Geografie A-H

AalburgAalburg Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 53,13 km2, 11.331 inw. (1997). Als Wijk en Aalburg in 1973 samengevoegd met delen AalenienAalenien Bovenste serie (en tijdvak) uit de Onder Jura. Genoemd naar Aalen (in de Zwabische Alpen, Duitsland).AalsmeerAalsmeer Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland, met o.a. Kudelstaart, Uiterweg, Oosteinderpolder, Schinkelpolder; 33,91 km2 (incl. AalstAalst (Alost) Gemeente aan de Dender in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen; 78,11 km2, 76.255 inw. (1997). Centrumfunctie met teelt van sierbloemen AaltenAalten Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland; omvat o.a. het dorp Aalten en het vestingstadje Bredevoort; 83,38 km2, 18.639 inw. (1997). AalterAalter Gemeente in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen; 81,91 km2, 17.795 inw. (1997). Landbouw en fabricage van glas, melkpoeder, veevoeder, aangepaste techniek

aangepaste techniek Techniek die ontwikkeld wordt om in ontwikkelingslanden te worden toegepast. Bestaande westerse technieken falen meestal

aanslibbing

aanslibbing Aangroei van een gebied (meestal langs zee of rivier) ten gevolge van de aanvoer en afzetting van zand en/of klei (soms grind). De aangeslibde aantrekkingsgebied

aantrekkingsgebied Gebied dat een aantal aantrekkelijke kanten heeft waardoor mensen zich er vestigen. Voorbeelden zijn de aanwezigheid van werkgelegenheid, aanwas

aanwas Aangeslibd materiaal tegen een bestaande dijk, kust of oever.

Aar

Aar Naam van een aantal rivieren in Zwitserland (Aare), Duitsland en Nederland (tussen Nieuwveen en de Oude Rijn, nu gekanaliseerd).

Aarau

Aarau Hoofdstad van het Zwitserse kanton Aargau; ca. 16.000 inw. Industrie: precisie-instrumenten. Tussen 1789 en 1803 hoofdstad van Zwitserland. aardbeving

aardbeving

aarde

aarde Derde planeet in het zonnestelsel, gerekend vanaf de zon. De aarde is de grootste van de vier aardse planeten. De equatoriale middellijn bedraagt Aardenburg

Aardenburg Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zeeland, sinds 1995 bij Sluis-Aardenburg. Tuinbouw en steenbakkerijen. aardgas

aardgas Gasvormige verbindingen die in de aarde opgesloten liggen onder ondoorlatende lagen, al of niet samen met aardolie. Aardgas bestaat hoofdzakelijk aardkern

aardkern Binnenste gedeelte van de aarde, dat begint op 2900 km diepte. De vloeibare buitenkern is 2000 km dik; de binnenkern heeft een straal van aardkorst

aardkorst Buitenste schil van de aardbol. Onder de oceanen bestaat deze korst uit zwaar basalt van 5-10 km dikte. De oceanische korst is rijk aan silicium aardmagnetisme

aardmagnetisme Magnetisch gedrag van de aarde. Ontstaat waarschijnlijk door een dynamo-effect ten gevolge van bewegingen in het vloeibare materiaal aardmantel

aardmantel Deel van de aardbol tussen de aardkorst en de aardkern. Dit deel begint op 20-40 km diepte en loopt door naar 2900 km diepte. De ruim aardolie

aardolie Vloeibare, soms gedeeltelijk gasvormige verbindingen die in de aarde opgesloten liggen onder ondoorlatende lagen. Aardolie behoort tot de aardpiramide

aardpiramide Zuil(tje) van leemachtig materiaal, afgedekt door een steen. Ontstaat wanneer een grindrijk pakket (bijv. keileem) wordt geërodeerd, aardrotatie

aardrotatie Draaiing van de aarde om haar eigen denkbeeldige aardas. Per etmaal draait de aarde eenmaal van west naar oost om haar as. Deze rotatie aardstraal

aardstraal De afstand van het middelpunt van de aarde tot aan het aardoppervlak. Deze afstand is ongeveer 6350 km.

aardwarmte

aardwarmte De warmteproductie van de aarde (o.a. als gevolg van radioactief verval van bepaalde elementen). Deze zgn. geothermische energie komt aardwas

aardwas Natuurlijke was, bestaande uit verschillende koolwaterstoffen. Waarschijnlijk een olieresidu in holten en spleten in het gesteente. Soms ontgonnen aardwetenschappen

aardwetenschappen Geologie en fysische geografie. De aardwetenschappen hebben een sterk toegepast karakter, met name bij het zoeken naar del

Aare

Aare Rivier in Zwitserland; 290 km. Mondt uit in de Rijn.

Aargau

Aargau (Fr.: Argovie) Zwitsers kanton sedert 1803; 1405 km2, ca. 500.000 inw.; hoofdstad Aarau. Vnl. agrarisch (veeteelt en landbouw). Industrie Aarlen

Aarlen (Arlon) Hoofdstad van en gemeente in de Belgische provincie Luxemburg; 120,3 km2, 23.930 inw. (1997). Administratief en handelscentrum; Aarle-Rixtel

Aarle-Rixtel Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant, ontstaan uit Aarle en Rixtel; 16,76 km2, 5881 inw. (1996). Gemengde Aarschot

Aarschot Gemeente aan de Demer in de Belgische provincie Vlaams Brabant; 62,51 km2, 27.125 inw. (1997). Industrie- en verzorgingscentrum met Aartselaar

Aartselaar Gemeente in de Scheldepolders in de Belgische provincie Antwerpen; 10,92 km2, 14.371 inw. (1997). Elektrotechnische bedrijven, meubels Aat

Aat (Ath) Gemeente aan de Dender in de Belgische provincie Henegouwen; 127,10 km2, 24.699 inw. (1997). Stedelijk verzorgend centrum. Geschiedenis

Aba

Aba Stad in de deelstaat Imo in het zuidoosten van Nigeria in de Niger-delta; 260.000 inw. (1990). Vroeger reeds Ibo-marktplaats, ontstaan naast Brits Abaco Islands

Abaco Islands De twee meest noordelijk gelegen eilanden van de Bahama's: Great and Little Abaco Island; ruim 2.000 km2, ca. 7.300 inw. Toerisme.

Abadan

Abadan Iraanse havenstad aan de Perzische Golf, in de provincie Khuzestan; ca. 470.000 inw. De stad ligt op het gelijknamige eiland in de Shatt al-Abakan

Abakan Stad in Rusland, hoofdstad van de autonome republiek Chakassië in het zuiden; ca. 147.000 inw.. Metaalindustrie, houtzagerijen en levensmiddelenindustrie. Abbenbroek

Abbe, Cleveland (1838-1919) Amerikaanse meteoroloog en astronoom; in 1868 directeur van de sterrenwacht te Cincinnati (Ohio), in 1871 hoofdmeteoroloog Abchazië

Abbenbroek Vroeger zelfstandige gemeente aan de Bernisse in de Nederlandse provincie Zuid-Holland (eiland Voorne). Opgeheven in 1980, sindsdien Abbeville

Abbeville Havenstad in Noord-Frankrijk aan de Somme; 23.200 inw. (1992). Brouwerijen, textiel. Van de 12e-17e eeuw belangrijke handelsstad. Gotische Abbe, Cleveland

Abchazië Autonome republiek in Georgië, 8600 km2, ca. 506.000 inw. (1997). Hoofdstad en tevens economisch en cultureel centrum is de havenstad Abcoude

Abcoude Gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht; 32,10 km2, 8066 inw. (1997). Forensenplaats met hoog percentage academici. Bezienswaardig

Abeokuta

Abeokuta Stad in Zuidwest-Nigeria, 80 km ten noorden van Lagos; ca. 370.000 inw. (1990); hoofdstad van de deelstaat Ogun. Ontstaan uit wijkplaats Aberdeen

Aberdeen Havenplaats in Noordoost-Schotland; 206.500 inw. (1992). Hoofdplaats van de regio Grampian. Van economisch belang zijn het handelsverkeer Abidjan

Abidjan Officieuze hoofdstad van Ivoorkust en een van de grootste economische centra van West-Afrika; ca. 2,17 miljoen inw. (1990). Export van hout, Abilene

Abilene Stad in Texas (VS), in landbouw- en veeteeltgebied; 107.000 inwomers (1990). Handels-, industrieel en financieel centrum van een groot graan-, Abkaik

Abkaik (Abqaiq) Stad in Saudi-Arabië, centrum van het belangrijkste olieveld; ca. 15.000 inw.. De olie wordt verwerkt in Dhahran.

Aboe

Aboe (Mount Abu) Berg in Rajasthan (Radsjasthan, India), ca. 200 km ten zuiden van Jodhpoer, 1722 meter hoog. Bebouwd met veel tempels. De marmerversiering Aboe Simbel

Aboe Simbel (Abu Sinbil) Plaats in Egypte op de westelijke Nijloever. In de rotsen zijn twee enorme tempels van Ramses II uitgehouwen rond 1250 Aboekir

Aboekir (Ook: Abu Qir) Dorp in Egypte aan de Middellandse Zee bij Alexandrië. Bekend krijgsterrein in de oorlogen tussen Groot-Brittannië en Napoleon: Abomey

Abomey Hoofdstad van de provincie Zou in Benin; ca. 54.400 inw.. Centrum van agrarisch gebied. Tot 1900 de hoofdstad van het koninkrijk Dahomey. abrasie

abrasie Vorm van erosie door water, waarbij golfwerking merkbaar is tot op de bodem van een zee of een meer. Bij golfwerking maken de waterdeeltjes abrasieplatform

abrasieplatform Brede vlakke strook voor een klifkust, die een deel van de golfenergie opvangt. Dit platform ontstaat doordat materiaal dat door de Abruzzi

Abruzzi (Abruzzen) Administratieve regio in Midden-Italië; opp. 10.794 km2, 1.255.500 inw. (1992). Hoofdstad L'Aquila; provincies L'Aquila, Chie

absolute afstand

absolute afstand Afstand gemeten in kilometers. Meestal meet men daarbij de afstand hemelsbreed, d.w.z. in een rechte lijn.

absolute ouderdomsbepaling

absolute ouderdomsbepaling Methode om de ouderdom, uitgedrukt in (miljoen) jaren, te bepalen. Op basis van de natuurlijke radioactiviteit is een Abu Dhabi

Abu Dhabi Een van de emiraten van de Verenigde Arabische Emiraten; opp. 67.350 km2, 798.000 inw. (1992). Gelijknamige hoofdstad; ca. 242.975 Abuja

Abuja Nieuwe hoofdstad van Nigeria (1991); 480.000 inw. Centraal gelegen, 480 km ten noordwesten van Lagos. Aanvankelijk gepland voor een bevolking abyssale zone

abyssale zone Gedeelte van de diepzee tussen 4000 en 7000 m. Eronder ligt de hadale zone.

Acadien

Acadien Geologisch tijdvak, circa 515-540 miljoen jaar geleden. Wordt onderverdeeld in Lenan, Amgan en Mayan; soms in Solvan en Menevian. Acadien Acajutla

Acajutla Stad in het zuidwesten van El Salvador; ca. 40.000 inw.. Voornaamste handelshaven van het land (40% van de koffie wordt van hieruit geëxporteerd) Acapulco de Juárez

Acapulco de Juárez (Acapulco) Grootste badplaats van Mexico, gelegen in de staat Guerrero aan de Grote Oceaan; 592.200 inw. (1990). Economi

Accra

Accra (Akkra) Hoofdstad van Ghana, gelegen aan de Golf van Guinea; zonder Tema ca 867.000 inw.. Belangrijke havenstad en spoorwegknooppunt Aceh

Aceh (Atjeh) Landstreek en buitengewoon gebied op het Indonesische eiland Sumatra; 55.392 km2, ca. 2.913.000 inw.. Hoofdstad: Banda Aceh (Koetaradja). Acervularia

Acervularia Uitgestorven geslacht van kolonievormende koralen, behorend tot de eveneens uitgestorven groep der rugose koralen. Massieve, veelzijdige Achaea

Achaea Nomos (district) in Griekenland op de Peloponnesos; 3209 km2, ca. 275.000 inw.. Hoofdstad: Pátrai. Export van wijn en krenten. In de Oudheid

Acheloös

Acheloös Rivier in Griekenland; ca. 230 km. Mondt met een delta uit in de Golf van Pátrai. De benedenloop heet Aspropotamos. Waterkrachtcentrales.

Achill Island

Achill Island (Eagle Island) Bergachtig eiland voor de kust van het graafschap Mayo (Ierse Republiek); opp. 145 km2, ca. 3000 inw.. Veel woeste gronden Achterhoek

Achterhoek Deel van de Nederlandse provincie Gelderland, ten oosten van de Rijn en de IJssel; 1531 km2, 367.889 inw. (1995). Landbouw, industr

Achter-Indië Vroeger gebruikelijke naam voor het vasteland van Zuidoost-Azië.

achterland

achterland 1. Het gebied dat georiënteerd is op een bepaalde stad. Meestal gaat het dan om het gebied waarvoor de goederenstromen vanuit de stad Achter-Indië

Achtkarspelen

Achtkarspelen Gemeente in de Friese Wouden in de Nederlandse provincie Friesland; 103,98 km2, 28.040 inw. (1997). Landbouw en in enkele kernen Acidaspis

Acidaspis Trilobiet (behorend tot een uitgestorven groep geleedpotigen), voorkomend van Onder Ordovicium tot Devoon. Breed; drie lobben niet erg Aconcagua, Mount

Aconcagua, Mount Berg in de Argentijnse provincie Mendoza; 6595 m. Hoogste top van het Andesgebergte en van het westelijk halfrond.

Acre (Brazilië)

Acre (Brazilië) Deelstaat in het noordwesten van Brazilië aan de voet van het Andesgebergte: 152.600 km2, 417.000 inw. (1991). Hoofdstad Rio Bra

actief slib

actief slib Slib uit bepaalde waterzuiveringsinstallaties (actief-slibinstallatie), bestaande uit minerale en organische deeltjes en overdekt met micro-organismen actieve kool

actieve kool Kool met een enorm bindingsvermogen, verkregen door grote porositeit. Toepassing in filters die water of lucht zuiveren van kleur-, smaak- actinoliet

actinoliet Mineraal (inosilicaat) uit de amfiboolgroep; vormt mengreeks met tremoliet. Dichtheid 3200 kg/m3; hardheid 5½; groenkleurig met glasglan

actualisme

actualisme (uniformitarianisme) In de geologie gangbare opvatting dat vroeger de aardkorst door dezelfde processen en krachten veranderde als waardoor Adamaoua, Hoogland van

Adamaoua, Hoogland van Hoogland in West-Afrika (Kameroen), ca. 1000 m hoog graniet plateau met toppen tot 2500 m. Vroeger vulkanisch gebied. adamien

adamien Mineraal uit de fosfaatgroep. Chemische samenstelling Zn2, waarbij Zn vervangen kan zijn door Cu en gedeeltelijk door Co (kobalt). Kleine

Adamklissi

Adamklissi (Turks: mannenkerk) Plaats in de Dobroedsja in Roemenië, bekend door het door keizer Trajanus in 109 n.C. opgerichte monument (Tro

Adam's Peak

Adam's Peak Engelse naam voor de berg Samanalakanda op Sri Lanka; 2243 m. Bedevaartplaats voor moslims, boeddhisten en hindoes (vanwege Adana

Adamson, George

Adamson, George (1906-1989) Brits natuurbeschermer. Adamson kwam in 1924 met zijn echtgenote Joy naar Kenya en voorzag op uiteenlopende

Adana Hoofdstad van de gelijknamige provincie in Midden-Turkije; 916.100 inw. Provincie: 17.562 km2, 1.757.000 inw. (1990). Marktcentrum vo

Adapazari

Adapazari Hoofdstad van de Turkse provincie Sakarya, ca. 150 km oostelijk van Istanbul; ca. 131.000 inw.. Centrumfunctie voor het omringende agrarische Addis Abeba

Addis Abeba Hoofdstad van Ethiopië, tevens hoofdplaats van de provincie Shoa; ca. 1.423.000 inw.. Addis Abeba, dat lange tijd een dorps karakter Adelaide

Adelaide Hoofdstad van de Australische staat South Australia; agglomeratie ca. 1,1 mln inw. (1992). Industrie omvat de productie van landbouwwerktuigen, Adelboden

Adelboden Wintersportplaats in Zwitserland, in het kanton Bern, op 1353 m hoogte in het Berner Oberland; ca. 3000 inw..

Aden

Aden Havenstad in Jemen; ca. 407.000 inw.. Vroeger hoofdstad van Zuid-Jemen. Na de hereniging met Noord-Jemen in 1990 werd San'a' de hoofdstad. Aden, Golf van

Aden, Golf van Deel van de Arabische Zee, ten zuiden van het Arabisch Schiereiland. Zeearm tussen de zuidkust van Jemen en de noordkust van Somalië. Adige

Adige Rivier in Noord-Italië; 362 km. Ontspringt in de Tiroler Alpen en mondt uit in de Adriatische Zee. Wordt benut voor irrigatie en het opwekken Adirondack Mountains

Adirondack Mountains Gebergte in het noordoosten van de VS, in de staat New York. Hoogste punt Mt. Marcy (1629 m). Rijk aan delfstoffen. Toer

administratieve regio

administratieve regio Regio die afgegrensd wordt op basis van bestuurlijke of statistische afspraken. Voorbeelden hiervan zijn staten, provincies en Admiraliteitseilanden

Admiraliteitseilanden Veertig eilanden, behorend tot de Bismarck Archipel, die deel uitmaakt van Papoea-Nieuw-Guinea; 2000 km2, ca. 30.500 inw.. Adorp

Adorp Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Groningen, sinds 1990 bij Winsum. Bestond o.a. uit de dorpen Adorp, Sauwerd en Adria

Adria Industriestad in Noord-Italië, in de regio Veneto; ca. 21.705 inw.. Marktcentrum voor o.a. agrarische producten, levensmiddelen- en bouwmaterialenindustrie. Adrianopel

Adrianopel Oude (Romeinse) naam voor de Turkse stad Edirne.

Adriatische Zee

Adriatische Zee Deel van de Middellandse Zee, tussen Italië en het Balkanschiereiland; 132.000 km2, tot 1325 m diep. Belangrijkste havens: Ancona, adsorptiecomplex

adsorptiecomplex Vermogen van kleimineralen en humus om voedingsstoffen vast te houden en via het bodemwater aan de planten te leveren. Door Aduard

Aduard Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Groningen in het Westerkwartier, sinds 1990 bij Zuidhorn. Landbouw. De naam adulaar

adulaar Mineraal, zeer heldere en zuivere variëteit van orthoklaas. Monokliene kristalvorm; chemische samenstelling KAlSiO3; ontstaat meestal door Adventbaai

Adventbaai Baai in Spitsbergen met steenkoolwinning bij de stad Longyearbyen.

adventiefkrater

adventiefkrater (parasitaire krater) Kleine krater die ontstaat op de flank of aan de voet van een vulkaan, meestal doordat het opstijgende magma de Adygië

Adygië Autonome republiek in Rusland, in het noorden van de Kaukasus; 7600 km2, 436.000 inw. (1994). Hoofdstad Majkop. Industrie: houtverwerking, Aegina

Aegina Hoofdplaats van het gelijknamige Griekse eiland (83 km2, 11.125 inw. in 1981) in de Golf van Saronikós. Landbouw en toerisme. In de Oud

aegirien

aegirien (akmiet) Mineraal (inosilicaat), behorend tot de groep van de monocliene pyroxenen. Kleur varieert van zwartgroen tot bruin. Dichtheid 3500 aëratie

aëratie (beluchting) Doorblazen van lucht door vloeistof (bijv. afvalwater), hooi (tegen broei), meestal om bepaalde biologische processen te bevorderen. aërologie

aërologie Onderdeel van de meteorologie dat zich vooral richt op waarnemingen en voorspellingen van weersystemen op grotere hoogten. Sinds het aëroob

aëroob Eigenschap van alle cellen en organismen die om in hun energiebehoefte te voorzien, vrije zuurstof opnemen. Zij hebben een citroenzuurcyc

aërosol

aërosol Fijn verdeelde vaste stof of vloeistof die zich zwevend in de atmosfeer verspreidt, bijvoorbeeld roet of rookdeeltjes. Luchtverontreiniging bestaat Aetolia en Acarnania

Aetolia en Acarnania Agrarische nomos (prov.) in Centraal-Griekenland; 5447 km2, ca. 220.000 inw.. Hoofdstad: Missolonghi (10.164 inw.).

Affligem

Affligem Gemeente aan de Dender in de Belgische provincie Vlaams Brabant, waarin opgenomen Essene, Hekelgem en Teralfene; 17,69 km2, 11.784 Affobakka

Affobakka (Afobakka) Plaatsje in Suriname waar in het kader van het Brokopondoplan een 1900 meter lange stuwdam gebouwd werd (1964), waardoor afgeleide industrie

afgeleide industrie Industrie die materiaal of producten van andere bedrijven verder verwerkt. Indien het transporteren van het materiaal dat verwerkt Afghanistan

Afghanistan 2. Geografie

Afghanistan 2. Geografie Landschap Afghanistan wordt gedomineerd door het centraal liggende Hindu Kush-gebergte, dat de Istoro Nal als hoogste Afghanistan 3. Samenleving

Afghanistan 3. Samenleving Demografie In 1995 werd de totale bevolking, inclusief vluchtelingen, geschat op ca. 22,1 miljoen. Volgens de vluchtelingenorganisa

Afghanistan 4. Geschiedenis

Afghanistan 4. Geschiedenis Het tegenwoordige Afghanistan maakte in de Oudheid deel uit van een gebied dat zich uitstrekte van de Indus en de Afghanistan 5. Economie

Afghanistan 5. Economie Afghanistan is een erg arm land. Van oudsher bestond de economie hoofdzakelijk uit landbouw. De burgeroorlog heeft afhankelijkheidsgraad

Afghanistan Officiële naam: Islamitische Staat Afghanistan Oppervlakte: 652.225 km2 Inwoners: 24.792.000 (1998) Staatsvorm: islamitische republiek

afhankelijkheidsgraad De verhouding tussen het economisch afhankelijke deel van de bevolking (jongeren, ouderen, werklozen en andere niet-werk

afkalving

afkalving 1. Erosief proces (vooral door stromend water), waardoor een oever wordt ondermijnd, na verloop van tijd afbrokkelt en in de stroom terechtkomt. afremmingsbeleid

afremmingsbeleid Beleid dat tot doel heeft de verdere groei van gebieden die wat betreft bevolking of economische activiteiten overbelast zijn, af Afrika

Afrika Afrika is, na Azië en het Amerikaanse vasteland, in grootte het derde continent van de wereld (ruim 30 miljoen km2) en had in 1994 ca. 708,3 Afro-cult

Afro-cult (African revival) Stromingen die zoveel mogelijk van de oude Afrikaanse cultuur in ere willen herstellen. Ontstaan als reactie op de invloed afschuiving

afschuiving Verplaatsing van een gedeelte van de aardkorst ten opzichte van een ander gedeelte. Ten gevolge van rek glijdt het eerste langs een breukvlak afsijpelingsgeultje

afsijpelingsgeultje Afwateringsgeultje op het hoge deel van het strand, gevormd door achtergebleven water dat naar zee terugvloeide. Soms tientallen Afsluitdijk

Afsluitdijk Zeedijk tussen Den Oever (Noord-Holland) en Zurich (Friesland), lengte 32,5 km (langste zeedijk ter wereld). In 1916 lanceerde minister afsmelting

afsmelting Proces waarbij ijs, doordat het smelt, het meegevoerde materiaal verliest. In het geval van gletsjers blijven er grote steenblokken liggen. afstandsverval

afstandsverval Het verschijnsel dat naarmate de afstand groter wordt, de intensiteit van de relaties vermindert. Verschijnselen als migratie, forensisme, afstotingsgebied

afstotingsgebied Gebied dat een aantal onaantrekkelijke kanten heeft waardoor mensen het verlaten. Voorbeelden zijn gebrek aan werkgelegenheid, afval

afval Voorwerpen of stoffen die hun functie verloren hebben en overtollig overblijven. Men kan verschillende soorten afval onderscheiden. Huishoudelijk afvalmakelaar

afval, gevaarlijk

afval, gevaarlijk Afval bestaande uit chemische stoffen (organisch en anorganisch). Met het in 1994 van kracht worden van het hoofdstuk Afvalstoffen afval, huishoudelijk

afval, huishoudelijk Afval afkomstig van huishoudens. Per hoofd van de bevolking rekent men in Europa op 300 - 400 kg huishoudelijk afval. Het afval, industrieafval,

afval, radioactief Afval dat radioactieve stoffen bevat. Is vooral afkomstig van kerncentrales en te verdelen in HAVA (hoogactief afval zoals splijtingsstoffen), afval, vloeibaar radioactief

afval, vloeibaar radioactief Radioactief afval in vloeibare vorm; heeft meestal een lage (LAVA: laagactief vloeibaar afval) of middellage activiteit

afvalmakelaar Tussenpersoon die onderhandelt bij het afvoeren van afval. Gevaarlijk chemisch afval verdwijnt vaak door toedoen van dubieuze internationale afvalstoffen

afvalstoffen In 1994 werd de wetgeving met betrekking tot afvalstoffen ondergebracht in de Wet Milieubeheer (milieuwetgeving). Hiermee kwamen Afvalstoffenwet

Afvalstoffenwet Milieuwet van 1977 met als uitgangspunt 'de vervuiler betaalt'. Een ieder die afvalstoffen produceert of doet ontstaan, moet zorgen afvalverwerking

afvalverwerking Processen die erop zijn gericht om huishoudelijk en industrieel afval op te ruimen of om te zetten in minder schadelijke stoffen, deels afvalwarmte

afvalwarmte Warmte die bij elektriciteitsopwekking en veel industriële processen vrijkomt. Om oververhitting van een deel van een installatie te voorkomen afvalwater

afvalwater Water dat door het gebruik zodanig van samenstelling is veranderd dat het niet meer geschikt is voor verder gebruik. Men onderscheidt o

afvalwater, huishoudelijk

afvalwater, huishoudelijk Afvalwater afkomstig van woonhuizen. Ook het afvalwater uit de sanitaire ruimten en keukens van bedrijven, organisaties

afwatering

afwatering Verschijnsel dat het in de polder gevallen regenwater en het door en onder de dijken naar binnen lopende kwelwater (samen waterbezwaar Afyonkarahisar

Afyonkarahisar Provincie in Westmidden-Turkije, in Anatolië; 14.295 km2, ca. 685.000 inw., gelijknamige hoofdstad (ca. 75.000 inw.,). Productie afzettingen van Calais

afzettingen van Calais (ook: oude, blauwe zeeklei, oude getijdenafzettingen) Afzettingen die in Nederland en België door de zee tijdens het Holoceen afzettingen van Duinkerken

afzettingen van Duinkerken (ook: jonge zeeklei) Afzettingen die in Nederland en België door de zee tijdens het Holoceen zijn gesedimenteerd. Dit afzettingsgesteente

afzettings- Gesteenten ontstaan op het aardoppervlak door afbraak, omvorming en afzetting van eerder aanwezig gesteente. Zoals bijvo

afzettingsgesteente (ook: sedimentair gesteente) Gesteente dat is ontstaan door het neerslaan van materiaal uit de lucht of uit het water of uit door agaat

agaat Cryptokristallijne variëteit van kwarts (SiO2). Ontstaat veelal in holten, waarin zich achtereenvolgens nieuwe banden op de wand afzetten. Door Agadir

Agadir Havenstad in Zuid-Marokko; 245.800, hoofdstad van de gelijknamige prov. (5910 km2, 579.740 inw., 1982). Vissershaven; export van groente Agassiz, Jean Louis Rodolphe

Agassiz, Jean Louis Rodolphe (1807-1873) Zwitsers paleontoloog en geoloog. Schreef monografie over Braziliaanse vissen (1829) en stichtte aan Agen

A-gemeente Gemeente die volgens de criteria van de CBS-classificatie beschouwd kan worden als een plattelandsgemeente. Kenmerkend is o.a. dat A-klimaat

Agen Hoofdplaats van het Franse dep. Lot-et-Garonne; 32.393 inw. (1991). Handelscentrum in een gebied met land- en tuinbouw. O.a. conserven-, agger

agger Onregelmatigheid in het watergetij, hetzij een kortstondige rijzing tijdens laagwater, hetzij een daling tijdens hoogwater. In ondiep water wordt agglomeratie

agglomeratie Stad met alle daaraan vastgegroeide randgemeenten. Er wordt onderscheid gemaakt tussen een mono-nucleaire agglomeratie, die opgebouwd agglomeratienadelen

agglomeratie-effect

agglomeratie-effect Het verschijnsel dat in een eenmaal ontstane plaats een proces van zichzelf versterkende groei zal plaatsvinden. In de stad zijn Agra

agglomeratienadelen De nadelen van bedrijfsvestiging in een grote stad. Hierbij moet vooral gedacht worden aan zaken als slechte bereikbaarheid agglomeratievoordelen

agglomeratievoordelen 1. De voordelen van bedrijfsvestiging in een grote stad. Voorbeelden zijn de grote aantallen mensen die samen een kwanti

Agra Stad in India in de deelstaat Uttar Pradesh; 891.800 inw. (1991). Industrieel en handelscentrum met vervaardiging van textiel, tapijten, schoenen, agrarisch bedrijf

agrarisch bedrijf Landbouwbedrijf. Specialisatie, vooral na de Tweede Wereldoorlog, heeft de verscheidenheid aan bedrijfstypen in de landbouw sterk agrarische industrie

agrarisch-ambachtelijk huwelijkspatroon (ook: West-Europees huwelijkspatroon) Huwelijkspatroon dat gekenmerkt wordt door trouwen op hoge agrarisch-ambachtelijke fase

agrarisch-ambachtelijke fase (ook: West-Europese fase, pre-transitiefase) Eerste fase uit het demografisch transitiemodel, die gekenmerkt werd door Agrigento

agrarische industrie Industrie die de grondstoffen uit de landbouw en veeteelt verder verwerkt.

agrarische involutie

agrarische involutie Ontwikkeling in de landbouw, waarbij steeds meer mensen een bestaan moeten vinden op kleine bedrijfjes met arbeidsintensieve agrarisch-ambachtelijk huwelijkspatroon

Agrigento Stad in Italië op Sicilië; 55300 inw. (1991). Hoofdstad van de gelijknamige prov. (3042 km2, 483.990 inw. in 1985). Graanhandel, keramische Aguascalientes

Aguascalientes Deelstaat in Centraal-Mexico; 5.471 km2, 719.600 inw. (1990). Mijnbouw (goud, zilver, koper, lood), veeteelt en verbouw van suik

Agulhas Stroom

Agulhas Stroom Betrekkelijk warme zeestroom in de Indische Oceaan ten westen van Madagascar; voortzetting van de Zuidequatoriale Stroom.

Agulhas, Kaap

Agulhas, Kaap (Naaldenkaap) Zuidelijkste punt van Afrika, ten zuidoosten van Kaap de Goede Hoop. Meridiaan door Kaap Agulhas is de grens tussen Ahaggargebergte

Ahaggargebergte (Hoggargebergte) Gebergte in Algerije in de centrale Sahara; hoogste punt Tahat (3003 m). Hoofdplaats: Tamanrasset. Bewoond Ahmadabad

Ahmadabad Cultureel centrum in de Indiase deelstaat Gujarat, 2,8 miljoen inw. (1991). Belangrijk industrieel centrum voor de deelstaat. In 1411 gesticht Ahr

Ahr Rivier in Duitsland, linker zijrivier van de Rijn; ca. 89 km. Toerisme en wijnbouw in het Ahrdal. Bekendste plaatsen: Bad Neuenahr en Ahrweiler.

Ahuachapán

Ahuachapán Stad in El Salvador; 83.000 inw.. Hoofdstad van de gelijknamige provincie; 1.240 km2, ca. 260.000 inw.. Centrum van een gebied met Ahvenanmaa

Ahvenanmaa (Åland) Finse prov.; 1527 km2, ca. 24.000 inw.. Hoofdplaats: Maarianhamina. Groep eilanden in de Botnische Golf met als belangrijkste Ahwaz

Ahwaz (Ahvaz) Stad in Iran, hoofdstad van de provincie Khuzestan; ca. 580.000 inw.. Handelscentrum en verkeersknooppunt. Petrochemische industrie; Aigues Mortes

Aigues Mortes Stadje in het Zuid-Franse dep. Gard; 4989 inw. (1990). In de Middeleeuwen havenstad en vertrekhaven van twee kruistochten (naar Ain

Ain Departement in Zuidoost-Frankrijk; 5762 km2, 418.500 inw. Hoofdstad: Bourg-en-Bresse. Middelen van bestaan: landbouw (maïs, tarwe), pluimveehouderij, Ain Fasjka

Ain Fasjka (Ein Fashka) Oase aan de Dode Zee, drie kilometer ten zuiden van Qumran. De in 1958 blootgelegde werkplaatsen, gelegen rond een binnenhof, Aïr

Aïr (Azbine) Gebergte in het zuiden van de Sahara, in Noord-Niger. Hoogste punt Mt. Gréboun (2000 m). Hoofdoase Agadez. Bevolking (Toeareg) Aire

Aire Rivier in Noord-Engeland, zijrivier van de Ouse; 113 km. Ontspringt in het Penninisch Gebergte.

Aiseau-Presles

Aiseau-Presles Gemeente aan de Samber in de Belgische provincie Henegouwen; 27,6 km2, 10.980 inw. (1997). Landbouw, metaalindustrie, pendel.

Aisne

Aisne 1. Departement in Noord-Frankrijk; 7369 km2, 534.000 inw. Hoofdstad: Laon. Landbouw (graan en suikerbieten), veeteelt, industrie (textiel, Aix-en-Provence

Aix-en-Provence Stad in Zuid-Frankrijk, hoofdstad van het dep. Bouches-du-Rhône; 126.850 inw. (1990). Handelscentrum (olijven, amandelen, olie Aix-les-Bains

Aix-les-Bains Stad in Zuidoost-Frankrijk in het dep. Savoie; 24.683 inw. (1990). Badplaats met zwavelhoudende bronnen; wintersport. Jachthaven, Ajaccio

Ajaccio (Lat.: Adjacium) Hoofdplaats van het Franse eiland Corsica en het dep. Corse de Sud; 55.320 inw. (1992). Belangrijke havenplaats aan de westkust Ajanta

Ajanta (Adsjanta) Dorpje in India, ca. 400 km ten noordwesten van Bombay. Beroemd door in een rotswand in de omgeving uitgehouwen boeddhistische Ajman

Ajman Een van de emiraten van de Verenigde Arabische Emiraten; 250 km2, 76.000 inw. (1991). Gelijknamige hoofdstad.

Ajmer

Ajmer Handelscentrum in de Indiase deelstaat Rajasthan; 402.700 inw. (1991). Handel in zout, mica, textiel en landbouwproducten. Schoenen-, textiel- Akaba, Golf van

Akaba, Golf van (Khalij al-'Aqabah) Noordoostelijk deel van de Rode Zee, genoemd naar de havenstad Akaba (27.900 inw. in 1979) in Jordanië. In Aken

Aken (Du.: Aachen; Fr. en Eng.: Aix-la-Chapelle) Stad in de Duitse deelstaat Nordrhein-Westfalen; 243.200 inw. (1991). Textiel-, machine-, voedingsmiddelen- Akershus

Akershus Provincie (fylke) in Zuid-Noorwegen; 4917 km2, 424.900 inw. (1993). Hoofdplaats: Oslo. Scheepvaart, industrie en landbouw. Toeristenplaats Akersloot

Akersloot Gemeente aan het Alkmaardermeer in de Nederlandse provincie Noord-Holland; 15,24 km2, 4835 inw. (1997). Tuinbouw, veeteelt, bloembollenteelt, Akita

Akita Havenplaats aan de noordwestkust van het Japanse eiland Honshu; ca. 310.000 inw.. Hoofdstad van de gelijknamige prov.; 11.612 km2, ca 1,3 akkerbouw

akkerbouw Landbouwmethode waarbij bouwland (akker) op geregelde tijden (in onze streken jaarlijks, soms tweejaarlijks) wordt bewerkt en ingezaaid, Akko

Akko (Acca, Acre, Akka, Akra) Stad in Israël aan de Middellandse Zee; ca. 40.000 inw.. IJzer-, keramische en chemische industrie. Belangrijke have

A-klimaat Tropisch klimaat waarin, volgens de indeling van de bekende Duits-Oostenrijkse klimatoloog W. Köppen, de gemiddelde temperatuur van baai

Akron

Akron Stad in de Amerikaanse staat Ohio; 223.000 inwoners (1990). Zetel van de grootste rubbermaatschappijen ter wereld (Goodyear, Goodrich, Firestone, Aksum

Aksum (Aksoem, Axum) Religieus centrum in Ethiopië (prov. Tigre); ca. 22.000 inw.. Weverijen, leer- en metaalbewerking, handel in graan, huiden Akureyri

Akureyri Stad in het noorden van IJsland, aan de Eyjafjord; ca. 14.000 inw.. Tweede stad (na Reykjavík) van IJsland. Centrum van de IJslandse haringvisserij Akyab

Akyab (Sittwe) Havenstad in het noordwesten van Birma, hoofdplaats van de staat Arakan; ca. 143.000 inw.. Uitvoer van rijst.

Alabama

Alabama River Rivier in de Amerikaanse staat Alabama; ca. 490 km. Afwateringsgebied 58.500 km2. Ontstaan uit de samenvloeiing van de rivieren Alagoas

Alabama Staat in het zuidoosten van de VS; 133.915 km2, 4.040.000 inwoners (1990). Hoofdstad: Montgomery. De grootste steden zijn Birmingham Alabama River

Alagoas Deelstaat in het oosten van Brazilië; 28.000 km2, ca. 2.513.000 inw.. Agrarische activiteiten (suikerriet, tabak, koffie, verder extensieve veeteelt) Alajgebergte

Alajgebergte Gebergte in Kirgizië, deel van de Tiensjan. Hoogste punt de Leninpiek (7134 m) in het Trans-Alajgebergte.

Alajuela

Alajuela Stad in Costa Rica; 158.300 inw. (1991). Hoofdstad van de gelijknamige provincie; 9.753 km2, 539.400 inw.. Op de helling van de Poás-vulkaan Alameda

Alameda Havenstad in de Amerikaanse staat California in de Baai van San Francisco; 77.000 inwoners (1990). Vissers- en marinehaven met scheepsbouw, alarmfase

alarmfase (waarschuwingsfase) Situatie waarin men op de gevolgen van luchtverontreiniging bedacht moet zijn. Men spreekt tegenwoordig vaak van Alaska

Alaska Grootste staat van de VS, ten noordwesten van Canada; 1.518.800 km2, 599.000 inw. (1993). Hoofdstad: Juneau. Grootste stad: Anchorage. Alaska Highway

Alaska Highway (Alcan) Deel van de Pan-American Highway, van Dawson Creek (Canada) naar Fairbanks (Alaska); 2450 km.

Ala-tau

Ala-tau Naam voor verschillende gebergten in Kirgizië en Kazachstan. Deel van het Tian-gebergte. De wintersportplaats Almaty ligt in het zuidelijk Alba Iulia

Alba Iulia (Du.: Karlsburg) Stad in Roemenië; 71.200 inw. (1992). Hoofdstad van de judet (district) Alba; 6231 km2, 414.000 inw. (1992). Handelscentrum Albaanse Bergen

Albaanse Bergen (It.: Monti Albani) Vulkanisch ringgebergte (ca. 965 m) ten zuidoosten van Rome. Bebost gebied met wijnbouw (Albana).

Albacete

Albacete Stad in Zuidoost-Spanje, hoofdstad van de gelijknamige prov. in Murcia; 130.000 inw. (1991). Vervaardiging van dolken, messen, enz. Prov. Albanië

Albanië 2. Geografie Landschap Aan de landzijde wordt Albanië omsloten door bergketens, met de hoogste top (2751 m) in het Korabgebergte. Naar Albanië 3. Samenleving

Albanië 3. Samenleving In 1991 kwam een eind aan een langdurig en streng marxistisch-leninistisch bewind. Al eerder, in de tweede helft van de Albanië 4. Geschiedenis

Albanië 4. Geschiedenis De oudst bekende bewoners waren de Illyriërs, een Indo-Europese volksstam. Zij vestigden zich ca. 1000 v.C. in de westel

Albanië 5. Economie

Albanië 5. Economie Staatsbezit van de productiemiddelen (rechtstreeks of via staatscoöperaties) was tot 1991 de grondslag van de zeer strak geleide Albany

Albanië Officiële naam: Republika e Shqipërisë (Republiek Albanië) Oppervlakte: 28.748 km2 Inwoners: 3.330.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële Albanië 2. Geografie

Albany Stad in het oosten van de Verenigde Staten, hoofdstad van de staat New York; ca. 102.000 inw.. Belangrijke binnenhaven (olie, graan en hout). albast

albast Soort onyx; kan zowel een variëteit van calciet als van gips zijn. Deze dubbelzinnigheid vloeit voort uit het feit dat beide materialen in de Oudheid Alberta

Alberta Prairieprovincie in Canada; 638.233 km2, 2.545.500 inw. (1991). Hoofdstad: Edmonton. De Mount Columbia is met 3.747 m het hoogste punt; Albertkanaal

Albertkanaal Kanaal in België, tussen Luik en Antwerpen, lengte 129,6 km, geschikt voor schepen tot 2000 ton. Aangelegd tussen 1930 en 1939. Vanwege Albi

Albi Hoofdstad van het Zuid-Franse dep. Tarn; ca. 50.000 inw.. Textiel- en glasindustrie, handel in wijn. Bezienswaardig: voormalig aartsbisschoppelijk Albien

Albien (Gault) Bovenste etage en tijd van het Onder Krijt. De naam, ingevoerd door A.D. d'Orbigny (1802-1857), is afgeleid van de Latijnse naam A

albiet

albiet Mineraal, triklien veldspaat. Lichtdoorzichtig, enigszins zalmkleurig. Glasglans, goede splijting; hardheid 6, dichtheid 2500 kg/m3. Vormt met Albion

Albion Bijnaam van Engeland. Deze term is waarschijnlijk afgeleid van de Keltische benaming voor Schotland (Alba) en door de Romeinen geïnterpreteerd Alblasserdam

Alblasserdam Gemeente aan de Alblas in de Nederlandse provincie Zuid-Holland; 9,96 km2, 17.725 inw. (1997). Industrie en toerisme (watersport). Alblasserwaard en Vijfheerenlanden

Alblasserwaard en Vijfheerenlanden Landstreek in de Nederlandse provincie Zuid-Holland; 420,91 km2, 215.002 inw. (1995). De noordelijke gr

Ålborg

Ålborg (ook: Aalborg) Stad in Noord-Jutland, Denemarken. Hoofdstad van de provincie Nordjylland; 157.250 inw. (1993). A. Ligt aan de Limfjord Albrandswaard

Albrandswaard Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland op IJsselmonde; 23,75 km2, 15.266 inw. (1997). Albrandswaard is ontstaan op Albula

Albula Gebergte in het Zwitserse kanton Graubünden. Hoogste punt: Piz Kesch (3418 m). Albula is tevens een zijrivier van de Hinterrhein. De Albula-Albuquerque

Albuquerque Handelscentrum (wol, vee) in de Amerikaanse staat New Mexico; 398.500 inw. (1992). Elektronische en kledingindustrie (Levi Strauss). Alcalá de Henares

Alcalá de Henares Oude Spaanse stad, 29 km ten noordoosten van Madrid; 159.400 inw. (1991). Textiel- en farmaceutische industrie. Universiteit Alcantara

Alcantara Stadje in de Spaanse autonome regio Extremadura; ca. 2500 inw.. bezienswaardig is de door Trajanus gebouwde brug over de Taag (2e eeuw Alcatraz

Alcatraz Rots in de baai van San Francisco, waar van 1933-1963 's werelds best beveiligde gevangenis gevestigd was. Alcatraz-gevangenis voor de Alcoy

Alcoy Stad in de Spaanse prov. Alicante; 67.000 inw.. Textiel-, papier- en metaalindustrie. Beroemd om de amandelen.

Aldabra Islands

Aldabra Islands Eilandengroep in de Indische Oceaan ten noorden van Madagaskar. Maakt sinds 1976 deel uit van de Seychellen, daarvoor van het Aldan

Aldan (20.000 inw.) Goudmijnbouwstad in Siberië. Ook rivier (2240 km), die ontspringt in het Stanovojgebergte en uitmondt in de Lena.

Alderney

Alderney (Fr.: Aurigny) Een van de Britse Kanaaleilanden, behoort tot Guernsey; 8 km2, ca. 2.200 inw. Hoofdplaats: St. Anne's.

Aldershot

Aldershot Stad in Groot-Brittannië, in het graafschap Hampshire; 55.000 inw.. Grootste legerplaats van het Verenigd Koninkrijk.

Alençon

Alençon Hoofdstad van het Noord-Franse dep. Orne; 31.143 inw. (1992). Centrum van een landbouwgebied. Textiel (kant), elektrotechniek. Gotische Alentejo

Alentejo Landstreek in Midden- en Zuid-Portugal, verdeeld in Alto Alentejo en Baixo Alentejo. Land- en tuinbouw; kurkeiken. Belangrijkste steden: Aleoeten

Aleoeten (Aleutian Islands) Keten van vulkanische eilanden (17.700 km2), behorend bij Alaska (VS) en zich uitstrekkend tot Kamtsjatka. Visserij door Aleppo

Aleppo (Ar: Haleb) Stad in Noordwest-Syrië; 1,4 miljoen inw. (1990). Vanoudsher een van de grootste en belangrijkste (handels)steden van het Aziatische Alès

Alès Stad in het Zuid-Franse dep. Gard; 41.034 inw. (1990). Winning van steenkool, ijzer en zink. Metaal-, glas- en zijde-industrie.

