografie Landschap Het grootste deel van het land ligt in het Congobekken, het afwateringsgebied van de rivier de Congo. De Congo (Zaïre) 3. Samenleving
Congo (Zaïre) 3. Samenleving Demografie In 1994 werd het aantal inwoners van de Democratische Republiek Congo (toen nog Zaïre) geschat op Congo (Zaïre) 4. Geschiedenis
Congo (Zaïre) 4. Geschiedenis De Democratische Republiek Congo was oorspronkelijk het woongebied van de Pygmeeën, die door de natuurlijke Congo (Zaïre) 5. Economie
Congo (Zaïre) 5. Economie De Democratische Republiek Congo is in potentie een van de rijkste landen van Afrika. Het land heeft uitstekende agraris
Congo (Zaïre) Officiële naam: République Démocratique du Congo Oppervlakte: 2.344.885 km2 Inwoners: 49.000.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële Congo (Zaïre) 2. Geografie
Congo Square
Congo Square Terrein in New Orleans waar negers aan het einde van de 19e eeuw, begeleid door allerlei slaginstrumenten, dansfestijnen hielden.
Congo-Brazzaville
Congo-Brazzaville 2. Geografie
Congo-Brazzaville 2. Geografie Landschap Achter de smalle kustvlakte ligt een gebied van bergruggen en plateaus die doorsneden worden door Congo-Brazzaville 3. Samenleving
Congo-Brazzaville 3. Samenleving Demografie In 1994 had Kongo 2,5 miljoen inwoners. De bevolking groeide tussen 1980 en 1992 gemiddeld Congo-Brazzaville 4. Geschiedenis
Congo-Brazzaville 4. Geschiedenis Toen de Portugese zeevaarder Diego Cam in 1482 de monding van de Kongo ontdekte, werd het binnenland Congo-Brazzaville 5. Economie
Congo-Brazzaville 5. Economie De economie van Congo is afhankelijk van de winning en de export van olie, in 1988 goed voor 80% van de exportinkomsten.
Congo-Brazzaville Officiële naam: République du Congo Oppervlakte: 342.000 km2 Inwoners: 2.658.000 (1998) Staatsvorm: republiek Staatshoofd
Coniacien
Coniacien Etage en tijd van het Boven Krijt, tussen Turonien en Campanien, afgeleid van de Franse streek Cognac (dep. Charente). Ingevoerd door Connaught
Connaught Prov. in Ierland, aan de Atlantische Oceaan; 17.122 km2, 422.900 inw. (1991). Omvat de graafschappen Galway, Mayo, Leitrim, Roscommon Connecticut
Connecticut Staat in de VS, aan de Atlantische Oceaan, in New England; 12.997 km2, 3.277.000 inw. (1993). Hoofdstad: Hartford. Heuvelachtig en Conrad-discontinuïteit
Conrad-discontinuïteit Grensvlak in de aardkorst, tussen de continentale korst (sial) en de oceanische korst (sima), die eronder is gelegen. De Conrad-Constanta
Constanta (Constantza) Hoofdstad van de gelijknamige judet in Zuidoost-Roemenië; 350.500 inw. (1992; judet 7055 km2, 748.000 inw.). Belangrijkste Constantine
Constantine (Thans: Qustantinah of Qacentina) Hoofdstad van het gelijknamige district in Noordoost-Algerije; ca. 440.000 inw.. Gelegen op een plateau consumptiegoederenindustrie
consumptiegoederenindustrie Industrie waarin de productie van goederen die direct geconsumeerd worden centraal staat. Deze industrie is vaak lichte
contact- Thermale metamorfose in gesteenten rondom een magmalichaam in de aardkorst. De gesteenten bevinden zich in een contactho
contactmetamorfose
contactmetamorfose Metamorfose in gesteente rondom een magmalichaam in de aardkorst.
contactvergif
contactvergif Vergif dat werkzaam is bij huidcontact en dus niet ingeademd of opgegeten hoeft te worden. Bestaat uit verbindingen die door de intacte continentaal plat(eau)
continentaal plat(eau) Volgens het Verdrag inzake het continentale plateau (1958) is dit de zeebedding en de ondergrond van de onder water liggende continentale lucht
continentale lucht (c) Luchtsoort waarvan het brongebied boven land ligt.
continenten
continenten De grote landmassa's van de aarde. Ook de onderzeese gebieden die direct grenzen aan het vasteland, worden tot de continenten gerekend. continentverschuiving
continentverschuiving Theorie dat de werelddelen (continenten) zich langzaam over het aardoppervlak verplaatsen. De theorie werd in zijn eerste vorm contourploegen
contourploegen Ploegen in de richting van de hoogtelijnen. In bergachtige gebieden doet men dit als onderdeel van erosiebestrijding. Op deze manier contractiestructuur
contractiestructuur Scheurenpatroon dat optreedt wanneer een gesteentepakket minder volume gaat innemen. Het bekendste voorbeeld vormen de conurbatie
conurbatie (ook: stedelijke zone) Stadsgewesten die dicht bij elkaar liggen, elkaar gedeeltelijk overlappen, en sterk op elkaar betrokken zijn. Het is
convectie, thermohaliene Stroming in zeewater als gevolg van verschillende watertemperaturen. Koud zout water (-2°C) zakt naar de bodem met aan convenant
convectiestromen
convectiestromen Verplaatsingen in het materiaal waaruit de aardmantel en de aardkern zijn samengesteld. De stromen in de mantel zijn de dieper convectie, thermohaliene
convenant Overeenkomst tussen de rijksoverheid en lagere overheden, particuliere organisaties, instellingen e.d. over de verwezenlijking van haar beleid Conybeare, William Daniel
Conybeare, William Daniel (1787-1857) Brits geoloog, paleontoloog en geestelijke. Bekend om zijn onderzoek van geologische afzettingen in het Coo
Coo Dorp in de gemeente Stavelot in de Belgische provincie Luik. Toerisme, dank zij de waterval van Coo (15 m) in de Amblève.
Cook, James
Cook, James (1728-1779) Engels zeeman, astronoom en ontdekkingsreiziger, maakte in de jaren 1768 tot 1779 drie grote reizen, voornamelijk in de Cook, Mount
Cook, Mount Hoogste berg van Nieuw-Zeeland, top van de Southern Alps, op South Island (Zuidereiland); 3764 m. Voor het eerst beklommen in 1894.
coördinatenstelsel, geografisch
coördinatenstelsel, geografisch Systeem om posities op het aardoppervlak vast te leggen. Van een gewenst punt bepaalt men de boogafstand langs cope-ontginning
cope-ontginning Ontginning van een laagveengebied waarbij de ontginner van de landheer een vaste maat perceel, een zgn. cope van 100×1250 m Copiapó
Copiapó Hoofdstad van de Noord-Chileense regio Atacama, aan de gelijknamige rivier; ca. 80.000 inw.. Centrum van een gebied met winning van goud, Coppename
Coppename Rivier in Suriname; ca. 410 km. Ontspringt in het Wilhelminagebergte en de Tafelberg met twee bronrivieren en mondt uit in de Atlantische Copperbelt
Copperbelt Landstreek in zuidelijk Afrika, op 900-1500 m. hoogte, op de grens van Zambia en Congo (Zaïre). Genoemd naar de grote kopervoorraden coprolieten
coprolieten Fossiele uitwerpselen van vissen, reptielen, vogels of zoogdieren, doorgaans rijk aan fosfaathoudende verbindingen.
Coquilhat, Camille Aimé
Coquilhat, Camille Aimé (1853-1891) Belgisch militair, ontdekkingsreiziger en koloniaal bestuurder. Vocht aan Franse zijde in de Frans-Duitse Oo
Coquimbo
Coquimbo Havenstad en regio in Noord-Chili aan de Grote Oceaan; ca. 90.000 inw.. Marktstad voor een gebied met veeteelt en vooral geïrrigeerde Coral Sea Islands Territory
Coral Sea Islands Territory Eilandengroep ten oosten van Queensland. Zie Australië.
Corantijn
Corantijn Grensrivier tussen Suriname en Guyana; ca. 720 km. Mondt uit in de Atlantische Oceaan. Tot 1871 werd de Coeroeni als belangrijkste bovenloop Corbie
Corbie Stad in het Noord-Franse dep. Somme; 6152 inw. (1990). Bekend door de voormalige benedictijnenabdij, gesticht door Bathilde, echtgenote Corbières
Corbières Landstreek in Zuid-Frankrijk, ten westen van Narbonne. De gelijknamige rode wijn had lange tijd de kwalificatie VDQS (vin délimité de cordieriet
cordieriet (dichroïet) Mineraal uit de groep der cyclosilicaten. Hardheid 7, dichtheid 2600 kg/m3. Kleurloos tot blauwgrijs, rombisch met prismatische cordillera
cordillera (Sp.: bergketen) Aanduiding van lange, parallel lopende ketens van bergruggen, bijv. in Noord-Amerika de bergketen waartoe de Rocky Mountains Córdoba (Argent.)
Córdoba (Argent.) Hoofdstad van de gelijknamige Midden-Argentijnse prov.; 1.166.900 inw. (1990; prov. 168.776 km2, 2.748.000 inw. in 1989). Córdoba (Sp.)
Córdoba (Sp.) Hoofdstad van de gelijknamige prov. in Spanje, Andalusië; 302.100 inw. (1991; prov. 13.718 km2, 754.400 inw. in 1991). Centrum Corinthe
Corinthe (Nea Kórinthos) Stad in Griekenland op de Peloponnesos op de isthmus van Corinthe, hoofdstad van de provincie Kórinthia; ca. 30.000 inw.. Corinthe, Istmus van
Corinthe, Istmus van (landengte van Corinthe) Landengte in Griekenland die de Peloponnesos met Midden-Griekenland verbindt. Ligt tussen de Go
Coriolis-effect
Coriolis-effect Verschijnsel dat een luchtmassa die beweegt langs het aardoppervlak als gevolg van de draaiing van de aarde een afwijking krijgt. Een Cork
Cork Graafschap in Zuid-Ierland aan de Atlantische Oceaan; 7460 km2, ca. 450.000 inw.. Hoofdstad: Cork. Met Kerry en Limerick het belangrijkste Cornwall
Cornwall Graafschap in het uiterste zuidwesten van Engeland; 3548 km2, 475.400 inw. (1992). Hoofdstad: Bodmin (countygebouwen in Truro). Vnl
Coromandelkust
Coromandelkust Deel van de Indiase kust, aan weerszijden van Madras, van Point Calimere tot False Divi Point, de monding van de Krishna-rivier. Coronado, Francisco Vásquez de
Coronado, Francisco Vásquez de (1510-1554) Spaans ontdekkingsreiziger. Ging vanuit Mexico op zoek naar de grote rijkdommen van de Indianen Coronel
Coronel Havenstad in de Chileense provincie Concepción; ca. 75.000 inw.. Centrum van een gebied met verbouw van graan, druiven en katoen. Export COROP-gebied
COROP-gebied (COROP = Coördinatie-commissie Regionaal Onderzoekprogramma) Gebied als onderdeel van de indeling in 40 regio's zoals gehanteerd Corpus Christi (geo.)
Corpus Christi (geo.) Stad in de Amerikaanse staat Texas, aan de Golf van Mexico; 257.000 inwoners (1990), van wie ruim 60% Spaanstalig. Visse
corrasie
corrasie Vorm van erosie waarbij door turbulente windbewegingen of door de werking van stromend water gesteentekorrels tegen elkaar botsen, zodat correlatie (geologie)
correlatie (geologie) Het tot dezelfde geologische eenheid behoren van afzettingen op twee of meer verschillende plaatsen. Herkenning van correlatie Corrèze
Corrèze Departement in Zuidwest-Frankrijk, in het Massif Central; 5857 km2, 241.400 inw. Hoofdstad: Tulle. In het noorden en westen veeteelt, terwijl Corrientes
Corrientes Hoofdstad van de gelijknamige Argentijnse provincie, bij de samenvloeiing van de Paraná en de Paraguay; ca. 260.000 inw. (1991; prov. corrigeren
corrigeren Vorm van het reguleren van een rivierloop waarbij men de bochten afsnijdt. Het verhang zal hierdoor groter worden.
corruptie
corruptie Misbruik maken van een (machts)positie met het oog op persoonlijk voordeel. Meestal in de vorm van (zich laten) omkopen in ruil voor geld Corsica
Corsica (Fr.: Corse) Eiland in de Middellandse Zee, behorend tot Frankrijk; 8680 km2, 250.400 inw. (1990). Verdeeld in twee departementen: Corse-Cortina d'Ampezzo
Cortina d'Ampezzo Stad in de Noord-Italiaanse regio Veneto, in de Dolomieten, op een hoogte van meer dan 1220 m; ca. 10.000 inw.. Bekende wintersportplaats Cortona
Cortona Stad in de Italiaanse regio Toscana, ten noorden van het Trasimeense Meer; 22.680 inw. (1991). Centrum van een gebied met land- en wijnbouw. Çorum
Çorum Hoofdstad van de gelijknamige provincie in Centraal-Turkije; 100.000 inw.. Centrum van een agrarisch gebied met o.a. tapijtweverijen. Çorum Cosenza
Cosenza Hoofdstad van de gelijknamige prov. in de Italiaanse regio Calabria; ca. 150.000 inw. (prov. 6650 km2, 1.000.000 inw.). Spoorwegknooppunt Costa Brava
Costa Brava (Sp.: wilde kust) Kuststreek in de Noordoostspaanse prov. Gerona, van de Franse grens tot Blanes. De streek heeft de toeristen meer te Costa del Sol
Costa del Sol (Sp.: zonnekust) Kuststreek in Zuid-Spanje, aan weerszijden van Málaga, tussen Gibraltar en Almería. Bekende badplaatsen tussen Gibraltar Costa Rica
Costa Rica 2. Geografie
Costa Rica 2. Geografie Landschap Costa Rica wordt doorsneden door vulkaanachtige bergketens: de Cordillera de Guanacaste, de Cordillera de Costa Rica 3. Samenleving
Costa Rica 3. Samenleving Costa Rica heeft een vrij homogene bevolking zonder grote problemen tussen bevolkingsgroepen. Het levenspatroon Costa Rica 4. Geschiedenis
Costa Rica 4. Geschiedenis Toen Columbus in 1502 Costa Rica aandeed leefden er al geruime tijd Indianenstammen. Columbus gaf het land de naam Costa Rica 5. Economie
Costa Rica 5. Economie Costa Rica is een delfstoffenarm land dat drijft op de uitvoer van koffie, bananen en vlees. De agrarische productie is op Côte d'Azur
Costa Rica Officiële naam: República de Costa Rica Oppervlakte: 51.100 km2 Inwoners: 3.604.500 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek Staatshoofd
Côte d'Azur (Fr.: blauwe kust) Kuststreek in het Zuid-Franse dep. Alpes-Maritimes. Middellandse zeekust tussen Marseille en Menton, die het Franse Cotentin
Côte-d'Or Departement in de Franse regio Bourgogne; 8763 km2, 473.500 inw. Hoofdstad: Dijon. Op de hellingen van de gelijknamige heuvels gro
Cotentin (Fr.: Presqu'île du Cotentin) Schiereiland, behorend tot de Franse regio Normandië, aan Het Kanaal. Hoofdplaats: Cherbourg. Kenmerkend Côtes-du-Nord
Côtes-du-Nord Departement in de Franse regio Bretagne, aan Het Kanaal; 6878 km2, 538.900 inw. Hoofdstad: Saint-Brieuc. Veeteelt (o.a. paarden), Côte-d'Or
Cothen
Cothen Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht, aan de Kromme Rijn. Sinds 1996 bij Wijk bij Duurstede. Landbouw, fr
Cotonou
Cotonou Stad in het zuiden van Benin, aan de Baai van Benin; ca. 425.000 inw.. Belangrijkste stad en haven van het land, spoorwegknooppunt en haven Cotopaxi
Cotopaxi Werkende vulkaan in het Andesgebergte in Ecuador; 5897 m. Hoogste actieve vulkaan ter wereld, boven de 4000 m met sneeuw bedekt. In Cotswold Hills
Cotswold Hills Heuvelrug (kalksteen) in Midden-Engeland, lopend van Bath naar Chipping Norton; hoogste punt Cleeve Cloud (ca. 330 m). Hier worden Cottbus
Cottbus Hoofdstad van het gelijknamige district in Duitsland, aan de Spree; 125.800 inw. (1991; district 8262 km2, 883.500 inw. in 1985). Productie Cottica
Cottica Rivier in Suriname, zijrivier van de Commewijne. Belangrijk als waterweg voor de zeeschepen naar de bauxietstad Moengo.
coulisselandschap
coulisselandschap Landschap met bossen, houtwallen, verspreide struik- en boomgroepen, dijken, bebouwing en hoogteverschillen. Vaak bijzonder Courcelles
Courcelles Gemeente in de Belgische provincie Henegouwen; 44,23 km2, 29.622 inw. (1997). Verstedelijkte woongemeente met uitgebreide industrie Court-Saint-Etienne
Court-Saint-Etienne Gemeente aan de Dijle in de Belgische provincie Waals Brabant; 26,64 km2, 8213 inw. (1997). Klein woon- en industriecentrum Coutances
Coutances Stad in het West-Franse dep. Manche in de regio Normandië; 9713 inw. (1990). Agrarisch handelscentrum met enige industrie (zuivel, papier, Couvin
Couvin Gemeente aan het Witte en Zwarte Water in de Belgische provincie Namen (Fagne en Famenne); 206,92 km2, 13.018 inw. (1997). Industrieel Couvinien
Couvinien Onderste etage en tijd van het Midden Devoon, genoemd naar Couvin in België en ingevoerd door Omalius d'Halloy in 1862. Komt ongeveer Covadonga
Covadonga Dorp in de Noord-Spaanse provincie Oviedo; ca. 100 inw. Bekende Mariabedevaartplaats. Tevens bekend van de slag bij Covadonga, covelliet
covelliet Mineraal uit de sulfidengroep, behorend tot de glanzen, chemische samenstelling CuS; hardheid 1½-2, dichtheid 1700 kg/m3. Belangrijk kopererts; Coventry
Coventry Stad in het Engelse graafschap Warwickshire; 304.600 inw. (1992). Vanouds wol- en leerindustrie, in de 19e eeuw productie van naaimachines, Covilhá
Covilhá Stad in de Portugese landstreek Beira Baixa; ca. 40.000 inw.. Belangrijkste wolstad van Portugal en een van de weinige wintersportplaatsen.
Cowes
Cowes Stad in Groot-Brittannië, op het Isle of Wight; 37.000 inw. (1991). Jachtbouw en bouw van hovercrafts. Cowes Week is een van de belangrijkste Craiova
Craiova Hoofdstad van de Roemeense judet Dolj, aan de Jiu; 303.500 inw. (1992). Bestuurlijk, economisch en cultureel centrum van Walachije met Crécy-en-Ponthieu
Crécy-en-Ponthieu Gemeente in het Noord-Franse dep. Somme; ca. 2500 inw.. In de slag bij Crécy (1346) tijdens de Honderdjarige Ooorlog versloeg creep
creep Geleidelijke vervorming van gesteente door de erop werkende krachten; vooral het langzame afschuiven van de bovenste bodemlagen bij een Cremona
Cremona Hoofdstad van de gelijknamige prov. in de Noord-Italiaanse regio Lombardia; 75.000 inw. (1991; prov. 1771 km2, 330.645 inw. in 1985). Crépy-en-Laonnois
Crépy-en-Laonnois Plaats in het Franse dep. Aisne; ca.2500 inw.. De vrede van Crépy (18 sept 1544) maakte een eind aan de laatste oorlog tussen Cres
Cres Eiland in het noorden van de Adriatische Zee, behorend tot de republiek Kroatië; 404 km2, ca. 15.000 inw.. Wijnbouw, fruitteelt, visserij en toerisme.
Creuse
Creuse Departement in Midden-Frankrijk, in het Massif Central; 5565 km2, 140.000 inw. Hoofdstad: Guéret. Sterk achtergebleven gebied met teruglopende Crisnée
Crisnée Gemeente in de Belgische provincie Luik (Droog Haspengouw); 16,84 km2, 2358 inw. (1997). Landbouw, pendel naar Luik.
cristobaliet
cristobaliet Mineraal uit de oxidengroep, chemische formule SiO2 (dezelfde als kwarts). Ontstaat slechts bij temperaturen boven 1470°C en komt daarom Cromerien
Cromerien Etage en tijd in het Pleistoceen, oorspronkelijk gebaseerd op een vindplaats met overblijfselen van een interglaciale flora (Cromer Forest Cromstrijen
Cromstrijen Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland in de Hoekse Waard; 70,31 km2; 12.559 inw. (1997). In 1984 ontstaan door samenvoeging Crotone
Crotone Stad in de Italiaanse prov. Catanzaro in de regio Calabria, aan de Golf van Taranto; 62.300 inw. (1992). Agrarisch centrum met groeiende
Cryptozoïcum
Cryptozoïcum (Precambrium) Periode tussen het moment waarop de aarde als geologisch object ontstond en het begin van het Cambrium, dat wil zeggen Cuba
Cuba 2. Geografie Landschap Het oostelijk landsdeel, de Oriente, is het meest bergachtig. De Pico Turquino (1994 m), de hoogste top van het land, Cuba 3. Samenleving
Cuba 3. Samenleving Demografie In 1993 groeide de bevolking met 1% tot een aantal van bijna 11 miljoen. Het geboortecijfer bedroeg 15 per 1000 Cuba 4. Geschiedenis
Cuba 4. Geschiedenis De geschiedenis van Cuba na 1492 tot Castro wordt gekenmerkt door een vrijwel permanente buitenlandse overheersing. Colu
Cuba 5. Economie
Cuba 5. Economie 'Suiker voor olie' was decennialang de basis van de Cubaanse economie. De jaren negentig werden gekenmerkt door een diepe Cúcuta
Cuba Officiële naam: República de Cuba Oppervlakte: 110.860 km2 Inwoners: 11.045.000 (1998) Staatsvorm: socialistische republiek Staatshoofd: Cuba 2. Geografie
Cúcuta Hoofdstad van het Noord-Colombiaanse departement Norte de Santander; 459.900 inw. (1993). Handelscentrum in een gebied met o.a. verbouw Cuenca (Ecuador)
Cuenca (Ecuador) Hoofdstad van de prov. Azuay in Midden-Ecuador, op 2500 m hoogte; ca. 200.000 inw.. Handelscentrum in een agrarisch gebied Cuenca (Spanje)
Cuenca (Spanje) Hoofdstad van de gelijknamige prov. in Midden-Spanje; 39.860 inw. (prov. 17.061 km2, ca. 225.000 inw.. O.a. textiel- en leerindustrie; Cuernavaca
Cuernavaca Hoofdstad van de staat Morelos in Midden-Mexico; 281.700 inw. (1990). Suikerraffinage, chemische en papierindustrie. Per spoor met cuesta
cuesta (ook: steilrand) Asymmetrische helling met een steile en een zwak aflopende kant. Cuesta's kunnen ontstaan als in een gebied flauw hellende cuesta-landschap
cuesta-landschap Lithologisch en structureel bepaalde landschapsvorm. Kan zich ontwikkelen in een gebied met flauw hellende lagen, waarin afwisselend Cuijk
Cuijk Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant aan de Maas; 57,00 km2, 23.518 inw. (1997). Gevarieerde industrie. De nieuwe gemeente Culemborg
Culemborg Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland aan de Lek in de Neder-Betuwe; 31,15 km2, 24.185 inw. (1997). Land- en tuinbouw
Culiacán
Culiacán (Culiacán Rosales) Hoofdstad van de deelstaat Sinaloa in West-Mexico; 602.100 inw. (1990). Centrum van een gebied met verbouw van groente, culminatie
culminatie Doorgang van een hemellichaam door de plaatselijke meridiaan. Het tijdstip van culminatie van de zon geeft het moment van de ware middag culture of poverty
culture of poverty Houding van weerstand en wantrouwen ten opzichte van vernieuwingen, voorkomend in achtergebleven (boeren)gemeenschappen
culturele diffusie
culturele diffusie Verspreiding van cultuurelementen van de ene cultuur naar de andere. Betreft meestal selectieve overname van nuttig geachte verworvenheden, cultuurgemeenschap (België)
cultuurgemeenschap (België) Sinds 1970 een grondwettelijk erkende Nederlandse, Duitse en Franse gemeenschap in België, samenvallend met de cultuurgrond
cultuurgrond Grond die gebruikt wordt als landbouwgrond. De hoeveelheid cultuurgrond is in veel gebieden sterk toegenomen, ten koste van natuurlijke cultuurlandschap
cultuurlandschap Landschap dat beïnvloed is door menselijk handelen, doordat de mens het gebied is gaan gebruiken als agrarisch, industrieel of stedelijk Cumaná
Cumaná Hoofdstad van de deelstaat Sucre in het noordoosten van Venezuela, aan de rivier de Manzanares; ca. 240.000 inw. (1990). Heeft een uitstekende Cumberland
Cumberland River
Cumberland River Rivier in de VS; ca. 1160 km. Ontspringt in het oosten van Kentucky op het Cumberland Plateau (Appalachen) en mondt bij Paducah Cumbria
Cumberland Voormalig graafschap in Engeland, maakt sinds 1974 deel uit van het graafschap Cumbria.
Cumbria Graafschap in Noordwest-Engeland aan de Ierse Zee; 6809 km2, 490.200 inw. (1992). Hoofdplaats: Carlisle. In 1974 gevormd uit de graafschapp
cumulatieve causatie
cumulatieve causatie Theorie ontwikkeld door o.a. de Zweed G. Myrdal, die het proces van zichzelf versterkende groei van economische activiteiten, cumulonimbus
cumulonimbus (onweerswolk) Wolkentype; uitgebreide wolkenmassa's van aanzienlijke verticale afmetingen en gelijkend op enorme bergen. Soms cumulus
cumulus (stapelwolk) Wolkentype; afzonderlijke dichte wolken met een koepelvormige bovenkant en aan de onderzijde vaak horizontaal afgeplat. T
Cunene
Cunene (Kunene) Rivier in Centraal-Afrika; ca. 1130 km. Ontspringt op het Benguela Plateau (Angola), vormt aan de benedenloop over een afstand Cuneo
Cuneo Hoofdstad van de gelijknamige prov. in de Noorditaliaanse regio Piemonte; ca. 70.000 inw. (prov. 6903 km2, ca. 600.000 inw.). Handelscentrum cupriet
cupriet (roodkopererts) Mineraal uit de oxydengroep, chemische samenstelling CuO2. Hardheid 3½-4, dichtheid 6000 kg/m3; kubische kristalvorm, Curaçao
Curaçao Eiland van de Nederlandse Antillen in de Caribische Zee; 444 km2, ca. 160.000 inw.. Hoofdstad: Willemstad, ca. ca. 130.000 inw.. Grootste Curitiba
Curitiba Snel groeiende hoofdstad van de deelstaat Paraná in Zuidoost-Brazilië; 1.290.10 inw. (1991). Textiel, voedingsmiddelen-, (petro)chemische, Cuttack
Cuttack Grootste stad en tot 1956 hoofdstad van de Indiase deelstaat Orissa; aggl. 440.000 inw. (1991). Centrum van kanalensysteem voor transport Cuxhaven
Cuxhaven Stad in de Duitse deelstaat Nieder-Sachsen, aan de monding van de Elbe; ca. 65.000 inw.. Vissershaven en voorhaven van Hamburg met Cuzco
Cuzco Hoofdstad van het gelijknamige departement in Zuid-Perú, op een hoogte van 3400 m; ca. 275.000 inw. (1990; dep. 76.329 km2, 961.300 inw. cyaniden
cyaniden Zouten van waterstofcyanide (= blauwzuur; HCN). Komen van nature voor o.a. in zaden van veel Prunus-soorten en in rolklaver. Na beschadigin
Cycladen
Cycladen (Kikládhes) Groep van meer dan 40 Griekse eilanden in de Egeïsche Zee, die samen een nomos (district) vormen; 2523 km2, ca. 100.000 cyclonale luchtbeweging
cyclonale luchtbeweging (ook: convergente luchtbeweging) Verschijnsel dat lucht rond een lagedrukgebied spiraalsgewijs naar het centrum stroomt.
cycloon (meteorol.)
cycloon (meteorol.) Zeer actieve en gevaarlijke storing van tropische oorsprong, die op lage geografische breedten boven de oceanen voorkomt. Vereist Cyprus
Cyprus 2. Geografie Landschap Een lange, smalle bergketen met toppen tot ca. 1000 m hoogte verheft zich vlak achter de noordkust van Cyprus. Cyprus 3. Samenleving
Cyprus 3. Samenleving Demografie In 1994 werd de bevolking van Cyprus geschat op ruim 730.000 mensen, maar sinds de scheuring van 1974 Cyprus 4. Geschiedenis
Cyprus 4. Geschiedenis Neolithische vindplaatsen uit ca. 5500 v.C. zijn de oudst bekende nederzettingen op Cyprus. De ontdekking van koper omst
Cyprus 5. Economie
Cyprus 5. Economie De economie van Cyprus steunt op de landbouw en berust op het beginsel van vrij ondernemerschap. Het eiland beschikt ove
Cyprus Officiële naam: Kypriaki Dimokratia (Grieks) / Kibris Cumhuriyeti (Turks) (Republiek Cyprus) Oppervlakte: 9251 km2 Inwoners: 760.000 (Cyprus 2. Geografie
Cyrenaica
Cyrenaica Landstreek in Libië. Klimaat en bodem zeer geschikt voor landbouw. Rond 600 voor Chr. stichtten de Grieken hier vijf steden, waarvan Czestochowa
Czestochowa Hoofdstad van de in 1975 gevormde wojwodstwo (prov.) Czestochowskie in Polen; ca. 275.000 inw.; prov. 6182 km2, ca. 800.000 inw.). C-gemeente
Dabrowa Górnicza Stad in de Zuid-Poolse wojwodstwo Katowice; ca. 150.000 inw.. Centrum van een gebied met steenkoolwinning met daarop geb
Dachau
Dachau Stad bij München, waar de nazi's in 1933 het eerste concentratiekamp bouwden. Dachau stond model voor latere concentratiekampen. Van daciet
daciet Stollingsgesteente (met circa 65% SiO2), kiezelzuurrijk vulkanisch gesteente. Bestaat in hoofdzaak uit plagioklaas en kaliveldspaat. Als nevenbestanddelen Dacorum
Dacorum Nieuw gewest (county district) in het Engelse graafschap Hertfordshire na de bestuurlijke herindeling van 1974; ca. 135.000 inw.
Dadra en Nagar Haveli
Dadra en Nagar Haveli Unieterritorium (sinds 1961) in de Indiase deelstaat Maharashtra; 491 k2, 138.500 inw. (1991). Hoofdplaats: Silvassa. De dagbouw
dagbouw (ook: open pit mining) Winning van een delfstof door deze direct aan het aardoppervlak weg te graven. Indien het een zacht gesteente betreft Dagestan
Dagestan Russische deelrepubliek in de Kaukasus; 50.300 km2, 1.823.000 inw. (1994). Hoofdstad: Machatsjkala, aan de Kaspische Zee. Gevarieerd
dagtemperatuur, gemiddelde
dagtemperatuur, gemiddelde Temperatuur berekend door de temperatuur van alle 24 uren van de dag op te tellen en te delen door 24.
Dahlakeilanden
Dahlakeilanden Eritrese eilandengroep in de Rode Zee, ca. 881 km2. Twee grote eilanden: Dahlak Kebir en Nora. (Parel)visserij. Aanwezigheid van Dakar
Dakar Hoofdstad van Senegal aan de Atlantische Oceaan, op het schiereiland Cap Vert met goede natuurlijke haven, een van de modernste van West-dal
dal Laaggelegen deel van een berggebied, waar meestal een rivier stroomt. Rivierdalen en andere dalstelsels maken een belangrijk deel uit van het aardoppervlak. Dalälv
Dalälv Rivier in Midden-Zweden in Dalarna; 530 km. Ontspringt met twee bronrivieren (Österdaläev en Västerdaläev) in het Scandinavisch Hoogebergte. Dalarna
Dalarna (Dalakarlië) Landstreek in Centraal-Zweden; 29.237 km2, ca. 300.000 inw.. Hoofdplaats: Falun. Belangrijk mijnbouwgebied (ijzer, koper), Dalen
Da-lat (Da Lat, Dalat) Stad in de zuidelijk gelegen Lam Dong-provincie van Vietnam, ten noordoosten van Ho Chi-Minhstad (Saigon); 600.000 inw. Da-nang
Dalen Gemeente in de Nederlandse provincie Drenthe; 68,00 km2, 5892 inw. (1997). Omvat de dorpen Dalen, Wachtum, Dalerveen, Stieltjeskanaal,
Dalfsen
Dalfsen Gemeente in de Nederlandse provincie Overijssel, aan de Vecht; 132,31 km2, 17.419 inw. (1997). Landbouw en industrie (zuivel en drukkerijen). dalgrond
dalgrond Grond ontstaan door het mengen van de bovenliggende bonkveenlaag of bolster met het onder het hoogveen liggende zand. Bij het veenafsteken Dalhem
Dalhem Gemeente in de Belgische provincie Luik (Land van Herve); 36,06 km2, 6013 inw. (1997). Omvat een achttal deelgemeenten waarvan Dalhem Dallas
Dallas Stad in de Amerikaanse staat Texas; met 1.022.500 inw. (1992) de op een na grootste van Texas en de op acht na grootste van de VS. Handels-, Dalmatië
Dalmatië Landstreek in de republiek Kroatië langs de Adriatische Zee, van Istrië tot Kotor (met de eilanden voor de kust). Belangrijkste plaatsen: Zadar Dalmatische Eilanden
Dalmatische Eilanden Eilandengroep (20 grotere en ca. 1000 kleinere) in de Adriatische Zee, behorend tot (voormalig) Joegoslavië. Belangrijkste Daman en Diu
Daman en Diu Unieterritorium van India aan de Arabische Zee; 112 km2, 102.000 inw. (1991). Hoofdstad: Daman. Visserij en visverwerkende industrie. Damanhur
Damanhur (Voorheen: Timenhôr) Stad in Noord-Egypte, in de Nijldelta; ca. 220.000 inw.. Markt voor katoen en rijst met textiel- en farmaceutische Damascus
Damascus (Damas, Dimasjq al-Sjaam, El Dimasjq en Dimashq) Hoofdstad van Syrië aan de Barada-rivier, ten oosten van het Anti-Libanon-gebergte; Dammam
Dammam (Ad-Dammam, Damman) Stad in Oost Saudi-Arabië, aan de Perzische Golf; ca.300.000 inw.. Een van de belangrijkste aardgas- en aardoliehavens Damme
Damme Gemeente aan het kanaal Brugge-Sluis en het Leopoldkanaal in de Belgische provincie West-Vlaanderen; 89,52 km2, 10.877 inw. (1997). Landbouw, Damodar
Damodar Rivier in Noordoost-India, zijrivier van de Hooghly; ca. 550 km. In het dal van de Damodar liggen de grootste steenkoolvoorraden van India.
Dampier, William
Dampier, William (1652-1715) Engels boekanier en ontdekkingsreiziger, jarenlang piraat in de Grote Oceaan (1678-1691). Maakte een ontdekkingsreis Dantumadeel
Da-nang (Da Nang, Danang; voormalig Tourane) Stad in de provincie Quang Nam in Centraal Vietnam, gelegen aan de Zuid-Chinese Zee; ca. 400.000 DC
Dantumadeel Gemeente in de Nederlandse provincie Friesland; 87,52 km2, 19.758 inw. (1997). De gemeente Dantumadeel omvat drie grotere dorpen, Darchan
Darchan (Darhan) Stad in het noorden van Centraal Mongolië, aparte bestuurlijke eenheid; met 90.000 inw. (1991) de tweede stad van het land. Centrum Darcy, Henri-Philibert-Gaspard
Darcy, Henri-Philibert-Gaspard (1803-1858) Frans ingenieur. Bouwde spoorwegen, tunnels en viaducten. Onderzocht later de werking van zandfilters Dardanellen
Dardanellen (Çanakkale; voorheen Hellespont) Zeestraat tussen het Turkse schiereiland Gallipoli en Klein-Azië, verbindt de Zee van Marmara met Darjeeling
Dar-es-Salaam Belangrijkste havenstad en officieuze hoofdstad van Tanzania; ca. 1,6 miljoen inw.. Olieraffinage, textiel-, auto-, vleesconserven- en Datong
Darjeeling (Darjiling) Stad in West-Bengalen, Noordoost India, bij de grens met Nepal; 73.000 inw. (1991). Toeristenoord op een hoogte van 2200 Darling
Darling Rivier in Zuidoost-Australië, rechter zijrivier van de Murray; 2750 km. Ontspringt in de Great Dividing Range. Voor het eerst verkend door Darlington
Darlington Stad in het Engelse graafschap Durham; 96.800 inw. (1992). Centrum van zware industrie. In 1825 werd hier de eerste spoorlijn ter wereld Darmstadt
Darmstadt Stad in de Duitse deelstaat Hessen; 138.575 inw. (1992). Chemische, motoren- en elektrotechnische industrie; drukkerijen en uitgeverije
Dartmoor
Dartmoor Landstreek in het Engelse graafschap Devon; ca. 800 km2. Vnl. heide- en veengebied; hoogste punt High Willhays (618 m). Schapenteelt Dartmouth
Dartmouth Havenstadje in Groot-Brittannië, in het Engelse graafschap Devon; 6298 inw. (1992). Groot aantal 17e-eeuwse huizen, kerk van St.-Saviour Darwin (Australië)
Darwin (Australië) Havenstad in Noord-Australië, hoofdstad van Northern Territory; ca. 78.000 inw. (1991). Export van vee, rijst en uranium. Conservenindustrie, Dar-es-Salaam
Datong (Tatung) Stad in de Chinese provincie Hebei; 1,1 miljoen inw. (1990).
Daugavpils
Daugavpils (Dvinsk; Du.: Dünaburg) Havenstad in de republiek Letland; 127.000 inw. (1992). Transitohandelscentrum met o.a. metaal-, leer-, hout- Dauphiné
Dauphiné Landstreek en vroegere prov. in Zuidoost-Frankrijk tussen de Rhône en de Alpen; hoofdstad Grenoble. In de 11e eeuw voor een deel bezit dauw
dauw Waterdruppeltjes die vlak aan het oppervlak aanwezig zijn. Dauw ontstaat 's nachts, bij een wolkeloze hemel, als de aarde door uitstraling afkoelt. Davao
Davao Stad in de Filippijnen op het eiland Mindanao, aan de voet van de actieve vulkaan Apo; 850.000 inw. (1990). Belangrijke zeehaven met export Daverdisse
Daverdisse Gemeente aan de samenvloeiing van Lesse en Our in de Belgische provincie Luxemburg (Ardennen); 56,39 km2, 1415 inw. (1997). In 1977 Davis, John
Davis, John (ca. 1550-1605) Engels zeevaarder, een van de velen die de noordwestelijke doorvaart naar Indië probeerden te vinden. Zeilde westelijk Davis, William Morris
Davis, William Morris (1850-1934) Amerikaans geoloog, hoogleraar aan Harvard University (Cambridge, VS). Stelde (1909) de cyclusleer op waarin
Davos
Davos Stad in het Zwitserse kanton Graubünden, op 1560 m hoogte; ca. 15.000 inw.. Door de zuivere lucht al in de 19e eeuw bekend als herstellingsoord Dayr al-Bahri
Dayr al-Bahri Plaats in Egypte, op de rechteroever van de Nijl, bij Thebe. Bekend door de terrassentempel (1490-1470 v.C.) van de Egyptische koningin Dayr az-Zawr
Dayr az-Zawr (Deir ez-Zor) Stad in Oost-Syrië, hoofdstad van gelijknamig gouvernoraat, aan de Eufraat; 125.000 inw. (1992). Verkeersknooppunt Dayton
Dayton Stad in het westen van de Amerikaanse staat Ohio; 180.000 inw. (1990). Industrieel, handels-, transport- en cultureel centrum voor het omliggende Daytona Beach
Daytona Beach Plaats in Noordoost-Florida aan de Atlantische Oceaan; 62.000 inw. (1990). Internationaal bekend door het harde, 37 km lange en Da-lat
DC (Direct Current) Term die voor zowel gelijkspanning als gelijkstroom wordt gebruikt.
DDR
DDR (Deutsche Demokratische Republik) Voormalige republiek in Midden-Europa, 108.333 km2, ca. 16,5 miljoen inwoners in 1990. De DDR ontwikkelde DDT
DDT (dichloordifenyltrichloorethaan) Aanvankelijk uiterst effectief insecticide, sinds de ontdekking in 1942 op enorme schaal toegepast en later vanwege De Bilt
De Bilt Gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht; 28,71 km2, 32.348 inw. (1997). Landbouw, industrie, pendel. Diverse instellingen op onderwijs- De Haan
De Haan Gemeente aan de Noordzeekust in de Belgische provincie West-Vlaanderen; 42,16 km2, 11.187 inw. (1997). Familiebadplaats; verschillende De Lier
De Lier Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland in het Westland; 8,91 km2, 10.850 inw. (1997). Tuinbouw; groente- en fruitveiling. Bezienswaardig: De Marne
De Marne Gemeente in de Nederlandse provincie Groningen; 240,31 km2 (land 167,18 km2), 10.948 inw. (1997). In 1990 gevormd uit de gemeenten De Panne
De Panne (La Panne) Gemeente in de Belgische provincie West-Vlaanderen, aan de Noordzeekust bij de Franse grens; 23,89 km2, 9993 inw. (1997). De Pinte
De Pinte Gemeente aan de Schelde in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen; 17,98 km2, 10.187 inw. (1997). Snel groeiende woongemeente met
De Purmer
De Purmer Landstreek in de Nederlandse provincie Noord-Holland, ca. 2700 ha. Oorspronkelijk een meer in open verbinding met de Zuiderzee, drooggelegd De Streek
De Streek Landstreek in de Nederlandse provincie Noord-Holland, tussen Hoorn en Enkhuizen. Land- en tuinbouw.