Alesia

Alesia Plaats in het Franse dep. Côte-d'Or bij het huidige Alise-Sainte-Reine. Hier leden de Galliërs onder Vercingetorix de beslissende nederlaag tegen Ålesund

Ålesund Havenstad in West-Noorwegen aan de Storfjord; ca. 35.000 inw.. Scheepsbouw, visserij en visverwerking.

Aletschgletsjer

Aletschgletsjer Langste gletsjer van de Alpen in het kanton Valcús in Zwitserland; opp. 114 km2, lengte 26,5 km.

Alexander Archipel

Alexander Archipel Eilandengroep (ca. 1000) voor de kust van Brits Colombia, behorend tot de Amerikaanse staat Alaska; 36.800 km2. Er wonen ca. Alexandrië

Alexandrië (Arab.: El Iskandarîya) Alexandrië is de internationale havenstad van Egypte en de tweede stad van het land (bijna 3 mln inwoners in 1992); alexandriet

alexandriet Mineraal, variëteit van chrysoberil. Heeft een groene kleur (doorzichtig), terwijl het in kunstlicht roodachtig oplicht. Dichtheid 3700 kg/Alexandroúpolis

Alexandroúpolis Griekse havenstad, hoofdstad van de nomos (prov.) Evros in Thracië; ca. 37.000 inw.. Export van tabak, landbouw- en zuivelprod

Alfeíos

Alfeíos Rivier in Griekenland, langste van de Peloponnesos; ca. 110 km. Aan de Alfeíos ligt het voormalige heiligdom Olympia.

Alfonso V van Portugal, de Afrikaan

Alfonso V van Portugal, de Afrikaan (1432-1481) Koning van Portugal (1438-81). Zette ontdekkingsreizen langs Afrikaanse kust voort (Guinee). Algarve

Al-Fujayrah (Fujairah) Een van de Verenigde Arabische Emiraten; 1150 km2, 63.000 inw. (1991).

Algarve Vroegere prov. in Portugal, overeenkomend met het huidige district Faro. Achtereenvolgens bewoond door Feniciërs, Romeinen, Visigoten Algeciras

Algeciras Stad in Andalusië in Zuid-Spanje, prov. Cádiz; 101.200 inw. (1991). Garnizoens-, bad- en havenplaats (veerdiensten op Noord-Afrika). Visserij; Algerije

Algerije 2. Geografie

Algerije 2. Geografie Landschap Evenwijdig aan de kust loopt de Atlas Tellien, die bestaat uit steile bergruggen, voornamelijk opgebouwd uit kalksteen Algerije 3. Samenleving

Algerije 3. Samenleving Demografie In 1994 woonden er naar schatting 27,3 miljoen mensen in Algerije. De bevolking groeide tussen 1980 en 1992 Algerije 4. Geschiedenis

Algerije 4. Geschiedenis De voorouders van de oorspronkelijke bevolking, de Berbers, werden in Romeinse bronnen Numidiërs genoemd. In de 2e Algerije 5. Economie

Algerije 5. Economie Na de onafhankelijkheid streefde de overheid ernaar de afhankelijkheid van de westerse geïndustrialiseerde wereld te verminderen. Algiers

Algerije Officiële naam: Democratische Volksrepubliek Algerije Oppervlakte: 2.381.741 km2 Inwoners: 30.480.000 (1998) Staatsvorm: republiek Staatshoofd

Algiers (Arab.: El Djazâir) Hoofdstad van Algerije en van het gelijknamige dep.; ca. 1.500.000 inw. (; dep. 1.700.000 inw.). Grootste havenstad met alginiet

alginiet Een van de macerale bestanddelen van steenkool, bestaande uit de ingekoolde resten van algen.

Algoabaai

Algoabaai Baai aan de zuidoostkust van Zuid-Afrika. Wordt gevormd door de zuidwaarts uitlopende Kaap Recife. In de beschutting van de baai ligt Alhambra

Alhambra (Arab.: Kasr al-Hamra = het rode kasteel) Naam van gebouwencomplex bij Granada, opgetrokken uit rode baksteen, tussen 1230 en 1358. Alicante

Alicante Stad in Zuidoost-Spanje; 265.400 inw. (1991). Hoofdstad van de gelijknamige prov.; 5863 km2, 1.292.500 inw. (1991). Aluminium-, chemische, Alice Springs

Alice Springs (voorheen Stuart) Stad in de Australische Northern Territory; 26.000 inw. (1991). Alice Springs is een van de weinige grotere nederzettingen Aligarh

Aligarh Religieus centrum in India in de deelstaat Uttar Pradesh; 480.500 inw. (1991). Centrum van een agrarische omgeving, met katoen- en metaalindustrie. alkaliveldspaten

alkali- Veldspaten met een gering calciumgehalte. Vormt een der belangrijkste groepen van mineralen. Bekende voorbeelden zijn sanidien, Velsen

alkaliveldspaten Mengreeks van mineralen, waarvan de chemische samenstelling van de kristallen varieert tussen die van albiet en sanidien. Alkaliveldspaten Alkemade

Alkemade Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland; 30,88 km2, 14.439 inw. (1997). Omvat Roelofarendsveen, Oude en Nieuwe Wetering, Alken (België)

Alken (België) Gemeente in de Belgische provincie Limburg (Vochtig Haspengouw); 28,13 km2, 10.709 inw. (1997). Landbouw met enige industrie Alkmaar

Alkmaar Gemeente aan het Noord-Hollands Kanaal in de Nederlandse provincie Noord-Holland; 27,91 km2, 92.832 inw. (1997). Het is een snelgro

Allahabad

Allahabad Stad in India, in de deelstaat Uttar Pradesh; 806.500 inw. (1991). Handelscentrum voor o.a. graan, katoen en suiker. Textielindustrie en Allegheny Mountains

Allegheny Mountains Gebergte in de VS, deel van de Appalachen. Hoogste top Spruce Knob (1500 m). Winning van steenkool, ijzererts en aardoli

Aller

Aller Rivier in Duitsland, rechter zijrivier van de Weser; 262 km.

Allerdale

Allerdale Nieuw gewest (county district) in Engeland na de bestuurlijke herindeling van de jaren zeventig; ca. 97.000 inw.. Maakt deel uit van het graafschap Allgäu

Allgäu Landstreek in het zuiden van Duitsland. Veeteelt (boter en kaas), textielindustrie en vooral toerisme, o.a. in de Allgäuer Alpen (Krottenkopf, Allia

Allia Zijrivier van de Tiber. Hier versloegen in 387 v.C. de Galliërs onder Brennus de Romeinen.

Allier

Allier 1. Departement in Frankrijk, ten noorden van het Massif Central in Auvergne; 7340 km2, 369.600 inw. Hoofdstad: Moulins. Vnl. agrarisch: graan, allochtone bevolking

allochtone bevolking Bevolking die van elders afkomstig is. Strikt genomen is iedereen die niet in dezelfde plaats, hetzelfde gebied of land woont w

alluviale afzetting

alluviale afzetting Materiaal dat door een rivier wordt afgezet, meestal fluviatiele sedimentatie genoemd. Een tweede (ongelukkig gekozen) betekenis Alluvium

Alluvium Verouderde benaming voor het Holoceen.

alm

alm (ook: alpenweide, bergweide) Naam van een bergweide in het Duitstalige deel van de Alpen. Deze gebieden, die hoofdzakelijk begroeid zijn met almandiet

almandiet Edelgesteente behorend tot de mineraalgroep der granaten. Violetrood van kleur. Vindplaatsen: Sri Lanka, Zuid-Afrika, Brazilië. Uit de grote Almaty

Almaty (Alma-Ata) Grootste stad in de republiek Kazachstan; 1.147.000 inw. (1990). Handel in land- en tuinbouwproducten. Machinefabrieken, textiel- Almelo

Almelo Gemeente in de Nederlandse provincie Overijssel (Twente); 38,79 km2, 65.108 inw. (1997). Streekcentrum en congresstad. Textiel (sterke groei Almere

Almere Gemeente in de Nederlandse provincie Flevoland in de polder Zuidelijk Flevoland (drooggelegd 1968); 179,21 km2, 118.585 inw. (1997). Tuinbouw, Almería

Almería Havenstad in Zuidoost-Spanje; 155.100 inw. (1991). Hoofdstad van de gelijknamige prov.; 8774 km2, 455.500 inw. (1991). Export van zuidvr

Alor Setar

Alor Setar Hoofdstad van de Maleisische staat Kedah; ca. 70.000 inw.. Marktcentrum in een gebied met rijstbouw.

Alpe d'Huez

Alpe d'Huez Wintersportcentrum ten zuidoosten van Grenoble, in het Franse departement Isère, op ca. 1850 m hoogte. Nadat in 1931 op 1865 m een Alpen

Alpen De Alpen vormen na de Kaukasus Europa's hoogste bergketen. Zij strekken zich uit over een afstand van ruim 1000 km vanaf de Italiaanse Rivièra alpengloed

alpengloed Schemeringsverschijnsel waarbij gletsjers en sneeuwhellingen een felrode kleur vertonen als gevolg van een laagstaande zon. Het zonlicht Alpes-de-Haute-Provence

Alpes-de-Haute-Provence (tot 1971 Basses-Alpes) Departement in Zuidoost-Frankrijk; 6925 km2, 130.833 inw. (1990). Hoofdstad: Digne. Veeteelt, Alpes-Maritimes

Alpes-Maritimes Departement in Zuidoost-Frankrijk, in de Provence; 4299 km2, 972.500 inw. (1992). Hoofdstad: Nice. Schapenteelt, olijven- en fruitteelt. Alphen aan den Rijn

Alphen aan den Rijn Gemeente aan de Oude Rijn in de Nederlandse provincie Zuid-Holland; 57,68 km2, 67.878 inw. (1997). Fabricage van beton, Alphen en Riel

Alphen en Riel Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 56,65 km2, 6231 inw. (1996). Landbouw en veeteelt. De geschiedenis Altajgebergte

Altajgebergte 1. Gebergte in Centraal-Azië (Russische deelrepubliek Gorno-Altaj, Mongolië en China). Hoogste top Belucha (4506 m). Brongebied Altamira-grot

Altamira-grot Grot nabij Santander in Noord-Spanje, waarin belangrijke rotstekeningen uit de prehistorie zijn gevonden. De voorstellingen, daterend Altdorf

Altdorf Hoofdplaats van het Zwitserse kanton Uri; 8200 inw. (1992). Rubber- en munitiefabriek. Standbeeld van Wilhelm Tell. Tell-spelen.

Altenburg

Altenburg Stad in Duitsland, Bezirk Leipzig; ca. 55.470 inw.. Handelscentrum met o.a. fabricage van elektrische apparaten, conserven en speelkaarten. altiplanatie

al-Tidjani

al-Tidjani (Ahmad al-Tidjani; 1737- 1815) Stichter van de islamitische Tidjanijja-orde. Begraven in zijn klooster in Fes. De orde is in de moderne tijd Amadora

altiplanatie Term voor enige geologische processen die leiden tot min of meer vlakke landschapsvormen. Het belangrijkste hierbij zijn periglaciale verschijnselen Altiplano

Altiplano Hoogvlakte (200.000 km2) in Bolivia en Perú tussen de evenwijdig lopende Andesketens op 3600 tot 4000 m hoogte. Dichtbevolkt gebied altocumulus

altocumulus (grove schapewolken) Wolkentype op circa 4 km hoogte. Dikker in het midden en compacter van bouw dan de gelijksoortige, maar hoger Altona

Altona Voorstad van de Duitse stad Hamburg (sinds 1937); 270.000 inw.. Stadsrechten in 1664 en als eerste vrijhaven van Noord-Europa lange tijd altostratus

altostratus Vezelachtige, soms effen wolkensluier op circa 3 km hoogte. Bedekt vaak grote gedeelten van de hemel. Soms schijnt de zon er vaag doorheen.

Altyn Tag

Altyn Tag (Altin Tagh) Gebergte in het zuiden van de Chinese provincie Xinjiang. Toppen tot 5500 m.

Alveringem

Alveringem Gemeente in de Belgische provincie West-Vlaanderen; 80 km2, 4749 inw. (1997). Afhankelijk van de administratieve en economische kernen Älvsborg

Älvsborg Prov. (län) in Zuid-Zweden; 11.395 km2, 447.600 inw. (1993). Hoofdstad: Vänersborg. Akkerbouw en veeteelt. Zware industrie; Trollhätt

Alzette

Alzette Rivier in het Groothertogdom Luxemburg, lengte ca. 65 km. De A. ontspringt in Frankrijk en mondt uit in de Sûre. Het dal is een belangrijke Al-Fujayrah

Amadora Stad in Portugal, voorstad van de hoofdstad Lissabon; 100.000 inw.. Kledingindustrie en bouwnijverheid.

Amagasaki

Amagasaki Industriële voorstad van Osaka op het Japanse eiland Honsjoe; 488.600 inw. (1993). Grote elektrische centrales, goede trans portfaciliteiten Amalfi

Amalfi Stadje in Italië bij Napels; 5800 inw. (1992). Toeristenplaats: o.a. kathedraal uit de 13e eeuw.

Amapá

Amapá Federaal territorium in Noord-Brazilië; 140.275 km2, ca. 230.000 inw.. Hoofdstad: Macapá. Groot deel bedekt met oerwouden. Vanuit de Serra Amarapura

Amarapura (Amarabura) Stad in Birma aan de rivier de Irrawaddy; ca. 12.000 inw.. Had als hoofdstad van Burma (1783-1860) ca. 175.000 inw. Verwoest Amaravati

Amaravati 1. (Amravati) Stad in de Indiaase deelstaat Maharashtra; 422.000 inw. (1991). Centrum van een gebied met katoenverbouw. Vervaardiging amaril

amaril Fijnkorrelig mengsel van de mineralen korund, magnetiet, hematiet en kwarts. Wordt gebruikt als slijpmiddel.

Amay

Amay Gemeente aan de Maas in de Belgische provincie Luik; 27,6 km2, 12.842 inw. (1997). Industrie (metaal), kalksteengroeven en landbouw (oa. Amazonas (Braz.)

Amazonas (Braz.) Deelstaat in Noordwest-Brazilië; 1.564.445 km2, 2.100.000 inw.. Hoofdstad: Manaus. Vnl. bedekt met oerwouden. Bevolking vooral

Amazonas (Perú)

Amazonas (Perú) Departement in Perú; 41.297 km2, ca. 305.000 inw.. Hoofdstad Chachapoyas.

Amazonas (Venez.)

Amazonas (Venez.) Federaal territorium in het zuiden van Venezuela, begrensd door Colombia en Brazilië; 175.750 km2, 55.700 inw. (1991). Hoofdstad: Amazone

Amazone Rivier in Zuid-Amerika; 6299 km. De hoofdstroom ontspringt op ca. 3650 m hoogte in de Peruaanse Andes (daar Maranón genoemd) en Amazonegebied

Amazonegebied In het noorden van Zuid-Amerika, ongeveer tussen 5° NB en 15° ZB ligt het Amazonebekken, een laaggelegen gebied, omgeven door amazoniet

amazoniet Mineraal; smaragdgroene variëteit van de monocliene alkaliveldspaat orthoklaas. Zeer goede splijting, glasglans, veelal troebel doorzichtig. ambachtsbedrijf

ambachtsbedrijf Een tot de secundaire sector behorend bedrijf, dat, in tegenstelling tot de industrie, gekenmerkt wordt door een grotendeels handmatige Ambato

Ambato Stad in Ecuador, hoofdstad van de provincie Tungurahua, in de Andes; 124.200 inw. (1990). Handelscentrum met landbouw en fruitteelt. Textiel-, Amber Valley

Amber Valley Nieuw gewest in Engeland (county district) na de bestuurlijke herindeling van de jaren zeventig; ca. 110.000 inw.. Maakt deel uit van amblygoniet

amblygoniet Mineraal uit de fosfaatgroep. Vormt met spodumeen en lepidoliet het belangrijkste lithiumerts. Vooral van belang voor toepassingen in Amboise

Amboise Stadje in het Franse dep. Indre-et-Loire aan de Loire; 10.980 inw. (1990). Het beroemde kasteel van Amboise werd ca. 1500 gebouwd. Amboise Ambon

Ambon Stad in Indonesië op het gelijknamige eiland, hoofdstad van de provincie Maluku (Molukken); ca. 210.000 inw.. Export van specerijen en kopra. Ambt Delden

Ambt Delden Gemeente in de Nederlandse provincie Overijssel; 83,73 km2, 5408 inw. (1997). Agrarische activiteiten, industrie en toerisme (dank zij Ambt Montfort

Ambt Montfort (Tot 1995 Posterholt) Gemeente in de Nederlandse provincie Limburg; 44,30 km2, 11.110 inw. (1997). In 1991 gevormd uit o.a. de Ameide

Ameide Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland; opgeheven in 1986 en ondergebracht bij Zederik. Ameide kreeg Amel

Amel (Amblève) 1. Gemeente aan de Amel in de Belgische provincie Luik; 125,15 km2, 4897 inw. (1997). Oudste nederzetting van de Oost-Kantons. Ameland

Ameland Eiland en gemeente in de Waddenzee, behorend tot de Nederlandse provincie Friesland; 268,50 km2 (land 57,30 km2), 3431 inw. (1997).

Amer

Amer Verbindingswater tussen de Bergse Maas en het Hollands Diep in de Nederlandse provincie Noord-Brabant, ten zuiden van de Biesbos. Bij Drimmelen Amerika

Amerika Vasteland tussen de Atlantische en Grote Oceaan, opgebouwd uit twee subcontinenten - het Noord-Amerikaanse en het Zuid-Amerikaanse Amerongen

Amerongen Gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht; 30,58 km2, 7427 inw. (1997). Fruitteelt. Het huidige kasteel dateert van 1676. De laat-Amersfoort

Amersfoort Gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht; 56,64 km2, 117.837 inw. (1997), gelegen op de grens van de Gelderse Vallei en de Utrechts

amethist

amethist 1. Westerse amethist: kwartsvariëteit. Vroeger amulet tegen dronkenschap; halfedelsteen. 2. Oosterse amethist: korundvariëteit. Kostbare, amfibolen

amfibolen Mineralen, inosilicaten. Amfibolen zijn onder andere anthofylliet, tremoliet, actinoliet, glaucofaan en de hoornblenden.

amfiboliet

amfiboliet Hoogmetamorf gesteente, middel- tot grofkorrelig en voornamelijk bestaande uit amfibool en plagioklaas. De amfibool is hierin vaak gericht.

Amfissa

Amfissa Stad in Griekenland, hoofdstad van de nomos Fokis; ca. 7500 inw.. Handelscentrum in een agrarisch gebied (olijven, tabak). Leerindustrie, Amga

Amga Rivier in Siberië; 1610 km. Ontspringt op het Aldanplateau in de Jakoeten Republiek en mondt uit in de Aldan.

Amiens

Amiens Hoofdstad van het Noord-Franse dep. Somme; 136.200 inw. (1990). Belangrijk industrie- (textiel, machines, voedingsmiddelen, enz.) en handelscentrum Amindiven

Amindiven Eilandengroep behorend tot het Indiase territorium Lakshadweep. Kopra en vis.

Amiranten

Amiranten Eilandengroep behorend tot de Seychellen. Ontdekt in 1502 door Vasco da Gama. Kopra.

Amman (geo.)

Amman (geo.) Hoofdstad van Jordanië en van het gelijkn. gouvernoraat; 1.573.000 inw. (1991). Textiel-, leer- en tabaksindustrie; marmerwinning. Ammerstol

Ammerstol Vroeger zelfstandige gemeente aan de Lek in de Nederlandse provincie Zuid-Holland (Krimpenerwaard); opgeheven in 1985, nu behorend Ammerzoden

Ammerzoden Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland; 10,46 km2, 4444 inw. (1997). Agrarische activiteiten (tuinbouw), enige industrie. Amoer

Amoer (Heilongjiang; 2845 km) Rivier in Siberië, 1900 km grensrivier tussen Rusland en China. Mondt uit in de Zee van Ochotsk. 's Zomers bevaarbaar.

amplitude (alg.)

amplitude (alg.) De grootste uitwijking van een trillend punt uit de evenwichtsstand. Bij gedwongen trillingen heeft de amplitudo een constante waarde; amplitude (meteorol.)

amplitude (meteorol.) In de meteorologie het verschil tussen de hoogste en laagste waarde gedurende een bepaalde periode van bijv. de temperatuur Amritsar

Amritsar Religieus centrum in de Noord-Indiase deelstaat Punjab; 708.800 inw. (1991). Industrieel en handelscentrum voor textiel en huiden, tapijten Amstel

Amstel Vroegere rivier, nu boezemwater van Amstelland en deel van Amstel-Drechtkanaal in de Nederlandse provincie Noord-Holland. Bevaarbaar Amstelveen

Amstel-Drechtkanaal Vaarweg in de Nederlandse provincie Noord- en Zuid-Holland. Van Amsterdam tot Uithoorn gevormd door de Amstel, vervolgen

Amstelveen Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland; 42,37 km2, 76.723 inw. (1997). Vestigingsplaats van handelsbedrijven en kantoren, Amstel-Drechtkanaal

Amstenrade

Amstenrade Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Limburg; opgeheven in 1982 en ondergebracht bij Brunssum, Heerlen en Amsterdam

Amsterdam Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland; 201,58 km2, 713.755 inw. (1997). Hoofdstad van Nederland. Amsterdam ligt ter Amsterdam-Rijnkanaal

Amsterdam-Rijnkanaal Kanaal tussen Amsterdam en de rivier de Waal bij Tiel; lengte 72 km, geschikt voor schepen tot 2000 ton. Voltooid in 195

Amu Darja

Amu Darja (in de Oudheid: Oxus) Rivier in Centraal-Azië; 1403 km. Ontspringt in het Pamirgebergte (Afghanistan) en mondt uit in het Aralmeer (Oezbekistan).

Amundsen, Roald

Amundsen, Roald (1872-1928) Noors ontdekkingsreiziger, ontdekte de noordwestelijke doorvaart via Canada (1903-06). Verloor de race naar de N

Amundsengolf

Amundsengolf Deel van de Beaufortzee tussen het Canadese vasteland en Victoria Island. Meest westelijke deel van de noordwestelijke doorvaart.

Anadyr

Anadyr 1. Stad in het noordoosten van Siberië aan de gelijkn. golf; ca. 7700 inw. Bruinkoolwinning, voedingsmiddelenindustrie. 2. Rivier in Noord-Anagni

Anagni Stad in Midden-Italië, regio Lazio; ca. 19.000 inw.. Middeleeuwse stad met Romaanse dom met crypte. Aanslag van Anagni: het gevangennemen Anáhuac

Anáhuac Oude naam van een indiaans koninkrijk en vervolgens van een gebied dat zich in 1821 afscheidde van Mexico der Azteken. Nu de benaming Anaimudi

Anaimudi Hoogste top van het Hoogland van Dekan (India); 2695 m.

Anaiza

Anaiza Stad in Saoedi-Arabië in de Nadjd; ca. 30.000 inw. Nomadische veeteelt en verbouw van dadels en gierst.

analciem

analciem Mineraal behorend tot de tektosilicaten. Kleuren: wit, grijs, geel, rood. Hardheid 5½, dichtheid 2200-2300 kg/m3. Heeft glasglans en vertoont anataas

anataas Mineraal uit de groep der oxiden. Chemische samenstelling TiO2, identiek aan rutiel en brookiet. Tetragonaal; vormt meestal bipiramidale Ancash

Ancash departement in Midden-Peru; 36.669 km2, ca. 925.000 inw.. Hoofdstad: Huaráz. Land- en mijnbouw (steenkool, ijzererts, enz.).

Anchorage

Anchorage Grootste stad van de Amerikaanse staat Alaska; 226.000 inwoners (1990). Mijnbouw (goud en steenkool), zalmvisserij en bontverwerking.

Ancona

Ancona Hoofdstad van de Middenitaliaanse regio Marche en de gelijknamige prov.; ca. 101.000 inw.. Provincie: 1940 km2, ca. 440.000 inw.. Marine- Andalusië

Andalusië Landstreek in Zuid-Spanje. Hoofdstad: Sevilla. Gekoloniseerd door de Foeniciërs rond 1200 v.C. en later overheerst door Carthago, werd andalusiet

andalusiet Mineraal behorend tot de nesosilicaten. Rombisch-prismatische kristalvorm. Hardheid 7,5, dichtheid 3100-3200 kg/m3. Kleurloos tot lichtroze Andamanen en Nicobaren eilanden

Andamanen en Nicobaren eilanden Twee eilandengroepen in de Golf van Bengalen, vormen samen een unieterritorium van India; totaal 8.249 km

Andamanse Zee

Andamanse Zee Deel van de Golf van Bengalen, in het zuiden begrensd door Sumatra.

Andenne

Andenne Gemeente aan de Maas in de Belgische provincie Namen; 86,57 km2, 23.360 inw. (1997). Stedelijk centrum met industrie (1784 eerste fabriek Anderlecht

Anderlecht Belgische gemeente, deel uitmakend van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest; 17,74 km2, 87.297 inw. (1997). Woon- en industriecentrum, Anderlues

Anderlues Gemeente in de Belgische provincie Henegouwen; 17,03 km2, 11.246 inw. (1997). Woonforensengemeente (voor Charleroi en Het Centrum) Andermatt

Andermatt Dorp in het Zwitserse kanton Uri; ca. 1700 inw.. Kruispunt van wegen over verschillende passen (o.a. Sint Gotthard- en Furkapas). Bekende Andesgebergte

Andesgebergte (Cordilleras de los Andes) Gebergte in Zuid-Amerika. Strekt zich uit over een afstand van meer dan 6400 km, vanaf de landengte van andesiet

andesiet Na basalt het meest voorkomende uitvloeiingsgesteente. Aluminiumsilicaat van natrium en calcium uit de groep der plagioklazen. Mineralogisch Andesietlijn

Andesietlijn Scheidslijn tussen het westelijk en het centraal gedeelte van de Grote Oceaan, genoemd naar het stollingsgesteente andesiet.

Andhra Pradesh

Andhra Pradesh Indiase deelstaat; 275.068 km2, 66.508.000 inw. (1991). Hoofdstad: Hyderabad. Religie: vnl. hindoes. Taal: Telugu. Ca. 22% bos Andijk

Andijk Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland; 47,70 km2, 6285 inw. (1997). Tuinbouw en bloembollenteelt. De hervormde kerk (zaalkerk) Andizjan

Andizjan Industriestad in Oezbekistan; 293.000 inw. (1993). Verblijfplaats van de chans van Kokand, opvolgers van Timoer Lenk. Nu bloeiende industriestad Andorra

Andorra 2. Geografie Landschap Bergen tot tegen de 3000 m overheersen het noorden en oosten van het land. Hoogste top is die van de Coma Pedrosa Andorra 3. Samenleving

Andorra 3. Samenleving In 1994 werd het aantal inwoners door de VN geschat op 65.000 (139 per km2), over het algemeen woonachtig in de dalen Andorra 4. Geschiedenis

Andorra 4. Geschiedenis Andorra is door de eeuwen heen onderdeel geweest van verschillende imperia; vanaf 200 v.C. van het Romeinse Rijk en

Andorra 5. Economie

Andorra 5. Economie Van een agrarische gemeenschap werd Andorra na WO II een land dat economisch hoofdzakelijk steunt op het toerisme. Het Andria

Andorra Officiële naam: Principat d'Andorra (Prinsdom Andorra) Oppervlakte: 468 km2 Inwoners: 64.700 (1998) Staatsvorm: parlementair dubbel-Andorra 2. Geografie

Andria Stad in Zuid-Italië, Apulië; ca. 85.000 inw.. Centrum van een rijk landbouwgebied met productie van wijn, olijfolie en amandelen. Marmerwinning. Andros

Andros Grieks eiland, een van de Cycladen; 303 km2, inw. 9000 (1982) Hoofdstad: Andros, inw. 2000 (1982). Wijnbouw. Andros

anemometer

anemometer (windsnelheidsmeter) De gemeten windsnelheid wordt meestal uitgedrukt in knopen (1 knoop = 1852 m/uur). De bekendste anemometer Angara

Angara Rivier in Siberië; 1852 km. Stroomt van het Bajkalmeer naar de rivier de Jenisej. Bevaarbaar, visrijk (o.a. steur).

Angarsk

Angarsk Stad in Rusland bij Irkoetsk; ca. 255.000 inw.. Metallurchemische, chemische en cementindustrie.

Angerlo

Angerlo Gemeente aan de IJssel in de Nederlandse provincie Gelderland; 30,26 km2, 4648 inw. (1997). Steen- en dakpannenfabrieken en agrarische Ångerman Älv

Ångerman Älv Rivier in Centraal-Zweden; 450 km. Ontspringt bij de Noorse grens en mondt uit in de Botnische Golf. Gebruikt voor vlotten van hout Angers

Angers Hoofdstad van het Franse dep. Maine-et-Loire; 146.200 inw. (1990). Oude hoofdstad van Anjou. Industrie: landbouwmachines, textiel, schoenen, Angkor Thom

Angkor Thom 'De grote hoofdstad' van Kambodja, rond 1200 gesticht door de Khmer- vorst Djayavarman VII. De stad vormt een vierkant van 4 bij Anglesey

Anglesey (Ynys Môn) Brits eiland in de Ierse Zee; 676 km2, ca. 75.000 inw.. Hoofdstad: Llangefni. Voormalig Welsh graafschap, nu deel van Gwynedd. Angola

Angola 2. Geografie Landschap Van het zuidwesten naar het noordoosten loopt een bergketen die de scheiding vormt tussen de kustvlakte en de Angola 3. Samenleving

Angola 3. Samenleving Demografie In 1994 werd de bevolking van Angola geschat op 10,7 miljoen inwoners. Van 1985 tot 1990 was het jaarlijkse Angola 4. Geschiedenis

Angola 4. Geschiedenis De Portugezen, met aan het hoofd de zeevaarder Diego Cao, landden in 1483 aan de monding van de Congo. De expeditie Angola 5. Economie

Angola 5. Economie Angola is een vruchtbaar land en heeft grote voorraden mineralen. In de jaren tachtig werden de economische activiteiten beperkt Angoulême

Angola Officiële naam: República de Angola Oppervlakte: 1.246.700 km2 Inwoners: 10.864.000 (1998) Staatsvorm: republiek Staatshoofd: José Eduardo Angola 2. Geografie

Angoulême Hoofdstad van het Franse dep. Charente; 42.875 inw. (1990). Vroeger belangrijke haven. Papier-, metaal- en keramische industrie, destilleerderijen. Angra do Heroísmo

Angra do Heroísmo Havenstad op het Portugese Azoreneiland Terceira; ca. 14.000 inw.. Hoofdstad van het gelijknamige district. Tot 1832 hoofdstad Anguilla

Anguilla Britse kolonie in het Caribisch gebied; 96 km2, 11.000 inw. (1998). Hoofdstad: The Valley. Bestaat uit de eilanden Anguilla (91 km2) en Sombrero Angus

Angus Voormalig graafschap in Oost-Schotland, nu deel van de regio Tayside; 2264 km2. Landbouw (graan, groenten), veeteelt, mijnbouw (graniet) Anhalt

Anhalt Voormalig vorstendom in Noord-Duitsland; hoofdstad Dessau. Anhalt werd onder vorst Hendrik I zelfstandig (ca. 1200); hertogdom onder Napoleon. Anhée

Anhée Gemeente aan de Maas en de Molignée in de Belgische provincie Namen; 65,64 km2, 6606 inw. (1997). Landbouw- en woongemeente met enige Anhui

Anhui Provincie in Oost-China; 139.900 km2, 58.340.000 inw. (1992). Hoofdstad: Hefei. Industrie (metaalwaren, papier, sigaretten, inkt, leerbewerking Ankara

Ankara (vroeger: Angora) Hoofdstad van Turkije en de gelijkn. prov. 2.559.500 inw. (1990). Provincie: 30.613 km2, 3.463.000 inw. Administratief Anloo

Anloo Gemeente in de Nederlandse provincie Drenthe; 92,37 km2, 8090 inw. (1997). Hoofdplaats: Annen. Agrarische activiteiten, zuivelindustrie. In Anna Paulowna

Anna Paulowna Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland; 78,79 km2, 13.532 inw. (1997). Bloembollenteelt en landbouw. De gemeente Annaba

Annaba (vroeger: Bône) Havenstad in Algerije, hoofdstad van het gelijkn. dep.; ca. 350.000 inw.. Dep.: 3489 km2, ca. 652.000 inw.. Export van ijzererts

Annapolis

Annapolis Hoofdstad van de Amerikaanse staat Maryland; 33.000 inwoners (1990). Fruit- en visverwerkende industrie. Gesticht in 1649. Onderteke

Annapurna

Annapurna Bergtop in de Himalaya (8078 m) in het noorden van Midden- Nepal tussen de toppen Dhaulagiri (8168 m) en Manaslu (8168 m).

Annecy

Annecy Hoofdstad van het Franse dep. Haute-Savoie; 49.700 inw. (1992). Textiel- en metaalindustrie, toerisme. Was in 11e eeuw residentie van de annexatie In het volkenrecht het onder dwang inlijven van gebiedsdelen van een andere staat. Dit gebeurt vaak na een oorlog en wordt dan gelegaliseerd anorganische vervuiling

anorganische vervuiling Vervuiling door anorganische stoffen, d.w.z. stoffen die van niet-levende organismen afkomstig zijn. Voorbeelden zijn de

anorthiet

anorthiet Mineraal behorend tot de tektosilicaten; monoclien. Vormt meest natriumrijke eindlid van de groep der plagioklazen. Hardheid 6, dichtheid Ans (België)

Ans (België) Gemeente in de Belgische provincie Luik; 23,4 km2, 27.728 inw. (1997). Verstedelijkte woongemeente aan de rand van de stad Luik m

Ansbach

Ansbach Stad in de Duitse deelstaat Beieren; ca. 40.000 inw.. Knopen-, metaal-, textiel-en meubelindustrie. Gebouwen uit barok en rococo, o.m. het Anshan

Anshan Stad gelegen in de Noord-Chinese provincie Liaoning (Zuid-Mantsjoerije); 2.600.000 inw. (1992). Belangrijkste Chinese productiecentrum Antakya

Antakya (vroeger: Antiochië) Stad in Turkije; 125.000 inw. (1992). Handelsstad die aan het begin van onze jaartelling meer dan een half miljoen inwoners Antalya

Antalya Hoofdstad van de gelijknamige Turkse prov. (20.815 km2, 892.000 inw. 1985); 378.200 inw. (1990). Haven aan de Golf van Antalya, export

Antananarivo

Antananarivo (tot 1977 Tananarive) Hoofdstad van Madagascar en van de gelijknamige provincie, gelegen op ca. 1400 m hoogte; ruim 800.000 inw. Antarctica 1. algemeen

Antarctica 1. algemeen De naam Antarctica is afgeleid van de Griekse woorden: 'anta' en 'arktos'. De letterlijke betekenis van deze woorden is: 'tegenover Antarctica 2. fysische geografie

Antarctica 2. fysische geografie Antarctica beslaat 13,5 miljoen km2 land; het continent is daarmee wat omvang betreft te vergelijken met Europa. Antarctica 3. fauna en flora

Antarctica 3. fauna en flora Antarctica maakte eens deel uit van het grote oercontinent Gondwanaland, waarvan de op drift geraakte brokstukken de Anthisnes

Anthisnes Gemeente in de Belgische provincie Luik; 37,07 km2, 3754 inw. (1997). Agrarische activiteiten (veeteelt). Bezienswaardig: diverse kastelen.

Antibes

Antibes Stad in het Franse dep. Alpes-Maritimes; 69.000 inw. (1990). Handel in bloemen en zuidvruchten. Toerisme o.a. door de overblijfselen uit anticlinaal

anticlinaal (ook: plooirug) Plooivorm van een pakket aardlagen waarbij dit aan de bovenzijde een convexe (bolle) kromming vertoont. Het hoogste anticyclonale luchtbeweging

anticyclonale luchtbeweging (ook: divergente luchtbeweging) Verschijnsel dat lucht rond een hogedrukgebied wegstroomt uit de onderste niveaus. Antigua

Antigua 2. Geografie

Antigua 2. Geografie Landschap Het eiland Antigua bestaat in het zuidwesten uit rotsen van vulkanische oorsprong, de Shekerleys, met het hoogste Antigua 3. Samenleving

Antigua 3. Samenleving De 65.000 inwoners van Antigua en Barbuda (1994) zijn bijna allen afstammelingen van uit Afrika ingevoerde slaven. De Antigua 4. Geschiedenis

Antigua 4. Geschiedenis Er zijn aanwijzingen dat Antigua al rond 2400 v.C. bewoond werd door de Siboney, de 'steenmensen'. De eerste tien eeuwen

Antigua 5. Economie

Antigua 5. Economie Het toerisme, dat meer dan 60% van het BBP voor zijn rekening neemt (direct en indirect) en werk biedt aan de helft van de Antillen

Antigua Officiële naam: Antigua and Barbuda Oppervlakte: 442 km2 Inwoners: 64.000 (1998) Staatsvorm: parlementaire monarchie in het Britse Gemenebest

Anti-Libanon

Anti-Libanon Gebergte in Libanon, ten oosten van het Libanongebergte en daarvan gescheiden door de rivieren al-Asi (Orontes) en al-Litani en de Bekaavallei. Antofagasta

Antillen Eilandengroep die de Caribische Zee omsluit. Men verdeelt ze in de Grote Antillen (Cuba, Jamaica, Hispaniola en Puerto Rico) en de Kleine antimoniet

antimoniet (antimoonglans, stibniet) Mineraal uit de sulfidengroep. Hardheid 2, dichtheid 4600 kg/m3. Grijs met metaalglans, perfecte splijting, rombisch; antinatalisme

antinatalisme Bevolkingspolitiek gericht op het terugbrengen van de bevolkingsomvang of bevolkingsgroei. Bij het tegengestelde begrip pronatalisme antinatalistisch beleid

antinatalistisch beleid Beleid gericht op beperking van het aantal geboorten in een land. Voorbeelden van maatregelen in dit beleid zijn gratis levering Antipodeneilanden

Antipodeneilanden Kleine groep rotsachtige, onbewoonde eilanden in de Grote Oceaan, ca. 750 km ten zuiden van Nieuw-Zeeland, waartoe ze staa

Antofagasta Hoofdstad van de gelijknamige Chileense regio (126.444 km2, 401.400 inw., 1993), 1000 km ten noorden van Santiago; 228.000 inw. Antoing

Antoing Gemeente aan de Schelde in de Belgische provincie Henegouwen; 31,1 km2, 7742 inw. (1997). Klein industrieel en dienstencentrum met klei- antraciet

antraciet Steenkoolsoort met een koolstofgehalte van 93-100%. Ontstaan door ver voortgeschreden inkoling van plantenresten, zodat er nauwelijks Antrim

Antrim Voormalig graafschap in Noord-Ierland; 3046 km2, 45.900 inw. (district, 1986). Hoofdstad: Belfast. Aan de noordkust bevindt zich de beroemde Antsiranana

Antsiranana (vroeger: Diégo-Suarez) Hoofdstad van de gelijknamige prov. in het uiterste noorden van Madagascar; ca. 50.000 inw. (; prov. 45.000 Antwerpen (provincie)

Antwerpen (provincie) Antwerpen is de meest noordelijke provincie van België. Het grenst in het noorden aan de Nederlandse provincie Noord-Bra

Antwerpen (stad)

Antwerpen (stad) (Anvers) Hoofdstad van en gemeente in de Belgische provincie Antwerpen; 204,43 km2, 456.318 inw. (1997). Tot Antwerpen beh

Anversien

Anversien Etage in het zuidelijk Noordzeebekken uit het Midden Mioceen. De laag wordt gekenmerkt door de glauconiethoudende zanden van Antwerpen. Anville, Jean-Baptiste-Bourguignon d'

Anville, Jean-Baptiste-Bourguignon d' (1697-1782) Frans geograaf en cartograaf. Reeds op 22-jarige leeftijd geograaf van de Franse koning. Hij Anzegem

Anzegem Gemeente in de Belgische provincie West-Vlaanderen; 41,78 km2, 13.479 inw. (1997). Zowel agrarische (granen, suikerbieten) als industriële Anzio

Anzio Stadje in Midden-Italië ten zuiden van Rome; ca. 28.000 inw.. Vissers- en badplaats. Archeologische vondsten (o.a. Apollo van Belvedere). Landingsplaats Aomori

Aomori Havenstad op het Japanse eiland Honshu, 700 km ten noorden van Tokio; 291.800 inw. (1993). Export van vis en hout. Wordt in de wintermaanden Aosta

Aosta Hoofdstad van de Noord-Italiaanse regio Valle d'Aosta; 37.680 inw. (1991). Commercieel centrum met o.a. metaalindustrie; toerisme; verkeersknooppunt. apatietgroep

apatietgroep Mineralen uit de fosfaatgroep. Hexagonale kristalvorm; hardheid 5, dichtheid 3200 kg/m3. Kleurloos, geelgroen, blauw of rood met glas- apatiet, fluorapatiet,

Apeldoorn Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland; 341,14 km2; 151.718 inw. (1997). Apeldoorn heeft naast haar oude functie van toeristen- Apennijnen

Apennijnen Bergketen in Italië. Loopt van de Alpen over een afstand van meer dan 1200 km tot aan Sicilië. Gemiddelde hoogte 1220 m, hoogste punt Apia

Apia Hoofdstad van (West-)Samoa; ca. 35.000 inw.. Havenstad aan de noordkust van het eiland Upolu. Export van kopra, cacaobonen, bananen en koffie. Apianus, Philipp

Apianus, Philipp (1531-1589) Duits wiskundige en geograaf, volgde in 1552 zijn vader op als hoogleraar wiskunde te Ingolstadt. Hij is vooral bekend Apo (geo.)

Apo (geo.) Vulkaan op het Filippijnse eiland Mindanao. Met 2953 m het hoogste punt van de Filippijnen.

Appalachen

Appalachen Gebergte in de Verenigde Staten. Strekt zich uit over meer dan 2400 km langs de Atlantische Oceaan. Wordt verdeeld in de Green Mountains Appeltern

Appeltern Vroeger zelfstandige gemeente aan de Maas in de Nederlandse provincie Gelderland; opgeheven in 1984 en ondergebracht bij de gemeente Appenzell

Appenzell Duitstalig kanton in het noordoosten van Zwitserland, waarvan het sinds 1513 deel uitmaakt; 415 km2, ca. 64.000 inw.. In 1597 verdeeld Appingedam

Appingedam Gemeente aan het Damsterdiep in de Nederlandse provincie Groningen; 24,61 km2, 12.297 inw. (1997). Centrumfunctie met handel, verzorgende Aptien

Aptien Etage (en tijd) van het Onder Krijt tussen Barrémien en Albien, genoemd naar Apt (in het Franse dep. Vaucluse). Ingevoerd door A.D. d'Orbigny Apuré

Apuré Rivier in Zuid-Amerika; 800 km. Ontspringt in het oostelijk gedeelte van het Andesgebergte in Colombia, stroomt door Venezuela en mondt

aquifer

aquifer Waterhoudende laag in de ondergrond. In de aquifer bevindt zich grondwater. Er zijn open aquifers, die een open verbinding hebben met de Aquitanië

Aquitanië (Fr.: Aquitaine) Regio in Zuidwest-Frankrijk, begrensd door het Centraal Massief, de Pyreneeën en de Golf van Biskaje; 41.308 km2; 2.795.800 Aquitanien

Aquitanien Onderste etage en tijd van het Mioceen, genoemd naar Aquitanië in Frankrijk. Ingevoerd door Mayer-Eymar in 1857.

Arabisch Schiereiland

Arabisch Schiereiland (vroeger: Arabië) Schiereiland begrensd door de Syrische Woestijn in het noorden, de Rode Zee in het westen, de Perzische Arabische Woestijn

Arabische Woestijn Naam van twee woestijnen. De grootste, de Grote Arabische Woestijn (grootste deel de Ar-Rub' Al-Khali), beslaat bijna het gehele Arabische Zee

Arabische Zee Noordwestelijk gedeelte van de Indische Oceaan, begrensd door Pakistan, India, het Arabisch Schiereiland en de Hoorn van Afrika. Arad

Arad Stad in Roemenië; 190.100 inw. (1992). Hoofdstad van gelijknamig district (7652 km2, 487.000 inw.) in West-Roemenië. Agrarisch en transportcentrum. Arafa

Arafa (Arafat) Hoogvlakte 21 km ten oosten van Mekka, tevens naam van een spitse heuvel aldaar met een trap. Hier vindt een belangrijk onderdeel Arafurazee

Arafurazee (Alfoerenzee) Gedeelte van de Grote Oceaan tussen Australië en Nieuw-Guinea. Wordt aan weerszijden begrensd door de Timorzee en Aragón

Aragón Autonome regio (sinds 1983) en landstreek in Spanje, omvat de provincies Huesca, Zaragoza en Teruel; 47.650 km2, 1.188.800 inw. (1991). aragoniet

aragoniet Mineraal uit de carbonaatgroep. Chemische samenstelling CaCO3. Vormt pseudo-hexogonale witte tweelingkristallen. Dichtheid 2950 kg/Aragua

Aragua Deelstaat in Venezuela; 7014 km2, 1.120.100 inw. (1990). Hoofdstad: Maracay. Bergachtig gebied met vruchtbare dalen in een tropisch klimaat. Araguaia

Araguaia Rivier in Brazilië; 1600 km. Ontspringt op het centraal plateau en mondt uit in de Tocantins. Veel stroomversnellingen. Bevaarbaar op de Arak (geo.)

Arak (geo.) (vroeger: Sultanabad) Stad in Iran, ten zuidwesten van Teheran; ca. 270.000 inw.. Industrieel centrum in een steppeachtige hoogvlakte. Arakan

Arakan (Rakhine) Deelstaat in Birma, gelegen aan de Golf van Bengalen, tussen Pegu en Chittagong; 36.778 km2, ca. 2.050.000 inw.. Hoofdstad: Akyab.

Aralmeer

Aralmeer Meer in Kazachstan en Oezbekistan; 64.501 km2, gemiddelde diepte 20-25 m. Het meer ligt ten westen van de Kaspische Zee, waar het ooit Araneilanden

Araneilanden Groep van drie eilanden behorend tot het Ierse graafschap Galway; 47 km2. Visserij. O.a. overblijfselen uit de prehistorie.

Ararat

Ararat (Agri Dag) Vulkanisch gebergte in Noordoost-Turkije (Armenië). Twee belangrijke toppen: de Grote Ararat (5156 m) en de Kleine Ararat (3925 Aravalli Gebergte

Aravalli Gebergte Laaggebergte in India, loopt over een afstand van ca. 600 km van het noordoosten naar het zuidwesten door de deelstaat Rajasthan. arbeidsmigranten

arbeidsmigranten Mensen die verhuizen naar een ander gebied om daar te gaan werken. Het migratiemotief is in dit geval economisch.

arbeidsmobiliteit

arbeidsmobiliteit Frequentie waarmee werknemers van werkgever resp. van woonplaats veranderen. Belemmeringen daarbij vormen gebrek aan vak

Arcadia

Arcadia Bergachtige landstreek in het centrum van de Peloponnesos (Griekenland); 4400 km2, hoofdstad Tripolis. Bezit enige landbouw en fruitteelt Arcen en Velden

Arcen en Velden Gemeente in de Nederlandse provincie Limburg; 42,04 km2, 8983 inw. (1997). Land- en tuinbouw en toerisme. Natuurmonument Archangelsk

Archangelsk Stad in Rusland; 419.000 inw. (1990). Hoofdstad van de gelijknamige oblast; 593.110 km2, 587.400 inw. De regio telt ruim 1,5 miljoen Archeïcum

Archeïcum Het oudste deel van het Precambrium. De grens tussen Archeïcum en Proterozoïcum wordt meestal bij ca. 2500 miljoen jaar geleden gelegd. archeologische laag

archeologische laag Donkere, vaak zwartgekleurde laag ontstaan door activiteiten van de prehistorische mens, met houtskoolresten, verbrande botten, archipel

archipel Grote groep eilanden, veelal bij elkaar gelegen en een geografische samenhang vertonend, bijv. de Griekse, de Indonesische en de Filippijnse arctische lucht

arctische lucht (AL) Luchtsoort waarvan het brongebied in de poolstreken (65-90° NB en ZB) ligt.

Ardebil

Ardebil (Ardabil) Stad in Iran; ca. 285.000 inw.. Handelscentrum 175 km ten oosten van Tabriz. Bekende tapijtindustrie en machtscentrum van de Saffaridendynastie. Ardèche

Ardèche Landstreek en departement in Frankrijk; 5550 km2, 277.000 inw., gelegen aan de oostelijke zijde van de Rhône. Hoofdstad: Privas. Wordt Ardennen

Ardennen Landstreek in België, bestaande uit een aantal plateaus, van elkaar gescheiden door diepe rivierdalen. Men kan de Ardennen verdelen in de Ardennes

Ardennes Departement in Noordoost-Frankrijk; 5253 km2, 296.000 inw. (1992). Hoofdstad: Charleville-Mézières. Belangrijkste rivieren: Aisne en Ardooie

Ardooie Gemeente in de Belgische provincie West-Vlaanderen; 34,57 km2, 9732 inw. (1997). Agrarische activiteiten (champignonteelt), lichte industrie.

Arduino, Giovanni

Arduino, Giovanni (1714-1795) Italiaans geoloog en mijnbouwer. Hij maakte als eerste een (later herziene) ruwe stratigrafische onderverdeling van Arendonk

Arendonk Gemeente aan het kanaal Dessel-Turnhout-Schoten in de Belgische provincie Antwerpen; 55,38 km2, 11.567 inw. (1997). Landbouw (veeteelt

Arenig

Arenig Onderste serie en tijdvak van het Ordovicium, genoemd naar Arenig Fawr (Wales). Ingevoerd door N.Y. Marr in 1883.

Arequipa

Arequipa Stad in Perú; 634.830 inw. (1990). Hoofdstad van de gelijknamige provincie (63.528 km2, 858.400 inw., 1985), waarvan het bestuurlijk en Arezzo

Arezzo (in de Romeinse tijd: Arretium) Stad in de Italiaanse regio Toscane; ca. 93.000 inw.. Hoofdstad van de gelijknamige prov.; 3232 km2, ca. 315.000 Argenteuil

Argenteuil Noordwestelijke voorstad van Parijs; 94.826 inw. (1992), gelegen aan de Seine. Industrie omvat vliegtuigbouw, auto-onderdelen, elektronische Argentinië

Argentinië 2. Geografie

Argentinië 2. Geografie Landschap Geografisch kan Argentinië worden verdeeld in 4 natuurlijke regio's, die een zeer grote variatie aan landschapsvormen Argentinië 3. Samenleving

Argentinië 3. Samenleving Demografie In 1994 groeide de bevolking met ca. 1% tot een aantal van ruim 34,2 miljoen. Het geboortecijfer bedroeg Argentinië 4. Geschiedenis

Argentinië 4. Geschiedenis Voor de komst van de Spanjaarden werd het land bewoond door zo'n half miljoen nomadische Indianen, waarvan weinig Argentinië 5. Economie

Argentinië 5. Economie Argentinië is rijk aan grondstoffen, heeft geen overbevolkingsprobleem, een op de export-georiënteerde landbouw en een Arges

Argentinië Officiële naam: República Argentina Oppervlakte: 2.766.889 km2 Inwoners: 36.265.000 (1998) Staatsvorm: federale presidentiële republiek

Arges Judet (district) in Roemenië in de Transsylvaanse Alpen, ten noordwesten van Boekarest; 6800 km2, 681.000 inw. (1992). Hoofdstad: Pitesti, Argolís

Argolís District in het noordoosten van de Peloponnesos (Griekenland); 2214 km2, ca. 95.000 inw.. Omvat Spetsai en andere eilanden in de Golf van Argos

Argos Grootste stad en voormalige hoofdstad van het Griekse district Argolís; ca. 21.000 inw.. Een der oudste steden van Griekenland.

Argyll

Argyll 1. Schotse adellijke titel, gevoerd door het geslacht Campbell, waarvan vele leden een belangrijke rol in de Engelse geschiedenis hebben gespeeld. Århus

Århus Tweede stad van Denemarken; 271.300 (1993). Hoofdstad van de gelijknamige provincie (4561 km2, 569.000 inw., 1985). Belangrijke haven

Arica

Arica Havenstad in Noord-Chili, pal onder de grens met Peru; ca 177.000 inw. (1990). Gelegen in een gebied zonder neerslag in de regio Tarapacá. Ariège

Ariège Departement in Zuid-Frankrijk, grenzend aan Spanje en Andorra; 4890 km2, 135.700 inw. Hoofdstad: Foix. Geïsoleerde streek met afnemende Arita

Arita Plaats op het Japanse eiland Kioesjoe. Hier werd sedert begin 16e eeuw wit porselein met een blauwe onderglazuurdecoratie vervaardigd. Ook Arizona

Arizona Staat in de VS, begrensd door New Mexico, California, Nevada en Mexico; 290.765 km2, 3.936.000 inw. (1993). Hoofdstad: Phoenix. Andere Arkansas

Arkansas River Rivier in de VS, 2348 km lang. Ontspringt bij Leadville in Colorado, stroomt dwars door de gelijknamige staat en mondt uit in de Arkel

Arkansas Staat in de VS, begrensd door de rivieren de Missouri en de Mississippi en de staten Texas, Louisiana en Oklahoma; 137.539 km2, 2.424.000 Arkansas River

Arkel Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland; opgeheven in 1986 en ondergebracht bij Giessenlanden, Gorinchem

Arkell, William Joscelyn

Arkell, William Joscelyn (1904-1958) Brits paleontoloog, docent aan het Trinity College te Cambridge. Zijn onderzoek betrof vooral de classificat

Arles

Arles Stad in Frankrijk; 52.123 inw. (1992), gelegen in de Provence aan de Rhône in het dep. Bouches-du-Rhône. Industrie (scheepsbouw, metaal), Arlington

Arlington Stad in Texas (VS), 19 km ten oosten van Fort Worth; 160.000 inwoners (1990). In 1843 gestichte industriestad met vliegtuig- en raketbouw. Armagh

Armagh Stad in het zuiden van Noord-Ierland; ca. 13.000 inw.. Hoofdstad van het voormalige graafschap, nu district (1326 km2; ca. 50.000 inw.) met Armagnac

Armagnac Landstreek en voormalig graafschap in Zuidwest-Frankrijk, hoofdstad Auch. Bekend om zijn gelijknamige eau de vie (wijndestillaat). Bekendste Armenië

Armenië 2. Geografie

Armenië 2. Geografie Landschap Armenië is een zeer bergachtig land. De hoogste top is de Aragats, 4092 m. Het overgrote deel van het land ligt Armenië 3. Samenleving

Armenië 3. Samenleving Demografie In 1994 telde Armenië ruim 3,5 miljoen inwoners (schatting VN). In de eerste helft van de jaren negentig groeide Armenië 4. Geschiedenis

Armenië 4. Geschiedenis Het gebied van het huidige Armenië is waarschijnlijk een van de eerste gebieden waar ijzer en brons gesmolten werd en Armenië 5. Economie

Armenië 5. Economie Ten tijde van de Sovjet-Unie werd de industrie in Armenië sterk ontwikkeld. Doordat het land zelf nauwelijks over grondstoffen armoede

Armenië Officiële naam: Hajastani Hanrapetoetioen (Republiek Armenië) Oppervlakte: 29.800 km2 Inwoners: 3.421.000 (1998) Staatsvorm: republiek

armoede Het verschijnsel dat men gebrek heeft aan middelen die nodig zijn om een gezond leven te leiden. Deze maatstaf leent zich voor de beschrijving Armoricaans Massief

Armoricaans Massief Gebergte dat zich in het Carboon over Bretagne en Normandië uitstrekte en in het oosten aansloot op het Bekken van Parijs. Arnemuiden

Arnemuiden Voormalige gemeente op Walcheren in de Nederlandse provincie Zeeland; 16,89 km2, 5018 inw. (1996). Behalve visserij enige landbouw. Arnhem

Arnhem Hoofdstad van en gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland aan de Rijn; 101,53 km2, 134.651 inw. (1997). De betekenis van Arnhem Arnhem Land

Arnhem Land Sinds 1931 een aboriginal-reservaat in het noordoosten van Northern Territory in Australië; 80.800 km2. Vrijwel de enige plek in Australië Arno

Arno Rivier in Toscane, Noord-Italië. Ontspringt in de Apennijnen bij Monte Falterona en stroomt over een afstand van 240 km, voornamelijk in westelijke Arosa

Arosa Stad in het Zwitserse kanton Graubünden op een hoogte van ca. 1850 m; ca. 3000 inw.. Zomer- en wintertoerisme.

Arras

Arras (Atrecht) Hoofdstad van het Franse dep. Pas-de-Calais; 38.983 inw. (1992). Middeleeuwse Vlaamse handelsstad met mooie kathedraal. Had in Arrowsmith

Arrowsmith Brits geslacht van cartografen. Stamvader was Aaron Arrowsmith (1750-1823), die o.a. een wereldkaart maakte volgens de Mercatorprojectie arseen

arseen (As), atoomnummer 33. Giftig metaal, dat in diverse verbindingen is toegepast bij de bestrijding van knaagdieren, insecten en als middel om arseenkies

arseenkies Mineraal uit de sulfidengroep, behorend tot de kiezen. Chemische samenstelling FeAsS. Monoklien, lichtgeel met metaalglans; hardheid arseennikkel

arseennikkel (nikkeliet, nickeliet) Mineraal uit de sulfidengroep, behorend tot de kiezen. Chemische samenstelling NiAs. Hexagonaal, hardheid 5½Arta

Arta Nomos (district) in de Griekse regio Epirus; 1612 km2, ca. 82.000 inw.. Hoofdstad: Arta (ca. 21.000 inw.). Vnl. agrarisch: katoen, graan en fruit. artesische bron

artesische bron Bron die ontstaat wanneer water onder invloed van de druk in de watervoerende laag vanzelf naar het aardoppervlak stroomt. De mens Artis

Artis Dierentuin in Amsterdam, gesticht in 1838 door het Zoölogisch Genootschap 'Natura Artis Magistra' in de Plantage, een wandelgebied van de Artsen Zonder Grenzen

Artsen Zonder Grenzen (AZG) Niet-gouvernementele organisatie voor medisch-humanitaire hulpverlening. De organisatie is opgericht in 1971 door

Aruba

Aruba 2. Geografie Het hooogste punt van het eiland is de heuvel Jamanota (189 m). Het landschap is heuvelachtig. Het reliëf is gering; wel is er e

Aruba 3. Samenleving

Aruba 3. Samenleving Bevolking In 1994 telde het eiland 69.000 inwoners. De bevolking groeide in 1993 met 0,7%, ondanks het negatieve migratiesaldo Aruba 4. Geschiedenis

Aruba 4. Geschiedenis Op diverse plaatsen op het eiland zijn sporen gevonden, o.a. rotstekeningen, die wijzen op langdurige bewoning door één Indiaans Aruba 5. Economie

Aruba 5. Economie De bodem van het eiland is arm en droog en daarmee grotendeels ongeschikt voor landbouw. Het enige gewas dat van belang is, Arun

Aruba Officiële naam: Aruba Oppervlakte: 193 km2 Inwoners: 68.300 (1998) Staatsvorm: interne autonomie binnen het Koninkrijk der Nederlanden Aruba 2. Geografie

Arun Na bestuurlijke herindeling van de jaren zeventig ingevoerd nieuw district in Engeland; ca. 130.000 inw.. Maakt deel uit van het graafschap West Arunachal Pradesh

Arunachal Pradesh Deelstaat in Noordoost-India; 83.743 km2, 864.600 inw. (1991). Bestuurlijk centrum Itanagar. Ca. 60% is bos, daarnaast landbouw. Arusha

Arusha Stad in het noordoosten van Tanzania; ca. 90.000 inw.. Centrum voor de koffiehandel in Oost-Afrika. Levensmiddelen- en lichte metaalindustrie. Aruwimi

Aruwimi Rivier in Congo (Zaïre); 1000 km. Ontspringt in het Ruwenzorigebergte als de Ituri en mondt uit in de Congo. Henry Stanley vocht aan de As

As Gemeente in de Belgische provincie Limburg; 22,06 km2, 7034 inw. (1997w. Landbouw en grindgroeven in bosrijke omgeving. Bezienswaardig: Asahikawa

Asahikawa Stad op het Japanse eiland Hokkaido; 359.800 inw. (1993). Commercieel centrum van een landbouwgebied. Katoen-, voedingsmiddelen- Asamankese

Asamankese Stad in Zuid-Ghana; ca. 25.000 inw.. Centrum van een gebied met productie van cacao, palmolie en cassave.

asbest

asbest Mineraal met vezelige structuur. De industriële toepassing ervan wordt sterk teruggedrongen, omdat gebleken is dat asbeststof kankerverwekkend Ascension

Ascension (Hemelsvaartseiland). Brits eiland in de Atlantische Oceaan; 88 km2, 1.117 inw (1993), hoort bij St. Helena. Vogelbroedplaats; relaisstation Aschaffenburg

Aschaffenburg Stad in de Duitse deelstaat Beieren; ca. 60.000 inw.. Rivierhaven aan de Main met handel in steenkool, hout, papier en wijn. Textielindustrie. Ascoli Piceno

Ascoli Piceno Stad in de Italiaanse regio Marche; ca. 55.000 inw.. Hoofdstad van de gelijknamige prov.; 2087 km2, ca. 360.000 inw.. Productie van Ascona

Ascona Dorpje in het Zwitserse kanton Ticino; ca. 5000 inw.. Badplaats (Lago Maggiore); kerk van rond 1400. Kunstenaarskolonie.

Ascot

Ascot Plaats in het Engelse graafschap Berkshire (ten westen van Londen), bekend om de paardenraces om de Ascot Gold Cup, voor het eerst gehouden asfalt

asfalt Mengsel van zand, kalksteen en natuurlijk asfaltbitumen, dat aan het aardoppervlak ontstaat als aardolie vervluchtigt en de restanten polymeriseren. asfaltmeer

asfaltmeer Depressies in het aardoppervlak gevuld met taaivloeibaar asfalt. Ontstaan doordat uit aardolie de relatief lichtere bestanddelen vervluchtigd Ashburton River

Ashburton River Rivier in West-Australië; ca. 640 km. Mondt uit in de Indische Oceaan. Ontdekt in 1861.

Ashfield

Ashfield Nieuw gewest in Engeland (county district) na de bestuurlijke herindeling van de jaren zeventig; ca. 110.000 inw.. Maakt deel uit van het graafschap Ashmore- en Cartiereilanden

Ashmore- en Cartiereilanden Het Territory of Ashmore and Cartier Islands maakt deel uit van de Australische statenbond en ligt ten noordwesten Asia

Asia Oorspronkelijk naam van de bekende wereld buiten Europa. In 133 v.C. naam van een Romeinse prov. (Asia Minor = Klein-Azië). Daarna aanduiding asiel

asiel Toevluchtsoord voor vervolgden. Vroeger dienden vnl. kerken als asiel. Hier mocht de vervolgde niet worden gevangengenomen of gestraft. In Asjchabad

Asjchabad (Asjgabat) Hoofdstad van Turkmenistan; 517.200 inw. (1993). Textiel-, glas- en voedingsmiddelenindustrie; universiteit. Gesticht in 1889. Asjdod

Asjdod (Asdod) Havenstad in Israël aan de Middellandse Zee; ca. 70.000 inw.. Uitvoer van citrusvruchten en mineralen uit de Negevwoestijn. Genoemd Asjkelon

Asjkelon (Askelon, Ashqelon) Badplaats in Israël aan de Middellandse Zee; ca. 55.000 inw.. Centrum van een vruchtbaar landbouwgebied (druiven, Asmara

Asmara (Asmera) Stad in Eritrea; ca. 280.000 inw.. O.a. voedingsmiddelen-, textiel- en zeepindustrie. Luchthaven en spoorlijn naar de Rode Zee. Stad Asperen

Asperen Vroeger zelfstandige gemeente aan de Linge in de Nederlandse provincie Zuid-Holland; opgeheven in 1986 en ondergebracht bij de Gelde

asregen

asregen As die bij een vulkanische uitbarsting in soms enorme hoeveelheden kilometers omhoog wordt gestoten, wekenlang in de atmosfeer kan blijven Assam

Assam Deelstaat in Noordoost-India; 78.438 km2, 22.414.300 inw. (1991). Hoofdstad: Dispur; belangrijkste stad: Shillong. Belangrijkste product is Asse

Asse Gemeente in de Belgische provincie Vlaams Brabant; 49,63 km2, 27.512 inw. (1997). Centrumfunctie met gevarieerde industrie en landbouw assemblagebedrijf

assemblagebedrijf Bedrijf waarin verschillende onderdelen worden samengevoegd tot een eindproduct. Vooral in de auto- en elektrotechnische industrie Assen

Assen Hoofdstad van en gemeente in de Nederlandse provincie Drenthe; 55,41 km2, 54.750 inw. (1997). Een groot deel van Assens grondgebied wordt Assendelft

Assendelft Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland, sinds 1974 bij Zaanstad. Plaats al genoemd in 11e-eeuwse Assenede

Assenede Gemeente in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen; 87,22 km2, 13.641 inw. (1997). Landbouw en enige industrie. Bezienswaardig: abdijruïnes Assesse

Assesse Gemeente in de Belgische provincie Namen (Condroz); 78,16 km2, 5687 inw. (1997). Veeteelt en toerisme (o.a. dank zij bosrijke omgeving). Assiniboine River

Assiniboine River Rivier in Canada; 720 km. Ontspringt in Saskatchewan en mondt bij Winnipeg uit in de Red River. Eind 18e eeuw belangrijke route Assise de Monfort

Assise de Monfort Zandsteenpakket in de Condroz (België), afgezet in het laatste gedeelte van het Boven Devoon in zee, vlak onder de kust. Het gesteente Assisi

Assisi Stad in de Italiaanse regio Umbria; 24.750 inw. (1991). Geboorteplaats van Franciscus van Assisi (1181), en derhalve bedevaartplaats. Bezienswaardig Assmann, Richard

Assmann, Richard (1845-1918) Duits meteoroloog. Verrichtte aërologisch onderzoek door middel van ballons met zelfregistrerende apparatuur. Een Association of South-East Asian Nations

Association of South-East Asian Nations (ASEAN) Op 8 aug 1967 gesloten verbond tussen de Zuidoost-Aziatische landen Maleisië, Singapore, Astana

Astana Hoofdstad van Kazachstan, 300.000 inwoners. Astana, vroeger Akmola geheten, is pas sinds 1997 de hoofdstad van Kazachstan. De oude hoofdstad, Asten

Asten Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 70,38 km2, 15.934 inw. (1997). Landbouw en industrie (textiel, klokkengieterij, torenuurw

asthenoliet

asthenoliet Ophoping van relatief licht mantelmateriaal juist onder de aardkorst. Waarschijnlijk ontstaan door chemische reacties in de aardmantel, asthenosfeer

asthenosfeer Zachte, waarschijnlijk gedeeltelijk gesmolten laag die een onderdeel vormt van de aardmantel. De asthenosfeer ligt op een diepte van Asti

Asti Stad in de Noord-Italiaanse regio Piemonte; ca. 73.500 inw. Hoofdstad van de gelijknamige prov.; 1511 km2, ca. 215.000 inw. Bekend is de asti Astien

Astien (Piacenzien) Bovenste etage en tijd van het Plioceen in de mariene faciës van het mediterrane gebied. Term ingevoerd in 1853 door De Rouville Astrakan

Astrakan Havenstad in de Rusland; 510.000 inw. (1990). Hoofdstad van de gelijknamige oblast aan de Volga (1 miljoen inwoners). Handel in hout, Asturië

Asturië (Asturias) Autonome regio (sinds 1983) en bergachtige landstreek in Noord-Spanje, huidige prov. Oviedo; 10.656 km2, ca. 1.140.000 inw.. Asunción

Asunción (Ook wel: Nuestra Señora de la Asunción) Hoofdstad van Paraguay; ca. 500.000 inw., inclusief agglomeratie ca. 950.000 inw. (1992). Distributie- Aswan

Aswan (Assoean) Hoofdstad van het gelijknamige Egyptische gouvernoraat (679 km2, 801.000 inw., 1986); 215.000 inw. (1991). Op de rechteroever Asyut

Asyut (Assioet) Stad in Opper-Egypte; 313.000 inw. (1991). Hoofdstad van het gelijknamige gouvernoraat; 1553 km2, ca. 2.225.000 inw.. Handelscentrum Atacamawoestijn

Atacama-trog Diepzeetrog in de Grote Oceaan voor de kust van Chili en Perú. Diepste punt: Bartholomeus Diep (8064 m). Ook wel: Perú-Chili-trog.

Atacamawoestijn Woestijn in Noord-Chili; ca. 180.000 km2. Grote zoutbekkens met afzettingen van nitraten (chilisalpeter), jodium, koper en ijzererts. Atacama-trog

atacamiet

atacamiet Mineraal behorend tot de halogeniden. Chemische samenstelling CuCl2.3Cu(OH)2. Rombisch, prismatische kristallen. Groen, doorschijnend Atar

Atar Stad in Mauritanië; 20.000 inw.. Centrum van een gebied met dadelpalmen. Schapen- en geitenteelt.

Atbara

Atbara Stad in Noordoost-Sudan aan de gelijknamige rivier; ca. 75.000 inw.. Metaal-, voedingsmiddelen- en bouwmaterialenindustrie. Luchthaven. Athabasca

Athabasca Rivier in Canada; ca. 1230 km. Ontspringt in Alberta en mondt uit in het Athabascameer. Hier werd in de jaren vijftig uraan gevonden. Athene (geo.)

Athene (geo.) (Gr.: Athina) Hoofdstad van Griekenland; 748.100 inw. (1991). Met de havenstad Piraeus beslaat de Atheense agglomeratie (Groot-Athene) Athene (geschiedenis)

Athene (geschiedenis) Klassieke Oudheid: de stadstaat De oudste geschiedenis van de stad Athene en de omringende landstreek Attica is vervaagd Athos

Athos (Hagios Oros) Autonome monnikenrepubliek op het Griekse schiereiland Chalkidhiki (Chalcidice), onder Griekse soevereiniteit; 336 km2, 1470 Atitlánmeer

Atitlánmeer Meer in Guatemala op een hoogte van 1562 m. Meet 26 bij 18 km en bevindt zich in de krater van een dode vulkaan. Grootste diepte 330 Atlanta

Atlanta Hoofdstad en grootste stad van de Amerikaanse staat Georgia; 394.900 inw. (1992). Net als in veel andere Amerikaanse steden neemt de bevolking Atlantic City

Atlantic City Badplaats in de Amerikaanse staat New Jersey; ca. 40.000 inw.. Promenade en pier (1870). Scheepsbouw. In de jaren zeventig (20e eeuw) Atlanticum

Atlanticum Derde periode van het Holoceen, die van circa 6000-3000 v.C. duurde. Het Atlanticum werd gekenmerkt door een zacht klimaat en daardoor Atlantische wereld

Atlantische wereld De landen aan weerszijde van de Atlantische Oceaan die vanaf 1949 deel uitmaken van het Atlantisch Bondgenootschap, de NAVO: atlas (geo.)

atlas (geo.) Een aantal land-, zee- of hemelkaarten samengebundeld in boekvorm. Als eerste atlas kan de ruim 20 kaarten bevattende Geographia van Atlasgebergte

Atlasgebergte Gebergte in Noordwest-Afrika. Strekt zich uit van Marokko tot in Tunesië (ca. 2400 km). Hoogste punt de Toubkal (4165 m). Klimaatbarrière atmosferische stabiliteit

atmosferische stabiliteit Gesteldheid van de atmosfeer afhankelijk van het temperatuurverloop in de opeenvolgende luchtlagen. Daalt de temperatuur

atol

atol Ringvormig, gedeeltelijk boven water uitstekend koraalrif, door enkele openingen met de open zee verbonden. Veelal is een atol ontstaan rondom Attersee

Attersee (Kammersee) Meer in Oostenrijk; 46,7 km2. Grootste van Salzkammergut. Toerisme.

Attert

Attert Gemeente in de Belgische provincie Luxemburg, in het dal van de gelijknamige rivier; 70,94 km2, 3754 inw. (1997). Landbouw en bosontginning.

Attica (geo.)

Attica (geo.) Grieks schiereiland en nomos (district); 3375 km2; ca. 345.000 inw. (zonder Athene). Hoofdplaats: Athene. Marmerwinning bij Pentelikón; Attopeu

Attopeu Bergachtige prov. in Zuid-Laos; ca. 69.631 km2, ca. 70.000 inw.. Verbouw van rijst, goudwinning.

attritie (geol.)

attritie (geol.) (geol.) Proces waarbij door de wind opgenomen zandkorrels tegen elkaar botsen en langs elkaar wrijven, waardoor de gemiddelde korrelgrootte Aubange

Aubange Gemeente in de Belgische provincie Luxemburg (Lotharingen); 45,59 km2, 14.562 inw. (1997). Omvat o.a. de deelgemeenten Athus, Aubange Aube (geo.)

Aube (geo.) Departement in Noord-Frankrijk; 6004 km2, 289.300 inw. Hoofdstad: Troyes. Akker- en wijnbouw, groenteteelt. Industrie (textiel) vooral Aubel

Aubel Gemeente in de Belgische provincie Luik (Land van Herve); 18,83 km2, 3748 inw. (1997). Landbouw (vnl. veeteelt) en industrie. Bezienswaardig: Aubervilliers

Aubervilliers Gemeente in Frankrijk, noordoostelijke voorstad van de Franse hoofdstad Parijs; ca. 70.000 inw.. Kosmetische, (petro)chemische, farmaceutische Aubusson

Aubusson Stad in het Franse dep. Creuse; 5098 inw. (1992). Sinds de Middeleeuwen bekend door tapijtindustrie. Opbloei in 1933 door oprichting Auch

Auch Hoofdstad van het zuidwestelijke Franse departement Gers; 24.723 inw. (1992). Oude hoofdstad van Gascogne. Agrarisch handelscentrum met Auckland

Auckland Eilanden Groep onbewoonde, vulkanische eilanden in de Grote Oceaan, behorend tot Nieuw-Zeeland; 606 km2. In 1806 ontdekt door Bristow Aude

Auckland Stad in Nieuw-Zeeland op Noordereiland; 885.000 inw. (1991). Belangrijke ex- en importhaven tussen Manukau Harbour (Tasmanzee) en Auckland Eilanden

Aude Departement in Zuid-Frankrijk; 6139 km2, 280.700 inw. Hoofdstad: Carcassonne. Vnl. agrarisch gebied (noorden): paardenfokkerij, schapente

augiet

augiet Verzamelnaam voor een aantal monocliene mineralen. Hieraan kunnen hoeveelheden ijzer en aluminium zijn toegevoegd. Groen tot zwart; hardheid Augsburg

Augsburg Stad in de Duitse deelstaat Beieren; 258.300 inw. (1991). Bestuurlijk en cultureel centrum (universiteit, hogeschool, conservatorium). Textiel-, Augusta (Georgia)

Augusta (Georgia) Stad in de Amerikaanse staat Georgia; ca. 50.000 inw.. Rivierhaven en agrarisch centrum (katoen).

Augusta (Ital.)

Augusta (Ital.) Italiaanse havenstad op Sicilië, provincie Syracuse; ca. 40.000 inw.. Olieraffinaderij, visserij en zoutwinning.

Augusta (Maine)

Augusta (Maine) Hoofdstad van de Amerikaanse staat Maine; ca. 22.000 inw.. Handelscentrum met productie van textiel, papier, schoenen. Drukkerijen.

aulacogeen

aulacogeen Langgerekte, door breukvlakken begrensde depressie, gelegen op een kraton (tektonisch zeer stabiel gebied). Vaak opgevuld met dikke Aurangabad

Aurangabad Stad in de Indiase deelstaat Maharashtra; 573.300 inw. (1991). Textielindustrie (katoen en zijde). Aurangabad was residentie van grootmogol Aurès

Aurès Bergmassief in de Algerijnse Sahara Atlas. Hoogste top Djebel Chélia (2329 m).

Aurich

Aurich Stad in de West-Duitse deelstaat Niedersachsen; ca. 35.000 inw.. Gelegen aan het Ems-Jade-Kanaal. Centrum van het gelijknamige district. In Auschwitz

Auschwitz Grootste vernietigingskamp van de nazi's, in mei 1940 als concentratiekamp opgezet in Birkenau, Zuid-Polen. Vanaf september 1941 werd Ausser-Rhoden

Ausser-Rhoden Zwitsers halfkanton, deel van Appenzell; 243 km2, ca. 50.000 inw.. Hoofdstad: Herisau. Textielindustrie.

Aust-Agder Fylke (district) in Zuid-Noorwegen; 9212 km2, ca. 100.000 inw.. Hoofdstad: Arendal. Land-, bosbouw, veeteelt en visserij. Veel potentiële Auteuil

Austerlitz (Ned.)

Austerlitz (Ned.) Dorp in de Nederlandse gemeente Zeist; ca. 1400 inw. Bekend is de piramide van Austerlitz.

Austerlitz (Tsjechië)

Austerlitz (Tsjechië) (Slavkov) Stad in Tsjechië; 5000 inw. Hier versloeg Napoleon de verenigde Russische en Oostenrijkse legers in de Driekeizersslag Austin

Austin Hoofdstad van de Amerikaanse staat Texas; 492.300 inw. (1992). Vooral elektronische industrie, toerisme. Twee universiteiten.

Australian Alps

Australian Alps Gebergte in Zuidoost-Australië, deel van de Great Dividing Range. Hoogste top Mt. Kosciusko (2228 m). Winter- en zomertoerisme. Australië

Australië 2. Geografie Landschap Bijna driekwart van de landmassa van het continent is een uitgestrekt plateau met een gemiddelde hoogte van 300 Australië 3. Continentvorming

Australië 3. Continentvorming Australië heeft vermoedelijk ooit deel uitgemaakt van het supercontinent Gondwana, samen met Afrika, Zuid-Amerika, Australië 4. Samenleving

Australië 4. Samenleving Demografie In 1994 telde het land bijna 17,9 miljoen inwoners. In de periode 1980-1992 bedroeg de gemiddelde jaarlijkse Australië 5. Aborigines

Australië 5. Aborigines Aborigine is de Latijnse aanduiding voor de oorspronkelijke, niet van elders gekomen of althans oudst bekende bewoners v

Australië 6. Geschiedenis

Australië 6. Geschiedenis Geschiedkundigen dachten lange tijd dat de voorouders van de oorspronkelijke bevolking, de Aborigines, zo'n 20.000 à Australië 7. Economie

Australië 7. Economie Australië heeft een vrije markteconomie. Het land voorziet in zijn eigen voedselbehoefte en is een belangrijk producent van Austriden

Australië Officiële naam: Commonwealth of Australia Oppervlakte: 7.686.850 km2 Inwoners: 18.613.000 (1998) Staatsvorm: parlementaire monarchie Australië 2. Geografie

Austriden Hooggelegen stelsel van dekbladen in oostelijk Zwitserland. Vormen ook het belangrijkste deel van de Oostenrijkse Alpen. Men onderscheidt Aust-Agder

Auteuil Zuidwestelijk stadsdeel van Parijs bij het Bois de Boulogne. Paardenrenbaan.

autochtone bevolking

autochtone bevolking Iedereen die in dezelfde plaats, hetzelfde gebied of hetzelfde land woont waar hij is geboren.

autoliet

autoliet Insluitsel binnen een gesteentepakket van een fragment van datzelfde pakket. Ontstaat doordat het pakket op de ene plaats al geërodeerd wordt, autonomie (politiek en recht)

autonomie (politiek en recht) Het woord autonomie (Grieks: autos = zelf en nomos = wet) is vaak beter bekend in de betekenis van zelfstandigheid

Autun

Autun Stad in het Franse dep. Saône-et-Loire; ca. 20.000 inw.. Metaal-en textielindustrie. Befaamd om zijn kathedraal St.-Lazare (ingewijd 1130) met Autunien

Autunien Onderste etage en tijdvak van het Perm in de limnische faciës van de intramontane bekkens. Genoemd naar het Franse Autun (dep. Saône-autuniet

autuniet Mineraal uit de fosfaatgroep, behorend tot de uraanglimmers. Chemische samenstelling Ca((UO2).(PO4))2.8H2O. Tetragonale bladerige kristallen, Auvergne

Auvergne Regio in Midden-Frankrijk; 26.013 km2, 1.321.200 inw. (1990). Omvat het grootste deel van het Massif Central en de departementen Cantal, Auxerre

Auxerre Hoofdstad van het Franse dep. Yonne; 38.921 inw. (1992). Metaal- en verfindustrie. Wijnhandel. Gotische kathedraal St.-Étienne (13e-16e Avallon

Avallon Stad in het Franse dep. Yonne; 8618 inw. (1992). Bezienswaardig: kerk St.-Lazare (gewijd 1106), de bolwerken en de Tour de l'Horloge uit Avalon

Avalon Canadees schiereiland, met St. John's (95.000 inw. in 1991), de hoofdstad van de provincie Newfoundland. In 1610 werd er een Britse kolonie Avebury

Avebury Dorp in het Engelse graafschap Wiltshire. Evenals Stonehenge bekend door zijn neolithische bouwwerken (2000-1600 v.C.). Windmill Hill Aveiro

Aveiro District in Portugal, prov. Beira Litoral, aan de Atlantische Oceaan; 2808 km2, 660.000 inw.. Gelijknamige hoofdstad (ca. 30.000 inw.). Vnl. Avelgem

Avelgem Gemeente aan de Schelde in de Belgische provincie West-Vlaanderen; 21,74 km2, 9114 inw. (1997). Handels- en onderwijscentrum met landbouw Avellaneda

Avellaneda Zuidoostelijke voorstad van Buenos Aires; ca. 350.000 inw. (1991). Aardolieraffinage, vleesverwerkende, textiel- en leerindustrie. Heette Aventinus

Aventinus Een van de zeven heuvels waarop Rome gebouwd is. Onder de Romeinse koningen werd hier een tempel voor Diana gebouwd.

aventurienglas

aventurienglas Weinig doorzichtige siersteen en glassoort op basis van kwarts (SiO2), dankt zijn kleur aan colloïdaal verdeelde metaal- en glimmerverontreinigingen

Averbode

Averbode Vroeger zelfstandige gemeente in de Belgische provincie Vlaams Brabant, sedert 1977 deel van Scherpenheuvel-Zichem. Averbode is vooral Avereest

Avereest Gemeente aan de Reest in de Nederlandse provincie Overijssel; 74,24 km2, 14.863 inw. (1997). Landbouw en enige industrie. Tot de gemeente Aveyron

Aveyron Departement in Frankrijk in het zuiden van het Massif Central; 8735 km2, 278.700 inw. Hoofdstad: Rodez. Bergachtig met land- en wijnbouw, Avignon

Avignon Hoofdstad van het Zuidfranse dep. Vaucluse, aan de Rhône; 91.000 inw. (1992). Fabricage van wijn, meel, zeep, oliën, textiel en leer. Bekend Avila

Avila Spaanse prov. ten westen van Madrid; 8048 km2, ca. 185.000 inw.. Gelijknamige hoofdstad (ca. 38.000 inw.). Vnl. agrarisch: graan, olijven, wijn. Avilés

Avilés Stad in de Spaanse prov. Oviedo; ca. 90.000 inw. Belangrijk ijzer- en staalcentrum.

Avon

Avon Linker zijrivier van de Engelse rivier de Severn; 154 km. Ontspringt in Northamptonshire en stroomt o.a. door Stratford-upon-Avon, de geboorteplaats Avranches

Avranches Stad in het Noordwestfranse dep. Manche; ca. 9500 inw.. Leerlooierijen, handel in agrarische producten (fruit en cider); visserij. Plantentuin Awans

Awans Gemeente in de Belgische provincie Luik (Droog Haspengouw); 27,09 km2, 8181 inw. (1997). Woongemeente met industrie (metaal) en akkerbouw Awash

Awash Rivier in Ethiopië; 800 km. Ontspringt ten zuiden van Addis Abeba en mondt uit in het Abayameer. Twee stuwdammen (waaronder de Kokadam), Axel (Nederland)

Axel (Nederland) Gemeente in Zeeuws-Vlaanderen in de Nederlandse provincie Zeeland; 72,36 km2, 12.198 inw. (1997). Verzorgend centrum met axiniet

axiniet Mineraal behorend tot de cyclosilicaten. Kan circa 5% boor bevatten. Triklien, scherpe bijlvormige kristallen met goede splijting en schelpvormige Ayacucho

Ayacucho Hoofdstad van het gelijknamige Peruaanse departement; ca. 102.000 inw.. Departement: 44.181 km2, ca. 550.000 inw.. Toeristisch, agraris

Aydin

Aydin Turkse prov. aan de Egeïsche Zee; 7870 km2, ca.750.000 inw.. Gelijknamige hoofdstad (74.000 inw., 1980). Landbouwgebied: o.a. tabak, katoen Aylesbury

Aylesbury Hoofdplaats van het Engelse graafschap Buckinghamshire; ca. 48.000 inw. Vanouds marktstad, nu bestuurlijk centrum. Bezienswaardig:

Ayr

Ayr Hoofdstad van het voormalige Schotse graafschap Ayrshire (nu deel van de regio Strathclyde); 49.522 inw. Machine-, metaal- en textielindustrie. Ayuthaya

Ayuthaya (Ajoethia) Stad in Thailand aan de rivier de Menam; ca. 62.000 inw. Was vanaf 1350 hoofdstad van het gelijknamige rijk, dat in 1767 door Aywaille

Aywaille Gemeente aan de Amblève in de Belgische provincie Luik; 79,97 km2, 9730 inw. (1997). Klein regionaal centrum met landbouw en enige Azerbajdzjan

Azerbajdzjan 2. Geografie

Azerbajdzjan 2. Geografie Landschap Het centrale deel van het land is een laagvlakte waar de rivieren Koera en Araks doorheen stromen. Deze delta Azerbajdzjan 3. Samenleving

Azerbajdzjan 3. Samenleving Demografie In 1994 telde Azerbajdzjan bijna 7,5 miljoen inwoners. In het begin van de jaren negentig groeide de Azerbajdzjan 4. Geschiedenis

Azerbajdzjan 4. Geschiedenis De huidige republiek Azerbajdzjan is het noordelijk deel van het historische gebied met dezelfde naam. In 1828 werd Azerbajdzjan 5. Economie

Azerbajdzjan 5. Economie In 1991 stemde de Opperste Sovjet in met de overgang naar een economie gebaseerd op een vrije markt. Tot dan kende Aziatische Tijgers

Azerbajdzjan Officiële naam: Azarbaijchan Respublikazy (Republiek Azerbajdzjan) Oppervlakte: 86.600 km2 Inwoners: 7.855.000 (1998) Staatsvorm

Aziatische Tijgers (Asian Tigers) Benaming voor de Oost-Aziatische economieën Taiwan, Zuid-Korea, Singapore en Hongkong. Dit waren ontwikke

Azië

Azië Azië is het grootste werelddeel en ligt ten oosten van Europa. Het beslaat een oppervlakte van 44 miljoen km2, eenderde van het totale landoppervlak

Azoren

Azoren (Vlaamse Eilanden; Port.: Arquipélago dos Açores) Tot Portugal behorende eilandengroep in de Atlantische Oceaan; 2247 km2, ca. 253.000 Azov, Zee van

Azov, Zee van Ondiepe, visrijke zee in noordelijke deel van de Zwarte Zee; ca. 38.000 km2. Genoemd naar de stad Azov (78.000 inw., 1981), met Azua

Azua (Azua de Compostela) Hoofdstad van de gelijknamige provincie in het zuiden van de Dominicaanse Republiek aan de Caribische Zee; ca. 32.000 azuriet

azuriet (chessyliet) Waterhoudend mineraal uit de carbonaatgroep. Chemische samenstelling 2CuCO3.Cu(OH)2. Monoklien, soms kleine kristallen, A-gemeente

baai Terugwijking van de kust of inham tussen twee kapen. Door de golfpatronen in zee is het water in een baai vrij rustig, reden waarom het een geschikte Baalbek

Baalbek Stad in Libanon in de Anti-Libanon; ca. 15.000 inw.. Centrum van een agrarisch gebied. Baalbek dateert van de tijd der Feniciërs. In de hellenistische Baarderadeel

Baarderadeel Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Friesland; opgeheven in 1984, nu ingedeeld bij Littenseradiel. Bezienswaardig: Baarle-Hertog

Baarle-Hertog (Baerle-Duc) Gemeente in de Belgische provincie Antwerpen; 7,47 km2, 2097 inw. (1997). Midden in de Nederlandse gemeente Baarle-Baarle-Nassau

Baarle-Nassau Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 76,36 km2, 6033 inw. (1997). Agrarische activiteiten, toerisme. In de gemeente Baarn

Baarn Gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht; 33,33 km2, 24.538 inw. (1997). Lichte industrie, pendel. Bezienswaardig: bosrijke omgeving, Bab el Mandeb

Bab el Mandeb (Bab al-Mandab) Straat tussen het Arabisch Schiereiland en Afrika, die de Rode Zee verbindt met de Golf van Aden.

backwasheffects

backwasheffects Het verschijnsel dat door de aantrekkingskracht van een centrum de achtergebleven (perifere) gebieden steeds verder uitgezogen Bacolod

Bacolod Havenplaats op het Filippijnse eiland Negros; 364.180 inw. (1990). Centrum van het belangrijkste suikergebied van het land. Handel in suikerriet Bad Ems

Bad Ems Stad in de Duitse deelstaat Rheinland-Pfalz; 9300 inw. (1992). Badplaats met warme, alkalische bronnen. Bekend door het Emser water, het Badachsjan

Badachsjan Prov. in Noordoost-Afghanistan; 47.403 km2, ca. 525.000 inw.. Hoofdstad: Faizabad. Bergachtig gebied. Vindplaats van lazuurstenen Badajoz

Badajoz Prov. in West-Spanje; 21.657 km2, 650.400 inw. (1991). Gelijknamige hoofdstad (122.200 inw., 1991). Landbouw (graan, olijven, wijndru

Badalona

Badalona Noordelijke voorstad van Barcelona; 218.700 inw. (1991). Textiel-, chemische, ijzer- en staalindustrie.