De Wijk
De Wijk Gemeente in de Nederlandse provincie Drenthe; 42,50 km2, 5202 inw. (1997). Overwegend agrarisch, met enige industrie. Bezienswaardig, Dearborn
Dearborn Stad in de Amerikaanse staat Michigan, voorstad van Detroit; 89.000 inw. (1990). Hoofdkwartier (research en productie) en eerste fabriek Death Valley
Death Valley Slenk in de Mojavewoestijn in de Amerikaanse staat California; ca. 85 m beneden de zeespiegel en stijgend naar een hoogte van 3360 Deauville
Deauville Badplaats in het West-Franse dep. Calvados; 4382 inw. (1990). Samengegroeid met een andere badplaats, Trouville. In de 19e eeuw vooral Debrecen
Debrecen Hoofdstad van de Oost-Hongaarse prov. Hajdú-Bihar; 214.700 inw. (1993). Handelscentrum in een gebied met veeteelt en verbouw van Deccan
Deccan (ook: Dekan) Plateau in het zuiden van Centraal-India; grotendeels niet hoger dan 610 m., grootste hoogte 1.525 m. Begrensd door de West-Decima
Decima (Deshima) Kunstmatig eilandje in de Baai van Nagasaki in Japan, waar Nederland als enig Europees land van 1641 tot 1857 een factorij had. Decken, Karl Klaus von der
Decken, Karl Klaus von der (1833-1865) Duits ontdekkingsreiziger, ondernam een aantal reizen in Oost-Afrika, waarbij hij het gebied rondom het deconcentratie (geo.)
deconcentratie (geo.) Bebouwingsvorm waarbij sprake is van een verspreiding van de activiteiten over een zo groot mogelijk gebied. Voordelen h
Dedemsvaart (kanaal)
Dedemsvaart (kanaal) Kanaal in het noorden van de Nederlandse provincie Overijssel; ca. 40 km lang, loopt van het Zwarte Water bij Hasselt tot deelbouw
deelbouw (share cropping) Vorm van grondgebruik waarbij de boeren land pachten van de eigenaar en als tegenprestatie een deel van de oogst aan deelstaat
deelstaat Eén van de staten van een federatie. Elke deelstaat heeft een eigen regering en een eigen volksvertegenwoordiging. Daarboven staan de centrale Deep Sea Drilling Project
Deep Sea Drilling Project Onderzoek van de oceaanbodem door middel van boringen door de oceanische sedimentlagen heen in het eronder liggende Deerlijk
Deerlijk Gemeente in de Belgische provincie West-Vlaanderen, tussen Leie en Schelde; 16,81 km2, 11.399 inw. (1997). Woondorp met landbouw, textiel- (geologie)
deflatie (geologie) (ook: uitblazing) Transport van materiaal op het aardoppervlak door de wind. Bij sterke wind kan in een droog gebied, wanneer Dehra Dun
Dehra Dun Stad in de Noord-Indiase deelstaat Uttar Pradesh, in het Gangesdal; aggl. 370.000 inw. (1991). Handelscentrum in een gebied met verbouw deining
deining Golfbeweging aan het zeeoppervlak ten gevolge van eerder of elders door de wind opgewekte golven. De golven hebben afgeronde dalen en Deinze
Deinze Gemeente en stad aan de Leie in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen; 75,53 km2, 26.857 inw. (1997). Klein industriecentrum: diverse industrieën, dekblad (geol.)
dekblad (geol.) Uitgebreid en dik gesteentepakket dat ver over andere pakketten ligt geschoven die geologisch later zijn ontstaan. Komt voor in sommige dekzand
dekzand Door de wind aangevoerd en in lagen afgezet zand. De dekzanden in West-Europa zijn ontstaan in het Pleistoceen uit de niet begroeide zone Delcommune, Alexander
Delcommune, Alexander (1855-1922) Belgisch ontdekkingsreiziger, vertrok in 1873 naar Centraal-Afrika, waar hij de bevaarbaarheid van een aanta
Delfland
Delfland Landstreek in de Nederlandse provincie Zuid-Holland, begrensd door de Noordzee (in het westen), Nieuwe Waterweg en Nieuwe Maas (zuiden), delfstoffen
delfstoffen Gesteenten en mineralen die kunnen worden aangewend tot nut van de mensheid en die economisch voordelig kunnen worden gewonnen. Delft
Delft Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland; 26,30 km2, 94.529 inw. (1997). Delft is een middelgrote stad in de Randstad Holland. Naas
Delfzijl
Delfzijl Gemeente in het noordoosten van de Nederlandse provincie Groningen, aan het Eemskanaal en de monding van de Eems; 227,49 km2 (133,61 Delhi
Delhi Delhi (agglomeratie 8,4 miljoen inwoners in 1991) was van 1911 tot 1931 hoofdstad van Brits Indië. Daarna werd New Delhi, feitelijk een sta
Delos
Delos (Gr.: Dhílos) Grieks eiland in de Egeïsche Zee, behorend tot de Cycladen; ca. 3,5 km2, vrijwel onbewoond. In de Oudheid was Delos een centrum Delphi
Delphi (Gr.: Dhelfoí) Plaats in Griekenland aan de voet van het Parnassósgebergte. In de Oudheid verwierf Delphi zich als orakelplaats grote roem en delta
delta Riviermonding waarbij het water zich aan het eind van de rivierloop over een aantal splitsende rivierarmen verdeelt. Dit kan gepaard gaan met deltakust
deltakust Kust die ontstaat wanneer aan de monding van een rivier meer materiaal wordt afgezet dan door de stroming in zee wordt afgevoerd. Een Demer
Demer Rivier in de Belgische provincie Limburg en Vlaams Brabant; 95 km. Onbevaarbaar, ontspringt bij Tongeren en mondt bij Werchter uit in de demografie
demografie Wetenschap die de oorzaken en gevolgen van verandering in omvang en samenstelling van de bevolking bestudeert. Daarbij richt men zich demografie, historische
demografie, historische Hulpwetenschap van de geschiedwetenschap die zich bezighoudt met de omvang en samenstelling van bevolkingen in het demografisch transitiemodel
demografisch transitiemodel (ook: demografisch overgangsmodel) Model waarin de ontwikkeling van geboorte- en sterftecijfers in een land wordt demografisch zwaartepunt
demografisch zwaartepunt Dat deel van een land waar de bevolking relatief het sterkst is geconcentreerd.
demografische druk
demografische druk Maat waarin globaal de verhouding tussen het economisch niet-productieve en het economisch productieve deel van de bevol
demografische inertie
demografische inertie De traagheid waarmee veranderingen in demografische verschijnselen doorwerken in het groeicijfer van de bevolking. Als b
demografische investeringen
demografische investeringen Investeringen die moeten worden gedaan om de groei van de bevolking op te vangen. Hierbij moet gedacht worden Den Dungen
Den Dungen Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant, sinds 1996 behorend tot de gemeente Sint-Michielsgestel. Den Ham
Den Ham Gemeente in de Nederlandse provincie Overijssel; 44,06 km2, 14.795 inw. (1997). Landbouw en industrie (o.a. zuivel en textiel). Bezienswaa
Den Helder
Den Helder Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland, aan het Marsdiep tegenover het eiland Texel; 178,83 km2 (land 45,83 km2), 60.141 Dender
Dender (Dendre) Rivier in België, samenvloeiing van de Westelijke (of Kleine) en de Oostelijke Dender, mondt bij Dendermonde uit in de Beneden-Dendera
Dendera (Dandarah, voorheen Tentyra) Plaats in Egypte op de westoever van de Nijl, ten noorden van Thebe. Ca. 20.000 inw.. In de Oudheid een centrum Denderleeuw
Denderleeuw Gemeente aan de Dender in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen; 13,77 km2, 16.993 inw. (1997). Spoorwegknooppunt, landbouw Dendermonde
Dendermonde (Termonde) Gemeente aan de samenvloeiing van Dender en Schelde in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen; 55,68 km2, 42.848 dendrochronologie
dendrochronologie Jaarringenonderzoek; datering via het tellen en vergelijken van jaarringen van bomen. Deze methode van datering wordt voor de Denekamp
Denekamp Gemeente in de Nederlandse provincie Overijssel; 87,97 km2, 12.367 inw. (1997). Landbouw, maar vooral toerisme. Groot percentage van Denemarken
Denemarken 2. Geografie Landschap Het Deense landschap kreeg zijn karakteristieke vorm vrijwel geheel tijdens de laatste ijstijd en daarna. Oudere Denemarken 3. Samenleving
Denemarken 3. Samenleving Demografie De bevolking van Denemarken neemt langzaam toe. Officiële cijfers van de Deense regering in januari Denemarken 4. Geschiedenis
Denemarken 4. Geschiedenis De oudst bekende bewoners van Jutland leefden waarschijnlijk als nomadische jagers. Tegen het eind van de bronstijd, Denemarken 5. Economie
Denemarken 5. Economie Denemarken behoorde met een bnp per hoofd van $ 26.000 in 1992 tot de vijf rijkste landen ter wereld; alleen Zwitserland
Denemarken Officiële naam: Kongeriget Danmark (Koninkrijk Denemarken) Oppervlakte: 43.094 km2 Inwoners: 5.333.000 (1998) Staatsvorm: constitutionele Denemarken 2. Geografie
Denizli
Denizli Hoofdstad van de gelijknamige provincie in Zuidwest-Turkije; ca. 200.000 inw.. Transport- en handelscentrum in een gebied met verbouw van Dentergem
Dentergem Gemeente in de Belgische provincie West-Vlaanderen; 25,93 km2, 7697 inw. (1997). Landbouw en lichte industrie (schoenen en textiel
denudatie
denudatie De afvoer naar beneden van door verschillende verweringsprocessen vergruisd materiaal. Dit kan gebeuren door wegglijden, wegvloeien Denver
Denver Stad in de Verenigde Staten, hoofdstad van de staat Colorado; 468.000 inw. (1990). Ligt op 1.600 m boven zeeniveau. Ca. 20% van de bevolking depositie
depositie Neerslaan van gassen en aërosolen uit de lucht op het aardoppervlak.
depressie (geologie)
depressie (geologie) Diepste punt in een geplooid gebied, ruimer opgevat een gebied dat lager ligt dan de omgeving. Voorbeelden zijn de Death Valley Derby (stad)
Derby (stad) Stad in Groot-Brittannië, hoofdstad van het Engelse graafschap Derbyshire aan de rivier Derwent; 227.100 inw. (1992). O.m. de Rolls Derwent
Derwent 1. Naam van enkele Engelse rivieren: in Cumberland (56 km), stroomt door het fraaie Derwent Water en mondt uit in de Ierse Zee; zijrivier Des Moines
Des Moines Stad in de Verenigde Staten, hoofdstad van de staat Iowa, aan de gelijknamige rivier (861 km); 196.000 inw. (1993). Omvangrijke industrie Dese
Dese (Desse, Dessie, Dessye, Dasê) Hoofdstad van de Centraalethiopische provincie Welo (Wollo); ca. 100.000 inw.. Verkeersknooppunt en handelscentrum desertificatie
desertificatie Proces waarbij de oorspronkelijke plantengroei verdwijnt en een woestijnvegetatie ontstaat. Oorzaken: overbeweiding, overmatige houtkap Desna
Desna Rivier in Rusland, ca. 1190 km. Ontspringt ten oosten van Smolensk en stroomt bij Kiev in de Dnepr; bevaarbaar vanaf Br'ansk.
Dessau
Dessau Stad in het district Halle in Duitsland, aan de Mulde; 98.100 inw. (1990). O.a. chemische, machine- en elektrotechnische industrie. Voor WO Dessel
Dessel Gemeente aan de kanalen Bocholt-Herentals en Dessel-Turnhout-Schoten in de Belgische provincie Antwerpen; 27,03 km2, 8367 inw. (1997). Destelbergen
Destelbergen Gemeente in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen, aan de oostelijke rand van de Gentse agglomeratie en aan de Schelde; 26,56 km
desurbanisatie
desurbanisatie Migratie vanuit de agglomeratie naar het verder weg gelegen landelijk gebied. Deze migratiebeweging is het vervolg op de suburbanisatie. Detmold
Detmold Hoofdstad van het gelijknamige district in de Duitse deelstaat Nordrhein-Westfalen aan de rand van het Teutoburger Wald; ca. 70.000 inw.. detritus (geologie)
detritus (geologie) (verweringspuin, gesteentegruis) Korrelig materiaal dat vrijkomt bij het uiteenvallen van gesteente ten gevolge van verwering. Wordt Detroit
Detroit Stad in de Amerikaanse staat Michigan, grote havenstad aan het Eriemeer; 1.012.100 inw. (1992). Zetel van de Amerikaanse auto-industrie (Deurne (België)
Deurne (België) Vroeger zelfstandige gemeente in de Belgische provincie Antwerpen; sinds 1 januari 1983 deel van de gemeente Antwerpen. Woonplaats Deurne (Nederland)
Deurne (Nederland) Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant, in de Peel; 117,96 km2, 31.973 inw. (1997). Land- en tuinbouw, lichte Deva (Roemenië)
Deva (Roemenië) (Diemrich) Hoofdstad van de Roemeense judet Hunedoara, in Transsylvanië aan de Mures; 78.300 inw. (1992). Markt voor hou
Deventer
Deventer Gemeente in de Nederlandse provincie Overijssel, aan de IJssel; 36,78 km2, 69.091 inw. (1997). Handel en industrie (metaalwaren, tapijten, Deventer, Jacob van
Deventer, Jacob van (ca. 1510-1575) Nederlands cartograaf, bekend door zijn in opdracht van Filips II getekende kaarten van Nederlandse steden Devon
Devon (Devonshire) Graafschap in Zuidwest-Engeland, aan Het Kanaal; 6711 km2, 1.045.100 inw. (1992). Hoofdplaats: Exeter. Groot deel heide en Devoon
Devoon Systeem en periode in het Paleozoïcum, tussen Siluur en Carboon. De radiometrisch bepaalde ouderdom bedraagt 395-345 miljoen jaar. In Dezful
Dezful (Dizful) Stad in de Iraanse provincie Khuzestan; ca. 115.000 inw. Markt voor sinaasappelen, rijst en uien. Korenmolens en ververijen. In de Dhaka
Dhaka (Dacca) Hoofdstad van Bangladesh, in de Gangesdelta; 3.637.900 inw. (1991). Handelscentrum in een gebied met verbouw van o.a. suikerriet Dhamar
Dhamar Stad in Jemen; ca. 50.000 inw.. Markt voor een landbouwgebied, met handwerksindustrie. Beroemd om zijn paarden. Lange tijd het belangrijkste Dhanis, Francis Ernest Joseph Marie
Dhanis, Francis Ernest Joseph Marie (1861-1909) Belgisch ontdekkingsreiziger en koloniaal bestuursambtenaar. In dienst van de onafhankelijke
Dhaulagiri
Dhaulagiri Bergtop in de Himalaya, in Nepal; 8172 m. hoog. Drie bijbehorende toppen komen elk boven de 7.620 m.. Voor het eerst beklommen in Dhodhekánisos
Dhodhekánisos (Zuidelijke Sporaden) Groep van twaalf Griekse eilanden (Dodekanesos) in de Egeïsche Zee, die het gelijknamige district vormen; diabaas
diabaas (lett.: overgangsgesteente) Stollingsgesteente dat aangetroffen wordt in ganggesteenten en intrusieplaten. Kiezelzuurarm en voornamelijk bestaande diagenese
diagenese Verhardingsproces dat optreedt in afzettingsgesteenten en dat veelal veroorzaakt wordt door drukverhoging onder invloed van jongere, later diaklaas
diaklaas Breuk in een gesteente, waarbij geen duidelijk zichtbare verschuiving is opgetreden. Komt vaak met meerdere tegelijk voor en ontstaat meestal Diamantina, Chapada
Diamantina, Chapada Hoogland in de West-Braziliaanse staat Bahia, strekt zich uit over een lengte van 120 km; grootste hoogte ca. 1000 m. Genoemd diapirisme
diapirisme Deformatieproces waarbij een gesteentepakket plastisch tot een zuilvormig lichaam omhoog wordt geperst tot aan of nabij het aardoppervlak. diaspoor (geologie)
diaspoor (geologie) Mineraal van de oxidengroep, behorend tot de hydroxiden. Chemische samenstelling AlO.OH; hardheid 6½-7, dichtheid 3400 diatomeeënslik
diatomeeënslik Diepzeeafzetting die voor een groot deel is opgebouwd uit kiezelzuur van organische oorsprong, namelijk van de celwanden van diatomeeën. Diaz, Bartholomeu
Diaz, Bartholomeu (?-1500) Portugees zeevaarder, ontdekte in 1487 Kaap de Goede Hoop. Zijn tocht paste in het kader van systematisch opgezette dichtheid (geo.)
dichtheid (geo.) Algemeen gebruikte grootheid voor aantal per oppervlakte-eenheid, bijv. bevolkingsdichtheid en populatiedichtheid (aantal individuen Didam
Didam Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland; 35,13 km2, 16.586 inw. (1997). Landbouw en industrie (sigaren, metaalwaren, kunststoffen)
Diekirch
Diekirch Gemeente in Luxemburg aan de Sûre, hoofdplaats van het gelijknamige district; ca. 5500 inw. Gieterij, brouwerij, agrarische activiteiten, toerisme. diëldrin
diëldrin Insekticide; een chloorkoolwaterstof met hoge persistentie, d.w.z. dat de stof moeilijk afbreekbaar is. Diëldrin hoopt zich op in voedselketens. Diemen
Diemen Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland; 14,25 km2, 23.736 inw. (1997). Forensengemeente met industrie (voedingsmiddelen, Dien Bien Phu
Dien Bien Phu Plaats in het noorden van Vietnam, waar het Franse koloniale leger op 7 mei 1954 een beslissende nederlaag leed in de strijd tegen diensten
diensten Immateriële producten die voortgebracht worden in de tertiaire sector. Diensten staan tegenover goederen: materile, tastbare producten die Diepenbeek
Diepenbeek Gemeente aan de Demer in de Belgische provincie Limburg, op de grens van de Kempen en Vochtig Haspengouw; 41,18 km2, 16.906 Diepenheim
Diepenheim Gemeente in de Nederlandse provincie Overijssel, aan het Twentekanaal; 26,62 km2, 2776 inw. (1997). Landbouw en toerisme (bosrijke Diepenveen
Diepenveen Gemeente in de Nederlandse provincie Overijssel, in Salland; 67,92 km2, 10.394 inw. (1997). Landbouw en enige industrie. Bezienswaardig: dieplood
dieplood Zwaar voorwerpje aan een koord, gebruikt voor het bepalen van de waterdiepte onder vaartuigen. Tegenwoordig hebben ook pleziervaartuigen Dieppe
Dieppe Stad in het West-Franse dep. Seine-Maritime, in de regio Normandië; 36.659 inw. (1992). Vissers- en handelshaven (o.a. import van bananen), dieptegesteente
dieptegesteente (Plutonisch gesteente; plutoniet; abyssisch gesteente) Gesteente dat is gevormd door stolling van magma op grote diepte. De dieptegesteenten dieptelozing
diepte-infiltratie Proces waarbij in duingebied rivierwater op grote diepte wordt toegevoegd aan de zoetwaterlens onder de duinen. Men voegt dit water diepzee
dieptelozing Lozen van afval diep onder de grond in speciaal geselecteerde gebieden waar geen gevaar voor bodemverontreiniging optreedt, zoals schalies diepte-infiltratie
diepzee Het gedeelte van de oceanen waar het water dieper is dan op het continentaal plat, dat tot ongeveer 200 m diepte loopt. Tot ongeveer 125 m diepzeedelfstoffen
diepzeedelfstoffen Delfstoffen die op bepaalde plaatsen op de diepere (2-5 km) oceaanbodem voorkomen. Sommige van deze voorkomens zijn geas
diepzeetrog
diepzeetrog Lange, relatief smalle depressie in de zeebodem, soms tot diepten van meer dan 10.000 m. Ligt steeds langs een continentaal kustgeber
dieselbrandstof
dieselbrandstof (dieselolie) Brandstof voor dieselmotoren. Belangrijk is de mogelijkheid tot spontane ontbranding, die wordt vastgelegd in het cetaangetal Diessen
Diessen Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 29,42 km2, 4166 inw. (1996). Landbouw. Bezienswaardig: Sint-Willibrorduskerk Diest
Diest Gemeente aan de Demer in de Belgische provincie Vlaams Brabant, op de grens tussen het Hageland en de Kempen; 58,21 km2, 21.637 inw. (Diever
Diever Gemeente in de Nederlandse provincie Drenthe, aan de Drentse Hoofdvaart; 75,42 km2, 3809 inw. (1997). Landbouw en (meubel)industrie. Differdange
Differdange Gemeente in Luxemburg aan de Chiers; ca. 16.000 inw. Industriecentrum: hoogovens, metaalverwerking, enz.
dijkdorp
dijkdorp Dorp met lineaire bebouwing ontstaan vanaf 1000 n.C. op een natuurlijk hoog gelegen stroomrug of op een aangelegde dijk. Het dorp is langgerekt, Dijle
Dijle Rivier in België; 100 km. Ontspringt nabij Houtain-le-Val op 158 m hoogte, stroomt via Waver, Leuven, Mechelen en Werchter (waar ze de Demer Dijon
Dijon Hoofdstad van het dep. Côte-d'Or in Oost-Frankrijk; 151.600 inw. (1990). Voedingsmiddelen- (o.a. mosterd), (motor)fietsen- en chemische industrie. Diksmuide
Diksmuide (Dixmude) Gemeente aan de IJzer in de Belgische provincie West-Vlaanderen (Westland); 149,40 km2, 15.245 inw. (1997). Handels- en Dilbeek
Dilbeek Gemeente in de Belgische provincie Vlaams Brabant, aan de rand van de Brusselse agglomeratie; 41,17 km2, 37.524 inw. (1997). Verstedelijkte Dili
Dili Hoofdplaats van Loro Sae, het voormalige Portugese Oost-Timor; ca. 80.000 inw.. Handelscentrum en haven met export van o.a. katoen, koffie Dillenburg
Dillenburg Stad in de West-Duitse deelstaat Hessen, aan de Dill; ca. 30.000 inw.. O.a. ijzer- en staal-, chemische en textielindustrie. Middeleeuwse Dilsen-Stokkem
Dilsen-Stokkem Gemeente aan de Maas en de Zuid-Willemsvaart in de Belgische provincie Limburg; 65,61 km2, 17.381 inw. (1997). Akkerbouw, Diluvium
Diluvium Oude benaming voor Pleistoceen.
Dinan
Dinan Stad in het West-Franse dep. Côtes-du-Nord in de regio Bretagne, aan de Rance; ca.15.000 inw.. Textiel- en leerindustrie; toerisme. Een kasteel Dinant
Dinant Gemeente in de Belgische provincie Namen, in het dal van de Maas en in de Condroz; 99,79 km2, 12.652 inw. (1997). Dinant is typerend voor Dinarische Alpen
Dinarische Alpen Bergketen in voormalig Joegoslavië, vormt de grens tussen Kroatië en Bosnië-Herzegovina. Loopt ongeveer evenwijdig aan de Dalmatische Dinkel
Dinkel Riviertje in het grensgebied van Nederland en West-Duitsland; 80 km lang (36 km in Nederland). Komt bij Gronau Nederland binnen en verlaat Dinkelsbühl
Dinkelsbühl Stadje in de Duitse deelstaat Beieren; ca. 15.000 inw.. Hout- en leerbewerking; toerisme. Middeleeuws stadsbeeld met muren uit de 10e Dinslaken
Dinslaken Stad in de Duitse deelstaat Nordrhein-Westfalen; ca. 65.000 inw.. Steenkoolwinning en ijzer- en staalindustrie. Sinds 1890 belangrijke markt Dinteloord en Prinsenland
Dinteloord en Prinsenland Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant vlak bij het Volkerak; 57,24 km2, 5754 inw. (1996). Dinxperlo
Dinxperlo Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland, in de Achterhoek; 13,70 km2, 8621 inw. (1997). Landbouw en industrie (metaaldraad, diopsied
diopsied Mineraal uit de groep der inosilicaten, behorend tot de clinopyroxenen. Monoklien, met prismatische kristallen, maar meestal massieve of dioptaas
dioptaas Mineraal behorend tot de cyclosilicaten, dichtheid 3300 kg/m3, hardheid 5. Prismatische, kleine, smaragdgroene, doorschijnende kristallen. dioriet
dioriet Donker grijsgroen dieptegesteente bestaande uit plagioklaas, hoornblende en donker glimmer, vaak met kwarts (in dat geval ook kwartsdioriet dioxine
dioxine (tetrachloor-dibenzo-p-dioxine, TCDD) De meest giftige, synthetisch bereide stof die tot nog toe bekend is. Deze stof één van de serie van 57 Dire Dawa
Dire Dawa Stad in de Oost-Ethiopische provincie Harerge (Harar); ca. 120.000 inw. Belangrijk handelscentrum halverwege de spoorweg naar Djibouti, Diriamba
Diriamba Stad in de Nicaraguaanse provincie Carazo, aan de Pan American Highway van Managua naar Costa Rica; ca. 20.000 inw.. Centrum van e
Dirksland
Dirksland Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland, op Goeree en Overflakkee; 74,15 km2, 7857 inw. (1997). Landbouw en enige industrie. discordantie (geol.)
discordantie (geol.) Verstoring in de opeenvolging van sedimentaire lagen. Dit kan doordat lagen ontbreken of doordat oorspronkelijk horizontale Disentis
Disentis Plaats in het Zwitserse kanton Graubünden; ca. 6000 inw.. Badplaats met radioactieve bronnen, tevens wintersportplaats. De benedictijnenabdij Disneyland
Disneyland Amusementspark in Anaheim, USA nabij Los Angeles; een van de belangrijkste attracties van California. Ontwikkeld door Walt Disney Dison
Dison Gemeente in de Belgische provincie Luik, in het zuiden van het Land van Herve; 14,00 km2, 14.038 inw. (1997). Veeteelt en industrie (wol, elektrotechniek).
distheen
distheen (cyaniet, kyaniet) Mineraal behorend tot de groep der nesosilicaten; chemische samenstelling Al2(O.SiO4). Langwerpige, kleurloze tot lichtblauw
District of Columbia
District of Columbia (afgekort: DC) Federaal district van de VS, grenzend aan de staten Virginia en Maryland aan de Potomac River; 178 km2, 607.000 Dithmarschen
Dithmarschen Plattelandsdistrict in het noorden van Duitsland; tussen de mondingen van de Elbe en de Eider; 1405 km2, ca. 150.000 inw.. Hoofdplaats; Diyarbakir
Diyarbakir Hoofdstad van de gelijknamige provincie in Oost-Turkije, aan de Tigris; 381.100 inw. (1990; provincie 14.908 km2, 942.000 inw. in 1985). djabal
djabal (jabal, djebel) Arabisch voor berg, gebergte.
Djerid, Sjott el
Djerid, Sjott el Grootste zoutmeer van Tunesië; ca. 5000 km2, 16 m beneden de zeespiegel. Doorgaans met een zoutkorst bedekt. Winning van fosfaten.
Djibouti
Djibouti (stad) (Jibuti) Hoofdstad van het gelijknamige land in Oost-Afrika; 317.000 inw. (1991). Politiek en economisch centrum van het land. Export Dnepr
Djibouti 2. Geografie
Djibouti 2. Geografie Landschap Het landschap wordt beheerst door de onherbergzame Danakilwoestijn. De woestijn bestaat uit door lavaruggen Djibouti 3. Samenleving
Djibouti 3. Samenleving In 1994 had Djibouti naar schatting 566.000 inwoners. De bevolkingsgroei was aan het eind van de jaren tachtig rond de Djibouti 4. Geschiedenis
Djibouti 4. Geschiedenis In de jaren vijftig van de 19e eeuw vestigden zich de eerste Fransen in het gebied van het tegenwoordige Djibouti. In 1862 Djibouti 5. Economie
Djibouti 5. Economie Veruit de belangrijkste economische sector is de dienstensector, die in 1983 74% aan het BBP bijdroeg. De dienstensector is Djibouti (stad)
Djibouti Officiële naam: République de Djibouti Oppervlakte: 23.200 km2 Inwoners: 440.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek Staatshoofd
D-klimaat
D-klimaat Landklimaat (continentaal klimaat) waarin, volgens de indeling van de Duits-Oostenrijkse klimatoloog W. Köppen, de gemiddelde temperatuur East River
Dnepr (ook: Dnjepr) Rivier in Rusland, Wit-Rusland en de Oekraïne; 2285 km, stroomgebied ruim 500.000 km2. Ontspringt in de Valdaj Heuvels ten Dnepropetrovsk
Dnepropetrovsk (Dnipropetrovsk) Hoofdstad van de gelijknamige oblast in de republiek Oekraïne, aan de Dnepr; ca. 1.200.000 inw.. Transportcentrum Dnestr
Dnestr (ook: Dnjestr) Rivier in de Oekraïne, 1.410 km. Ontspringt in de Noord-Karpaten, stroomt door Moldavië en mondt uit in de Zwarte Zee. Bevaarbaar dobbe
dobbe Min of meer cirkelvormige laagten, veelal opgevuld met een of meer veenlagen of met water. Zij komen onder andere voor in Noord-Nederland Dobroedzja
Dobroedzja (Dobruja) Landstreek in de Balkan, gedeeltelijk in Bulgarije en gedeeltelijk in Roemenië. Bevolking bestaat uit Roemenen, Bulgaren, Tataren, Dode Zee
Dode Zee (Isr.: Bahrat Lut) Meer op de grens van Israël en Jordanië; ca. 1000 km2, ca. 74 km lang en ca. 15 km breed met een grootste diepte van 395 dodendal
dodendal (stikvallei) Dal met mofettes: spleten of vulkanen die aanzienlijke hoeveelheden koolmonoxide en kooldioxide (CO en CO2) uitstoten. Deze Dodewaard
Dodewaard Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland, aan de Waal; 19,29 km2, 4138 inw. (1997). Fruitteelt en industrie (scheepsbouw, conserven, Dodoma
Dodoma Hoofdstad van Tanzania en de gelijknamige regio; ca. 250.000 inw. (regio 41.311 km2, ca. 1.190.000 inw.). Markt voor een gebied met landbouw Dodona
Dodona Plaats in Noord-Griekenland, in Epirus, waar in de Oudheid het orakel van Zeus beroemd was. Uit het ruisen van de aan Zeus gewijde heilige Doesburg
Doesburg Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland, aan de IJssel, 12,90 km2, 10.895 inw. (1997). Regionaal verzorgings- en onderwijscen
Doetinchem
Doetinchem Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland, aan de Oude IJssel; 52,77 km2, 44.500 inw. (1997). Economisch en cultureel centrum Doggersbank
Doggersbank Zandbank in de Noordzee; ca. 30.000 km2, op een diepte van 13-30 m. De Doggersbank is een morene, gevormd tijdens de laatste ijstijd Doha
Doha (ad-Dawhah) Hoofdstad van Katar; met 400.000 inw. (1993) verreweg de grootste stad van het land. Gelegen aan de kust en met grote kunstmatige Doische
Doische Gemeente in de Belgische provincie Namen, aan de Franse grens; 84 km2, 2800 inw. (1997). Veeteelt. Werd in 1815 afgestaan door Frankrijk.
Dokkum
Dokkum Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Friesland, aan het Dokkumer Grootdiep. Streekcentrum met o.a. industrie (kaas, Dokkumer Ee
Dokkumer Ee Riviertje in de Nederlandse provincie Friesland, lengte 23 km, tussen Leeuwarden en Dokkum. Belangrijk voor de scheepvaart (tot 400 doleriet
doleriet Donkergroen tot zwart stollingsgesteente bestaande uit plagioklaas, pyroxeen en amfibool als hoofdbestanddelen. Wordt na chloritisatie omgezet doline
doline Diepe trechter in de bodem, ontstaan door oplossing van de kalkige ondergrond. In dolines verdwijnen vaak regenwater en kleine stroompjes. Dollard
Dollard (Dollart) Inham van de Noordzee aan de noordoostkust van de Ned. prov. Groningen ten zuiden van de West-Duitse plaats Emden (gedeeltelijk dolomiet
dolomiet Mineraal uit de carbonaatgroep, chemische samenstelling CaMg(CO3)2. Ontstaat door de inwerking van een magnesiumrijke stof, bijvoorbeeld Dolomiti
Dolomiti (Dolomieten) Gebergte in Noord-Italië, deel van de Alpen. Hoogste top van dit kalkgebergte is de Marmolada (3354 m). Veeteelt, bosbouw Domburg
Domburg Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Zeeland, op Walcheren; 30,31 km2, 3913 inw. (1996). Badplaats (smal strand) met tuinbouw Dominica
Dominica 2. Geografie Landschap De Kleine Antillen liggen in een gebied dat al heel lang gekenmerkt wordt door instabiliteit van de aardkorst. Dominica 3. Samenleving
Dominica 3. Samenleving Bevolking Naar schatting van de VN had Dominica in 1994 71.000 inwoners. Andere schattingen komen echter hoger Dominica 4. Geschiedenis
Dominica 4. Geschiedenis Columbus deed het eiland in november 1493 als eerste Europeaan aan. In die tijd was het eiland een bolwerk van de oorlog
Dominica 5. Economie
Dominica 5. Economie De landbouw is de belangrijkste pijler van de economie. Bananen, citrusvruchten en kokosnoten zijn de belangrijkste expo
Dominica Officiële naam: Commonwealth of Dominica Oppervlakte: 750 km2 Inwoners: 7.998.000 (1998) Staatsvorm: republiek Staatshoofd: Crispin Dominica 2. Geografie
Dominicaanse Republiek
Dominicaanse Republiek 2. Geografie Landschap Het landschap wordt beheerst door bergketens, die doorsneden worden door korte, snelstromende Dominicaanse Republiek 3. Samenleving
Dominicaanse Republiek 3. Samenleving Demografie In 1970 had de Dominicaanse Republiek iets meer dan 4 miljoen inwoners. In 1994 waren Dominicaanse Republiek 4. Geschiedenis
Dominicaanse Republiek 4. Geschiedenis Het eiland Hispaniola werd op 5 februari 1492 door Columbus ontdekt. De Taino, een Indianenstam Dominicaanse Republiek 5. Economie
Dominicaanse Republiek 5. Economie Het bnp per inwoner bedroeg in 1992 $ 1050. In dat jaar groeide het bbp met 8%, na twee jaar van krimp. Dommel
Dominicaanse Republiek Officiële naam: República Dominicana Oppervlakte: 48.422 km2 Inwoners: 7.998.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële Dominicaanse Republiek 2. Geografie
Dommel Rivier in Nederland (120 km) en België (26 km), niet bevaarbare zijrivier van de Maas. Ontspringt op het Limburgs laagplateau, komt bij Don
Don Rivier in Rusland; 1970 km, stroomgebied 440.000 km2. Ontspringt 150 km ten zuiden van Moskou en mondt uit in de Zee van Azov. Bevaarbaar Donau
Donau (Tsj.: Dunaj; Serv.-Kroat.: Dunav; Roem.: Dunarea) Rivier in Midden-Europa, na de Volga de langste rivier van Europa; ca. 2820 km, stroomgebied Donaueschingen
Donaueschingen Stad in de Duitse deelstaat Baden-Württemberg, aan de samenvloeiing van de rivieren Brigach en Breg (het begin van de Donau); Donbas
Donbas (Doneckbekken) Industriegebied in de Oekraïne, aan de Zwarte Zee; ca. 24.000 km2, ca. 12.205.000 inw.. Belangrijkste steden: Doneck en Doncaster
Doncaster Stad in Groot-Brittannië, in het graafschap South Yorkshire; 293.500 inw. (1992). Centrum van een gebied met steenkoolwinning. Mark
Donceel
Donceel Gemeente in de Belgische provincie Luik (Droog Haspengouw); 23,36 km2, 2492 inw. (1997). Landbouw (granen en suikerbieten). Bezienswaardig: Doneck
Doneck (Donetsk, Donjets) Hoofdstad van de gelijknamige oblast in de Oekraïne, in de Donbas; ca. 1.100.000 inw.. Metallurgische, chemische, bouwmaterialen-, Donegal
Donegal Graafschap in het noordwesten van Ierland aan de Atlantische Oceaan; 4831 km2, 128.440 inw. (1991). Hoofdstad: Lifford. Vnl. bergachtig Donge
Donge Riviertje in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 46 km, ontspringt ten oosten van Baarle-Nassau en mondt uit in de Amer bij Geertruidenberg. Dongen
Dongen Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant, aan het Wilhelminakanaal en de Donge; 24,69 km2, 24.161 inw. (1997). Industrie (Dongeradeel
Dongeradeel Nederlandse gemeente in de provincie Friesland; 291,58 km2 (land 168,66 km2), 24.266 inw. (1997). Hoofdplaats: Dokkum. Omvat Dokkum, Doniawerstal
Doniawerstal Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Friesland. Omvatte 24 dorpen en gehuchten. Veeteelt, zuivelindustrie en donk
donk Oude rivierduin, die nog uitsteekt boven latere jonge rivierklei- of veenafzettingen. Donken hebben reeds in de prehistorische tijd in laaglandgebieden doodijs
doodijs Van gletsjers afkomstige ijsmassa's die geïsoleerd van de hoofdaanvoer onbeweeglijk zijn blijven liggen. Wanneer dit ijs ter plaatse smelt, kan doodtij
doodtij Waterstand die optreedt wanneer de getijdenkracht van de maan en die van de zon elkaar precies tegenwerken. Het verschil in waterhoogte tussen doodwater
doodwater Kustwater dat ontstaat op plaatsen waar twee watersoorten op elkaar liggen (bijvoorbeeld zoet of brak water op zout zeewater). Hierdoor doorbraakdal
doorbraakdal Rivierdal dat zich dwars door een gebergte heen snijdt. Kan ontstaan doordat een riviergebied met een reeds bestaande rivier opgeheven doorlatendheid
doorlatendheid De mate waarin lucht en water de bodem kunnen binnendringen. De doorlatendheid wordt voor een belangrijk deel bepaald door de Doorn
Doorn Gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht aan de rand van de Utrechtse Heuvelrug; 22,25 km2, 10.100 inw. (1997). Forensen- en recreatiegemeente Doornik
Doornik (Tournai) Gemeente aan de Schelde in de Belgische provincie Henegouwen in de Leemstreek; 213,75 km2, 68.071 inw. (1997). Economisch Doornpanne
Doornpanne Natuurreservaat (138 ha) in de Belgische provincie West-Vlaanderen, in de duinen bij Oost-Duinkerke. Flora omvat o.a. duindoorn en Doppelexistenz
Doppelexistenz Verschijnsel dat boeren met een te klein bedrijf naast hun werk in de landbouw een baan erbij zoeken om voldoende inkomsten te Dordogne
Dordogne Departement in Zuidwest-Frankrijk, grenst in het oosten aan het Massif Central; 9060 km2, 379.200 inw. Hoofdstad: Périgueux. Vnl. agrarisch: Dordrecht
Dordrecht (Dordt) Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland, aan Merwede, Oude Maas, Noord en Dordtse Kil; 99,45 km2, 117.355 inw. Dordtse Kil
Dordtse Kil Stroom in Zuid-Holland tussen het Eiland van Dordrecht en de Hoekse Waard. Noordelijk deel heet Mallegat. Verbindt de Oude Maas Dornbirn
Dornbirn Grootste stad van het Oostenrijkse Bondsland Vorarlberg; ca. 40.000 inw.. Belangrijke textielindustrie; jaarlijks textielbeurs. Rotes Haus stamt dorp
dorp (ook: landelijke nederzetting) Permanente nederzetting op het platteland, met een beperkt aantal inwoners. Bij het bepalen of een nederzetting dorpsvorm
dorpsvorm Ruimtelijke ordening van een dorp, meestal nauw samenhangend met de geografische ligging in het totale landschap, met het systeem van Dorset
Dorset Graafschap in Zuidwest-Engeland, aan Het Kanaal; 2654 km2, 664.200 inw. (1992). Hoofdplaats: Dorchester. In het westen kalkheuvels, in Dortmund
Dortmund Stad in de Duitse deelstaat Nordrhein-Westfalen; 599.900 inw. (1991). Belangrijke rivierhaven aan het Dortmund-Eemskanaal (geopend Dotan
Dotan (Dothan) Plaats in Israël, ten noorden van Samaria. Bekend uit Vondels toneelstuk 'Jozef in Dothan' als de plaats waar Jozef door zijn broers Douai
Douai (Dowaai) Stad in het Noord-Franse dep. Nord, aan de Scarpe; 44.576 inw. (1992). Bestuurs- en transportcentrum met o.a. metallurgische, chemische Douala
Douala Stad in West-Kameroen, aan de Atlantische Oceaan; met ca. 1,3 mln inw. de grootste stad en haven van het land met export van o.a. hout, ba
Doubs
Doubs Departement in Oost-Frankrijk, grenzend aan Zwitserland; 5234 km2, 477.200 inw. Hoofdstad: Besançon. Landbouw en veeteelt (o.a. gruyèrekaas), Dour
Dour Gemeente in de Belgische provincie Henegouwen, aan de Franse grens; 33,31 km2, 17.075 inw. (1997). Forensengemeente, metaalindustrie.
Douro
Douro (Sp.: Duero) Rivier in Spanje en Portugal; ca. 790 km. Ontspringt in de Sierra de Urbión en mondt bij de Portugese havenstad Porto uit in de Dover
Dover 1. Stad in het Engelse graafschap Kent, aan de Straat van Dover; 35.840 inw. (1991; county district 103.200 inw. in 1991). Drukste passagiershaven Down
Down Graafschap in Noord-Ierland, aan de Ierse Zee; 2416 km2, ca. 70.000 inw.. Hoofdstad: Downpatrick. Vnl. agrarisch: landbouw en veeteelt; bosbouw. Drâa
Drâa Langste rivier van Marokko; 1100 km. Ontspringt in de Hoge Atlas, stroomt naar het zuidwesten en mondt, bij voldoende watertoevoer, uit in draadmeteorologie
draadmeteorologie Meteorologisch onderzoek waarbij men instrumenten bevestigd aan vliegers oplaat om gegevens in de atmosfeer te verzamelen draagvlak
draagvlak Het aantal mogelijke klanten voor centrale goederen en diensten. Het gaat dus niet om het aantal klanten dat werkelijk komt, maar om het draaikolk
draaikolk Draaiende beweging van het water, voorkomend bij uitstekende plekken langs de oever of bij bepaalde bodemoneffenheden, bijvoorbeeld Drachenfels
Drachenfels Trachietkegel in het Zevengebergte in Duitsland op de westelijke oever van de Rijn; 321 m. Ruïne van een kasteel, Drachenhöhle. Wijnbouw Drachten
Drachten Hoofdplaats van de Nederlandse gemeente Smallingerland in de provincie Friesland. Na Leeuwarden grootste plaats van Friesland. Verzorgings-, drainage
drainage (ook: kunstmatige afwatering) Verlaging van de grondwaterstand door het aanleggen van greppels en afvoerbuizen in de grond. In aride gebieden Drakensberg
Drakensberg Gebergte in Zuidelijk Afrika, 900 km lang evenwijdig aan de zuidoostkust. Hoogste top de Thabana Ntlenyana (3482 m).
Dráma (geo.)
Dráma (geo.) Hoofdstad van de gelijknamige nomos in Noord-Griekenland, Macedonië; ca. 40.000 inw.. Centrum van een gebied met verbouw van Drammen
Drammen Hoofdstad van de Zuid-Noorse fylke (prov.) Buskerud, aan de Drammenfjord, monding van de gelijknamige rivier (270 km); ca. 60.000 Drancy
Drancy Noordoostelijke voorstad van Parijs; 60.707 inw. (1990). Lichte industrie. Groot interneringskamp voor Franse joden (1941-44), die van hieruit Drava
Drava (Du.: Drau) Rivier in Midden-Europa; ca. 720 km. Ontspringt in de Karnische Alpen bij de Italiaans-Oostenrijkse grens, vormt voor een deel Drecht
Drecht (Drechtkanaal) Gekanaliseerd riviertje, stroomt van Oude Wetering langs de grenzen van Noord- en Zuid-Holland en Utrecht naar Uithoorn Drechterland
Drechterland Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland; 24,08 km2, 9377 inw. (1997). Tot 1 januari 1980 heette deze gemeente Bangert. Drechtsteden
Drechtsteden Verzamelnaam voor de steden Dordrecht, Papendrecht, Sliedrecht en Zwijndrecht.
drempelwaarde (geo.)
drempelwaarde (geo.) Het minimale aantal mogelijke klanten dat nodig is om centrale goederen en diensten rendabel te kunnen leveren. Omdat de
Drenthe
Drenthe Provincie in het noordoosten van Nederland; 2681 km2, 460.670 inw. (1997). Hoofdstad: Assen. Grenst aan de Nederlandse provincies Gr
Drentse Hoofdvaart
Drentse Hoofdvaart (Smildervaart) Kanaal in de Nederlandse provincie Drenthe, tussen Assen en Meppel; 44 km, zes sluizen. Gegraven tussen 1767 Dresden
Dresden Hoofdstad van de Duitse deelstaat Saksen, aan de Elbe; 488.800 inw. (1991). Ligging Dresden ligt in de Duitse deelstaat Saksen, het voormalige Dreumel
Dreumel Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland, in het land van Maas en Waal. Bezienswaardig: gerestaureerde kerk Driebergen-Rijsenburg
Driebergen-Rijsenburg Gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht aan de rand van de Utrechtse Heuvelrug; 26,44 km2, 18.361 inw. (1997). Forensen- Driebruggen
Driebruggen Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland, sinds 1989 bij Reeuwijk. Veeteelt en industrie (kaas, meubelen). Drielandenpunt
Drielandenpunt Toeristisch punt in bosrijke streek op de Vaalserberg in Zuid-Limburg, waar drie stenen de samenkomst markeren van drie landen:
driftstroom
driftstroom Zeestroom die een direct gevolg van de wind is. Bekende voorbeelden zijn de zeestromen die ontstaan door de passaten, de moessondriften drijfenveloppe
drijf- Stukken ijs op rivieren en in zee, die van de vaste ijsbedekking zijn losgeraakt.
drijfenveloppe 1. Plastic, waterdicht gesloten omslag gebruikt voor het onderzoek naar het verloop van oppervlaktestroming in oceanen. Op de kaart drijfijs
drijfijs Stukken ijs op rivieren en in zee die van de vaste ijsbedekking zijn losgeraakt. Ontstaat op rivieren doordat het ijs is gaan kruien en daarna losraakt, drijfzand
drijfzand Slecht gepakt zand met veel poriënwater. Gedraagt zich bijna als een suspensie. Een voorwerp wordt voornamelijk door het opgenomen water Drina
Drina Rivier in voormalig Joegoslavië; ca. 460 km. Rechter zijrivier van de Sava; ontstaan uit de samenvloeiing van de Tara en de Piva in Montenegro drinkwaterwinning
drinkwaterwinning Het winnen van water voor de drinkwatervoorziening. Na winning moet het water meestal nog gezuiverd worden. Er bestaan de droge tijd
droge tijd Neerslagarme periode in een gebied met periodiek fluctuerende neerslag. Komt vooral voor in tropische gebieden in afwisseling met natte Drogenbos
Drogenbos Gemeente aan de Zenne en het kanaal Brussel-Charleroi in de Belgische provincie Vlaams Brabant; 2,49 km2, 4710 inw. (1997). Faciliteitengemeente
Drogheda
Drogheda Stad in het Ierse graafschap Louth, aan de Boyne; 25.000 inw. (1996). Textiel-, cement- en kunstmestindustrie; brouwerij. Het statuut van Drôme
Drôme Departement in Zuid-Frankrijk; 6530 km2, 412.200 inw. Hoofdstad: Valence. Bergachtig in het oosten (Voor-Alpen), in het vlakkere westen Dronten
Dronten Eerste gemeente in de Nederlandse polder Oostelijk Flevoland (drooggelegd in 1957, nu onderdeel van provincie Flevoland) aan de Lage Vaart; droog dal
droog dal Voormalig rivierdal dat droog is komen te staan. In Nederland zijn droge dalen vooral in de Weichsel-ijstijd ontstaan. In deze ijstijd was Droog Haspengouw
Droog Haspengouw Landstreek in Midden-België in de Leemstreek, tussen Jeker en Maasvallei. Droog Haspengouw is het meest kenmerkende deel
Drostendiep
Drostendiep Riviertje in het zuidoosten van de Nederlandse provincie Drenthe; 10 km lang, belangrijk voor de afwatering.
druipsteen
druipsteen Afzettingsgesteente dat aangetroffen wordt in grotten. Ontstaat doordat aanwezig kalksteen en dolomiet gedeeltelijk opgelost worden door drumlin
drumlin Op een overlangs doorgesneden sigaar lijkende heuvel van enkele tientallen meters hoogte en met een lengte van circa 2 kilometer. Ontstaan Drunen
Drunen Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant, in de Langstraat; 33,53 km2, 19.023 inw. (1996). Industrie (aluminium, Druten
Druten Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland, in het land van Maas en Waal; 42,44 km2, 15.901 inw. (1997). Fruitteelt en industrie (steenfabriek, dry farming
dry farming Extensieve vorm van landbouw die wordt toegepast in gebieden met weinig en wisselvallige neerslag. Slechts de helft van de akkers is Dubai (emiraat)
Dubai (emiraat) (Doebai) Een van de emiraten van de Verenigde Arabische Emiraten; opp. 3900 km2, ca. 510.000 inw.. Gelijknamige hoofdstad; ca. dubbel seizoen
dubbel seizoen Verschijnsel dat een gebied twee of meerdere keren per jaar door toeristen wordt bezocht. Het meest bekende voorbeeld is de situatie dubbelfosfaat
dubbelfosfaat (dubbelsuperfosfaat) Kunstmeststof verkregen door fosforerts (fluorapatiet) te bewerken met fosforzuur.
Dublin
Dublin (Gailic: Baile ÁAtha Cliath) Hoofdstad van de Ierse Republiek en het gelijknamige graafschap, aan de Dublin Bay; met suburbs ca. 953.000 Dubois, Marie Eugène François Thomas
Dubois, Marie Eugène François Thomas (1858-1940) Nederlands geoloog en anatoom, hoogleraar geologie te Amsterdam (1898). Vond in 1890/Dubrovnik
Dubrovnik Stad in Kroatië, aan de Adriatische Zee; 49.700 inw. (1991). Havenstad, badplaats en toeristencentrum. Oude stad is ommuurd (15e eeuw), Dudelange
Dudelange (Dudelingen) Stad in Luxemburg, in het dal van de gelijknamige rivier; 14.000 inw. Industriecentrum met hoogovens en staalfabrieken, Duffel
Duffel Gemeente aan de Nete in de Belgische provincie Antwerpen; 22,77 km2, 15.741 inw. (1997). Tuinbouw (glascultuur), industrie (papier, aluminium, duinen
duinen Door de wind bijeengebrachte en afgezette landmassa gelegen langs de kust (zeeduinen) of in het land (landduinen). In gebieden waar de win
duinenkust
duinenkust Kustvorm die gekenmerkt wordt door de aanwezigheid van duinen. Duinenkusten ontstaan op plaatsen waar de zee zonder hindernissen duinhellingen
duinhellingen Niet-horizontale delen van de duinen, die afhankelijk van de ligging een verschillende vegetatie bezitten. Op landinwaarts gelegen noord- duininfiltratie
duininfiltratie Proces waarbij oppervlaktewater aan de duinen wordt toegevoegd om op deze wijze de zoetwaterlens die zich onder de duinen bevindt Duinkerken
Duinkerken (Fr.: Dunkerque) Stad in het Franse dep. Nord, aan de Noordzee; 71.118 inw. (1992). Derde zeehaven van Frankrijk met export van o.a. Duins
Duins (The Downs) Strategisch gelegen ankerplaats aan de Engelse zuidoostkust in het Nauw van Calais. Hier werden twee zeeslagen uitgevochten:
Duinstreek
Duinstreek Gebied langs de Nederlandse kust tussen Hoek van Holland en Den Helder, ca. 120 km lang, slechts op enkele plaatsen onderbroken. Niet duinvallei
duinvallei Een laaggelegen gebied tussen de duinen. Men maakt een onderscheid tussen een primaire en een secundaire duinvallei. De primaire duinvallei Duisburg
Duisburg Stad in de Duitse deelstaat Nordrhein-Westfalen, aan de samenvloeiing van Rijn en Ruhr; 536.700 inw. (1991). Grootste binnenhaven van Duits Oost-Afrika
Duits Oost-Afrika Duitse koloniale gebieden in Oost-Afrika (tot WO I). Bestond uit Tanzania, Rwanda en Burundi.