Baden (Duitsl.)

Baden (Duitsl.) Voormalig groothertogdom (1806) in het zuidwesten van Duitsland. Vanaf de 12e eeuw markgraafschap onder de Zähringen. In 1535 Baden (Oostenr.)

Baden (Oostenr.) Stad in Neder-Oostenrijk; 23.235 inw. (1991). Badplaats met warme zwavelbronnen.

Baden (Zwits.)

Baden (Zwits.) Gezondheidscentrum in het Zwitserse kanton Aargau; ca. 15.000 inw.. Textiel- en elektrotechnische industrie. Al in de Romeinse tijd Baden-Baden

Baden-Baden Stad in de Duitse deelstaat Baden-Württemberg; ca. 51.000 inw.. Gelegen aan de noordgrens van het Zwarte Woud. Radioactief bronwater: Baden-Württemberg

Baden-Württemberg Deelstaat in het zuiden van Duitsland; 35.751 km2, 10.001.800 inw. (1991). Hoofdstad: Stuttgart. Landbouw: graan, groenten, badland

badland Engelse benaming voor gebieden met sterke regenerosie. Het proces is het sterkst bij zachte gesteenten in onbegroeid gebied. Het regenwater Badlands

Badlands (Engels voor: slechte landen) Plateau in het Amerikaanse gebergte de Black Hills, in South Dakota. Sterk geërodeerd, zeer droog en onvruchtbaar. Baelen

Baelen Gemeente aan de Vesder en de Gileppe in de Belgische provincie Luik; 85,72 km2, 3638 inw. (1997). Landbouw, bosontginning, industrie, Baexem

Baexem Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Limburg, sinds 1991 bij Heythuysen. Landbouw (boomgaarden, aspergeteelt). Baffin Bay

Baffin Bay Deel van de Atlantische Oceaan tussen de Northwest Territories (Canada) en Groenland. Via de Davis Strait met de Atlantische Oceaan Baffin Land

Baffin Land (Baffin Island) Grootste eiland van Canada, gelegen in het Noordpoolgebied; 476.560 km2. Bergachtig, boomloos en met veel fjorden en Baffin, William

Baffin, William (1584-1622) Engels ontdekkingsreiziger, een der velen die zochten naar de noordwestelijke doorvaart naar Indië. Ontdekte in 1616 Baflo

Baflo Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Groningen, sinds 1990 bij Winsum. Landbouw en toerisme. Baflo omvatte dorpen Bafoussam

Bafoussam Stad in West-Kameroen; met 95.000 inw. de vijfde stad van het land (1987). Centrum van een gebied met verbouw van koffie en pinda's.

Bagdad

Bagdad Hoofdstad van Irak en van de gelijknamige provincie. Bagdad had in 1997 ca. 4 miljoen inwoners. Provincie: 5.159 km2 en ca. 5 miljoen inw..

Bagdad-spoorlijn

Bagdad-spoorlijn Spoorweg tussen Constantinopel (Istanbul) en Bagdad. In 1903 kreeg Duitsland van de Turken de concessie voor de aanleg van deze Baghlan

Baghlan Prov. in Noordoost-Afghanistan; 17.109 km2, ca. 520.000 inw.. Hoofdstad: Baghlan (41.240 inw.). Katoenindustrie en verwerking van in de Bagnères-de-Bigorre

Bagnères-de-Bigorre Badplaats in het Franse dep. Hautes-Pyrénées; 8430 inw. (1990). Marmerwinning en textielindustrie. Warme bronnen. Bagnèr

Bahama's

Bahama's 2. Geografie

Bahama's 2. Geografie Landschap De Kleine Bahama Bank in het noordwesten en de Grote Bahama Bank in het midden vormen de belangrijkste Bahama's 3. Samenleving

Bahama's 3. Samenleving Bevolking De Bahama's hadden in 1994 272.000 inwoners (19,5 per km2), grotendeels geconcentreerd in stedelijke agglomeraties Bahama's 4. Geschiedenis

Bahama's 4. Geschiedenis Binnen 25 jaar nadat Columbus in 1492 als eerste Europeaan voet aan wal had gezet op San Salvador (of op Samana Cay, Bahama's 5. Economie

Bahama's 5. Economie Na de explosieve groei van het toerisme in de jaren vijftig en zestig trad in de jaren zeventig ten gevolge van de oliecrisis Bahawalpur

Bahama's Officiële naam: Commonwealth of the Bahamas (Gemenebest van de Bahama's) Oppervlakte: 13.939 km2 Inwoners: 279.800 (1998) Staatsvorm

Bahawalpur (Bhawalpur) Hoofdstad van het gelijknamige Pakistaanse district in de provincie Punjab; ca. 181.000 inw.. Bewerking van katoen, rijst Bahía

Bahía Blanca

Bahía Blanca Havenstad in de Argentijnse provincie Buenos Aires; 264.000 inw. (1990). Aardoliewinning en -raffinage, chemische, metaal- en vleesverwerkende Bahr al-Ghazal

Bahía Deelstaat in Oost-Brazilië aan de Atlantische Oceaan; 561.026 km2, ca. 12.000.000 inw.. Hoofdstad: Salvador. Landbouw: cacao, katoen, suikerriet

Bahr al-Ghazal provincie in Soedan; 200.894 km2, ca. 2.300.000 inw.. Hoofdstad: Wau. Vnl. landbouw en veeteelt. De gelijknamige rivier vormt sa

Bahrein

Bahrein 2. Geografie Landschap Alle kleinere eilanden zijn rotsachtig en steken slechts weinig boven de zeespiegel uit. Alleen het eiland Bahrein Bahrein 3. Samenleving

Bahrein 3. Samenleving Demografie In 1994 groeide de bevolking met 3% tot een aantal van 549.000. Het geboortecijfer bedroeg 27 per 1000 inwoners Bahrein 4. Geschiedenis

Bahrein 4. Geschiedenis Bahrein is al sinds prehistorische tijden bewoond. Er zijn steeds meer aanwijzingen dat Bahrein-eiland geïdentificeerd kan Bahrein 5. Economie

Bahrein 5. Economie In Bahrein werd de eerste oliebron (1932) van het Midden-Oosten commercieel geëxploiteerd. Tegenwoordig behoort het land

Bahrein Officiële naam: Staat Bahrein Oppervlakte: 695 km2 Inwoners: 616.000 (1998) Staatsvorm: absolute monarchie (emiraat) Staatshoofd: sjeik Bahrein 2. Geografie

Baia Mare

Baia Mare Hoofdstad van de Roemeense judet (prov.) Maramures; 148.800 inw. (1992). Metallurgische industrie en winning van lood, zink en goud. Bairiki

Bairiki Hoofdstad van de eilandenrepubliek Kiribati; 25.380 inw. (1990). B. ligt op het atol Tarawa. Regeringszetel, internationale haven en luchthaven.

Baja California Norte

Baja California Norte Deelstaat in Noordwest-Mexico; 69.921 km2, 1.660.800 inw. (1990). Hoofdstad: Mexicali. Grenst aan California (VS) en heef

Baja California Sud

Baja California Sud Deelstaat in Noordwest-Mexico op het zuidelijk deel van het Californisch schiereiland; 73.475 km2, 317.800 inw. (1990). Hoofdstad: Bajkalmeer

Bajkalmeer Meer in Siberië; 31.500 km2. Grootste zoetwatermeer van Eurazië en diepste ter wereld (1620 m; 455 m boven de zeespiegel). Voornaamste Bajocien

Bajocien Etage en tijd van de Midden Jura, tussen het Aalenien en het Bathonien. De naam werd ingevoerd door A.D. d'Orbigny in 1850 en is afgeleid bajonetgang

bajonetgang Gang van stollingsgesteente die eerst ongeveer loodrecht op de gelaagdheid van de bestaande gesteenten binnendringt en daarna een hoek Bakel en Milheeze

Bakel en Milheeze Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant (Peel). Landbouw, pluimveeteelt, varkensmesterijen. Bezien

Baker Eiland

Baker Eiland Koraaleiland in de Grote Oceaan, 2600 km ten zuidwesten van Honolulu, behorend tot het Amerikaanse overzeese gebiedsdeel Baker, Bakhtaran

Bakhtaran (voorheen Kermanshah) Stad in Koerdistan in West-Iran, hoofdstad van de gelijknamige provincie; ca. 570.000 inw.; provincie 23.667 km

Bakoe

Bakoe (Baku, Baky) Hoofdstad van Azerbajdzjan, telde in 1990 1.149.000 inwoners. De stad ontleent haar grootste bekendheid aan de oliewinning Balaklava

Balaklava Stad in Oekraïne, op de Krim; bekend van de Krimoorlog (1854-56). De slag bij Balaklava (1854) betekende wel een overwinning van de Balatonmeer

Balatonmeer Meer in Hongarije; 598 km2. Grootste van Midden-Europa. Op de meeste plaatsen erg ondiep. In de zomer kan de temperatuur van het Balboa, Vasco Nuñez de

Balboa, Vasco Nuñez de (ca. 1475-1517) Spaans conquistador. Stak als eerste Europeaan de landengte van Panamá over en ontdekte de Grote Oceaan,

Balearen

Balearen (Sp.: Islas Baleares) Eilandengroep in de Middellandse Zee behorend tot Spanje; tevens prov.; 5014 km2, 709.100 inw. (1991). Hoofdstad: Balen

Balen Gemeente aan de Grote Nete in de Belgische provincie Antwerpen; 72,89 km2, 18.899 inw. (1997). Industrie (lood, zink, springstoffen), veeteelt, Bali

Bali Indonesisch eiland en provincie; 5561 km2, 2.856.000 inw. (1993). Hoofdstad is het zuidelijk gelegen Denpasar; vroeger was de noordelijke havenstad Balikesir

Balikesir provincie in Midden-Turkije; 14.456 km2,ca. 950.000 inw.. Gelijknamige hoofdstad (ca. 125.000 inw.). Verbouw van papavers, graan, maïs Balikpapan

Balikpapan Havenstad op het Indonesische eiland Kalimantan (Borneo); ca. 375.000 inw.. Centrum van de belangrijkste aardolieregio van het land, Balkan

Balkan Bergachtig schiereiland in het zuidoosten van Europa. Wordt in staat- en volkenkundig opzicht meestal opgevat als het gebied bestaande uit Balkangebergte

Balkangebergte (Bulg.: Stara Planina) Gebergte op de Balkan, dat zich uitstrekt van de IJzeren Poort bij de Donau tot de Zwarte Zee. Hoogste top: Balkasjmeer

Balkasjmeer Meer in Kazachstan; ca. 18.000 km2. Gevoed door de rivier de Ili. Visserij en zoutwinning. Op de noordoever het industriecentrum Balchasj Ballarat

Ballarat Stad in de Australische staat Victoria; ca. 65.000 inw. (1991). Industriecentrum: o.a. textiel en metaal, brouwerijen. Gesticht bij de goldrush

Ballhausplatz

Ballhausplatz Plein in Wenen, vlak bij de Hofburg en genoemd naar een gelegenheid ter beoefening van het balspel die er van 1740-1880 heeft gestaan. Ballungsgebiet

Ballungsgebiet Duitse benaming voor een zeer dicht bevolkt, sterk geïndustrialiseerd gebied.

Balonne

Balonne Rivier in Australië; 795 km. Ontspringt in de McPherson Range en mondt uit in de rivier de Darling.

Baltimore

Baltimore Havenstad en grootste stad in de Amerikaanse staat Maryland, 730.000 inwoners (1992). Baltimore heeft, evenals Boston en New York, in Baltische landen

Baltische landen Aanduiding van de drie gebieden aan de Baltische Zee (Oostzee): Estland, Letland en Litouwen. Deze gebieden, eeuwenlang betwist Baluchistan

Baluchistan (Baloetjistan, Beloetsjistan, Beluchistan, Balochistan) provincie in West-Pakistan; 347.188 km2, ca. 4.700.000 inw.. Hoofdstad: Quetta

Baluchistan en Sistan

Baluchistan en Sistan Landstreek in Zuidwest-Iran, grenzend aan Pakistan. Geïrrigeerde landbouw. Genoemd naar de Baluchi, een nomadenvolk dat

Bamako

Bamako Hoofdstad van Mali; 880.000 inw. (1993). Bestuurlijk, financieel, handels-, transport en industrieel centrum van het land, gelegen aan de rivier Bamberg

Bamberg Stad in de Duitse deelstaat Beieren; 70.000 inw.. Gevarieerde industrie en handel in groenten en fruit; toerisme. Cultureel en educatief centrum: Bamian

Bamian Prov. in Centraal-Afghanistan; 17.414 km2, ca. 300.000 inw.. Gelijknamige hoofdstad. Bergachtig. Toerisme: twee in de rotsen uitgehouwen Banda

Banda Eilanden Vulkanische eilandengroep behorend tot de Molukken, de Indonesische provincie Maluku; 44 km2, ca. 60.000 inw. Het grootste eiland Banda oriental

Banda oriental Oostelijke oever van de benedenloop van de rivier de Uruguay (Zuid-Amerika). Het gebied, dat overeenkomt met het huidige Uruguay, Bandar Abbas

Banda Volk in het noorden van de Centraal-Afrikaanse Republiek; samen met de Mandjia-Baya maakt deze etnische groep de helft van de nationale Banda Eilanden

Bandar Abbas Een van de belangrijkste havensteden van Iran aan de Straat van Hormoez, Perzische Golf; ca. 287.000 inw. Opslagplaats en exporthaven Bandar Seri Begawan

Bandar Seri Begawan (voorheen Brunei Town) Hoofdstad van het sultanaat Brunei, aan de monding van de Brunei-rivier op het eiland Kalimantan;

bandjir

bandjir (Indon.) Plotselinge, heftige overstroming van een rivier als gevolg van moessonregens, vaak met veel modder en puin. Als de hoeveelheid zeer bandstad

bandstad Stad die een langgerekte vorm heeft. Meestal ontstaat deze vorm door het aan elkaar groeien van kleinere nederzettingen die lineair gerangschikt Bandundu

Bandundu Provincie in Congo (Zaïre); 295.658 km2, ca. 4.700.000 inw.. Gelijknamige hoofdstad (tot 1966 Banningville geheten) heeft ca. 65.000 Bandung

Bandung (Bandoeng) Hoofdstad van de Indonesische provincie Jawa Barat (West-Java), gelegen in het hoogland op 700 m; 2.056.900 inw. (1990). Banff

Banff National Park

Banff National Park Oudste Nationale Park van Canada (1885), in de Rocky Mountains; 6640 km2. Beroemd om zijn spectaculaire berglandschappen. Bangalore

Banff Voormalig Schots graafschap, nu deel van de regio Grampian; 1640 km2. Gelijknamige hoofdstad. Veeteelt, visserij, toerisme en whiskydestilleerderije

Bangalore 1. District in Zuid-India; 8.003 km2, 4,9 miljoen inwoners (1981). 2. (Bengaluru) Hoofdstad van de staat Karnataka, Zuid-India. Snel groeiende Bangka

Bangka (Banka) Indonesisch eiland, van Sumatera gescheiden door Straat Bangka; 11.330 km2, ca. 400.000 inw.. Heuvelachtig eiland met een van Bangkok

Bangkok (Krung Thep, stad der engelen) Bangkok, tot 1812 een onbetekenend havenplaatsje aan de rivier de Me-nam in Thailand, werd tegen het einde Bangladesh

Bangladesh 2. Geografie

Bangladesh 2. Geografie Landschap Bijna geheel Bangladesh bestaat uit laagland met nauwelijks enig reliëf. Alleen in het noordoosten komen heuvels Bangladesh 3. Samenleving

Bangladesh 3. Samenleving Demografie In 1994 groeide de bevolking met 2,2% tot een aantal van 117,8 miljoen inwoners. Het geboortecijfer bedroeg Bangladesh 4. Geschiedenis

Bangladesh 4. Geschiedenis Omstreeks 1000 v.C. vestigde het van oorsprong Dravidische volk der Bang zich, op de vlucht voor uit het noordwe

Bangladesh 5. Economie

Bangladesh 5. Economie Bangladesh is één van de armste, dichtstbevolkte en minst ontwikkelde landen in de wereld. De economie bestaat vrijwel Bangor

Bangladesh Officiële naam: Volksrepubliek Bangladesh Oppervlakte: 143.998 km2 Inwoners: 127.567.000 (1998) Staatsvorm: republiek Staatshoofd

Bangor 1. Haven- en badplaats in het Welshe graafschap Gwynedd aan de Menai Strait; ca. 13.000 inw.. De Menai Suspension Bridge (1826) was lange Bangui

Bangui Hoofdstad van de Centraalafrikaanse Republiek (Centrafrika); 5-600.000 inw.. Belangrijkste haven en bestuurlijk, economisch en onderwijscentrum Bangweulumeer

Bangweulumeer Meer in Noordoost-Zambia op een hoogte van ca. 1200 m boven de zeespiegel. Gevoed door de Chambesi, afwatering via de Luapula. Baniyas

Baniyas (Banias) Havenstad in Syrië aan de Middellandse Zee; 11.000 inw. Eindpunt van een oliepijplijn vanuit Kirkuk (Irak). Raffinaderij.

Banja Luka

Banja Luka Stad in de republiek Bosnië-Herzegovina; 142.600 inw. (1991). In begin van de jaren negentig gelegen in door Servië bezet gebied. Gevarieerde Banjarmasin

Banjarmasin (Bandjarmasin) Hoofdstad van de Indonesische prov. Zuid-Kalimantan; 480.700 inw. (1990). Haven toegankelijk voor grote schepen; Banjul

Banjul (tot 1973 Bathurst) Hoofdstad van de Afrikaanse staat Gambia en gelegen op Banjul Island (voorheen: St. Mary's Island); ca. 50.000 inw.. Haven banlieue

banlieue (Fr.: voorstad) Randgemeenten, overgangsgebied tussen stad en platteland. Sinds de 19de eeuw heeft het woord zeer uiteenlopende betekenissen. Banska Bystrica

Banska Bystrica Hoofdstad van de Slowaakse provincie Centraal-Slowakije; 85.600 inw. (1992). Door de delfstoffen in de omgeving is de stad vanouds Bantry Bay

Bantry Bay Baai in het Ierse graafschap Cork. Zeer goede natuurlijke haven, geschikt voor mammoettankers.

Baracaldo

Baracaldo Voorstad van de Spaanse stad Bilbao; 104.789 inw. (1991). Centrum van ijzer- en staalindustrie.

Barbados

Barbados 2. Geografie

Barbados 2. Geografie Landschap Barbados is een over het algemeen uit koraalkalksteen opgebouwd, vrij vlak eiland; het hoogste punt, Mount Barbados 3. Samenleving

Barbados 3. Samenleving Bevolking Barbados (261.000 inwoners, 607 per km2 in 1994) is zeer dichtbevolkt. De Afro-Caribische bevolking, bestaande Barbados 4. Geschiedenis

Barbados 4. Geschiedenis De oorspronkelijke bewoners, de Arawak-Indianen, leefden van landbouw en visserij. Bij de komst van de Spanjaarden, Barbados 5. Economie

Barbados 5. Economie Barbados tracht zijn negatieve handelsbalans in evenwicht te brengen door de exploitatie van nieuw ontdekte olie- en aardgasvoorraden Barcelona

Barbados Officiële naam: Barbados Oppervlakte: 430 km2 Inwoners: 259.000 (1998) Staatsvorm: parlementaire monarchie in het Britse Gemenebest

Barcelona Belangrijkste handels-, haven- en industriestad van Spanje; 1.643.500 inw. (1991). Hoofdstad van de gelijknamige prov.; 7733 km2, 4.654.400 Bareilly

Bareilly (Bareli) Handelscentrum in de Indiase deelstaat Uttar Pradesh; 590.600 inw. (1991). Handel in graan, katoen en suikerriet. Meubel- en tapijtindustrie. Barendrecht

Barendrecht Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland (IJsselmonde); 21,74 km2, 23.855 inw. (1997). Fruitteelt met tuinbouwveiling, pendel Barentszzee

Barentsz, Willem (ca. 1550 - 20 juni 1597 op zee gestorven) Nederlandse zeeman en ontdekkingsreiziger. Willem Barentsz is beroemd geworden door Bari

Barentszzee Deel van de Noordelijke IJszee, tussen Spitsbergen en Nova Zembla, genoemd naar Willem Barentsz. Meestal ijsvrij als gevolg van het Barentsz, Willem

Bari Havenstad in de Italiaanse regio Puglia; ca. 350.000 inw.. Hoofdstad van de gelijknamige prov.; 5129 km2, 1.500.000 inw.. Levantbeurs (1930) Barking

Barking Deel van Groot-Londen; ca. 150.000 inw.. Gevarieerde industrie. Van belang voor de drinkwatervoorziening van Londen; 7e-eeuws benedictijnenklooster.

Bar-le-Duc Hoofdstad van het Franse dep. Meuse; ca. 21.000 inw.. Metaal- en kousenindustrie, brouwerij. Vroeger hoofdstad van het hertogdom Bar. basalt

Barletta

Barletta Havenstad in de Italiaanse regio Puglia; 88.720 inw. (1991). Chemische en cementindustrie, handel in fruit en wijn. Dom uit de 13e eeuw. Barnaul

Barnaul Stad in zuidwest-Siberië aan de Ob, hoofdstad van de kraj (Russisch territorium) Altaj; 603.000 inw. (1990). De spoorlijn stimuleerde de industrie: Barneveld

Barneveld Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland (Veluwe); 176,74 km2, 46.340 inw. (1997). Intensieve veehouderij, industrie, transport, Barnsley

Barnsley Hoofdstad van het Engelse graafschap South Yorkshire; ca. 75.000 inw. Mijnbouw, kleding- en rubberindustrie. Woensdagmarkt sinds 12

barnsteen

barnsteen (gele amber) Organische edelsteen, geel, bruin of wit van kleur. Dichtheid 1080 kg/m3, hardheid 2-2½. Vindplaatsen langs Oostzeekust Baroda

Baroda (Vadodara) Industriestad in de Indiase deelstaat Gujarat; 1,1 mln inw. (1991). Metaal-, chemische, textiel- en aardewerkindustrie. Handel in Barotseland

Barotseland (Western) provincie in West-Zambia; ca. 127.000 km2, ca. 500.000 inw.. Hoofdstad Mongu. Genoemd naar de Barotse, een bantoe-volk Barquisimeto

Barquisimeto Hoofdstad van de Venezolaanse deelstaat Lara; 680.000 inw. (1991). Centrum van een vruchtbaar landbouwgebied met veeteelt en verbouw Barradeel

Barradeel Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Friesland. Opgeheven in 1984; nu bij Harlingen, Franekeradeel en Het Bildt. Barrancabermeja

Barrancabermeja Stad in de Colombiaanse provincie Santander; ca. 95.000 inw. Belangrijk centrum van aardoliewinning met pijpleiding naar de kust. Barrande, Joachim

Barrande, Joachim (1799-1883) Frans geoloog. Werkte vanaf 1830 in het Siluur van Bohemen, waar hij een nauwkeurige stratigrafie bepaalde. Bekend Barranquilla

Barranquilla Hoofdstad van het Colombiaanse departement Atlántico; 1.033.900 inw. (1993). Grootste exporthaven van het land. Industrie: scheepsbouw, Barreiro

Barreiro Industriële voorstad van Lissabon op de oostelijke oever van de Taag; ca. 55.000 inw.. Kunstmest- en kurkindustrie.

Barrémien

Barrémien Etage en tijd van het Onder Krijt tussen Hauterivien en Aptien, genoemd naar Barrème (Basses-Alpes) in Frankrijk. Ingevoerd door Coquand barrièrerif

barrièrerif Koraalrif dat zich op enige afstand van de kust bevindt en daarvan gescheiden wordt door een ondiepe lagune.

Barringer, Daniel Moreau

Barringer, Daniel Moreau (1860-1925) Amerikaans mijningenieur en geoloog. Kocht in 1903 het terrein waar zich de Arizona-krater bevindt en begon

Barrow-in-Furness

Barrow-in-Furness Stad in het Engelse graafschap Cumbria; 71.800 inw. (1992). Belangrijk centrum van scheepsbouw en -reparatie. Papier- en chemische Barsac

Barsac Grootste gemeente van Sauternes, een van de wijndistricten rond Bordeaux. Bekend van de zeer zoete, gouden sauterneswijnen.

Barsingerhorn

Barsingerhorn Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland, sinds 1990 bij Niedorp. Landbouw. Stadsrechten in 1411. Bartholomew & Son, John

Bartholomew & Son, John Wereldberoemde cartografische uitgeverij in het Schotse Edinburgh. Genoemd naar de cartograaf John George Bartholomew Bartonien

Bartonien (Boven Eoceen, Priabonien) Bovenste serie en tijdvak van het Eoceen, genoemd naar Barton Cliff in Hampshire (Engeland). Ingevoerd door barysfeer

barysfeer Gedeelte van de aarde dat onder de lithosfeer ligt, dus de gehele aarde minus de buitenste schil van 20-60 km. De term betekent zware schil Bar-le-Duc

basalt Stollingsgesteente dat na vulkanische uitbarstingen als uitvloeiingsgesteente aan de oppervlakte komt. Veelal samengesteld uit augiet, plagioklaas, basaltverwering

basaltverwering Verwering van basalt die kan optreden nadat er door tektonische druk diaklazen zijn ontstaan. De verwering kan ook optreden in de Basel

Basel (Bazel; in de Romeinse tijd Basilia) Stad in Zwitserland aan de Rijn; 172.467 inw. (1992). Valt grotendeels samen met het halfkanton Basel- Basel (kanton)

Basel (kanton) Overwegend Duitstalig Zwitsers kanton; 465 km2, 428.70 inw. (1992). Sinds 1501 deel van de Confederatie, in 1833 verdeeld in Basel-Basildon

Basildon Nieuw gewest (county district) in Engeland na de bestuurlijke herindeling van de jaren zeventig; ca. 160.000 inw.. Maakt deel uit van het Basilicata

Basilicata (vroeger: Lucania) Italiaanse regio bestaande uit de provincies Matera en Potenza; 9992 km2, 610.800 inw. (1992). Hoofdstad: Potenza. In Basingstoke

Basingstoke Stad in het Engelse graafschap Hampshire; 137.600 inw. (county district, 1986). Kleding- en andere lichte industrie. Aangewezen om basisindustrie

basisindustrie Industrie die grondstoffen verwerkt tot halffabrikaten. Deze halffabrikaten zijn de basis van de productie in andere bedrijven. De basisindustrie basisveen

basisveen Veen dat aan de basis ligt van de holocene afzettingen in Nederland. Basisveen werd gevormd in het Boreaal dat van ca. 7000-6000 v.C.

Basjkirië

Basjkirië (Basjkortostan) Russische deelrepubliek ten westen van de Oeral; 143.600 km2, 4.008.000 inw. (1995). Hoofdstad: Oefa (Ufa). (Petro)chemische, Baskenland

Baskenland Regio in het noorden van Spanje, bestaande uit de provincies Vizcaya, Guipúzcoa en Alava. Hoofdstad van de Spaanse regio is Bilbao. Basra

Basra (Arab.: Al-Basrah) De grootste havenstad van Irak aan de Shatt-al-Arab, ca. 100 km van de Perzische Golf; met ca. 620.000 inw. de tweede stad Bass Strait

Bass Strait (Straat Bass) Zeestraat tussen de Indische Oceaan en de Tasmanzee; 250 km breed. Scheidt Victoria van Tasmanië. Visrijk. Aardolie en Bassein

Bass, George

Bass, George (1771-1803) Als Brits marinearts naar Australië gegaan en ontdekkingsreiziger geworden. Aangemoedigd door de toenmalige gouverneur Bastenaken

Bassein Hoofdstad van de Birmaanse zuidelijke provincie Irrawaddy; ca. 340.000 inw.. Rivierhaven aan de gelijknamige rivier, toegankelijk voor zeeschepen; Basses-Alpes

Basse-Normandie Regio in West-Frankrijk; 17.589 km2, 1.391.300 inw. (1990). Bestaat uit de departementen Manche, Calvados en Orne. Veeteeltgebied, Basse-Terre

Basses-Alpes Oude naam van het Franse dep. Alpes-de-Haute-Provence (tot 1971).

Basses-Pyrénées

Basses-Pyrénées Oude naam van het Franse dep. Pyrénées-Atlantiques (tot 1969).

Basseterre

Basseterre Hoofdstad van de in 1983 zelfstandig geworden Caribische staat Saint Christopher en Nevis (ook bekend onder de naam Saint Kitts and Basse-Normandie

Basse-Terre Hoofdstad van het Franse overzeese departement Guadeloupe; 14.000 inw. (1990). Belangrijkste inkomstenbronnen zijn toerisme en de bassin

bassin 1. Dokhaven 2. Laaggelegen gebied.

Bastenaken (Bastogne) Gemeente in de Belgische provincie Luxemburg (Ardennen); 172,08 km2, 12.843 inw. (1997). Regionaal dienstencentrum, Bastia

Bastia Hoofdplaats van het Franse dep. Haute-Corse (Corsica); 38.834 inw. (1992). Belangrijkste handelscentrum van het eiland (vis, wijn en fruit). Bat Jam

Bat Jam Voorstad van de Israëlische stad Tel Aviv aan de Middellandse Zee; ca. 133.000 inw.. Voedingsmiddelenindustrie (bier, ijs) en toerisme. Kreeg Bataan

Bataan Filippijns schiereiland op het eiland Luzon; strategisch van belang voor de beheersing van de Golf van Manila. In WO II trokken de Amerikaans-Bataklanden

Bataklanden Gedeelte van de Nederlands-Indische residentie Tapannuli (Sumatra). De B. werden in de periode 1832-1907 onder Nederlands gezag Batalha

Batalha Stadje in de Portugese prov. Leiria; ca. 15.000 inw.. Het voormalige gotische dominicanenklooster Santa Maria da Vitoria is het nationale monument Batangas

Batangas Havenstad op het Filippijnse eiland Luzon; 185.000 inw. (1990). Hoofdstad van de gelijknamige provincie, belangrijke zeehaven en handelscentrum Batenburg

Batenburg Vroeger zelfstandige gemeente aan de Maas in de Nederlandse provincie Gelderland. Opgeheven in 1984; nu bij Wijchen. Fruitteelt en champignonkwekerijen. Bath

Bath Stad in het Engelse graafschap Avon; 80.200 inw. (1992). Enige lichte industrie: schoenen en drukkerijen. Van veel meer belang is het toerisme. Bathmen

Bathmen Gemeente in de Nederlandse provincie Overijssel (Salland); 27,85 km2, 5253 inw. (1997). Landbouw (gemengd bedrijf), toerisme. Bezienswaardig: batholiet

batholiet Groot intrusielichaam, gevormd uit stollingsgesteenten, meestal graniet. Komt voor in gebergtegordels. De Sierra-Nevadabatholiet heeft een Bathonien

Bathonien Etage en tijd van de Midden Jura tussen Bajocien en Callovien, genoemd naar de Engelse plaats Bath. Ingevoerd door A.D. d'Orbigny in bathyale zone

bathyale zone Deel van de diepzee op 200-4000 m diepte.

bathyscaaf

bathyscaaf Vaartuig voor diepzeeonderzoek, geconstrueerd door A. Piccard. Bestaat uit een met benzine gevulde ballon, waaraan een bolvormige stalen bathysfeer

bathysfeer Holle stalen bol voorzien van vensters, bestemd voor diepzeeonderzoek. In 1930 daalden de ingenieur O. Barton en de bioloog W. Beebe Batjan en Obi Eilanden

Batjan en Obi Eilanden (Batjan wordt als Bacan geschreven) Vulkanische eilandengroep behorend tot de Indonesische provincie Maluku (Molukk

Batoemi

Batoemi (Ook wel: Bat'umi) Hoofdstad van de Autonome Republiek Adzjarië in Georgië; 137.000 inw. (1990). Olieraffinage (pijpleiding en spoorweg Baton Rouge

Baton Rouge Hoofdstad van de Amerikaanse staat Louisiana; 220.000 inw. (1990). Belangrijke, diepe rivierhaven aan de Mississippi, met olieraffinage, Bautzen

Bautzen Stad in Duitsland, Bezirk Dresden; ca. 50.000 inw.. Machine-, textiel- en chemische industrie. Cultureel centrum, woonplaats van veel Sorben. bauxiet

Baux-de-Provence, Les Ruïnenstadje in het Zuid-Franse departement Bouches-du-Rhône, in de Provence; 400 inw. Gelegen op een kalkrotsplateau, Bawit

bauxiet Veelal roodkleurig afzettingsgesteente met 55-65% aluminium en tot 28% ijzerglans; verder kwarts en titaanoxide. Belangrijkste aluminiumerts. Baux-de-Provence, Les

Bawit Dorp in Egypte aan de Nijl. Apa Apollo-klooster vindplaats van o.a. muurschilderingen van de christelijke sekte der Kopten.

Bayeux

Bayeux Stad in het Franse dep. Calvados; 15.123 inw. (1992). O.a. kant- en aardewerkindustrie. Bezienswaardig: gotische kathedraal (13e eeuw) en Bayonne (Fr.)

Bayonne (Fr.) Havenstad in het Frans(-Baskisch)e departement Pyrénées-Atlantiques; 42.000 inwoners (1990). Metallurgisch en visserijcentrum, chemische Bayonne (VS)

Bayonne (VS) Havenstad in de Amerikaanse staat New Jersey; 61.000 inwoners (1990). Petrochemische, machine-, voedingsmiddelen- en metaalindustrie. Bayreuth

Bayreuth Stad in de Duitse deelstaat Beieren; 72.955 inw. (1993). Regionaal bestuurscentrum, toerisme, porselein-, textiel- en machine-industrie. Bezienswaardig: Beardmore-gletsjer

Beardmore-gletsjer Gletsjer in Antarctica; 225 km lang. Van het Zuidpoolplateau naar de Ross IJsbarrière. Ontdekt door Shackleton.

Béarn

Béarn Landstreek en vroegere prov. in Zuidwest-Frankrijk. Hoofdplaats: Pau. Hier woont een aantal Basken. Sinds 1589 bij Frankrijk.

Beauce

Beauce Landstreek in Frankrijk in het Bekken van Parijs. Hoofdplaats: Chartres.

Beaufort-schaal

Beaufort-schaal Indeling van de windsnelheden in twaalf klassen, ingevoerd door de Engelse admiraal Sir Francis Beaufort (1774-1857) in 1808. Hij Beaujolais

Beaufortzee

Beaufortzee Deel van de Noordelijke IJszee tussen Alaska en Banks Island (Canada). Bedekt met drijfijs. Grootste diepte ca. 3.700 m.

Beaujolais Bergachtige landstreek in Frankrijk tussen Loire en Saône. Bekend wijnbouwgebied met beaujolaiswijnen, lichte bourgogne. Beaujolais Beaumont

Beaumont Gemeente in de Belgische provincie Henegouwen (Fagne); 93,01 km2, 6376 inw. (1997). Regionaal dienstencentrum met landbouw, industrie, Beaune

Beaune Stad in het Franse dep. Côte-d'Or; 22.231 inw. (1992). Centrum van het wijnbouwgebied Côte de Beaune en belangrijkste handelsplaats voor Beauraing

Beauraing Gemeente in de Belgische provincie Namen (Fagne en Famenne); 174,55 km2; 8015 inw. (1997). Centrumfunctie met land- en bosbouw; Beauvais

Beauvais Hoofdstad van het Franse dep. Oise; ca. 55.000 inw.. Beroemde tapijtindustrie (Manufacture Nationale de Tapisseries, 1664), machine-, chemische Béchar

Béchar (Vroeger Colomb-Béchar) Hoofdstad van de West-Algerijnse provincie Saoura; ca. 107.000 inw. Belangrijke handelsoase op een kruispunt bedekkingsgraad

bedekkingsgraad De verhouding tussen een bedekt oppervlak en het totale oppervlak. Wordt gegeven door een getal tussen 0 en 1, maar kan ook door Bedford

Bedford Hoofdplaats van het Engelse graafschap Bedfordshire; 132.234 inw. (1991). Centrum van een agrarisch gebied. Machine-, elektrotechnische, Bedfordshire

Bedfordshire Engels graafschap; 1235 km2, ca. 525.000 inw.. Verdeeld in North Bedfordshire, Mid Bedfordshire, South Bedfordshire en Luton. Machine-bedrijfstak

bedrijfstak (ook: branche, industriesector) Een aantal ondernemingen, die zich alle toeleggen op de vervaardiging van een min of meer gelijk product, Bedum

Bedum Gemeente aan het Boterdiep in de Nederlandse provincie Groningen; 44,96 km2, 10.500 inw. (1997). Tuinbouw, zuivel- en conservenindustrie. Beegden

Beegden Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Limburg, sinds 1991 bij Heel. Landbouw (veeteelt) en industrie. Bezienswaardig: Beek

Beek en Donk

Beek en Donk Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 16,77 km2, 9652 inw. (1996). Industrie en landbouw. Bezienswaardig: beekeerdgrond

Beek Gemeente in de Nederlandse provincie Limburg: 20,99 km2, 17.290 inw. (1997). Industrie (beton, steen, chemie van Staatsmijn Maurits), ople

beekeerdgrond Bodem met een dikke, humeuze toplaag die ontstaan is doordat organisch materiaal door de hoge grondwaterstand in een gebied niet Beekman, Anton Albert

Beekman, Anton Albert (1854-1947) Nederlands geograaf, publiceerde o.a. aantal werken over de ontwikkeling van de waterstaat in Nederland. Hie

Beemster

Beemster Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland; 72,08 km2, 8306 inw. (1997). Agrarische activeiten, pendel. Bezienswaardig: diverse Beernem

Beernem Gemeente in de Belgische provincie West-Vlaanderen; 71,67 km2, 14.338 inw. (1997). Landbouw, industrie, toerisme. Bezienswaardig: Provinciaal

Beers

Beers Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant, in 1994 opgedeeld tussen de gemeenten Cuijk en Grave. Tuinbouw Beerse

Beerse Gemeente aan het kanaal Dessel-Turnhout-Schoten in de Belgische provincie Antwerpen; 37,47 km2, 15.222 inw. (1997). Oude (steenbakkeri

Beersel

Beersel Gemeente aan de Zenne en het kanaal Brussel-Charleroi in de Belgische provincie Vlaams Brabant; 30 km2, 22.714 inw. (1997). Industrie, Beersjeba

Beersjeba (Bir es-Seba) Stad in Israël aan de rand van de Negev-woestijn; ruim 140.000 inw.. Bestuurlijk, cultureel, industrieel en handelscentrum Beerta

Beerta Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Groningen, sinds 1990 bij Reiderland. Landbouw op vette zeeklei.

Beesel

Beesel Gemeente aan de Maas in de Nederlandse provincie Limburg; 29,20 km2, 13.232 inw. (1997). Tuinbouw, industrie. Bezienswaardig: kasteel Beetsterzwaag

Beetsterzwaag (Beetsterswaag) Hoofdplaats van de gemeente Opsterland in de Nederlandse provincie Friesland. Landbouw, toerisme (bosrijke omgeving). Begijnendijk

Begijnendijk Gemeente aan de Demer in de Belgische provincie Vlaams Brabant (Kempen); 17,61 km2, 8904 inw. (1997). Groente- en pluimveeteelt, beheersgebied

beheersgebied Gebied waar met boeren beheersovereenkomsten zijn afgesloten om zo tegemoet te komen aan het belang van recreanten en natuurbehoud. beheersovereenkomst

beheersovereenkomst Overeenkomst tussen de Stichting Beheer Landbouwgronden (SBL) en boeren in een bepaald gebied, waarin geregeld wordt Beieren

Beieren (Lat.: Bavaria; Bayern) Grootste deelstaat van Duitsland; 70.551 km2, 11.596.000 inw. (1991). Hoofdstad: München. Landbouw (granen, fruit, Beilen

Beilen Gemeente in de Nederlandse provincie Drenthe; 167,66 km2, 15.265 inw. (1997). Landbouw en industrie (melkfabriek, compostbedrijf van de

Beira

Beira 1. Historische landstreek in Portugal met het scheidingsgebergte Serra da Estrela. Visserij en zoutwinning aan de kust, landbouw (tarwe, maïs, Beiroet

Beiroet (Beyrouth, Bayrût; voorheen Beyrtus) Hoofdstad van Libanon. Beiroet is de grootste stad van het land (1,5 miljoen inwoners (1988), inclusief Béja

Béja Hoofdstad van het gelijknamige Tunesische gouvernoraat; ca. 50.000 inw. (gouvernoraat 3.558 km2, 300.000 inw.). Suikerraffinage, graanhandel. Béjaia

Béjaia (vroeger: Bougie) Havenstad in Algerije aan de Middellandse Zee; ca. 125.000 inw.. Eindpunt van een oliepijpleiding uit de Sahara. Export Beka'avallei

Beka'avallei Vlakte in Libanon. De Beka'avallei, een vruchtbaar landbouwgebied, kwam in 1997 in het nieuws door de zgn. hongeropstand. In juli Békéscsaba

Békéscsaba Stad in de Hongaarse prov. Békés; 70.763 inw. Provincie: 5632 km2, ca. 420.000 inw.. Machine-, textiel- en vleesverwerkende industrie. bekken (geol.)

bekken (geol.) Relatief laag gelegen deel van de aardoppervlakte. In een bekken vindt gewoonlijk veel sedimentatie plaats van materiaal afkomstig Bekkevoort

Bekkevoort Gemeente in de Belgische provincie Vlaams Brabant (Hageland); 37,17 km2, 5480 inw. (1997). Landbouw (groente, fruit), pendel.

Belém

Belém (Ook wel: Pará of, voluit: Nossa Senhora de Belém do Pará) Hoofdstad van de Noord-Braziliaanse staat Pará; 1.246.400 inw. (1991). Belangrijkste Belfast

Belfast Hoofdstad van Noord-Ierland (Ulster); 288.700 inw. (1992). Ligging en stadsbeeld Belfast ligt in het noordoosten van Noord-Ierland aan Belfeld

Belfeld Gemeente aan de Maas in de Nederlandse provincie Limburg; 13,89 km2, 5374 inw. (1997). Landbouw, gevarieerde industrie. Forensengem

Belfort

Belfort Hoofdstad van het Franse dep. Territoire de Belfort; 51.739 inw. (1992). Centrum van chemische en zware industrie (o.a. locomotieven). Van Belfort, Territoire de

Belfort, Territoire de Dep. in Noordoost-Frankrijk; 609 km2, ca. 135.000 inw.. Mijnbouw, zware industrie en (teruglopende) textielnijverheid.

Belgaum

Belgaum Handelscentrum in de Indiase deelstaat Karnataka; agglomeratie 400.000 inw. (1991). Handel in rijst, katoen, ghee (geklaarde boter) en palmsuiker. België

België 2. Geografie

België 2. Geografie Landschap Van het noordwesten naar het zuidoosten onderscheidt men achtereenvolgens: Laag-België (0-50 m) met een reeks België 3. Samenleving

België 3. Samenleving Demografie België telde in 1995 ruim 10 miljoen inwoners, waarvan 57% in Vlaanderen, 33% in Wallonië en 10% in Brussel België 4. Geschiedenis

België 4. Geschiedenis Na de val van Napoleon voegden de grote mogendheden de voormalige Oostenrijkse Nederlanden en het Prinsbisdom Luik België 5. Economie

België 5. Economie Schets België behoort met een BNP van $ 20.880 per hoofd van de bevolking (1992) tot de rijkste landen ter wereld en heeft Belgrado

België Officiële naam: Koninkrijk België / Royaume de Belgique / Königreich Belgien Oppervlakte: 30.519 km2 Inwoners: 10.175.000 (1998) Staatsvorm

Belgrado (Beograd) Hoofdstad van Joegoslavië (Servië en Montenegro); 1.087.900 inw. (1991). Ligging en stadsbeeld Belgrado of Beograd (Servisch: Belitung

Belitung (Billiton) Indonesisch eiland in de Java Zee, tussen Sumatera en Kalimantan; 4817 km2, ca. 200.000 inw.. Hoofdstad: Tanjungpandan. Export Belize

Belize 2. Geografie

Belize 2. Geografie Landschap Vooral het noorden van het land is laaggelegen, vrij vlak en bezaaid met meren en moerassen; het zuiden vertoont Belize 3. Samenleving

Belize 3. Samenleving De onzekere toekomstige staatkundige positie van Belize en de hoge werkloosheid hebben lange tijd een ontbindende invloe

Belize 4. Geschiedenis

Belize 4. Geschiedenis Het tegenwoordige Belize maakte samen met Guatemala en het oosten van Mexico deel uit van het Maya-rijk, dat een bloeipe

Belize 5. Economie

Belize 5. Economie De landbouw en het toerisme zijn de basis van Belizes economie. Van belang zijn ook de overmakingen van geëmigreerde Bel

Belize Officiële naam: Belize Oppervlakte: 22.965 km2 Inwoners: 230.000 (1998)) Staatsvorm: parlementaire monarchie in het Britse Gemenebest Staatshoofd

Bellingshausen, Fabian Gottlieb von

Bellingshausen, Fabian Gottlieb von (1778-1852) Russisch zeeofficier en ontdekkingsreiziger. Maakte de eerste Russische reis om de wereld mee. Bellingwedde

Bellingwedde Gemeente in de Nederlandse provincie Groningen; 110,07 km2, 9474 inw. (1997). Landbouw en pendel.