Duitsland
Duitsland 2. Geografie
Duitsland 2. Geografie Landschap De Bondsrepubliek Duitsland kan onderverdeeld worden in twee fysisch-geografische eenheden: de Noord-Duitse Duitsland 3. Samenleving
Duitsland 3. Samenleving Demografie De tegenwoordige Bondsrepubliek telt ruim 82 miljoen inwoners en een gemiddelde bevolkingsdichtheid Duitsland 4. Geschiedenis
Duitsland 4. Geschiedenis De moderne geschiedenis van Duitsland begint in 1871, toen Wilhelm I door toedoen van Bismarck tot keizer gekroond Duitsland 5. Economie
Duitsland 5. Economie De westelijke Bondsrepubliek was een land met een zeer sterke economie, hoewel de tijd van het 'Wirtschaftswunder' in de
Duitsland Officiële naam: Bundesrepublik Deutschland Oppervlakte: 356.854 km2 Inwoners: 82.079.000 (1998) Staatsvorm: federale republiek Staatshoofd
Duiveland
Duiveland Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Zeeland op Schouwen-Duiveland; 54,31 km2, 5822 inw. (1996). Land- en tuinbouw. Duivelseiland
Duivelseiland (Fr.: Ile du Diable) Eiland behorend tot Frans Guyana in de Atlantische Oceaan. Het was lange tijd een beruchte Franse strafkolonie Duiven
Duiven Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland; 35,15 km2, 24.253 inw. (1997). Omvat o.a. de dorpen Duiven, Loo en Groessen. Agrarische Dumbarton
Dumbarton Oaks Landgoed te Georgetown (Washington DC), in 1801 gebouwd, waar een beroemde kunstcollectie en bibliotheek is gehuisvest, die Dumfries and Galloway
Dumbarton Stad in Groot-Brittannië, in Schotland, hoofdstad van de vroegere county Dumbartonshire, aan de monding van de Clyde; ca. 30.000 inw.. Dumbarton Oaks
Dumfries and Galloway Schotse regio bestaande uit de voormalige counties Dumfries, Kirkcudbright en Wigtown; 6475 km2, 147.900 inw. (1992).
Dumont, André
Dumont, André (1847-1920) Belgisch geoloog en mijningenieur, hoogleraar te Leuven (1883). Boorde in 1901 bij As in Belgisch Limburg steenkool Dumyat
Dumyat (Damietta, Damiate) Stad in Noord-Egypte, bij de Middellandse Zee en de gelijknamige rivier; ca. 125.000 inw. Hoofdstad van het gelijknamige Dún Laoghaire
Dún Laoghaire Stad in het Ierse graafschap Dublin, voorhaven van Dublin; 55.520 inw. (1991). Veerpont voor verbindingen met Liverpool en Glasgow.
Dundalk
Dundalk Hoofdstad van het Ierse graafschap Louth, aan de Ierse Zee; 30.000 inw. (1996). Export van vee en vlees; elektrotechnische, voedings middelen- Dundee
Dundee Stad in Groot-Brittannië, hoofdstad van de Schotse regio Tayside, aan de Firth of Tay; 165.700 inw. (1992). Verwerking van jute, toeleveringsbedrijven Dunedin
Dunedin Stad in Nieuw-Zeeland, op South Island, hoofdstad van de provincie Otago; 110.800 inw. (1993). Textiel-, leer-, houtverwerkende en metaalindustrie. Dunfermline
Dunfermline Stad in Groot-Brittannië, in de Schotse regio Fife, aan de Firth of Forth; 52.390 inw. (1991). Textiel- en rubberindustrie, vervaardiging Dungeness
Dungeness Kaap in het Engelse graafschap Kent, ten zuiden van Dover, beheerst door twee kernreactoren en een vuurtoren. In 1652 versloeg Trom
Duque de Caxias
Duque de Caxias Stad in Brazilië, industriële voorstad van Rio de Janeiro, 664.600 inw. (1991). Belangrijk centrum met aardolieraffinage, keramische, Durance
Durance Rivier in Oost-Frankrijk; 290 km. Ontspringt bij Briançon in de Alpen, stroomt door diepe kloven en mondt bij Avignon uit in de Rhône. Durango
Durango Deelstaat in Midden-Mexico; 123.181 km2, 1.349.400 inw. (1990). Hoofdstad: (Victoria de) Durango. In het westen bosbouw, verder verbouw Durban
Durban Stad in de Zuid-Afrikaanse provincie KwaZulu-Natal, aan de Indische Oceaan; ca. 1,1 mln inw. (1991). Tweede havenstad van Afrika met export Durbuy
Durbuy Gemeente aan de Ourthe in de Belgische provincie Luxemburg; 156,60 km2, 9203 inw. (1997). Gesticht in de 11e eeuw, stadsrechten dateren Durgapur
Durgapur Stad in de Indiaase deelstaat West-Bengalen, gelegen aan de Damodar; 426.000 inw. (1991). Belangrijk industriecentrum (m.n. staal).
Durham
Durham Hoofdstad van het gelijknamige Engelse graafschap in Noordoost-Engeland; 26.420 inw. Tapijtindustrie en vervaardiging van orgels. Normandisch duriet
duriet (matkool) Steenkoolsoort die voornamelijk is opgebouwd uit de resten van planten die in een zeer vochtig gebied groeiden (bijvoorbeeld rietkragen). Durme
Durme Rivier in de Belgische provincie Vlaanderen; 25 km. Ontspringt nabij Eksaarde, stroomt via Lokeren en Hamme naar Tielrode en mondt uit Durmitor
Durmitor Hoogste bergtop van de Joegoslavische deelrepubliek Montenegro; 2522 m. Natuurgebied met o.a. karstverschijnselen. Startpunt van Tito Durrës
Durrës (It.: Durazzo) Stad in Albanië, hoofdstad van het gelijknamige district, aan de Adriatische Zee; 85.400 inw. (1990; district 848 km2, 251.000 Dusjanbe
Dusjanbe (Doesjanbe) Hoofdstad van Tadzjikistan; 602.000 inw. (1990). Industrieel centrum; m.n. productie van katoen, zijde, kleding, leer en voedingsmiddelen. Düsseldorf
Düsseldorf Hoofdstad (sinds 1946) van de Duitse deelstaat Nordrhein-Westfalen, aan de Rijn; 576.700 inw. (1991). Belangrijke rivierhaven met o.Dussen
Dussen Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 39,04 km2, 6165 inw. (1996). Land- en tuinbouw, industrie (schoenen, dustbowls
dustbowls Stofstormen die ontstaan door verkeerd gebruik van landbouwgronden in droge gebieden, zoals in de Verenigde Staten vanaf 1930. Door Duurzame-Ontwikkelingsverdrag
Duurzame-Ontwikkelingsverdrag Verdrag dat de Nederlandse regering in maart 1994 heeft gesloten met de regeringen van Benin, Bhutan en Costa Dvina
Dvina 1. Noordelijke Dvina (Severnaja Dvina), rivier in Rusland; 750 km, stroomgebied 362.600 km2. Ontspringt ten noordwesten van Kirov en mondt dwarsdal
dwarsdal Smal dal met steile wanden, dat dwars door één bergrug loopt.
dwarsduin
dwarsduin Lange, rechte zandrug in een woestijn, loodrecht op de overheersende windrichting.
Dwingeloo
Dwingeloo Gemeente in de Nederlandse provincie Drenthe; 68,89 km2, 3998 inw. (1997). Agrarische activiteiten, toerisme. Het dorpsgezicht met brin
Dwingelose Heide
Dwingelose Heide Heidegebied in het westen van de Nederlandse provincie Drenthe; 825 ha. De Dwingelose Heide is een natuurreservaat, waarin dynamische gegevensuitwisseling (DDE)
dynamische gegevensuitwisseling (DDE) Set afspraken die het mogelijk maakt dat informatie automatisch kan worden uitgewisseld tussen bepaalde dynamometamorfose
dynamometamorfose Metamorfose in gesteenten in de aardkorst onder invloed van plaatselijk optredende hoge druk.
East River Waterweg in de VS, verbindt Upper New York Bay en Long Island Sound en ligt tussen de New Yorkse stadsdelen Manhattan Island en Eastbourne
Eastbourne Stad in het Engelse graafschap East Sussex, aan Het Kanaal; 83.500 inw. (1991). Badplaats sinds de Victoriaanse tijd met o.a. museum eb (geo.)
eb (geo.) Laagste waterstand in de getijdenschommeling. Deze treedt op wanneer de ebstroom ophoudt en de vloedstroom weer begint. De term wordt Ebal en Gerizim
Ebal en Gerizim Twee bergen in Palestina, resp. 940 en 881 m hoog. De bergpas ertussen heeft vanouds strategische betekenis. Ebal, ten noorden v
Eberswalde
Eberswalde Stad in de Duitse deelstaat Brandenburg, aan de Poolse grens; ca. 53.000 inw. Scheepsbouw langs het Finowkanaal, ijzer- en staal- en Ebro
Ebro Rivier in Noordoost-Spanje; ca. 930 km, afwateringsgebied 85.000 km2. Ontspringt in het Cantabrisch Gebergte (met een karstmeer als bron) en Ecaussinnes
Ecaussinnes Gemeente aan de Sennette in de Belgische provincie Henegouwen; 34,77 km2, 9574 inw. (1997). Ontstaan door samenvoeging van diverse Echt
Echt Gemeente in de Nederlandse provincie Limburg aan het Julianakanaal; 73,45 km2, 18.869 inw. (1997). Agrarische activiteiten en industrie (bouwmaterialen, Echteld
Echteld Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland aan de Waal; 33,99 km2, 6698 inw. (1997). Agrarische activiteiten, baksteenindustrie. Hervormde Echternach
Echternach Stad in Luxemburg aan de Sauer in Gutland, op 158 m hoogte; ca. 4200 inw. Agrarische activiteiten en toerisme (fraaie omgeving en historische ecocide
ecocide Vernietiging van het hele ecosystemen, bijv. ontbladering van oerwouden.
economisch complex
economisch complex Een samenhangend geheel van bedrijven dat een grote omvang en meestal ook veel variatie heeft. In het complex bevinden z
economisch nationalisme
economisch nationalisme Het streven naar een hoge mate van zelfvoorziening door een land.
economische geografie
economische geografie Deelvak van de geografie waarin de ruimtelijke rangschikking en samenhang van menselijke bestaansvormen bestudeerd worde
economische orde
economische orde (ook: economisch stelsel) Economische organisatie van de maatschappij, de wijze waarop in de samenleving de koppeling plaatsvindt economische overbevolking
economische overbevolking Situatie waarin er meer mensen dan bestaansmiddelen zijn. Werkloosheid is het gevolg.
economische verstedelijking
economische verstedelijking De groei van het percentage arbeidsplaatsen in de steden. Economische verstedelijking geeft aan dat er een concentratiet
ecotoxilogie
ecotoxilogie Wetenschap die de effecten van giftige stoffen op het milieu bestudeert.
Écouen
Écouen Stad in Frankrijk, departement Val-d'Oise, ca. 20 km ten noorden van Parijs, ca. 5000 inw.; vooral bekend door het kasteel, een schepping van Ecuador
Ecuador 2. Geografie
Ecuador 2. Geografie Landschap Ecuador heeft drie duidelijk van elkaar te onderscheiden landschappen. Een kwart van het land wordt ingenomen Ecuador 3. Samenleving
Ecuador 3. Samenleving Demografie In 1993 groeide de bevolking met 2,1% tot een aantal van ruim 11,2 miljoen. Het geboortecijfer bedroeg 27 Ecuador 4. Geschiedenis
Ecuador 4. Geschiedenis Voor de komst van de Spanjaarden in 1531 werd Ecuador bewoond door kleine, verspreid levende Indianenstammen, die Ecuador 5. Economie
Ecuador 5. Economie De economie steunt grotendeels op de export van landbouwproducten en olie. De grote massa is zeer arm en profiteerde tot Edam-Volendam
Ecuador Officiële naam: República del Ecuador Oppervlakte: 272.045 km2 Inwoners: 12.336.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek Staatshoofd
Edam-Volendam Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland, aan het IJsselmeer; 24,79 km2 (land: 16,41km2), 26.478 inw. (1997). Omvat Ede
Ede Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland; 320,47 km2, 100.948 inw. (1997). Omvat o.a. de dorpen Bennekom, Ede, Lunteren, Otterlo. Edegem
Edegem Gemeente in de Belgische provincie Antwerpen; 8,65 km2, 22.693 inw. (1997). Industrie (metaal), dienstensector, landbouw. Bezienswaard
edelstenen
edelstenen Stenen of mineralen die om hun schoonheid, duurzaamheid en zeldzaamheid als kostbaar worden ervaren. Vroeger alleen van toepassing Eden (VK)
Eden (VK) Rivier in het noordwesten van Engeland. Stroomt van het Penninisch gebergte, langs Carlisle, naar de Solway Firth, een arm van de Ierse edge city
edge city Benaming voor grootschalige bebouwing die het resultaat is recente van grootstedelijke deconcentratie. Deze stadrandbebouwing heeft een Ediacara-fauna
Ediacara-fauna Fossielengroep die kenmerkend is voor het laatste deel van het Cryptozoïcum. Bevat verschillende groepen holtedieren (Coelenterata) Edinburgh
Edinburgh Stad in Groot-Brittannië, hoofdstad van Schotland en de regio Lothian aan de Firth of Forth; 439.900 inw. (1992). Ligging Edinburgh lig
Edingen
Edingen (Enghien) Gemeente in de Belgische provincie Henegouwen (aan de Taalgrens); 40,59 km2, 10.573 inw. (1997). Faciliteitengemeente. Agrarische Edmonton
Edmonton Hoofdstad en grootste stad van de Canadese provincie Alberta, aan de North Saskatchewan River; 616.000 inw. (1991). Groot olieraffinagecentrum Edwardmeer
Edwardmeer (vroeger: Idi Amin Dada Meer, nog vroeger: Albert-Edwardmeer) Oude naam voor Rutanzige (sinds 1973). Meer in Afrika op de grens Eeklo
Eeklo Gemeente in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen, hoofdplaats van het Meetjesland; 30,05 km2, 19.096 inw. (1997). Regionaal centrum van Eelde
Eelde Gemeente in de Nederlandse provincie Drenthe; 25,69 km2, 10.768 inw. (1997). Landbouw, bloementeelt, tuinbouw, toerisme. Luchthaven (si
Eelderdiep
Eelderdiep Riviertje in het noorden van de Nederlandse provincie Drenthe, ontstaan uit o.a. de Winderloop en de Westerloop. Stroomt samen met het Eemland
Eem-interglaciaal
Eem-interglaciaal Geologische periode uit het Pleistoceen, die duurde van 130.000-70.000 jaar geleden. Deze periode wordt gekenmerkt door stijgende Eenrum
Eemland Oud landschap in het noorden van de Nederlandse provincie Utrecht, tussen het Eemmeer en Amersfoort. Vooral weidegebied met enige gemengde Eemnes
Eemnes Gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht; 33,67 km2, 8225 inw. (1997). Landbouw en enige lichte industrie. De laat-gotische kerk te
Eemskanaal
Eemskanaal Kanaal in de Ned. prov. Groningen, tussen Groningen en Delfzijl; 26,5 km lang, 60 m breed en 5,5 m diep. Bestaat uit één pand, d.w.z. Eemsmond
Eemsmond (Groningen) Gemeente in de Nederlandse provincie Groningen; 551,24 km2 (land 190,81 km2), 16.235 inw. (1997). Eemsmond is ontst
Eemsmond Monding van de rivier de Eems in het noordoosten van de Nederlandse provincie Groningen. In de Eemsmond bevindt zich de Eemshaven, Eemsmond (Groningen)
Eenrum Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Groningen, sinds 1990 bij De Marne. Omvatte o.a. de dorpen Eenrum, Pieterburen, eerdgrond
eerdgrond Bodem met een dikke, humeuze toplaag. Deze dikke humuslaag kan door menselijk handelen of door natuurlijke factoren zijn ontstaan. Men Eersel
Eersel Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 36,08 km2, 18.221 inw. (1997). Industrie (textiel, sigaren, meubels) en agrarische activi
Eerste Wereld
Eerste Wereld Benaming voor de rijke, kapitalistische landen, ter onderscheiding van de Tweede Wereld, bestaande uit de communistische landen, eeuwige sneeuw
eeuwige sneeuw Sneeuw die ligt op plaatsen waar steeds weer nieuwe sneeuw valt voordat de oude sneeuw door smelten of lawinewerking is verdwenen. Efeze
Efeze (Ephesus) In de Oudheid oorspronkelijk een Carische nederzetting op de westkust van Klein-Azië, sedert de 12e eeuw v.C. bewoond door Griekse effectieve neerslag
effectieve neerslag Gedeelte van de neerslag dat niet weer onmiddellijk door verdamping aan de atmosfeer wordt teruggegeven. De effectieve neerslag effluent
effluent Water uit een zuiveringsinstallatie dat na zuivering wordt geloosd op het oppervlaktewater.
effluentie
effluentie Opneming door een rivier van grondwater. Dit gebeurt als een rivier ergens de grondwaterspiegel snijdt. Omdat deze grondwaterspiegel vaak Egeïsche Zee
Egeïsche Zee Deel van de Middellandse Zee, tussen Griekenland en Klein-Azië, door de Dardanellen, Zee van Marmara en de Bosporus verbonden Eger
Eger Stad in Hongarije, ten noordoosten van Boedapest, hoofdstad van de provincies Heves; ca. 63.400 inw. Een van de belangrijkste wijncentra van Eghezée
Eghezée Gemeente aan de Méhaigne in de Belgische provincie Namen (Haspengouw); 102,80 km2, 12.892 inw. (1997). Verzorgend centrum met agrarische Egmond
Egmond Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland aan de Noordzee; 39,83 km2, 11.523 inw. (1997). Omvat de dorpen Egmond aan den Egypte
Egypte 2. Geografie
Egypte 2. Geografie Landschap Egypte bestaat uit vier fysisch-geografische gebieden: het dal en de delta van de Nijl, die zeer vruchtbaar zijn, de Egypte 3. Samenleving
Egypte 3. Samenleving Demografie In 1994 had Egypte naar schatting van de VN ruim 61,6 miljoen inwoners. Andere schattingen komen op ca.
Egypte 4. Geschiedenis
Egypte 4. Geschiedenis De geschreven geschiedenis van Egypte gaat terug tot ca. 3100 v.C., toen farao Menes Opper- en Neder-Egypte verenigde. Egypte 5. Economie
Egypte 5. Economie In de jaren zestig werd onder Nasser een socialistisch economisch beleid gevoerd en was er sprake van een snelle industriële ontwikkeling. Eibergen
Egypte Officiële naam: Arabische Republiek Egypte Oppervlakte: 997.739 km2 Inwoners: 66.000.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek Staatshoofd
Eibergen Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland in de Achterhoek; 117,64 km2, 16.400 inw. (1997). Agrarische activiteiten, industrie (hout- Eifel
Eifel Hoogvlakte in de Duitse deelstaat Rheinland-Pfalz, tussen Moezel, Rijn en Ruhr; gemiddelde hoogte 400-600 m met diep ingesneden dalen. Vulkaankegels Eigenbrakel
Eigenbrakel (Braine-l'Alleud) Gemeente in de Belgische provincie Waals Brabant (bij de Taalgrens); 51,99 km2, 34.190 inw. (1997). Landbouw, industri
Eiger
Eiger Bergtop in Zwitserland in Berner Oberland (3970 m), behorend tot de Jungfraugroep; voor het eerst beklommen in 1858. De bijna loodrechte Eijgelshoven
Eijgelshoven Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Limburg. Van de Romeinse tijd dateren o.a. een villa en kerkhof. De r.-k. Eijsden
Eijsden Gemeente in de Nederlandse provincie Limburg aan de Maas; 21,89 km2, 11.894 inw. (1997). Land- en tuinbouw (appels, kersen), zinkwitindustrie, eiland
eiland Stuk land in zee waar tot in het centrum de invloed van de zee merkbaar is. Plante- en diersoorten van eilanden zijn vaak endemen, d.w.z. dat Eindhoven
Eindhoven Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant in de Kempen, aan het Eindhovens kanaal, Beatrixkanaal en de Dommel; 90,10 km
eindmorene
eindmorene Materiaal dat door een gletsjer wordt afgezet aan het ijsfront. Indien dit front lang op dezelfde plaats blijft liggen, verzamelt zich hier het Einsiedeln
Einsiedeln Stad in het Zwitserse kanton Schwyz; ca. 11.200 inw. Meest bezochte bedevaartplaats van Zwitserland, met o.a. een benedictijnen abdij Eisenach
Eisenach Stad in Duitsland, Bezirk Erfurt, aan de noordwestrand van het Thüringer Wald; 43.800 inw. (1993). Auto-, chemische en textielindustrie. Eisenstadt
Eisenstadt Hoofdstad van het Oostenrijkse Bondsland Burgenland; ca. 10.500 inw. Wijnhandel. Paleis Esterházy met barokfaçade, o.a. verblijfplaats Eisleben
Eisleben Stad in Duitsland, Bezirk Halle; ca. 25.000 inw. Mijnbouw (koper, zilver), textiel-, tabaks- en confectie-industrie. Geboorte- en sterfplaats Ekeren
Ekeren Vroeger zelfstandige gemeente in de Belgische provincie Antwerpen; sinds 1 januari 1983 deel van de gemeente Antwerpen. Komt reeds voor eklogiet
E-klimaat Polair klimaat waarin, volgens de classificatie van de Duits-Oostenrijkse klimatoloog W. Köppen de gemiddelde temperatuur van de warmste E-laag
eklogiet Metamorf gesteente ontstaan uit basisch stollingsgesteente, dat onder hoge temperatuur en druk gerekristalliseerd is. Het gesteente is middelkorrelig Ekofisk
Ekofisk Noors olieveld in het centrale deel van de Noordzee, met grote oliereserves. De olie wordt naar Teesside gepompt. Op 22 april 1977 vond op El Paso
El Paso Stad in de Amerikaanse staat Texas, aan de Rio Grande, tegenover Ciudad Juárez (Mexico); 543.800 inw. (1992). Ca. 60% van de bevolking El Salvador
El Salvador 2. Geografie
El Salvador 2. Geografie Landschap Twee parallelle bergketens lopen dwars door het land. Daartussen liggen golvende hoogvlakten, doorsneden El Salvador 3. Samenleving
El Salvador 3. Samenleving Jarenlang werd de maatschappij beheerst door een starre klassenstructuur. Deze werd in stand gehouden door een oligarchi
El Salvador 4. Geschiedenis
El Salvador 4. Geschiedenis El Salvador was tussen 300 en 900 een van de centra van de Mayabeschaving. Getuigen daarvan zijn de ruïnes van tempels El Salvador 5. Economie
El Salvador 5. Economie De economie is grotendeels afhankelijk van de landbouw en wordt als vanouds bepaald door de klasse van de rijke grootgro
El Salvador Officiële naam: República de El Salvador Oppervlakte: 21.041 km2 Inwoners: 5.752.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek Staatshoofd
E-laag Een laag geaoniseerde lucht in de ionosfeer van de dampkring op een hoogte van 90 tot 150 km, die bepaalde elektromagnetische golven naar faciës
Elandslaagte
Elandslaagte Dorp nabij Ladysmith (Natal) in de Republiek Zuid-Afrika. Tijdens de Tweede Boerenoorlog werd hier een commando onder bevel van Elat
Elat (Eilat, Elath) Stad in Zuid-Israël, aan de gelijknamige Golf (ook Golf van Aqaba); ca. 26.000 inw. Belangrijke haven met o.a. invoer van aardolie Elba
Elba Italiaans eiland in de Tyrrheense Zee tussen Corsica en Italië; ca. 223 km2, ca. 29.000 inw. Hoofdstad: Portoferraio. Hoogste top Monte Capanne Elbasan
Elbasan Stad in Midden-Albanië, hoofdstad van het gelijknamige district, aan de rivier de Shkumbini; 83.300 inw. (1990; district 1481 km2, 248.70
Elbe
Elbe (Tsjech.: Labe) Rivier in Tsjechië en Duitsland; ca. 1140 km, stroomgebied 145.500 km2. Ontspringt in het Tsjechische Reuzengebergte en mondt Elburg
El'brus Berg in het zuiden van Rusland, in het Kaukasusgebergte; 5633 m. Hoogste bergtop van Europa.
Elburg Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland aan het Veluwemeer; 65,95 km2, 21.508 inw. (1997). Agrarische activiteiten, toerisme. Stadsrechten Elcano, Juan Sebastían
Elcano, Juan Sebastían (ca. 1476-1526) Spaans zeevaarder, nam deel aan de expeditie van Magalhaes (1519), na wiens dood (1521) hij het commando
Elche
Elche Stad aan de Vinalapó in de Spaanse prov. Alicante; 188.100 inw. (1991). Textiel-, kunstmest-, schoenen- (espadrilles) en zeepindustrie. Geïrrigeerd elektrische centrale
elektrische centrale Een inrichting voor het opwekken van elektrische energie. Men maakt een onderscheid tussen thermische centrales, waarbij gebruik elektrobodemsanering
elektrobodemsanering Methode om d.m.v. elektrische stroom een bodemverontreiniging met zware metalen te behandelen. In de vervuilde grond Elephanta
Elephanta (Gharapuri, in Hindi) Indiaas eiland in de Golf van Bombay met grottempel gewijd aan Sjiva (8e eeuw n.C.). Pelgrimsoord voor de hindoes. Elephantine
Elephantine Griekse naam voor een door de Egyptenaren Jeb (= olifant) genoemd eilandje in de Nijl. Garnizoensplaats gesticht ten tijde van het Oude Eleusis
Eleusis (Nieuw-Grieks: Elevsís) Stad in Griekenland ten noordwesten van Athene aan de baai van Eleusis; ca. 16.000 inw. Gelegen in een industriegebied. Elf Steden, De
Elf Steden, De Elf plaatsen in de Nederlandse provincie Friesland, waarvan alleen Staveren formeel stadsrecht heeft, alle ontstaan in de Late Middeleeuwen. Elis
Elis In de Oudheid landstreek in het noordwesten van het Griekse schiereiland Peloponnesos, befaamd door paardefokkerijen. De stad Elis bekleedde Ellora
Ellora Dorp in de Indiase deelstaat Maharashtra, in de buurt van Aurangabad. Bekend door in de rotsen uitgehouwen tempels uit de Goepta-periode Elsene
Elsene (Ixelles) Belgische gemeente, deel uitmakend van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest; 6,34 km2, 72.278 inw. (1997). Gevarieerde industrie, Elsloo
Elsloo Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Limburg. Sinds 1982 deel van de gemeente Stein. Ca. 3000 v.C. werd de streek reeds Elst
Elst Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland in de Over-Betuwe; 40,63 km2, 19.826 inw. (1997). Tuinbouw, fruitteelt. Elst heeft een verzorgende Elsterien
Elster-glaciaal (Elsterien) Geologische periode uit het Pleistoceen die duurde van ca. 400.000-200.000 jaar geleden. Het is de tijd van de eerste grote Elten en Tudderen
Elsterien Etage en tijd van de eerste grote Scandinavische vergletsjeringen in Noord-Duitsland tijdens het Pleistoceen (Elster-vergletsjering of Elster-Elster-glaciaal
Elten en Tudderen Twee gemeenten in de Bondsrepubliek Duitsland, bij 's-Heerenberg (Gld.); na WO II aan Nederland afgestaan, in 1963 teruggegeven.
eluvium
eluvium (uitgespoelde grond) Verweringsresidu van een gesteente, waarvan de moeilijk te eroderen componenten zijn overgebleven, met als gevolg Ely
Ely Stad in het Engelse graafschap Cambridgeshire; ca. 10.000 inw. Suikerraffinage, landbouwmachine-industrie. Stadsbeeld wordt beheerst door de Elzas
Elzas (Fr.: Alsace; Du.: Elsass) Regio en landstreek in Noordoost- Frankrijk, bestaande uit de departementen Haut-Rhin en Bas-Rhin; 8280 km2, 1.624.400 Elzele
Elzele (Ellezelles) Gemeente in de Belgische provincie Henegouwen; 44,73 km2, 5525 inw. (1997). Behalve landbouw is er enige industrie (textiel). El'brus
Emden
Emden Stad in de Duitse deelstaat Nieder-Sachsen, aan de monding van de Ems (Eems); ca. 53.000 inw. Voor- en overslaghaven o.a. voor het Ruhrgebied emigrant
emigrant Iemand die een land verlaat om zich elders blijvend te vestigen. De persoon die verhuist, is voor het vertrekland een emigrant en voor het emigratiebeleid
emigratiebeleid Beleid gericht op beïnvloeding van de emigratie uit een land. Meestal wordt met deze term het stimuleren van emigratie bedoeld, vooral emigratiecijfer
emigratiecijfer Aantal emigranten per 1000 personen van de gemiddelde bevolking per jaar.
emigratie-overschot
emigratie-overschot Situatie waarin het emigratiecijfer groter is dan het immigratiecijfer.
Emilia-Romagna
Emilia-Romagna Italiaanse regio, ten zuiden van de Po; 22.120 km2, 3.920.200 inw. (1992). Hoofdstad: Bologna. Omvat de provincies Bologna, Ferrar
Emin Pasja, Mehemed
Emin Pasja, Mehemed (eig. Eduard Schnitzer; 1840-1892) Duits arts en ontdekkingsreiziger, aanvankelijk in dienst van de Turkse sultan. Vanaf 1875 Emmeloord
Emmeloord Hoofdplaats van de gemeente Noordoostpolder in de Nederlandse provincie Flevoland. Gevarieerde lichte industrie, agrarische activiteiten, Emmen
Emmen Gemeente in de Nederlandse provincie Drenthe; 280,52 km2, 94.409 inw. (1997). Omvat een tiental dorpen, waaronder Emmen, Klazienaveen, Emmental
Emmental Dalregio van de rivier de Grosse Emme (80 km) in het Zwitserse kanton Bern. Bekend door zijn kaasmakerijen: Emmentaler (48% vet, iets Emmerich
Emmerich (Ned.: Emmerik) Stad in de Duitse deelstaat Nordrhein-Westfalen, aan de Rijn, 4 km van de Nederlandse grens; ca. 31.900 inw. Rivierhaven Ems
Ems (Ned.: Eems) Rivier in Duitsland; 400 km. Ontspringt in het Teutoburger Wald en mondt bij Emden uit in de Dollard. Staat o.a. in verbinding Encarnación
Encarnación Hoofdstad van de Paraguayaanse provincie Itapúa, in het uiterste zuidoosten; ca. 58.000 inw. (1992). Haven aan de Paraná met agro-industrie endogene krachten
endogene krachten De krachten die vanuit het binnenste van de aarde werken. Belangrijke endogene krachten zijn de zwaartekracht, vulkanisme, energie
energie Het vermogen om arbeid te verrichten (arbeid is in de natuurkunde het uitoefenen van een kracht over een bepaalde afstand). Energie wordt energieverbruik
energie, alternatieve Alle vormen van bruikbare energie die niet behoren tot de fossiele brandstoffen, uitgezonderd kernenergie. Hiertoe rekent men Engadin
energieverbruik De hoeveelheid energie die in een land verbruikt wordt. Het energieverbruik in de wereld is niet los te zien van de verdeling van de energie, alternatieve
Engadin Hooggelegen dalregio in het Zwitserse kanton Graubünden, aan de bovenloop van de Inn, in de Rätische Alpen. Het Ober-Engadin is breed Engeland
Engeland (Eng.: England) Belangrijkste deel van Groot-Brittannië; 130.441 km2, ca. 48 mln. inw. Hoofdstad: Londen. Bestaat uit 46 counties (graafschappen). Engis
Engis Gemeente aan de Maas in de Belgische provincie Luik; 27,74 km2, 5708 inw. (1997). Industrie (chemie, metaalverwerking), kalksteengroeven, enkeerdgrond
enkeerdgrond (ook: potstalgrond) Bodem met een dikke, humeuze toplaag die ontstaan is door het opbrengen van mest vermengd met graszoden of Enkhuizen
Enkhuizen Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland aan het IJsselmeer; 116,04 km2 (land 12,68 km2), 16.260 inw. (1997). Land- en tuinbouw
Enschede
Enschede Gemeente in de Nederlandse provincie Overijssel in Twente, aan het Twentekanaal; 141,48 km2, 147.695 inw. (1997). Omvat Enschede, enstatiet
enstatiet Mineraal behorend tot de pyroxenen. Hardheid 5½, dichtheid 3600 kg/m3; rombische, grijsgele kristallen. Komt voor in basisch en ultrabasisch Entebbe
Entebbe Stad in de Ugandese provincie Buganda aan het Victoriameer; ca. 42.000 inw. (1991). Vooral een woongebied voor overheidspersoneel. Tussen Entre Ríos
Entre Ríos provincie in Oost-Argentinië; 78.781 km2, ca. 1.006.000 inw. Hoofdstad Paraná. Vnl. agrarisch met lichte industrie in de hoofdstad. De Entre-deux-Mers
Entre-deux-Mers Wijngebied ten oosten van Bordeaux, gelegen tussen de Garonne en de Dordogne. Tevens benaming van de witte bordeauxwijnen Enugu
Enugu Hoofdstad van de Nigeriaanse deelstaat Anambra; ca. 270.000 inw. (1990). Centrum van de Nigeriaanse steenkoolwinning, met daarnaast productie Eoceen
Eoceen Serie en tijdvak in het Tertiair, 53-37 miljoen jaar geleden. In dit tijdvak onderging de alpiene geosynclinaal uitbreiding en ontstonden de Pyreneeën eolisatie
eolisatie Proces waardoor zandkorrels in een zandwoestijn een mat uiterlijk krijgen. Waarschijnlijk veroorzaakt door onderlinge botsingen van korreltjes eolische erosie
eolische erosie (ook: winderosie) De uitschurende werking van met materiaal beladen wind. De winderosie is vrij gering. Bij sterke wind kunnen in eolische sedimentatie
eolische sedimentatie Het verschijnsel dat los materiaal na transport door de wind op het aardoppervlak terechtkomt. Wanneer de bodem door het
eon
eon Meest omvattende tijdseenheid in de geschiedenis van de aarde. Er worden drie eons onderscheiden: het Fanerozoïcum, de periode na 570 miljo
Epe
Epe Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland; 157,25 km2, 33.264 inw. (1997). Agrarische activiteiten, industrie (meubels, machines, papier). Épernay
Épernay Stad in het Noord-Franse dep. Marne; 27.466 inw. (1992). Handel in champagne, met o.a. de champagnehuizen van Moët & Chandon en Mercier; epicentrum
epicentrum Plaats op het aardoppervlak loodrecht boven het eronder gelegen centrum van een aardbeving (hypocentrum).
Epidaurus
Epidaurus In de Oudheid stad in Argolis in Griekenland. Beroemd om het heiligdom van Asclepius (ca. 380 v.C. in Dorische stijl gebouwd). Hierin epidioriet
epidioriet Korrelig metamorf gesteente, ontstaan uit basisch stollingsgesteente, met als componenten mineralen van de diorietgroep (hoornblende, plagioklaas), epidoot
epidoot Mineraal uit de groep der nesosilicaten. Hardheid 6-7, dichtheid 3400 kg/m3. Komt voor als monocliene, naaldvormige kristallen in metamorfe epilimnion
epilimnion rijke waterlaag van ca. 25 meter dikte in diepe meren. 's Zomers bestaat in diepe meren een thermische gelaagdheid die deze bovenste laag Épinal
Épinal Hoofdstad van het Oost-Franse dep. Vosges, aan de Moezel; 36.254 inw. (1991). Katoenindustrie, productie van staalvezels voor Michelin-banden. epipelagische zone
epipelagische zone De meer oppervlakkige lagen van de zee, tot ongeveer 150 meter diepte. In de praktijk maakt alle zeewater boven het continentale epirogeen gebergte
epirogeen gebergte Gebergte dat ontstaat door vervormingen van de aardkorst als gevolg van trage, plastische stromingen in de aardmantel. Hierdoor epirogenese
epirogenese Geleidelijke verticale verplaatsing van een groot gedeelte van de lithosfeer. Door de grote schaal waarop deze daling of stijging plaatsvindt, Epirus
Epirus (Nieuw-Grieks: Ipiros) Regio en historische landstreek in Noordwest-Griekenland, grenzend aan Albanië; 9203 km2, ca. 340.000 inw. Hoofdstad: Equatoriaal Guinee
Equatoriaal Guinee 2. Geografie Landschap Bioko is een bergachtig, vulkanisch eiland. Bijna overal is het oorspronkelijke regenwoud tot 600 meter Equatoriaal Guinee 3. Samenleving
Equatoriaal Guinee 3. Samenleving Demografie In 1994 woonden naar schatting van de VN 389.000 mensen in Equatoriaal Guinee. Het geboortecijfer Equatoriaal Guinee 4. Geschiedenis
Equatoriaal Guinee 4. Geschiedenis De Portugese ontdekkingsreiziger Fernão do Pó ontdekte in 1471/72 het eiland Bioko, dat hij Formosa ('Schoonheid') Equatoriaal Guinee 5. Economie
Equatoriaal Guinee 5. Economie Onder het bewind van Macías was er, o.a. door het wegvloeien van Spaans kapitaal, sprake van een sterke economische equatoriaal minimum
Equatoriaal Guinee Officiële naam: República de Guinea Ecuatorial Oppervlakte: 28.051 km2 Inwoners: 454.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële Equatoriaal Guinee 2. Geografie
equatoriaal minimum (ook: doldrum, equatoriale depressie, tropisch minimum) Thermische depressie rond het gebied van de evenaar.
equatoriale lucht
equatoriale lucht (EL) Luchtsoort waarvan het brongebied in of vlak bij de equatoriale stiltegordel (20° NB - 20° ZB) ligt.
Equatoriale Stroom
Equatoriale Stroom Nabij de evenaar verlopende westelijke zeestroom, onder invloed van passaatwinden. Vaak vindt splitsing plaats in een noordelijke Erebus, Mount
Erebus, Mount Zuidelijkste actieve vulkaan net buiten het Antarctisch vasteland, op het eiland Ross in de Ross Zee, 3795 m hoog. Ontdekt op 28 januari Erezée
Erezée Gemeente aan de Aisne in de Belgische provincie Luxemburg (Ardennen); 78,43 km2, 2551 inw. (1997). Agrarische activiteiten (weidegebied), erfgooier
erfgooier Bezitter van het gebruiksrecht van de gemeenschappelijke weidegebieden van het Gooi. Dit recht stamde uit de 14e eeuw. De erfgooiers waren Erfurt
Erfurt Hoofdstad van het gelijknamige district (Bezirk) in Duitsland, aan de Gera; 222.200 inw. (1991; Bezirk 7349 km2, 1.237.100 inw. in 1985). Centrum Eriemeer
Eriemeer Meer in de VS, vierde en zuidelijkste van de vijf Grote Meren (Great Lakes); ca. 25.667 km2. Verbonden met het Huronmeer en met het Ontariomeer Erik de Rode
Erik de Rode (eig. Erik Thorvaldsson; ca. 950-ca. 1007) Noors ontdekkingsreiziger, ontdekte Groenland (981) en stichtte er een nederzetting (986).
Erin
Erin Oude, dichterlijke Gaelic naam voor het eiland Ierland.
Eritrea
Eritrea 2. Geografie
Eritrea 2. Geografie Landschap Topografisch gezien bestaat Eritrea grofweg uit vier gebieden. De kustvlakte aan de Rode Zee, het Ethiopische Hoogland Eritrea 3. Samenleving
Eritrea 3. Samenleving Demografie Toen Eritrea in 1993 onafhankelijk werd woonden er ruim 3,4 miljoen mensen. De bevolking groeide in dat jaar Eritrea 4. Geschiedenis
Eritrea 4. Geschiedenis De eerste bewoners van Eritrea zijn vermoedelijk vanuit de Nijlvallei naar het land getrokken. Vervolgens was er sprake van Eritrea 5. Economie
Eritrea 5. Economie In 1952 ging Eritrea als relatief welvarende natie samen met Ethiopië. De volledige annexatie in 1962 leidde tot een beperking Erlangen
Eritrea Officiële naam: Republiek Eritrea Oppervlakte: 121.144 km2 Inwoners: 3.842.000 (1998) Staatsvorm: republiek Staatshoofd: Isayas Afewerk
Erlangen Stad in de Duitse deelstaat Beieren, vlak bij Neurenberg; 101.200 inw. (1992). Elektrotechnische, textiel- en machine-industrie, brouwerijen. Ermelo
Ermelo Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland op de Veluwe; 87,40 km2, 27.024 inw. (1997). Agrarische activiteiten, waaronder pluimveeteelt erosie (geol.)
erosie (geol.) Geologisch proces waardoor gesteentemateriaal op het aardoppervlak wordt verplaatst door mechanische krachten zoals water, ijs of erosiebestrijding
erosiebestrijding Het door menselijk ingrijpen tegengaan van erosie. Om erosie te voorkomen moet de bodem vastgehouden worden door een plantendek. erosiekust
erosiekust Kust waarbij het wegslaan van materiaal overheerst. Vooral de klifkust is hier een bekend voorbeeld van. Een erosiekust is een transgressiekust: Erp
Erp Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant in de Meierij van Den Bosch, sinds 1994 met Veghel deel van de nieuwe Erpe-Mere
Erpe-Mere Gemeente in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen; 34,03 km2, 19.050 inw. (1997). Land- en tuinbouw, industrie (meubelen, textiel). Erquelinnes
Erquelinnes Gemeente in de Belgische provincie Henegouwen in het Land van Thuin, aan de Samber en de Franse grens; 44,22 km2, 9695 inw. (1997). ertsen
ertsen Gesteenten en mineralen waaruit nuttige en economisch interessante stoffen kunnen worden afgezonderd. De ertsen zijn pas aantrekkelijk als ertsen, contactmetamorfe
ertsen, contactmetamorfe Mineralen gevormd door contactmetamorfose van gesteente dat rondom ingedrongen magmastromen ligt. Voorbeelden ertsen, epithermale
ertsen, epithermale Hydrothermale ertsen, afgezet bij 100-200°C op niet al te grote diepte. Voorbeelden zijn de 'bonanza'-ertsen: de goudaders van ertsen, hydrothermale
ertsen, hydrothermale Ertsen gevormd door neerslag van mineralen uit de laatste restantjes van niet gestold magma met een hoog watergehalte. Op ertsen, hypothermale
ertsen, hypothermale Hydrothermale ertsen, gevormd bij 300-500°C en gekenmerkt door relatief geringe bijmenging van omgevingsgesteente. Voorb
ertsen, magmatische
ertsen, magmatische Ertsen ontstaan door stolling van magma. De gedifferentieerde structuur is het gevolg van uiteenlopende stollingstemperaturen. ertsen, mesothermale
ertsen, mesothermale Hydrothermale ertsen, gevormd op iets geringere diepte dan de hypothermale bij een temperatuur van 200-300°C. Veelal kop
ertsen, pegmatitische
ertsen, pegmatitische Ertsen ontstaan door stolling van de restanten van relatief vluchtig magma, vaak ingedrongen in de vorm van gangen en lenzen ertsen, sedimentaire
ertsen, sedimentaire Ertsafzettingen ontstaan door mechanische of chemische neerslag van mineralen. In het eerste geval ontstaan de zogenaamde ertsen, telethermale
ertsen, telethermale Ertsen bestaande uit mineralen die op grote afstand van de magmatische bron zijn neergeslagen na afkoeling en volledige vermenging ertsen, xenothermale
ertsen, xenothermale Ertsen bestaande uit mineralen die respectievelijk bij hoge en lage temperaturen gevormd zijn, waarschijnlijk door het binnendringen Ertsgebergte
Ertsgebergte (Tsj.: Krusné Hory) Gebergte op de grens van Tsjechië en Duitsland; hoogste top de Klínovec in Tsjechië (1244 m).
eruptie
eruptie Verzamelnaam voor alle vulkanische activiteiten die aan de opppervlakte waarneembaar zijn. Daarbij kan onderscheid gemaakt worden in de Erzincan
Erzincan Hoofdstad van de gelijknamige provincie in Oost-Turkije, aan de bovenloop van de Eufraat; ca. 71.000 inw. (provincie 11.413 km2, ca. 303.000 Erzurum
Erzurum (Erzerum) Hoofdstad van de gelijknamige provincie in Noordoost Turkije; 240.000 inw. (1990; provincie 25.133 km2, 875.000 inw. in 1985). es
es (ook: eng, enk) Akkercomplex in de buurt van een esdorp, waar iedere boer uit het dorp recht had op een stuk grond. De akkers lagen op de overg
Esbjerg
Esbjerg Stad in Denemarken in Jutland, aan de Noordzee; 82.300 inw. (1993). Haven met export van vis- en zuivelproducten en veerdiensten op Groot- Esch
Esch Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant, sinds 1996 bij Haaren. Akkerbouw en veeteelt. In de omgeving vondsten Escher, Berend George
Escher, Berend George (1885-1967) Nederlands geoloog, broer van de graficus Maurits Cornelis Escher. Werkzaam bij de Bataafsche Petroleum Esch-sur-Alzette
Esch-sur-Alzette Gemeente in Luxemburg aan de Alzette; 23.980 inw. (1990). Centrum van mijnbouwgebied met belangrijke staalindustrie. E. is de Escuintla
Escuintla Hoofdstad van het gelijknamige departement in Zuidwest-Guatemala, gelegen aan de Guacalate-rivier; 66.400 inw. (1993; departement 4384 esdorp
esdorp Geconcentreerde dorpsvorm, ontstaan in de Middeleeuwen in zelfvoorzienende landbouwgebieden. De esdorpen vormden een zelfvoorzienend esk
esk Lange, door het landschap slingerende zand- of grindrug, ontstaan door de afzetting van morenemateriaal van een afsmeltende gletsjer, langs de Eskilstuna
Eskilstuna Stad in het Zweedse län Södermanland, ten zuiden van Mälaren; 89.800 inw. (1993). Vanouds beroemd om zijn messen en zwaarden (vanaf Eskisehir
Eskisehir (Eskishehir) Hoofdstad van de gelijknamige provincie in Noordwest Turkije; 413.100 inw. (1990; provincie 13.477 km2, 597.000 inw. in Esmeraldas
Esmeraldas Hoofdstad van de gelijknamige provincie in Noordwest-Ecuador; 98.500 inw. (1990; prov. 15.162 km2, 306.600 inw. in 1990). Gelegen Esneh
Esneh (nu: Isna) Plaats in Egypte op de westoever van de Nijl. Van een in de Grieks-Romeinse periode gebouwde tempel (gewijd aan de ramgod Chnoem) Esneux
Esneux Gemeente aan de Ourthe in de Belgische provincie Luik; 34,01 km2, 12.978 inw. (1997). Landbouw, enige industrie en toerisme. Forensengemeente. Espírito Santo
Espírito Santo Deelstaat in Zuidoost-Brazilië, aan de Atlantische Oceaan; 45.597 km2, 2.598.000 inw. (1991). Hoofdstad: Vitória. Westen zwaar bebost, Espoo
Espoo (Esbo) Stad in Finland, ca. 25 km ten westen van Helsinki; 179.000 inw. (1992).