Bellinzona

Bellinzona Hoofdstad van het Zwitserse kanton Ticino; ca. 20.000 inw.. Centrumfunctie. Houtverwerking en papierindustrie. Toerisme. Bezienswaardig: Belmopan

Belmopan Hoofdstad van Belize (voormalig Brits Honduras) sinds 1972; 5.000 inw. (1994). Met de bouw werd begonnen in 1966. De oude hoofdstad, Belo Horizonte

Belo Horizonte Hoofdstad van de Braziliaanse staat Minas Gerais; Meer dan twee miljoen inwoners (1991). Metaal-, textiel-, cement-, auto- en elektrotechnische Beloeil

Beloeil Deel van de Indische Oceaan, tussen India, Burma, de Andamanen en de Nicobaren; 2.172.000 km2. De Ganges, Brahmaputra, Irrawaddy, Mah

belt

belt Een bepaalde gordel, gebied of zone gekenmerkt door bepaalde agrarische producten of economische activiteiten. Vooral bij de beschrijving van Belt

Belt Naam van twee Deense zeestraten, die de verbinding vormen tussen de Oostzee en de Noordzee (Kattegat). De Grote Belt (gem. 25 km breed) scheidt Bemelen

Bemelen Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Limburg; sinds 1982 deel van Margraten. Bezienswaardig: kerk (1845) met toren bemesting

bemesting Toevoegen van organische en/of anorganische stoffen aan grond om de bodemvruchtbaarheid op peil te brengen of te houden. Op bouwland Bemmel

Bemmel Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland (Over-Betuwe); 42,49 km2, 16.544 inw. (1997). Landbouw, fruitteelt, veeteelt (ponyfokkerijen Ben Nevis

Ben Nevis Bergtop in de Schotse regio Grampian; 1343 m. Hoogste berg van Groot-Brittannië.

benedenloop

benedenloop Dat deel van de rivier dat dicht bij de monding ligt, waar de helling naar zee vrijwel nihil is. In de benedenloop overheerst de fluviatie

benedenrivier

benedenrivier Deel van een rivier dat sterk onder invloed staat van getijwerking.

Benedenwindse Eilanden

Benedenwindse Eilanden Eilandengroep in de Caribische Zee, die samen met de Bovenwindse en de Nederlandse Benedenwindse Eilanden de Kleine Benevento

Benevento Hoofdstad van de gelijknamige Italiaanse prov. (bij Napels); 64.987 inw. (1991). Provincie: 2071 km2; ca. 300.000 inw.. Productie van Bengalen

Bengalen (Bengali, Banga) Landstreek aan de benedenloop van de rivier de Ganges. West-Bengalen heeft een grotendeels hindoeïstische bevolking Bengalen, Golf van

Bengalen, Golf van Deel van de Indische Oceaan, tussen India, Burma, de Andamanen en de Nicobaren; 2.172.000 km2. De Ganges, Brahmaputra, Benghazi

Benghazi (Bengasi, Banghazi) Havenstad met spoorverbinding in de gelijknamige Libische provincie; bev. agglomeratie ca. 800.000 inw. Tweede stad Benguela

Benguela Havenstad in Angola; ca 41.000 inw. Hoofdstad van de gelijknamige provincie, die 39.151 km2 groot is en ca. 650.000 inw. telt. Matige havenfaciliteiten, Benguelastroom

Benguelastroom Relatief koude zeestroom in het zuidoostelijk deel van de Atlantische Oceaan, vanaf het zeegebied bij Namibië naar de Golf van Guinee Benin

Benin 2. Geografie

Benin 2. Geografie Landschap De kust is laag, vlak en zandig. Achter een gordel van zandbanken liggen lagunes, die alleen bij Cotonou en Grand Benin 3. Samenleving

Benin 3. Samenleving Demografie In 1994 had Benin ruim 5,2 miljoen inwoners. De bevolking groeide in de periode 1980-1992 gemiddeld met Benin 4. Geschiedenis

Benin 4. Geschiedenis Over de geschiedenis van de volken in het noorden van Benin is weinig bekend. We zijn beter geïnformeerd over wat zich Benin 5. Economie

Benin 5. Economie Benin heeft een agrarische economie; meer dan de helft van de bevolking is werkzaam in de landbouw. Na de politieke veranderingen Benjamin van Tudela

Benin Officiële naam: République du Benin Oppervlakte: 112.622 km2 Inwoners: 6.100.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek Staatshoofd

Benjamin van Tudela (ook Ben Jonah van Tudela) Joods-Spaans reiziger uit de tweede helft van de 12e eeuw. Er is weinig meer over hem bekend

Bennebroek

Bennebroek Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland; 1,75 km2, 5077 inw. (1997). Bloembollenteelt, toerisme. Bezienswaardig: kerkje Benoni

Benoni Stad in Zuid-Afrika in de provincie Gauteng; ca. 100.000 inw.. Vnl. mijnbouw (goud, koper en ijzer) en productie van jute en elektrische apparatuur. Benschop

Benschop Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht in de Lopikerwaard, sinds 1989 bij Lopik. Landbouw, zuivelindustrie. benthaal

benthaal Bodemzone van zeeën, rivieren, meren e.d., onderscheiden van pelagiaal (open water) en litoraal (oeverzone). De bewoners (planten en dieren) Bentheimer zandsteen

Bentheimer zandsteen Zandsteenpakket uit het Onder Krijt (Valanginien). In Nederland in de ondergrond, in Duitsland lokaal aan de oppervlakte

Benthuizen

Benthuizen Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland, sinds 1994 bij Rijnwoude. Landbouw. Benthuizen wordt reeds Benue

Benue Langste zijrivier van de Afrikaanse rivier de Niger; 1400 km. Ontspringt in het Hoogland van Adamaoua in Kameroen. Gebruikt voor de verscheping benzeen

benzeen Cyclische koolwaterstofverbinding C6H6; de benzeen- of fenolring komt voor in zeer veel stoffen die door planten worden gemaakt, o.a. in benzine

benzine Mengsel van vluchtige koolwaterstoffen, gebruikt als brandstof voor benzinemotoren. Door toevoegstoffen gewoonlijk gekleurde en gearomatiseerde Berat

Berat Hoofdstad van de gelijknamige Albanese prov. (1027 km2; 180.500 inw.); 43.800 inw. (1990). Levensmiddelen-, bouwmaterialen- en houtind

Berbera

Berbera Havenstad aan de Golf van Aden in Somalië; ca. 70.000 inw.. Amerikaanse marinehaven sinds 1981. Export van vee, huiden en wol. Bevolkingsaantal Berchem

Berchem Vroeger zelfstandige gemeente in de Belgische provincie Antwerpen; sinds 1 januari 1983 deel van de gemeente Antwerpen. Industrie (elektrische Berchtesgaden

Berchtesgaden Stad in de Duitse deelstaat Beieren; ca. 8200 inw. Toerisme: badplaats en wintersport. Zoutwinning en porseleinindustrie. Tijdens Derde Berezina

Berezina Rivier in Witrusland, zijrivier van de Dnjepr; ca. 600 km. Toen Napoleon zich in 1812 uit Rusland moest terugtrekken, kwamen hier bij de

berg- (ook: gebergteklimaat) Klimaat dat sterk beïnvloed wordt door hoogteligging. Met de toename van de hoogte ligt de gemiddelde temperatuur klimaat, Chinaklimaat,

Berg en Terblijt

Berg en Terblijt Vroeger zelfstandige gemeente aan de Geul in de Nederlandse provincie Limburg; sinds 1982 deel van Valkenburg aan de Geul. Champignonteelt Bergambacht

Bergambacht Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland (Krimpenerwaard); 38,05 km2, 9233 inw. (1997). Veeteelt, houtverwerkende industrie. Bergamo

Bergamo Hoofdstad van de gelijknamige Noord-Italiaanse provincie in de regio Lombardije; 115.000 inw. (1992). Provincie: 2760 km2, ca. 910.000 Bergen op Zoom

Bergen (België) (Mons) Hoofdstad van en gemeente in de Belgische provincie Henegouwen aan diverse waterwegen; 147,04 km2, 92.653 inw. (1997). Bergen (Limburg)

Bergen (Limburg) Gemeente aan de Maas in de Nederlandse provincie Limburg; 109,42 km2, 13.336 inw. (1997). Zand- en grindgraverijen, industrie. Bergen (Noord-Holland)

Bergen (Noord-Holland) Gemeente aan de Noordzee in de Nederlandse provincie Noord-Holland; 37,22 km2, 14.198 inw. (1997). Tuinbouw, veeteelt

Bergen (Noorwegen)

Bergen (Noorwegen) Hoofdstad van de Noorse fylke (prov.) Hordaland aan de Atlantische Oceaan; 218.100 inw. (1993). Ligging en stadsbeeld

Bergen op Zoom Gemeente aan de Oosterschelde in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 47,11 km2, 63.201 inw. (1997). Handel, industrie, tuinbouw, Bergen (België)

Bergen-Belsen

Bergen-Belsen Duits concentratiekamp, in oktober 1943 opgezet op de Lünenburger Heide. Bergen-Belsen functioneerde als doorgangskamp voor Bergerac

Bergerac Stad in het Zuidwestfranse dep. Dordogne; 27.994 inw. (1993). Bekend wijnbouwgebied, handel in truffels en kastanjes. Verder o.a. tabaksverwerking.

Bergeyk

Bergeyk Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant (Kempen); 52,48 km2, 17.789 inw. (1997). Gevarieerde industrie, landbouw. Bezienswaardig: Bergh

Bergh Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland (Montferland); 74,98 km2, 18.175 inw. (1997). Landbouw, veeteelt, toerisme. Tot Bergh behoren Bergharen

Bergharen Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland (Land van Maas en Waal), sinds 1984 bij Wijchen. Bezienswaardig: Berghem

Berghem Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant, sinds 1994 bij Oss. Landbouw, tuinbouw, industrie, pendel. Bezienswaardig: bergkristal

bergkristal Geheel heldere, doorzichtige variëteit van kwarts (SiO2). Vormt fraaie kristallen, die als goedkope siersteen worden toegepast.

Bergschenhoek

Bergschenhoek Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland; 15,51 km2, 9153 inw. (1997). De gemeente Bergschenhoek werd in 1811 een Bergse Maas

Bergse Maas (ook: Verlegde Maas) Tussen 1883 en 1904 gegraven Maasmond in de Nederlandse provincie Noord-Brabant. De 35 km lange Bergse beril

beril Belangrijkste berylliummineraal. Hexagonale kristalvorm; dichtheid 2630-2800 kg/m3, hardheid 7,5-8. Doorzichtig, geelgroen of goudgeel tot roze. Beringen

Bering, Vitus Jonassen (1681-1741) Deens zeevaarder en ontdekkingsreiziger. Kreeg in 1725 van tsaar Peter de Grote opdracht de kuststreken van

Beringen Gemeente aan het Albertkanaal in de Belgische provincie Limburg (Kempen); 78,29 km2, 37.883 inw. (1997). Centrumfunctie, industrie, Beringer, Johann Bartholomeus Adam

Beringer, Johann Bartholomeus Adam (1667-1740) Duits paleontoloog en lijfarts van de prins-bisschop van Würzburg. Zijn overigens deskundige Beringstraat

Beringstraat Zeestraat tussen Noord-Amerika en Azië. Verbindt de Noordelijke IJszee met de Grote Oceaan. De Beringzee is het noordelijkste deel Bering, Vitus Jonassen

Berkel en Rodenrijs

Berkel en Rodenrijs Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland; 18,90 km2, 16.017 inw. (1997). Tuinbouw (kassen), bloemen, bloembollen, Berkeley

Berkel-Enschot Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 19,82 km2, 10.572 inw. (1996). Landbouw, pluimveeteelt. Abdij Berkenwoude

Berkeley Voorstad van de Amerikaanse stad San Francisco; 105.000 inwoners (1990). Universiteit van Californië (gesticht in 1868, campus genoemd Berkel-Enschot

Berkenwoude Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland (Krimpenerwaard); sinds 1985 deel van Bergambacht. Veeteelt, Berkshire

Berkshire Engels graafschap aan de Theems; 1259 km2, 758.000 inw. (1992). Hoofdstad: Reading. Zeer vruchtbaar gebied met landbouw en varkensteelt. Berlaar

Berlaar Gemeente aan de Grote Nete in de Belgische provincie Antwerpen (Zuiderkempen); 24,6 km2, 9887 inw. (1997). Landbouw, veeteelt, indust

Berlare

Berlare Gemeente aan de Schelde in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen; 37,81 km2, 13.272 inw. (1997). Land- en tuinbouw (groenten, heesters, Berlicum

Berlicum Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant, sinds 1996 behorend tot de gemeente Sint-Michielsgestel. Land- Berlijn (deelstaat)

Berlijn (deelstaat) Duitse deelstaat; 889 km2; 3,5 miljoen inw. (1991) Hoofdstad: Berlijn. Voor de hereniging van Oost- en West-Duitsland (1990) Berlijn (stad)

Berlijn (stad) Hoofdstad van de Bondsrepubliek Duitsland; 3.437.900 inw. (1991). Berlijn is een stadstaat, d.w.z. het gemeentebestuur is tevens het Berlijnse Muur

Berlijnse Muur Afscheiding tussen de westelijke (Amerikaanse, Britse en Franse) sectoren van Berlijn van het tot het grondgebied van de DDR behorende Berloz

Berloz Gemeente in de Belgische provincie Luik (Waremme); 14,49 km2, 2452 inw. (1997). Landbouw. Bezienswaardig: kasteel, kerk (14e eeuw).

Bermejo

Bermejo Rivier in Argentinië; 1050 km. Ontspringt in de Andes, vormt voor een groot deel de grens tussen Argentinië en Bolivia, mondt uit in de Paraná. Bermuda

Bermuda Bermuda (Bermuda Islands, Somers Islands) is een eilandengroep in de westelijke Atlantische Oceaan, Brits gebiedsdeel. Het bestaat uit Bermuda-driehoek

Bermuda-driehoek (Duivelsdriehoek, Limbo of the Lost) Gebied, met als hoekpunten ruwweg de Bermuda's, Florida en Puerto Rico, waar volgens Bern

Bern (kanton) Zwitsers kanton; 6049 km2, 951.700 inw. (1992). Hoofdstad: Bern. Horloge-industrie. In de dalen van de Aare en Emme melkveeteelt. Bernburg

Bern Hoofdstad van Zwitserland en van het gelijknamig kanton; met 130.400 inw. (1992). Ligging en stadsbeeld Bern, de hoofdstad van de bondsstaat Bern (kanton)

Bernburg Stad in Duitsland, Bezirk Halle; ca. 41.000 inw. Kali-, steenzout- en soda-industrie (zoutlagen in de omgeving). Een van de mooiste renaissancekastelen Bernheze

Bernheze (Tot 1996 Heesch) Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 87,27 km2, 27.979 inw. (1997). Agrarische activiteiten, fabriek Bernina

Bernina Bergmassief in de Zwitserse Alpen, kanton Graubünden. Hoogste top de Piz Bernina (4049 m). De Berninapas ligt op een hoogte van 2323 Bernissart

Bernissart Gemeente aan de Hene in de Belgische provincie Henegouwen; 43,44 km2, 11.470 inw. (199). Industrie, steengroeven, pendel (steenkoolmijn, Bernisse

Bernisse Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland; 68,60 km2, 12.562 inw. (1997). Omvat Abbenbroek, Bernissedijk, Gemeentelandse beroepsbevolking

beroepsbevolking Deel van de bevolking, boven een bepaalde leeftijd, dat bij het arbeidsproces is ingeschakeld, plus de arbeidsreserve (werklozen, Beromünster

Beromünster Stad in het Zwitserse kanton Luzern; ca. 1500 inw.. Bekend is het koorherenklooster met Romaanse basiliek. Processie op hemelvaartsdag. Berre, Étang de

Berre, Étang de Strandmeer (lagune) in het Zuid-Franse departement Bouches-du- Rhône; 155 km2. Via een kanaal verbonden met Marseille. Visserij Berriasien

Berriasien Onderste etage en tijd van het Onder Krijt, ook wel beschouwd als een subetage van het Valanginien. Genoemd naar Berrias in de Ardèche Berry

Berry Landstreek en voormalig hertogdom in Midden-Frankrijk. Omvat de huidige departementen Indre en Cher. Hoofdstad: Bourges. Gedeeltelijk Bertem

Bertem Gemeente aan de Dijle in de Belgische provincie Vlaams Brabant; 29,7 km2, 8669 inw. (1997). Landbouw, pendel. Bezienswaardig: St.-Pieterskerk Bertogne

Bertogne Gemeente in de Belgische provincie Luxemburg (Ardennen); 91,67 km2, 2532 inw. (199). Landbouw.

Bertrand, Marcel

Bertrand, Marcel (1847-1907) Frans geoloog en hoogleraar aan de École des Mines. Geldt door zijn studie van de plooi-overschuiving in de Glarner Bertrix

Bertrix Gemeente aan de Semois in de Belgische provincie Luxemburg (Ardennen); 137,69 km2, 7927 inw. (1997). Dienstencentrum, land- en bosbouw, Berwick

Berwick Voormalig Schots graafschap; 1190 km2. Maakt nu deel uit van de regio Borders. Schapenteelt, landbouw en visserij (zalm in de rivier de Tweed, Berwick-upon-Tweed

Berwick-upon-Tweed Havenstad in het noordoosten van Engeland, aan de monding van de Tweed gelegen aan de Noordzee. 26.000 inwoners in 1991;

Besançon

Besançon Hoofdstad van het Oost-Franse departement Doubs; 119.200 inw. (1990). Productie van uurwerken en andere precisie-instrumenten. Ma

Beskiden

Beskiden Midden-Europees middelgebergte, deel van de Karpaten op de grens van Polen en Tsjechoslovakije; ca. 600 km. Verdeeld in twee ketens. bespuiting

bespuiting Behandeling van gewassen met bestrijdingsmiddelen, gewoonlijk door bespuiting met of verneveling van in water opgeloste, geëmulgeerde Best

Best Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 35,75 km2, 24.543 inw. (1997). Industrie: tricotage, schoenen (Batadorp). Bezienswaardig:

bestaansmiddel

bestaansmiddel Methode voor een mens om een inkomen te verwerven. Meestal maakt men onderscheid tussen landbouw, industrie en diensten. Een bestemmingsplan

bestemmingsplan Gemeentelijk plan waarin aanwijzingen worden gegeven voor de bestemming van delen van het het grondgebied, zowel buiten de bestrijdingsmiddelen

bestrijdingsmiddel, breedspectrumbestrijdingsmiddel,

bestrijdingsmiddelen (ook: pesticiden, insecticiden) Middelen om ongewenste plantengroei (pesticiden) en schadelijke insecten (insecticiden) te bestrijden. Bestrijdingsmiddelenwet

Bestrijdingsmiddelenwet Wet die het gebruik van bestrijdingsmiddelen regelt. Bestrijdingsmiddelen kunnen slechts toegelaten worden na advies van

bestuurlijke herindeling Reorganisatie van het binnenlands bestuur in Nederland. Veel problemen in de hedendaagse maatschappij strekken zich uit

Betel

Betel (Bethel; lett. 'Huis Gods') Stad op de door Israël bezette Westelijke Jordaanoever, 17 km ten noorden van Jeruzalem, bewoond vanaf ca. 2000 Bethlehem (VS)

Bethlehem (VS) Stad in de Amerikaanse staat Pennsylvania; 72.000 inwoners (1992). Industriecentrum met Allentown en Easton met ijzer- en staalfabrieken, Betlehem

Betlehem (Bethlehem, lett. 'broodhuis'; Efrata) Plaats op de Westelijke Jordaanoever (Israël/Palestina), 8 km ten zuiden van Jeruzalem, ca. 15.000 inwoners. betonrot

betonrot De aantasting van beton en cement als gevolg van zure regen. De kooldioxide en zwaveldioxide doen het volume van het beton toenemen, Betsiboka

Betsiboka Belangrijkste rivier van Madagascar; 525 km. Ontspringt ten noorden van de hoofdstad Antananarivo en mondt uit in de Straat Moçambique. Betuwe

Betuwe Landstreek tussen Rijn, Lek en Waal in de Nederlandse provincie Gelderland; ca. 713 km2. Land- en tuinbouw, fruitteelt en daarop afgestemde Beuningen

Beuningen Gemeente aan de Waal in de Nederlandse provincie Gelderland (Rijk van Nijmegen), omvat o.a. de dorpen Beuningen en Weurt; 47,35 Bevekom

Bevekom (Beauvechain) Gemeente in de Belgische provincie Waals Brabant (nabij Taalgrens); 38,58 km2, 6066 inw. (1997). Landbouw, pendel, mi

Bever

Bever (Biévène) Gemeente in de Belgische provincie Vlaams Brabant (Taalgrens); 19,77 km2, 1906 inw. (1997). Faciliteitengemeente. Akkerbouw Beveren

Beveren Gemeente aan de Schelde in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen (Land van Waas); 150,18 km2, 43.971 inw. (1997). Centrumfunctie, Beverhoutsveld

Beverhoutsveld Vroeger heideveld in de Belgische provincie West-Vlaanderen, rond Brugge, tegenwoordig landbouwgrond. De streek is van belang Beverley

Beverley (geb. 1918) Zuid-Afrikaans politicus. Mandela studeerde rechten en opende te Johannesburg het eerste advocatenkantoor voor kleurlingen Beverly Hills

Beverly Hills (ca. 1630-1690) Vlaams beeldhouwer, ivoorsnijder en graveur. Vooral in zijn religieuze werken representant van de Vlaamse barok. Werk Beverwijk

Beverwijk Demografie In 1994 had Nigeria 108,5 miljoen inwoners. De bevolking groeide van 1980 tot 1992 gemiddeld 3,0% per jaar. Het geboorte

bevolkingsbeleid

bevolkingsbeleid (ook: bevolkingspolitiek) Beleid gericht op beïnvloeding van het aantal inwoners of de bevolkingsopbouw in een land. Onderscheid bevolkingsbeweging, natuurlijke

bevolkingsbeweging, natuurlijke Ontwikkeling in het bevolkingsaantal als gevolg van geboorte en sterfte.

bevolkingsbeweging, sociale

bevolkingsbeweging, sociale Ontwikkeling in het bevolkingsaantal als gevolg van immigratie en emigratie.

bevolkingsconcentratie

bevolkingsconcentratie Gebied waar veel mensen dicht bij elkaar wonen. Een stad is het meest typerende voorbeeld van een bevolkingsconcentratie

bevolkingsdichtheid

bevolkingsdichtheid Het gemiddeld aantal inwoners per km2 in een land of gebied.

bevolkingsdruk

bevolkingsdruk Maat die de verhouding weergeeft tussen het aantal mensen en het aantal bestaansmiddelen. Als de bevolkingsdruk in een gebied te bevolkingsexplosie

bevolkingsexplosie Exponentiële groei van de bevolking; meestal veroorzaakt door een sterke toename van het aantal geboorten bij een gelijktijdige bevolkingsgeografie

bevolkingsgeografie (ook: demogeografie) Wetenschap die de invloed van demografische kenmerken en ontwikkelingen op de ruimtelijke inrichtin

bevolkingsgroei

bevolkingsgroei Het verschil in bevolkingsomvang tussen twee tijdstippen. Dit verschil kan positief of negatief zijn, dan wel in absolute of relatieve bevolkingsimplosie

bevolkingsimplosie Een verandering in de regionale bevolkingsspreiding waarbij het patroon verandert van gespreide, niet te dichte bewoning, naar bevolkingslandbouw

bevolkingslandbouw Landbouw voor eigen consumptie. Deze term wordt vooral gebruikt als men spreekt over de tegenstellingen in de landbouw v

bevolkingsopbouw

bevolkingsopbouw (ook: bevolkingssamenstelling, bevolkingsstructuur) De verdeling van de bevolking naar bepaalde demografische, sociaal-culturele bevolkingsoptimum

bevolkingsoptimum Het ideaal aantal inwoners. Dit aantal kan bepaald worden op basis van economische, ruimtelijke of milieukundige voorwaarden. bevolkingspiramide

bevolkingspiramide Grafische voorstelling van de leeftijdsopbouw van een bevolking, waarbij meestal onderscheid gemaakt wordt tussen mannen bevolkingsprobleem

bevolkingsprobleem Verstoorde verhouding tussen enerzijds bevolkingsdichtheid, bevolkingsgroei en bevolkingsopbouw, anderzijds middelen van

bevolkingsprognose

bevolkingsprognose Voorspelling van het toekomstige aantal inwoners en de toekomstige bevolkingsopbouw in een land of gebied. Het grootste probleem bevolkingsregister

bevolkingsregister (persoonsregister) Register in elke gemeente waarin alle personen vermeld staan die in deze gemeente wonen. Van elke persoon bevolkingsspreiding

bevolkingsspreiding De verdeling van mensen over een bepaald gebied of land. De bevolkingsspreiding is zeer gelijkmatig als op elke km2 van het bevolkingstheorie

bevolkingstheorie Een samenhangend geheel van denkbeelden over het verband tussen aan de ene kant de groei van de bevolking, de afzonderlijke bewoningsvorm

bewoningsvorm De wijze waarop woningen en nederzettingen in een landschap zijn gegroepeerd. Het bekendste onderscheid is dat tussen dorp en Beyne-Heusay

Beyne-Heusay Gemeente in de Belgische provincie Luik; 7,31 km2, 11.373 inw. (1997). Industrie en pendel.

Beyrich, Heinrich Ernst von

Beyrich, Heinrich Ernst von (1815-1896) Duits geoloog, vanaf 1865 hoogleraar te Berlijn, waar hij vanaf 1875 tevens directeur was van de Pruisische

Béziers

Béziers Stad in het Zuid-Franse dep. Hérault; 72.477 inw. (1992). Handelscentrum voor de wijn uit de Languedoc. Destilleerderij, brouwerij, vermoutbereiding. bezinken

bezinken (sedimenteren) Uitzakken van kleine deeltjes door de zwaartekracht. De bezinkingssnelheid is afhankelijk van de grootte van de deeltjes. bezinkveld

bezinkveld (ook:vloeiveld) Terrein waarop afvalwater wordt geloosd, dat hierdoor micro-organismen wordt gezuiverd. De werking is afhankelijk van Bhadgaon

B-gemeente Gemeente die volgens de criteria van de CBS-classificatie beschouwd kan worden als een verstedelijkte plattelandsgemeente. Er worden B-klimaat

Bhadgaon (Bhatgaon, Bhaktapur) Stad in Midden-Nepal; ruim 60.000 inw. (1991). Teelt van rijst, groente, fruit, tabak en jute. Pelgrimsoord voor hindoes Bhagalpur

Bhagalpur Stad in de Indiase deelstaat Bihar; ruim 260.000 inw. (1991). Rivierhaven aan de Ganges en belangrijk spoorwegknooppunt en handelscentrum Bhatpara

Bhatpara Stad in de Indiaase deelstaat West-Bengalen; 316.000 inw. (1991).

Bhaunagar

Bhaunagar (Bhavnagar) Havenstad in de Indiase deelstaat Gujarat aan de Golf van Cambay/Khambhat; ruim 400.000 inw. (1991). Eindpunt van spoorlijn Bhopal

Bhopal Hoofdstad van de Indiase deelstaat Madhya Pradesh; ruim 1 mln inw. (1991). Centrum van textielindustrie, vervaardiging van elektrische apparaten Bhubaneswar

Bhubaneswar (vroeger: Bhuvanésvara) Hoofdstad van de Oost-Indiase deelstaat Orissa; 411.500 inw. (1991). De stad is gelegen aan de belangrijkste Bhutan

Bhutan 2. Geografie

Bhutan 2. Geografie Landschap Het bergachtige Bhutan kan ruwweg verdeeld worden in drie landschappen. Het woeste noordelijke hooggebergt

Bhutan 3. Samenleving

Bhutan 3. Samenleving Demografie In 1994 bedroeg het aantal inwoners ruim 1,6 miljoen. Het sterftecijfer bedroeg 17 per 1000 inwoners en het Bhutan 4. Geschiedenis

Bhutan 4. Geschiedenis De voor de 10e eeuw boeddhistisch geworden Bhutia's zijn waarschijnlijk een mengeling van de oorspronkelijke bevolking Bhutan 5. Economie

Bhutan 5. Economie Bhutan heeft een van de minst ontwikkelde economieën in de wereld. Het land is hoofdzakelijk agrarisch en onderhoudt sterke Biafra

Bhutan Officiële naam: Koninkrijk Bhutan Oppervlakte: 46.500 km2 Inwoners: 1.908.000 (1998) Staatsvorm: constitutionele monarchie Staatshoofd

Bia, Lucien (1852-1892) Belgisch koloniaal pionier. Trad in 1887 in dienst van de onafhankelijke Congostaat en leidde in 1891 de expeditie ter verkenning Biberach

Biafra Voormalige staat in het oostelijk deel van Nigeria, onafhankelijk tussen 1967 en 1970. Na een kortstondige heerschappij over Nigeria van een Biak

Biak Grootste eiland van de Indonesische eilandengroep Kepulauan Schouten, gelegen ten noorden van Irian Jaya (Nieuw-Guinea); hoofdstad: Biak Bialystok

Bialystok Stad in Noordoost-Polen; ca. 260.000 inw., hoofdstad van de gelijknamige wojwodstwo (prov.); 10.055 km2, ca. 680.000 inw. met vnl. vlasbouw Biarritz

Biarritz (Baskisch: Miarritze) Stad in het Zuidwest-Franse dep. Pyrénées-Atlantiques, aan de Golf van Biskaje; 28.579 inw. (1992). Zeer bekende badplaats. Bia, Lucien

Biberach Stad in de West-Duitse deelstaat Baden-Württemberg; ca. 30.000 inw.. Passement- en farmaceutische industrie. Middeleeuwse oude stad.

Biel

Biel (Fr.: Bienne) Stad in het Zwitserse kanton Bern; 52.545 inw. (1992). Staal-, machine-, auto-, horloge-, sigaren-, papier- en textielindus trie. Bezienswaardig:

Bielefeld

Bielefeld Stad in de Duitse deelstaat Nordrhein-Westfalen; 320.000 inw. (1991). Al sinds de 15e eeuw een centrum van linnenindustrie, vanaf de 19e Bielsko-Biala

Bielsko-Biala Dubbelstad in de Poolse wojwodstwo (prov.) Katowice; 179.700 inw. (1992). De beide stadsdelen (tot 1950 zelfstandig) liggen aan weerszijden Bierbeek

Bierbeek Gemeente in de Belgische provincie Vlaams Brabant (Hageland); 39,73 km2, 8753 inw. (1997). Landbouw, groente- en fruitteelt, pendel. Bierum

Bierum Vroeger zelfstandige gemeente aan de Eems in de Nederlandse provincie Groningen (Fivelingo), sinds 1990 bij Delfzijl. Landbouw. Bij Witeinde Biesbos

Biesbos Streek tussen Nieuwe Merwede, Boven Merwede, Amer en Land van Altena in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; ca. 90 km2. Het gebied Bièvre

Bièvre Gemeente in de Belgische provincie Namen (Ardennen); 109,6 km2, 3082 inw. (1997). Landbouw (veeteelt), bosontginning.

Bihar

Bihar Indiase deelstaat, grenzend aan Nepal; 173.877 km2, ruim 86 miljoen inw. (1991). Hoofdstad: Patna. Noord-Bihar wordt gevormd door de Ganges-Bihor

Bihor Judet (district) in de West-Roemeense regio Crisana; 7535 km2; 634.000 inw. (1992). Hoofdstad: Oradea. In het oosten begrensd door het Bihorg

Bijagóseilanden

Bijagóseilanden (ook: Bissagoseilanden) Groep vulkanische eilanden behorend tot Guinee-Bissau; ca. 1550 km2. Hoofdplaats: de havenplaats Bolama, Bijapur

Bijapur Industriecentrum (vooral textiel) in de Indiase deelstaat Karnataka; 193.000 inw. (1991). Markt voor katoen en graan. Gesticht als hoofdstad Bijsk

Bijsk (Biisk, Biysk) Industrie- en handelsstad in de voormalige SU, oblast Altai, in Zuid-Siberië; 235.000 inw. (1991) Centrumfunctie voor het omringend bijzon

bijzon Lichtverschijnsel in de dampkring van de aarde, veroorzaakt door breking van licht in verticaal gerichte ijskristallen. Een bijzon is een wazige Bikaner

Bikaner Stad in de Indiase deelstaat Rajastan;; 416.000 inw. (1991). Industrie- (o.a. tapijten) en handelscentrum. Ommuurde binnenstad, gesticht rond Bikini

Bikini Atol in de Grote Oceaan, behorend tot de Marshalleilanden. Onder beheer van de VN-Trustschapsraad. In 1948 door de VS gebruikt voor twee bilaterale hulp

bilaterale hulp Ontwikkelingshulp gegeven door de overheid van één land aan die van een ander land. Bij deze vorm van hulp kan het gevende land Bilbao

Bilbao Hoofdplaats van de Baskische prov. Vizcaya in Noord-Spanje; 369.800 inw. (1991). Centrum van metaalindustrie (hoogovens); textiel-, cement-, Bilzen

Bilzen Gemeente aan de Demer in de Belgische provincie Limburg; 75,9 km2, 29.000 inw. (1997). Centrumfunctie, industrie, handel, landbouw. Bezienswaardi

Binche

Binche Gemeente aan de Samme in de Belgische provincie Henegouwen; 60,88 km2, 32.723 inw. (1997). Centrumfunctie, industrie (textiel), landbo

Bingelrade

Bingelrade Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Limburg; sinds 1982 bij Onderbanken. Landbouw en fruitteelt op de lössgrond. Bingen

Bingen Stad in de Duitse deelstaat Rheinland-Pfalz aan de Rijn; 23.100 inw. (1993). Lichte industrie. Vooral van belang wijnhandel (Rheinhessen) Binh Dinh

Binh Dinh (ook: An-nhon) Hoofdstad van de gelijknamige Vietnamese provincie; ca. 115.000 inw. Buitenhaven Qui Nhon aan de Zuid-Chinese Zee. binnendijks land

binnendijks land Het gebied dat beschermd wordt door dijken.

Binnenhof

Binnenhof Plein met parlementsgebouwen in het oudste centrum van 's-Gravenhage. In het midden van de 13e eeuw bouwde de Hollandse graaf Willem Binnenmaas

Binnenmaas Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland in de Hoekse Waard; 54,91 km2, 18.922 inw. (1997). Nieuw gevormde gemeente, binnenstad

binnenstad De historische kern van een stad. In dit deel van de stad bevinden zich veel historische gebouwen. De infrastructuur vertoont veel kenmerken binnenzee

binnenzee Een zoutwatergebied dat geheel of vrijwel geheel omsloten is door land dat behoort aan één of meer staten. Door de beschermde ligging biochemisch zuurstofverbruik

biochemisch zuurstofverbruik (BZV, Biochemical Oxygen Demand = BOD) Zuurstofverbruik als gevolg van de bacteriële afbraak van organische biocide

biocide Stof die giftig is voor alle levensvormen. Toegepast als bestrijdingsmiddel van levende organismen in afgesloten ruimten (huizen, kassen). O.bioherm

bioherm Kalksteenpakket, in het centrum dikker dan aan de randen, soms koepel- of zuilvormig. Opgebouwd uit skeletten van rifbouwende organismen bioklast

bio-industrie Veeteelt op industriële wijze die niet aan grond gebonden is. De dieren staan dicht opeen in stallen, kooien e.d., met een centrale aanvoer bio-insecticiden

bio-insecticiden (biologische bestrijdingsmiddelen) Levende organismen gekweekt om schadelijke organismen uit te roeien, Zo kan men bijv. in een Birkenhead

bioklast Fragment in kalkgesteente dat gevormd is door een plant of dier, bijvoorbeeld de schaal van een schelp, pantsers van radiolariën. Sommige Bioko

Bioko (tot 1973 Fernando Pó, vervolgens Macías Nguema Biyogo; huidige naam is Bioko) Eiland in de Golf van Guinea, provincie van Equatoriaal biolithiet

biolithiet Kalksteen die vrijwel geheel is opgebouwd uit de resten van rifbouwende organismen, vooral koralen, bryozoën, algen en stromatoporen. Ook Biological Oxygen Demand

Biological Oxygen Demand (BOD-waarde, biologisch zuurstofverbruik) Aantal milligrammen zuurstof dat onder gegeven omstandigheden per liter biologische bestrijdingsmethode

biologische bestrijdingsmethode Bestrijding van ongedierte zonder gebruikmaking van bestrijdingsmiddelen; vooral door het inzetten van natuurlijke biologische zuivering

biologische zuivering Zuivering van afvalwater en verontreinigde grond, gebaseerd op het vermogen van micro-organismen om organische stoffen biosfeer

biosfeer Het gedeelte van de aarde waar leven in enige vorm mogelijk is. De biosfeer omhelst zowel water, bodem als lucht en reikt van ongeveer 30 biostroom

biostroom Plaatvormig kalksteenpakket, gevormd door rifbouwende organismen, zoals algen, bryozoën en koralen, en ook door schaal- en skeletvormende biotiet

biotiet (meroxeen) Groep magnesium- en ijzerhoudende glimmers, veelal voorkomend in stollingsgesteenten. Zwart glanzend; hardheid 2-3, dichtheid biotoopvernietiging

biotoopvernietiging Vernietiging van het leefmilieu, waardoor het voortbestaan van planten en dieren indirect wordt bedreigd. Bijv. het kappen van bio-industrie

Birkenhead Stad in de Engelse county Merseyside tegenover Liverpool; ca. 125.000 inw.. Scheepsbouw, machine- en voedingsmiddelenindustrie. Export Birma

Birma 2. Geografie Landschap Van noord naar zuid loopt een drietal bergketens, die met de bijbehorende valleien en de in het noorden ontspringende Birma 3. Samenleving

Birma 3. Samenleving Demografie In 1994 bedroeg de totale bevolking ruim 45,5 miljoen personen. Het groeicijfer van de bevolking ligt al geruime Birma 4. Geschiedenis

Birma 4. Geschiedenis Rond het begin van de christelijke jaartelling was Birma een doorgangsgebied voor talrijke trekkende volkeren. De handel

Birma 5. Economie

Birma 5. Economie Lange tijd voerden de militairen een isolationistische politiek. Birma moest autarkisch worden door middel van een strakgeleide Birma-spoorweg

Birma Officiële naam: Unie van Myanmar Oppervlakte: 676.552 km2 Inwoners: 47.300.000 (1998) Staatsvorm: republiek Staatshoofd: generaal Than Birma 2. Geografie

Birma-spoorweg Tijdens de Tweede Wereldoorlog door Japanse krijgsgevangenen en koelies aangelegde spoorlijn tussen Moulein in Birma en Bangkok Birma-weg

Birma-weg Verbinding tussen Lashio (Noordoost-Birma) en de Chinese provincie Juun-nan. De weg werd aangelegd door China na de Japanse opmars Birmingham (Alabama)

Birmingham (Alabama) Stad in de Amerikaanse staat Alabama in de zuidelijke Appalachen; met 265.000 inw. (1990) de grootste stad van de staat.

Birmingham (Engeland)

Birmingham (Engeland) Hoofdplaats van het Engelse stadsgewest (metropolitan county) West Midlands; 1.009.100 inw. (1992). Ligging Birmingham Birobidzjan

Birobidzjan Hoofdstad van de gelijknamige Joodse Autonome Regio (36.000 km2, 216.000 inw.) in Rusland, deel van het territorium Chabarovsk aan Bischof, Karl

Bischof, Karl (1792-1870) Duits chemicus, grondlegger van chemische benadering van de geologie. Hij verrichtte nauwkeurige analyses van de samenstelling Bisjkek

Bisjkek (Frunze) Hoofdstad van Kirgizië, ca. 200 km ten zuidwesten van Alma Ata; 641.400 inw (1991). Tot WO II vooral vlees- en graanverwerking Biskaje, Golf van

Biskaje, Golf van (Sp.: Mar Cantábrico; Fr.: Golfe de Gascogne) Deel van de Atlantische Oceaan tussen de noordkust van Spanje en de westkust van Biskra

Biskra (Beskra) Stad en vruchtbare oase in Algerije aan de zuidflank van het Atlasgebergte; ca. 130.000 inw.. Hoofdstad van het gelijknamig district Bismarckarchipel

Bismarckarchipel Eilandengroep in de Grote Oceaan, behorend bij Papoea-Nieuw-Guinea; 49.658 km2, ca. 430.000 inw. (1991). Hoofdplaatsen: Rabaul bismutglans

bismutglans (bismutiet) Mineraal uit de sulfidengroep, behorend tot de glanzen. Rombische, meestal fraaie naaldvormige kristallen, veelal straalsgewijs Bissau

Bissau (Bissão) Hoofdstad van het in 1974 onafhankelijk geworden Guinee-Bissau; ca. 200.000 inw. (1994), grotendeels islamitische Fulani, Mandingo Bisutun

Bisutun (Behistan) Plaats in Iran, 30 km ten oosten van Kermanshah, bekend door het reliëf van de Perzische koning Darius I (521-486 v.C.), met daaronder Bithynië

Bithynië Landstreek in het noorden van Klein-Azië bij de Bosporus. Werd ca. 650 v.C. bezet door Thraciërs. Ingelijfd door de Perzische koning Cyrus Bitlis

Bitlis Stad in Zuidoost-Turkije; ca. 95.000 inw.. Hoofdstad van de gelijknamige provincie (8010 km2, ca. 285.000 inw.). Tabaksverwerking. Heilige Bitolj

Bitolj (Bitola; Turks: Monastir) Stad in de republiek Macedonië;ca. 90.000 inw.. Centrum van een agrarisch gebied: graan, huiden en tabak. Leer- en Bitsingen

Bitsingen (Bassenge) Gemeente aan de Jeker in de Belgische provincie Luik (Haspengouw); 38,03 km2, 8147 inw. (1997). Landbouw en industrie. Bittermeren

Bittermeren Meren in Egypte, waardoorheen het Suezkanaal loopt: het Groot Bittermeer en het Klein Bittermeer.

bitterspaat

bitterspaat Mineraal uit de mengreeks van magnesiet MgCO3 en dolomiet CaMg(CO3)2. Trigonaal en goed splijtbaar; wit tot lichtbruin. Hardheid 4, bitumen

bitumen Mengsel van in de natuur voorkomende koolwaterstoffen, ontstaan door metamorfose onder hoge temperatuur en druk van dierlijke en plantaardige Biwameer

Biwameer Grootste meer van Japan; 673 km2. Gelegen op het eiland Honshu en via twee kanalen verbonden met de stad Kyoto, waaraan het water levert Bizerte

Bizerte (Bensert, Bizerta) Havenstad in Tunesië aan de Middellandse Zee; ca. 90.000 inw. (1991). Hoofdstad van het gelijknamig gouvernoraat: 3685 Bjelaja

Bjelaja (Belaya) Rivier in Rusland; 1420 km. Ontspringt in de zuidelijke Oeral en mondt uit de Kama. Belangrijkste zijrivieren: Ufa, Sim, Dema en Black Belt

B-klimaat Droog klimaat waarin minder neerslag valt dan er onder de heersende omstandigheden zou verdampen. Volgens de classificatie van de Duits-Cabeza de Vaca, Alvar Nuñez

Black Belt (Eng.: zwarte gordel) Begrip dat in de VS gebruikt wordt voor de zuidelijk staten (en soms voor stadsdelen) met een overwegend zwarte Black Country

Black Country 1. Sterk vervuild gebied als gevolg van de extreem vervuilende industrie ten tijde van de Industriële Revolutie in de 19e eeuw. Het gebied Black Hills

Black Hills (Zwarte Heuvels) Gebergte op de grens van de Amerikaanse staten South Dakota en Wyoming; opeervlakte 15.500 km2. Hoogste top: Harney Blackburn

Blackburn Stad in het Engelse graafschap Lancashire; 132.100 inw. (1990). Machine- en textiel-, elektronische en papierindustrie. Lewis- textielmu

Blackpool

Blackpool Badplaats in het Engelse graafschap Lancashire; 144.000 inw. (1991). Veel attracties, waaronder een 10 km lange promenade, waarover een Bladel en Netersel

Bladel en Netersel Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant (Kempen); 33,32 km2, 18.852 inw. (1997). Centrumfunctie, bladherbicide

bladherbicide Onkruidbestrijdingsmiddel dat op de bladeren verstoven wordt en zo in de plant dringt.