Esquilinus
Esquilinus (Esquilijn) Een van de zeven heuvels waarop Rome gebouwd is.
Essaouira
Essaouira (tot 1958: Mogador) Stad in Marokko aan de Atlantische Oceaan; ca. 42.200 inw. Badplaats en havenstad met export van wol en olijfolie. Essen (België)
Essen (België) Gemeente in de Belgische provincie Antwerpen, in de Noorderkempen aan de Nederlandse grens; 47,48 km2, 15.426 inw. (1997). Landbouw Essen (Duitsland)
Essen (Duitsland) Stad in de Duitse deelstaat Nordrhein-Westfalen, aan de Ruhr; 626.100 inw. (1991). Rivierhaven met ijzer- en staal-, chemische, Essequibo
Essequibo Langste rivier van Guyana; ca. 970 km. Ontspringt in het Hoogland van Guyana bij de Braziliaanse grens en mondt via een breed estuarium Essex
Essex Engels graafschap sinds de bestuurlijke herindeling van 1974; 3672 km2, 1.555.800 inw. (1992). Hoofdplaats: Chelmsford. Belangrijk akkerbouwgebied; esskool
esskool Steenkoolsoort met een koolstofgehalte van 90%.
Esslingen
Esslingen Stad in de Duitse deelstaat Baden-Württemberg, aan de Neckar; 90.900 inw. (1990). Metaal-, textiel-, machine- en voedings middelenindustrie. Essonne
Essonne Frans dep. ten zuiden van Parijs; 1804 km2, 1.040.000 inw. Hoofdstad: Évry.
Estaimpuis
Estaimpuis Gemeente in de Belgische provincie Henegouwen, aan de Franse grens; 31,75 km2, 9531 inw. (1997). Enige landbouw, pendel naar Tournai Esterel
Esterel Bergmassief in Zuid-Frankrijk, ten noorden van St.-Raphaël; hoogste punt Mt. Vinaigre (618 m). Een van de mooiste gebieden van de Provence. Estinnes
Estinnes Gemeente aan de Trouille in de Belgische provincie Henegouwen; 72,72 km2, 7300 inw. (1997). Agrarische activiteiten, pendel. Bezienswaardig: Estland
Estland 2. Geografie
Estland 2. Geografie Landschap Estland is een vlak en laag land, met veel riviertjes en meren. Het hoogste punt, 317 m, ligt in het zuidoosten. On
Estland 3. Samenleving
Estland 3. Samenleving Demografie Estland telde in 1994 ruim 1,5 miljoen inwoners (schatting VN). De bevolking nam in de eerste helft van de Estland 4. Geschiedenis
Estland 4. Geschiedenis Rond het begin van de jaartelling werd Estland bevolkt door Estse stammen. In de 11e eeuw kwam het gebied onder het Estland 5. Economie
Estland 5. Economie De regering die in 1992 aantrad begon met de uitvoering van een radicaal hervormingsprogramma. Prijzen werden vrijgelate
Estland Officiële naam: Eesti Vabariik (Republiek Estland) Oppervlakte: 45.227 km2 Inwoners: 1.421.000 (1998) Staatsvorm: republiek Staatshoofd
Estoril
Estoril Stad in Portugal, aan de Atlantische Oceaan, snel groeiende voorstad van Lissabon; ca. 25.300 inw. Badplaats met o.a. koolzuurhoudende en Estremadura
Estremadura 1. (Extremadura) Spaanse autonome regio, grenzend aan Portugal, bestaande uit de prov. Cáceres en Badajoz; 41.602 km2, 1.061.400 estuarium
estuarium Trechtervormige riviermonding die sterk verbreed is door de wisselende stand van de zeespiegel, met name door de getijdestromen eb en Esztergom
Esztergom (Du.: Gran) Stad in de Hongaarse prov. Komárom, aan de samenvloeiing van de Hron en de Donau; 32.400 inw. (1991). Machine-, textiel-, etage
etage Chronostratigrafische eenheid in de geologie. Een etage bestaat uit een gesteentepakket dat gedurende een bepaalde geologische tijd, meestal Etalle
Etalle Gemeente aan de Semois in de Belgische provincie Luxemburg; 78,10 km2, 4463 inw. (1997). Agrarische activiteiten. Bezienswaardig: Gallo-étang
étang Strandmeer, achter de duinen liggend; van de zee afgesloten meer. Bij de duinenkust ontstaan deze meren door afdamming van riviertjes door Ethiopië
Ethiopië 2. Geografie Landschap Ethiopië bestaat voornamelijk uit hoogland, dat van noord naar zuid in tweeën wordt gedeeld door de brede en Ethiopië 3. Samenleving
Ethiopië 3. Samenleving Demografie In 1993 groeide de bevolking met 3,4% tot een aantal van ruim 53,4 miljoen. Meer dan de helft van de bevolking Ethiopië 4. Geschiedenis
Ethiopië 4. Geschiedenis Volgens een legende was Menelik, de eerste Ethiopische vorst, de zoon van koning Salomo en de koningin van Sheba. De Ethiopië 5. Economie
Ethiopië 5. Economie Ethiopië is een van de armste landen ter wereld. In 1991 was het bnp $ 110 per hoofd van de bevolking, een daling vergeleken Etna
Ethiopië Officiële naam: Federale Democratische Republiek Ethiopië Oppervlakte: 1.130.138 km2 Inwoners: 58.390.000 (1998) Staatsvorm: federale Ethiopië 2. Geografie
Etna Vulkaan op de oostkant van het Italiaanse eiland Sicilië; 3263 m, hoogste vulkaan van Europa. De laatste van de ruim 120 bekende uitbarstingen etnische zuivering
etnische zuivering Het met geweld uit een dorp, stad of regio verwijderen van mensen die tot een bepaald ras, geloof of politieke overtuiging behoren; Eton
Eton Stad in Groot-Brittannië, in het Engelse graafschap Berkshire, aan de Theems; ca. 3500 inw. Eton College is de op een na oudste public school Ettelbrück
Ettelbrück Gemeente in Luxemburg, aan de samenvloeiing van de Sauer, Alzette en Wark; 6500 inw. Agrarische activiteiten, lichte industrie, centrumfunctie, Etten-Leur
Etten-Leur Gemeente in de Nederlandse provincie Brabant, in de Baronie van Breda; 59,09 km2, 35.053 inw. (1997). Industrie (plastics, schoenen, Etterbeek
Etterbeek Belgische gemeente, deel uitmakend van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest; 3,14 km2, 38.724 inw. (1997). Gevarieerde industrie, handel Euboea
Euboea (Nieuw-Grieks: Évvoia) Grootste Griekse eiland, tevens nomos, gelegen in de Egeïsche Zee; 3657 km2, ca. 210.000 inw. Hoofdstad: Khalkís. Eufraat
Eufraat (Firat, al-Furat) Langste rivier in het Midden-Oosten; 3596 km, stroomgebied 1.115.000 km2. Ontspringt in Oost-Turkije bij Erzurum (andere eupelagiaal
eupelagiaal Deel van het pelagiaal (open water) waarin nog licht kan doordringen, zodat fotosynthese mogelijk is. In deze zone vindt dan ook de primaire Eupen
Eupen Gemeente aan de samenvloeiing van de Helle en Vesder in de Belgische provincie Luik; 104,26 km2, 17.300 inw. (1997), Duitstalig. Handel
Eurazië
Eurazië Benaming voor Europa en Azië te zamen en beschouwd als geografische eenheid.
Eure
Eure Departement in Noordwest-Frankrijk, deel van de regio Normandië, 6040 km2, 490.200 inw. Hoofdstad: Évreux. Landbouw (graan, vlas, suikerbieten), Eure-et-Loir
Eure-et-Loir Departement in Noordwest-Frankrijk, ten zuidwesten van Parijs; 5880 km2, 378.800 inw. Hoofdstad: Chartres. Omvat grotendeels de l
Europa
Europa Het werelddeel Europa is een onderdeel van het Eurazische continent en heeft een oppervlakte van bijna 10 miljoen km2. Zonder de landen Europe
Europe Zweedse hard rock-groep, maakten in 1983 en 1984 twee lp's, die buiten Zweden nauwelijks opgemerkt werden. Met de lp 'The final countdown' Europeaniseringsproces
Europeaniseringsproces Proces waarbij niet-Europese volken de Europese denk- en levenswijze in meer of mindere mate overnamen. Vooral als gevol
Europoort
Europoort Haven- en industriecomplex aan de Nieuwe Waterweg in het Rijnmondgebied. Het plan om de Rotterdamse haven te moderniseren en in eutrofiëring
eutrofiëring Verrijking van water met minerale voedingsstoffen, vooral fosfor en stikstof, hoofdzakelijk afkomstig uit de landbouw en huishoudens. evaporatie
evaporatie Verdamping van open water, water op en in onbegroeide bodem en dauw. Bij open water is de verdamping uiteraard groter dan vanuit de evaporiet
evaporiet (hydatogeen gesteente, indampingsgesteente) Gesteente ontstaan door indamping van een oplossing, bijvoorbeeld het opdrogen van een zoutmeer evapotranspiratie
evapotranspiratie De verdamping door bodem en gewas tezamen.
Everdingen
Everdingen Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland, aan de Lek. Omvatte de dorpen Everdingen en Zijderveld. Sinds Evere
Evere Belgische gemeente, deel uitmakend van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest; 5,01 km2, 29.615 inw. (1997). Industrie en agrarische activiteiten Evergem
Evergem Gemeente aan het kanaal Gent-Terneuzen in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen (Meetjesland); 75,03 km2, 30.543 inw. (1997). Industrie Everglades
Everglades Moerassige, subtropische landstreek in de Amerikaanse staat Florida; ca. 13.000 km2. Uitgestrekt, moerassig, niet ontsloten en met vrijwel Évian-les-Bains
Évian-les-Bains Stad in het Oost-Franse dep. Haute-Savoie, aan het Meer van Genève; ca. 6900 inw. Badplaats met minerale bronnen. Hier tekenden Évora
Évora Hoofdstad van het gelijknamige district in de Portugese prov. Alentejo; ca. 35.200 inw. (district 7393 km2, ca. 172.500 inw.). Centrum van een Évreux
Évreux Hoofdstad van het Franse dep. Eure; 49.153 inw. (1992). Centrum van een agrarisch gebied; vervaardiging van elektrische apparaten en auto-Évry
Évry Voorstad van Parijs, ten zuiden van Orly, 74.500 inw. (1992). Snel groeiende nieuwe stad met administratieve functie. Bekende paardenrenbaan.
Ewijk
Ewijk Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland, in het Land van Maas en Waal. Tufstenen toren uit 12e eeuw, gotische Exeter
Exeter Hoofdplaats van het Engelse graafschap Devon, aan de Exe; 101.000 inw. (1992). Veemarkt; metaal- en papierindustrie. Cultuurhistorische exiniet
exiniet Een van de microscopisch homogene bestanddelen van steenkool. Opgebouwd uit harde plantaardige bestanddelen zoals sporen, hars, cuticula's. Exmoor
Exmoor Landstreek met nationaal park in Groot-Brittannië, in de Engelse graafschappen Somerset en Devon met fraaie heidelandschappen. Bekend exogene krachten
exogene krachten Krachten die van buitenaf op de aarde inwerken. Belangrijke exogene krachten zijn bijvoorbeeld verwering en erosie. Globaal kan exosfeer
exosfeer Buitenste gedeelte van een planeetdampkring, waar het atmosferische gas zo ijl is dat er geen onderlinge botsingen meer optreden tussen de exploitatiekolonie
exploitatiekolonie Koloniale vestigingen, zoals forten en handelsposten, bemand door handelaren, militairen, ambtenaren en missionarissen, wier verblijf export
export Algemene aanduiding voor de uitvoer van een land van goederen (goederenexport), diensten (dienstenexport) en kapitaal (kapitaalexport). Veelal exportgeoriënteerde industrialisatie
exportgeoriënteerde industrialisatie Het streven de industriële productie voor de export te vergroten. Dit model wordt in verschillende ontwikkelingslanden expulsie
expulsie Migratie van koolwaterstoffen (aardolie en aardgas) uit het moedergesteente naar het reservoirgesteente, dat vooral een poreuze zand- of kalksteen expulsiegebied
expulsiegebied Gebied dat om bepaalde redenen niet aantrekkelijk is. Mensen zullen de neiging hebben dit gebied te verlaten. Mogelijke oorzaken extensief
extensief Wijze van produceren waarbij weinig arbeid en/of kapitaal gebruikt wordt. Men spreekt van arbeidsextensief als men in de productie wein
extensieve akkerbouw
extensieve akkerbouw Akkerbouw waarbij verhoudingsgewijs weinig arbeid (arbeidsextensief) en/of kapitaal (kapitaalextensief) wordt gebruikt. Deze extensieve landbouw
extensieve landbouw Landbouwvorm waarbij verhoudingsgewijs weinig arbeid (arbeidsextensief) en/of kapitaal (kapitaalextensief) wordt gebruikt. extensieve veeteelt
extensieve veeteelt Veeteelt die bedreven wordt op een uitgebreid oppervlak en waarbij verhoudingsgewijs weinig arbeid en/of kapitaal wordt geïnvesteerd. extractiemethode
extractiemethode Bodemsaneringstechniek waarbij de verontreinigde grond intensief wordt gemengd met een chemisch middel. De vervuilende stoffen extra-urbaan gebied
extra-urbaan gebied (ook: perifeer platteland) Landelijk gebied buiten de dagelijkse invloedssfeer van de stad, waar het landelijk karakter nog grotendeels Eyre, Edward John
Eyre, Edward John (1815-1901) Brits ontdekkingsreiziger en koloniaal bestuurder. Maakte verscheidene tochten in Zuid-Australië, waar hij o.m. het Eyzies-de-Tayac, Les
Eyzies-de-Tayac, Les Dorp in het Franse dep. Dordogne aan de samenvloeiing van de Vézère en de Beune; 870 inw. Hier werden in 1868 resten van
Ezinge
Ezinge Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Groningen, aan het Reitdiep, ten noordwesten van de stad Groningen, sinds 1990 E-klimaat
faciës Geheel van lithologische en paleontologische eigenschappen dat een gesteente op een bepaalde plaats vertoont. De omstandigheden waaronder Faenza
Faenza Stad in de Italiaanse prov. Ravenna in de regio Emilia-Romagna; 54.400 inw. (1992). Machine-industrie, edelsmederij, houtbewerking, keramische Fagne en Famenne
Færøer Officiële naam: Føroyar / Færøer Oppervlakte: 1399 km2 Inwoners: 42.000 (1998) Staatsvorm: onderdeel van het Koninkrijk Denemarken met Gaasterlân-Sleat
Fagne en Famenne Twee langgerekte gebieden in Zuid-België, samen ca. 1500 km2, die sterk op elkaar lijken en met hun gemiddelde hoogte van Faimes
Faimes Gemeente in de Belgische provincie Luik (Droog Haspengouw); 28,47 km2, 2999 inw. (1997). Akkerbouw (granen, suikerbieten), woonfunctie Faisalabad
Faisalabad (voorheen Lyallpur) Stad in de Pakistaanse provincie Punjab; ca. 1,1 mln inw. Machine- en katoenindustrie; tarwe- en oliezaadmolens. fakoliet
fakoliet Lens van stollingsgesteenten, gevormd doordat magma zich tussen twee lagen indrong. De lensvorm ontstaat hierbij als gevolg van opvulling falaisekust
falaisekust Steile klifkust ontstaan door ondermijning van de onderste gedeelten van de veelal uit kalklagen opgebouwde kust. Bekend is de falaisekust Falklandeilanden
Falklandeilanden (Islas Malvinas) Britse kroonkolonie in het zuiden van de Atlantische Oceaan, ten oosten van Argentinië. Bestaat uit 2 grote eilanden Falster
Falster Deens eiland in de Oostzee, d.m.v. een brug verbonden met Lolland; 514 km2, 42.555 inw. (1992). Hoofdplaats Nykøbing. Morene landschap Falun
Falun Hoofdstad van het län Kopparberg in Midden-Zweden, aan het Runn Meer; ca. 54.700 inw. Steenbakkerijen en chemische industrie. Een van Famagusta
Famagusta (Nieuw-Grieks: Ammókhostos) Havenstad aan de oostkust van Turks Cyprus; ca. 49.000 inw. Schoenen- en confectie-industrie. Export Fanerozoïcum
Fanerozoïcum (Grieks: tijd waarin het leven verschijnt) Geologische periode die de laatste 570 miljoen jaar van de geschiedenis van de aarde beslaat. Fano
Fano Stad in de Italiaanse prov. Pesaro e Urbino, regio Marche, aan de Adriatische Zee; 52.500 inw. Centrum van gebied met verbouw van groente Farciennes
Farciennes Gemeente aan de Samber in de Belgische provincie Henegouwen; 10,38 km2, 11.851 inw. (1997). Metaalindustrie, steenkoolmijn, pendel farmer
farmer Moderne boer, meestal woonachtig in de geïndustrialiseerde landen. Ook de moderne landbouwsector in de ontwikkelingslanden heeft farmers. Farnborough
Farnborough Stad in het Zuid-Engelse graafschap Hampshire; 41.500 inw. (1991). Farnborough heeft een aantal kazernes en is vooral bekend als onderzoekcentrum Faro
Faro Hoofdstad van het gelijknamige district in Zuid-Portugal; ca. 28.600 inw. (district 4960 km2, ca. 340.000 inw.). Vissershaven met o.a. kurkproductie Fashir, al-
Fashir, al- Hoofdstad van de provincie Darfur in West-Soedan; ca. 55.000 inw. Centrum van een gebied met verbouw van gierst, peulvruchten en pi
Fátima
Fátima Stadje in de Portugese regio Estremadura; ca. 7300 inw. Hier zou in 1917 Maria verschenen zijn. Zij verscheen aan drie herderskinderen en Fauvillers
Fauvillers Gemeente aan de Sûre in de Belgische provincie Luxemburg (Ardennen); 74,11 km2, 1759 inw. (1997). Agrarische activiteiten en bosbouw; favelas
favelas (sloppenwijken, krottenwijken) Wijken met door de bewoners zelf gebouwde huizen in steden van de Derde Wereld. De benaming van deze fayaliet
fayaliet Mineraal uit de groep der orthosilicaten, behorend tot de olivijnen. Hardheid 6½, dichtheid 3400 kg/m3; groenbruinig van kleur met glasglans.
Fayyum, al-
Fayyum, al- (El Faiyum) Hoofdstad van het gelijknamige Egyptische gouvernoraat, ten westen van de Nijl; 250.000 inw. (1992; 1827 km2, 1.544.000 Federmann, Nikolaus
Federmann, Nikolaus (ca. 1505-1542) Duits ontdekkingsreiziger in Venezuela en Colombia; handelsagent in dienst van de Welsers (bankiersfamil
feidj
feidj Rotsachtige plaats in een woestijn, waar al het oorspronkelijke zand is weggeblazen. Vaak is nog iets van het grovere grind achtergebleven. Te fenokristallen
fenokristallen (Gr.: phainein = verschijnen) Kristallen in gesteenten die met het blote oog zichtbaar zijn.
fenolen
fenolen (hydroxybenzenen) Koolstofverbindingen waarin een OH-groep gebonden is aan een aromatisch C-atoom. Verschillen in reactiviteit sterk van Fens, The
Fens, The Vruchtbare landstreek in Groot-Brittannië, voor het grootste deel in het Engelse graafschap Cambridgeshire; ca. 6000 km2. In de Oudheid Fergana
Fergana Hoofdstad van de gelijknamige regio in Oezbekistan; 198.000 inw. (1990). Marktcentrum in de vruchtbare Ferganavallei met handel in zijde, Fermanagh
Fermanagh District in Noord-Ierland; 1851 km2, 54.000 inw. (1992). Hoofdplaats Enniskillen. Vnl. agrarisch met verbouw van aardappelen.
Fernelmont
Fernelmont Gemeente in de Belgische provincie Namen (Haspengouw); 66,18 km2, 6006 inw. (1997). Akkerbouw (granen en suikerbieten) en veeteelt, Ferrara
Ferrara Hoofdstad van de gelijknamige prov. in Noordoost-Italië, regio Emilia-Romagna, aan de Po; 137.100 inw. (1992; prov. 2632 km2, 376.560 Ferrières
Ferrières Gemeente in de Belgische provincie Luik, in het dal van de Ourthe; 56,91 km2, 4031 inw. (1997). Landbouw, toerisme. Bezienswaardig: kalkrotsen ferritalisatie
ferritalisatie Proces waarbij voedingsstoffen en siliciumverbindingen (bijv. kiezel) in de bodem wegzakken om elders, in lager gelegen lagen, te blijven Ferwerderadeel
Ferwerderadeel Gemeente in de Nederlandse provincie Friesland; 133,18 km2, 8825 inw. (1997). Akkerbouw, veeteelt en enige industrie. De gemeente Fès
Fès (Fez, Fas) Stad in een vallei in Noord-Marokko; ruim 1 mln inw. (1990). Hoofdstad van de gelijknamige provincie van 5400 km2. Vervaardiging Fexhe-le-Haut-Clocher
Fexhe-le-Haut-Clocher Gemeente in de Belgische provincie Luik (Droog Haspengouw); 19,77 km2, 2740 inw. (1997). Landbouw, enige industrie, Fianarantsoa
Fianarantsoa Hoofdstad van de gelijknamige provincie in Oost-Madagascar; 125.000 inw. (1990; prov. 102.373 km2, 2.209.700 inw. in 1985). In fiärd
fiärd (fjärd) Onregelmatige inham in een lage rotskust, ontstaan na uitschuring door gletsjerijs. Meestal ontstaan in het ijstijdvak, maar ook wel recent Fichtelgebirge
Fichtelgebirge Middelgebergte in de Duitse deelstaat Beieren; hoogste top Schneeberg, 1053 m. Waterscheiding tussen Donau, Rijn en Elbe; bruinkoolwinning.
Fiesole
Fiesole Stad in de Italiaanse prov. Florence, regio Toscana; 15.000 inw. (1990). Vnl. woonstad met o.a. vervaardiging van strohoeden. Overblijfselen Fife
Fife Regio en voormalig graafschap in Oost-Schotland; 1308 km2, ca. 35.000 inw. Hoofdstad Cupar. land- en mijnbouw (kolen).
Fiji
Fiji 2. Geografie Landschap De grotere eilanden zijn van vulkanische oorsprong en omgeven door koraalriffen; de kleinere (Laugroep) zijn gevormd Fiji 3. Samenleving
Fiji 3. Samenleving Demografie In 1994 bedroeg het inwonertal naar schatting van de VN 771.000. De bevolking groeit jaarlijks met ca. 1%. Het Fiji 4. Geschiedenis
Fiji 4. Geschiedenis Verondersteld wordt dat de eerste bewoners Fiji ca. 3500 jaar geleden via Indonesië en Nieuw-Guinea aandeden. De eerste Eu
Fiji 5. Economie
Fiji 5. Economie Eind jaren tachtig ging het slecht met de economie. Er vonden twee militaire staatsgrepen plaats waardoor het toerisme, één van de Fijnaart en Heijningen
Fiji Officiële naam: Soevereine Democratische Republiek Fiji Oppervlakte: 18.376 km2 Inwoners: 803.000 (1998) Staatsvorm: republiek Staatshoofd Fiji 2. Geografie
Fijnaart en Heijningen Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant, aan het Volkerak; 45,30 km2, 6155 inw. (1996). Agrarische files (verkeer)
files (verkeer) Files - de zo bekende rijen van wachtende auto's - zijn een economische schadepost van formaat. Zo bedroeg de economische schade Filippijnen
Filippijnen 2. Geografie
Filippijnen 2. Geografie Landschap De eilanden van de archipel vertonen een grote verscheidenheid aan landschapsvormen: tropisch oerwoud, vlakten Filippijnen 3. Samenleving
Filippijnen 3. Samenleving Demografie In 1994 kwam het totale inwonertal naar schatting van de VN op bijna 66,2 miljoen. De bevolking groeit Filippijnen 4. Geschiedenis
Filippijnen 4. Geschiedenis De eilanden van de Filippijnse archipel zijn stilaan bevolkt door de komst van verschillende migratiegolven vanuit het Filippijnen 5. Economie
Filippijnen 5. Economie Door Corazon Aquino werd een begin gemaakt met economische hervormingen. Zij poogde landhervormingen door te voeren, Finistère
Filippijnen Officiële naam: Republiek der Filippijnen Oppervlakte: 300.000 km2 Inwoners: 77.725.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek Staatshoofd
Finistère Departement in West-Frankrijk, regio Bretagne, aan de Atlantische Oceaan; 6733 km2, 834.200 inw. Hoofdstad Quimper. Veeteelt (o.a. paardenfokkerijen), Finland
Finland 2. Geografie Landschap Finland maakt deel uit van het precambrische Baltische Schild. Het Pleistoceen is bepalend geweest voor het Finse Finland 3. Samenleving
Finland 3. Samenleving De oorspronkelijke Finse maatschappijstructuur steunde op de onafhankelijke kleine boer. Na WO II moest Finland herstelb
Finland 4. Geschiedenis
Finland 4. Geschiedenis De Finse volksstammen zijn waarschijnlijk afkomstig uit het gebied tussen de rivieren de Volga en de Oeral in Rusland. Finland 5. Economie
Finland 5. Economie Finland werd na WO II gedwongen tot een akkoord met de Sovjet-Unie. Dit land had Finland in 1944 verslagen en eiste nu o
Finland Officieel: Suomen Tasavalta / Republiken Finland Oppervlakte: 338.145 km2 Inwoners: 5.149.000 (1998) Staatsvorm: republiek Hoofdstad: Finland 2. Geografie
Finnmark
Finnmark Fylke (prov.) in Noord-Noorwegen, grenzend aan de Noordelijke IJszee; 48.637 km2, 76.000 inw. (1993). Hoofdstad Vadsø. Rendierteelt Finsterwolde
Finsterwolde Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Groningen, sinds 1990 bij Reiderland. Landbouw en veeteelt. Omvat enkele firn
firn Overjarige sneeuw, die door herhaald ontdooien en bevriezen korrelig is geworden. In het hooggebergte hoopt de eeuwige sneeuw zich op in grote firnbekken
firnbekken Komvormig gebied waar sneeuw zich verzamelt en in de loop van de tijd verandert in firn (eeuwige sneeuw). Het firnbekken ligt hoog in firth
firth (Engels) Brede riviermond, zeearm, fjord. Onderdeel van een aantal Schotse geografische namen: Firth of Clyde, Firth of Forth, enz.
fjord
fjord Nauwe, vaak lange inham in een hoge rotskust. De steile zijwanden lopen omlaag tot ver beneden het huidige zeeniveau. Het diepe dal is ontstaan fjordenkust
fjordenkust Kust die ontstaan is door overstroming van door glaciale erosie afgevlakte en uitgeslepen dalen. Deze dalen zijn na de laatste ijstijd volgelopen flagstone
flagstone Zandsteen die gemakkelijk afschilfert in dunne, evenwijdige vlakken. Is ontstaan door afzetting van fijn gelamineerde zanden in rustig water Flaherty, Robert J.
Flaherty, Robert J. (1884-1951) Amerikaans filmmaker. Wordt algemeen beschouwd als de grondlegger van de documentaire. De term werd ook voor
Fleet Street
Fleet Street Straat in het hartje van Londen, waar lange tijd de belangrijkste Britse kranten gevestigd waren.
Flémalle
Flémalle Gemeente aan de Maas in de Belgische provincie Luik; 36,81 km2, 26.643 inw. (1997). Omvat o.a. de dorpen Flémalle-Grande, Flémalle-Haute, Flensburg
Flensburg Stad in de Duitse deelstaat Schleswig-Holstein, vlak bij de Deense grens; ca. 89.000 inw. (Vrij)haven en vissershaven met o.a. visverwerking, Fléron
Fléron Gemeente in de Belgische provincie Luik (Land van Herve); 13,72 km2, 16.012 inw. (1997). Agrarische activiteiten (veeteelt), industrie (vnl. Fleurus
Fleurus Gemeente in de Belgische provincie Henegouwen; 59,28 km2, 22.629 inw. (1997). Metaalnijverheid, steenkoolmijn, agrarische activiteiten.
Flevoland
Flevoland Nieuwe (12e) Nederlandse provincie sinds 1 januari 1986, vroeger polder in het IJsselmeer, bestaande uit Oostelijk Flevoland (drooggelegd Flims
Flims Badplaats en wintersportplaats in het Zwitserse kanton Graubünden, in het dal van de Voor-Rijn; ca. 2300 inw. In de omgeving de Caumasee, Flinders, Matthew
Flinders, Matthew (1774-1814) Brits ontdekkingsreiziger, ondernam van 1795-1803 enkele reizen naar Australië. Hij wordt beschouwd als de belangrijkste flocculatie
flocculatie (uitvlokken) Aangroeiing van minuscule onoplosbare deeltjes tot grotere vlokken die gemakkelijk bezinken of afgefiltreerd kunnen worden. flogopiet
flogopiet Mineraal uit de groep der fyllosilicaten, behorend tot de glimmers. Hardheid 2½, dichtheid 2800 kg/m3. Monokliene geelbruine kristallen, Floreffe
Floreffe Gemeente aan de Samber in de Belgische provincie Namen; 38,89 km2, 6845 inw. (1997). Agrarische activiteiten en enige industrie (glas). Florence
Florence (Firenze) Stad in Italië, gelegen in het dal van de Arno, aan de voet van de Etruskische Apenijnen; ca. 383.000 inw. Hoofdstad van de regio Florennes
Florennes Gemeente in de Belgische provincie Namen; 133,54 km2, 10.681 inw. (1997). Verzorgend centrum met enige industrie (keramiek); militai
Florenville
Florenville Gemeente aan de Semois in de Belgische provincie Luxemburg; 146,91 km2, 5736 inw. (1997). Agrarische activiteiten, industrie (hout); Flores
Flores Eiland behorend tot de Indonesische provincie Nusa Tenggara Timur (Kleine Sunda Eilanden); 14.250 km2, ca. 1,6 mln. inw. Hoofdstad Ende. Florida
Florida Staat van de Verenigde Staten aan de Atlantische Oceaan en de Golf van Mexico; 151.939 km2, met 13.679.000 inw. (1993) de op drie na meest flotatie
flotatie Proces waarbij vaste deeltjes in een waterstroom worden gescheiden al naargelang van hun dichtheid (soortelijk gewicht). Vooral gebruikt voor Flüelapas
Flüelapas Alpenpas in het Zwitserse kanton Graubünden tussen Davos en Susch; 2383 m hoog. Weg over de pas dateert van 1868. Flüelapas
Fluessen
Fluessen Meer in het zuidwesten van de Nederlandse provincie Friesland, tussen Morra en het Heegermeer. De naam is afgeleid van het Friese woord fluviatiele erosie
fluor- Fluorapatiet is een belangrijk fluor- en fosformineraal. Kan uit hydroxyapatiet ontstaan door ionenwisseling. Is niet oplosbaar in zuren, apatiet, hydroxyapatiet,
fluviatiele erosie (ook: riviererosie) De uitschurende werking van met materiaal beladen water in geultjes, beken en rivieren. Hierbij hangt het van de fluviatiele sedimentatie
fluviatiele sedimentatie (ook: alluviale sedimentatie) Het verschijnsel dat los materiaal na transport door rivierwater op het aardoppervlak terechtkomt. fluvioglaciale erosie
fluvioglaciale erosie (ook: smeltwatererosie) De uitschurende werking van met materiaal beladen smeltwater. De effecten van deze erosie zijn vergelijkbaar fluvioglaciale sedimentatie
fluvioglaciale sedimentatie Het verschijnsel dat los materiaal na transport door smeltwater op het aardoppervlak terechtkomt. Deze sedimentatie heef
flysch
flysch Mariene sedimenten uit het Boven Krijt en Tertiair. Bestaan uit kleiige, mergelige en kalkige gesteenten die zijn afgezet tijdens het begin van Foggia
Foggia Hoofdstad van de gelijknamige Italiaanse prov. in de regio Puglia; 155.700 inw. (1992; prov. 7185 km2, 695.045 inw. in 1985). Groeiend agrari
föhn
föhn Langs de lijzijde van bergruggen afdalende en daarbij in temperatuur stijgende lucht. Tijdens de voorafgaande stijging van de luchtstroom aan Foix
Foix Hoofdstad van het Franse dep. Ariège aan de voet van de Pyreneeën; 9920 inw. (1991). Toeristencentrum. Burcht (11e-15e eeuw) gerestaureerd Folkestone
Folkestone Stad in het Zuid-Engelse graafschap Kent, aan Het Kanaal; ca. 44.000 inw. Vissershaven en badplaats met veerdiensten naar het Europese Fontainebleau
Fontainebleau Stad in het Franse dep. Seine-et-Marne, 60 km ten zuidoosten van Parijs; 18.103 inw. (1992). Forenzenplaats van Parijs. Tot 1967 zetel Fontaine-l'Evêque
Fontaine-l'Evêque Gemeente aan de Samber in de Belgische provincie Henegouwen; 28,40 km2, 17.510 inw. (1997). Verzorgend centrum, agrarische Fontenay
Font-de-Gaume Een, in 1901 in Les Eyzies, een dorp in de Franse Dordogne, ontdekte vindplaats van paleolithische grotkunst. De ongeveer tweehonderd foot loose
Fontenay Gehucht in het Franse dep. Côte d'Or met de voormalige cisterciënzerabdij, in 1119 gesticht door Bernardus van Clairvaux. Begin 20e eeuw Font-de-Gaume
foot loose Benaming van de eigenschap van diverse industriesectoren minder gebonden te zijn aan bepaalde vestigingsplaatsen. Belangrijke oorzaak
förde
förde Kustvorm waarbij een lange, betrekkelijk nauwe inham in een eerder door gletsjers uitgeslepen dal ligt. Het meestal glooiende landschap bestaat fördenkust
fördenkust Kustvorm waarbij een lange, betrekkelijk nauwe inham in een eerder door gletsjers uitgeslepen dal ligt. Het meestal glooiende landschap forens
forens Iemand die in een andere plaats woont dan waar hij werkt en als gevolg hiervan dagelijks heen en weer moet reizen. Door de toegenomen mobiliteit forensengemeente
forensengemeente Gemeente waar een groot deel van de bevolking forens is: dat wil zeggen ergens anders werkt. In de Nederlandse indeling van forensisme
forensisme (ook: pendel) Het verschijnsel dat mensen dagelijks heen en weer reizen tussen de plaats waar ze wonen en de plaats waar ze werken.
Forli
Forli Hoofdstad van de gelijknamige Italiaanse prov. in de regio Emilia-Romagna; 109.100 inw. (1992; prov. 2910 km2, 606.445 inw. in 1985). Handelscentrum
forma urbis
forma urbis (Latijn: = stadsplan) Plattegrond van Rome in de oudheid, gedurende de regering van Septimius Severus en Caracella ingegrift in marmerbekleding, formaldehyde
formaldehyde (methanal) Koolstofverbinding, eenvoudigste vertegenwoordiger der aldehyden. Kleurloos, stekend ruikend gas, kookpunt: -19,2°C, formele sector
formele sector Bedrijfsactiviteiten waarover belasting wordt betaald en die in meerdere of mindere mate onderhevig zijn aan regulering. Tot de formele Formosa (Arg.)
Formosa (Arg.) Provincie in Noord-Argentinië; 72.066 km2; ca. 383.600 inw. Hoofdstad Formosa. Agrarische prov. met verbouw van o.a. katoen, Formosa (Taiwan)
Formosa (Taiwan) Historische benaming voor Taiwan of Nationalistisch China. Bij de ontdekking van het eiland in 1590 noemden de Portugezen forsteriet
forsteriet Mineraal uit de groep der orthosilicaten, behorend tot de olivijnen. Hardheid 6½, dichtheid 3300 kg/m3. Broos en groenig met een redelijke Fort Knox
Fort Knox Garnizoensstad in de Amerikaanse staat Kentucky; ca. 32.000 inw. Sinds 1936 opslagplaats (ondergronds) van het grootste deel van de Amerikaanse Fort Worth
Fort Worth Stad in het noordoosten van de Amerikaanse staat Texas; 454.400 inw. (1992). Verkeersknooppunt met olieraffinage, vleesverpakking, Fortaleza
Fortaleza Hoofdstad van de deelstaat Ceará in het noordoosten van Brazilië; 1.758.300 inw. (1991). Een van Brazilië's belangrijkste zeehavens, met Forth, Firth of
Fort-de-France
Fort-de-France Hoofdstad van het Franse overzeese gebiedsdeel Martinique in de Caribische Zee; 100.100 inw. (1990). Mooie natuurlijke haven, met fosfaatammonsalpeter
Forth, Firth of Brede monding van de rivier de Forth, aan de Schotse oostkust, met Edinburgh op haar zuidoever; ca. 30 km breed.
fosfaatammonsalpeter Kunstmeststof verkregen door fosfaaterts te behandelen met salpeterzuur, waarna fosforzuur wordt toegevoegd en ammoniak
fosfaten
fosfaten Zouten van fosforzuur, noodzakelijke bestanddelen van levende organismen. De mens heeft bijv. fosfaat nodig voor zijn beendergestel. Het fosforertsen
fosforertsen Erts met fosformineralen waaruit fosfor en fosfaten gewonnen kunnen worden. Het belangrijkste zijn de fosforieten, afzettingen die vaak Fosses-la-Ville
Fosses-la-Ville Gemeente in de Belgische provincie Namen; 63,23 km2, 8491 inw. (1997). Agrarische activiteiten (fruitteelt) en industrie. Bezienswa
fossiel
fossiel Herkenbare organische restanten of sporen daarvan, door natuurlijke processen geconserveerd. Onder uitzonderlijke omstandigheden kan een fossiele brandstof
fossiele brandstof Brandstoffen van organische oorsprong: aardolie, aardgas, turf, steenkool en bruinkool. Zij zijn voornamelijk opgebouwd uit atomen fotogrammetrie
fotogrammetrie Fotografische vastlegging van de afmetingen van objecten ten behoeve van bodemkunde, geografie, geologie, verkeerskunde, enz. fractostratus
fractostratus Laag losse wolkenflarden die zich soms onder de nimbostratus bevindt.
fragmentarische modernisering
fragmentarische modernisering Het verschijnsel dat moderne èn traditionele productiewijzen in een samenleving naast elkaar blijven bestaan doordat Fram
Fram (Noors: Voorwaarts!) Driemastgaffelschoener waarmee Fridjof Nansen noordpoolreizen maakte (1893-1896). In 1892 in Narvik voor hem gebouwd Frameries
Frameries Gemeente in de Belgische provincie Henegouwen; 25,94 km2, 21.020 inw. (1997). Handels- en industriecentrum, agrarische activiteiten.
Franche-Comté
Franche-Comté Regio en voormalige Franse prov. Omvat de departementen Doubs, Haute-Saône, Jura en Territoire de Belfort; 16.202 km2, 1.084.000 Francistown
Francistown Stad in Oost-Botswana; ca. 40.000 inw. (1990). Derde stad van het land, bestuurlijk en handelscentrum met enige industrie. Verkeersknooppunt.
Franeker
Franeker (Fries: Frentsjer) Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Friesland. De kerk van Franeker wordt reeds vermeld in 1085, Franekeradeel
Franekeradeel Gemeente in de Nederlandse provincie Friesland; 109,14 km2, 20.271 inw. (1997). Agrarische activiteiten (akkerbouw en glastuinbouw), franjerif
franjerif (kustrif, strandrif) Koraalrif dat zich direct tegen de kust heeft opgebouwd. Het barrièrerif daarentegen vormt zich op enige afstand van de kust.
Frankenland
Frankenland (Du.: Franken) Landstreek in de Bondsrepubliek Duitsland, aan weerszijden van de Main, behorend tot Beieren. F. werd in 840 onder Frankenthal
Frankenthal Stad in de Duitse deelstaat Rheinland-Pfalz, aan de Bovenrijn; ca. 47.000 inw. O.a. machine-industrie. Keurvorst Frederik III stond in Frankfurt am Main
Frankfurt am Main Stad in de Duitse deelstaat Hessen; 647.200 inw. (1991). Ligging Frankfurt ligt aan de rivier de Main in de West-Duitse deelstaat Frankfurt an der Oder
Frankfurt an der Oder Hoofdstad van het gelijknamige district (Bezirk) in Duitsland, aan de Oder; ca. 86.000 inw. (Bezirk 7186 km2, ca. 707.000 inw. Frankrijk
Frankrijk 2. Geografie Landschap Landschappelijk kan Frankrijk worden opgesplitst in drie grote eenheden: de oude, sterk afgesleten gebergten, Frankrijk 3. Samenleving
Frankrijk 3. Samenleving Demografie Frankrijk telde in 1994 ca. 57,5 miljoen inwoners. Rond 1800 was Frankrijk het op een na dichtstbevolkte Frankrijk 4. Geschiedenis
Frankrijk 4. Geschiedenis Tot de ineenstorting van het West-Romeinse Rijk viel het huidige Frankrijk grotendeels samen met de provincie Gallië. Frankrijk 5. Buitenlands beleid
Frankrijk 5. Buitenlands beleid De buitenlandse politiek van Frankrijk na WO II kenmerkt zich enerzijds door zelfstandigheid en onafhankelijkheid Frankrijk 6. Economie
Frankrijk 6. Economie Met een BNP van VS $ 22.260 (1992) per hoofd van de bevolking hoort Frankrijk tot de rijkste landen van de wereld. Tusse
Frankrijk Officiële naam: République Française Oppervlakte: 543.965 km2 Inwoners: 58.805.000 (1998) Staatsvorm: republiek Staatshoofd: Jacques Frankrijk 2. Geografie
Frans Equatoriaal Afrika
Frans Equatoriaal Afrika Frans koloniaal gebied in Afrika. De naam werd ingevoerd in 1908; onderdeel van dit gebied maakten uit de huidige staten
Frans Guyana
Frans Guyana 2. Geografie
Frans Guyana 2. Geografie Landschap Guyana bestaat uit drie landschappen: een smalle moerasachtige kustvlakte, vervolgens een deklandschap Frans Guyana 3. Samenleving
Frans Guyana 3. Samenleving In 1994 woonden er naar schatting 141.000 mensen in Frans Guyana. Aan het begin van de jaren negentig was het Frans Guyana 4. Geschiedenis
Frans Guyana 4. Geschiedenis De oorspronkelijke bewoners van Frans Guyana waren Indianen: o.a. de Arawakken en de Galibi. Rond 1500 kwamen Frans Guyana 5. Economie
Frans Guyana 5. Economie De economie is in grote mate afhankelijk van Franse steun. De afhankelijkheid betreft zowel aanvullingen op de betalings
Frans Guyana Officiële naam: Département de la Guyane Oppervlakte: 90.000 km2 Inwoners: 162.500 (1998) Staatsvorm: Frans overzees departement
Frans Polynesië
Frans Polynesië (la Polynésie française) Frans overzees gebiedsdeel in de Grote Oceaan; 4200 km2, 237.800 inwoners (1998). Bestaat uit vijf hoofdarchipels: Frans Vlaanderen
Frans Vlaanderen Onder dit begrip worden drie verschillende gebieden samengevat: Het huidige Noord-Frankrijk vanaf de Belgische grens tot de Frans West-Afrika
Frans West-Afrika (Afrique Occidentale Française) Federatie van koloniale gebieden onder Frans bestuur (1895-1958). Omvatte de huidige staten Frascati
Frascati Stad in de Italiaanse regio Lazio, 20 km ten zuidoosten van Rome; ca. 20.700 inw., toeristencentrum en bekend door de gelijknamige witte Fraser
Fraser Rivier in Canada, langste rivier van Brits Columbia; 1370 km, stroomgebied 217.560 km2. Ontspringt in de Canadian Rockies en mondt uit de Frasnes-lez-Anvaing
Frasnes-lez-Anvaing Gemeente in de Belgische provincie Henegouwen; 112,44 km2, 10.685 inw. (1997). Verzorgend centrum met industrie en woonfunctie, freatisch pakket
freatisch pakket Watervoerende laag in de bodem, die zich onder de grondwaterspiegel en boven een eerste doorlatende laag bevindt.