Blaeu, Joan

Blaeu, Joan (1596-1673) Nederlands drukker en uitgever, zette het werk van zijn vader Willem Janszoon Blaeu voort. Gaf de elfdelige 'Atlas Major' Blaeu, Willem Janszoon

Blaeu, Willem Janszoon (1571-1638) Nederlands cartograaf en drukker. Na rond 1590 enige tijd medewerker van Tycho Brahe te zijn geweest, vervaa

Blagovesjtsjensk

Blagovesjtsjensk Stad in Rusland, hoofdstad van de oblast Amoer in het Verre Oosten; 214.000 inw. (1991). Scheepsbouw, graanverwerking, houtzagerijen, Blankenberge

Blankenberge Gemeente aan de Noordzee in de Belgische provincie West-Vlaanderen; 17,41 km2, 17.316 inw. (1997). Badplaats. Toerisme. Bezienswaardig: Blantyre

Blantyre Stad in Zuid-Malawi aan de spoorlijn naar Mozambique; met ca. 340.000 inw. de grootste stad van het land en het industriële en commerciële Blaricum

Blaricum Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland (het Gooi); 15,58 km2, 9923 inw. (1997). Landbouw en pendel. Blaricum is ontstaan blastese

blastese Rekristallisatieproces waarbij mineralen die tijdens metamorfose in een gesteente ontstaan, hun eigen kristalstructuur aannemen door geleidelijk Blaubeuren

Blaubeuren Stad in de Duitse deelstaat Baden-Württemberg;ca. 9000 inw.. Bekend van het benedictijnenklooster (1095; nu evangelisch- theologisch Blauwe Grot

Blauwe Grot (Italiaans: Grotta Azzurra) Beroemdste grot van Capri. Ligt gedeeltelijk onder water en dankt haar naam aan het feit dat het licht vrijwel Blauwe Nijl

Blauwe Nijl Een van de bronrivieren van de Nijl; 1600 km. Ontspringt als Abbaj in het Ethiopisch Hoogland, stroomt door het Tanameer, vormt een blauwgrasland

blauwgrasland Voedselarm, onbemest graslandtype, voorkomend in gematigde streken op vochtige grond. Zeer soortenrijke samenstelling, waaronder blauwspaat

blauwspaat (lazuliet) Mineraal uit de fosfaatgroep. Monoklien, helblauw gekleurd. Hardheid 5½-6, dichtheid 3080 kg/m3. Komt voor in hoogmetamorfe Bled

Bled Plaatsje in Slovenië, aan het Meer van Bled. Dit ligt in de Julische Alpen en is een toeristencentrum met geneeskrachtige bronnen en skimogelijkheden. Bleeker, Wouter

Bleeker, Wouter (1904-1967) Nederlands meteoroloog, vanaf 1930 assistent op het KNMI, vanaf 1946 buitengewoon hoogleraar theoretische meteorologie Blégny

Blégny Gemeente in de Belgische provincie Luik (Land van Herve); 26,07 km2, 11.976 inw. (1997). Centrumfunctie, industrie.

Bleiswijk

Bleiswijk Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland; 21,96 km2, 9901 inw. (1997). Land- en tuinbouw (sla, tomaten).

Blekinge

Blekinge Län (graafschap) in Zuidoost-Zweden aan de Oostzee; 2941 km2, 151.900 inw. (1993). Hoofdstad: Karlskrona (ca. 34.700 inw.). Intensieve blenden

blenden Mineralen uit de sulfidengroep, met geringe hardheid; halfmetallisch, doorschijnend en splijtbaar. Bekende blenden zijn sfaleriet, wurtziet Bleskensgraaf en Hofwegen

Bleskensgraaf en Hofwegen Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland (Alblasserwaard); sinds 1986 deel van Graafstroom

Blida

Blida Stad in Algerije aan de noordflank van het Atlasgebergte op een hoogte van 260 m; ca. 185.000 inw.. Citrus-, graan- en olijventeelt. Productie Bligh, William

Bligh, William (1754-1817) Brits zeevaarder, begeleidde Cook op zijn tweede reis (1772-1774). In 1787 zeilde hij met de Bounty naar Tahiti om zaad bliksem

bliksem Ontlading tussen twee punten in een wolk of tussen een wolk en de aarde. De bliksem bestaat veelal uit drie of vier ontladingen met zeer korte bliksemafleider

bliksemafleider Goed geaarde geleider die in een scherpe punt eindigt en boven het hoogste punt in de omgeving uitsteekt. Door influentie vanuit negatief Blink, Hendrik

Blink, Hendrik (1852-1931) Nederlands geograaf, doceerde te Leiden, Wageningen en Rotterdam. Oprichter van de Nederlandsche Vereeniging voor blizzard

blizzard Zeer koude, noordelijke wind in Noord-Amerika, vaak gepaard gaand met hevige sneeuwjachten. Dank zij de noord-zuidligging van de geb

Bloemendaal

Bloemendaal Gemeente aan de Noordzee in de Nederlandse provincie Noord-Holland; 38,56 km2, 16.913 inw. (1997). Bloembollenteelt, toerisme, Bloemfontein

Bloemfontein Hoofdstad van de provincie Vrijstaat in Zuid-Afrika; ca. 235.000 inw.. Belangrijk spoorwegknooppunt en druk vliegveld. In het ommeland Blois

Blois Hoofdstad van het Franse dep. Loir-et-Cher aan de Loire; 51.422 inw. (1992). Handel in wijn en wijndestillaten. Productie van o.a. azijn. Toerisme: Blommesteinmeer, prof. dr ir W.J. van

Blommesteinmeer, prof. dr ir W.J. van Stuwmeer in Suriname in het kader van het Brokopondo-plan; 1560 km2, waterinhoud 12.400 miljoen m3

Blue Ridge

Blue Ridge (Blue Ridge Mountains) Bergketen van het Amerikaanse Appalachengebergte; ca. 1.000 km lang (van Georgia tot Harpers Ferry, West Boa Vista

Boa Vista 1. Hoofdstad van het Noord-Braziliaanse federale territorium Roraima; ca. 45.000 inw.. Handelscentrum voor een gebied met veeteelt. Rijk Boaco

Boaco Stad in Midden-Nicaragua; ca. 25.000 inw.. Hoofdstad van het gelijknamige departement; 4982 km2, ca. 97.500 inw. Vnl. lichte industrie: zeep, Boarnsterhim

Boarnsterhim (Boornsterhem) Gemeente in de Nederlandse provincie Friesland; 168,58 km2, 18.042 inw. (1997). Ontstaan op 1 januari 1984 door Bobbio

Bobbio Stad in de Italiaanse prov. Pavia, in de regio Emilia Romagna; ca. 5000 inw.. Beroemd om haar klooster, gesticht door Columbanus (612; oudste Bobo Dioulasso

Bobo Dioulasso (Bobo-Dioulasso) Stad in West-Burkina Faso aan de spoorlijn Niger - Abidjan; 250.000 inw. (1990). Centrum van een agrarisch gebied bocage

bocage (heggelandschap) Landschapstype in West-Frankrijk, m.n. in Normandië en Bretagne. Talrijke kleine percelen omgeven door wallen, begroeid bocagelandschap

bocagelandschap Landschap dat gekenmerkt wordt door de aanwezigheid van talrijke kleine landbouwpercelen die omgeven zijn door wallen, begroeid Bocholt (België)

Bocholt (België) Gemeente aan de Zuid-Willemsvaart en het kanaal Bocholt-Herentals in de Belgische provincie Limburg (Kempen); 59,36 km2, ca. Bocholt (BRD)

Bocholt (BRD) Industriestad in de Duitse deelstaat Nordrhein-Westfalen; ca. 70.000 inw.. Centrum van textielindustrie (sinds de 16e eeuw), verder Bocholtz

Bocholtz Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Limburg, sinds 1982 deel van Simpelveld. Bezienswaardig: 16e-eeuwse Huis bochtafsnijding

bochtafsnijding Het verschijnsel dat een meanderende rivier op den duur de ruimte tussen naast elkaar liggende lussen in de rivier zal doorbreken en Bochum

Bochum Stad in de Duitse deelstaat Nordrhein-Westfalen in het Ruhrgebied; 397.400 inw. (1991). Kolenmijnbouw, ijzer-, staal-, machine- en auto-bodden

bodden Brede baai, ontstaan door verdrinking van het tongbekken van een gletsjer. In groten getale ontstaan na afloop van het ijstijdvak, toen de stijgende Bodegraven

Bodegraven Gemeente aan de Oude Rijn in de Nederlandse provincie Zuid-Holland; 38,50 km2, 19.251 inw. (1997). Landbouw, industrie (hout, metaal), bodem

bodem Bovenste deel (tot enkele meters) van de aardkorst waarin planten wortelen en dieren en micro-organismen leven. Door circulatie van water bodembescherming

bodembescherming Bescherming van de bodem tegen verontreiniging door (schadelijke) stoffen die niet in grote gehalten in de bodem thuishoren. Bodembeschermingsgebied

bodembescherming, Wet

bodembescherming, Wet Milieuwet van 1986 ter bestrijding van bodemverontreiniging. Het is een zgn. raamwet met algemene regels die nader uitge

Bodembeschermingsgebied Gebied waarin de kwaliteit van de bodem bijzondere bescherming behoeft.

bodemclassificatie

bodemclassificatie De naamgeving en indeling van bodems. In de praktijk om de landbouwkundige mogelijkheden te bepalen; theoretisch om tot inzicht bodemdaling

bodemdaling De daling van de bodem. Men kan een onderscheid maken tussen absolute en relatieve bodemdaling. In het geval van absolute bodemdaling bodemerosie

bodemerosie Het door erosie verdwijnen van het voor de plantengroei belangrijke deel (bodem) van de verweringslaag. De mens werkt dikwijls erosie bodemhorizont

bodemhorizont (ook: horizont) Duidelijk herkenbare laag in de bodem die verschilt van de andere lagen door een bepaalde kleur en samenstelling. bodemhuishouding

bodemhuishouding Samenhangend complex van processen in de bodem: de kringloop van water (neerslag, bodemwater, verdamping en opname do

bodemklimaat

bodemklimaat Klimaat dat heerst vanaf het aardoppervlak tot enkele of enkele tientallen centimeters daarboven. Gekenmerkt door sterke verdamping bodemkunde

bodemkunde (ook: pedologie) Studie van de bodem in al zijn aspecten. Men bestudeert de fysische, chemische en biologische eigenschappen van de bodemlucht

bodemlucht Lucht die zich in de bodem bevindt en waarvan de samenstelling van die van de bovengrondse lucht verschilt ten gevolge van stofwisselingsprocessen bodemmoeheid

bodemmoeheid Verschijnsel dat optreedt wanneer te vaak achtereen dezelfde gewassen op een akker worden geteeld. Gevolg: vermindering van de bodemonderzoek

bodemonderzoek Onderzoek naar de kwaliteit van de bodem. Er kunnen diverse redenen zijn om een bodemonderzoek te doen. Als eerste kan het bodemprofiel

bodemprofiel Typische opeenvolging van lagen van duidelijk herkenbare dikte en samenstelling in de bodem. Deze lagen worden bodemhorizonten bodemsanering

bodemsanering Schoonmaken van de bodem die ernstig verontreinigd is. Een bodem is ernstig verontreinigd wanneer de interventiewaarden overschreden bodemsaneringstechnieken

bodemsaneringstechnieken Technieken om een ernstig verontreinigde bodem te saneren. Bodemsaneringstechnieken kunnen onderscheiden worden bodemstijging

bodemstijging De stijging van de bodem. Men kan een onderscheid maken tussen absolute en relatieve bodemstijging. In het geval van absolute bodemstijging bodemstructuur

bodemstructuur De onderlinge rangschikking en samenhang tussen de vaste bodembestanddelen, zoals klei, zand en humus. Men kan onderscheid bodemuitputting

bodemuitputting Proces waarbij de bodem door onverstandig gebruik een aantal mineralen verliest. Het verschijnsel treedt vooral op wanneer vaak bodemverontreiniging

bodemverontreiniging Term die wordt gebruikt voor het diffuus of lokaal toevoegen van relatief hoge gehalten schadelijke stoffen aan de bodem, bijvoorbeeld bodemvorming

bodemvorming De fysisch-chemische en biologische processen waardoor uit het moedermateriaal (rots, sediment en dergelijke) een bodemlaag ontstaat bodemwater

bodemwater (ook: bodemvocht) Water dat zich na een regenbui of na bevloeiing, onder invloed van de zwaartekracht, vrij snel naar beneden verplaatst. Bodenmeer

Bodenmeer (Du.: Bodensee; ook: Meer van Konstanz) Meer op de grens van Zwitserland, Duitsland en Oostenrijk; ca. 537 km2, tot 252 m diep. Zijarmen Bodø

Bodø Stad in de Noorse fylke Nordland; ca. 37.900 inw.. Vissers- en handelshaven met textiel-, hout- en visverwerkende, conserven- en metaalindustrie Boechout

Boechout Gemeente in de Belgische provincie Antwerpen; 20,66 km2, 11.658 inw. (1997). Land- en tuinbouw, industrie. Bezienswaardig: Labistraten-

Boedapest

Boedapest (Hong.: Budapest) Hoofdstad van Hongarije aan de Donau, bestaande uit de delen Boeda, Pest en Obuda; 1.992.300 inw. (1993). Ligging Boekarest

Boekarest (Roemeens: Bucuresti) Hoofdstad van Roemenië, gelegen aan de Dimbovita in Walachije; 2.064.500 inw. (1992). Ligging en stadsbeeld

Boekel

Boekel Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 34,52 km2, 9064 inw. (1997). Agrarische activiteiten, champignonteelt. Boekel is ontstaan

Boekovina

Boekovina (Roemeens: Bucovina = Beukenland) Gebied in Zuidoost-Europa; ca. 10.440 km2, ca. 800.000 inw. Noorden behoort tot Oekraïne, zuiden Boeotia

Boeotia (Beotië) Nomos (district) in Midden-Griekenland; 3211 km2, 117.175 inw. Hoofdstad: Levádia. Verbouw van graan, olijven en tabak. Al tijde

boeran

boeran Zeer harde, koude noordoostelijke wind in Siberië, meestal gepaard gaande met hevige sneeuwjachten. Vergelijkbaar met de Noord-Amerikaanse Boerjatië

Boerjatië Russische deelrepubliek in zuidoost-Siberië, 351.300 km2, 1.060.000 inw. (1995). Hoofdstad: Oelan-Oede. Bergachtig gebied, rijk aan bodemschatte

boezem (polder)

boezem (polder) Het stelsel van wateren (meren, vaarten e.d.) die tot voorlopige berging van het polderwater dienen, wanneer dit niet direct op buitenwater boezemgebied

boezemgebied Al het land dat zijn overtollige water op een zelfde boezem loost.

Boghazköy

Boghazköy (ook: Bogazkoy; Chattoesas) Dorp in Midden-Turkije, waar in 1906 opgravingen werden verricht die licht wierpen op de Hittitische beschaving. boghead-kolen

boghead-kolen (torbaniet) In ondiepe meren gevormde kolensoort, voornamelijk opgebouwd uit resten van algen (en soms sporen). Bevat meer koo

Bogor

Bogor (vroeger: Buitenzorg) Stad in de Indonesische provincie Jawa Barat (West-Java); 274.000 inw. (1990). Populair zomeroord en handelscentrum Bogotá

Bogotá (Ook wel: Santa Fé de Bogotá) Hoofdstad van Colombia. De stad was vanaf de stichting in 1538 tot 1819 Spaans bezit. In de 20e eeuw is de Bohemen

Bohemen Voormalig koninkrijk dat tussen het Bijzantijnse Rijk en het Frankische Rijk lag. Aaanvankelijk bewoond door Slavische stammen, werd Böhmerwald

Böhmerwald (Bohemer Woud; Tsjech.: Sumava) Bebost gebergte op de grens van de Bondsrepubliek Duitsland en Tsjechoslovakije. Hoogste punt Bohus

Bohus Landstreek in Zuidwest-Zweden, ten noorden van Göteborg; veel eilanden en fjorden. Maakt deel uit van het Zweedse län (prov.) Göteborg och Bois de Boulogne

Bois de Boulogne Bospark aan de westkant van Parijs (840 ha), voorheen koninklijk jachtterrein en kroondomein; kwam in 1852 aan de stad. In een Boise

Boise Hoofdstad van de Amerikaanse staat Idaho; 125.000 inw. (1990). Bestuurlijk, financiële dienstverlenings- en handelscentrum voor agrarische Boksburg

Boksburg Stad in Zuid-Afrika, in de provincie Gauteng (zuid-Transvaal) aan de Witwatersrand; voorstad van Johannesburg; 120.000 inw. (1991). Vervaardiging bolbliksem

bolbliksem Lichtende bol van zo'n tien centimeter doorsnede, die zich op grillige wijze verplaatst en meestal binnen de minuut explosief verdwijnt. Bolívar (Colombia)

Bolívar (Colombia) Staat in Noord-Colombia aan de Caribische Zee; 25.978 km2, 1.479.000 inw. (1993). Hoofdstad: Cartagena. Extensieve veeteelt, Bolívar (Ecuador)

Bolívar (Ecuador) Provincie in Midden-Ecuador; 4142 km2, 155.100 inw. (1990). Hoofdstad: Guaranda. Bergachtig gebied met bosbouw, veeteelt Bolívar (Venez.)

Bolívar (Venez.) Staat in Zuidoost-Venezuela; 238.000 km2, 900.310 inw. (1990). Hoofdstad: Ciudad Bolívar. Sterk bebost. Bosbouw, veeteelt, mijnbouw: Bolívar, Pico

Bolívar, Pico Pico Bolívar: hoogste bergtop van Venezuela (5007 m).

Bolivia

Bolivia 2. Geografie

Bolivia 2. Geografie Landschap Ruwweg kan Bolivia verdeeld worden in drie typen landschap: de Altiplano-hoogvlakte (boven 3500 m), de Valles Bolivia 3. Samenleving

Bolivia 3. Samenleving Demografie In 1993 groeide de bevolking met 2,3% tot een aantal van ruim 7,2 miljoen. Het geboortecijfer bedroeg 33 per Bolivia 4. Geschiedenis

Bolivia 4. Geschiedenis Het Tiahuanaco-rijk (7e-11e eeuw) was de eerste grote Indiaanse beschaving op de Altiplano. Na 1440 veroverden de Inca's

Bolivia 5. Economie

Bolivia 5. Economie De scherpe daling van de wereldprijs voor tin in 1985 bracht het land in een zware economische recessie met een gierende inflatie. Bollenstreek

Bolivia Officiële naam: República de Bolivia Oppervlakte: 1.098.581 km2 Inwoners: 7.862.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek Staatshoofd

Bollenstreek Streek tussen Kennemerland en Leiden in de Nederlandse provincie Zuid-Holland, deel van de Duinstreek; 124,86 km2, 108.423 inw. Bologna

Bologna Hoofdstad van de gelijknamige Italiaanse prov. en van de regio Emilia Romagna; 402.000 inw.. Provincie: 3702 km2, 925.000 inw.. Vervaardiging Bolsena

Bolsena Stad in de Italiaanse prov. Viterbo; ca. 4000 inw.. Bekend van het wonder van Bolsena: bloeddruppels op de hostie (1263). Romaanse kerk bolson

bolson Type woestijn, gevormd door een gewoonlijk door heuvels of bergen omsloten bekken met een naar het centrum gerichte afwatering. Na een bolster

bolster (ook: bonkaarde, bonkveen) De bovenste laag van een veenmospakket. Dit jonge mosveen is niet geschikt als turf, wel als turfstrooisel. Bij de Bolsward

Bolsward (Fries: Boalsert) Gemeente in de Nederlandse provincie Friesland (Greidhoek); 9,42 km2, 9233 inw. (1997). Verzorgend centrum, industrie Bolton

Bolton Stad in de Engelse county Greater Manchester; 253.600 inw. (1991). Centrum van katoenspinnerij, verder fabricage van textielmachines en chemische Bolu

Bolu Stad in Noordwest-Turkije aan de Zwarte Zee; ca. 40.000 inw.. Hoofdstad van de gelijknamige provincie; 10.575 km2, ca. 525.000 inw.. Vnl. leerindustrie.

Bolzano

Bolzano (Du.: Bozen) Hoofdstad van de gelijknamige Noord-Italiaanse provincie en van de regio Trentino-Alto Adige; 98.300 inw. (1992). Provincie: Boma

Boma (Voorheen Lombi, Embomma) Havenstad in Congo (Zaïre), aan de monding van de rivier de Congo; 246.000 inw. (1991). Rivierhaven met e

Bombay

Bombay Bombay is de hoofdstad van de deelstaat Maharashtra in het westen van India aan de Arabische Zee. Met een inwonertal van ruim 12 miljoen Bomiheuvels

Bomiheuvels Heuvellandschap in Liberia, ten noorden van Monrovia; hoogte tot ca. 550 m. Hier wordt in dagbouw ijzererts gewonnen, met rubber Bommelerwaard

Bommelerwaard Landstreek tussen Maas en Waal in de Nederlandse provincie Gelderland; 165 km2. Land- en tuinbouw. Belangrijkste gemeenten: Bonaire

Bonaire Een van de Benedenwindse Eilanden van de Nederlandse Antillen, Nederlands gebiedsdeel; 288 km2, ca. 8.750 inw.. Hoofdstad van het eila

Bonampak

Bonampak Ruïnenstad in de Mexicaanse deelstaat Chiapas. Dit belangrijkste Maya-centrum werd in 1946 in het oerwoud ontdekt. Best bewaarde voorbeeld Bonheiden

Bonheiden Gemeente aan de Dijle in de Belgische provincie Antwerpen; 29,26 km2, 13.568 inw. (1997). Groenteteelt, pendel. Bezienswaardig: kasteel Bonifacio

Bonifacio Stadje in Frankrijk, vissersplaats op Corsica; 2730 inw. (1992). Kurk- en olijfindustrie. De Straat van Bonifacio vormt de scheiding tussen Bonineilanden

Bonineilanden Dertigtal vulkanische Japanse eilanden; ca. 100 km2, ca. 2500 inw. Bosbouw met houtexport vanaf het grootste eiland, Chichi-jima. bonkveenbepaling

bonkveenbepaling Verplichting bij het afgraven van hoogveen om de bovenste laag van het veen (bolster of bonkveen), die niet geschikt was als turf, Bonn

Bonn Stad in Duitsland; 294.300 inw. (1991). Ligging De stad Bonn ligt in de deelstaat Nordrhein-Westfalen, op de linkeroever van de Rijn, aan het Bontekoe, Willem IJsbrantsz.

Bontekoe, Willem IJsbrantsz. (1587-ca.1630) Nederlands zeevaarder, vertrok als kapitein van de Nieuhoorn naar Indië (1618), leed schipbreuk in bontkopererts

bontkopererts (borniet) Mineraal uit de sulfidengroep, behorend tot de kiezen; chemische samenstelling Cu5FeS4. Kubisch, hardheid 3, dichtheid 5000 Boom (België)

Boom (België) Gemeente aan de Rupel en het kanaal Brussel-Rupel in de Belgische provincie Antwerpen; 7,36 km2, 14.800 inw. (1997). Van oudsher boomgaard

boomgaard Tuin met fruitbomen bij buitenplaatsen en rondom boerderijen. De ouderwetse hoogstamboomgaarden (fruitbomen met hoge stammen boomgrens

boomgrens Grens ten noorden of ten zuiden waarvan (of in bergland waarboven) geen bomen groeien als gevolg van het korte groeiseizoen ter plaatse. Boorne

Boorne Riviertje in Friesland, dat ontspringt bij Bakkeveen - voor een deel Koningsdiep genoemd - en langs Aldeboarn en Akkrum loopt, tot de Nieuwe Boortmeerbeek

Boortmeerbeek Gemeente aan de Dijle en het kanaal van Dijle naar Leuven in de Belgische provincie Vlaams Brabant; 18,63 km2, 11.355 inw. (1997). Boothia

Boothia Canadees rotsachtig schiereiland, noordelijkste punt van het Noord-Amerikaanse vasteland. De bevolking bestaat grotendeels uit Inuit (voorheen

Boothia Peninsula

Boothia Peninsula Canadees schiereiland, noordelijkste punt van het Noord-Amerikaanse continent. Ontdekt door John Ross (1829).

Bootle

Bootle Stad in Groot-Brittannië, voorstad van Liverpool; ca. 75.000 inw.. Vormt een deel van de havens; export van timmerhout. Leerlooierijen, metaal- Bophuthatswana

Bophuthatswana Voormalig onafhanklijk thuisland in Zuid-Afrika; 44.000 km2, ca. 1.450.000 inw. Hoofdstad Mmabatho. Bophutatswana bestond Bor

Bor Stad in voormalig Joegoslavië, ten zuidoosten van Belgrado; ca. 60.000 inw.. Centrum van een gebied met koperwinning met de grootste kopersmelterij bora

bora Koude, droge noordoostelijke valwind, die 's winters op de Balkan waait. Vooral aan de Dalmatische kust, in Macedonië en Thracië. Door de bora Borås

Borås Industriecentrum in het Zweedse län (prov.) Älvsborg; 103.400 inw. (1993). Belangrijkste textielcentrum van Zweden (katoen en wol); textielnijverheidsschool. Borculo

Borculo Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland (Achterhoek); 55,88 km2, 10.303 inw. (1997). Landbouw, industrie (zuivel, metaal). Bezienswaardig: Bordeaux

Bordeaux Hoofdstad van het Zuidwestfranse dep. Gironde, aan de Garonne; 213.300 inw. (1990). Ligging Bordeaux ligt aan de rivier de Garonne,

Bordeauxse pap

Bordeauxse pap Bestrijdingsmiddel op basis van kopersulfaat en kalkmelk (Ca(OH)2). Wordt als suspensie verstoven. Tegenwoordig grotendeels vervangen Borders

Borders Schotse regio aan de grens met Engeland; 4662 km2, 101.200 inw. Hoofdplaats: Newtown St. Boswells.

Boreaal

Boreaal Tweede periode van het Holoceen, die van ca. 7000-6000 v.C. duurde. Het Boreaal werd gekenmerkt door een stijgende zeespiegel als gevolg Borger

Borger Gemeente in de Nederlandse provincie Drenthe (Hondsrug); 130,56 km2, 13.197 inw. (1997). Landbouw, industrie, toerisme. Bezienswaardig: Borgerhout

Borgerhout Vroeger zelfstandige gemeente in de Belgische provincie Antwerpen; sinds 1 januari 1983 deel van de gemeente Antwerpen. Voornamelijk Borgloon

Borgloon (Looz) Gemeente aan de Herk in de Belgische provincie Limburg (Vochtig Haspengouw); 51,12 km2, 10.024 inw. (1997). Landbouw, fruittee

Borgworm

Borgworm (Waremme) Gemeente aan de Jeker in de Belgische provincie Luik (Droog Haspengouw); 31,04 km2, 12.984 inw. (1997). Verzorgend centrum

Borinage

Borinage Industriegebied in de Belgische provincie Henegouwen; 110 km2. Steenkoollagen al eeuwen in ontginning (bijnaam van Borinage 'Pays Noir'); Borkum

Borkum Grootste en meest westelijk gelegen West-Duits Waddeneiland, in Oost-Friesland (deelstaat Nieder-Sachsen); ca. 36 km2, ca. 7000 inw.. Gelijknamige Borlänge

Borlänge Industriecentrum in het Zweedse län (prov.) Kopparberg; ca. 50.000 inw.. Gelegen in het rijke mijnbouwgebied Bergslagen. Hoogovens (Born

Born Gemeente aan het Julianakanaal in de Nederlandse provincie Limburg; 23,68 km2, 14.793 inw. (1997). Landbouw, industrie (auto's, petrochemie, Borne

Borne Gemeente in de Nederlandse provincie Overijssel (Twente); 41,98 km2, 22.010 inw. (1997). Industrie (textiel, levensmiddelen, karton, bakstenen), Bornem

Bornem Gemeente aan de Schelde in de Belgische provincie Antwerpen; 45,75 km2, 19.724 inw. (1997). Landbouw (groenteteelt), industrie, toerisme. Borneo

Borneo Een van de eilanden van de Indonesische archipel; 725.545 km2; 9.959.800 inw. (1993). Het grootste deel wordt ingenomen door de Indonesische

Bornholm

Bornholm Deens eiland en amt (prov.) in de Oostzee; 588 km2, 45.200 inw. (1993). Hoofdstad: Rønne. Landbouw, visserij en toerisme. Winning van Bornhöved

Bornhöved Gemeente in de Duitse deelstaat Sleeswijk-Holstein; ca. 2500 inw.. In de slag bij Bornhøved (1227) versloegen de verenigde vorsten van Borodino

Borodino Russisch dorp ten westen van Moskou. In de slag bij Borodino behaalde Napoleon een Pyrrhusoverwinning op de Russen onder Koetoezov borough

borough In Groot-Brittannië vroeger aanduiding van erkende steden met bepaalde privileges of een district met het recht een parlementslid te kiezen. Borough, Stephen

Borough, Stephen (1525-1584) Brits zeevaarder en ontdekkingsreiziger. Voer in 1553 met Richard Chancellor mee met een expeditie die een noordoostelijke Borromeïsche Eilanden

Borromeïsche Eilanden Groep van vier Italiaanse eilanden in het Lago Maggiore: Isola Bella, Isola dei Pescatori, Isola Madre, Isolino di San Giovanni. Borsbeek

Borsbeek Gemeente in de Belgische provincie Antwerpen; 3,91 km2, 10.388 inw. (1997). Veeteelt, tuinbouw, pendel. Bezienswaardig: gotische St.-Borssele

Borssele Gemeente in de Nederlandse provincie Zeeland (Zuid-Beveland), 194,52 km2 (144,30 km2 land), 21.708 inw. (1997). Landbouw, fruit- en bos

bos Levensgemeenschap, die grotendeels bepaald wordt door de aanwezigheid van bomen. De rijkste landecosystemen zijn bosecosystemen, het tropisch Boscoreale

Bos, Pieter Roelof (1847-1902) Nederlands geograaf, o.a. leraar aardrijkskunde. Vooral bekend door zijn atlas voor het onderwijs: Grote Bosatlas Botany Bay

Boscoreale Stad in de Italiaanse provincie Napels; ca. 25.000 inw.. Gelegen ten noorden van Pompeii, aan de voet van de Vesuvius. Bekend door twee Boskoop

Boskoop Gemeente aan de Gouwe in de Nederlandse provincie Zuid-Holland; 16,96 km2, 14.867 inw. (1997). Kwekerijen van bomen, sierheesters, Bosnië en Herzegovina

Bosnië en Herzegovina 2. Geografie

Bosnië en Herzegovina 2. Geografie Landschap Het grootste deel van het land is heuvelachtig en op veel plekken bergachtig. Het grensgebied Bosnië en Herzegovina 3. Samenleving

Bosnië en Herzegovina 3. Samenleving Bevolking Bij de volkstelling in 1991 had Bosnië-Herzegovina ruim 4,1 miljoen inwoners. De VN schatten Bosnië en Herzegovina 4. Geschiedenis

Bosnië en Herzegovina 4. Geschiedenis Diverse archeologische vondsten tonen aan dat Bosnië al in het Bronzen Tijdperk bewoond werd. Ongeveer Bosnië en Herzegovina 5. Economie

Bosnië en Herzegovina 5. Economie De Bosnische economie werd door de oorlog vrijwel geheel stilgelegd. In mei 1992 was naar schatting al 80

Bosnië en Herzegovina Officiële naam: Bosna i Hercegovina Oppervlakte: 51.129 km2 Inwoners: 3.365.000 (1998) Staatsvorm: republiek Staatshoofd

Bosporus

Bosporus Zeestraat tussen Europees en Aziatisch Turkije (ca. 30 km lang; breedte 1-4 km). Verbindt de Zwarte Zee met de Zee van Marmara. Brugverbinding bossteppe

bossteppe Overgangsgebied tussen steppe en savanne. Het is een savanne-achtig parklandschap van grasland met daarin verspreide boomgroepjes.

Boston (Groot-Brittannië)

Boston (Groot-Brittannië) Stad in het Engelse graafschap Lincolnshire; ca. 30.000 inw.(; county district ca. 55.000 inw.). Haven- en marktstad met

Boston (VS)

Boston (VS) Hoofdstad van de Amerikaanse staat Massachusetts. De stad telde in 1992 575.000 inwoners (incl. voorsteden: 3,2 miljoen). Het stedelijke BosWash

BosWash Aaneengesloten stedelijk gebied in de VS tussen Boston en Washington D.C., als gevolg van de voortdurende ongecontroleerde uitbreiding Bos, Pieter Roelof

Botany Bay Baai in Australië, waaromheen Sydney gebouwd is. Eerste landingsplaats van James Cook in Australië. Zo genoemd omdat zijn reisgenoot Botlekplan

Botlekplan In 1947 opgesteld plan voor de uitbreiding en verbetering van het waterwegenstelsel tussen de Oude en de Nieuwe Maas en de Brielse Maas. Botnische Golf

Botnische Golf Noordelijke arm van de Oostzee, tussen Zweden en Finland, ten noorden van de Ahvenanmaa (Ålandeilanden). Alleen in de zomer Botosani

Botosani Hoofdstad van de gelijknamige Roemeense judet (prov.) in Moldavië; ca. 110.000 inw.. Judet: 4965 km2, ca. 460.000 inw.. Textiel- en voedings

Botrange, signaal van

Botrange, signaal van Hoogste punt van België in de Ardennen, gelegen tussen Baraque Michel en Robertville; 694 m.

Botswana

Botswana 2. Geografie

Botswana 2. Geografie Landschap Botswana ligt op een weinig heuvelachtige vlakte, gemiddeld op 1000 m hoogte, met uitschieters in het noordwesten Botswana 3. Samenleving

Botswana 3. Samenleving Demografie In 1994 werd de bevolking van Botswana op ruim 1,4 miljoen mensen geschat. De bevolking groeide tussen Botswana 4. Geschiedenis

Botswana 4. Geschiedenis De Bosjesmannen, die grote delen van Afrika bevolkten, werden naar de Kalahari verdreven toen de eerste Tswanagroepen Botswana 5. Economie

Botswana 5. Economie In de jaren zestig was de veeteelt de belangrijkste peiler van de economie. Vooral de export van levend vee en vlees was belangrijk. Bottom, The

Botswana Officiële naam: Republic of Botswana Oppervlakte: 582.000 km2 Inwoners: 1.448.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek Staatshoofd

Bottom, The Hoofdplaats van Saba, het kleinste eiland van de Nederlandse Antillen; ca. 750 inw..

Bottrop

Bottrop Industriestad in de Duitse deelstaat Nordrhein-Westfalen; ca. 120.000 inw.. Steenkoolwinning en metaalindustrie; grootste cokesoven van de Bouaké

Bouaké Stad in Ivoorkust en tweede stad van het land aan de spoorlijn Abidjan - Niger; ca. 400.000 inw.. Centrum van een agrarisch gebied met verbouw Bouches-du-Rhône

Bouches-du-Rhône Departement in Zuidoost-Frankrijk; 5087 km2, 1.724.200 inw. Hoofdstad: Marseille. In het westen de Camargue, in het oosten

boudinage

boudinage Structuur die ontstaat bij uiteenscheuren van competent gesteente, waarna de vrijkomende ruimte wordt opgevuld met omringend minder Bougainville

Bougainville Eiland, behorend tot Papoea-Nieuw-Guinea. 8.370 km2. Het vormt samen met het eiland Buka en enkele kleine, nabijgelegen eilanden Bouillon

Bouillon Gemeente aan de Semois in de Belgische provincie Luxemburg (Ardennen); 149,56 km2, 5565 inw. (1997). Landbouw (tabak), industrie, toerisme Boulogne-Billancourt

Boulogne-Billancourt Stad in het Franse dep. Hauts-de-Seine, zuidwestelijke voorstad van Parijs; ca. 101.900 inw. (1990). Gevarieerde industrie: auto's, Boulogne-sur-Mer

Boulogne-sur-Mer Havenstad in het Franse dep. Pas-de-Calais aan Het Kanaal; ca. 50.000 inw.. Visserij; visverwerkende, ijzer- en staal-, bouwmaterialenindustrie. Bourg en Blaye

Bourg en Blaye Wijngebied in Zuidwest-Frankrijk aan de rechteroever van de Gironde. Belangrijkste plaatsen: Blaye en Bourg. Vnl. rode wijnen, die Bourges

Bourg-en-Bresse Hoofdstad van het Franse dep. Ain; 42.975 inw. (1992). Markt voor agrarische producten. O.a. leer-, textiel- en keramische industrie. Bournemouth

Bourges Hoofdstad van het Middenfranse dep. Cher; 78.808 inw. (1990). Centrumfunctie met fabricage van wapens, munitie en vliegtuigonderdelen. Bourgogne

Bourgogne Franse regio met hoofdplaats Dijon; 31.582 km2, 1.609.700 inw. (1990). Omvat de departementen Yonne, Côte-d'Or, Nièvre en Saône-e

Bourgondië

Bourgondië (Fr.: Bourgogne) Landstreek in het oosten van Midden-Frankrijk, van veel belang voor de geschiedenis van Frankrijk. In de 5e eeuw n.Bourgondië (hertogdom)

Bourgondië (hertogdom) Tijdens de invallen van de Noormannen (9e en 10e eeuw) nam Richard le Justicier, graaf van Autun, de titel hertog van Bo

Bourgondische Poort

Bourgondische Poort (Fr.: Porte de Bourgogne et d'Alsace; Trouée de Belfort) Ca. 30 km brede doorgang tussen de Vogezen en de Jura in Frankrijk, Bourg-en-Bresse

Bournemouth Badplaats in het Engelse graafschap Dorset aan Het Kanaal; ca. 45.000 inw. (county district 149.700 inw. in 1986). Vnl. toerisme.

Boussu

Boussu Gemeente aan de Hene in de Belgische provincie Henegouwen (Borinage); 20,08 km2, 20.567 inw. (1995). Centrumfunctie, industrie. Bezienswaardig: Boutersem

Boutersem Gemeente aan de Velp in de Belgische provincie Vlaams Brabant (aan Taalgrens); 30,75 km2, 7006 inw. (1997). Landbouw, industrie, pendel. Bouvetøya

Bouvetøya Onbewoond Noors eiland in het zuiden van de Atlantische Oceaan; 48 km2. Veel dieren: zeeolifanten, pinguïns e.d. Door J.B.Ch. Bouvet Bouvines

Bouvines Dorpje in het Noord-Franse dep. Nord, bij Lille. In de slag bij Bouvines (1214) versloegen Filips II Augustus, koning van Frankrijk, en de bouwland

bouwland Grond waarop akkerbouw wordt bedreven.

bouwnijverheid

bouwnijverheid De activiteit van alle bedrijven die zich bezighouden met de woningbouw, de utiliteitsbouw (bedrijfsgebouwen) en de bouw van weg- bouwvoor

bouwvoor Het bovenste deel van een bodem, voor zover beïnvloed door bewerking (ploegen) of een sterke doorworteling. De bouwvoor komt grotendeels bovenloop

bovenloop Het gedeelte van de rivier dicht bij de bron waar meestal de rivierbedding nog relatief steil is. In de bovenloop overheerst de riviererosie. bovenwinden

bovenwinden Luchtverplaatsingen in de atmosfeer op grotere hoogten, waardoor in lagere luchtlagen ontstane luchtdrukverschillen worden verminderd. Bovenwindse Eilanden

Bovenwindse Eilanden Groep eilanden in het oosten van de Caribische Zee, waaronder Saba, Sint-Eustatius en Sint-Maarten. De grootste eilanden

Boxmeer

Boxmeer Gemeente aan de Maas in de Nederlandse provincie Noord-Brabant in het Land van Cuijk; 58,91 km2, 20.758 inw. (1997). Centrumfunctie, Boxtel

Boxtel Gemeente aan de Dommel in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 70,61 km2, 29.012 inw. (1997). Sinds 1996 uitgebreid met Liempde. Boyacá

Boyacá Colombiaans departement; 23.189 km2, 1.286.700 inw. (1993). Hoofdstad: Tunja. Landbouw en veeteelt. Winning van aardolie, ijzer en edelstenen. Braakman

Braakman Polder ten westen van Terneuzen in de Nederlandse provincie Zeeland. Ontstaan als zijarm van de Westerschelde door o.a. de watersnoodramp Brabant (België)

Brabant (België) Centraal gelegen provincie in België; 3358 km2, 2.271.288 inw. (1994). Provinciehoofdstad was Brussel, tevens hoofdstad van he

Bradford

Bradford Stad in het Engelse graafschap West Yorkshire; 477.500 inw. (1992). Centrum van wolindustrie; steenkoolwinning. Bezienswaardig o.a.: Braga (geo.)

Braga (geo.) Hoofdstad van het gelijknamige Portugese district; ca. 65.000 inw.. District: 2673 km2, ca. 750.000 inw.. Centrumfunctie voor een agrarisch Bragança

Bragança Stad in Noordoost-Portugal; ca. 15.000 inw.. Hoofdstad van het gelijknamige district; 6608 km2, ca. 190.000 inw.. Handelscentrum in ee

Brahmaputra

Brahmaputra (Matsang, Mazang) Rivier in Zuidoost-Azië; 2897 km. Stroomgebied 935.000 km2. Ontspringt in de Himalaya (Kajlasgebergte), stroomt brain drain

brain drain Verschijnsel dat hoger opgeleiden een land verlaten om zich elders te vestigen. Vooral in de ontwikkelingslanden is dit verschijnsel een Braintree and Bocking

Braintree and Bocking Voormalig stedelijk district (1934-74) in het Engelse graafschap Essex. Braintree had vroeger een belangrijke wolindustrie, Braives

Braives Gemeente aan de Méhaigne in de Belgische provincie Luik (Droog Haspengouw); 44,02 km2, 5111 inw. (1997). Omvat de dorpen Avennes, brak water

brak water Zoutsmakend water, maar met een lager zoutgehalte dan zeewater. Langs de kust ontstaat dit door vermenging van zoet oppervlaktewate

Brakel (België)

Brakel (België) Gemeente aan de Zwalm in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen (bij de Taalgrens); 56,5 km2, 13.659 inw. (1997). Landbouw, veeteelt

Brakel (Nederland)

Brakel (Nederland) Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland (Bommelerwaard); 37,97 km2, 6983 inw. (1997). Landbouw. Bezienswaardig: Brakpan

Brakpan Stad in Zuid-Afrika in de provincie Gauteng, aan de Witwatersrand; ca. 50.000 inw. (1991). Belangrijk centrum van goud- en steenkoolwinning. Brandenburg (deelstaat)

Brandenburg (deelstaat) Deelstaat in Duitland (voormalige DDR) langs de grens met Polen; 29.053 km2, 2,5 miljoen inw. (1991). Hoofdstad: Potsdam. Brandenburg (stad)

Brandenburg (stad) Stad in Duitsland, 94.950 inw. (1990). Belangrijke rivierhaven aan de Havel. Scheepsbouw, machine-, staal-, confectie- en voedingsmiddelenindustrie. branding

branding Eindigen van de zeegang (deining) bij de kust. Vaak gepaard gaande met een lichte stijging van de gemiddelde zeespiegelstand en het terugstromen brandingsnis

brandingsnis Nis aan de onderkant van een klifkust die ontstaat door de uitschurende werking van de branding.

brandkuil

brandkuil Door de prehistorische mens gegraven kuil waarin vuur werd gestookt. Waarschijnlijk om zo het vuur tegen te sterke wind te beschermen. Brandwijk

Brandwijk Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland (Alblasserwaard); sinds 1986 deel van Graafstroom.

Brantford

Brantford Stad in de Canadese provincie Ontario; ca. 80.000 inw.. Fabricage van o.a. landbouwwerktuigen en keramiek. In de nabijheid van een Mohawk-Brasília

Brasília Hoofdstad van Brazilië (sinds 1960) en van het Federale District met 1,8 miljoen inwoners (1991). Ligging en klimaat De stad is gebouwd Brasov

Brasov (Du.: Kronstadt) Hoofdstad van de gelijknamige Roemeense judet (prov.) in de Transsylvaanse Alpen; 323.800 inw. (1992). Judet: 5351 km

Brasschaat

Brasschaat Gemeente in de Belgische provincie Antwerpen; 38,49 km2, 37.160 inw. (1997). 'Groene' residentiële randgemeente van Antwerpen met Bratislava

Bratislava (Du.: Pressburg; Hong.: Pozsony) Hoofdstad van Slowakije, aan de Donau; 446.600 inw. (1992). Handelscentrum van agrarische producten. Bratsk

Bratsk Stad in Rusland ten noordwesten van Irkoetsk; 259.000 inw. (1991). Door de Sovjetrussen gesticht bij de waterkrachtcentrale (vermogen 4,5 Braunschweig (BRD)

Braunschweig (BRD) (Brunswijk) Stad in de Duitse deelstaat Nieder-Sachsen; 258.500 inw. (1991). Fietsen-, machine-, optische en elektronische Bray-Dunes

Bray, Pays de Landstreek in de Franse regio Normandië met als hoofdplaats Neufchâtel-en-Bray. Van groot belang als voedselleverancier voor Parijs: Brazilië

Bray-Dunes (Bray-Duinen) Gemeente in het Noordwest-Franse dep. Nord; ca. 6000 inw.. Badplaats met een zeeboulevard, die tot het Belgische De Bray, Pays de

Brazilië 2. Geografie Landschap In het uiterste noorden van Brazilië ligt het Hoogland van Guyana, een van oost naar west lopende bergketen die Brazilië 3. Samenleving

Brazilië 3. Samenleving Demografie In 1993 groeide de bevolking met 1,4% tot een aantal van 159.143.000 inwoners. Het geboortecijfer bedroeg Brazilië 4. Geschiedenis

Brazilië 4. Geschiedenis In 1996 werden in steengrotten in het noordelijk regenwoud, bij Monte Alegre, rotstekeningen gevonden die ca. 11.000 jaa

Brazilië 5. Economie

Brazilië 5. Economie Brazilië gaat gebukt onder een grote buitenlandse schuld, zeer ongelijke bezitsverhoudingen en een verstrengeling van economische Brazos

Brazilië Officiële naam: República Federativa do Brasil Oppervlakte: 8.511.996 km2 Inwoners: 169.800.000 (1998) Staatsvorm: federale presidentiële Brazilië 2. Geografie

Brazos Rivier in Texas, VS; 1950 km lang. Stroomt naar het zuidoosten en mondt uit in de Golf van Mexico. Bezienswaardig o.a. Yellowstone Canyon.

Brazzaville

Brazzaville Hoofdstad, grootste stad en belangrijkste rivierhaven van Congo aan de Congo-rivier; ca. 760.000 inw. (1990). Bestuurlijk en economisch breccie

breccie Verhard en hoekig afzettingsgesteente, bestaande uit door calciumcarbonaat (CaCO3) en/of siliciumoxide (SiO2) aaneengekitte gesteentefragmenten. Brechou

Brechou Een van de Britse Kanaaleilanden, behoort tot Guernsey. Afmetingen; 1,2 bij 0,5 km.

Brecht

Brecht Gemeente aan het kanaal Dessel-Schoten in de Belgische provincie Antwerpen; 90,83 km2, 24.105 inw. (1997). Landbouw (veeteelt), industr

Breda

Breda Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 76,41 km2, 156.697 inw. (1997). Geschiedenis Omstreeks 1200 werd door Godfried Bredene

Bredene Gemeente aan de kust in de Belgische provincie West-Vlaanderen; 13,07 km2, 13.471 inw. (1997). Landbouw, industrie, toerisme (ca. 30 Brederwiede

Brederwiede Gemeente in de Nederlandse provincie Overijssel; 140,75 km2 (116,64 km2 land), 12.258 inw. (1997). Land- en tuinbouw, industrie (Bredevoort

Bredevoort Dorp in de Gelderse gemeente Aalten. Behoorde als heerlijkheid aan de graven van Loon (tot in de 14e eeuw). De Oranjes werden eigenaar Bree

Bree Gemeente aan de Zuid-Willemsvaart in de Belgische provincie Limburg (Kempen); 64,96 km2, 13.783 inw. (1997). Landbouw, industrie. Bezienswaardig: Bree-Veertien

breedspectrum- Bestrijdingsmiddel dat tegen zeer veel soorten onkruid en ongedierte werkzaam is. Levert uiteraard veel gevaar bestuurlijke herindeling

Bree-Veertien Zandbank voor de Nederlandse kust in de Noordzee. 'De breeveertien opgaan': het slechte pad opgaan.

Bregenz

Bregenz Hoofdplaats van het bondsland Vorarlberg in West-Oostenrijk aan het Bodenmeer; ca. 30.000 inw.. Belangrijk centrum van toerisme en watersport. Breisgau

Breisgau Landstreek in de Duitse deelstaat Baden-Württemberg aan de Rijn; omvat een deel van het Zwarte Woud. Hoofdplaats Freiburg in Breisgau. breker

breker Zeegolf waarvan de golfhoogte zo groot is geworden ten opzichte van de golflengte dat hij instabiel wordt en ineenstort. Verloopt dit geleidelijk Bremen (deelstaat)

Bremen (deelstaat) (Freie Hansestadt Bremen) Kleinste Duitse deelstaat; 404 km2, 683.700 inw. (1991). Bestaat uit de stad Bremen - hoofdstad van Bremen (stad)

Bremen (stad) Tweede havenstad in het noorden van Duitsland; 552.300 inw. (1991). Ligging en stadsbeeld De Freie Hansestadt Bremen vormt Brennerpas

Brennerpas Pas tussen Oostenrijk en Italië; laagste (1375 m) en makkelijkst begaanbare Alpenpas. Reeds gebruikt door de Romeinen; bestraat in 1772. Brent

Brent Noordwestelijk deel van Groot-Londen; ca. 260.000 inw.. Fabricage van spoorwegmaterieel, auto's, uurwerken en elektronische apparatuur. Wembleystadion; Brescia

Brescia Hoofdstad van de gelijknamige Noord-Italiaanse provincie; ca. 195.000 inw.. Provincie: 4782 km2, ca. 1.030.000 inw.. Handels- en industriecentrum Bresse

Bresse Landstreek in Oost-Frankrijk tussen de rivier de Saône en het Juragebergte; oude hoofdstad Bourg-en-Bresse. Vruchtbaar gebied met verbouw Brest (Frankrijk)

Brest (Frankrijk) Havenstad in het Westfranse dep. Finistère (Bretagne); 153.100 inw. (1990). Scheepsbouw, petrochemische industrie, visverwerking. Brest (Wit-Rusland)

Brest (Wit-Rusland) (vroeger: Brest-Litovsk) Hoofdstad van de gelijknamige provincie in Wit-Rusland aan de rivier de Bug; 277.000 inw. (1991). Bretagne

Bretagne (Bretons: Breizh) Regio en schiereiland in West-Frankrijk; 27.208 km2, 2.795.600 inw. (1990). (Bretons). Hoofdplaats: Rennes. Omvat de breuk (geologie)

breuk (geologie) Het verschijnsel dat als gevolg van spanningen in de aardkorst gesteenten langs bepaalde vlakken afbreken. Meestal zullen de zo ontstane breukbreccie

breukbreccie Gesteentevorm die wordt aangetroffen op een breukvlak en die ontstaat doordat gesteenten langs het betreffende breukvlak worden stukgewreven. Breukelen

Breukelen Gemeente aan de Vecht in de Nederlandse provincie Utrecht; 48,64 km2, 13.912 inw. (1997). Industrie, toerisme (Loosdrechtse Plassen). breukgebergte

breukgebergte Gebergte dat ontstaat in een gebied met sterke breukactiviteit. Er ontstaan min of meer verticale en vaak ongeveer evenwijdig aan elkaar breukvorming

breukvorming Het als gevolg van spanningen in de aardkorst breken van gesteenten langs bepaalde vlakken. Doordat de richting van deze spanningen Briançon

Briançon Stad in het Zuidoost-Franse dep. Hautes-Alpes; 11.045 inw. (1992). Centrum van handel in zijde, wol en kaas. Bekende wintersportplaats Bridgeport

Bridgeport Stad in de Amerikaanse staat Connecticut; 142.000 inw. (1990). Belangrijk centrum van de staat voor financiële dienstverlening en industrie, Bridgetown

Bridgetown Hoofdstad, belangrijkste zeehaven, handelscentrum en luchthaven van Barbados; ca. 8000 inw. (agglomeratie ca. 100.000 inw.). Naast Brie

Brie Landstreek in de Franse regio Ile-de-France tussen Seine en Marne; hoofdplaats: Meaux. Een van de beste landbouwgebieden van Frankrijk. Daarnaast Brielle

Brielle (Den Briel) Gemeente aan de Brielse Maas in de Nederlandse provincie Zuid-Holland (Voorne); 31,10 km2, 15.751 inw. (1997). Centrumfun

Brig

Brig (Fr.: Brigue; Ital.: Briga) Dorpje in het Zwitserse kanton Wallis; ca. 5500 inw.. Machine- en textielindustrie, toerisme. Gelegen aan de noordelijke Brighton

Brighton Stad in het Engelse graafschap East Sussex, aan Het Kanaal; 132.100 inw. (1990). Lichte industrie. Badplaats sinds 1783 (door toedoen van brikgrond

brikgrond Bodem waarin verplaatsing en inspoeling van kleideeltjes duidelijk aanwezig is. Vooral bij breukvlakken in de bodem bevindt zich een donkere Brindisi

Brindisi Hoofdstad van de gelijknamige Italiaanse prov. aan de Adriatische Zee; ca. 93.000 inw.. Provincie: 1838 km2, ca. 405.000 inw.. Chemische brink

brink (België: dries) Centraal gelegen en met bomen beplante open plek in dorpen in vooral Drenthe en Het Gooi. De brink onderscheidt het brinkdorp brinkdorp

brinkdorp Esdorp waarbij de boerderijen geconcentreerd waren rond de brink: een rond grasveld met drinkput, waar de dieren gedurende de nacht verbleven.

Brionische Eilanden

Brionische Eilanden (Joeg.: Brijunski Ostrva) Groep van dertien Kroatische eilandjes voor de kust van Istrië. Olijventeelt, toerisme dank zij goed klimaat Brisbane

Brisbane Hoofdstad van de Australische staat Queensland, aan de Grote Oceaan; agglomeratie 1.334.000 inw. (1991), sterk groeiend. Scheepsbouw, Brissago

Brissago Dorp in het Zwitserse kanton Ticino, aan het Lago Maggiore; ca. 4000 inw.. Tabaksindustrie (sigaren); toerisme. Fraaie renaissancekerk Madonna Bristol

Bristol Stad in het Engelse graafschap Avon aan de monding van de Avon; 396.600 inw. (1992). Ligging en stadsbeeld Bristol, dat een onderdeel British Antarctic Territory

British Antarctic Territory (Brits Zuidpoolgebied) Britse kolonie sinds 1962, bestaande uit de Zuid-Orkney-eilanden, de Zuid-Shetlandeilanden en British Indian Ocean Territory

British Indian Ocean Territory (Brits territorium in de Indische Oceaan) Kolonie sinds 1965, daarvoor bestuurd vanuit Mauritius; 60 km2, geen permanente Brits Columbia

Brits Columbia De enige provincie van Canada (sinds 1871) aan de Grote Oceaan; 947.800 km2, met 3.282.000 inw. (1991) de twee-na-grootste van Britse Eilanden

Britse Eilanden Archipel op het Europese continentale plat, bestaande uit twee grote eilanden (Groot-Brittannië en Ierland) en ca. 5000 kleinere, bijv. Brive-la-Gaillarde

Brive-la-Gaillarde Stad in het Franse dep. Corrèze; 49.732 inw. (1992). Markt voor fruit en groenten met o.a. conserven-, leer-, textiel- en metaalindustrie. Brjansk

Brjansk (ook: Bryansk) Hoofdstad van de gelijknamige oblast in Rusland; 458.000 inw. (1992). Centrum van het Brjansk-Bezjitsa- industriecentrum: Brno

Brno (Du.: Brünn) Tweede stad van Tsjechië; 388.300 inw. (1991). Hoofdstad van de regio Jihomoravsky. Industrieel centrum van Moravië: vanouds Broadway

Broadway Straat in Manhattan, New York City. Brede en 27 km lange verkeersweg met, sinds halverwege de 19e eeuw, een hoge concentratie aan theaters Brocken

Brocken (Bloksberg) Hoogste top van het Oost-Duitse Harzgebergte (1142 m). Vroeger beschouwd als een ontmoetingsplaats van heksen (Hexenschlüssel, broeikaseffect

broeikaseffect Opwarming van de aarde als gevolg van absorptie van infrarode straling door sporegassen in de atmosfeer, vooral kooldioxide (CO2). Broek in Waterland

Broek in Waterland Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland, sinds 1991 bij Waterland. Landbouw, veeteelt, toerisme. broekbos

broekbos (moerasbos) Bos groeiend op een zeer vochtige bodem. Op zure grond bestaande uit berken en wilgen, op voedselrijke grond uit elzen, wilgen Broekhuizen

Broekhuizen Gemeente aan de Maas in de Nederlandse provincie Limburg; 11,71 km2, 1929 inw. (1997). Landbouw (boomgaarden, rozen- en boomkwekerijen), Brokopondo

Brokopondo Surinaams district; 21.440 km2, met gelijknamige hoofstad, ca. 25.000 inw.. Om te voorzien in de energie die voor de producie van aluminium Bromley

Bromley Zuidoostelijk deel van Groot-Londen; ca. 300.000 inw.. Vnl. woonwijken. Hier stond het in 1936 afgebrande Crystal Palace. Geboorteplaats Bromo

Bromo Actieve vulkaan op het Indonesische eiland Java; 2392 m. Genoemd naar de hindoegod Brahma. Heiligdom voor de Tenggerezen.

bron

bron (ook: spreng) Scherp afgebakende plaats op de aardbodem waar overgang van grondwater naar oppervlaktewater optreedt. Dit kan zowel op het Brongniart, Alexandre

Brongniart, Alexandre (1770-1847) Frans geoloog. In zijn 'Essai d'une classification naturelle des reptiles' (1800) deelde hij de reptielen in vier gro

Bronkhorst

Bronkhorst Stadje in de Gelderse gemeente Steenderen, vroeger een bannerheerlijkheid. Kreeg in de 15e eeuw onvolledige stadsrechten. Bronkhorst Bronx

Bronx Noordelijk stadsdeel (borough) van New York, en het enige op het vasteland; 1,2 mln inwoners (1990) en 109 km2. Primair een woonwijk, met bronziet

bronziet Mineraal uit de groep der inosilicaten, behorend tot de rombische pyroxenen; chemische samenstelling (Mg,Fe)SiO3. Hardheid 5½-6, dichtheid brookiet

brookiet Mineraal behorend tot de oxidengroep; chemische samenstelling TiO2, evenals rutiel en anataas. Rombisch, zwartbruin met blauwkleurige Brooklyn

Brooklyn Een van de vijf boroughs van New York City, ruim 2,3 miljoen inwoners (1990). Het is een belangrijk industriegebied en het meest volkrijke Brou

Brou Frans gehucht, behorend bij de stad Bourg-en-Bresse. Bekend is de Notre-Dame in flamboyante stijl (1512-32) gebouwd in opdracht van Margaretha Brouwershaven

Brouwer, Hendrik (ca. 1582-1643) Nederlands zeevaarder en koloniaal bewindsman. Ontdekte een alternatieve route naar Indië: van Kaap de Goede Brugelette

Brouwershaven Voormalige gemeente op Schouwen-Duiveland in de Nederlandse provincie Zeeland; 91,22 km2 (46,94 km2 land), 3915 inw. (1996). Brouwer, Hendrik

Brugelette Gemeente in de Belgische provincie Henegouwen (Land van Ath); 28,61 km2, 3291 inw. (1997). Landbouw, industrie, steengroeven. Bezienswaardig: Brugge

Brugge (Bruges) Hoofdstad van en gemeente in de Belgische provincie West-Vlaanderen; 127,96 km2, 115.812 inw. (1997). Brugge is een belangrijk Brühl

Brühl Stad in de Duitse deelstaat Nordrhein-Westfalen; 45.000 inw.. Metaal-, chemische, papier- en glasindustrie. Bruinkoolwinning. Bekend is het bruine bosbodem

bruine bosbodem Bodem die gekenmerkt wordt door een dikke humuslaag en de afwezigheid van uitspoeling. De bodem heeft een bruine kleur door Bruinisse

Bruinisse Voormalige gemeente aan de Oosterschelde in de Nederlandse provincie Zeeland (Schouwen-Duiveland); 44,26 km2 (12,19 km2 land), 3684 bruinkool

bruinkool (ligniet) Donkerbruin, organisch afzettingsgesteente, ontstaan door inkoling van veen gevormd in het Tertiair. Bruinkool is daarom veel harder bruinspaat

bruinspaat Mineraal uit de fosfaatgroep; chemische samenstelling (Mg,Fe,Mn)CO3. Vormt samen met dolomiet CaMg(CO3)2 een mengreeks, waarvan Brummen

Brummen Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland; 85,10 km2, 21.371 inw. (1997). Landbouw, industrie. Bezienswaardig: kerk (15e eeuw), Brunehaut

Brunehaut Gemeente aan de Schelde in de Belgische provincie Henegouwen; 46,01 km2, 7547 inw. (1997). Landbouw, industrie. Uitgestrekte bossen. Brunei

Brunei 2. Geografie

Brunei 2. Geografie Landschap Met uitzondering van de smalle lage kustvlakte is het land heuvelachtig (gemiddelde hoogte ca. 300 m) en bergachtig Brunei 3. Samenleving

Brunei 3. Samenleving Demografie In 1994 bedroeg het aantal inwoners ca. 280.000. Eind jaren tachtig had Brunei een gemiddelde bevolkingsgroei Brunei 4. Geschiedenis

Brunei 4. Geschiedenis Brunei werd waarschijnlijk in de loop van de 14e eeuw een sultanaat. Gelijktijdig met de verbreiding van de islam vergrootte Brunei 5. Economie

Brunei 5. Economie De economie van Brunei is vrijwel geheel afhankelijk van de olie- en aardgasproductie. De exploitatie vindt zowel op het vasteland Brunel, Olivier

Brunei Officiële naam: Negara Brunei Darussalam Oppervlakte: 5770 km2 Inwoners: 315.000 (1998) Staatsvorm: absolute monarchie (sultanaat) Staatshoofd

Brunel, Olivier (16e eeuw) Nederlands ontdekkingsreiziger, opende ca. 1550 de handel met Rusland. In dienst van het invloedrijke koopmansgeslacht Brunssum

Brunssum Gemeente in de Nederlandse provincie Limburg; 17,30 km2, 30.928 inw. (1997). Centrumfunctie (o.a. hoofdkwartier AFCENT), industrie. Brussel

Brussel (Bruxelles) Hoofdstad van België en tot 1 januari 1995 van de Belgische provincie Brabant. De gemeente Brussel in enge zin heeft een oppervlakte bruto geboortecijfer

bruto geboortecijfer Eenheid uit de demografie en bevolkingsstatistiek voor het aantal levendgeborenen binnen een bevolking in een bepaald jaar, bruto sterftecijfer

bruto sterftecijfer Eenheid uit de demografie en bevolkingsstatistiek voor het aantal overledenen binnen een bevolking in een bepaald jaar, uitgedrukt bruto vervangingsfactor

bruto vervangingsfactor (brutoreproductiefactor) Eenheid uit de demografie en bevolkingsstatistiek voor de voorspelling van de bevolkingsgroei: h

brutogeboortecijfer

brutogeboortecijfer Eenheid uit de demografie en bevolkingsstatistiek voor het aantal levendgeborenen binnen een bevolking in een bepaald jaar, uitgedrukt brutosterftecijfer

brutosterftecijfer Eenheid uit de demografie en bevolkingsstatistiek voor het aantal overledenen binnen een bevolking in een bepaald jaar, uitgedrukt brutovervangingsfactor

brutovervangingsfactor (brutoreproductiefactor) Eenheid uit de demografie en bevolkingsstatistiek voor de voorspelling van de bevolkingsgroei: het Bucaramanga

Bucaramanga Hoofdstad van het Colombiaanse departement Santander del Sur; 350.200 inw. (1993). Handelscentrum in een agrarisch gebied (katoen, Buchara

Buchara 1. Voormalig rijk (chanaat) in West-Toerkestan (Zuid-Siberië), dat zijn grootste bloei kende in de 14e en 15e eeuw. In 1369 werd Timoer Buchenwald

Buchenwald Naam van een concentratiekamp, door de nazi's in 1937 bij Weimar opgericht. Na de Kristallnacht (november 1938) werden in Buchenwald Buckinghamshire

Buckinghamshire Engels graafschap in de Midlands; 1883 km2, 645.700 inw. (1992). Hoofdplaats: Aylesbury. Vnl. agrarisch.

Buckland, William

Buckland, William (1784-1856) Brits geoloog en anglicaans priester, was de vader van Francis Trevelyan Buckland. Hij beschreef paleontologische Budel

Budel Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 40,53 km2, 20.129 inw. (1997). Landbouw, enige industrie. Geschiedenis In 714 wordt Buenaventura

Buenaventura Belangrijkste havenstad van Colombia aan de Grote Oceaan; ca. 200.000 inw. Visserij en visverwerkende industrie. Export van agrarische Buenos Aires

Buenos Aires (Nuestra Señora de los Buenos Aires, Onze Vrouwe van de Goede Luchten) Buenos Aires, de hoofdstad van Argentinië, strekt zich met Buffalo

Buffalo Stad in de Amerikaanse staat New York, aan het Eriemeer bij de monding van de Niagara; 328.000 inwoners (1992). Overslag van Canadees bufferzone

bufferzone Een gebied tussen twee groeiende steden die men niet aan elkaar wil laten groeien. De bufferzone zal vooral gebruikt worden voor agrarische Bug

Bug 1. (Westelijke Bug) Grensrivier tussen Polen, Witrusland en Oekraïne; ca. 780 km. Ontspringt in Oekraïne en mondt uit in de Poolse rivier de Wisla.

Buganda

Buganda Een van de regio's van Uganda. Omvat de districten Masaka, Mubende en Mengo; 66.300 km2. Mengo was de hoofdstad van Buganda, ma

Buggenhout

Buggenhout Gemeente aan de Schelde in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen; 25,25 km2, 13.634 inw. (1997). Landbouw, industrie, pendel. Bezienswaardig: bui

bui Kortstondige, plaatselijke en meestal hevige neerslag met regendruppels of hagelkorrels, die tamelijk groot kunnen zijn. Ontstaat door opstijging buitendijks land

buitendijks land Het gebied dat niet beschermd wordt door dijken. De uiterwaarden vormen grotendeels buitendijks land.

buitenechtelijk vruchtbaarheidscijfer

buitenechtelijk vruchtbaarheidscijfer Aantal levendgeborenen per 1000 ongehuwde vrouwen van 15-45 jaar. Men kiest de leeftijdsgroep 15-45 omdat buitenwater

buitenwater Water dat rechtstreeks in verbinding staat met de zee.

Bujumbura

Bujumbura (tot 1962: Usumbura) Hoofdstad van Burundi aan het Tanganjikameer; ca. 250.000 inw.. Handelshaven met veerdienst naar Kigoma, Tanzania, Bukavu

Bukavu (vroeger: Costermansstad) Hoofdstad van de Congolose (Zaïrese) provincie Kivu, aan het Kivumeer; 187.000 inw. (1990). Verkeersknooppunt. Bukittinggi

Bukittinggi Stad in de Indonesische provincie Sumatera Barat; ca. 71.000 inw. Centrum van een agrarisch gebied met verbouw van o.a. rijst, koffie, Bulawayo

Bulawayo Stad in Zuidwest-Zimbabwe (dat tot 1980 Rhodesia heette), hoofdstad van de provincie Noord-Matabeleland; ca. 620.000 inw. (1992). Tweede Bulgarije

Bulgarije 2. Geografie Landschap Dwars door Bulgarije loopt van oost naar west het Balkangebergte (Stara Planina of 'Oud Gebergte'), dat van de Bulgarije 3. Samenleving

Bulgarije 3. Samenleving Tot 1990 werden vrijwel alle facetten van het maatschappelijk leven door de staat en de communistische partij geregeld Bulgarije 4. Geschiedenis

Bulgarije 4. Geschiedenis De oudst bekende bewoners van het land waren de Thraciërs, die in de 1e eeuw v.C. door de Romeinen werden onderw

Bulgarije 5. Economie

Bulgarije 5. Economie Van een verarmd, agrarisch land, dat onder Turks en later monarchaal bewind een speelbal van buitenlandse machten was, bulkgoederenhaven

Bulgarije Officiële naam: Republika Balgarija Oppervlakte: 110.994 km2 Inwoners: 8.240.000 (1998) Staatsvorm: republiek Staatshoofd: Petur Stojanov Bulgarije 2. Geografie

bulkgoederenhaven Haven waarin de aan- en afvoer van bulkgoederen (vaste grondstoffen die in grote hoeveelheden los worden vervoerd) centraal Büllingen

Büllingen (Bullange) Gemeente in de Belgische provincie Luik (Ardennen); 150,48 km2, 5213 inw. (1997). Veeteelt, bosbouw, toerisme (bossen; 's bultrots

bultrots Door ijs gepolijste rots. Deze rotsen krijgen door de erosie vaak een stroomlijnvorm die de bewegingsrichting van het ijs verraadt. In vergletsjerde Bunde

Bunde Vroeger zelfstandige gemeente aan de Maas in de Nederlandse provincie Limburg; sinds 1982 deel van Meerssen. Fruitteelt. Bezienswaardig: Bunnik

Bunnik Gemeente aan de Kromme Rijn in de Nederlandse provincie Utrecht; 37,57 km2, 14.085 inw. (1997). Fruitteelt, pendel. Bezienswaardig: Sint-Bunschoten

Bunschoten Gemeente aan het IJsselmeer in de Nederlandse provincie Utrecht; 35,59 km2, 19.182 inw. (1997). Visserij en aanverwante industrie, toerisme Buraydah

Buraydah (vroeger: Kasim) Oase in Saudi-Arabië in de woestijn An-Nafud; ca. 75.000 inw. Verbouw en handel in granen en dadels. Markt voor kamelen Burdinne

Burdinne Gemeente in de Belgische provincie Luik (Haspengouw); 32,56 km2, 2511 inw. (1997). Landbouw (granen, suikerbieten).

Burdwan

Burdwan Stad in de Indiase deelstaat West-Bengalen, ten noordwesten van Calcutta; ca. 170.000 inw. Verwerking van landbouwproducten, vervaardiging Buren

Buren Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland; 61,70 km2, 10.104 inw. (1997). Akkerbouw, fruit- en veeteelt. Ontstaan rond kasteel Buren

Burgas

Burgas Havenstad in Bulgarije aan de Zwarte Zee; 204.900 inw. (1990). Hoofdstad van de gelijknamige prov.; 7697 km2. Administratieve regio 875.400 Burgenland

Burgenland Oostenrijks bondsland; 3965 km2, 270.900 inw. (1991). Hoofdstad: Eisenstadt (10.300 inw. in 1991). Vnl. agrarisch: graan, suikerbieten, Burgess, geledingsmodel van

Burgess, geledingsmodel van Model van de Amerikaanse socioloog E.W. Burgess waarin de opbouw van de stad een concentrisch patroon rondom Burgos

Burgos Hoofdstad van de gelijknamige Noord-Spaanse provincie; 160.300 inw. (1991). Banden-, kunstvezel-, textiel-, papier-, leer- en meubelindustrie; Burg-Reuland

Burg-Reuland Gemeente aan de Our in de Belgische provincie Luik; 108,95 km2, 3725 inw. (1997). Landbouw, toerisme (campings). Bevolking is Burke, Robert O'Hara

Burke, Robert O'Hara (1820-1861) Engels ontdekkingsreiziger van Ierse afkomst. Leidde in 1860 de eerste expeditie dwars door Australië van Me

Burkina Faso

Burkina Faso 2. Geografie

Burkina Faso 2. Geografie Landschap Het land bestaat voor het grootste deel uit plateaus met in het midden van het land een hoogte tussen 200 Burkina Faso 3. Samenleving

Burkina Faso 3. Samenleving Demografie Burkina Faso telde in 1994 ruim 10 miljoen inwoners. Het sterftecijfer was in 1992 18 per 1000 inwoners Burkina Faso 4. Geschiedenis

Burkina Faso 4. Geschiedenis De geschiedenis van Burkina Faso is voornamelijk die van de belangrijkste bevolkingsgroep, de Mossi. Vaststaat dat Burkina Faso 5. Economie

Burkina Faso 5. Economie Ondanks de lage bodemvruchtbaarheid en de regelmatig terugkerende droogtes, wordt de economie van Burkina Faso Bursa (geo.)

Burkina Faso Officiële naam: Burkina Faso Oppervlakte: 274.200 km2 Inwoners: 11.266.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek Staatshoofd

Bursa (geo.) (Broessa) Hoofdstad van de gelijknamige provincie in West-Turkije; 834.600 inw. (1990). Provincie: 10.990 km2, 1.328.000 inw. Handelscentrum Burton-upon-Trent

Burton-upon-Trent Stad in het Engelse graafschap Staffordshire; 47.930 inw. (1992). Belangrijke bierbrouwersstad (Bass), verder o.a. rubberindustrie. Burujird

Burujird (Barujird, Berujerd) Stad in de Iraanse provincie Khuzestan in het Zagrosgebergte; ca. 185.000 inw. Bestuurs- en handelscentrum met tapijtweverijen Burundi

Burundi 2. Geografie

Burundi 2. Geografie Landschap Het Tanganjikameer in het zuidwesten ligt 772 m boven de zeespiegel. Het maakt deel uit van de Rift Vallei. Het Burundi 3. Samenleving

Burundi 3. Samenleving Demografie In 1994 werd het aantal inwoners van Burundi door de VN geschat op 6,2 miljoen. Tussen 1980 en 1992 gro

Burundi 4. Geschiedenis

Burundi 4. Geschiedenis De eerste bewoners van Burundi waren de Twa (Batwa), een Pygmeeënvolk. Vervolgens kwamen de Hutu (Bahutu), een Burundi 5. Economie

Burundi 5. Economie De economie van Burundi heeft een agrarisch karakter. De afhankelijkheid van de export van koffie (in 1991 was koffie verantwoordelijk Bury Saint Edmunds

Burundi Officiële naam: République du Burundi Oppervlakte: 27.834 km2 Inwoners: 5.537.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek Staatshoofd

Bury Saint Edmunds Stad in het Engelse graafschap Suffolk; ca. 30.000 inw.. Marktstad in een agrarisch gebied met voedingsmiddelen- en landbouwmachine-busing

busing (VS) Het in bussen vervoeren van negerkinderen naar scholen in andere, betere buurten om meer raciaal evenwicht te brengen in de scholen. Buskanters

Buskanters Bewoners van het voormalige, in West-Vlaanderen tussen Diksmuide en Ieper gelegen Vrijbos (= Bos van Houtlust). De Buskanters leidden Buskerud

Buskerud Fylke (prov.) in Zuid-Noorwegen; 14.927 km2, 226.400 inw. (1993). Hoofdstad: Drammen. Vnl. bosbouw en daarop gebaseerde industrie: Bussum

Bussum Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland (het Gooi); 8,10 km2, 31.148 inw. (1997). Industrie, pendel, studio's van diverse omroepen. Bütgenbach

Bütgenbach (Butgenbach) Gemeente aan de Warche in de Belgische provincie Luik (Ardennen); 97,41 km2, 5349 inw. (1997). Veeteelt, houtnijver

Butte

Butte (Butte-Silver Bow) Stad in de Amerikaanse staat Montana in de Rocky Mountains; 34.000 inw. (1990). In 1860 begon hier de goudwinning, vervo

Buxton

Buxton Stad in het Engelse graafschap Derbyshire; ca. 25.000 inw.. Hoogstgelegen stad van Engeland en een van de oudste badplaatsen (minerale bronnen Buys Ballot, Christophorus Henricus Didericus

Buys Ballot, Christophorus Henricus Didericus (1817-1890) Nederlands wis- en natuurkundige, die het bekendst is geworden door zijn meteorologisch Bydgoszcz

Bydgoszcz (Du.: Bromberg) Hoofdstad van de gelijknamige wojwodstwo (prov.) in Noord-Polen; 383.600 inw. (1992). Machine-, fietsen-, papier-, Byrd, Richard Evelyn

Byrd, Richard Evelyn (1888-1957) Amerikaans poolonderzoeker. Vloog in 1926 in 15½ uur van Spitsbergen naar de noordpool en terug. Stichtte in

Byron, John

Byron, John (1723-1786) Brits zuidpoolreiziger, grootvader van de dichter Byron. Zeilde tussen 1764 en 1766 om de wereld op zoek naar het onbekende Bytom

Bytom (Du.: Beuthen) Stad in de Zuidpoolse wojwodstwo Katowice; ca. 250.000 inw.. Industrie gebaseerd op de rijke voorraden delfstoffen in de omgeving: B-gemeente

Cabeza de Vaca, Alvar Nuñez (ca. 1490-ca. 1557) Spaans ontdekkingsreiziger in Centraal- en Zuid-Amerika. Een van de vier overlevenden van de Cabinda

Cabinda Hoofdstad (152.000, 1992) van de gelijknamige Angolese enclave (7107 km2, ca. 163.000 inw., 1991) tussen Congo, Congo (Zaïre) en de Caboto, Giovanni

Caboto, Giovanni (John Cabot; ca. 1450-ca. 1499) Italiaans zeevaarder in Engelse dienst, werd door de Engelse koning Hendrik VII gemachtigd op Caboto, Sebastiano

Caboto, Sebastiano (Sebastian Cabot; ca. 1476-1557) Zeevaarder in Engelse en Spaanse dienst, zoon van Giovanni Caboto. Ondernam een mislukt

Cabral, Pedro Alvares

Cabral, Pedro Alvares (ca. 1460-1526) Portugees zeevaarder, ondernam in 1500 een reis naar India en ontdekte bij toeval Brazilië, dat hij als Tierra Cáceres

Cáceres Hoofdstad van de gelijknamige prov. in West-Spanje; 61.980 inw. (1991). Provincie: 19.945 km2, 411.400 inw. (1991). Centrum van een a

Cadamosto, Alvise

Cadamosto, Alvise (ook: Ca'da'Mosto; 1432-1488) Venetiaans ontdekkingsreiziger, maakte in opdracht van Hendrik de Zeevaarder als een der eersten Cadier en Keer

Cadier en Keer Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Limburg, sinds 1982 bij Margraten. Landbouw op gemengde bedrijven. Cádiz

Cádiz Hoofdstad van de gelijknamige prov. in Zuid-Spanje aan de Atlantische Oceaan; 154.300 inw. (1991). Derde handelshaven van Spanje, marine- Caelius

Caelius (It.: Monte Célio) Een van de zeven heuvels waarop Rome gebouwd is.

Caen

Caen Hoofdstad van het West-Franse dep. Calvados; 115.600 inw. (1990). Handelscentrum en rivierhaven (buitenhaven Ouistreham) met o.a. ijzerAND

Caernarvon

Caernarvon Stad in Groot-Brittannië, in het Welshe graafschap Gwynedd; ca. 10.000 inw.. Marktstadje met o.a. metaalindustrie. Kasteel, gebouwd Cagayan

Cagayan Provincie op het Filippijnse eiland Luzon; 9005 km2, ca. 715.000 inw.. Hoofdstad Tuguegarao. Beheerst door het dal van de gelijkn. rivier, Cagliari

Cagliari Hoofdstad van het Italiaanse eiland en regio Sardinië en de gelijknamige provincie; 180.300 inw. (1992). Handelscentrum, marine- en handelshaven Cahors

Cahors Hoofdstad van het Zuid-Westfranse dep. Lot; 20.784 inw. (1991). Marktstad in een gebied met wijnbouw en truffelcultuur. Voedingsmiddelen- Cairns

Cairns Stad in de Austrlische deelstaat Queensland; 65.000 inw. (1992). Cairns is een van de snelstgroeiende steden van het land. Het is een regionaal Caïro

Caïro (al-Qahira, de overwinnaar) Caïro, de hoofdstad van de Egyptische Arabische Republiek, ligt op de oostoever van de Nijl bij de zuidpunt van Caithness

Caithness Voormalig Schots graafschap, maakt nu als district deel uit van de regio Highland; 3157 km2, ca. 30..000 inw.. Hoofdplaats: Wick. Bergachtig Cajamarca

Cajamarca Hoofdstad van het gelijknamige departement in Noordwest-Perú; ca. 65.000 inw.. Centrum van een land- en mijnbouwgebied (o.a. koper, cala

cala Landschapsvorm, bestaande uit een korte, nauwe ria, gevormd in een klifkust van kalksteen. De cala ontstaat, evenals andere typen ria's, door verdrinking Calabar

Calabar Hoofdstad van de Zuid-Nigeriaanse deelstaat Cross River; ca. 150.000 inw. (1990). Groeiende zeehaven met export van palmolie, cacao, rubber, Calabria

Calabria Regio in Zuid-Italië, bestaande uit de provincies Cosenza, Catanzaro en Reggio di Calabria; 15.080 km2; 2.074.700 inw. (1992). Hoofdstad: Calais

Calais Havenstad in het Noordwest-Franse dep. Pas-de-Calais; 75.835 inw. (1992). Kant-, textiel-, papier- en metaalindustrie. Calais is een belangrijk calcareniet

calcareniet Gesteente opgebouwd uit kalkfragmenten van 1/16 tot 2 mm groot. Vergelijkbaar met zandsteen; heeft echter een andere chemische samenstelling. calciet

calciet Mineraal behorend tot de carbonaatgroep, chemische samenstelling CaCO3. Kleurloos tot wit, met glasglans. Dichtheid 2700 kg/m3, hardheid calcilutiet

calcilutiet Tot gesteente verhard kalkslib met deeltjes gemiddeld kleiner dan 1/16 mm. Calcilutiet kan ontstaan uit chemisch neerslag, veelal in de vorm calcirudiet

calcirudiet Tot gesteente verhard grind, grotendeels opgebouwd uit kalkfragmenten, waarvan de korrels gemiddeld groter zijn dan 2 mm. Veelal gevormd Calcutta

Calcutta Hoofdstad van de Indiase deelstaat West-Bengalen, na Bombay het grootste stedelijke gebied van India (1991: 4,4 miljoen inwoners, Groot-caldeira

caldeira Grote, vaak samengestelde vulkaankrater op de top van een schildvulkaan.

caldera

caldera Zeer grote vulkaankrater met een doorsnede van enkele kilometers. De grootste caldera bevindt zich op Jawa en beslaat 1810 km2. Een caldera Calgary

Calgary Grootste stad van de Canadese provincie Alberta; 754.000 inw. (1991). Commercieel, financieel, handels- en industrieel centrum van een gebied Cali

Cali Hoofdstad van het West-Colombiaanse departement Valle del Cauca; 1.655.700 inw. (1993). Handelscentrum in een gebied met veeteelt en verbouw caliche

caliche Zoutkorst die het oppervlak bedekt in een woestijnlandschap. Ontstaat doordat onder invloed van de hoge temperatuur het grondwater met de California

California (Californië) Staat in de VS aan de Grote Oceaan; 411.049 km2, met 31.211.000 inw. (1993) de volkrijkste staat (sinds 1962) van de VS. Hoofds

Callantsoog

Callantsoog Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland aan de Noordzee, sinds 1990 bij Zijpe. Badplaats met bloembollenteelt. Callao

Callao Belangrijkste havenstad van Perú aan de Grote Oceaan; 590.000 inw. (1990). Eigenlijk voorstad van Lima. Deze natuurlijke haven is een van Callovien

Callovien Bovenste etage en tijd van de Midden Jura. Afgeleid van Kellaway in Wiltshire (Engeland) en ingevoerd door A.D. d'Orbigny in 1844.

Caltagirone

Caltagirone Stad op het Italiaanse eiland Sicilië; ca. 40.000 inw.. Centrum van een agrarisch gebied met bekende aardewerkindustrie (terracotta en Caltanisetta

Caltanisetta Hoofdstad van de gelijknamige Italiaanse prov. op Sicilië; ca. 65.000 inw. (prov. 2128 km2, ca. 300.000 inw.). Centrum van zwavelmij

Calvados

Calvados Departement in Noordwest-Frankrijk, Normandië; 5548 km2, 589.600 inw. Hoofdstad: Caen. Landbouw en veeteelt, in de kuststrook visserij

Camagüey

Camagüey (Voorheen Puerto Príncipe) Hoofdstad van de gelijknamige Oost-Cubaanse provincie; met ca. 300.000 inw. (provincie 14.158 km2, ca. Camargue

Camargue Landstreek in Zuid-Frankrijk, in de Rhônedelta (dep. Bouches-du-Rhône); ca. 750 km2. Omvat een natuurreservaat (ca. 10.000 ha) met zeldzame Cambier, Ernest François

Cambier, Ernest François (1844-1909) Belgisch militair en kolonist, werd in 1877 door de Belgische afdeling van de Internationale Afrikaanse Vere

Cambodja

Cambodja 2. Geografie

Cambodja 2. Geografie Landschap Twee derde van het land bestaat uit alluviale laagvlakten, doorsneden door twee grote rivieren, de Mekong en Cambodja 3. Samenleving

Cambodja 3. Samenleving Demografie Cambodja telde in 1994 bijna 10 miljoen inwoners. De bevolkingsgroei bedraagt jaarlijks ca. 3,5%. Het geboortecijfer Cambodja 4. Geschiedenis

Cambodja 4. Geschiedenis Omstreeks het begin van onze jaartelling was Cambodja een deel van het Zuidoost-Aziatische hindoestische koninkrijk Cambodja 5. Economie

Cambodja 5. Economie Cambodja is een van de armste landen in de wereld. Hoewel de productie in de landbouw op een laag peil stond, was Cambod

Cambodja Officiële naam: Koninkrijk Cambodja Oppervlakte: 181.040 km2 Inwoners: 11.340.000 (1998) Staatsvorm: parlementaire monarchie Staatshoofd

Cambrai

Cambrai (Ned.: Kamerijk) Stad in het Noord-Franse dep. Nord; 34.170 inw. (1992). Centrum van textielindustrie (linnen), voedingsmiddelenindustrie. Cambridge (VK)

Cambridge (VK) Hoofdstad van het Engelse graafschap Cambridgeshire; universiteitsstad. 100.000 inw. (1991). De plaats ontstond rond een door Willem Cambridge (VS)

Cambridge (VS) Voorstad van Boston, in de Amerikaanse staat Massachusetts; 96.000 inw. (1991). Cambridge is vooral bekend als centrum van onderwijs Cambrium

Cambrium Onderste systeem en periode van het Paleozoïcum; radiometrisch bepaalde ouderdom 500-570 miljoen jaar. De naam is afgeleid van Cambria, Camembert

Camembert Dorp in het Frans dep. Orne, in Normandië. Bekend van de gelijknamige, zachte, naar noten en champignons smakende kaas (45+).

Camp David

Camp David Officieel buitenverblijf van de president der Verenigde Staten van Amerika. Gelegen in Catoctin Mountain (Maryland), ruim 100 km van Campagna Romana

Campagna Romana Heuvelachtige landstreek in de Italiaanse regio Lazio, rondom Rome; ca. 3000 km2. Gelegen aan weerszijden van de Tiber, in Campania

Campania (Campanië) Regio in Zuid-Italië; 13.600 km2, 5.668.900 inw. (1992). Hoofdstad: Napels. Omvat de provincies Avellino, Benevento, Caserta, Campanien

Campanien Etage en tijd van het Boven Krijt, tussen het Coniacien en Maastrichtien, afgeleid van de streek Champagne (Latijn: Campania) in het noordelijk Campeche

Campeche Hoofdstad van de gelijknamige deelstaat in Zuidoost-Mexico, aan de Baai van Campeche; ca. 230.000 inw. Centrum van een gebied met Camperduin

Camperduin Dorp in de Nederlandse gemeente Schoorl (Noord-Holland). Op 11 oktober 1797 vond hier de zeeslag bij Camperduin plaats: de vloot Campinas

Campinas Stad in de Braziliaanse deelstaat São Paulo; ca. 900.000 inw. (1991). Gelegen op het hoogland van São Paulo. Centrum van koffieteelt; suikerraffinage, Campobasso

Campobasso Hoofdstad van de gelijknamige Italiaanse prov. (2909 km2, 239.640 inw. in 1985) en van de regio Molise; 51.206 inw. (1991). Marktstad Campoformio

Campoformio Dorp in de Italiaanse prov. Udine. Bekend van de vrede van Campoformio (1797) tussen Frankrijk en Oostenrijk na de overwinningen Campos

Campos Stad in de Braziliaanse deelstaat Rio de Janeiro; 388.600 inw. (1991). Centrum van een gebied met verbouw van koffie, suikerriet, tabak en Canada

Canada 2. Geografie Landschap Canada kan ruwweg in vier landschappen worden verdeeld: in het noorden het noordelijk landijs- en toendragebied, Canada 3. Samenleving

Canada 3. Samenleving Door de uitgestrektheid van het land, het verschil in culturele achtergrond van de bevolkingsgroepen en de autonomie van

Canada 4. Geschiedenis

Canada 4. Geschiedenis De eerste bewoners van Canada, Indianen en Eskimo's, trokken vele duizenden jaren geleden de Beringstraat over. De Es

Canada 5. Economie

Canada 5. Economie Economisch stelsel Evenals in de Verenigde Staten heeft de overheid in Canada een vrij beperkte invloed op de economie. Canadian

Canada Officiële naam: Canada Oppervlakte: 9.970.610 km2 Inwoners: 30.675.000 (1998) Staatsvorm: parlementaire confederatieve monarchie in het Canada 2. Geografie

Canadian (South Canadian) Rivier in de Verenigde Staten; 1.458 km, stroomgebied 76.000 km2. Ontspringt in de Sangre de Cristo Mountains bij de Canal Grande

Canal Grande (Grote Kanaal) S-vormige waterweg die de Italiaanse stad Venetië in tweeën deelt; ca. 4 km. Aan dit kanaal staan de belangrijkste paleizen, Canarische Eilanden

Canarische Eilanden (Sp.: Islas Canarias) Eilandengroep in de Atlantische Oceaan voor de kust van West-Afrika, die twee overzeese Spaanse provincies Canberra

Canberra Hoofdstad van Australië, gelegen in Australian Capital Territory, in New South Wales; 300.000 inw. (1991). Bestuurd door een minister. cannel-kolen

cannel-kolen Dofgrijze, vette steenkool, geheel opgebouwd uit sporenmateriaal. Rijk aan bitumina en gassen, die bij verhitting vrijkomen (vooral etheen). Cannes

Cannes Stad in het Zuid-Franse departement Alpes-Maritimes, aan de Rivièra; 69.354 inw. (1992). Scheepsbouw, staal-, vliegtuigonderdelen- en textielindustrie. Cantabrien

Cantabrien Niet erkende etage en tijd, voorgesteld voor het bovenste gedeelte van het Boven Carboon, afgeleid van het Cantabrisch Gebergte in Noord-Cantabrisch Gebergte

Cantabrisch Gebergte (Sp.: Cordillera Cantábrica) Gebergte in Noord- Spanje, hoogste toppen de Picos de Europa (2648 m); lengte ca. 470 km, g

Cantal

Cantal Departement in Midden-Frankrijk; 5726 km2, 162.800 inw. Hoofdstad: Aurillac. Kern van het Massif du Cantal, met als hoogste top de Plomb Canterbury

Canterbury Stad in het Engelse graafschap Kent; 34.405 inw. (1992; gelijkn. district 127.320 inw). Toeristisch en onderwijscentrum (universiteit). Enkele canyon

canyon (Sp.: cañon = pijp) Diep, kloofvormig dal, ontstaan door de insnijdende erosie van een meanderende rivier. Het bekendst is de Grand Canyon Cape Breton Island

Cape Breton Island Eiland behorend tot de Canadese provincie Nova Scotia; 10.280 km2, 160.000 inw. (1991), van het vasteland gescheiden door Cape Canaveral

Cape Canaveral Raketlanceerbasis op een kaap aan de zuidkust van Florida, VS. Sinds 1950, toen de eerste V-2 raket er werd afgevuurd, zijn hier Capelle aan den IJssel

Capelle aan den IJssel Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland; 15,52 km2, 62.224 inw. (1997). Veeteelt, tuinbouw, scheepsbouw, pendel capillair water

Cap-Haïtien

Cap-Haïtien (Le Cap) Havenstad in het noorden van Haïti, ca. 75.000 inw., hoofdstad van het departement Nord. Vanuit de ruime haven worden koffie, Caquetá-Japurá

capillair water Water dat zich in de poriën van de grond boven de grondwaterspiegel bevindt. Dit water kan als gevolg van capillaire stijging via de capillaire zone

capillaire zone Deel van de bodem, gelegen tussen de funiculaire zone en de grondwaterspiegel waarin alle poriën gevuld zijn met water en in verbinding Capitolinus

Capitolinus (Capitool) Een van de zeven heuvels waarop Rome gebouwd is; in de Oudheid stond hier een driedelige tempel gewijd aan Jupiter, Juno Capitool (VS)

Capitool (VS) In het Capitool in Washington DC (VS) vergadert het Amerikaanse Congres. Het is gebouwd naar het ontwerp van de amateur-architect Cappadocië

Cappadocië Landstreek in Midden-Turkije, tussen de Zwarte Zee en het Taurus-gebergte. Voor het eerst van betekenis tijdens de Hittieten (14e eeuw Caprarola

Caprarola Stad in de Italiaanse regio Lazio, 60 km ten noorden van Rome; ca. 5000 inw. Beroemd door het Palazzo Farnese: een in de tweede helft Capri

Capri Eiland in de Golf van Napels in de Italiaanse regio Campania; 10 km2, 7490 inw. (1991). Hoofdstad: Capri. Visserij en verbouw van druiven en Caprivistrook

Caprivistrook Landstreek in het uiterste noordoosten van Namibië, begrensd door Angola, Zambia, Zimbabwe en Botswana.