Fredericia
Fredericia Stad in Denemarken, op Jutland, aan de Kleine Belt; ca. 46.000 inw. (Machine-, textiel-, houtverwerkende en chemische industrie. Knooppunt Freetown
Freetown Hoofdstad van Sierra Leone aan de Atlantische Oceaan; 470.000 inw. (1990). Grootste stad en haven van het land, gelegen aan een van de Freiberg
Freiberg Stad in de Duitse deelstaat Sachsen, aan de voet van het Ertsgebergte; 51.370 inw. (1993). Verwerking van ertsen, elektronische, papier- en Freiburg im Breisgau
Freiburg im Breisgau Stad in de Duitse deelstaat Baden-Württemberg aan de westkant van het Zwarte Woud; ca. 197.000 inw. O.a. meubel-, textie
Freising
Freising Stad in de Duitse deelstaat Beieren, aan de Isar; ca. 42.500 inw. O.a. motoren-, machine- en chemische industrie. Een van de oudste brouwerijen Fréjus
Fréjus Stad in het Zuidwestfranse dep. Var, aan de Middellandse Zee; 41.600 inw. (1991). Handel in wijn, olijfolie en kurk. Badplaats en toeristencentrum: Frémont, John Charles
Frémont, John Charles (1813-1890) Amerikaans ontdekkingsreiziger en politicus. Onderzocht tussen 1841 en 1854 het gebied van de Mississippi freonen
freonen Merknaam van Dupont de Nemours voor fluorkoolwaterstoffen, veelvuldig gebruikt als klassenaam voor dergelijke verbindingen. In gebruik Fresno
Fresno Stad in de Amerikaanse staat California in het San Joaquindal; 376.130 inw. (1992). Verwerkings- en handelscentrum voor agrarische omgeving, Fribourg
Fribourg 1. (Du.: Freiburg) Hoofdstad van het gelijknamige West-Zwitserse kanton, aan de Saane; 34.200 inw. (1991). Productie van landbouwmachines, Friedrichshafen
Friedrichshafen Stad in de Duitse deelstaat Baden-Württemberg, aan de noordelijke oever van de Bodensee; 52.285 inw. (1992). Vervaardiging van Friesland
Friesland (Fryslân) Provincie in het noorden van Nederland; 5341 km2 (land 3359 km2), 614.729 inw. (1997). Hoofdstad: Leeuwarden. Begrensd door Friuli-Venezia-Giulia
Friuli-Venezia-Giulia Italiaanse regio, grenzend aan Oostenrijk en Slovenië; 7850 km2, 1.195.000 inw. (1992). Hoofdstad Triest. Omvat de provincies Frobisher, Martin
Frobisher, Martin (ca. 1535-1594) Engels noordpoolreiziger. Ontdekte op zoek naar de noordwestpassage naar Indië de zuidelijke kust van Groenland Froidchapelle
Froidchapelle Gemeente in de Belgische provincie Henegouwen, in de Fagne aan de afdamming van de Eau d'Heure; 86,21 km2, 2895 inw. (1997). Fronsac
Fronsac Klein Frans wijngebied ten westen van St.-Émilion met goede rode wijnen. De wijnen met AC Canon Fronsac en Côtes de Fronsac zijn de front (meteorologie)
front (meteorologie) Snijlijn van de grens tussen twee luchtsoorten (frontvlak) met het aardoppervlak. Men moet dit eigenlijk niet als een dunne lijn frontale bewolking
frontale bewolking Bewolking die ontstaat als lucht over een andere luchtmassa wordt gestuwd. Dit verschijnsel doet zich vooral voor aan een frontvlak. frontale depressie
frontale depressie Lagedrukgebied dat ontstaat door de botsing van een warme en een koude luchtstroom. Er zijn twee mogelijkheden. Ofwel er is Fuchs, Vivian Ernest
Fuchs, Vivian Ernest (geb. 1908) Brits geoloog en ontdekkingsreiziger. Nam deel aan verscheidene expedities, o.a. naar Groenland (1929). Leidde Fuerteventura
Fuerteventura Eiland behorend tot de Canarische Eilanden, gelegen in de Atlantische Oceaan op ca. 100 km afstand van het Afrikaanse continent; Fujian
Fujian (Fukien) provincie in het oosten van China, aan de Straat van Formosa; 121.000 km2, 31.160.000 inw. (1992). Hoofdstad Fuzhou (870.000 inw.; Fujisawa
Fuji-san (Fuji, Fujiyama) Hoogste berg van Japan (3.776 m), slapende (sinds 1708) vulkaan op het eiland Honshu. Omtrek krater 3,5 km, doorsnede Fukuoka
Fujisawa Stad op het Japanse eiland Honshu, 17 km ten zuidwesten van Yokohama; ca. 340.000 inw. Oude vestingstad van feodale adel sind 1601. Fuji-san
Fukuoka Stad in het noordwesten van het Japanse eiland Kyushu; 1,2 miljoen inw. (1993). Oude vestingstad van feodale adel sind 1601; aan de overkant Fukushima
Fukushima Hoofdstad van de gelijknamige prefectuur op het Japanse eiland Honshu; 279.100 inw. (1993). Centrum van zijde-industrie. In de omgeving Fukuyama
Fukuyama Stad op het Japanse eiland Honshu, ca. 80 km ten noordoosten van Hiroshima; 370.800 inw. (1993). Haven met export van textiel, suiker Fulda
Fulda Stad in de Duitse deelstaat Hessen aan de gelijknamige rivier; ca. 60.000 inw. O.a. textiel- en metaalindustrie. Bestuurs- en kerkelijk centrum:
fulguriet
fulguriet (bliksembuis) Verkitte, vaak verglaasde pijp in de bodem; dikwijls vertakt, soms hol. Ontstaat bij blikseminslag in kwartszand, doordat de fumarole
fumarole Dampbron op het aardoppervlak, in de vorm van gaten of spleten waaruit gassen van vulkanische oorsprong ontwijken. De temperatuur varieert fumigatie
fumigatie (beroking) Verontreiniging uit schoorstenen die door een inversie niet naar boven wordt verspreid, maar naar beneden. Aan de grond ontstaan Funabashi
Funabashi Stad op het Japanse eiland Honshu, voorstad van Tokio; 535.000 inw. (1993). Knooppunt van auto- en spoorwegen en onderdeel van de Funchal
Funchal Hoofdstad van het Portugese eiland en district Madeira in de Atlantische Oceaan; 48.300 inw. Toerisme en export van de gekweekte producten: functiescheiding
functiescheiding Scheiding van stedelijke functies, een stedenbouwkundig en architectonisch principe dat voor het eerst werd geformuleerd in het befaamde fungiciden
fungiciden Schimmelbestrijdende middelen, berusten meestal op de giftigheid van zware metalen, met name van kwik- en tinverbindingen. Het koperpreparaat funiculaire zone
funiculaire zone Deel van de bodem tussen de hangwaterzone en de capillaire zone, waarin zeer fijne kanaaltjes tussen de gronddeeltjes met capillair Furkapas
Furkapas Zwitserse Alpenpas die het Rhônedal verbindt met het Urserendal en de kantons Uri en Wallis; 2431 m. In de 19e eeuw om militaire redenen Fürth
Fürth Stad in de Duitse deelstaat Beieren; 102.300 inw. (1991). Textiel-, speelgoed-, elektrische apparaten- en glasindustrie. In de 16e en 17e eeuw Fushun
Fushun (Funan, Fu-shun) Stad in de Noordoost-Chinese provincie Liaoning, in Mantsjoerije; 1.350.000 inw. (1990). Een van de belangrijkste mijnbouwcentra fusiet
fusiet (roetkool) Steenkooltype met een gedeeltelijk zichtbare houtstructuur. Is dof en bros en bevat geen colliniet, waardoor het gemakkelijk afgeeft. fusiniet
fusiniet Een van de belangrijkste maceralen (microscopisch homogene bestanddelen) in steenkool. Lijkt op houtskool en is dan ook ontstaan door inkoling Füssen
Füssen Stad in de Duitse deelstaat Beieren, aan de Lech; ca. 16.500 inw. Lichte industrie en toerisme. Voormalige benedictijnenabdij St.-Magnus (Fuzhou
Fuzhou (Fu-chou, Fuchow, Foochow, Min-how) Hoofdstad van de Oost-Chinese provincie Fujian, ca. 50 km van de monding van de Minjiang in de fylliet
fylliet Metamorf gesteente, iets grofkorreliger dan lei, bladerig van structuur met als zijde glanzende splijtvlakken. Groenige kleur, afkomstig van het fylloniet
fylloniet Op fylliet lijkend gesteente; echter niet door metamorfose ontstaan, maar onder invloed van intensieve wrijving langs breukvlakken.
fyllosilicaten
fyllosilicaten Silicaten waarin de SiO4-tetraëders plaatvormige netwerken vormen. Fyllosilicaten zijn onder andere kaoliniet, talk, mica's, glauconiet, Fyn
Fyn (Funen) Deens eiland en amt tussen Jutland en Sjaelland; 2984 km2 (amt 4386 km2, 453.800 inw. in 1985). Hoofdplaats Odense. Landbouw (tarwe, fysieke reguleringen
fysieke reguleringen Benaming voor allerlei normen en voorschriften die binnen het kader van het milieurecht worden gebruikt, bijv. uitworpnormen fysisch milieu
fysisch milieu (ook: natuurlijk milieu) De natuurlijke omgeving zoals die door natuurlijke processen is gevormd. Er is dus geen sprake van invloed fysische geografie
fysische geografie (ook: natuurkundige aardrijkskunde) Dat deel van de geografie dat zich bezighoudt met het bestuderen van de natuurlijke gesteldheid Færøer
Gaasterlân-Sleat (Gaasterland-Sloten) Gemeente in de Nederlandse provincie Friesland; 209,30 km2 (land 92,57 km2), 9621 inw. (1997). Hoofdplaats: gabbro
gabbro Basisch stollingsgesteente (bevat weinig SiO2). Grotendeels bestaande uit plagioklaas, augiet en hyperstheen. De verhouding tussen deze bestanddelen Gabon
Gabon 2. Geografie
Gabon 2. Geografie Landschap Het grootste deel van Gabon ligt in het stroomgebied van de Ogooué. Deze rivier ontspringt in het buurland Congo, Gabon 3. Samenleving
Gabon 3. Samenleving Demografie In 1994 had Gabon ruim 1,2 miljoen inwoners. De bevolking groeide tussen 1980 en 1992 gemiddeld met 3,4
Gabon 4. Geschiedenis
Gabon 4. Geschiedenis Er is weinig bekend over de oudste geschiedenis of de eerste inwoners van Gabon. De eerste Europeaan die de Gabonese Gabon 5. Economie
Gabon 5. Economie De economie van Gabon is vooral gericht op de exploitatie van het bos en de mineralen, m.n. olie. Door de dalende vraag en Gaborone
Gabon Officiële naam: République Gabonaise Oppervlakte: 267.667 km2 Inwoners: 1.207.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek Staatshoofd
Gaborone (Voorheen Gaberones) Hoofdstad van Botswana, in het zuidoosten, op een hoogte van ca. 1000 m; 135.000 inw. (1991). Gelegen aan de Gabrovo
Gabrovo Hoofdstad van de gelijknamige Bulgaarse prov., aan de Yantra; ca. 80.700 inw. (prov. 2035 km2, ca. 180.000 inw.). Textiel- (wol, katoen, Gadsden
Gadsden Stad in het noordoosten van de Amerikaanse staat Alabama aan de Coosa River; 47.565 inw. Industrie op basis van in de omgeving aangetroffen Gafsa
Gafsa Stad in Centraal-Tunesië, aan de spoorlijn van Sfax naar Tozeur; ca. 60.000 inw. In de omgeving winning van fosfaten en ijzererts. Gafsa is een gaia-filosofie
gaia-filosofie Filosofie volgens welke het leven op aarde één samenhangend organisme is dat zichzelf reguleert overeenkomstig zijn veranderende behoeften. Gajo- en Alaslanden
Gajo- en Alaslanden Gebied in het noorden van het Indonesische eiland Sumatera, dat tijdens de Atjeh-oorlog in opstand kwam en door de expeditie Galápagoseilanden
Galápagoseilanden Eilandengroep gelegen ten westen van de kust van Ecuador ter hoogte van de equator; 8.000 km2, 15.000 inw. (1997). Natuurreservaat. Galati
Galati Hoofdstad van de gelijknamige Roemeense judet (district) aan de benedenloop van de Donau; 325.800 inw. (1992; judet 4425 km2, 632.000 galerijbossen
galerijbossen Bossen die in relatief droge streken voorkomen langs beken en rivieren. Bekend zijn vooral de galerijbossen uit de savannen, die wat Galicia
Galicia Autonome regio en historische landstreek in Noordwest-Spanje aan de Atlantische Oceaan; 29.434 km2, 2.730.900 inw. (1990). Hoofdplaats Galilea
Galilea Landstreek in Noord-Israël, grenzend aan Libanon en Syrië. Bergachtig in het noorden (hoogste punt van Israël, Hare Meron, 1208 m). Grenst Galle
Galle (voorheen Point de Galle) Stad aan de zuidwestkust van Sri Lanka; 84.000 inw. (1990). Hoofdstad van het gelijknamige district; 1636 km2, 932.000 Gallipoli
Gallipoli (Turks: Gelibolu) Turkse stad op het gelijknamige schiereiland, aan de Dardanellen; 14.721 inw. In 1915 mislukte hier een geallieerde invasiepoging, Galmaarden
Galmaarden (Gammerages) Gemeente aan de Marke in de Belgische provincie Vlaams Brabant (Pajottenland); 34,93 km2, 7535 inw. (1997). Landbouwgemeente galvanisch afval
galvanisch afval Afval van de galvanische industie; bevat meestal zware metalen.
Galway
Galway Hoofdstad van het gelijknamige graafschap aan de westkust van de Ierse Republiek; 57.000 inw. (1996). Vervaardiging van visnetten, meubels Gama, Vasco da
Gama, Vasco da (ca. 1468-1524) Portugees zeevaarder en ontdekkingsreiziger. De eerste Europeaan die om Afrika (Kaap de Goede Hoop) naar Azië Gambia
Gambia (rivier)
Gambia (rivier) Rivier in West-Afrika; 1127 km. Ontspringt in Senegal op het Fouta Djalonplateau en mondt uit de Atlantische Oceaan. Belangrijkste gamonalismo
Gambia 2. Geografie
Gambia 2. Geografie Landschap De benedenloop van de rivier de Gambia vormt een estuarium, dat zich ongeveer 150 km landinwaarts uitstrekt; Gambia 3. Samenleving
Gambia 3. Samenleving Demografie In 1994 woonden er naar schatting 1,1 miljoen mensen in Gambia. De bevolking groeit snel (in 1993 naar schatting Gambia 4. Geschiedenis
Gambia 4. Geschiedenis Toen de Portugezen als eerste Europeanen in 1455 de rivier de Gambia bereikten, leefden er dezelfde volken als nu. Het Gambia 5. Economie
Gambia 5. Economie Toerisme en landbouw spelen een belangrijke rol in de Gambiaanse economie. De totale beroepsbevolking werd in 1986 gesch
Gambia Officiële naam: Republic of the Gambia Oppervlakte: 11.295 km2 Inwoners: 1.291.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek Staatshoofd
gamonalismo Zuid-Amerikaanse term voor het illegaal in bezit nemen van Indiaans grondgebied door grootgrondbezitters van Europese afkomst. De Gandhara
Gandhara Oud-Indiase naam voor de vlakte van Peshawar. Gedurende ongeveer duizend jaar was hier intensief contact tussen India, Perzië en Griekenland. Gandhinagar
Gandhinagar Hoofdstad (sinds 1970) van de Indiase deelstaat Gujarat; ca. 65.000 inw. Met de bouw ervan werd begonnen in de jaren zestig.
Ganges
Ganges (Hindi: Ganga Ma = Moeder Ganges) Belangrijkste rivier van India; 2505 km. Ontspringt in de Himalaya en heeft twee bronrivieren: Alaknanda ganggesteente
ganggesteente Gesteente dat is gevormd door stolling van magma in spleten of tussen lagen afzettingsgesteente. Het is op geringere diepte ontstaan Gangtok
Gangtok Hoofdstad van de Indiase deelstaat Sikkim, ca. 50 km ten noordoosten van Darjeeling; ca. 30.000 inw. (1991). Handelscentrum voor landbouwproducten, Ganshoren
Ganshoren Belgische gemeente, deel uitmakend van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest; 2,45 km2, 19.914 inw. (1997). Residentieel wooncentrum Gansu
Gansu (Kansu) provincie in centraal China; 454.000 km2, 23.140.000 inw. (1992). Hoofdstad: Lanzhou. Bergachtig gebied met vruchtbare valleien Ganzendiep
Ganzendiep Oorspronkelijk een der mondingen van de IJssel bij Kampen in de Nederlandse provincie Overijssel; 8 km lang. Werd bij de indijking Gard
Gard Departement in Frankrijk in de Languedoc; 5853 km2, 530.500 inw. Hoofdstad: Nîmes. Landbouw in het oosten: olijven, wijn, fruit. Steenkoolbekkens Garda, Lago di
Garda, Lago di (Lago di Benaco) Meer in Noord-Italië; 370 km2, tot 346 m diep. Wateraanvoer via de Sarca, afvoer, naar de Po, via de Mincio. Visrijk. Garmisch-Partenkirchen
Garmisch-Partenkirchen Stad in de Duitse deelstaat Beieren, aan de voet van de Zugspitze, op een hoogte van 707 m; 25.800 inw. (1990). Herstell
Garonne
Garonne Rivier in Zuidwest-Frankrijk; 645 km lang, inclusief de Gironde 720 km lang. Ontspringt in de Pyreneeën, stroomt via de Gorges de Pont-gasbel
gasbel Geconcentreerde en winbare hoeveelheid aardgas in de aardkorst. In werkelijkheid is er geen sprake van een holte (bel) in de (onder-)grond, Gascogne
Gascogne Oude naam van een landstreek in Zuidwest-Frankrijk, tussen de Garonne en de Pyreneeën. Tamelijk onvruchtbaar gebied, dat door veel bewoners gaskool
gaskool Steenkoolsoort met een koolstofgehalte van 86%.
Gasselte
Gasselte Gemeente in de Nederlandse provincie Drenthe; 40,54 km2, 4252 inw. (1997). Agrarische activiteiten, enige industrie, toerisme dank zij fraaie gastarbeiders
gastarbeiders Buitenlandse werknemers die te werk worden gesteld in beroepen waarvoor het eigen ; binnenlandse ; aanbod van arbeidskrachten onvoldoende Gastein
Gastein Dal in Oostenrijk, aan de Ache, met belangrijke badplaatsen als Badgastein, Hofgastein en Böckstein met warme bronnen. Bij het verdrag van gasvlamkool
gasvlamkool Steenkoolsoort met een koolstofgehalte van 78%.
Gateshead
Gateshead Stad in de Engelse county Tyne and Wear, aan de Tyne, tegenover Newcastle-upon-Tyne; 203.100 inw. (1992). Machine-industrie, ijzer- Gauhati
Gauhati (Guwahati) Stad in Indiase deelstaat Assam aan de Brahmaputra-rivier; ca. 147.000 inw. Rivierhaven en knooppunt van wegen; handel in rijst, Gauteng
Gauteng Provincie in Zuid-Afrika, 18.760 km2, 6,8 miljoen inwoners (1995); hoofdstad: Johannesburg. Het is een van de negen nieuwe provincies Gavere
Gavere Gemeente aan de Schelde in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen; 31,34 km2, 11.460 inw. (1997). Landelijke woongemeente met kleine Gävle
Gävle Stad in het Zweedse län Gävleborg, bij de Botnische Golf; 89.600 inw. (1993; län 18.191 km2, 289.700 inw.). Machine-, houtverwerkende, visconserven-, Gaza
Gaza (Ghazzah, Ghazze) Stad in Palestina, aan de Middellandse Zee, bestuurd door de Palestijnse Nationale Autoriteit; ca. 300.000 inwoners. De stedelijke Gazankulu
Gazankulu Een van de voormalige zelfregerende thuislanden in Zuid-Afrika, de door de regering geschapen woongebieden voor de zwarte bevolking Gazastrook
Gazastrook Smal gebied tussen Israël en Egypte, ca. 45 km lang en tussen de 6 en 12 km breed (378 km2, 1.054.000 inwoners (1998). Geschiedenis
Gaziantep
Gaziantep (voorheen: Aintab; in de oudheid Doliche) Hoofdstad van de gelijknamige provincie in Zuid Turkije, gelegen in een vallei op 1.000 m hoogte; Gdansk
Gdansk (Du: Danzig) Poolse stad aan de Bocht van Gdansk in de Oostzee; 461.700 inw. (1992). Hoofdstad van de gelijknamige provincie; 7.394 km
Gdynia
Gdynia (Du.: Gdingen) Stad in de Poolse prov. Gdansk, aan de Bocht van Gdansk; 250.200 inw. (1992). Belangrijke haven met export van steenkoo
geanticlinaal
geanticlinaal Relatief langzaam dalende, en daarom hoog gebleven, strook in een relatief snel dalende geosynclinale. Een geanticlinaal vormt vaak de gebergte
gebergte Gebied dat toppen heeft hoger dan 500 m en dat een duidelijk reliëf heeft. Gebergten zijn ongelijk verdeeld over de aarde. Ook vanaf de diepzeebodem gebergtebodem
gebergtebodem Dunne, jonge bodems die ontstaan doordat door erosie verweringsmateriaal van de hellingen afspoelt.
gebergtevorming
gebergtevorming Geologisch proces waarbij gebergten ontstaan. Men onderscheidt: gebergten die ontstaan door lokale opheffing en verhoging van gebergtewortel
gebergtewortel Sterke verdikking van het gedeelte van de aardkorst dat zich onder plooiingsgebergten bevindt. Kan wel tot 60 km diepte in de aardmantel gebonden hulp
gebonden hulp Ontwikkelingshulp waarbij het ontvangende land de fondsen moet besteden in het hulpgevende land; soms wordt ook nog bepaald geboortecijfer
geboortecijfer (ook: nataliteit) Het aantal levendgeborenen per 1000 personen van de gemiddelde bevolking per jaar. Naast dit relatief geboortecijfer geboortecohorte
geboortecohorte Een groep mensen die in een zekere periode (één of meer kalenderjaren) zijn geboren.
geboortegolf
geboortegolf (ook: baby-boom) Plotselinge stijging van het geboortecijfer. Meestal specifiek gebruikt voor de sterke stijging van het aantal geboorten geboorteoverschot
geboorteoverschot Verschil tussen geboortecijfer en sterftecijfer. Is het geboorteoverschot positief, dan is er sprake van een natuurlijke aanwas van geboorteregeling
geboorteregeling (ook: family-planning, gezinsplanning) Het geheel van maatregelen ter regulering van het aantal en het tijdstip van geboorten, vooral geboortetekort
geboortetekort (ook: sterfte-overschot) Situatie waarin het sterftecijfer in een gebied groter is dan het geboortecijfer. Er is geen natuurlijke aanwas gebundelde deconcentratie
gebundelde deconcentratie Overheidsbeleid met als doel de bevolkingsgroei van de grote steden in de Randstad op te vangen in daartoe aangewezen Gedinne
Gedinne Gemeente aan de Houille in de Belgische provincie Namen (Ardennen); 151,56 km2, 4350 inw. (1997). Landbouw, bosontginning, houtnijverheid. Gédinnien
Gédinnien Eerste etage/tijd van het Onder/Vroeg-Devoon. Genoemd naar het Belgische plaatsje Gédinne. Ingevoerd door A.H. Dumont in 1884.
Geel
Geel Gemeente aan de Grote Nete en het Albertkanaal in de Belgische provincie Antwerpen; 109,85 km2, 33.175 inw. (1997). Uitgestrekte gemeente, geelijzer
geelijzer Mineraal uit de oxidengroep, chemische samenstelling FeO(OH). Hardheid 5-5½, dichtheid 4300 kg/m3. Rombisch met tafelvormige kristallen,
Geelong
Geelong Stad in de Australische staat Victoria, aan de Port Phillip Bay; 151.400 inw. (1990). Tevens het begin van The Great Ocean Road. Export Geer
Geer Gemeente aan de Jeker in de Belgische provincie Luik (Droog Haspengouw); 23,56 km2, 2450 inw. (1997). Landbouwactiviteiten (suikerbieten, Geertruidenberg
Geertruidenberg Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant aan de Donge; 5,52 km2, 20.919 inw. (1997). Uitgebreide industrie, elektrische geestgronden
geestgronden Hoge zandgronden vlak achter de duinen langs de Noordzeekust in Noord- en Zuid-Holland. Ze zijn veelal ontstaan door afgraving van Geetbets
Geetbets Gemeente aan de Gete in de Belgische provincie Vlaams Brabant (Vochtig Haspengouw); 35,17 km2, 5704 inw. (1997). Landbouw, fruitteelt
Geffen
Geffen Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant, sinds 1993 bij Maasdonk. Landbouw, uitgaande pendel (Oss). In geïmmobiliseerde verontreiniging
geïmmobiliseerde verontreiniging Vervuiling die zich niet meer kan verspreiden.
geïntegreerde landbouw
geïntegreerde landbouw Landbouw met een bedrijfsvoering die zowel de de productie-eisen als het milieu en het welzijn van de dieren serieus nee
geiser
geiser Niet-permanent optredende bron. Een geiser ontstaat als grondwater door uitlopers van magmahaarden boven het normale kookpunt wordt verhit, gelaagdheid
gelaagdheid Het voorkomen van in samenstelling verschillende lagen (strata) onder het aardoppervlak. De verschillen zijn een gevolg van uiteenlopende Geldenaken
Geldenaken (Jodoigne) Gemeente aan de Grote Gete in de Belgische provincie Waals Brabant; 73,34 km2, 10.748 inw. (1997). Handels- en onderw
Gelderland
Gelderland Provincie in Nederland; 5143,36 km2 (grootste van het land), 1.885.187 inw. (1997); hoofdstad Arnhem. Grenst van het noorden uit resp. Geldermalsen
Geldermalsen Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland, aan de Linge; 101,67 km2, 23.326 inw. (1997). Fruitteelt, landbouw, industrie, fruitveiling. Gelderse Vallei
Gelderse Vallei Dal tussen Veluwe en Utrechtse Heuvelrug, lopend van het Eemmeer in het noorden naar de Rijn bij Rhenen-Wageningen in het zuiden. Geldrop
Geldrop Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 20,29 km2, 27.170 inw. (1997). Landbouwactiviteiten en uitgebreide industrie. Bezienswaar
Gele Zee
Gele Zee (Chinees: Huang Hai) Deel van de Oost-Chinese Zee tussen China en Korea; tot 100 m diep. Ontleent haar naam aan het gele slib dat door geleding van de stad
geleding van de stad (ook: stadsgeleding) Opdeling van de stad in verschillende deelgebieden. Deze opdeling kan gebeuren op basis van verschillende geledingsmodel
geledingsmodel Model waarin de opbouw van een gebied, bijv. een stad, beschreven en verklaard wordt. Aandacht wordt gegeven aan de opbouw Geleen
Geleen Gemeente in de Nederlandse provincie Limburg, aan de gelijknamige rivier, 24,63 km2, 34.001 inw. (1997). Landbouwactiviteiten, industrie Gelsenkirchen
Gelsenkirchen Stad in de Duitse deelstaat Nordrhein-Westfalen, in het Ruhrgebied; 293.400 inw. (1991). Rivierhaven aan het Rijn-Hernekanaal met geluidshinder
geluidshinder Hinder die wordt ondervonden van geluid. De Wet Geluidhinder (1979) geeft regels ter voorkoming of beperking van geluid. Deze hebben gematigde luchtstreek
gematigde luchtstreek Het gebied gelegen tussen de tropen en de polen. Volgens een zeer algemene indeling is elk halfrond verdeeld in drie zones: Gembloux
Gembloux Gemeente aan de Orneau in de Belgische provincie Namen (Droog Haspengouw); 95,85 km2, 20.144 inw. (1997). Onderwijs- en marktcentrum gemeenschap (België)
gemeenschap (België) Onderdeel van de Belgische staat sinds de Grondwetswijziging van 1980. Bij die wijziging zijn de Nederlandse, Franse en
gemeente
gemeente De laagste territoriale gemeenschap met een eigen bestuur. De indeling van het grondgebied in gemeenten (Nederland) stamt uit de tijd van Gemenebest van Onafhankelijke Staten
Gemenebest van Onafhankelijke Staten (GOS) Samenwerkingsverband van 12 voormalige republieken van de Sovjet-Unie. Initiatief van de drie gemengd bos
gemengd bos Bos dat bestaat uit verschillende boomsoorten. Meestal naald- en loofbomen.
gemengde rivier
gemengde rivier Rivier die water betrekt van regenwater en smeltwater. In de bovenloop worden deze rivieren vooral gevoed door smeltwater, in de Gemert
Gemert Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant. Landbouw (gemengd bedrijf), tuinbouw, lichte industrie. Bezienswaardig: Gemert-Bakel
Gemert-Bakel Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant (27055 inw, 1997). In 1997 ontstaan door samenvoeging van Gemert en Bakel gemiddeld kindertal
gemiddeld kindertal Het aantal kinderen dat een vrouw of een groep vrouwen gemiddeld ter wereld zou brengen, uitgaande van de bestaande leeftijdsspecifieke Gemma Frisius, Reimerus
Gemma Frisius, Reimerus (1508-1555) Zuidnederlands medicus, wiskundige en geograaf, vanaf 1542 hoogleraar in de medicijnen te Leuven, waar gemmologie
gemmologie Studie van de eigenschappen van edelstenen en kennis van de manier om echte van synthetische te onderscheiden. Determinatie geschiedt Genappe
Genappe (Genepiën) Gemeente aan de bron van de Dijle in de Belgische provincie Waals Brabant; 89,57 km2, 13.495 inw. (1997). Landbouw, voedings
Gendringen
Gendringen Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland, in de Achterhoek; 65,11 km2, 20.644 inw. (1997). Landbouw, enige industrie. Huis Gendt
Gendt Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland in de Over-Betuwe; 14,99 km2, 7209 inw. (1997). Baksteen-, scheeps-, machine-industrie, Genemuiden
Genemuiden Gemeente in de Nederlandse provincie Overijssel, aan het Zwarte Water; 29,81 km2, 8588 inw. (1997). Landbouw, enige industrie en Genève
Genève (Du.: Genf; It.: Ginevra) Stad in het Franstalige deel van Zwitserland, hoofdstad van gelijknamig kanton, gelegen aan Rhône en Meer van Genève; Genève (kanton)
Genève (kanton) (Du.: Genf; It.: Ginevra) Kanton in het zuidwesten van Zwitserland, in het Franstalige deel; 282 km2, 382.500 inw. (1992). Hoofd
Genève, Meer van
Genève, Meer van (Fr.: Lac Léman) Meer op de Frans-Zwitserse grens tussen Savoyse Alpen en Jura op 372 m hoogte, tot 300 m diep; 581 km2. Grootste Genk
Genk Gemeente aan het Albertkanaal in de Belgische provincie Limburg in de Kempen; 87,85 km2, 62.399 inw. (1997). Verzorgend en industrieel centrum Gennep
Gennep Gemeente in de Nederlandse provincie Limburg; 58,37 km2, 16.836 inw. (1997). Centrumfunctie met handel, industrie (confectie, hout, pap
Genootschapseilanden
Genootschapseilanden Eilandengroep (1.685 km2) in de Zuidelijke Pacifische Oceaan, bestuurd als onderdeel van het Franse overzeese gebiedsdeel Gent
Gent (Gand) Hoofdstad van en gemeente in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen aan Schelde en (o.a.) Kanaal van Gent naar Terneuzen; 156,43 gentrification
gentrification Het verschijnsel dat na verbetering van bepaalde wijken van voorheen lage status, groepen met hoge inkomens en opleiding (hoge-statusgroepen) Genua
Genua (geschiedenis) Genua werd gesticht door de in het noordwesten van Italië wonende Liguriërs, die het de naam Antium gaven. Nadat het in
Genua (It.: Genova) Hoofdstad van de gelijknamige Italiaanse prov., in de regio Liguria, aan de Golf van Genua; 667.600 inw. (1992) Ligging Genua, Genua (geschiedenis)
geo- Studie van de chemische samenstelling van vooral de buitenste gedeelten van de aarde en onderzoek naar de verspreiding van elementen chemische sedimenten
geochronologie
geochronologie De bepaling van de tijdsintervallen op de geologische tijdschaal in miljoenen jaren voorafgaand aan heden (voor de meer recente perioden geodesie
geodesie Wetenschap die zich bezighoudt met het opmeten van de aarde. Hierbij gaat het in tegenstelling tot de landmeetkunde om grote metingen geodetische sterrenkunde
geodetische sterrenkunde Tak van de geodesie (aardmeetkunde) waarbij men de lengte en breedte van een punt op aarde afleidt uit waarnemingen geofysica
geofysica Wetenschap welke de natuurverschijnselen op aarde en in de atmosfeer bestudeert. Omvat: meteorologie (luchtcirculatie in de atmosfeer, geografie
geografie van de onderontwikkeling Deelvak van de geografie waarin onderontwikkeling (ruimtelijke verschillen in welvaart) van de landen in Azië, geografische breedte
geografie Wetenschap die zich bezighoudt met de beschrijving en verklaring van de ruimtelijke verspreiding en samenhang van verschijnselen aan en geografie van de onderontwikkeling
geografische breedte De kortste afstand van een punt tot aan de equator, gemeten in graden langs de meridiaan van dat punt.
geografische informatiesystemen
geografische informatiesystemen (GIS) Nieuwe technieken en methoden op het raakvlak van geografie en cartografie, waarbij verwerking met computers geografische lengte
geografische lengte De kortste afstand van een punt tot aan de nulmeridiaan, gemeten in graden langs de parallel van dat punt.
geografische noordpool
geografische noordpool Het noordelijk punt waar de denkbeeldige aardas door het aardoppervlak steekt.
geografische zuidpool
geografische zuidpool Het zuidelijk punt waar de denkbeeldige aardas door het aardoppervlak steekt.
geohydrologie
geohydrologie Wetenschap die de samenhang tussen de bodem van een gebied en het gedrag van het grondwater bestudeert.
geoïde
geoïde Denkbeeldig oppervlak waar de zwaartekrachtsversnelling overal gelijk is aan die op zeeniveau. De geoïde is de grondvorm van de aarde, en geologie
geologie (ook: aardkunde) Wetenschap die zich bezighoudt met de aarde als geheel, haar structuur, samenstelling en geschiedenis, alsmede met de processen geologische kaart
geologische kaart Topografische kaart, waarop is aangegeven welke geologische eenheden aan de oppervlakte liggen, hoe hun begrenzing is en hoe geologische tijdschaal
geologische tijdschaal Indeling van de ca. 4,6 miljard jaar omvattende geschiedenis van de aarde in tijdperken gekenmerkt door de dominante flora geomagnetische storing
geomagnetische storing Tijdelijke verstoring van het magnetisch veld van de aarde als gevolg van een toegenomen zonneactiviteit.
geomorfologie
geomorfologie Wetenschap die zich bezighoudt met de studie van landschapsvormen. In deze wetenschap gaat men niet alleen na hoe landschappen geopolitiek
geopolitiek Analyse van de invloed van het geografisch milieu op het politieke klimaat en de internationale verhoudingen. Belangrijke factoren daarbij Georgetown (Caymaneil.)
Georgetown (Caymaneil.) Hoofdstad van de Britse kroonkolonie Caymaneilanden; ca. 14.000 inw. Haven met export van o.a. hout en schelpen. T
Georgetown (Guyana)
Georgetown (Guyana) Hoofdstad van Guyana, aan de monding van de Demerara-rivier in de Caribische Zee; met ca. 200.000 inw. de grootste stad
Georgetown (Maleisië)
Georgetown (Maleisië) (voorheen Penang of Pinang) Hoofdstad van de Maleisische deelstaat Pinang, gelegen op het eiland Pinang in de Straat van
Georgia
Georgia Staat in het zuidoosten van de Verenigde Staten, aan de Atlantische Oceaan; 152.576 km2, 5.108.527 inwoners (1998). Hoofdstad Atlanta. Georgië
Georgië 2. Geografie Landschap Het land wordt gedomineerd door ruige gebergten. De noordgrens wordt gevormd door de Grote Kaukasus, met Georgië 3. Samenleving
Georgië 3. Samenleving Demografie Naar schatting van de VN telde Georgië in 1994 ruim 5,4 miljoen inwoners. Net als in de andere niet-Europese Georgië 4. Geschiedenis
Georgië 4. Geschiedenis De geschiedenis van de Georgiërs gaat terug tot in de steentijd. Het land Georgië bestond aanvankelijk uit een westelijk Georgië 5. Economie
Georgië 5. Economie Voor de onafhankelijkheid en het begin van de interne onrust was Georgië een van de meest welvarende sovjetrepublieken. In geosynclinaal
Georgië Officiële naam: Sakartvelo Respublika (Republiek Georgië) Oppervlakte: 69.700 km2 Inwoners: 5.442.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële Georgië 2. Geografie
geosynclinaal Een relatief smalle, langgerekte zone die snel daalt, maar waarin tegelijk dikke pakketten sediment worden afgezet. De dikte van deze geothermische centrale
geothermische centrale Elektrische centrale waarin de warmte van het magma in de aarde wordt gebruikt voor het aandrijven van een turbine. Deze
geothermische energie
geothermische energie Elektriciteit die is opgewekt in een geothermische centrale.
geothermische gradiënt
geothermische gradiënt De afstand die men in de aarde moet afdalen om de temperatuur met 1°C verhoogd te zien. Gemiddeld bedraagt deze 30 m. geotoop
geotoop Een naar vorm en werking gelijksoortig gedeelte van een landschap.
Gera
Gera Hoofdstad van het gelijknamige district (Bezirk), deel van Thüringen, in Duitsland; 129.800 inw. (1990; Bezirk 4004 km2, 742.200 inw. in 1985). Geraardsbergen
Geraardsbergen (Grammont) Gemeente aan de Dender in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen (aan de Taalgrens); 79,71 km2, 30.550 inw. (1997). Gerlache de Gomery, Adrien, baron de
Gerlache de Gomery, Adrien, baron de (1866-1934) Belgisch poolonderzoeker. Leidde een zuidpoolexpeditie met de walvisvaarder Belgica (1897-Germantown
Germantown Oorspronkelijk nederzetting van 13 Duitse gezinnen uit Krefeld (1683-84), sinds 1854 deel van Philadelphia, Pennsylvania. De pioniers Germiston
Germiston Stad in Zuid-Afrika, in de provincie Gauteng; 134.000 inw. (1991). Metaal-, glas-, chemische en meubelindustrie. Grootste goudraffinaderij Gerona
Gerona Hoofdstad van de gelijknamige Spaanse prov., ten noorden van Barcelona; ca. 80.000 inw. ( prov. 5886 km2, ca. 475.000 inw.). Papier-, textiel-,
Gerpinnes
Gerpinnes Gemeente in de Belgische provincie Henegouwen in de Condroz; 47,10 km2, 11.677 inw. (1997). Landelijke woongemeente met enige industrie, Gerritsz Pomp, Dirck
Gerritsz Pomp, Dirck (ca. 1545-1608) Nederlands ontdekkingsreiziger. Maakte als eerste Nederlander een reis naar China (bijnaam 'Dirck China'); Gers
Gers Departement in Zuidwest-Frankrijk; 6257 km2, 174.200 inw. Hoofdstad: Auch. Belangrijkste rivieren Garonne en Adour. Vnl. agrarisch: graan Gersau
Gersau Toeristenplaats in het Zwitserse kanton Schwyz, aan de Vierwaldstättersee; 1800 inw. Kerk in classicistische stijl. Tot 1789 was Gersau de gesloten landschap
gesloten landschap Landschap waarin veel landschapselementen aanwezig zijn, waardoor het zicht beperkt is. Een bekend voorbeeld is het coulisselandschap: gestandaardiseerd sterftecijfer
gestandaardiseerd sterftecijfer Sterftecijfer waarbij de invloed van de leeftijdssamenstelling van de bevolking op de hoogte van het sterftecijfer wordt
gesteentegletsjer
gesteentegletsjer Gesteentemassa die onder invloed van (regen)water als een min of meer plastisch geheel van hellingen afglijdt. De massa schuift gesteentekringloop
gesteentekringloop (ook: gesteentecyclus, kringloop van het gesteente) Proces waarbij een gesteente steeds opnieuw de fasen doorloopt van verwering, gesteenten
gesteenten De vaste stoffen die de aardkorst en het bovenste gedeelte van de aardmantel vormen. Het zijn grotere of kleinere massa's, die bestaan u
gesteenten, afzettingsgesteenten,
gesteenten, magmatische
gesteenten, magmatische Door stolling (veelal boven 1000°C) van magmatisch materiaal ontstane gesteenten. Worden onderscheiden in vulkanische gesteenten, metamorfe
gesteenten, metamorfe Gesteenten zoals schisten en gneis, die onder invloed van hitte, druk en chemische processen uit afzettings- of stollingsgesteenten gesteenten, plutonische
gesteenten, plutonische Diep in de aardkorst gevormde stollingsgesteenten. Het bekendste is graniet dat voorkomt in grote in andere lagen binnen
Gesves
Gesves Gemeente aan de Samson in de Belgische provincie Namen in de Condroz; 64,91 km2, 5177 inw. (1997). Landbouw, bosontginning, kalksteengroeven, getij
getij De regelmatige heen en weer gaande beweging van het zeewater, waarmee een regelmatig rijzen en dalen van de zeespiegel gepaard gaat, speciaal getijdezone
getijdezone Oeverzone aan kusten die bij eb droogvalt en bij vloed onderloopt. Aan de bovenzijde begrensd door de spatzone (supralitoraal), waar getijrivier
getijrivier Rivier die sterk onder invloed staat van de eb- en vloedbeweging van de zee.
getijstromen
getijstromen Stromingen die ontstaan doordat de getijgolven op de bodem van een ondiepe zee worden afgeremd. Middenin de oceanen, waar de getijverschillen getto
getto (Ook: ghetto; It: jodenstaat) Oorspronkelijk een eiland in Venetië, waar sinds 1516 de joden woonden. In het algemeen een aparte, vaak afgesloten Gettysburg
Gettysburg Plaats in de Amerikaanse staat Pennsylvania (7.025 inw. 1990). Hier versloegen tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog van 1 tot 3 juli 1863 getuigeberg
getuigeberg Berg die door een dal is gescheiden van een nabijgelegen cuesta of een plateau, waarvan hij vroeger deel heeft uitgemaakt. Vooral door geul
geul Diepe insnijding in het aardoppervlak, gevormd door stromend water. Meestal gebruikt men deze term als men spreekt over een waddengebied. Geul
Geul In het Belgische Eynatten als Gueule ontspringende rivier, die bij Epen de Nederlandse grens overschrijdt en bij Bunde uitmondt in de Maas. Bij Geulle
Geulle Vroeger zelfstandige gemeente aan Maas, Julianakanaal en Geul in de Nederlandse provincie Limburg; maakt sinds 1982 deel uit van de gemeente gewasbescherming
gewasbescherming Bescherming van gewas tegen nadelige invloeden, werd vroeger gedaan door periodiek braak laten liggen van bouwland en af
gewestvorming (België)
gewestvorming (België) Benaming voor het proces waarbij België in gewesten werd opgedeeld. Dit proces begon in de jaren zestig en resulteerde gezinshereniging
gezinshereniging Het zich voegen van echtgenote en kinderen bij man en vader in het land waar deze werkzaam is. Was aanvankelijk de gedachte gezinsverdunning
gezinsverdunning Daling van het gemiddeld aantal mensen per woning met als gevolg dat de woonoppervlakte per inwoner stijgt. Kan onder meer Ghana
Ghana 2. Geografie
Ghana 2. Geografie Landschap Ghana bestaat voor het grootste deel uit laagland. Het stroomgebied van de rivier de Volta in Noord- en Midden-Ghana 3. Samenleving
Ghana 3. Samenleving In 1994 had Ghana ruim 16,9 miljoen inwoners. Door het verschil tussen het geboortecijfer, 41 per 1000 inwoners in 1992,
Ghana 4. Geschiedenis
Ghana 4. Geschiedenis Er is weinig bekend over de vroegste geschiedenis van het huidige Ghana. Volgens sommige historici vestigden zich hier Ghana 5. Economie
Ghana 5. Economie De economie van Ghana is erg afhankelijk van de productie en export van enkele producten: cacao, goud en hout. Sinds 1983 Ghats
Ghana Officiële naam: Republic of Ghana Oppervlakte: 238.537 km2 Inwoners: 18.497.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek Staatshoofd
Ghats Twee bergketens in het zuiden van India, aan weerszijden van het Hoogland van Deccan: de West-Ghats met als hoogste top de Anai Mudi (2695 ghibli
ghibli Uit de Westelijke Sahara afkomstige, warme, droge, veel zand meevoerende wind, die stofstormen kan veroorzaken in Egypte en Libië.
gibbsiet
gibbsiet Wit, monoclien aluminiumhydroxide met chemische formule Al(OH)3. Gibbsiet is een kleimineraal en vormt het belangrijkste onderdeel van Gibraltar
Gibraltar Britse kroonkolonie, op een schiereiland aan de zuidkust van Spanje; 6,5 km2, 29. 29.000 inwoners (1998). Export- en importhaven en bu
Gibraltar, Straat van
Gibraltar, Straat van (Sp.: Estrecho de Gibraltar) Zeestraat tussen Spanje en Marokko, vormt de verbinding tussen de Middellandse Zee en de Atlantische gidsfossiel
gidsfossiel Fossiel dat afkomstig is van een plant of dier waarvan de soort geologisch gezien slechts kort geleefd heeft en een groot verspreidingsgebied Giessen
Giessen Stad in de Duitse deelstaat Hessen, aan de Lahn; 71.100 inw. (1990). O.a. machine-, schoen- en textielindustrie. Cultureel en onderwijscentrum Giessenburg
Giessenburg Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland in de Alblasserwaard; maakt sinds 1986 deel uit van de gemeente Giessenlanden
Giessenlanden Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland. Oppervlakte: 65,19 km2; 14.099 inw. (1997). De gemeente Giessenlanden is Gieten
Gieten Gemeente in de Nederlandse provincie Drenthe, bij de Hondsrug; 41,47 km2, 6080 inw. (1997). Veeteelt, landbouw, exportslachterijen, toerisme. Giethoorn
Giethoorn Dorp in de Nederlandse gemeente Brederwiede in de provincie Overijssel. Landbouw, veeteelt, toerisme. De meeste woningen zijn slechts Gifu
Gifu Hoofdstad van de gelijknamige Japanse prefectuur op het eiland Honshu, niet ver van Nagoya; 410.000 inw. (1993). Zijde-industrie, vervaardiging Gijón
Gijón Stad in de Noord-Spaanse prov. Oviedo aan de Golf van Biskaje; 259.100 inw. (1991). (Vissers)haven met export van steenkool en ijzererts. IJzer- Gila River
Gila River Rivier in de Verenigde Staten; ca. 1.010 km lang. Ontspringt in New Mexico, stroomt door de Gila Desert en mondt bij Yuma (Arizona) Gileppe
Gileppe Riviertje in de Belgische provincie Luik. De Gileppe ontspringt in de nabijheid van de Baraque Michel (675 m), stroomt in noordwestelijke Gilgit
Gilgit Pakistaans gedeelte van Jammu en Kashmir ten zuiden van de Karakoram; 40.000 km2, ca. 177.000 inw. Hoofdstad: Gilgit. Verbouw van tarwe, Gilze en Rijen
Gilze en Rijen Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant, in de Baronie van Breda; 71,14 km2, 23.919 inw. (1997). Landbouw, uitgebre
Gingelom
Gingelom Gemeente in de Belgische provincie Limburg in Droog Haspengouw aan de Taalgrens; 56,49 km2, 7455 inw. (1997). Akkerbouw, fruitteel
gips
gips Mineraal uit de fosfaatgroep. Dichtheid 2300 kg/m3, hardheid 2. Vormt monocliene witte kristallen met glasglans, vaak met karakteristieke tweelingen. Gironde
Gironde Departement in Zuidwest-Frankrijk; 10.000 km2, 1.127.500 inw. Hoofdstad: Bordeaux. Wijn- en landbouw. Bordeaux is de belangrijkste industrieplaats. Gistel
Gistel Gemeente in de Belgische provincie West-Vlaanderen; 42,25 km2, 10.640 inw. (1997). Klein verzorgend centrum in landbouwgebied. De ca. git
git Zwarte voornamelijk uit koolwaterstoffen opgebouwde stof. Ontstaat door impregnatie van cannel-coal (vlamkolen) met stroperige koolwaterstoffen, Givetien
Givetien Tweede etage/tijd van het Midden-Devoon. Genoemd naar het dorp Givet in de Noord-Franse Ardennen. Ingevoerd door J.A.A. Gosselet in Gizeh
Gizeh (Al-Jizah, Giza) Hoofdstad van het gelijknamige gouvernoraat in Boven-Egypte op de westoever van de Nijl tegenover Caïro, daarmee door acht Gjirokastër
Gjirokastër Hoofdstad van het gelijknamige district in Zuid-Albanië, aan de Drin; ca. 21.500 inw. (district 1137 km2, ca. 61.000 inw.). Marktstad in Glabbeek
Glabbeek Gemeente aan de Velp in de Belgische provincie Vlaams Brabant (Hageland); 28,40 km2, 4959 inw. (1997). Akkerbouw (suikerbieten), fruitteelt.
Glaciaal (ijstijd)
Glaciaal (ijstijd) IJstijd. Uit de geologische geschiedenis zijn enkele perioden bekend van uitgestrekte vergletsjeringen (meestal in de vorm van landijskappen Glaciaal (tijdperk)
Glaciaal (tijdperk) Geologische periode uit het Pleistoceen, toen Nederland gedeeltelijk bedekt werd met landijs. Deze periode duurde van 200.000 glaciale erosie
glaciale erosie De uitschurende werking van met materiaal beladen ijs. Een langzaam naar beneden bewegende gletsjer schuurt een U-vormig dal uit. glaciale sedimentatie
glaciale sedimentatie Het verschijnsel dat materiaal na transport door ijs op het aardoppervlak blijft liggen. Gletsjers schuren de ondergrond diep uit. Glamorgan
Glamorgan Naam van drie counties (graafschappen) in Groot-Brittannië, in Zuid-Wales (sinds 1974): Mid, West en South Glamorgan. 1. Mid Glamorgan: Glarus
Glarus (kanton)
Glarus (kanton) Kanton in Noordoost-Zwitserland; 684 km2, ca. 39.000 inw. Hoofdstad Glarus. Duitstalig. Vanouds agrarisch: melkveeteelt. Sterkst Glasgow
Glarus Hoofdstad van het gelijknamige, Duitstalige, Zwitserse kanton; ca. 5600 inw. Centrum vande belangrijke textielindustrie van het kanton (kat
Glasgow Stad in Groot-Brittannië, in het Schotse graafschap Lanark, aan de Clyde; 684.300 inw. (1992). Ligging De stad Glasgow ligt in het Schotse glastuinbouw
glastuinbouw Tuinbouw in kassen. Voordeel hiervan is dat men een groot assortiment aan de consument kan bieden en dat men groente- en fruitsoorten glauberiet
glauberiet (glauberzout) Mineraal uit de sulfaatgroep. Waterhoudend natriumsulfaat dat is uitgekristalliseerd in grote kleurloze monocliene prisma's. glaucofaan
glaucofaan Mineraal uit de groep der inosilicaten, behorend tot de (alkali)amfibolen. Hardheid 6, dichtheid 3200 kg/m3. Monoklien prismatische kristallen, glauconiet
glauconiet Mineraal uit de groep der fyllosilicaten, behorend tot de glimmers (mica's). Hardheid 2, dichtheid 2700 kg/m3. Monokliene groenzwarte Glen More Albin
Glen More Albin (Great Glen of Albin of Great Glen Fault) Horizontale verschuiving van de aardkorst die Schotland splijt van Fort William tot Inverness. gletsjer
gletsjer IJsmassa die langzaam langs hellingen omlaag glijdt. Men kan een onderscheid maken tussen de gletsjertong (het ijs dat in de vorm van een gletsjerdal
gletsjerdal Dal waar een gletsjer doorheen beweegt en dat daarbij door erosie tot een U-vormig dal wordt uitgesleten. De schurende werking van het gletsjerkrassen
gletsjerkrassen Krassen in gesteente veroorzaakt door grote, uitstekende stenen in een gletsjer.
gletsjerspleet
gletsjerspleet (ook: crevasse) Diepe, smalle delen in een gletsjer, meestal niet dieper dan 50 m, hoewel er in de Rhônegletsjer scheuren voorkomen gletsjertafel
gletsjertafel Tafel van ijs op een gletsjer bedekt door een grote steen. Ontstaat door de slechte warmtegeleiding van de deksteen, waardoor het ondergelegen gletsjertunnel
gletsjertunnel Gang door het ijs aan de onderkant van een gletsjer, waardoor veelal smeltwater naar buiten stroomt. Dit komt van plaatsen in de gletsjer gleyzone
gleyzone Deel van bodems dat, gelegen tussen hoogste en laagste waterstand, aan periodieke overmaat van grondwater is blootgesteld. Hiermee gepaard glij-oever
glij-oever Oever gelegen aan de binnenbocht van een meanderende rivier, waar materiaal door de geringe stroomsnelheid van de rivier wordt afgezet.
glimmerschist
glimmerschist Metamorf gesteente, ontstaan uit onder hoge druk gemetamorfoseerd kleirijk materiaal. De glimmers (mica's) erin zijn glimmende mineralen Gliwice
Gliwice (Du.: Gleiwitz) Stad in de Poolse wojwodstwo Katowice, aan de Klodnica; 214.400 inw. (1992). Een van de oudste centra van zware industrie globaal ecologisch model
globaal ecologisch model Model voor het ecologisch evalueren van ruimtelijke ontwikkelingen ten dienste van de besluitvorming.
globe
globe Draaibare bol, model van de aarde, de maan, een planeet of de hemel, gezien vanaf de aarde. Eerste aardglobe waarschijnlijk in bezit van Anaximander, globigerinenslik
globigerinenslik Meest voorkomende diepzee-afzetting (ruim 100 miljoen km2), op een diepte tussen 2000 en 4000 m, ontstaan uit bezinking van kalkskeletjes
gloedwolk
gloedwolk Gaswolk van verzengende en gloeiende lavadeeltjes, die vrijkomt bij vulkaanuitbarstingen en opstijgt uit de gloeiende lavastromen.
Glomar Challenger
Glomar Challenger Amerikaans schip waarmee sinds 1968 diepzeeboringen worden verricht in opdracht van de International Project Ocean Drilling Gloucester
Gloucester Stad in Groot-Brittannië, hoofdplaats van het Engelse graafschap Gloucestershire, aan de Severn; 91.100 inw. (1991). Haven met handel Gloucestershire
Gloucestershire Engels graafschap in het zuidwesten van de Midlands; 2638 km2, 541.300 inw. (1992). Hoofdplaats Gloucester. Groeiende industrie. glyptogenese
glyptogenese Verzamelnaam voor alle processen in de atmosfeer, het water, de pyrosfeer (vulkanen), de flora en fauna, waardoor de vaste aardkorst gneis
gneis Regionaal metamorf gesteente, grof kristallijn en minder makkelijk splijtbaar dan glimmerschist. Opgebouwd uit elkaar afwisselende lagen van Goa
Goa Deelstaat aan de westkust van India; 3.702 km2, 1,2 miljoen inw. (1991). Hoofdstad: Panaji (voorheen Panjim; aggl. 85.000 inw.). Grootste stad: Gobi
Gobi Woestijn in Centraal-Azië, in Mongolië en Noord-China (Binnen-Mongolië); ca. 1.300.000 km2, gemiddeld 1000-1600 m hoog. Strekt zich ov
Godavari
Godavari Rivier in Midden-India; 1450 km. Ontspringt in de West-Ghats, breekt door de Oost-Ghats en mondt bij Rajahmundry met een delta uit in Godesberg, Bad
Godesberg, Bad Stad in de Duitse deelstaat Nordrhein-Westfalen, zuidelijke voorstad van Bonn (sinds 1969). Minerale bronnen.
Goede Hoop, Kaap de
Goede Hoop, Kaap de (Cape of Good Hope) Zuidelijkste punt van het Kaaps schiereiland (Zuid-Afrika) aan de Valsbaai. In ca. 1487 door Barthol
Goedereede
Goedereede Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland op Goeree en Overflakkee; 153,84 km2 (land 71,15 km2), 10.993 inw. (1997). Land- Goejanverwellesluis
Goejanverwellesluis Sluis in Goejanverwelle, die ten oosten van Gouda de Hollandse IJssel verbindt met de dubbele Wiericke. De sluis werd bekend Goeree en Overflakkee
Goeree en Overflakkee Eiland voor de westkust van Nederland, behorend tot de provincie Zuid-Holland; 422,22 km2 (land 262,73 km2), 45.024 inw. Goes
Goes Gemeente in de Nederlandse provincie Zeeland op Zuid-Beveland; 102,08 km2, 34.405 inw. (1997). Centrumfunctie op onderwijs- en administratief Goiânia
Goiânia Hoofdstad van de Middenbraziliaanse deelstaat Goiás sinds 1942; 920.800 inw. (1991). Centrum van een agrarisch gebied met verbouw van Goirle
Goirle Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 25,70 km2, 22.075 inw. (1997). Forensengemeente met enige industrie, dagtoerisme. Gökçeada
Gökçeada (Imroz, Grieks: Imbros) Turks eiland bij de monding van de Dardanellen in de Egeïsche Zee; 279 km2, 6000 inw. Hoofdstad Imroz (4800 Golanhoogten
Golanhoogten Hoogland in Zuidwest-Syrië, ten oosten van de Jordaan; ca. 200-1300 m hoge basaltvlakte; 1176 km2, 28.000 inw. (1994). Hoofdplaats: Golden Gate
Golden Gate Zeestraat in de Amerikaanse Staat California, verbindt de Baai van San Francisco met de Grote Oceaan; 8 km lang en 1,5 tot 3 km breed. Golfstroom
Golfstroom Warme zeestroom in het noorden van de Atlantische Oceaan. In de Golf van Mexico ontstaat een waterstuwing als gevolg van het binnendringen Golgota
Golgota (Calvarië; Aramees: schedel) Heuvel bij Jeruzalem waar Jezus is gekruisigd. Recente opgravingen wijzen er op dat deze zich niet onder de golven
golven Regelmatige beweging van waterdeeltjes in uitgestrekte watermassa's. Ontstaan door inwerking van wind op het wateroppervlak. De grootte Gomel
Gomel (Homel) Stad in Wit-Rusland, hoofdstad van de gelijknamige provincie (oblast), aan de Sozh; 506.000 inw. (1990). Vervaardiging van spoorwegmaterieel, Gondar
Gondar (Gonder) Stad in Noordwest-Ethiopië, ten noorden van het Tana Meer; ca. 70.000 inw. Leer-, textiel- en voedingsmiddelenindustrie. Filiaal Gondwanaland
Gondwanaland Verondersteld oercontinent gelegen op het zuidelijk halfrond waaruit, nadat het was uiteengevallen in gedeelten, als gevolg van de González Davila, Gil
González Davila, Gil Spaans conquistador, ontdekker van Nicaragua (1522), waar hij een groot aantal Indianen bekeerde.
Gooi, het Landstreek in de zuidoostpunt van de Nederlandse provincie Noord-Holland; 138,48 km2, 193.795 inw. (1996). Het gebied bestaat uit de Goor
Gooik
Gooik Gemeente in de Belgische provincie Vlaams Brabant (Pajottenland); 39,69 km2, 8512 inw. (1997). Veeteelt en akkerbouw: granen, aardappelen. Gooi, het
Goor Gemeente in de Nederlandse provincie Overijssel in Twente; 8,04 km2, 12.366 inw. (1997). Landbouw, industrie. Stadsrechten in 1263. Bezienswaardig:
Gorakhpur
Gorakhpur Stad in de Noord-Indiase deelstaat Uttar Pradesh; ca. 500.000 inw. (1991). Centrum van een dichtbevolkt agrarisch gebied. Vervaardiging gordel van smaragd
gordel van smaragd Oude Nederlandse benaming voor de eilanden in de Indische archipel, voormalig Nederlands bezit en nu Indonesië vormend.
Gorgonzola
Gorgonzola Stad in de Italiaanse regio Lombardia, 18 km ten noordoosten van Milaan; ca. 15.000 inw. Bekend om zijn gelijknamige kaas (van de koe, Gorinchem
Gorinchem (Gorcum) Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland aan Waal en Merwede; 21,99 km2, 32.529 inw. (1997). Centrumfunctie Gorizia
Gorizia (Du.: Görz) Hoofdstad van de gelijknamige Italiaanse prov. in de regio Friuli-Venezia-Giulia; ca. 39.500 inw. (prov. 467 km2; ca. 143.00 inw.) Gorno-Altaj
Gorno-Altaj Autonome republiek in Rusland, bij de grens met Mongolië; 92.600 km2, 200.000 inw. (1995). Hoofdstad: Gorno-Altajsk. De republiek
Gorno-Badachsjan
Gorno-Badachsjan Autonoom gebied (oblast) in de republiek Tadzjikistan; omvat het Pamirgebergte langs de grenzen met Afghanistan en China; gors
gors Vorm van een kwelder in het zoet- en brakwater getijdengebied van Brabant en Zuid-Holland.
Gorssel
Gorssel Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland aan de IJssel; 89,36 km2, 13.421 inw. (1997). Landbouw, industrie, toerisme. In 1253 reeds Goslar
Goslar Stad in de Duitse deelstaat Nieder-Sachsen op de noordelijke helling van het Harzgebergte; 49.000 inw. Mijnbouw (ijzer), o.a. machine- en Götakanaal
Götakanaal Systeem van waterwegen in Zweden; 190 km lang, 58 sluizen. Verbindt het Kattegat met de Oostzee via de Göta Älv, Vänern en Vättern. Göteborg
Göteborg (Gotenburg) Hoofdstad van het West-Zweedse län Göteborg och Bohus, aan de monding van de Göta Älv in het Kattegat; 437.500 inw. (Gotland
Gotland Eiland en län (prov.) in de Oostzee, behorend tot Zweden; 3140 km2, ca. 57.000 inw. Hoofdstad Visby. Landbouw, veeteelt en toerisme. Vroeger Gotthardtunnel
Gotthardtunnel Tunnel van ca. 15 km tussen Göschenen en Airolo in het Gotthardmassief. De spoorwegtunnel werd geopend in 1882, die voor auto's Göttingen
Göttingen Stad in de Duitse deelstaat Nieder-Sachsen, aan de Leine; ca. 130.000 inw. Centrum van wetenschap met o.a. een universiteit (1737), sterrenwacht, Gouda
Gouda Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland aan de samenvloeiing van Gouwe en Hollandse IJssel; 18,11 km2, 71.418 inw. (1997). goudberyl
goudberyl Geel tot geelgroene, heldere variëteit van beryl. Komt in tegenstelling tot gewoon beryl slechts sporadisch en in kleine kristallen voor. Het Gouderak
Gouderak Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland aan de Hollandse IJssel; maakt sinds 1985 gedeeltelijk deel uit Goudkust
Goudkust Historische naam voor dat deel van de westkust van Afrika waar tegenwoordig Ghana ligt.
Goudriaan
Goudriaan Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland in de Alblasserwaard; maakt sinds 1986 deel uit van de gemeente Goudswaard
Goudswaard Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland op het eiland Beijerland; maakt sinds 1984 deel uit van de goudwinning
goudwinning Opsporing en winning van goud. Goud komt gewoonlijk gedegen voor (dat wil zeggen, niet met andere stoffen verbonden of vermengd), Gouvy
Gouvy Gemeente aan de Salm en Ooster-Ourthe in de Belgische provincie Luxemburg (Ardennen); 164,82 km2, 4438 inw. (1997). Land- en bosbouw, Gouwe
Gouwe Gegraven waterverbinding tussen de Oude Rijn en de Hollandse IJssel, in de Nederlandse provincie Zuid-Holland. Vormt deel van de waterverbinding Gouwzee
Gouwzee Deel van de vroegere Zuiderzee ten zuiden van Volendam, tussen het vasteland van Noord-Holland en het vroegere eiland Marken. Bekend graadnet
graadnet Verdeling van het aardoppervlak door middel van parallellen en meridianen. Om elke plaats op aarde te kunnen aangeven, zijn 180 breedtecirkels Graafschap
Graafschap Deel van de Achterhoek, een gebied in de Nederlandse provincie Gelderland. Grenzen zijn niet nauwkeurig aan te geven, maar gewoonlijk Graafstroom
Graafstroom Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland; 69,32 km2, 9558 inw. (1997). In 1986 gevormd uit de gemeenten Bleskensgraaf Grâce-Hollogne
Grâce-Hollogne Gemeente in de Belgische provincie Luik; 34,18 km2, 22.491 inw. (1997). Verstedelijkte woongemeente met industrie; vliegveld te Grado
Grado Stad in Noordoost-Italië, prov. Gorizia, aan de Golf van Triëst; ca. 10.000 inw. Vissershaven en badplaats. Dom met baptisterium (6e eeuw, graften
Graft-De Rijp Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland; 21,76 km2, 6097 inw. (1997). Omvat de kernen Graft, De Rijp, West-Graftdijk Grampian
graften Min of meer terrasvormige treden in een helling, die in stand worden gehouden door een rij bomen of struiken of kleine muurtjes, evenwijdig Graft-De Rijp
Grampian 1. Regio in Noordoost-Schotland; 8550 km2, 522.400 inw. (1992). Hoofdplaats Aberdeen. Landbouw, voedselverwerking, visserij, whiskydestilleerderijen Gramsbergen
Gramsbergen Gemeente in de Nederlandse provincie Overijssel aan de Vecht en het Overijssels Kanaal; 58,06 km2, 6289 inw. (1997). Agrarische
Gran Chaco
Gran Chaco Uitgestrekte vlakte in Zuid-Amerika, ten oosten van de Andes; ca. 800.000 km2. Beslaat delen van Bolivia, Paraguay en Argentinië. Vnl. Gran Paradiso
Gran Paradiso Berg in Italië, hoogste top van de West-Alpen (Alpi Graie); 4061 m. Sterk vergletsjerd. Gelijknamig nationaal park (ca. 640 km2).
Gran Sasso d'Italia
Gran Sasso d'Italia Gebergte in de Italiaanse regio Abruzzi met als hoogste top de Corno Grande (2914 m). Gletsjer. Centrum van wintersport. Hier granaat (geol.)
granaat (geol.) Naam voor een groep mineralen, behorend tot de silicaten. Hardheid circa 7, dichtheid 3700-4300 kg/m3. Onderling nauw verwant en Granada
Granada Hoofdstad van de gelijknamige prov. in Zuid-Spanje, aan de voet van de Sierra Nevada; 255.200 inw. (1991; prov. 12.531 km2, 790.500 inw. Grand Canyon
Grand Canyon Kloofdal (canyon) van de Colorado River in de Amerikaanse staat Arizona; ca. 350 km lang, tot 24 km breed en op sommige plaatsen Grand Rapids
Grand Rapids Stad in de Amerikaanse staat Michigan, bij de stroomversnellingen (rapids) in de Grand River; 189.000 inw. (1990). Houtverwerkende graniet
graniet Grof- tot fijnkorrelig, lichtgeel tot rood-bruin stollingsgesteente; dichtheid 2500-2800 kg/m3. Rijk aan kwarts (tot 80%) en alkaliveldspaten, granodioriet
granodioriet Grofkorrelig stollingsgesteente rijk aan kwarts (circa 40%), verder samengesteld uit zure plagioklaas, hoornblende en soms biotiet en apatiet. granuliet
granuliet Metamorf gesteente met korrelige structuur (textuur). Gewoonlijk bestaande uit veldspaat, pyroxeen en granaat.
Grasse
Grasse Plaats in het Zuidoostfranse dep. Alpes-Maritimes, ten noordwesten van Cannes; 41.600 inw. (1990). Centrum van parfumindustrie, o.a. gemaakt Grathem
Grathem Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Limburg, sinds 1991 bij Heythuysen. Landbouw en aanverwante industrie. Bezienswaardig: Graubünden
Graubünden (Fr.: Grisons; It.: Grigioni; Raeto-Romaans: Grischun) Grootste Zwitserse kanton in het zuidoosten; 7106 km2, 177.900 inw. (1991). Hoofdstad grauwacke
grauwacke (Duits) Sedimentaire zandsteen gekenmerkt door de aanwezigheid van metamorfe gesteentefragmenten en voor diepzeeafzettingen typerende grauwveen
grauwveen Veen uit nog nauwelijks vergane plantenresten waarin veenmos overheerst. Vaak is zelfs sprake van zuiver veenmosveen. Heeft de eigenschap Grave
Grave Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant aan de Maas; 28,05 km2, 12.242 inw. (1997). Industrie, blindeninstituten, rijkspsychiatrische Graven
Graven (Grez-Doiceau) Gemeente aan de Dijle in de Belgische provincie Waals Brabant (aan de Taalgrens); 55,45 km2, 11.318 inw. (1997). Landbouw, Graves
Graves Gebied in het Franse dep. Gironde, ten zuiden van Bordeaux. Over het algemeen bekend als producent van witte wijnen, droog tot halfzoet. gravimeter
gravimeter Instrument om de zwaartekracht te meten. Hierbij bepaalt men hoever een aan een veer opgehangen massa deze veer uitrekt. Met de gravimeter Graz
Graz Hoofdstad van het Oostenrijkse bondsland Stiermarken, aan de Mur; 237.800 inw. (1991). Vervaardiging van spoorwegmaterieel, glas, leer, textiel, Great Basin
Great Basin (Grote Bekken) Woestijnbekken in de VS, oppervlakte 545.000 km2, gem. hoogte 1.700 m boven zeeniveau, gelegen tussen de Sierra Nevada Great Dividing Range
Great Dividing Range (Grote Scheidingsgebergte) Gebergte in Australië, loopt evenwijdig aan de oostkust; 3000 km lang, hoogste punt Mt. Kosci
Great Lakes
Great Lakes Groep van vijf grote meren op de Canadees-Amerikaanse grens: Lake Superior (Bovenmeer), Lake Michigan, Lake Erie, Lake Huron en Great Plains
Great Plains (Central Plains) Weinig geleed gebied in Noord-Amerika, ten oosten van de Rocky Mountains, van Noordwest Canada tot Texas. De oostgrens Great Salt Lake
Great Salt Lake (Groot Zoutmeer) Zoutmeer in de Amerikaanse staat Utah, ca. 1280 m boven de zeespiegel. Gemiddeld 110 km lang, grootste breedte Green
green belts (groengordels) Landelijke natuurgebieden rond of tussen de steden. Hoewel aanvankelijk door de stedelijke overheden beschermd, stonden Greenock
Green Rivier in de Verenigde Staten; 1175 km. Ontspringt in de Wind River Range van de Rocky Mountains in Wyoming en mondt uit in de Colorado. green belts
Greenock Stad in Groot-Brittannië, in het Schotse graafschap Renfrew aan de Firth of Clyde; 88.678 inw. (1991). Voorhaven van Glasgow met sch
Greenpeace Foundation
Greenpeace Foundation Actieve milieu-organisatie, opgericht in 1970 in de Verenigde Staten met als doel de voorkoming van de uitroeiing van wa
Greenwich
Greenwich Stad in Engeland, oostelijke voorstad van Londen, aan de Theems; 206.000 inw. (1990). Op een internationale conferentie in Washington Greenwich Village
Greenwich Village Deel van de New Yorkse borough Manhattan, aan de Hudson. Zetel van de New York University. The Village ontwikkelde zich Greifswald
Greifswald Stad in Duitsland, Bezirk Rostock, aan de Ryck; ca. 70.000 inw. Overslaghaven voor vnl. agrarische producten. O.a. machine-industrie Grenada
Grenada 2. Geografie
Grenada 2. Geografie Landschap Grenada is een vulkanisch eiland. Het middengedeelte bestaat uit een bergketen, die van noord naar zuid loopt. Grenada 3. Samenleving
Grenada 3. Samenleving Bevolking In 1994 werd het aantal inwoners door de VN op 92.000 geschat, erg veel voor een klein land met weinig industrie Grenada 4. Geschiedenis
Grenada 4. Geschiedenis De eerste bewoners van Grenada waren Arawak-Indianen, die in de 15e eeuw werden uitgeroeid door Carib-Indianen uit Grenada 5. Economie
Grenada 5. Economie Grenada heeft een chronisch handelstekort (VS $ 83 miljoen in 1992), een laag bnp per hoofd van de bevolking (VS $ 2310)
Grenada Officiële naam: State of Grenada Oppervlakte: 345 km2 Inwoners: 96.000 (1998) Staatsvorm: parlementaire monarchie binnen het Britse Gemenebest
Grenadines
Grenadines Eilandengroep in het zuidoosten van de Caribische Zee, tussen Saint Vincent en Grenada, behorend tot Saint Vincent (noordelijk deel) Grenoble
Grenoble Hoofdstad van het Franse dep. Isère, aan de Isère; 159.900 inw. (1990). Handschoenen-, papier-, bouwmaterialen-, turbine-, elektrische apparaten- Gretna Green
Gretna Green Plaatsje in de Schotse regio Dumfries en Galloway; ca. 3000 inw. Vroeger bekend om de mogelijkheid om er te trouwen zonder toestemming Grevelingen (Frankrijk)
Grevelingen (Frankrijk) (Fr.: Gravelines) Stadje in het Franse dep. Nord, arr. Duinkerken, in Frans Vlaanderen; 11.500 inw. Haven aan de A, met lichte Grevelingen (Nederland)
Grevelingen (Nederland) Vroegere zeearm van de Noordzee tussen de eilanden Goeree en Overflakkee (Zuid-Holland) en Schouwen-Duiveland (Zeeland).
Grevenbicht
Grevenbicht Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Limburg aan de Maas. Landbouw en lichte industrie. Sinds 1982 onderdeel Grevenmacher
Grevenmacher Stad in Groothertogdom Luxemburg aan de Moezel; ca 3000 inw. Landbouw, wijnbouw, toerisme. Reeds bewoond in Romeinse tij
Griekenland
Griekenland 2. Geografie
Griekenland 2. Geografie Landschap Griekenland is een land van zeeën en bergen. Slechts enkele gebieden zijn meer dan 100 km van zee verwijderd Griekenland 3. Samenleving
Griekenland 3. Samenleving Griekenland is vanouds een agrarisch land, al is de industriële sector in ontwikkeling. Deze ontwikkeling en de aansluit
Griekenland 4. Geschiedenis
Griekenland 4. Geschiedenis De oudst bekende bewoners van Griekenland leefden in het Stenen Tijdperk. Omstreeks 2600 v.C. voerden invallers Griekenland 5. Economie
Griekenland 5. Economie Griekenlands toetreding tot de EG (1981) vond beslist geen algemene bijval, ondanks het feit dat de EG-landen al jaren grienden (plantk.)
Griekenland Officiële naam: Ellinikí Dimokratía (Helleense Republiek) Oppervlakte: 131.957 km2 Inwoners: 10.662.000 (1998) Staatsvorm: republiek
grienden (plantk.) Vegetatie van wilgesoorten, vooral de bittere wilg, in de buurt van water. Vroeger kwamen in Nederland veel grienden voor, tegenwoordig Grijpskerk
Grijpskerk Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Groningen in het Westerkwartier, sinds 1990 bij Zuidhorn. Agrarische activiteiten, grijze druk
grijze druk De verhouding tussen het aantal 65-plussers binnen een bevolking en het aantal 20- tot 64-jarigen, uitgedrukt in een percentage. De grijze grijze lijst (milieu)
grijze lijst (milieu) Internationale lijst van gevaarlijke chemische stoffen waarvan de lozingen moeten worden beperkt. De lijst bevat de stoffen waarvoor Grimbergen
Grimbergen Gemeente aan kanaal Brussel-Rupel in de Belgische provincie Vlaams Brabant; 38,59 km2, 32.737 inw. (1997). Industrie, landbouw (aardappelen, Grimsby
Grimsby Stad in het Engelse graafschap Humberside, vlak bij de monding van de Humber in de Noordzee; 88.400 inw. (1990). Vissershaven met de Grimselpas
Grimselpas Zwitserse bergpas tussen Gletsch (kanton Wallis) en Meiringen (kanton Bern); 2165 m hoog. In de omgeving aantal stuwmeren met ele
grind
grind Los gesteente, bestaande uit kwartshoudende afgeronde fragmenten, waarvan de afmetingen 2-64 mm in doorsnede zijn (soms rekent men ook Grindelwald
Grindelwald Stad in het Zwitserse kanton Bern, aan de voet van de Eiger, op een hoogte van ca. 1040 m; 3555 inw. Herstellingsoord en wintersportplaats grindwoestijn
grindwoestijn (ook: kiezelwoestijn) Woestijn die gekenmerkt wordt doordat veel grind aan de oppervlakte ligt. Deze woestijn kan op verschillende Grobbendonk
Grobbendonk Gemeente aan Kleine Nete en Albertkanaal in de Belgische provincie Antwerpen; 28,35 km2, 10.340 inw. (1997). KMO-zone met aller
groeikern
groeikern Plaats in de nabijheid van een grote stad die tot taak heeft de (bevolkings)groei van deze stad op te vangen (overloop). De Nederlandse overheid groeipool
groeipool Stad die met behulp van overheidssteun een groei moet doormaken, vooral in economisch opzicht, waardoor de economische achterstand groeiseizoen
groeiseizoen De periode waarin (agrarische) gewassen kunnen groeien. De lengte van het groeiseizoen is sterk afhankelijk van het klimaat. Zo is in groeistad
groeistad Door de Nederlandse overheid aangewezen bestaande stad die tot taak heeft de druk op de Randstad te verlichten en de welvaart meer gelijkmatig groene druk
groene druk De verhouding tussen het aantal 0- tot 20-jarigen binnen een bevolking en het aantal 20- tot 64-jarigen, uitgedrukt in een percentage. De groengrond
groengrond (ook: broekgrond) Onbemeste graslanden in beekdalen in de nabijheid van een esdorp. Deze gronden waren grotendeels collectief bezit Groenland
Groenland Officiële naam: Kalaallit Nunaat / Grønland Oppervlakte: 2.175.600 km2 Inwoners: 59.300 (1998) Staatsvorm: autonoom deel van het Koninkrijk Groenlo
Groenlo (Grol) Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland in de Achterhoek; 9,40 km2, 9127 inw. (1997). Gevarieerde industrie, landbouw, groenschist
groenschist Metamorf gesteente dat voornamelijk bestaat uit mineralen van de chlorietgroep.
groenzanden
groenzanden Karakteristieke ondiepe mariene afzettingen. De groene kleur is afkomstig van het mineraal glauconiet. Blootgesteld aan lucht vormen Groep van 77
Groep van 77 Sinds de oprichting in 1964 de aanduiding voor de groep ontwikkelingslanden die gezamenlijk optreden tijdens internationale conferenties Groesbeek
Groesbeek Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland; 44,11 km2, 19.097 inw. (1997). Agrarische activiteiten, industrie, toerisme. Bezienswaard
grond
grond Het (eventueel verplaatste) materiaal aan de oppervlakte dat ontstaan is door verwering of vulkanisme. Naast verweringsmateriaal bevat het minerale grondlawine
grondlawine Verschijnsel, vooral in het voorjaar plaatsvindend, dat een vaste sneeuwlaag op een helling in zijn geheel gaat verschuiven. Daarbij wordt grondmist
grondmist Mist die 's avonds of 's nachts ontstaat bij onbewolkte hemel. De aarde daalt in temperatuur door uitstraling en het luchtlaagje dat daar rechtstreeks grondmorene
grondmorene Door landijs of gletsjers meegevoerd materiaal dat op de bodem waarover het ijs schoof, is achtergebleven en daar een niet-gelaagde grondontsmetting
grondontsmetting Het behandelen van bouwland met een biocide ter bestrijding van bodemorganismen die plantenziekten veroorzaken (o.a. draadwormen grondprijsmechanisme
grondprijsmechanisme Verschijnsel dat activiteiten alleen op die plaatsen aanwezig kunnen zijn, waar ze de grondprijs kunnen betalen. Op deze wijze grondsoort
grondsoort Laag verweringsmateriaal met bepaalde eigenschappen. Men kan grondsoorten op verschillende manieren indelen. Een bekende indeling grondwater
grondwater Water dat zich in de aardkorst bevindt. Tot aan het niveau waarop de grond met water is verzadigd spreekt men van echt grondwater, boven Grondwaterbeschermingsgebied
Grondwaterbeschermingsgebied Gebied waarin de kwaliteit van het grondwater bijzondere bescherming behoeft.
grondwaterspiegel
grondwaterspiegel (ook: freatisch vlak, grondwaterpeil) De bovengrens van het vrijbewegende grondwater. Dit niveau is zichtbaar in putten, sloten, grondwaterverontreiniging
grondwaterverontreiniging Verontreiniging van grondwater. Dit moet zoveel mogelijk beperkt worden, omdat grondwater bijna altijd weer als oppervla
Groningen (provincie)
Groningen (provincie) Provincie in het noordoosten van Nederland; 2967,12 km2 (land 2347,42 km2), 557.722 inw. (1997), hoofdstad Groningen.
Groningen (stad)
Groningen (stad) Hoofdstad van en gemeente in de Nederlandse provincie Groningen aan Van Starkenborghkanaal, Eemskanaal, Damsterdiep en W
Gronsveld
Gronsveld Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Limburg; maakt sinds 1982 gedeeltelijk deel uit van de gemeente Eijsden en Grontmij
Grontmij In 1915 opgericht landbouwtechnisch ingenieursbureau in De Bilt dat zich bezighoudt met de algehele landinrichting. Samen met de Koninklijke Groot Barrièrerif
Groot Barrièrerif (Eng.: Great Barrier Reef) Koraalrif voor de kust van de Australische staat Queensland; ca. 2000 km lang. Grootste koraalrif ter wereld Groote Schuur
Groot-Ammers Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland in de Alblasserwaard; maakt sinds 1986 gedeeltelijk deel Groot-Brittannië
Groot-Brittannië 2. Geografie
Groot-Brittannië 2. Geografie Landschap Geologisch bestaat Groot-Brittannië uit twee hoofdgebieden: de oude massieven van het noorden en westen Groot-Brittannië 3. Samenleving
Groot-Brittannië 3. Samenleving Demografie De bevolking werd in 1994 geschat op 58 miljoen inwoners, van wie 83% in Engeland woonde, 5% Groot-Brittannië 4. Geschiedenis
Groot-Brittannië 4. Geschiedenis De eerste bekende bewoners van de Britse eilanden waren holbewoners uit de Steentijd. Vanaf ca. 8000 v.C. kwamen Groot-Brittannië 5. Economie
Groot-Brittannië 5. Economie Het Verenigd Koninkrijk, waar rond 1770 de Industriële Revolutie plaatsvond, is nog altijd een belangrijk industrieland;
Groot-Brittannië Officiële naam: United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland Oppervlakte: 242.429 km2 Inwoners: 57.720.000 (1998) Staatsvorm
Groote Schuur Landgoed bij Kaapstad (Zuid-Afrika), residentie van de eerste minister van de Republiek. Oorspronkelijk een schuur door Van Riebeeck Grootegast
Grootegast Gemeente in de Nederlandse provincie Groningen; 87,79 km2, 11.476 inw. (1997). Landbouw en veeteelt op gemengde bedrijven; toerisme Groot-Ammers
Groot-Roemenië
Groot-Roemenië Aanduiding voor Roemenië na de gebiedsuitbreiding aan het einde van de Eerste Wereldoorlog. Roemenië verklaarde in 1916 de Grosseto
Grosseto Hoofdstad van de gelijknamige Italiaanse prov. in de regio Toscana, aan de Ombrone; ca. 71.900 inw. (prov. 4504 km2, 220.670 inw. in 1985). Grossglockner
Grossglockner Hoogste berg van Oostenrijk in de Hohe Tauern; 3797 m. De ca. 48 km lange Grossglockner-Hochalpenstrasse verbindt de bondslanden grossulaar
grossulaar Mineraal uit de groep der orthosilicaten, behorend tot de granaten. Hardheid circa 7, dichtheid circa 4000 kg/m3. Fraaie kubische kristallen Grote Gete
Grote Gete Rivier in de Belgische provincie Vlaams Brabant, ontspringt op ca. 160 m hoogte ten zuiden van Perwez, lengte 50 km. Stroomt in noordelijke Grote Kanaal
Grote Kanaal (Juun-liang-he, Yunlianghe) Algemene aanduiding voor een netwerk van kanalen en natuurlijke waterwegen, dat de rijstproducerende Grote Oceaan
Grote Oceaan De Grote Oceaan (Stille Oceaan, Pacific) ligt tussen Noord- en Zuid-Amerika, Azië, Australië en Antarctica. Oppervlakte (incl. randzeeën) Grote Oost
Grote Oost Oude naam voor de Molukken.
Grote Sprong Voorwaarts
Grote Sprong Voorwaarts Plan tot geforceerde economische groei in China van 1958 tot 1960. Met de door Mao Zedong (1893-1976) geïnspireerde grotten
grotten Langs natuurlijke weg, meestal door het oplossen van gesteenten ontstane ruimten in en onder het aardoppervlak. De meeste grotten ontstaan grotwoningen
grotwoningen Grotten, spelonken e.d. die als woonplaats gebruikt worden. Waarschijnlijk de oudste woonvorm uit de menselijke geschiedenis. In grotwoningen Grozny
Grozny Stad in Rusland, hoofdstad van de deelrepubliek Tsjetsjenië, ten westen van de Kaspische Zee; 399.000 inw. Vervaardiging van olieboringsapparatuur Grubbenvorst
Grubbenvorst Gemeente in de Nederlandse provincie Limburg aan de Maas; 37,11 km2, 6697 inw. (1997). Rozencultuur, asperges, champignons, aardbeien.
Gruyères
Gruyères (Du.: Greyerz) Stad in het Zwitserse kanton Fribourg, in het dal van de Saane, op een hoogte van 830 m; ca. 1500 inw. Toerisme en veeteelt: Gstaad
Gstaad Stad in het Zwitserse kanton Bern, aan de Saane, op een hoogte van ca. 1050 m; ca. 2000 inw. Herstellingsoord; winter- en zomertoerisme.
Guadalajara (Mex.)
Guadalajara (Mex.) Hoofdstad van de Mexicaanse deelstaat Jalisco; ca. 1.628.600 inw. Tweede stad van Mexico. Door een droog en mild klimaat
Guadalajara (Sp.)
Guadalajara (Sp.) Hoofdstad van de gelijknamige provincie in Midden-Spanje; ca. 68.000 inw. (provincie 12.190 km2, 145.600 inw. in 1991). Centrum Guadalcanal
Guadalcanal Grootste eiland en provincie van de Solomoneilanden, in de Grote Oceaan; 6475 km2, ca. 60.000 inw. (1991). Hoofdstad Honiara. Bergachtig Guadalquivir
Guadalquivir (in de Oudheid Baetis, Arab.: Wadi al-Kebir = Grote Rivier) Belangrijkste rivier in de Spaanse regio Andalusië; ca. 880 km. Ontspringt Guadalupe
Guadalupe Stadje in de Spaanse provincie Cáceres; ca. 2500 inw. Vooral bekend door het klooster van Onze Lieve Vrouwe van Guadalupe (14e eeuw). Guadeloupe
Guadeloupe Frans overzees departement (sinds 1946) in het Caribisch gebied, vormt samen met Martinique de Franse Antillen; 1780 km2, 416.400 Guadiana
Guadiana Spaans/Portugese rivier; ca. 820 km, stroomgebied ca. 70.000 km2. Ontspringt in Midden-Spanje en mondt bij Ayamonte uit in de Golf van Guam
Guam (Guahan) Grootste eiland van de Marianeneilanden, in de Grote Oceaan, Outlying Territory (Beheersgebied van de VS); ca. 540 km2, 148.000 Guanacaste
Guanacaste Provincie in het noordwesten van Costa Rica; 10.400 km2, 242.700 inw. (1991). Hoofdstad: Liberia. Vnl. agrarisch: belangrijkste veeteel
Guanajuato
Guanajuato Deelstaat in Midden-Mexico 30.491 km2, 3.982.600 inw. (1990). Hoofdstad: Guanajuato. Belangrijk agrarisch gebied met verbouw van Guangdong
Guangdong (Kwangtoeng, Kuang-tung) provincie in Zuid China, grenzend aan de Zuid-Chinese Zee, met de enclaves Macao en Hongkong; 197.100 Guangxi Zhuang
Guangxi Zhuang (Kwangsi-tsjoeang) Autonome regio in Zuid-China, grenzend aan Vietnam; 236.000 km2, 43.800.000 inw. (1992). Hoofdstad Nann
Guangzhou
Guangzhou (Kanton, Canton, Kwang-tsjau, Kwangchow) Stad in Zuid-China in de delta van de Zhu Xijiang-rivier en de Beijiang-rivier, hoofdstad guano
guano Deels versteende lagen van de uitwerpselen van zeevogels, vooral aangetroffen op de eilanden in de Stille Oceaan, in Chili, in Perú en op de Guantánamo
Guantánamo Hoofdstad van de gelijknamige Cubaanse provincie, in het zuidoosten; ca. 200.000 inw. (provincie 6184 km2, ca. 475.000 inw.). Handelscentrum Guaporé (rivier)
Guaporé (rivier) (Iténez) Grensrivier tussen Brazilië en Bolivia; 1700 km. Ontspringt in de Serra dos Parecis en mondt uit in de Mamoré. Belangrijkste Guarulhos
Guarulhos Stad in het zuidoosten van de Braziliaanse staat São Paulo, aan de Rio Tietê; 781.500 inw. (1991). Industriële voorstad van São Paulo met Guatemala
Guatemala 2. Geografie
Guatemala 2. Geografie Landschap Ongeveer twee derde van het land bestaat uit bergketens: in het noorden o.a. de Altos Cuchumatanes en de Sierra Guatemala 3. Samenleving
Guatemala 3. Samenleving Guatemala werd in de jaren zeventig en tachtig geteisterd door de gewapende strijd tussen het leger en guerrillagroeperi
Guatemala 4. Geschiedenis
Guatemala 4. Geschiedenis Guatemala werd al voor 1000 v.C. bewoond, maar de vroegst bekende inwoners waren de Maya's, wier beschaving tussen Guatemala 5. Economie
Guatemala 5. Economie De politieke instabiliteit heeft tot gevolg gehad dat de economie, die overwegend op de landbouw steunt, in hoge mate af
Guatemala Officiële naam: República de Guatemala Oppervlakte: 108.889 km2 Inwoners: 12.007.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek Staatshoofd
Guatemala Stad
Guatemala Stad (Ciudad de Guatemala) Hoofdstad van de Midden-Amerikaanse staat Guatemala; 1.132.700 inw. (1993). Grootste stad en het transport- Guayaquil
Guayaquil (vroeger: Santiago de Guayaquil) Hoofdstad van de provincie Guayas in West-Ecuador; 1.508.400 inw. (1990; prov. 21.382 km2, 2.515.100 Gubbio
Gubbio Stad in de Italiaanse provincie Perugia, regio Umbria; 32.000 inw. Textiel- en aardewerkindustrie. Het museum Palazzo dei Consoli met o.a. Gudenå
Gudenå Langste rivier van Denemarken, op Jutland; 158 km. Ontspringt bij Silkeborg en mondt uit in het Randersfjord.
Guerníca y Luno
Guerníca y Luno Stad in Spanje, in Spaans Baskenland, ca. 20 km ten oosten van Bilbao, 16.836 inw. (1991). Werd op 26-4-1937 in de Spaanse Burgeroorlog Guernsey
Guernsey Op een na grootste van de Britse Kanaaleilanden; 65 km2,64.500 inw. (1998). Hoofdstad: Saint Peter Port. Glastuinbouw en bloementeelt.
Guerrero
Guerrero Deelstaat in het zuidwesten van Mexico, aan de Grote Oceaan; 64.281 km2, 2.620.600 inw. (1990). Geïrrigeerde landbouw: graan, suikerri
Guildford
Guildford Hoofdplaats van het Engelse graafschap Surrey, aan de Wey; ca. 125.000 inw. Marktstad met o.a. machine- en plastic-industrie; brouwerijen. Guinee
Guinee 2. Geografie
Guinee 2. Geografie Landschap Landschappelijk kan het land in vier streken worden onderverdeeld: Guinée-Maritime, de hete vochtige kustvlakte, Guinee 3. Samenleving
Guinee 3. Samenleving Demografie Guinee telde in 1994 ruim 6,5 miljoen inwoners. De bevolking groeide snel in de periode 1980-1992, 2,6% Guinee 4. Geschiedenis
Guinee 4. Geschiedenis Er is weinig bekend van de vroege geschiedenis van Guinee. Het koninkrijk Ghana, dat zijn bloeiperiode doormaakte vóór Guinee 5. Economie
Guinee 5. Economie Guinee heeft verschillende mogelijkheden om een welvarend land te worden: het land beschikt over grote voorraden mineralen Guineekust
Guinee Officiële naam: République de Guinée Oppervlakte: 245.857 km2 Inwoners: 7.477.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek Staatshoofd
Guinee-Bissau 2. Geografie
Guinee-Bissau 2. Geografie Landschap Het westen van het land bestaat uit een brede kustvlakte, die wordt doorsneden door ria's (door de zee overstroomde Guinee-Bissau 3. Samenleving
Guinee-Bissau 3. Samenleving Demografie In 1994 had Guinee-Bissau ruim 1 miljoen inwoners. In de periode 1980 tot 1992 groeide de bevolking Guinee-Bissau 4. Geschiedenis
Guinee-Bissau 4. Geschiedenis Er is weinig bekend over de vroegste geschiedenis van Guinee-Bissau, dat aan de rand lag van de middeleeuwse Guinee-Bissau 5. Economie
Guinee-Bissau 5. Economie Guinee-Bissau is een van de armste landen in West-Afrika. Het land heeft een agrarische economie en een groot gedeelte Guipúzcoa
Guinee-Bissau Officiële naam: República da Guiné-Bissau Oppervlakte: 36.125 km2 Inwoners: 1.206.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek
Guineekust Historische naam van het hele westelijke kustgebied in Afrika van Senegal tot Angola. Westelijk van de delta van de rivier de Niger werd Guinee-Bissau
Guipúzcoa Prov. in Noord-Spanje, aan de Golf van Biskaje, deel van Baskenland; 1997 km2, 676.500 inw. (1991). Hoofdstad: San Sebastián. Bosbouw Guiyang
Guiyang (Kwéi-jang) Hoofdstad van de Chinese provincie Guizhou; ruim 1 mln inw. (1990). Belangrijk transport- en industriecentrum. Aluminium-, Guizhou
Guizhou (Kwéi-tsjow) Provincie in Zuidoost China tussen de rivieren Changjiang en Xijiang; 176.000 km2, 33.610.000 inw. (1992). Hoofdstad Guiy
Gujarat
Gujarat Deelstaat (sinds 1960) in het noordwesten van India, aan de Arabische Zee; 196.024 km2, 41.309.600 inw. (1991). Hoofdstad Gandhinagar. Gujranwala
Gujranwala Stad in de Pakistaanse provincie Punjab, ca. 60 km ten noordwesten van Lahore; ca. 945.000 inw. Markt voor oliezaden, granen, sinaasappelen, Gulp
Gulp Riviertje in de Nederlandse provincie Limburg en de Waalse provincie Luik, lengte 7,5 km. Ontspringt in België, komt bij Slenaken in Nederland, Gulpen
Gulpen Gemeente in de Nederlandse provincie Limburg aan de Gulp; 30,86 km2, 7899 inw. (1997). Fruitteelt, industrie, forellenkwekerij van de Kon. Guntur
Guntur (Guntar) Stad in de Indiase deelstaat Andhra Pradesh, bij de delta van de Krishna; 471.100 inw. (1991). Handels- en verwerkingscentrum voor Günzburg
Günzburg Stadje in de Duitse deelstaat Beieren, aan de monding van de Günz in de Donau; 13.400 inw. Textiel- en landbouwmachine- industrie. Liebfrauenkirche Günz-glaciaal
Günz-glaciaal IJstijd die overeenkomt met de oudste van de vier door Albrecht Penck in 1905 herkende vergletsjeringen van de Alpen. Hij onderscheidde Gutenberg-discontinuïteit
Gutenberg-discontinuïteit Grensvlakte tussen de aardmantel en aardkern, gelegen op circa 2900 km. Kenmerkend zijn de toename van de dichtheid Guwahati
Guwahati Stad in de Oost-Indiase deelstaat Assam; 584.000 inw. (1991).
Guyana
Guyana 2. Geografie
Guyana 2. Geografie Landschap Guyana kent drie natuurlijke landschappen. De kustvlakte in het noorden is gevormd door slib van de daar uitmondende Guyana 3. Samenleving
Guyana 3. Samenleving Demografie In 1994 woonden er naar schatting 825.000 inwoners in Guyana. Aan het begin van de jaren negentig groeide Guyana 4. Geschiedenis
Guyana 4. Geschiedenis De oorspronkelijke Indiaanse bevolking van Guyana woonde met name in de binnenlanden en ook na de komst van de E
Guyana 5. Economie
Guyana 5. Economie Voor de onafhankelijkheid had Guyana typisch de exporteconomie van een kolonie; landbouwproducten waren de belangrijkste
Guyana Officiële naam: Co-operative Republic of Guyana Oppervlakte: 214.969 km2 Inwoners: 707.500 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek
Guyenne
Guyenne Landstreek in Zuidwest-Frankrijk, ten noorden van de Garonne tot aan het Massif Central. Omvat (delen van) de departementen Gironde, guyot
guyot Vulkanische berg met afgeplatte top op de oceaanbodem (vooral de Stille Oceaan). Deze tafelbergen liggen soms wel meer dan 1000 m diep, Guyot, Arnold Henry
Guyot, Arnold Henry (1807-1884) Zwitsers-Amerikaans geoloog, hoogleraar in o.a. Princeton, VS (1854). Onderzocht de topografie van de Alpen
Gwalior
Gwalior Stad in de Indiase deelstaat Madhya Pradesh; 690.800 inw. (1991). Vervaardiging van garens, textiel, aardewerk, chemische producten, schoeisel Gwent
Gwent County (graafschap) in Zuidoost-Wales sinds 1974 en bestaande uit de districten Newport, Islwyn, Blaenau, Torfaen en Monmouth; 1376 km
Gweru
Gweru (Gwelo) Stad in Centraal-Zimbabwe, aan de Gwelo; ca. 79.000 inw. Marktstad voor een agrarisch gebied met textiel-, voedingsmiddelen- en Gwynedd
Gwynedd County (graafschap) in Noordwest-Wales sinds 1974 en bestaande uit de districten Ynys Môn, Dwyfor, Arfon, Aberconwy en Meirionnydd; Györ
Györ Hoofdstad van de Hongaarse prov. Györ-Sopron, aan de Rába; 130.300 inw. (1993; prov. 4012 km2, 427.000 inw.). Rivierhaven met o.a. vervaardiging gyttja
gyttja Van oorsprong Zweedse term voor modder die is opgebouwd uit de resten van plankton, algen, waterplanten en ingespoelde plantenresten. Gyttja Haacht
Haacht Gemeente aan de Dijle en het kanaal Leuven-Rupel in de Belgische provincie Vlaams Brabant; 30,56 km2, 12.889 inw. (1997). Landbouw, Haaksbergen
Haaksbergen Gemeente in de Nederlandse provincie Overijssel; 105,50 km2, 23.738 inw. (1997). Landbouw, gevarieerde industrie, dagtoerisme. Bezienswaard
Haaltert
Haaltert Gemeente in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen in de Dendervallei; 30,30 km2, 17.100 inw. (1997). Land- en tuinbouw, enige industrie, Haaren
Haaren Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 48,97 km2, 14.008 inw. (1997). Sinds 1996 uitgebreid met Esch en Helvoirt. Boomkwekerijen
haarkies
haarkies Mineraal uit de sulfidengroep, behorend tot de kiezen, chemische samenstelling NiS. Hardheid 3½, dichtheid 5300 kg/m3. Vormt naald- of Haarlem
Haarlem Hoofdstad van en gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland aan het Spaarne; 32,11 km2, 147.471 inw. (1997). Haarlem is een Haarlemmerliede c.a.
Haarlemmerliede c.a. (voluit: Haarlemmerliede en Spaarnwoude) Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland; 27,58 km2, 5345 inw. (1997). Haarlemmermeer
Haarlemmermeer Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland in de gelijknamige polder; 185,23 km2, 108.352 inw. (1997). Zij omvat 27 Haarzuilens
Haarzuilens Dorp in de gemeente Vleuten-De Meern in de Nederlandse provincie Utrecht. Haarzuilens is ontstaan rond het ca. 1160 gestichte kasteel Haastrecht
Haastrecht Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland aan de Hollandse IJssel in de Krimpenerwaard; in 1985 opgedeeld Habay
Habay Gemeente in de Belgische provincie Luxemburg (Ardennen); 103,64 km2, 6727 inw. (1997). Omvat o.a. de gemeenten Habay-la-Neuve, Habay-Hachioji
Hachioji Stad op het Japanse eiland Honshu, 40 km ten westen van Tokio; 469.700 inw. (1993). Vanouds bekend zijdeweefcentrum, vervaardiging van hadale zone
hadale zone Deel van de diepzee op meer dan 7000 m diepte; zone van de diepzeetroggen.
Hadramawt
Hadramawt (Hadrhamaut) Landstreek in Zuid-Jemen, aan de Golf van Aden, rond de gelijknamige wadi; ca. 150.000 km2, ca. 831.000 inw. Hoofdplaats Haelen
Haelen Gemeente in de Nederlandse provincie Limburg aan de Maas; 28,99 km2, 9822 inw. (1997). Industrie (Maascentrale, kleiwaren, houtverwerking, hafkust
hafkust (Middelnederduits: haf = zee) Lagunekust waarbij strandmeren vrijwel geheel door landtongen van de zee zijn afgescheiden. Komt voor in Zweden.
hagel
hagel Neerslag in de vorm van stukjes geheel of gedeeltelijk doorzichtig ijs. Hagel ontstaat als korrelsneeuw door een luchtlaag met veel, en vooral Hagen (Dtsl.)
Hagen (Dtsl.) Stad in de Duitse deelstaat Nordrhein-Westfalen; ca. 20 km ten zuiden van Dortmund; 214.100 inw. (1991). Machine-, ijzer-, staal-,
Hagestein
Hagestein Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland aan de Lek in Vijfheerenlanden; maakt sinds 1986 deel uit van Haguenau
Haguenau Stad in het Franse dep. Bas-Rhin, in de Elzas, aan de Moder; 27.190 inw. (1990). Markt voor een gebied met verbouw van hop. Machine-, Haifa
Haifa (Hefa) Hoofdstad van het gelijknamige Noord-Israëlische district, aan de voet van de Karmel en gelegen aan de Middellandse Zee; 251.000 inw. Hainan
Hainan Chinees eiland en provincie in de Zuidchinese Zee, 34.000 km2, 6,9 miljoen (1992). Hoofdstad: Haikou, 1,5 miljoen inw. (1990). Visserij, bosb
Haipong
Haipong Stad in Vietnam, aan de monding van de Rode Rivier; ca. 526.000 inw. (agglomeratie ca. 1,67 mln. inw.). Op twee na grootste stad en belangrijkste Haithabu
Haithabu (Hedeby) Handelsnederzetting in Sleeswijk aan de Schlei, vermoedelijk gesticht door Friese kooplieden (ca. 800). H. was belangrijk als stapelplaats Haïti
Haïti 2. Geografie
Haïti 2. Geografie Landschap Haïti bestaat grofweg uit twee grote schiereilanden, die zich vanaf de Dominicaanse grens naar het westen uitstrekken Haïti 3. Samenleving
Haïti 3. Samenleving Ondanks het vroege tijdstip (1804) van dekolonisatie is er voor de grote massa der Haïtianen in economisch opzicht maar weinig Haïti 4. Geschiedenis
Haïti 4. Geschiedenis De oorspronkelijke bewoners van Haïti waren Arawak-Indianen (Taino). In 1492 ontdekte Columbus het eiland Hispaniola Haïti 5. Economie
Haïti 5. Economie Haïti behoort tot de armste landen op het westelijk halfrond. In 1991 bedroeg het BNP per inwoner nog $ 380. Door het handelsembargo Hakluyt, Richard
Haïti Officiële naam: Repiblik Ayiti / République d'Haïti Oppervlakte: 27.750 km2 Inwoners: 6.780.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek Staatshoofd
Hakluyt, Richard (1553-1616) Engels geograaf en publicist. Hoewel zelf nooit op zee geweest, schreef hij een monumentaal zeevaartcompendium: Hakodate
Hakodate Stad op het Japanse eiland Hokkaido, aan de Tsugaru Straat; 303.100 inw. (1993). Natuurlijke haven met export van ter plaatse gezouten Halberstadt
Halberstadt Stad in het district Maagdenburg (Duitsland); ca. 45.000 inw. Machine- en voedingsmiddelenindustrie. Gotische dom (13e eeuw), Onze-Halen
Halen Gemeente aan de Gete en de Demer in de Belgische provincie Limburg; 36,29 km2, 8001 inw. (1997). Landelijke gemeente met landbouw en halffabrikaat
halffabrikaat Industrieel product dat door een andere industrie nog verder bewerkt moet worden. Vooral de basisindustrie levert veel halffabrikaten.
halfrond, noordelijk
halfrond, noordelijk Dat deel van de aarde dat ligt tussen de evenaar en de noordpool (90° NB).
halfrond, oostelijk
halfrond, oostelijk Dat deel van de aarde dat ten oosten ligt van de 20° westerlengte. Men heeft niet de nulmeridiaan als grens tussen het oostelijk en halfrond, westelijk
halfrond, westelijk Dat deel van de aarde dat ten westen ligt van de 20° westerlengte.
halfrond, zuidelijk
halfrond, zuidelijk Dat deel van de aarde dat ligt tussen de evenaar en de zuidpool (90° ZB).
halfwegzone
halfwegzone Strook van steden in Nederland gelegen tussen het centrum van Nederland (de Randstad) en de periferie. Van noordoost naar zuidwest Halifax (Can.)
Halifax (Can.) Hoofdstad van de Canadese provincie Nova Scotia, gelegen aan een inham aan de Atlantische Oceaan; met ca. 114.000 inw. in de stad Halifax (UK)
Halifax (UK) Stad in het Engelse graafschap West Yorkshire, aan de Calder; ca. 77.000 inw. Textiel-, tapijten-, confectie- en machine- industrie. Kerk Hall
Hall Duitse benaming voor nagalm. Andere termen die daarvoor worden gebruikt zijn reverb, reverberation en reverbeo. Nagalm is het geleidelijk uitsterven Halland
Halland Län (prov.) in Zuidwest-Zweden, aan het Kattegat; 5454 km2, 264.700 inw. (1993). Hoofdstad Halmstad. Vnl. agrarisch: verbouw van rogge, Halle an der Saale
Halle (België) (Hal) Gemeente aan de Zenne en kanaal Brussel-Charleroi in de Belgische provincie Vlaams Brabant; 44,40 km2, 33.389 inw. (19975). Halligen
Halle an der Saale Hoofdstad van het gelijknamige Bezirk in Duitsland aan de Saale; 307.200 inw. (1991; Bezirk 8771 km2, 1.800.800 inw. in 1985). Halle (België)
Halligen Groep van 9 eilanden in de Noordzee, voor de kust van Sleeswijk-Holstein,behorens tot Duitsland (Noordfriese Eilanden); ca. 33 km2, ca.
Halmahera
Halmahera (Djailolo, Jailolo, Jilolo) Het grootste eiland van de Indonesische eilandengroep de Molukken, tussen Sulawesi en Irian Jaya; ca. 18.000 Halmstad
Halmstad Hoofdstad van het Zweedse län Halland, aan het Kattegat; 82.100 inw. (1993). Export van hout, graniet en zuivelproducten. Scheepsbouw, halogeniden
halogeniden (mineral.) Mineralen behorend tot de niet-silicaten. Hebben ionogene binding, geringe hardheid en zijn goed oplosbaar. Vrij zeldzaam Hälsingborg
Hälsingborg (Helsingborg) Stad in het Zweedse län Malmöhus, aan het Sont; 111.900 inw. (1993). Export van hout- en chemische producten. Koper- Halsteren
Halsteren Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 27,96 km2, 13.065 inw. (1996). Land- en tuinbouw en industrie. Bezienswaardig: Ham
Ham Gemeente aan het Albertkanaal in de Belgische provincie Limburg (Kempen); 32,7 km2, 9038 inw. (1997). Agrarische gemeente met veel bos Hamadan
Hamadan Stad in de Iraanse provincie Kermanshahan, op een hoogte van 1870 m; ca. 875.000 inw. (Handelscentrum voor wol en huiden; tapijtweverijen Hamah
Hamah Hoofdstad van de gelijknamige provincie in Noordwest Syrië, aan de al-Asi (Orontes); 237.000 inw. (1990; provincie 8883 km2, 862.000 inw. Hamaland
Hamaland Middeleeuwse gouw aan de oostelijke oever van de IJssel, ongeveer overeenkomend met de tegenwoordige Achterhoek in Gelderland; hoofdplaats Hamamatsu
Hamamatsu Stad op het Japanse eiland Honshu, ca. 180 km ten zuidwesten van Tokyo; 548.100 inw. (1993). Belangrijk verkeersknooppunt en handelscentrum Hamar
Hamar Stad in zuidoost-Noorwegen, gelegen aan de oostkust van het Mjøsa-meer. Hoofdstad van het fylke (district) Hedmark, gelegen in het meest Hamburg
Hamburg (Freie und Hansestadt Hamburg) Deelstaat en stad in Duitsland, bij de monding van de Elbe in de Noordzee; 755 km2, 1.660.700 inw. (1991).
Hämeenlinna
Hämeenlinna (Zweeds: Tavastehus) Hoofdstad van de Zuidwest-Finse prov. Hämeen; 44.000 inw. (1992; prov. 17.010 km2, 688.200 inw.). Textiel-, Hameln
Hameln Stad in de Duitse deelstaat Nieder-Sachsen, aan de monding van de Hameln in de Weser; 57.400 inw. (1990). Hout-, leer-, tapijt-, textiel-, Hamilton (Bermuda)
Hamilton (Bermuda) Hoofdstad en belangrijkste haven van Bermuda; ca. 6.000 inw. (1990). Toerisme: o.a. fort en kathedraal. Gesticht in 1790.
Hamilton (Can.)
Hamilton (Can.) Stad in de Canadese provincie Ontario, aan de westoever van Lake Ontario; ca. 599.800 inw. (1991). Staal- (62% van het Canadese Hamilton (Nieuw-Zeeland)
Hamilton (Nieuw-Zeeland) Stad in Nieuw-Zeeland, op North Island; ca. 151.800 inw. (1993). Centrumfunctie voor een vruchtbaar agrarisch gebied. Hamilton (UK)
Hamilton (UK) Stad in de Schotse regio Strathclyde, aan de Clyde; ca. 110.000 inw. Metaal- en textielindustrie. O.a. Hamilton Palace (1822-29).
Hamm
Hamm Stad in de Duitse deelstaat Nordrhein-Westfalen, aan de Lippe; 178.900 inw. (1990). Haven aan Lippe-Seitenkanaal. Metaal-, machine- en textielindustrie. Hamme
Hamme Gemeente aan de Durme en Schelde in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen; 40,38 km2, 22.757 inw. (1997). Gevarieerde industrie, fruit- Hammerfest
Hammerfest Stad in de Noorse fylke Finnmark, op Kvaløya; ca. 7000 inw. De meest noordelijke stad ter wereld (70°39'NB). IJsvrije haven dank zij Hamoir
Hamoir Gemeente aan de Ourthe in de Belgische provincie Luik (Famenne); 27,80 km2, 3410 inw. (1997). Landbouw, veeteelt, toerisme. Bezienswaardig: Hamois
Hamois Gemeente aan de Bocq in de Belgische provincie Namen in de Condroz; 76,41 km2, 6300 inw. (1997). Omvat de dorpen Hamois, Natoye, Mohiville, Hamont-Achel
Hamont-Achel Gemeente in de Belgische provincie Limburg in de Kempen; 43,65 km2, 13.350 inw. (1997). Landbouw, enige industrie, uitgaande Hampshire
Hampshire Engelse county (graafschap), in het zuiden grenzend aan Het Kanaal; 3777 km2, 1.578.800 inw. (1992). Hoofdplaats Winchester. Veeteelt Ham-sur-Heure-Nalinnes
Ham-sur-Heure-Nalinnes Gemeente aan de Eau d'Heure in de Belgische provincie Henegouwen; 46,02 km2, 13.004 inw. (1997). Bosrijke woongemee
Han (China)
Han (China) (Han Shui, Han Jiang) Rivier in China; 1210 km. Ontspringt in de Qinling Shan, in de prov. Shaanxi en mondt bij Wuhan uit in de Jangtsekiang. Han (Z.-Korea)
Han (Z.-Korea) Rivier in Zuid-Korea; 470 km. Ontspringt ten oosten van Seoul en mondt uit in de Gele Zee. Strijdtoneel in de Koreaanse Oorlog.
Hanau
Hanau Stad in de Duitse deelstaat Hessen, aan de Main; ca. 90.000 inw. Edelmetaal-, sieraden-, rubber-, machine- en kunststofindustrie. Kasteel Philippsruhe. Handan
Handan (Hantan) Stad in China; 1,1 miljoen inw. (1990).
handelingsverband
handelingsverband Ruimtelijk gelokaliseerde instelling waarvan de mensen deel uitmaken en van waaruit zij handelen en bewegen. Het handelingsverband handelsgewassen
handelsgewassen (ook: cash crops) Voornamelijk tropische en subtropische gewassen die producten leveren met handelswaarde, m.n. bestemd voor hangwaterzone
hangwaterzone (ook: pendulaire zone) Bovenste deel van de bodem waarin uitsluitend hangwater voorkomt dat nog geen contact heeft met het grondwater. Hangzhou
Hangzhou (Hang-chou, Hangchow) Hoofdstad van de Chinese provincie Zhejiang (Chekiang), aan de Oost-Chinese Zee; ruim 1 mln inw. (1990). Handelscentrum Hanno
Hanno (ca. 500 v.C.) Carthaags zeevaarder. Probeerde langs de westkust om Afrika te varen; strandde waarschijnlijk in de buurt van Sierra Leone. Zijn Hannover (stad)
Hannover (stad) Hoofdstad van de Duitse deelstaat Nieder-Sachsen, aan de Leine; 514.400 inw. (1991). Ligging Hannover ligt in de West-Duitse deelstaa
Hannuit
Hannuit (Hannut) Gemeente in de Belgische provincie Luik (Droog Haspengouw); 86,53 km2, 12.621 inw. (1997). Verzorgingscentrum met gevarieerde Hanoi
Hanoi Hanoi is sinds 1954 de hoofdstad van Noord-Vietnam en heeft ruim drie miljoen inwoners. Mede door haar politieke rol is haar bevolkingsomvang Hanzestad
Hanzestad Stad die aangesloten was bij de Hanze, een verbond van steden (oorspronkelijk van kooplieden), die door samenwerking trachtten hun gemeenschappelijke Haps
Haps Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant in het Land van Cuijk, sinds 1994 bij Cuijk. Akkerbouw, veeteelt, Harare
Harare (voorheen Salisbury) Hoofdstad van Zimbabwe, gelegen op 1500 m hoogte in de provincie Zuid-Mashonaland, Noord-Zimbabwe; ca. 1,2 mln Harbin
Harbin (Haerbin, Ha-erh-pin, Pin-tjiang) Hoofdstad van de Noordoost-Chinese provincie Heilongjiang, aan de Songhuajiang; 2½ mln inw. (1991). Hardangerfjord
Hardangerfjord Langste en mooiste fjord van Noorwegen, in de fylke Hordaland; ca. 200 km, tot 800 m diep.
Hardenberg
Hardenberg Gemeente in de Nederlandse provincie Overijssel aan de Overijsselse Vecht; 184,19 km2, 34.846 inw. (1997). Gevarieerde industrie, landbouw. Harderwijk
Harderwijk Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland aan het Veluwemeer; 48,27 km2, 37.915 inw. (1997). Gevarieerde industrie, pluimveeteelt, Hardinxveld-Giessendam
Hardinxveld-Giessendam Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland aan de Merwede in de Alblasserwaard; 19,35 km2, 17.560 inw. (1997). Harelbeke
Harelbeke Gemeente aan de Leie in de Belgische provincie West-Vlaanderen; 29,12 km2, 26.417 inw. (1997). Verzorgend centrum met gevarieerde Haren (Nederland)
Haren (Nederland) Gemeente in de Nederlandse provincie Groningen; 50,73 km2, 18.678 inw. (1997). Landbouw, industrie, toerisme. Bezienswaardig: Harenkarspel
Harenkarspel Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland in West-Friesland; 54,83 km2, 14.664 inw. (1997). Agrarisch gebied met kleine Hargeisa
Hargeisa (Hargeysa, Harghessa) Stad in Noord-Somalië; ca. 90.000 inw. Handelscentrum voor de nomadische herdersbevolking: transport van levensmiddelen, Haringvliet
Haringvliet Voormalige zeearm in Zuidwest-Nederland, tussen de eilanden Voorne-Putten en Hoekse Waard in het noorden en Goeree en Overflakkee Harirud
Harirud (Tedzen) Rivier in Azië; 1130 km. Ontspringt in Afghanistan (westelijk deel van de Hindu Kush), stroomt door Iran en verdwijnt in het zand Harlem
Harlem Deel van Manhattan, New York City, ten noorden van Central Park. Arme wijk met de grootste concentratie zwarten van de VS; de een na grootste Harlingen
Harlingen (Fries: Harns) Gemeente in de Nederlandse provincie Friesland aan de Waddenzee; 389,50 km2 (land 25,47 km2), 15.265 inw. (1997). Havenplaats Harmelen
Harmelen Gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht aan de Oude Rijn; 23,75 km2, 8044 inw. (1997). Boomkwekerijen, tuinbouw, industrie. Bewoning Harris en Ullman, geledingsmodel van
Harris en Ullman, geledingsmodel van Model waarin de opbouw van de stad een meerkernige structuur vertoont, waarbij zich om elke kern een c
Harrisburg
Harrisburg Hoofdstad van de Amerikaanse staat Pennsylvania, aan de Susquehanna; 52.000 inw. (1990). De overheid is de belangrijkste werkgever. Harrogate
Harrogate Stad in het Engelse graafschap North Yorkshire; 141.300 inw. (1990). Herstellingsoord en badplaats sinds de ontdekking van minerale bronnen Hartford
Hartford Hoofdstad van de Amerikaanse staat Connecticut, aan Connecticut River; 140.000 inw. (1990). 'Insurance City' sinds 1790: hoofdkwartier Hartsfield International Airport
Hartsfield International Airport Luchthaven van Atlanta, in de Amerikaanse staat Georgia, een van de grootste overstappunten in de VS en een van Harwich
Harwich Stad in het Engelse graafschap Essex, aan de samenvloeiing van de Orwell en de Stour; 15.500 inw. (1991). Visserij. Veerdiensten naar de Haryana
Haryana Deelstaat in Noord-India (sinds 1966), gevormd uit de Hindi-sprekende delen van de Punjab; 44.212 km2, 16.463.700 inw. (1991). Hoofdstad Harz
Harz Duits middelgebergte tussen de Leine en de Saale, ca. 2000 km2, hoogste top de Brocken (1142 m). In de Ober-Harz o.a. een natuurpark (950 km
Haskerland
Haskerland Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Friesland, sinds 1984 opgedeeld tussen de gemeenten Boarnsterhim, Skarsterlân Haskovo
Haskovo (Chaskovo) Stad in Zuid-Bulgarije, hoofdstad van gelijknamige prov.; ca. 91.000 inw. (prov. 4007 km2, ca. 1mln. inw.). Centrum van agrarisch
Haspengouw
Haspengouw (Hesbaye) Landstreek in Midden-België, waarvan het zuidelijk deel - Droog Haspengouw - tot de lösslandschappen van de Leemstreek Hasselt (België)
Hasselt (België) Hoofdstad van en gemeente in de Belgische provincie Limburg aan het Albertkanaal en de Demer; 102,33 km2, 67.481 inw. (1997). Hasselt (Overijssel)
Hasselt (Overijssel) Gemeente in de Nederlandse provincie Overijssel aan het Zwarte Water; 42,54 km2, 7389 inw. (1997). Industrie (scheepsbouw, Hassi Messaoud
Hassi Messaoud Belangrijkste aardolieveld van Algerije, in de Sahara, ten zuiden van Touggourt. Tevens aardgasveld. Bij Hassi R'Mel ligt het grootste Hastière
Hastière Gemeente aan de Maas in de Belgische provincie Namen; 56,50 km2, 4712 inw. (1997). Landbouw, toerisme (watersport, alpinisme op rotsen Hastings (Nw.-Zeel.)
Hastings (Nw.-Zeel.) Stad (ca. 110.000 inw., 1992) in Nieuw-Zeeland, deel van agglomeratie Napier-Hastings. Centrum van wijnproducerende regi
Hastings (VK)
Hastings (VK) Stad in het Engelse graafschap East Sussex aan Het Kanaal; ca. 78.000 inw. Visserij en toerisme. Ruïne van Hastings Castle, waarschijnlijk Hatfield
Hatfield Stad in het Engelse graafschap Hertfordshire, vlak bij Londen; ca.25.000 inw. Machine- en vliegtuigindustrie. Hatfield House, gebouwd door Hattem
Hattem Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland aan de IJssel; 24,28 km2, 11.673 inw. (1997). Gevarieerde industrie, landbouw, toerisme. Hatteras, Cape
Hatteras, Cape Kaap in de Amerikaanse deelstaat North Carolina, tussen Pamlico Sound en de Atlantische Oceaan. Ook wel 'Kerkhof van de Atlantische Hauterivien
Hau-giang (vroeger Can Tho) Hoofdstad van de gelijknamige provincie in het zuiden van Vietnam; ca. 285.000 inw. Centrum van een gebied met verbouw Havana
Haute-Garonne Departement in Zuidwest-Frankrijk, grenzend aan Spanje; 6309 km2, 858.800 inw. Hoofdplaats: Toulouse. Vnl. agrarisch met verbouw Haute-Loire
Haute-Loire Departement in Frankrijk in het Massif Central; 4977 km2, 209.100 inw. Hoofdstad: Le Puy. Vnl. agrarisch met akker- en tuinbouw in Haute-Marne
Haute-Marne Departement in Frankrijk, in het Bekken van Parijs; 6211 km2, 207.600 inw. Hoofdstad: Chaumont. Noorden gemengd boerenbedrijf, Haute-Saône
Hauterivien Etage en tijd van het Onder Krijt, tussen Valanginien en Barrémien. De naam, afgeleid van Hauterive bij Neuchâtel (Zwitserland), werd Hautes-Alpes
Hautes-Alpes Departement in Frankrijk, omvat delen van de Provence en de Dauphiné; 5549 km2, 108.700 inw. Hoofdstad: Gap. Bergachtig met groente-, Hautes-Pyrénées
Haute-Saône Departement in Frankrijk, gedeeltelijk in de Vogezen; 5360 km2, 234.100 inw. Hoofdstad: Vesoul. In de Saônevlakte verbouw van granen, Haute-Savoie
Haute-Savoie Departement in Frankrijk in de Alpen, grenzend aan Italië; 4388 km2, 535.200 inw. Hoofdstad: Annecy. Bergachtig (Franse Alpen, Mont Haute-Vienne
Hautes-Pyrénées Departement in Frankrijk in het zuidwesten, grenzend aan Spanje; 4464 km2, 232.300 inw. Hoofdstad: Tarbes. Bergachtig in het Haute-Garonne
Haute-Vienne Departement in Frankrijk, ten noorden van het Massif Central; 5520 km2, 360.100 inw. Hoofdstad: Limoges. Heuvelachtig (o.a. de M
Haut-Rhin Departement in Frankrijk, grenzend aan Duitsland en Zwitserland; 3525 km2, 663.800 inw. Hoofdstad: Colmar. In het westen de Vogezen. Hau-giang
Hauts-de-Seine
Hauts-de-Seine Departement in Frankrijk, in het Bekken van Parijs; 176 km2, 1.370.000 inw. Hoofdstad: Nanterre. Gevormd in 1964 uit delen van Haut-Rhin
Havana (Sp: La Habana) Hoofdstad van Cuba, gelegen aan de noordwestkust van het eiland; met ca. 2,1 miljoen inw. de grootste stad van de Cariben. Havelange
Havelange Gemeente aan de Hoyoux in de Belgische provincie Namen in de Condroz; 104,81 km2, 4533 inw. (1997). Landbouw en bosontginning.
Havelte
Havelte Gemeente in de Nederlandse provincie Drenthe; 76,08 km2, 6408 inw. (1997). Landbouw, toerisme dank zij bosrijke omgeving met vele oude
havenslib
havenslib Sterk verontreinigd slib in havengebieden, door afvalstoffen die stroomopwaarts door fabrieken in de rivier geloosd zijn en die in het mondingsgebied Hawaii
Hawaii Een van de staten van de Verenigde Staten van Amerika, in de Grote Oceaan; 16.759 km2, 1.172.000 inw. (1993) Hoofdstad: Honolulu (op Oahu). Hazerswoude
Hazerswoude Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland, sinds 1994 bij Rijnwoude. Belangrijke boomkwekerijen, HCH
HCH Technisch hexachloorcyclohexaan, bestaande uit een mengsel van acht stereo-isomeren, waarvan vooral gamma-HCH (lindaan) insectenbestrijdende Heardeiland en McDonaldeilanden
Heardeiland en McDonaldeilanden Tot Australië behorende onbewoonde eilanden in het zuidelijk deel van de Indische Oceean, ten zuiden van Kerguelen.
Heathrow Airport
Heathrow Airport Belangrijkste luchthaven van Groot-Brittannië, bij Londen, die ruim de helft van de luchtreizigers naar en uit dit land verwerkt en Hebei
Hebei (Ho-pei, Hopeh) Provincie rondom Peking in Noordoost-China aan de Bohai, een baai van de Gele Zee; 188.000 km2, 60 mln. inw. (1992). Hoofdstad: Hebriden
Hebriden (Eng.: Hebrides, ook Western Isles) Groep van ca. 500 eilanden (regio) voor de westkust van Schotland, behorend tot Groot-Brittannië; 7285 Hebron
Hebron (Arab.: Al-Khalil) Stad op de sinds 1967 door Israël bezette Westelijke Jordaanoever; 75.000 inw. (1992). O.a. glas-, leer- en sieradenindustrie.
Hechtel-Eksel
Hechtel-Eksel Gemeente in de Belgische provincie Limburg in de Kempen aan de bron van de Grote Nete; 76,71 km2, 11.003 inw. (1997). Landbouw Hedel
Hedel Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland aan de Maas; 13,16 km2, 4257 inw. (1997). Gevarieerde industrie, jaarmarkt voor paarden Hedin, Sven Anders
Hedin, Sven Anders (1865-1952) Zweeds ontdekkingsreiziger, maakte tussen 1885 en 1890 reizen door Voor-Azië en bezocht Centraal-Azië (1893-
Hedmark
Hedmark Fylke (prov.) in Zuidoost-Noorwegen, grenzend aan Zweden; 27.388 km2, 187.300 inw. (1993). Hoofdstad: Hamar. Bij Hamar vruchtbaarste Heel
Heel Gemeente in de Nederlandse provincie Limburg aan de Maas; 25,36 km2, 8403 inw. (1997). In Panheel machine-, kabel-, metaalwarenindustrie; Heemskerk
Heemskerk Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland aan de Noordzee; 31,81 km2, 35.018 inw. (1997). Tuinbouw, industrie, toerisme, Heemstede
Heemstede Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland; 9,58 km2, 26.271 inw. (1997). Bollenteelt, toerisme, uitgaande pendel. Bezienswaardig: Heerde
Heerde Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland aan de IJssel; 80,39 km2, 18.172 inw. (1997). Gevarieerde industrie, toerisme dank zij bosrijke Heerenveen
Heerenveen (Fries: It Hearrenfean) Gemeente in de Nederlandse provincie Friesland; 140,15 km2, 39.491 inw. (1997). Gevarieerde industrie, veeteelt, Heerewaarden
Heerewaarden Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland; 7,56 km2, 1264 inw. (1997). Agrarische activiteiten (voornamelijk veeteelt), kleinschali
Heerhugowaard
Heerhugowaard Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland in West-Friesland; 39,97 km2, 40.944 inw. (1997). Bloembollenteelt, uitgaande Heerjansdam
Heerjansdam Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland op IJsselmonde; 6,39 km2, 3475 inw. (1997). Akkerbouw en enige veeteelt. Bezienswaardig: Heerlen
Heerlen Gemeente in de Nederlandse provincie Limburg; 45,39 km2, 96.158 inw. (1997). Gevarieerde industrie, onderwijs- (o.a. Open Universiteit)
Heers
Heers Gemeente aan de Herk in de Belgische provincie Limburg; 53,06 km2, 6489 inw. (1997). Akkerbouw, uitgaande pendel. Bezienswaardig: laat-Heesch
Heesch Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 87,15 k2, 27.777 inw. (1995). Agrarische activiteiten, fabriek van zeemleer. Sinds 1994
Heeswijk-Dinther
Heeswijk-Dinther Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant aan de Zuidwillemsvaart, sinds 1994 gedeeltelijk bij Heeze
Heeze Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 38,92 km2, 9611 inw. (1996). Landbouw, boom- en bloemkwekerijen, gevarieerde Hefei
Hefei (Hofei) Hoofdstad van de Chinese provincie Anhui; ruim 700.000 inw. (1990). Chemische, aluminium-, staal-, textiel- en voedingsmiddelenindustrie. Hefshuizen
Hefshuizen Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Groningen, sinds 1990 bij Eemsmond. Hoofdplaats was Uithuizen. Agrarische heide
Hei- en Boeicop Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland; in 1986 opgedeeld tussen de gemeenten Vianen en Zederik. Hekelgem
heide Gebied met een ruwe, zandachtige bodem en een kenmerkende vegetatie van heideachtigen: houtige planten met enkelvoudige bladeren en regelmatige Heidelberg
Heidelberg Stad in de Duitse deelstaat Baden-Württemberg aan de Neckar; 132.000 inw. Gevarieerde industrie (sinds WO II). Oudste universiteit van heiigheid
heiigheid Het verschijnsel dat het zicht beperkt is als gevolg van de aanwezigheid van rook, stof of fijne waterdeeltjes.
Heilbronn
Heilbronn Stad in de Duitse deelstaat Baden-Württemberg, aan de Neckar; 115.700 inw. (1990). Een van de grootste binnenhavens van het land. Machine-, Heiligenblut
Heiligenblut Bedevaartplaats en herstellingsoord in Oostenrijk, op een hoogte van ca. 1300 m, aan de zuidkant van de Grossglockner-Hochalpenstrasse; Heiligenkreuz
Heiligenkreuz Plaatsje in Neder-Oostenrijk, in het Wienerwald; ca. 1000 inw. Oudste cisterciënzerabdij van het land (begin 12e eeuw); Romaanse domkerk Heilongjiang
Heilongjiang Provincie in Noord-Mantsjoerije (China), van Rusland gescheiden door de rivier de Heilong (Amoer); 469.000 km2, 36.080.000 inw. Heiloo
Heiloo Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland; 21,44 km2, 21.238 inw. (1997). Tuinbouw, bloembollenteelt, zuivelfabriek, psychiatrisch Heinenoord
Heinenoord Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland aan de Oude Maas, sinds 1984 bij Binnenmaas. Agrarische activiteiten, Heino
Heino Gemeente in de Nederlandse provincie Overijssel; 33,80 km2, 7875 inw. (1997). Landbouw, veeteelt, industrie (zuivel, machines, verpakkings
Heiskanen, Weikko Aleksanteri
Heiskanen, Weikko Aleksanteri (1895-1981) Fins geodeet, van 1953 tot en met 1965 directeur geodetisch instituut te Columbus (Ohio, VS). Verrichtte Heist-op-den-Berg
Heist-op-den-Berg Gemeente aan de Grote Nete in de Belgische provincie Antwerpen; 86,45 km2, 36.761 inw. (1997). Groente- en fruitteelt, gevarieerde Hei- en Boeicop
Hekelgem Vroeger zelfstandige gemeente in de Belgische provincie Vlaams Brabant aan de Dender; sinds 1977 deel van de gemeente Affligem. Verbouw Hekla
Hekla Werkzame vulkaan op IJsland, ten oosten van Reykjavík; 1491 m. Verschillende kraters. Laatste uitbarsting 1947. Tijdens deze eruptie nam de Helden
Helden Gemeente in de Nederlandse provincie Limburg; 69,23 km2, 19.002 inw. (1997). Tuinbouw (asperges, witlof), pluimveeteelt, industrie.
Hélécine
Hélécine Gemeente aan de Kleine Gete in de Belgische provincie Waals Brabant in Droog Haspengouw en de Taalgrens; 16,61 km2, 2864 inw. (1997). Helena (geo.)
Helena (geo.) Hoofdstad van de Amerikaanse staat Montana; 25.000 inwoners (1990). Steenbakkerij en aardewerkindustrie. Centrum van goudwinning. Helgoland
Helgoland (Eng.: Heligoland) Eiland in de Noordzee, behorend tot de Duitse deelstaat Schleswig-Holstein; 16 km2, ca. 2000 inw. Steil plateau van Helicon
Helicon Bosrijk gebergte in Boeotia (1785 m), volgens de Grieken de verblijfplaats der negen Muzen. Ook de bron Hippocrene bevond zich hier.
Heliopolis
Heliopolis (Gr.: zonnestad) Griekse naam voor de oud-Egyptische stad Misr al-Jadida; noordoostelijk van het huidige Caïro. Godsdienstig centrum heliotroop
heliotroop Mineraal, variëteit van chalcedoon. Groen van kleur met rode spatjes ten gevolge van de in het mineraal opgenomen ijzeroxiden. Wordt
Hellas
Hellas Oorspronkelijke benaming voor een kleine landstreek in Noord- Griekenland. In de 8e eeuw v.C. werd het de naam voor Griekenland ten zuiden helleflint
helleflint Zuur, vulkanisch gesteente, enigszins gelijkend op vuursteen. Door blootstelling aan thermometamorfose vertoont het soms dunne laminae Hellendoorn
Hellendoorn Gemeente in de Nederlandse provincie Overijssel; 138,66 km2, 35.644 inw. (1997). Industrie (o.a. textiel te Nijverdal), landbouw, toerisme
Hellevoetsluis
Hellevoetsluis Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland op Voorne-Putten; 46,14 km2, 36.782 inw. (1997). Landbouw, industrie, uitgaande Helmand
Helmand Rivier in Afghanistan; ca. 1130 km. Ontspringt in de Hindu Kush, ten westen van Kabul, en mondt uit in het moerasgebied Hamun-e-Saberi Helmond
Helmond Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant aan de Zuidwillemsvaart en de Aa; 50,62 km2, 75.842 inw. (1997). Gevarieerde indust
Helsingør
Helsingør (Elsineur) Stad in het Deense amt (prov.) Frederiksborg, op het eiland Sjaelland, aan de Sont; 56.700 inw. (1993). Scheepsbouw, machine-, Helsinki
Helsinki (Zw.: Helsingfors) Hoofdstad van Finland en de prov. Uudenmaan aan de Finse Golf; 501.500 inw. (1992). Ligging Helsinki, de hoofdstad Helvoirt
Helvoirt Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant, sinds 1996 bij Haaren. Land- en tuinbouw, toerisme dank zij natuurgebied hemelsbreed
hemelsbreed De afstand tussen twee plaatsen, gemeten in een rechte lijn. In de praktijk is het onmogelijk om hemelsbreed te reizen.
Hemelumer Oldeferd
Hemelumer Oldeferd Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Friesland aan het IJsselmeer; in 1984 opgedeeld tussen de gemeenten Hemiksem
Hemiksem Gemeente aan de Schelde in de Belgische provincie Antwerpen; 5,43 km2, 9.328 inw. (1997). Gevarieerde industre (o.a. machine- en scheepsbouw, Henan
Henan (Honan) provincie in Oostcentraal-China; 167.000 km2, 88.620.000 inw. (1992). Hoofdstad: Zhengzhou. Belangrijkste rivier de Huang He, Hendrik-Ido-Ambacht
Hendrik-Ido-Ambacht Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland op IJsselmonde aan de Noord; 12,01 km2, 20.571 inw. (1997). Land- en Henegouwen
Henegouwen (Fr: Hainaut) Provincie in België; 3787 km2, 1.286.639 inw. (1994); hoofdstad Bergen (Mons). Grenst van het noorden uit resp. aan Hengelo (Gld.)
Hengelo (Gld.) Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland; 49,36 km2, 8395 inw. (1997). Landbouw, gevarieerde industrie. Bezienswaardig: Hengelo (Ov.)
Hengelo (Ov.) Gemeente in de Nederlandse provincie Overijssel in Twente; 64,51 km2, 77.358 inw. (1997). Landbouw, gevarieerde industrie (Hollandse Hennaarderadeel
Hennaarderadeel Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Friesland in Westergo. Maakt sinds 1984 deel uit van de gemeente Littenseradiel. Hennepin, Antoine
Hennepin, Antoine (kloosternaam Louis; 1640-ca. 1701) Zuid-Nederlands ontdekkingsreiziger en missionaris. Beschreef als eerste de Niagara watervallen Hensies
Hensies Gemeente aan de Hene in de Belgische provincie Henegouwen; 26,04 km2, 6673 inw. (1997). Woongemeente met landbouw en enige industrie.
Henzada
Henzada Rivierhaven in de delta van de Irrawaddy-rivier in Birma; aggl. 310.000 inw. (1993). Marktcentrum voor agrarische omgeving (rijst, tabak, Herat
Herat Hoofdstad van de gelijkn. prov. in Noordwest-Afghanistan, aan de rivier de Hari; ca. 260.000 inw. (prov. 61.315 km2, ca. 808.000 inw.). Centrum Hérault
Hérault Departement in Zuid-Frankrijk, in de Languedoc; 6101 km2, 769.200 inw. Hoofdstad: Montpellier. Doorsneden door de gelijknamige rivier herbebossing
herbebossing Het opnieuw aanplanten van bossen m.n. om de gevolgen van ontbossing zoals houtgebrek, bodemerosie, onregelmatige waterafvoer Herbeumont
Herbeumont Gemeente aan de Semois in de Belgische provincie Luxemburg (Ardennen); 58,80 km2, 1435 inw. (1997). Land- en bosbouw, toerisme.
herbicide
herbicide Onkruidbestrijdingsmiddel. Men onderscheidt niet-selectieve herbiciden, zoals TBA (2,3,6-trichloorbenzoëzuur) en TCA (trichloorazijnzuur), Hercegovina
Hercegovina Zuidelijk deel van de (voormalig Joegoslavische) republiek Bosnië Hercegovina. Hoofdstad Mostar. Gedeeltelijk hooggelegen (1000-Heredia
Heredia Hoofdstad van de gelijknamige provincie in het noordelijke binnenland van Costa Rica; ca. 21.000 inw. Koffiebranderijen, veehandel en ze
Hereford
Hereford and Worcester Engels graafschap (sinds 1974), grenzend aan Wales; 3927 km2, 690.400 inw. (1992). Hoofdplaatsen Hereford en Worcester. Herent
Hereford Stad in Engeland in het voormalig graafschap Herefordshire aan de Wye; 51.000 inw. (1991). Centrumfunctie agrarische omgeving (ciderproductie, Hereford and Worcester
Herent Gemeente aan de Dijle en kanaal Leuven-Rupel in de Belgische provincie Vlaams Brabant; 32,73 km2, 18.627 inw. (1997). Land- en tuinbouw,
Herentals
Herentals Gemeente aan de Kleine Nete, Albertkanaal en Kanaal Bocholt-Herentals in de Belgische provincie Antwerpen; 48,56 km2, 25.236 inw. (Herenthout
Herenthout Gemeente in de Belgische provincie Antwerpen in de Zuiderkempen; 23,55 km2, 8224 inw. (1997). Pluimveeteelt, tuinbouw, diamantnijverheid, Herford
Herford Stad in de Duitse deelstaat Nordhrein-Westfalen; 62.100 inw. Textiel-, meubel- en machine-industrie, brouwerij. Gesticht in 823, in 927 door hergebruik
hergebruik (recycling) Het opnieuw gebruiken van afval ter vervaardiging van hetzelfde of een ander product. Zo wordt bijv. glas tegenwoordig in glasbakken Herisau
Herisau Hoofdstad van het Zwitserse halfkanton Ausser-Rhoden in het kanton Appenzell; 15.900 inw. Textiel- en kabelindustrie. Gezondheidscentra Herk-de-Stad
Herk-de-Stad (Herck-la-Ville) Gemeente aan de Herk en Demer in de Belgische provincie Limburg (Vochtig Haspengouw); 42,83 km2, 11.451 inw. Herm
Herm Een van de Britse Kanaaleilanden, behoort tot Guernsey; 2 km2.
hermandades
hermandades Middeleeuwse Spaanse boeren- en burgerverbonden, die poogden de orde en rust te handhaven en elkaar te beschermen. De eerste hermandad Hermon
Hermon (Jabal ash-Shaykh) Zuidelijkste en hoogste top van de Anti-Libanon op de Libanees-Syrische grens; 2.800 m. Bestaat uit drie met sneeuw Hermosillo
Hermosillo Hoofdstad van de deelstaat Sonora in Noordwest-Mexico aan de Sonora-rivier; 449.500 inw. (1990). Gelegen aan de Pan-American Highway Hermoúpolis
Hermoúpolis (Ermoúpolis) Hoofdstad van de eilandengroep Cycladen in Griekenland; 13.877 inw. Belangrijke haven- en handelsplaats. Scheepsbouw; Herne (België)
Herne (België) Gemeente aan de Marke in de Belgische provincie Vlaams Brabant (Pajottenland); 44,62 km2, 6361 inw. (1997). Landbouw, enige Herne (BRD)
Herne (BRD) Stad in de Duitse deelstaat Nordrhein-Westfalen, aan het Rijn-Herne-kanaal; 171.300 inw. (1990). IJzer- en staal-, textiel- en chemische Héron
Héron Gemeente in de Belgische provincie Luik (Droog Haspengouw); 38,38 km2, 4054 inw. (199). Akkerbouw (granen, suikerbieten).
Herselt
Herselt Gemeente aan de Grote Nete in de Belgische provincie Antwerpen (Zuiderkempen); 52,31 km2, 13.051 inw. (1997). Landbouw, pluimveeteelt, Herstal
Herstal Gemeente aan de Maas en het Albertkanaal in de Belgische provincie Luik; 23,83 km2, 36.836 inw. (199). Uitgebreide industrie (o.a. wapenfabriek Herstappe
Herstappe Gemeente in de Belgische provincie Limburg in Droog Haspengouw aan de Taalgrens; 1,35 km2, 84 inw. (1997). Faciliteitengemeente;
Herstmonceux Castle
Herstmonceux Castle Kasteeldorp nabij Hailsham (East Sussex) in het zuiden van Engeland. Het kasteel dateert van 1440 en is een van de oudste herstructureringsbeleid
herstructureringsbeleid Het geheel van overheidsmaatregelen gericht op het ondersteunen van gebieden waar de economische structuur is verouderd.
Herten
Herten Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Limburg aan de Maas, sinds 1991 bij Roermond.
Hertfordshire
Hertfordshire Engels graafschap ten noorden van Londen; 1634 km2, 994.300 inw. (1992). Hoofdplaats Hertford. Veeteelt, land- en tuinbouw. In de
Herve
Herve Gemeente in de Belgische provincie Luik; 56,83 km2, 16.182 inw. (1997). Landbouw, veeteelt, enige industrie. Als Harive genoemd in 1041. Herwen en Aerdt
Herwen en Aerdt Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland aan de Rijn; maakt sinds 1985 deel uit van de gemeente Rijnwaarden. Herwijnen
Herwijnen Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland in de Tielerwaard; maakt sinds 1986 deel uit van de gemeente Vuren Herzele
Herzele Gemeente in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen in de Zandleemstreek; 47,40 km2, 16.084 inw. (1997). Verzorgend centrum met indu
Hessen
Hessen Deelstaat (Land) van de Bondsrepubliek Duitsland; 21.114 km2, 5.837.000 inw. (1991). Hoofdstad: Wiesbaden. In het noorden vnl. landbouw Het Bildt
Het Bildt Gemeente aan de Waddenzee in de Nederlandse provincie Friesland; 116,50 km2 (91,99 km2 land), 9.994 inw. (1997). Landbouw. Bezienswaardig: Heteren
Heteren Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland in de Over-Betuwe; 32,98 km2, 8569 inw. (1997). Landbouwactiviteiten, zand- en grindwinning heterogeen bos
heterogeen bos Bos met zeer veel verschillende boomsoorten.
Hettangien
Hettangien Onderste etage en tijd van het Jura. De naam is afgeleid van Hettange (Moselle, Frankrijk) en werd in 1864 ingevoerd.
Hettner, Alfred
Hettner, Alfred (1859-1941) Duits geograaf, zette zich in voor eenheid der geografie, zowel fysisch als sociaal. Bekend werk over Rusland en methodologisch Heukelum
Heukelum Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland aan de Linge; in 1986 opgeheven en ondergebracht bij de gemeente heulandiet
heulandiet Mineraal uit de groep der tektosilicaten, behorend tot de zeolieten. Monoklien, kristallen wit tot rood, hardheid 4, dichtheid 2200 kg/m3. Heumen
Heumen Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland aan de Maas; 41,57 km2, 14.703 inw. (1997). Land- en tuinbouw, pluimveeteelt. Bezienswaardig: Heusden
Heusden Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant aan de Bergse Maas; 21,00 km2, 41.789 inw. (1997). Landbouw, fruitteelt, industrie, Heusden-Zolder
Heusden-Zolder Gemeente aan het Albertkanaal in de Belgische provincie Limburg (Kempen); 53,22 km2, 29.570 inw. (1997). Gevarieerde indust
heuvelland
Heuvelland
heuvelland (ook: laaggebergte) Gebied dat op een hoogte tussen 200 m en 500 m boven zeeniveau ligt.
Heuvelland Gemeente in de Belgische provincie West-Vlaanderen; 94,23 km2, 8461 inw. (1997). Landbouw (gerst, tarwe), dagtoerisme dankzij bosrijke Heythuysen
Heythuysen Gemeente in de Nederlandse provincie Limburg; 58,60 km2, 11.759 inw. (1997). Tuinbouw (asperges, champignons), industrie (pijporgels, Hibernia
Hibernia In de Oudheid naam van het eiland Ierland.
Hidalgo (geogr.)
Hidalgo (geogr.) Deelstaat in Centraal-Mexico; 20.813 km2, 1.888.400 inw. (1990). Hoofdstad Pachuca (de Soto), 180.000 inw. (1990). Een van de hiddeniet
hiddeniet Mineraal uit de groep der inosilicaten, in feite een door verontreinigingen groen of geel gekleurde variëteit van spodumeen. Hardheid 6½-Hiddensee
Hiddensee Oostzee-eiland (Duitsland); 18,5 km2, 1400 inw. De stormvloed van 1308 scheidde het van Rügen. In het Stralsund museum bevinden zich Hidjaaz
Hidjaaz (Hedjaz) Gebied aan de Rode Zee in Saudi-Arabië; 2.000.000 inw. Steppeachtig hoogland. Landbouw in oases; veeteelt (nomaden). Heilige hiërarchische diffusie
hiërarchische diffusie Het verschijnsel dat innovaties in eerste instantie in grotere steden ingang vinden en zich van daaruit verspreiden naar kleinere Higashiosaka
Higashiosaka Stad op het Japanse eiland Honshu, voorstad van Osaka; 500.000 inw. (1993). O.a. machine-, textiel-, chemische en leerindustrie. In hightech-industrie
hightech-industrie Industrie die gericht is op de ontwikkeling van hoogwaardige industrieproducten op het gebied van computers en telecommunicatie, Hildesheim
Hildesheim Stad in de Duitse deelstaat Nieder-Sachsen; ca. 107.000 inw. Haven aan Stichkanaal, verbonden met Mittellandkanaal. Elektrotechnische Hillah, al-
Hillah, al- (Hilla) Stad in de Iraakse provincie al-Qadisiya, aan de Eufraat; ca. 289.000 inw. Handelscentrum voor geïrrigeerd gebied dat katoen, graan, Hillegom
Hillegom Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland in de Bollenstreek; 13,48 km2, 20.373 inw. (1997). Bloembollenteelt, toerisme, enige Hilvarenbeek
Hilvarenbeek Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 68,17 km2, 14.414 inw. (1997). Gevarieerde industrie, landbouw, toerisme. Bezienswaardig:
Hilversum
Hilversum Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland (het Gooi); 46,19 km2, 82.730 inw. (1997). Gevarieerde industrie, in- en uitgaande Himachal Pradesh
Himachal Pradesh Indiase deelstaat, grenzend aan Tibet; 55.673 km2, ca. 5.000.000 inw. Hoofdstad is Simla, met 110.000 inwoners en gesticht in
Himalaya
Himalaya Hoogste gebergte ter wereld; 2400 km lang, ca. 150-280 km breed. Hoogste top is de Mount Everest (8848 m). Het vormt de klimaatscheiding Himeji
Himeji Stad op het Japanse eiland Honshu; ten noordwesten van Kobe; 459.200 inw. (1993). Textiel-, leer-, petrochemische en metaalindustrie; handels- Himilco
Himilco (ca. 500 v.C.) Carthaags zeevaarder, deed verslag van zijn reis langs de westkust van Europa (ca. 450 v.C.), waarschijnlijk op zoek naar tin Hindeloopen
Hindeloopen (Fries: Hynljippen) Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Friesland; maakt sinds 1984 deel uit van de gemeente Hinderwet
Hinderwet Wet van 1952 ter voorkoming van gevaar, schade of hinder door bedrijven, machines, werkplaatsen e.d. In 1993 werd de hinderwetgeving Hindoestan
Hindoestan Uit het Perzisch afkomstige, traditionele benaming 'het land waar de hindoes wonen'. Meestal wordt hiermee ofwel de Gangesvlakte in Hindu Kush
Hindu Kush Hooggebergte in Afghanistan en Pakistan, ten westen van de Indus en zuidwestelijk van het Pamirgebergte: ca. 600 km lang, de hoogste Hinnomdal
Hinnomdal (Ge Hinnom, Gehenna, Geenna) Droog dal dat Jeruzalem in het westen en zuiden omgeeft. Het Oude Testament vertelt over de kinderoffers Hiroshima
Hiroshima Stad op Japanse eiland Honshu; 1.071.900 inw. (1993). Havenstad met textiel-, rubber-, chemische en rijwielindustrie, scheepsbouw. Gesticht Hirsau
Hirsau Stad in de Duitse deelstaat Baden-Württemberg in het Zwarte Woud aan de Nagold; 2000 inw. Kuuroord. Benedictijnenklooster ontstaan rond Hispaniola
Hispaniola (Sp.: Klein-Spanje) Na Cuba het grootste West-Indische eiland, in de Caribische Zee, door Columbus La Isla Española genoemd, die als historische geografie
historische geografie Deelwetenschap van de geografie en de geschiedenis, waarin de veranderingen die de mens in de loop der tijd in zijn milieu hittegolf
hittegolf Gangbare maar niet nauwkeurig omschreven aanduiding voor bij benadering de volgende toestanden: 1. een aaneengesloten periode van 10 Hjälmaren
Hjälmaren Meer in het zuiden van Zweden tussen Västmanland en Södermanland; 480 km2. Vierde in grootte; belangrijke transportroute.
Ho Chi Minh-stad
Ho Chi Minh-stad (Ho Chi Minh Thanh Tho; voormalig Saigon, Sai Gon) Stad in Vietnam aan de Saigonrivier, ten noorden van de Mekongdelta; met Hobart
Hobart Hoofdstad van het eiland en Australische deelstaat Tasmania; 183.500 inw. (1990). Belangrijke haven met vleesverpakkings-, conserven-, wolindustrie; Hoboken
Hoboken Vroeger zelfstandige gemeente in de Belgische provincie Antwerpen aan de Schelde; sinds 1 januari 1983 deel van de gemeente Antwerpen. Hochheim
Hochheim Stadje in de Duitse deelstaat Hessen, aan de benedenloop van de Main. Wijnbouwcentrum (Riesling). Wijnen in Groot-Brittannië bekend Hódmezövásárhely
Hódmezövásárhely Stad in de prov. Csongrád in Zuidoost-Hongarije; 54.000 inw. Centrum voor agrarische omgeving. Textiel- en houtindustrie.
hoefijzermeer
hoefijzermeer Meer in de vorm van een hoefijzer; ontstaat doordat in een meanderende rivier twee opeenvolgende kronkels elkaar raken en de rivier Hoegaarden
Hoegaarden Gemeente aan de Grote Gete in de Belgische provincie Vlaams Brabant (Droog Haspengouw); 33,92 km2, 5910 inw. (1997). Landbouw, Hoei
Hoei (Huy) Gemeente in de Belgische provincie Luik aan de uitmonding van de Méhaigne en de Hoyoux in de Maas; 47,78 km2, 18.544 inw. (1997). Hoeilaart
Hoeilaart Gemeente aan de IJse in de Belgische provincie Vlaams Brabant; 20,42 km2, 9677 inw. (1997). Tuinbouw onder glas (druiven, tomaten), Hoek van Holland
Hoek van Holland Dorp in de gemeente Rotterdam aan de Nieuwe Waterweg. Enige industrie, loods- en lijndiensten (o.a. op Harwich), scheepsagenturen, hoekdiscordantie
hoekdiscordantie Verstoring van de regelmatige opeenvolging van sedimentaire lagen waarbij een aantal ongeveer evenwijdige (concordante) lagen hoekmeter
hoekmeter (goniometer) Meetkijker waarmee hoekmetingen kunnen worden uitgevoerd. Een hoekmeting tussen twee punten wordt uitgevoerd door Hoekse Waard
Hoekse Waard Eiland in de Nederlandse provincie Zuid-Holland, grenst vanuit het noorden resp. aan de Oude Maas, Dordtse Kil, Hollands Diep, Hoendiep
Hoendiep Kanaal in de Nederlandse provincie Groningen in het Westerkwartier; 16 km. Het loopt van de stad Groningen naar Strobos; eind 16e, be
Hoensbroek
Hoensbroek Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Limburg; in 1982 opgedeeld tussen de gemeenten Heerlen en Nuth. Gevarieerde Hoeselt
Hoeselt Gemeente aan de Demer in de Belgische provincie Limburg (Vochtig Haspengouw); 30,01 km2, 8962 inw. (1997). Landbouwgemeente met
Hoevelaken
Hoevelaken Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland; 9,24 km2, 8763 inw. (1997). Landbouw, industrie, toerisme. Als Hovelaken vermeld Hoeven
Hoeven Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 30,16 km2, 8252 inw. (1996). Land- en tuinbouw, toerisme. Bezienswaardig: hogback
hogback (Eng.: varkensrug) Rug in het landschap, gevormd door een steil gesteld, hard gesteente, dat minder snel wordt geërodeerd dan de omringende hoge breedte
hoge breedte Punt op aarde dat gelegen is op grote afstand van de evenaar. Men spreekt van hoge breedte omdat het getal van de breedtecirkel in dit hoge land
hoge land Deel van het noordelijk Nederlands zeekleigebied dat vrij hoog gelegen is (1-2 m boven NAP) omdat het is ontstaan door inpoldering van hogedrukgebied
hoge-drukcentrale
hoge-drukcentrale Waterkrachtcentrale waarbij water dat over een groot hoogteverschil valt de turbine aandrijft. Omdat het vallende water door dit Hokkaido
hogedrukgebied (ook: barometrisch maximum, maximum) Gebied rondom een punt waar de luchtdruk een maximale waarde heeft. Rond een hogedr
Hokkaido (ook: Yezo, Jesso, Ezo) Noordelijkste, op een na grootste eiland van Japan; 83.518 km2, ca. 5.66 mln. inw. Hoofdstad: Sapporo, belangrijkste Holaster
Holaster Uitgestorven geslacht der zeeëgels. Het skelet is hartvormig met een brede, ondiepe groeve aan de bovenvoorkant; het ondervlak is vrij recht. Holguín
Holguín Stad in de Cubaanse provincie Oriente; ca. 216.000 inw. Meubelindustrie en suikerraffinaderijen, goudmijn. Centrum voor rijke agrarische Holland
Holland 1. Graafschap en gewest in het westen van de Nederlanden, rond 1100 vernoemd naar Holtland, de streek tussen Noordwijk en Haarlem. De Hollands Diep
Hollands Diep Brede rivierarm tussen Zuid-Holland en Noord-Brabant, grenst van het noorden uit resp. aan de Hoekse Waard, Eiland van Dordrecht, Hollandse IJssel
Hollandse IJssel Rivier in de Nederlandse provincie Zuid-Holland, voormalige zijtak van de Rijn. De rivier werd in 1291 door een dam gescheiden Hollandse Waterlinie
Hollandse Waterlinie Een stelsel van inundatiewerken en versterkingen, bedoeld om het westen van Nederland te verdedigen tegen een militaire aanval holle weg
holle weg Natuurlijke weg die door steile wanden verzonken ligt in het landschap. Een holle weg wordt vooral gevormd in gebieden met een lemige Hollywood
Hollywood 1. Stadsdeel van Los Angeles in California (VS), gesticht 1887, ca. 229.000 inw. Oorspronkelijk de naam van een ranch. Na 1911 vestiging Holoceen
Holoceen Het Holoceen is het meest recente geologische tijdvak en omvat ongeveer de laatste 10.000 jaar. Het volgt op de laatste pleistocene vergletsjering Holsbeek
Holsbeek Gemeente aan de Winge in de Belgische provincie Vlaams Brabant (Hageland); 38,49 km2, 8562 inw. (1997). Landbouw, uitgaande pendel. Holstein
Holstein Gebied in het noorden van Duitsland, zuidelijk deel van de deelstaat Sleeswijk-Holstein, door het Nord-Ostsee-Kanal van Sleeswijk gescheiden; Holsteinien
Holsteinien Interglaciale fase in het Pleistoceen tussen het Elsterien- en Saalien (Elster-Saale-ijstijd en Saale-ijstijd). Naam ontleend aan mariene afzettingen Holten
Holten Gemeente in de Nederlandse provincie Overijssel in Salland; 65,95 km2, 8780 inw. (1997). Landbouw, enige industrie, toerisme. Op de Holterberg Holtermannklomp
Holtermannklomp (reef gold) Grootste goudklomp ooit gevonden (19 oktober 1872). Genoemd naar de goudmijn van Beyers & Holtermann, Hill E
Holyhead
Holyhead Stad in Groot-Brittannië op Holy Island in de Ierse Zee; 10.467 inw. Belangrijke haven voor scheepvaart op Dublin.
Homburg
Homburg 1. Stad in de Duitse deelstaat Hessen aan de zuidhelling van het Taunusgebergte; 47.000 inw. Machine-, kunststof-, textiel- en farmaceutische homogeen bos
homogeen bos Bos bestaande uit één boomsoort.
homogene regio
homogene regio Regio die is afgebakend op basis van een complex van verschijnselen van dezelfde soort.
homogenisatie
homogenisatie Voortdurende menging van de grond door de activiteit van wormen en andere bodemdieren. Als de homogenisatie sterk is, komen er, homoseiste
homoseiste Denkbeeldige lijn op het aardoppervlak die alle punten verbindt die gelijktijdig door een seismische golf (aardbeving, explosie van kernwapen) Homs
Homs (Hims) Hoofdstad van het gelijknamige gouvernoraat in Syrië aan de voet van de Anti-Libanon; 540.000 inw. (1993; gouv. 42.233 km2, 971.000 Hondius, Jodocus
Hondius, Jodocus (Joost de Hondt; 1563-1612) Zuid-Nederlands cartograaf en uitgever, werkzaam in Londen (1584-1592) en Amsterdam (na 1593
Hondsbosse Zeewering
Hondsbosse Zeewering Zeedijk van ruim 5 km lengte tussen Petten en Camperduin in de Nederlandse provincie Noord-Holland. Aangelegd ter besche
hondsdagen
hondsdagen In de Oudheid de periode waarin de ster Sirius (Alfa Canis Majoris, ook wel de Hondsster genoemd) voor het eerst weer in de morgenschemering Hondsrug
Hondsrug Heuvelrug in de Nederlandse provincie Drenthe, van Emmen tot de stad Groningen, onderdeel van het Drents Plateau; hoogte bij Emmen Honduras
Honduras 2. Geografie
Honduras 2. Geografie Landschap Geografisch zijn in Honduras vier gebieden te onderscheiden. De noordoostelijke lagunekust en het oostelijk Honduras 3. Samenleving
Honduras 3. Samenleving Vergeleken met de buurlanden is Honduras een rustig land, zonder grote politieke schommelingen. De invloed van het Honduras 4. Geschiedenis
Honduras 4. Geschiedenis Voor de komst van Columbus in 1502 werd het land bewoond door Maya- en Pipil-Indianen. Het westen van het land Honduras 5. Economie
Honduras 5. Economie De economie van Honduras berust op het principe van de vrije markt: buitenlandse investeringen worden niet alleen toeges
Honduras Officiële naam: República de Honduras Oppervlakte: 112.088 km2 Inwoners: 5.862.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek Staatshoofd
Honfleur
Honfleur Plaats in het Franse dep. Calvados aan Het Kanaal en de Seinemonding (aan de Côte de Grâce); 8125 inw. Vissershaven; toerisme. Bezienswaardig: Hongarije
Hongarije 2. Geografie
Hongarije 2. Geografie Landschap Hongarije wordt in het algemeen verdeeld in vier geografische regio's: de Nagy Alföld (Grote Laagvlakte), de Hongarije 3. Samenleving
Hongarije 3. Samenleving In tegenstelling tot bijvoorbeeld Roemenië en Tsjecho-Slowakije is de overgang van een marxistisch-leninistisch staatsbe
Hongarije 4. Geschiedenis
Hongarije 4. Geschiedenis De oudst bekende bewoners van Hongarije waren jagers uit het Stenen Tijdperk. Onder de Romeinen maakte het gebied Hongarije 5. Economie
Hongarije 5. Economie Hongarije was voor WO II een overwegend agrarisch land. Na de communistische machtsovername begon de regering, geheel Hongkong
Hongarije Officiële naam: Magyar Köztarság (Republiek Hongarije) Oppervlakte: 93.033 km2 Inwoners: 10.208.000 (1998) Staatsvorm: republiek Staatshoofd
Hongkong 2. Geografie Landschap Hongkong maakt deel uit van een verzonken bergketen die bestaat uit graniet bedekt met vulkanische en afzettingsgesteent
Hongkong 3. Samenleving
Hongkong 3. Samenleving Demografie In 1994 bedroeg het inwonertal ruim 5,8 miljoen. In 1993 groeide de bevolking licht, ca. 0,5%. Het geboortecijfer Hongkong 4. Geschiedenis
Hongkong 4. Geschiedenis In de 16e eeuw werd het eiland bezocht door Europese handelaars, maar pas met de Opiumoorlog (1839-1842) begon Hongkong 5. Economie
Hongkong 5. Economie Hongkong werd gekenmerkt door politieke stabiliteit en economische groei. Dit waren beide levensvoorwaarden voor een Honiara
Hongkong Officiële naam: Hong Kong Special Administrative Region Oppervlakte: 1074 km2 Inwoners: 6.707.000 (1998) Staatsvorm: speciale administratieve Hongkong 2. Geografie
Honiara Hoofdstad van de Solomoneilanden, gelegen op Guadalcanal, in het zuidwestelijk deel van de Grote Oceaan; 35.300 inw. (1990).
Honnelles
Honnelles Gemeente in de Belgische provincie Henegouwen in de Haut Pays; 43,65 km2, 4973 inw. (1997). Landbouw, dagtoerisme, marmerbedrijf.
Honolulu
Honolulu Hoofdstad van de Amerikaanse staat Hawaii, op het eiland Oahu; 371.320 inw. (1992). De haven en de luchthaven ligt op een kruispunt van Honshu
Honshu (Hondo) Grootste eiland van Japan, ook wel aangeduid als 'het vasteland'; 231.039 km2, bijna 100 miljoen inwoners (1990). Hoofdstad: Tokyo. Hontenisse
Hontenisse Gemeente in de Nederlandse provincie Zeeland in Zeeuws-Vlaanderen; 111,94 km2, 7799 inw. (1997). Hoofdplaats: Kloosterzande. La
Hoofddorp
Hoofddorp Plaats in de Nederlandse gemeente Haarlemmermeer, 51.000 inw. (1996). De plaats werd na de droogmaking van het Haarlemmermeer gesticht Hoogblokland
Hoogblokland Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland in de Alblasserwaard. Opgeheven in 1986, sindsdien bij Giessenlanden.
Hooge en Lage Mierde
Hooge en Lage Mierde Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 47,37 km2, 4226 inw. (1996). Landbouw, veeteelt, boomkwekerijen. Hooge en Lage Zwaluwe
Hooge en Lage Zwaluwe Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant nabij de Moerdijkbruggen; 36,95 km2, 6146 inw. (1996). Hoogeloon, Hapert en Casteren
Hoogeloon, Hapert en Casteren Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 40,24 k2, 8306 inw. (1995). Gevarieerde industrie, landbouw. Hoogeveen
Hoogeveen Gemeente in de Nederlandse provincie Drenthe aan de Hoogeveense Vaart; 64,69 km2, 46.553 inw. (1997). Administratief, onderwijs-, Hoogeveense Vaart
Hoogeveense Vaart Afwateringskanaal in het zuiden van de Nederlandse provincie Drenthe, ca. 60 km lang. Loopt van Meppel via Hoogeveen (he
Hoogezand-Sappemeer
Hoogezand-Sappemeer Gemeente in de Nederlandse provincie Groningen langs het Winschoterdiep; 73,05 km2, 33.328 inw. (1997). Gevarieerde hooggebergte
hooggebergte Gebergte waarin het normaal is dat binnen een horizontale afstand van 1 km ook een hoogteverschil van die omvang optreedt. Dit kan hoogland
hoogland Gebied gelegen boven 200 m boven zeeniveau.
Hooglede
Hooglede Gemeente in de Belgische provincie West-Vlaanderen in de Zandleemstreek; 37,83 km2, 9555 inw. (1997). Land- en tuinbouw (glascultures), Hoogstraten
Hoogstraten Gemeente aan de Mark in de Belgische provincie Antwerpen; 105,31 km2, 17.127 inw. (1997). Land- en tuinbouw, grootste fruitveiling hoogtegordel
hoogtegordel Gebied op een berg met een bepaalde hoogteligging, begrensd door twee aangegeven hoogtelijnen. Elke hoogtegordel wordt gekenmerkt hoogtekaart
hoogtekaart Kaart waarop de hoogte van plaatsen in een gebied wordt weergegeven. Dit kan door middel van kleuren of door middel van isohypsen hoogtezone
hoogtezone Gebied met een bepaalde hoogteligging. Meestal maakt men onderscheid tussen laagland (lager dan 200 m), heuvelland (200-500 m), middelgebergte hoogveen
hoogveen Veen dat gevormd wordt op plaatsen die boven de grondwaterspiegel liggen. De vegetatie wordt gevoed door regenwater, dat door een ondoorlatende hoogveenlandschap
hoogveenlandschap Landschap dat ontstaan is als gevolg van de winning van hoogveen voor turf. Dit gebeurde vanaf 1600, maar vooral tijdens de hoogvlakte
hoogvlakte (ook: plateau) Hoog gelegen gebied met weinig reliëf, dat als een geomorfologische eenheid beschouwd kan worden. De vlakte moet dus hoogwad
hoogwad Uit zandige platen bestaand, juist onder de gemiddelde hoogwaterlijn gelegen deel van de wadplaat. Is soms in lichte mate begroeid met wieren.
hoogwater
hoogwater Situatie waarin het water in de zee op het hoogste niveau staat als gevolg van de gecombineerde invloed van de aantrekkingskracht van maan Hoorn
Hoorn Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland aan het IJsselmeer; 52,49 km2 (land 19,62 km2), 62.201 inw. (1997). Landbouw, gevarie
Hoorn van Afrika
Hoorn van Afrika Meest oostelijke punt van Afrika, in het oosten begrensd door de Indische Oceaan en in het noorden door de Golf van Aden. Somalia Hoornaar
Hoorn, Kaap (Cabo de Hornos) Zuidelijkste kaap van Zuid-Amerika, bestaande uit een hoge rots ten zuiden van Vuurland. Ontdekt door de Engelsman hoos
Hoornaar Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland; sinds 1986 bij Giessenlanden. Bezienswaardig: hervormde kerk hoornblende
hoornblende Verzamelnaam voor een aantal mineralen uit de groep der inosilicaten. Vormen een reeks van aluminium- en ijzerhoudende amfibolen. Hoorn, Kaap
hoos Hevige wervelwind die bij onweersachtig weer uit de basis van een cumulonimbus kan komen. De diameter varieert van 10 m tot 100 m. In de Hoplites
Hoplites Geslacht van de uitgestorven groep der ammonieten, kenmerkend voor het Boven Krijt. De in een plat vlak opgewonden schelp is afgevlakt Hordaland
Hordaland Prov. in Noorwegen aan de Atlantische Oceaan; 15.634 km2, 416.700 inw. (1993). Hoofdstad: Bergen. Omvat het hele gebied van de Ha
Horebeke
Horebeke Gemeente in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen; 11,19 km2, 1935 inw. (1997). Landbouw. De wijk de Geuzenhoek is sinds 1554 een horizonvervuiling
horizonvervuiling Verstoring van open landschappen door zaken als hoogspanningsleidingen, silo's of flats.
Horlivka
Horlivka (Gorlovka) Stad in de Oekraïne, in de Donbas; 339.000 inw. Winning van steenkool en kwik. Vervaardiging van spoorwegmaterieel, kunstmest, Horn
Horn (Hoorne) Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Limburg, sinds 1991 bij Haelen. Industrie (bierbrouwerijen), asperge- en hornito
hornito Schoorsteenvormige uitstulping op een gestolde lavastroom. Ontstaan doordat bij het uitvloeien nog niet gestold lava onder het reeds afgekoelde Horsens
Horsens Stad in Denemarken op Jutland aan de Horsensfjord; 55.100 inw. (1993). Havenplaats met scheepsbouw, textiel-, metaal-, voedings- en genotmiddelenindustrie. Horsham
Horsham Stad in Engeland, West Sussex; ca. 105.000 inw. Farmaceutische en machine-industrie; brouwerij. Commercieel en agrarisch centrum.
Horssen
Horssen Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland in het Land van Maas en Waal; sinds 1984 bij Druten.
Horst
horst (geologie) Hoger gelegen gedeelte van de aardkorst tussen twee breuken met afschuivingen aan beide zijden. Tussen twee horsten bevindt zich Horta
Horst Gemeente in de Nederlandse provincie Limburg; 80,27 km2, 19.441 inw. (1997). Gevarieerde industrie, tuinbouw (asperges, aardbeien, champignons). horst (geologie)
Horta Stad op Faial, een eiland der Azoren; 15.363 inw. Havenstad met scheepsdokken; walvisvangst. Export van vee, zuivelproducten, vis, wijn en Hospitalet de Llobregat
Hospitalet de Llobregat Stad in Noordoost-Spanje, industriële voorstad van Barcelona; 272.600 inw. (1991). Staal-, kunstmest-, metaalindustrie, enz. Hotton
Hotton Gemeente aan de Ourthe in de Belgische provincie Luxemburg; 57,97 km2, 4516 inw. (1997). Landbouw, toeristisch en handelscentrum. Bezienswaardig: Houffalize
Houffalize Gemeente aan de Ourthe in de Belgische provincie Luxemburg (Ardennen); 166,57 km2, 4398 inw. (1997). Omvat o.a. de deelgemeenten Hounslow
Hounslow Voorstad van Londen, grenzend aan Heathrow; ca. 199.000 inw. Bezienswaardig: Chiswick House (1725, Italiaanse stijl), Syon House (1415, Houston
Houston Stad in Texas (VS) ten westen van Galveston Bay aan het Houston Ship Channel; met 1.690.200 inw. (1992) de grootste stad van de staat Houten
Houten Gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht; 59,07 km2, 31.352 inw. (1997). Fruitteelt, belangrijke fruitveiling. Scholencentrum: land- en Houthalen-Helchteren
Houthalen-Helchteren Gemeente in de Belgische provincie Limburg in de Kempen; 78,26 km2, 28.761 (1997). Lichte industrie, landbouw, toerisme. Houthulst
Houthulst Gemeente in de Belgische provincie West-Vlaanderen in de Westhoek; 55,89 km2, 8926 inw. (1997). Akkerbouw (suikerbieten, aardappelen), Houtman, Cornelis de
Houtman, Cornelis de (1565-1599) Nederlands zeevaarder. Leidde de 'Eerste Schipvaert' naar Oost-Indië (1595-97), gefinancierd door Amsterdams
houtwal
houtwal Afscheiding van bomen en struiken tussen akkers of tussen akkers en weilanden. Naast deze afscheidingsfunctie hadden houtwallen de functie Houyet
Houyet Gemeente aan de Lesse in de Belgische provincie Namen (Famenne); 122,31 km2, 4261 inw. (1997). Landbouw, bosontginning, industrie, toerisme. Hove
Hove Gemeente in de Belgische provincie Antwerpen; 5,98 km2, 8268 inw. (1997). Veeteelt, landbouw, uitgaande pendel. Bezienswaardig: Sint-Laurentiuskerk Howard, Luke
Howard, Luke (1772-1864) Engels meteoroloog. Gaf als eerste een verdeling van de wolken in: cirrus, cumulus en stratus (1803). Vormt de grondslag Howrah
Howrah Stad in West-Bengalen, India, aan de Hooghly; 950.400 inw. (1991). Scheepsbouw en -reparatie en uitgebreide pakhuizen. Jute-, katoen-, ijzer- Hoyt, geledingsmodel van
Hoyt, geledingsmodel van Model waarin de opbouw van de stad een `taartpuntenpatroon' vertoont vanuit het centrum, op basis van de kwaliteit van Hradec Králové
Hradec Králové (Königgrätz) Stad in Tsjechië, aan de samenvloeiing van de Elbe en de Orlice; 99.570 inw. (1991). Machine-, chemische, elektrotechnische, Huainan
Huainan (Hwainan) Stad in de Chinese provincie Anhui; 1,2 miljoen inw. (1990).
Huallaga
Huallaga Rivier in Peru; 1130 km. Ontspringt ten zuiden van Cerro de Pasco in de Andes en mondt uit in de Maranón. Benedenloop bevaarbaar. De Huambo
Huambo (Nova Lisboa) Stad in Angola, hoofdstad van het district Huambo; 62.000 inw. Handels- en transportcentrum voor agrarische omgeving (maïs, Huancavelica
Huancavelica departement in Peru in de Andes; 21.080 km2, ca. 370.000 inw. Gelijknamige hoofdstad; 20.890 inw. (1981). Landbouw (granen, aardappelen), Huancayo
Huancayo Stad in Peru, hoofdstad van het departement Junín, gelegen op 3350 meter hoogte in de Andes in de Mantaro-vallei; 207.600 inw. (1990). Huang He
Huang He (Hoangho, Gele Rivier) Op een na grootste rivier van China; 4.672 km lang. Ontspringt op oostelijke uitloper van het Kunlungebergte en Huaráz
Huaráz Stad in Midden-Peru, hoofdstad van het departement Ancash in het Andesgebergte; 66.000 inw. (1990). Handelscentrum voor agrarische omgeving, Hubei
Hubei (Hoepei, Hupeh) provincie in China; 186.000 km2, 55 mln inw. (1992). Hoofdstad is Wuhan, een industrieel complex met bijna vier miljoen Hubli-Dharwar
Hubli-Dharwar (Hubli-Darwad) Stad in Karnataka, Zuidwest India, in 1961 ontstaan toen de steden Hubli en Dharwar werden samengevoegd; 648.300 Hudaydah, al-
Hudaydah, al- (Hodeida) Hoofdstad van de gelijknamige provincie in het noorden van Jemen aan de Rode Zee; ca. 183.000 inw. (provincie 13.580 Huddersfield
Huddersfield Stad in het Engelse graafschap West Yorkshire aan de Colne; 123.900 inw. Wol-, metaal-, verfstoffen-, meubel-, machine-, keramische Hudson
Hudson Rivier in de Amerikaanse staat New York (VS); 492 km lang. Ontspringt in de Adirondacks; wordt na het opnemen van de Mohawk bevaarbaar, Hudsonbaai
Hudson, Henry (ca. 1560-1611) Engels zeevaarder en ontdekkingsreiziger. Ging in 1609 met het schip Halve Maen in dienst van de Nederlandse Oost-Hue
Hudsonbaai Binnenzee in Noordoost-Canada; 1.200.000 km2. Verbonden met de Atlantische Oceaan door de Hudson Straat. Belangrijkste haven is Hudson, Henry
Hue Stad in Midden-Vietnam aan de Kông, nabij de Zuidchinese Zee; ca. 244.000 inw. Havenstad met textiel- en cementindustrie, rijsthandel; universiteit.
Huelva
Huelva 1. Andalusische prov. in Spanje aan de Golf van Cádiz; 10.085 km2, 443.500 inw. (1991). Verbouw van druiven, olijven en graan. Kopermijnen. Huesca
Huesca 1. Prov. in Spanje, aan de voet van de Pyreneeën; 15.613 km2, ca. 208.000 inw. Graan- en wijnbouw. Industrie in het dal van de Cinca. 2. Hoofdstad huidlava
huidlava Lava met een glad oppervlak dat gevernist aandoet. Dit effect wordt veroorzaakt door een verglazing van de silicaten tot een diepte van enkele Huijbergen
Huijbergen Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 10,64 km2, 1951 inw. (1996). Landbouw, lichte industrie. Bezienswaardig: Huissen
Huissen Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland, in de Over-Betuwe; 14,18 km2, 15.514 inw. (1997). Belangrijkste sector is de tuinbouw. Huizen
Huizen Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland (het Gooi); 23,28 km2, 41.329 inw. (1997). Gevarieerde industrie, uitgaande pendel, Huldenberg
Huldenberg Gemeente in de Belgische provincie Vlaams Brabant aan de IJse, Lasne en Dijle; 39,63 km2, 8750 inw. (1997). Akkerbouw, glasteelt (o.Hull
Hull (Kingston upon Hull) Stad aan de Humber in het Engelse graafschap Humberside; 268.500 inw. (1992). Haven met export van chemicaliën, metaal, hulpstof
hulpstof Materiaal dat nodig is bij de fabricage van een product, maar de stof wordt geen onderdeel van het eindproduct. Zo is voor het produceren Hulsberg
Hulsberg Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Limburg; sinds 1982 deel van Valkenburg aan de Geul en Nuth. Vestiging van Hulshout
Hulshout Gemeente aan de Grote Nete in de Belgische provincie Antwerpen (Zuiderkempen); 17,34 km2, 8202 inw. (1997). Gevarieerde industrie, Hulst
Hulst Gemeente in de Nederlandse provincie Zeeland in Zeeuws-Vlaanderen; 137,88 km2, 19.388 inw. (1997). Administratief, winkel-, onderwijscentrum. hum
hum Heuvel in een kalklandschap, ontstaan doordat de kalksteen van het omringende gebied sneller chemisch is verweerd ten gevolge van karstoplossing humanistische geografie
humanistische geografie Kwalitatieve richting in de geografie die geïnteresseerd is in de waarden, de waarderingen en attitudes die bij mensen bes
Humber River
Humber River Rivier in het Engelse graafschap Humberside; 64 km lang en tot 13 km breed. Gevormd door samenvloeiing van Trent en Ouse en verbreedt Humberside
Humberside Graafschap in Engeland (1974), bestaande uit delen van East en West Riding (Yorkshire) en Lindsey (Lincolnshire); 3512 km2, 881.400 Humboldtstroom
Humboldtstroom (Perustroom) Relatief koude zeestroom, afkomstig uit de Antarctische wateren (westenwinddrift). Stroomt langs de kust van Noord-humide klimaat
humide klimaat Klimaat waarin in elke maand van het jaar de neerslag groter is dan de verdamping. Wisselen natte en droge maanden elkaar min of humificatie
humificatie Het verschijnsel dat organische stof langzaam wordt omgezet in humus. Het bodemleven speelt een allesoverheersende rol bij het humificatieproces. Hummelo en Keppel
Hummelo en Keppel Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland in de Achterhoek; 43,15 km2, 4385 inw. (1997). Landbouw. Bezienswaardig: hummock
hummock Tot een wal samengedrukt en opeengehoopt pakijs in de Noordelijke IJszee en in de wateren rond Antarctica.
humus
humus Mengsel van organische verbindingen dat in de bodem achterblijft nadat dode planten en dieren grotendeels door de reducenten zijn afgebroken Hunan
Hunan (Hoenan) Provincie in China ten zuiden van de Changjiang; 210.000 km2, 62.670.000 inw. (1992). Hoofdstad: Changsha. Bergachtig. Verbouw Hunedoara
Hunedoara 1. (Du.: Eisenmarkt) District in Roemenië; 7016 km2; ca. 550.000 inw. Verbouw van granen en aardappels; schapenhouderij. Winning Hunsel
HUN-lijn Denkbeeldige lijn tussen de plaatsen Haarlem, Utrecht en Nijmegen die aangeeft tot waar in het Saale-glaciaal het landijs is gekomen. Noordelijk Huronmeer
Hunsel Gemeente in de Nederlandse provincie Limburg; 34,75 km2, 5974 inw. (1997). Land- en tuinbouw (aardbeien, asperges, champignons), veetee
Hunsrück
Hunsrück Middelhoog gebergte in Duitsland, ten oosten van de Saar, tussen Moezel en Nahe. Hoogste punt: Erbeskopf, 816 m. Regenrijk, koel gebied Huntingdon
Huntingdon 1. (Huntingdon en Peterborough) Voormalig graafschap in Engeland; 1163 km2. Ging in 1974 op in het nieuwe graafschap Cambridgeshire. Huntington, Ellsworth
Huntington, Ellsworth (1876-1947) Amerikaans geograaf, vanaf 1910 hoogleraar aan de Yale University. Bestudeerde de samenhang tussen klimaat,
Huntsville
Huntsville Stad in Alabama (VS) in het dal van de Tennessee; 160.000 inw. (1990). Research-, development- en productiecentrum voor ruimtevaart Hunzego
Hunzego (Hunsingo) Streek in het noordwesten van de provincie Groningen, gelegen tussen het Westerkwartier, Fivelingo, de Waddenzee en de voormalige HUN-lijn
Huronmeer (Lake Huron) Meer op de grens van de VS en Canada, tweede in grootte van de vijf Grote Meren (Great Lakes); 61.800 km2, waarvan 35.400 hurricane
hurricane Lokale naam voor een tropische cycloon. Meest actief boven oceanen in die gebieden waar windstilte plaatselijk een sterke verwarming van Hurtado de Mendoza, Garcia
Hurtado de Mendoza, Garcia (vierde markies van Cañete; 1535-1609) Spaans ontdekkingsreiziger en bestuurder naar wie de Marquesas, een eilandengroep
Huskvarna
Huskvarna Stad in Zweden aan de zuidpunt van het Vättermeer; ca. 20.000 inw. Metaalindustrie (wapens, naaimachines, gereedschappen).
Hutton, James
Hutton, James (1726-1797) Brits (Schots) geoloog, een der grondleggers van de moderne geologie. Bestreed de catastrofenleer en introduceerde het huwelijkspatroon
huwelijkspatroon Het in een bepaalde periode overheersen van een bepaalde leeftijd waarop men trouwt en het aantal mensen dat trouwt. Soms is de huwelijksvruchtbaarheidscijfer
huwelijksvruchtbaarheidscijfer Aantal levendgeborenen per 1000 gehuwde vrouwen van 15-45 jaar. Men neemt de leeftijdsgroep 15-45 omdat dat Huxley, Thomas Henry
Huxley, Thomas Henry (1825-1895) Engels bioloog, grootvader van Julian Sorell H. en Aldous H. Deed geografisch, geologisch en natuurhistorisc
Huyton with Roby
Huyton with Roby Stad in het Engelse graafschap Lancashire, oostelijke voorstad van Liverpool; 57.671 inw. Overloopfunctie. Metaal- en textielindustrie. Hvar
Hvar Eiland in de Adriatische Zee voor de Dalmatische kust, deel uitmakend van de republiek Kroatië; 300 km2, 11.225 inw. Wijnbouw; olijven-, roosma
Hven
Hven Eiland in de Sont, waar de observatoria Uranienborg en Stjerneborg van de Deense astronoom Tycho Brahe waren gevestigd. Het door Tycho
hyaliet
hyaliet Variëteit van opaal; glashelder en voorkomend in kenmerkende druiventrosachtige vormen.
Hyderabad (India)
Hyderabad (India) Hoofdstad van de Indiase deelstaat Andhra Pradesh aan de Musi-rivier; ca. 3.145.900 inw. (1991). Bestuurlijk, industrieel en handelscentrum, Hyderabad (Pakistan)
Hyderabad (Pakistan) Stad in Pakistan, aan de Indus-rivier; ca. 1,7 mln. inw. Machine-, metaal-, glas-, textiel- en cementindustrie; traditionele nijverheid hydrofaan
hydrofaan Variëteit van opaal. Normaal ondoorzichtig en troebel, in water geplaatst wordt het doorzichtig en vertoont kleurenspel. Daarom ook oculus hydrografie
hydrografie Wetenschap gericht op de bepaling van dieptes (via echopeiling) van oceanen, zeeën, grote rivieren en andere wateren, die voor de scheepvaart hydrologie
hydrologie Wetenschap die de verdeling van water op aarde (97% zeewater, 2% landijs, 1% neerslag en grondwater) bestudeert en onderzoekt door hydrosfeer
hydrosfeer Ecologische verzamelnaam voor watermilieu. Een van de drie grote eenheden waarin het abiotisch milieu wordt verdeeld: lithosfeer (aardkorst), hydrothermaal
hydrothermaal Proces waarbij mineralen uit warme, waterige oplossingen worden afgezet.
hydroxy- Hydroxy-apatiet is een belangrijk bestanddeel (circa 60%) van been en tandglazuur. Vormt langwerpige kristalletjes die in ander Apeldoorn
hyperstheen
hyperstheen Mineraal, behorend tot de pyroxenen. Hardheid 5½, dichtheid 3600 kg/m3. Vormt rombische, groenbruine tot zwarte kristallen. Komt hypocentrum
hypocentrum Het punt in de aardkorst of aardmantel waar bij een aardbeving de verschuiving begint en van waaruit de trillingen in eerste instantie hypolimnion
hypolimnion De onderste waterlaag van diepe meren met een temperatuurgelaagdheid die zich 's zomers onder de spronglaag (metalimnion) bevindt