Caquetá-Japurá Langste rivier van Colombia; 2090-2820 km. Ontspringt in de Andes. Bij de Braziliaanse grens wordt de naam van de rivier Japurá. caraat

caraat (crt) Maat voor het gewicht van edelstenen (1 caraat = 0,2 g). Niet te verwarren met de karaat die gebruikt wordt om het gehalte aan goud aan Caracas

Caracas Caracas, de hoofdstad van Venezuela en het Federale District op 12 km van de Caribische Zee, is met 3,5 mln inw. (1990) inwoners een moderne Caradoc

Caradoc (Caradocian) Onderste etage en tijd van het Boven Ordovicium, genoemd naar Caradoc (Church Stretton) in het Engelse graafschap Shrop

carbonaatgroep

carbonaatgroep Groep mineralen, behorend tot de niet-silicaten. Omvat carbonaten als calciet (kalkspaat), dolomiet, magnesiet, sideriet; daarnaast carbonado

carbonado Aggregaat van kleine, vaak grijze of zwarte diamantkristalletjes. Door de onregelmatige ligging der kristallen is er geen goed splijtvlak, Carboon

Carboon Systeem en periode van het Paleozoïcum, tussen Devoon en Perm, met een radiometrisch bepaalde ouderdom van 345-280 miljoen jaar. Het Carcassonne

Carcassonne Hoofdstad van het Zuid-Franse dep. Aude; 44.985 inw. (1992). Handelscentrum voor wijn met o.a. rubber-, confectie- en leerindustrie. Cardamomgebergte

Cardamomgebergte Gebergte in Zuid-India, deel van de Zuid-Ghats. Productie van o.a. thee en specerijen, waaronder cardamom (kardamon): zaadjes Cardiff

Cardiff Hoofdstad van Wales (1955) en het graafschap South Glamorgan, aan de monding van de Severn; 295.600 inw. (1992). Ligging en stadsbeeld

Caribisch gebied

Caribisch gebied (ook wel Caraïbisch gebied) De meest gebruikte betekenis is die van de eilanden in de Caribische Zee, al dan niet aangevuld met Carlisle

Carlisle Stad in Groot-Brittannië, hoofdstad van het Engelse graafschap Cumbria; ca. 75.000 inw. (district ca. 105.000 inw.). O.a. textielindustrie. De Carlsbad

Carlsbad Stad in de Amerikaanse staat New Mexico; ca. 35.000 inw.. Handel in katoen, wol en alfalfa. Winning en verwerking van kali. Toerisme: Carnac

Carnac Vissersdorp in het Franse dep. Morbihan, in Bretagne, 4331 inw. (1992). Zeer bekend zijn de 1099 menhirs bij Ménec, die in elf evenwijdige carnalliet

carnalliet Mineraal, behorend tot de halogeniden, chemische samenstelling KMgCl3.6H2O. Rombische kristallen; kleurloos of rood door hematietinsluitsels. Carolinen

Carolinen Archipel in de Grote Oceaan, voormalig trustgebied van de VS; 1295 km2, 99.200 inw. Hoofdeilanden: Belau, Trukeilanden, Yap en Pohnpei. Carpentaria, Golf van

Carpentaria, Golf van Zeearm van de Arafurazee, tussen het Australische Arnhem Land en het York Peninsula. Grootste diepte ca. 590 m. Omvat Carpentras

Carpentras Stad in het Zuid-Franse dep. Vaucluse, aan de voet van de Mont Ventoux; 24.123 inw. (1992). Marktstad voor agrarische producten (o.carpooling

carpooling Systeem dat berust op het beurtelings met elkaar meerijden in het woon-werkverkeer. Als meer mensen van één auto gebruik maken, bespaart Carrara

Carrara Stad in de Italiaanse regio Toscana; ca. 70.000 inw.. Winning en export van het bekende, zeer zuivere Carrara-marmer, dat al in de Oudheid Carr-Saunders, Alexander Morris

Carr-Saunders, Alexander Morris (1886-1966) Engels socioloog en demograaf, ook zeer actief als bestuurder van de universiteit van Londen, van Carson City

Carson City Stad in de Verenigde Staten, hoofdstad van de staat Nevada; 40.000 inw. (1990). Handelscentrum in een gebied met zilvermijnbouw. Veel Carstensz, Jan

Carstensz, Jan (ca. 1590-na 1635) Nederlands zeevaarder, voer in opdracht van J.P. Coen naar Nieuw-Guinea om na te gaan of dit verbonden was Cartagena (Col.)

Cartagena (Col.) Hoofdstad van het Noord-Colombiaanse departement Bolívar; 707.100 inw. (1993). Havenstad aan de Caribische Zee, een van de Cartagena (Sp.)

Cartagena (Sp.) Havenstad in Zuidoost-Spanje, provincie Murcia; 168.000 inw. (1991). Scheepsbouw, (petro)chemische, ijzer- en staal-, glas- en keramische Cartago

Cartago Hoofdstad van de gelijknamige provincie in Centraal-Costa Rica; 108.900 inw. (1991; provincie 3125 km2, 340.300 inw.). Centrum van het Carteret, Philip

Carteret, Philip (gest. 1796) Engels zeevaarder, maakte van 1766 tot 1769 met Samuel Wallis een reis naar de zuidelijke Grote Oceaan. In de Straat Cartier, Jacques

Cartier, Jacques (1491-1557) Frans zeevaarder, probeerde - in opdracht van Frans I - de noordwestelijke doorvaart te vinden en ontdekte daarbij de cartografie

cartografie De wetenschap die zich bezighoudt met het samenstellen, vervaardigen en reproduceren van kaarten. De eerste wetenschappelijke benadering cartografie, historische

cartografie, historische Studie van de geschiedenis van geografische kaarten. De historische cartografie geeft inzicht in zowel het veranderende wereldbeeld Casablanca

Casablanca (Dar-el-Beida) De Marokkaanse havenstad Casablanca (gelegen aan de Atlantische Oceaan) telde in 1990 3,2 miljoen inwoners. Het is Cascade Range

cascade (geo.)

cascade (geo.) Kleine waterval of achter elkaar gelegen serie van zulke watervallen. Het verschijnsel lijkt in principe sterk op dat van de cataract, maar Caserta

Cascade Range Gebergte in de VS, van California tot British Columbia, langs de kust van de Grote Oceaan. Hoogste punt Mt. Rainier (4392 m). D

Caserta Hoofdstad van de gelijknamige Zuid-Italiaanse prov., in Campania; 67.754 inw. (1991; prov. 2639 km2, 788.100 inw. in 1985). Handels- en Castellón de la Plana

Castellón de la Plana Hoofdstad van de Oost-Spaanse prov. Castellón, aan de Middellandse Zee; ca. 150.000 inw.; prov. 6679 km2, ca. 450.000 inw.). Castelo Branco

Castelo Branco Hoofdstad van het gelijknamige disctrict in Midden- Portugal; ca. 25.000 inw. (district 6675 km2, ca. 230.000 inw.. Centrum van een Castiliaans Scheidingsgebergte

Castiliaans Scheidingsgebergte Gebergte in Midden-Spanje, verdeelt Castilië in Oud- en Nieuw-Castilië. Hoogste top de Pico de Almanzor (2592 Castilië

Castilië (Castilla) Landstreek en voormalig koninkrijk in Midden- Spanje; 173.423 km2, 8.919.430 inw. Verdeeld in Oud- en Nieuw-Castilië: Oud-Castres

Castres (Voluit: Castres-sur-l'Agout) Stad in het Zuid-Franse dep. Tarn; 44.434 inw. (1992). Centrumfunctie met - al sinds de Middeleeuwen - stoffenfabricage; Castricum

Castricum Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland aan de Noordzee; 35,83 km2, 22.703 inw. (1997). Badplaats (breed strand en duingebied) Castries

Castries (Voluit: de la Croix de Castries) Hoofdstad van Saint Lucia, een Bovenwindse eilandstaat in de Caribische Zee; ca. 55.000 inw.. Export van Castrop-Rauxel

Castrop-Rauxel Stad in de Duitse deelstaat Nordrhein-Westfalen, aan het Rijn-Hernekanaal; ca. 80.000 inw.. Industrie gebaseerd op steenkoolwinning Catal Hüyük

Catal Hüyük (Vorkheuvel) Plaats in Turkije, in de provincie Konya, die reeds tijdens het Neolithicum bewoond werd (ca. 7000 v.C.). Opgravingen Catalaunische Velden

Catalaunische Velden Vlakte rondom de Gallische stad Catalauni (het huidige Franse Châlons-sur-Marne), waar de Hunnen onder Attila verslagen

Catalonië

Catalonië (Sp.: Cataluna) Autonome regio en landstreek in Noordoost- Spanje; 31.930 km2, 6.056.508 inw. (1991). Omvat de provincies Barcelona, Catamarca

Catamarca Bergachtige provincie in het noordwesten van Argentinië; 100.967 km2, ca. 230.000 inw.. Hoofdstad San Fernando del Valle de Catamarca; Catania

Catania Hoofdstad van de gelijknamige Italiaanse prov. op Sicilië; 329.900 inw. (1992; prov. 3552 km2, 1.042.830 inw. in 1985). Tweede haven van Catanzaro

Catanzaro Hoofdstad van de gelijknamige Italiaanse prov. en de regio Calabria; 96.700 inw. (1992; prov. 5247 km2, 764.525 inw. in 1985). Handelscentrum

cataract (geol.)

cataract (geol.) Grote waterval of serie watervallen. Een cataract kan ontstaan wanneer een rivier zich plaatselijk diep insnijdt, terwijl de achterwaartse catastrofenleer

catastrofenleer Door Georges Cuvier opgestelde theorie waarin korte, enorm ingrijpende gebeurtenissen (catastrofen) de verklaring vormen voor abrupte Cateau-Cambrésis

Cateau-Cambrésis Vroeger de naam van de Franse stad Le Cateau in het dep. Nord. De vrede van Cateau-Cambrésis (3 april 1559) beëindigde de Cauca

Cauca Rivier in Colombia, belangrijkste zijrivier van de Magdalena; 980 km. Ontspringt in de Andes, gedeeltelijk bevaarbaar. In het dal van de C. Causses, Les

Causses, Les Kalksteenplateau in het Zuid-Franse Massif Central. Onvruchtbaar, rijk aan karstverschijnselen. Schapenteelt. Belangrijkste plaats Roquefort-Caux, Pays de

Caux, Pays de Kalksteenplateau in de West-Franse regio Normandië, tussen Le Havre en Dieppe. Vruchtbaar gebied met o.a. verbouw van graan, Cavan

Cavan Graafschap in het noorden van de Ierse Republiek; 1891 km2, 52.800 inw. (1991); gelijknamige hoofdstad. Heuvelachtig, onvruchtbaar gebied

Cavendish, Thomas

Cavendish, Thomas (1560-1592) Engels ontdekkingsreiziger, de derde die om de aarde voer. In 1585 vergezelde hij R. Grenville en W. Raleigh op Cayenne

Cayenne Hoofdstad en belangrijkste haven van het overzeese Franse departement Frans-Guyana, ten oosten van Suriname; 42.000 inw. (1991). Export Caymaneilanden

Caymaneilanden Eilandengroep in de Caribische Zee, Britse kroonkolonie; 259 km2, 37.000 inw. (1998). Hoofdstad: George Town. Drie hoofdeilanden: CBS-classificatie

CBS-classificatie Indeling van de nederzettingen op basis van demografische, morfologische en economische criteria. Deze indeling is ontwikkeld Ceará

Ceará Deelstaat in Noordoost-Brazilië, aan de Atlantische Oceaan; 150.630 km2, 6.353.000 inw. (1991). Hoofdstad: Fortaleza. Geïrrigeerde landbou

Cebu

Cebu (Cebu City) Hoofdstad van de gelijknamige Filippijnse provincie op het gelijknamige eiland; 610.400 inw. (1990). Geplande stad. Koopvaardij Cefalù

Cefalù Stad in de Italiaanse prov. Palermo, op Sicilië; ca. 15.000 inw.. Visserij. Bisschopszetel. Vermaard is de kathedraal (1145) met prachtige 12e-celestiet

celestiet (coelestien) Mineraal uit de sulfaatgroep; dankt naam aan de hemelsblauwe kleur. Chemische samenstelling SrSO4; hardheid 3-3½, dichtheid Celle

Celle Stad in de Duitse deelstaat Nieder-Sachsen; ca. 75.000 inw.. Petrochemische industrie; orchideeënkwekerijen. Bestuurs- en onderwijscentrum Celles

Celles Gemeente aan de Schelde en de Taalgrens in de Belgische provincie Henegouwen; 67,13 km2, 5476 inw. (1997). Landelijke gemeente met akkerbouw.

cementatie

cementatie (verkitting) Verharding van zacht gesteente doordat de poriënruimte geheel of gedeeltelijk gevuld wordt met mineralen, zoals opaal, calciet Cénomanien

Cénomanien (Cenomaan) Onderste etage en tijd van het Boven Krijt. In 1842 zo genoemd door A.D. d'Orbigny naar Cenomanum (Le Mans) in het census

census (Ned: cijns) Oorspronkelijk een bepaalde grondrente die men aan een feodale heer verschuldigd was. Later de mate van welstand vereist voor Centraal-Afrikaanse Republiek

Centraal-Afrikaanse Republiek 2. Geografie Landschap De fysische geografie van het land wordt bepaald door het plateau van Oubangui-Chari, Centraal-Afrikaanse Republiek 3. Samenleving

Centraal-Afrikaanse Republiek 3. Samenleving Demografie In 1994 had de Centraal-Afrikaanse Republiek ruim 3,2 miljoen inwoners. Ongeveer

Centraal-Afrikaanse Republiek 4. Geschiedenis

Centraal-Afrikaanse Republiek 4. Geschiedenis Over de vroegste geschiedenis van het gebied dat nu de Centraal-Afrikaanse Republiek vormt is Centraal-Afrikaanse Republiek 5. Economie

Centraal-Afrikaanse Republiek 5. Economie De landbouw is de ruggengraat van de Centraal-Afrikaanse economie. Koffie en katoen zijn belangrijke Centraal-Azië

Centraal-Afrikaanse Republiek Officiële naam: République Centrafricaine Oppervlakte: 622.984 km2 Inwoners: 3.375.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële Centraal-Afrikaanse Republiek 2. Geografie

Centraal-Azië Verzamelnaam (sinds 1917) voor het gebied tussen de Kaspische Zee en China waar de voormalige sovjetrepublieken van Russisch Toerkestan Central

Central Business District

Central Business District (CBD; ook: centrale zakenwijk, city) Het stadscentrum waar zakenfuncties overheersen. Het gebied wordt gekenmerkt door centrale goederen en diensten

Central Schotse regio; 2590 km2, 272.700 inw. (1992). Omvat de districten Clackmannan, Falkirk en Stirling. Belangrijk agrarisch gebied met o.a. petroc

centrale goederen en diensten Goederen en diensten die geleverd worden op een beperkt aantal centrale plaatsen. Er wordt onderscheid gemaakt centrale plaatsen

centrale plaatsen Nederzettingen waar centrale goederen en diensten worden geleverd. Elke centrale plaats heeft een verzorgingsgebied: het gebied centrale-plaatsentheorie

centrale-plaatsentheorie Theorie die een beschrijving en verklaring geeft van de spreiding van nederzettingen van verschillende grootte. Er blijkt Centre

Centre Regio in Midden-Frankrijk; 39.150 km2, 2.371.000 inw. (1990). Omvat de departementen Eure-et-Loir, Loiret, Loir-et-Cher, Indre-et-Loire centrumdorpenbeleid

centrumdorpenbeleid Onderdeel van het kleine-kernenbeleid gericht op het terugdringen van problemen die ontstaan in kleine kernen waar het werkgelegenheids- centrumfunctie

centrumfunctie Het verschijnsel dat vanuit een plaats centrale goederen en diensten geleverd worden aan de omgeving van die plaats. Deze centrale Centrumkanaal

Centrumkanaal Kanaal in België, 25 km, tussen het Kanaal Brussel-Charleroi en het Kanaal Nimy-Blaton-Péronnes. Het Centrumkanaal heeft vier centrumvoordeel

centrum-periferietheorie Theorie die de onderontwikkeling van groepen of gebieden verklaart vanuit machtsverhoudingen tussen die groepen of lande

centrumvoordeel (ook: centralisatie) Verschijnsel dat het aanbieden van centrale goederen en diensten in het centrum van een gebied eerder rendabel centrum-periferietheorie

Cerfontaine

Cerfontaine Gemeente in de Belgische provincie Namen; 83,45 km2, 4191 inw. (1997). Veeteelt, industrie (brouwerij, houtverwerking), toerisme (b

Cerro de Pasco

Cerro de Pasco Hoofdstad van het departement Pasco in Midden-Perú; 77.000 inw. (1990). Hoogstgelegen stad ter wereld (ruim 4000 m). Belangrijkste cerusiet

cerusiet Mineraal uit de carbonaatgroep. Vormt rombische kristallen en wordt tot de aragonietreeks gerekend. Chemische samenstelling PbCO3; kle

Cerveteri

Cerveteri Stad in de Middenitaliaanse regio Lazio; ca. 15.000 inw.. In de Oudheid de Etruskische stad Caere, lid van de twaalfstedenbond en een van Cesena

Cesena Stad in de Noord-Italiaanse regio Emilia-Romagna; ca. 85.000 inw.. Handelscentrum met verwerking van landbouwproducten (wijn, suiker) Cetinje

Cetinje Vroegere hoofdstad van het koninkrijk (1878-1918) Montenegro; ca. 25.000 inw.. Klooster uit de 15e eeuw, voormalig koninklijk paleis. De Ceuta

Ceuta (Ook wel: Sebta of Cibta) Spaanse stad en enclave in Marokko op een landtong aan de Straat van Gibraltar; 19,5 km2, 67.615 inw. (1991). Vissers-, Cévennes

Cévennes Bergachtige landstreek en nationaal park in Zuidoost- Frankrijk aan de zuidoostzijde van het Massif Central. Hoogste punt: Mont Mézenc CFA-frank

CFA-frank Frank van de Communauté financière africaine. Gemeenschappelijke munt van Benin, Burkina Faso, Centraal-Afrikaanse Republiek, Congo-Chaam

C-gemeente Gemeente die volgens de criteria van de CBS-classificatie beschouwd kan worden als een stedelijke gemeente. De gemeente wordt gekenmerkt C-klimaat

Chaam Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 29,91 km2, 3789 inw. (1996). Tuinbouw, toerisme (bosrijke omgeving). Chabarovsk

Chabarovsk (Khabarovsk) Hoofdstad van de gelijknamige kraj in Rusland, aan de Amoer; 610.000 inw. (1990). Grootste industriecentrum van Siberië, chabasiet

chabasiet Mineraal behorend tot de zeolietgroep. Trigonale, kubusvormige kristallen; wit tot roze van kleur. Komt voor in holten in stollingsgesteenten.

Chablis

Chablis Stadje in het Franse dep. Yonne, dat zeer goede witte wijnen produceert. Deze worden gerekend tot de bourgognewijnen. In de 18e eeuw werd Chaco (Argent.)

Chaco (Argent.) Provincie in Noordoost-Argentinië; 99.633 km2, ca. 825.400 inw.. Hoofdstad Resistencia. Hardhoutbossen en palmwouden. Belangr

Chaco (Parag.)

Chaco (Parag.) Departement in het uiterste noordwesten van Paraguay; 36.370 km2, ca. 300.000 inw. Hoofdstad Mayor Pablo Lagerenza. Waterarm Chakassië

Chakassië Deelrepubliek in Rusland, aan de bovenloop van de Jenisej, in het zuiden van West-Siberië; 61.900 km2, 585.000 inw. (1995). Hoofdstad: chalcedoon

chalcedoon (calcedoon) Verzamelnamen voor crypto-kristallijne variëteiten van het mineraal kwarts (SiO2). Sierstenen als carneool, agaat, onyx en Châlons-sur-Marne

Châlons-sur-Marne Hoofdstad van het Franse dep. Marne; 51.559 inw. (1992). Handelscentrum van de Champagnestreek, met o.a. metaal- en papi

Châlons-sur-Saône

Châlons-sur-Saône Stad in het Franse dep. Saône-et-Loire; 54.567 inw. (1992). Scheepsbouw, metallurgische, confectie- en voedingsmiddelenindustrie; Chambéry

Chambéry Hoofdstad van het Oost-Franse dep. Savoie; 54.896 inw. (1992). Centrum van een agrarisch en toeristisch gebied. Chemische, confectie-, Chamonix-Mont-Blanc

Chamonix-Mont-Blanc Stad in het Oost-Franse dep. Haute-Savoie, op een hoogte van ca. 1000 m; 9706 inw. (1992). Sinds de opening van de Mont

chamosiet

chamosiet IJzerrijke variëteit van chloriet, een mineraalgroep uit de fyllosilicaten. Groen tot zwart van kleur; hardheid 2, dichtheid circa 3000 kg/m

Champagne-Ardenne

Champagne-Ardenne Regio en landstreek (vroeger prov.) in Noordoost- Frankrijk; 25.606 km2, 1.347.800 inw. (1990). Hoofdplaats Châlons-sur- Champassak

Champassak (tegenwoordige naam Xédôn, Sédone) provincie in Zuid-Laos; 2600 km2, ca. 475.000 inw.. Hoofdstad Pakxé (Pakse), ca. 50.000 inw.. Champlain, Samuel de

Champlain, Samuel de (1567-1635) Frans ontdekkingsreiziger, aanschouwde als eerste Europeaan het Huronmeer en exploreerde het Noord-Amerikaan

Champs-Élysées

Champs-Élysées Wereldberoemde, lommerrijke avenue in Parijs, loopt van de Place de la Concorde naar de Place Charles de Gaulle (vroeger Place Chan Chan

Chan Chan Ruïnenstad in Noord-Perú; voormalige hoofdstad van de Chimú, dicht bij Trujillo. Grootste Indiaanse stad in Zuid-Amerika. Bestond uit Chancellor, Richard

Chancellor, Richard (10 november 1556) Brits zeevaarder en ontdekkingsreiziger. Ondernam in 1553, onder Sir Hugh Willoughby, een expeditie d

Chandigarh

Chandigarh Gemeenschappelijke hoofdstad van de Indiase deelstaten Punjab en Haryana; 575.000 inw. (1991). De bouw van de stad begon in 1950 Changchun

Changchun (Tsjang-Tsjoen) Hoofdstad van de Noordchinese provincie Jilin in Mantsjoerije; 2.110.000 inw. (1990). Centrum van een vruchtbaar agrarisch Changhwa

Changhwa Hoofdstad van de gelijkn. prov. in Centraal-Taiwan; 219.500 inw. (1992; prov. 1074 km2; 1.224.390 inw., 1986). Marktcentrum in agra

Changsha

Changsha (Tsjangsja) Hoofdstad van de Chinese provincie Hunan; 1.330.000 inw. (1990). Rivierhaven aan de Xiangjiang en gelegen aan de spoorlijn Chantilly

Chantilly Stad in het Franse dep. Oise; ca. 11.000 inw.. Vervaardiging van porselein, zwarte kant, films en precisie-instrumenten. Grand Château de Chao Phraya

Chao Phraya Belangrijkste rivier in Thailand; 230 km. Gevormd in Noord-Thailand uit vier bronrivieren en mondt uit in de Golf van Thailand. Aan Chaozhou

Chaozhou Stad in de Chinese prov. Guangdong; 1.225.000 inw.. Marktcentrum in een agrarische omgeving, met o.a. handwerksnijverheid. Speelde Chapelle-lez-Herlaimont

Chapelle-lez-Herlaimont Gemeente aan de Piéton en het kanaal Brussel-Charleroi in de Belgische provincie Henegouwen; 18,00 km2, 14.264 inw. Chapultepec

Chapultepec (in het Nahuatl, een Indiaanse taal, betekent dit: heuvel van de sprinkhaan) Ca. 60 m hoge heuvel ten westen van Mexico-Stad, vanaf Charente

Charente Departement in West-Frankrijk; 5956 km2, 340.800 inw. Hoofdstad: Angoulême. Rondom de hoofdstad en in de vallei van de rivier de Charente Charente-Maritime

Charente-Maritime Departement in Frankrijk aan de Atlantische Oceaan; 6864 km2, 513.200 inw. Hoofdstad: La Rochelle. In het noorden coöperatieve Charkiv

Charkiv (Charkov) Hoofdstad van de gelijknamige oblast in de Oekraïene; 1.618.000 inw. (1990). Ligging Charkiv ligt in het oosten van de Oekraïne, Charleroi

Charleroi Gemeente Samber in de Belgische provincie Henegouwen; 102,33 km2, 205.591 inw. (1997). De Waalse stad Charleroi, gelegen aan de linkeroever Charleston (S. Carol.)

Charleston (S. Carol.) Stad in de Amerikaanse staat South Carolina, vlak bij de Atlantische Oceaan; 80.000 inwoners (1990). Belangrijke haven m

Charleston (W. Virg.)

Charleston (W. Virg.) Hoofdstad van de Amerikaanse staat West Virginia; 57.000 inwoners (1990). Olieraffinage, chemische, glas- en verfindustrie. Charlotte Amalie

Charlotte (VS) Stad in de Amerikaanse staat North Carolina; 416.300 inw. (1992). Industriecentrum met o.a. chemische, textiel- en machine-industrie; Chartres

Charlotte Amalie Stad op het eiland Saint Thomas; hoofdstad van de Amerikaanse Maagdeneilanden (Virgin Islands); ca. 15.000 inw.. Natuurlijke Charlotte (VS)

Chartres Hoofdstad van het Franse dep. Eure-et-Loir; ca. 45.000 inw.. Marktplaats met o.a. metaal-, chemische en farmaceutische industrie. Wereldberoemd Chastre

Chastre Gemeente in de Belgische provincie Waals Brabant; 31,28 km2, 6200 inw. (1997). Akkerbouw, vooral granen en suikerbieten.

Châteauneuf-du-Pape

Châteauneuf-du-Pape Dorpje in Zuid-Frankrijk in het Rhônedal, centrum van een wijnbouwgebied (ca. 3000 ha) dat de gelijknamige dieprode wijn

Châteauroux

Châteauroux Hoofdstad van het Middenfranse dep. Indre; 50.967 inw. (1991). Verzorgings- en industriecentrum van een agrarisch gebied. Brouwerij, Châtelet

Châtelet Gemeente aan de Samber in de Belgische provincie Henegouwen; 27,34 km2, 36.233 inw. (1997). Woon- en industriecentrum ten oosten van Chatham

Chatham Stad in Groot-Brittannië, in het Engelse graafschap Kent; 62.000 inw. (1990). Marinebasis met scheepswerven aan de Medway. De tocht Chattanooga

Chattanooga Stad in het zuidoosten van de Amerikaanse staat Tennessee; 153.000 inw. (1990). Belangrijk detailhandels-, industrie- en distributiecentrum. Chaudfontaine

Chaudfontaine Gemeente aan de Vesder in de Belgische provincie Luik; 25,54 km2, 20.757 inw. (1997). Industrie (metaalverwerking), toerisme (bosrijke Chaumont

Chaumont Hoofdstad van het Franse dep. Haute-Marne, aan de Marne; 27.042 inw. (1990). Rivierhaven met o.a. leer- en metaalindustrie. Spoorwegknooppunt. Chaumont-Gistoux

Chaumont-Gistoux Gemeente in de Belgische provincie Waals Brabant; 48,07 km2, 9471 inw. (1997). Landbouwgemeente met toenemende woonfunctie, Chaumont-sur-Loire

Chaumont-sur-Loire Dorp in het Franse dep. Loir-et-Cher, vooral bekend door zijn 15e-eeuws kasteel, gebouwd door leden van de familie d'Amboise Chavin de Huántar

Chavin de Huántar Stad in Perú, die haar naam gegeven heeft aan de Chavin-cultuur (ca. 1200-400 v.C.). Van de bouwkunst van deze cultuur is het Cheddar

Cheddar Dorp in het Engelse graafschap Somerset; ca. 5000 inw.. Vooral bekend van de Cheddar Gorge (kloof) en de gelijknamige kaas: een harde, Cheju-do

Cheju-do (Cheju) Zuid-Koreaans eiland en provincie in de Oost-Chinese Zee; 1825 km2, ca. 510.000 inw.. Hoofdstad is Cheju, een visserijhaven me

Cheliff, Oued

Cheliff, Oued Langste en belangrijkste rivier van Algerije; 720 km. Ontspringt in de Djebel Amour (Sahara Atlas) en mondt bij Mostaganem uit in de Chelmsford

Chelmsford Nieuw gewest (county district) in Groot-Brittannië, in het Engelse graafschap Essex; ca. 150.000 inw.. De stad Chelmsford (ca. 60.000 Cheltenham

Cheltenham Stad in Groot-Brittannië, in het Engelse graafschap Gloucestershire; 73.230 inw (1982; district 86.300 inw. in 1986). Lichte industrie. chemiecrisis

chemiecrisis Teruggang in de (petro-)chemische industrie in de westerse landen vanaf de jaren zeventig. De oorzaken van deze crisis zijn zowel van chemie, geochemie,

chemische sedimenten Stoffen die neerslaan op de aarde, doordat stoffen opgelost in grond- of oppervlaktewater een chemische binding aangaan.

Chemnitz

Chemnitz Stad in Duitsland, hoofdstad van de gelijknamige district; 291.400 inw. (1991) (1986; district 6009 km2, 1.889.100 inw. in 1985). Fabricage chemokar

chemokar Auto voor het inzamelen en transporteren van klein chemisch afval. In gebruik bij grote gemeenten

Chenab

Chenab Rivier in India en Pakistan; 1050 km. Ontspringt in de Himalaya en stroomt bij Alipur in de Sutlej. Belangrijkste zijrivieren: Jhelum en Ravi.

Chengde

Chengde (Tsjengte; vroeger Jehol) Stad in het noordoosten van China, in de provincie Hebei (Hopei); ca. 120.000 inw.. Textielindustrie. Vroeger het Chengdu

Chengdu (Tsjengtoe) Hoofdstad van de Centraal-Chinese provincie Sichuan (Sze-tsjwan); 2.840.000 inw. (1992). Haven aan de Min Jiang-rivier, industrieel chenier

chenier Zandrug, vaak kronkelig van vorm, op moerassige afzettingen in een deltagebied. Ontstaat tijdens een periode met stabiele zeespiegel. Stijgt Chenonceaux

Chenonceaux Een van de mooiste Franse kastelen in het Loiredal, gebouwd tussen 1513 en 1522. Werd door koning Hendrik II ten geschenke gegeven Chequers

Chequers Landgoed in Groot-Brittannië, in het Engelse graafschap Buckinghamshire, officieel buitenverblijf van de Britse premier.

Cher (dep.)

Cher (dep.) Departement in Midden-Frankrijk; 7235 km2, 320.200 inw. Hoofdstad: Bourges. In het noorden akkerbouw en veeteelt, wijnbouw in het Cherbourg

Cherbourg Stad in het West-Franse dep. Manche, in Normandië op het Cotentin-schiereiland; 28.774 inw. (1992). Marine- en passagiershaven met Cheshire

Cheshire Graafschap in Noordwest-Engeland, grenzend aan Wales; 2329 km2, ca. 971.000 inw. Hoofdstad: Chester. Vnl. agrarisch met industrie, o.Chester

Chester Stad in Groot-Brittannië, hoofdstad van het Engelse graafschap Cheshire; ca. 65.000 inw. (district ca. 116.657 inw.). Een van de mooiste Engelse Chesterfield

Chesterfield Stad in het Engelse graafschap Derbyshire; 99.000 inw. (1991). Staal-, wol-, katoen-, leer-, machine-, verf- en aardewerkindustrie. Kerk Cheviot Hills

Cheviot Hills Heuvelrug op de grens van Engeland en Schotland over een lengte van ca. 56 km. Hoogste punt: The Cheviot (816 m).

Chiang Mai

Chiang Mai (Chiengmai, Kiangmai) Hoofdstad van de gelijknamige provincie in Noord-Thailand aan de Ping-rivier; 170.000 inw. (1992). Handelscentrum Chianti

Chianti Landstreek in Italië tussen Firenze en Siena, vermaard door de gelijknamige rode wijn. Veel ervan wordt verkocht in de bekende mandflesjes Chiapas

Chiapas Deelstaat in Zuid-Mexico aan de Grote Oceaan; 74.211 km2, 3.210.500 inw. (1990). Hoofdstad: Tuxtla Gutiérrez. Bergachtig met tropische chiastoliet

chiastoliet Variëteit van het mineraal andalusiet, gekenmerkt door insluitsels, veelal koolwaterstoffen, die in het andalusietkristal een kruisvorm innemen. Chiba

Chiba Stad aan de Tokio-baai op het Japanse eiland Honshu; 833.700 inw. (1993). Belangrijk spoorwegknooppunt. De noordkust van de Tokio-baai Chicago

Chicago Stad in de Amerikaanse staat Illinois, aan het Michiganmeer; 2.768.500 inw. (1992). Na New York en Los Angeles de grootste stad van de Chichester

Chichester Nieuw gewest (county district) in het Engelse graafschap West Sussex; ca. 100.000 inw. (stad Chichester ca. 26.000 inw.). Agrarisch centrum Chiclayo

Chiclayo Hoofdstad van het Noord-Peruaanse departement Lambayeque; 425.000 inw. (1993). Centrum van een gebied met geïrrigeerde verbouw v

Chicxulub-krater

Chicxulub-krater Inslagkrater met een middellijn van ca. 180 km die zich op het Mexicaanse schiereiland Yucatán bevindt. De krater is genoemd naar Chiemsee

Chiemsee Meer in de Duitse deelstaat Beieren; ca. 80 km2, op een hoogte van 518 m. Drie eilandjes: Herreninsel met een voormalig benedictijnenklooster Chieti

Chieti Hoofdstad van de gelijknamige prov. in de Middenitaliaanse regio Abruzzi; ca. 60.000 inw. (prov. 2587 km2, ca. 400.000 inw.). Nieuwe stad Chièvres

Chièvres Gemeente aan de Dender en het kanaal Nimy-Blaton-Péronnes in de Belgische provincie Henegouwen; 46,76 km2, 5890 inw. (1997). Ontstaan Chihuahua (geo.)

Chihuahua (geo.) Deelstaat in Noord-Mexico; 244.938 km2, 2.441.900 inw. (1990). Hoofdstad: Chihuahua. Mijnbouw (lood, zink, zilver, goud, uraan), Chili

Chili 2. Geografie Landschap Chili is een van de meest bergachtige landen ter wereld. In het oosten liggen de hellingen van de Andes en langs de Chili 3. Samenleving

Chili 3. Samenleving Demografie In 1993 groeide de bevolking met 1,5% tot ruim 14 miljoen. Ruim de helft (64%) van de bevolking is tussen 15 Chili 4. Geschiedenis

Chili 4. Geschiedenis In de 14e eeuw hoorde het noorden van Chili bij het rijk van de Inka's. Ten zuiden van de Rapel rivier woonden de Arauka-Chili 5. Economie

Chili 5. Economie Het op de export gerichte liberaal-economische beleid van Pinochet bestond uit: minimale overheidsbemoeienis, afschaffen van Chillán

Chili Officiële naam: República de Chile Oppervlakte: 756.626 km2 Inwoners: 14.676.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek Staatshoofd: Eduardo Chili 2. Geografie

Chillán Hoofdstad van de provincie Ñuble in Midden-Chili; 150.000 inwoners (1985). Handelscentrum in een gebied met fruitteelt, wijnbouw en veeteelt. Chillon

Chillon Een van de best bewaarde, middeleeuwse burchten van Zwitserland op een schiereiland in het Meer van Genève. O.a. in het bezit van de graven Chiloé, Isla de

Chiloé, Isla de Eiland in Zuid-Chili; 8394 km2. Hoofdplaats: Ancud. Bosbouw en houtverwerkende industrie, visserij en verbouw van o.a. graan en Chilung

Chilung (Keelung; voorheen Kirun) Stad in het noorden van Taiwan; 359.500 inw. (1992). De diepe, natuurlijke haven is tevens exporthaven van de Chimay

Chimay Gemeente aan het Witte en Zwarte Water in de Belgische provincie Henegouwen (Fagne en Famenne); 197,11 km2, 9761 inw. (1997). Verzorgend Chimborazo

Chimborazo Uitgedoofde vulkaan in Ecuador, in de Andes (Cordilleras Occidental); 6267 m. Bedwongen door E. Whymper (1880).

Chimbote

Chimbote Stad in de provincie Ancash in Noordwest-Peru aan de Grote Oceaan; ca. 280.000 inw. (1990). IJzer- en staalindustrie en visserij. Export China

China 2. Geografie

China 2. Geografie Landschap Het Chinese landschap is een complex en gevarieerd geheel van laagvlakten (12%), heuvels en bekkens (19%), hoogvlakten China 3. Samenleving

China 3. Samenleving Demografie Ruim een vijfde van de wereldbevolking woont in China: in 1994 woonden er ruim 1,2 miljard mensen. Sinds China 4. Geschiedenis

China 4. Geschiedenis Voor het jaar 221 v.C. waren er in China verscheidene onafhankelijke vorstendommen. Het land werd verenigd onder de eers

China 5. Economie

China 5. Economie Begin jaren negentig begon de herstructurering van de centraal geleide economie naar een socialistische markteconomie vorm China 6. Tibet

China 6. Tibet Tibet beslaat het centrale deel van het hoogland in het verre westen van China. Het gebied heeft altijd een bijzondere plaats ingenomen Chinatown

China Officiële naam: Zhonghua Renmin Gongheguo (Volksrepubliek China) Oppervlakte: 9.571.300 km2 Inwoners: 1.236.000.000 (1998) Staatsvorm

China- Subtropisch zeeklimaat met droge winter en in de zomer een natte moesson. Komt voor in het dal van de Ganges, Japan en grote delen klimaat, Middellandse-Zeeklimaat,

Chinatown Aanduiding voor wijken in grote Amerikaanse steden met een hoge concentratie van etnische Chinezen, die het stadsbeeld ter plaatse bepalen; Chindwin

Chindwin Rivier in Birma, belangrijkste zijrivier van de Irrawaddy; 840 km, stroomgebied 114.000 km2. Ontspringt bij de grens met India. In de regentijd Chinese Muur

Chinese Muur Ca. 2450 km lang verdedigingsbouwwerk in Noord-China, gebouwd als bescherming tegen nomadenstammen uit het noorden. De C

Chingola

Chingola Stad in Zambia in de provincie Copperbelt; ca. 200.000 inw.. Winning van kopererts. Drukkerijen; verkeersknooppunt. Gesticht in de jaren chinook

chinook Droge valwind aan de oostzijde van de Noord-Amerikaanse Rocky Mountains, die een sterke temperatuurstijging veroorzaakt. Genoemd na

Chiny

Chiny Gemeente aan de Semois in de Belgische provincie Luxemburg; 113,69 km2, 4753 inw. (1997). Akkerbouw, bosbouw, toerisme.

Chioggia

Chioggia Stad in de Noorditaliaanse regio Veneto aan de lagune van Venetië; 53.566 inw. (1991). Gebouwd op palen. Visserij (paling, garnalen), scheepsbouw Chiquimula

Chiquimula Hoofdstad van de gelijknamige departement in Guatemala; ca. 5.000 inw. (provincie 2376 km2, ca. 250.000 inw.). Centrum van tabaksv

Chisinau

Chisinau (Ki;inov). Hoofdstad van Moldavië, aan de Byk; 676.000 inw. (1990). Handelscentrum voor agrarische omgeving met voedingsmiddelen-, Chittagong

Chittagong (Chattagam; Chittagram) Havenstad in zuidoost-Bangladesh aan de rivier de Karnaphuli, 16 km van de Golf van Bengalen; anderhalf miljoen Chittaurgarh

Chittaurgarh (Chitor) Stad in de Noordwestindiase deelstaat Rajasthan; ca. 50.000 inw.. Markt in een landbouwgebied. De stad werd in 1568 veroverd Chiusi

Chiusi Stad in Italië, in Toscane, provincie Siena. ca. 9000 inw. Onder de naam Camars (Lat.: Clusium) een der grootste Etruskische steden. Etruskisch chloantiet

chloantiet Mineraal uit de sulfidengroep, behorend tot de kiezen. Vormt een continue mengreeks met smaltiet. Chloantiet is kubisch en witgrijs met chloorkoolwaterstoffen

chloorkoolwaterstoffen (gechloreerde koolwaterstoffen) Groep verbindingen die voornamelijk bestaan uit koolstof, waterstof en chloor. Chloorkoo

chloridemeer

chloridemeer Bijzondere vorm van zoutmeer; het water heeft een hoog gehalte aan chloorionen, veelal afkomstig uit 'fossiel' zeewater in poriën van Cholon

Cholon Stad in Israël aan de Middellandse Zee, ten zuiden van Tel Aviv; 161.800 inw. (1991).

Choluteca

Choluteca Hoofdstad van het gelijknamige departement in Honduras, aan de gelijknamige rivier; ca. ca. 60.000 inw. (departement 4211 km2, ca. 300.000 Chongqing

Ch'ongjin (Tsj'ong-dzjin, in het Japans Seishin) Havenstad in het noordoosten van Noord-Korea, aan de Japanse Zee; ca. 911.000 inw. Hoofdstad van Ciénaga

Chongqing (Chungking, Tsjoeng-Tjing) Stad in China, in de provincie Sichuan, waar de Jang-tse-kiang en de Jialing samenvloeien; ca. 3 miljoen inw. Chorzów

Chorzów (Du.: Königshütte) Stad in Zuidoost-Polen (Silezië); 128.800 inw. (1992). IJzer- en staal-, metaal-, chemische en glasindustrie. Kwam in de Christchurch (Nieuw-Zeeland)

Christchurch (Nieuw-Zeeland) Stad in Nieuw Zeeland, op het Zuidereiland; ca. 325.000 inw. Hoofdstad van de provincie Canterbury en belangrijkste Christchurch (UK)

Christchurch (UK) Stad in het Engelse graafschap Dorset, aan de monding van de Avon; ca. 42.000 inw. Priorij in Normandische stijl (13e eeuw).

Christmaseiland

Christmaseiland Tot Australië behorende eilandengroep; ca. 1700 inwoners. Christmaseiland ligt 420 km ten noordoosten van de Cocoseilanden, ca. christofiet

christofiet IJzerrijke variëteit van zinkblende (ZnS). Bevat daarnaast vaak nog andere metalen, zoals cadmium, goud, zilver, lood en indium, gallium chromiet

chromiet Mineraal uit de oxidengroep, behorend tot de spinellen. Vrijwel het enige chroomerts, met rijke vindplaatsen in Canada, Turkije en Transvaal. chronostratigrafie

chronostratigrafie Tijds- en (relatieve) ouderdomsbepaling van geologische gesteente-eenheden en -formaties. Dit gebeurt met biologische methoden, chroom

chroom (Cr) Element uit de groep van zware metalen. Het is een bestanddeel van onder meer gele, oranje en groene verfpigmenten.

chrysoberyl

chrysoberyl Mineraal behorend tot de oxidengroep, oxide van aluminium en beryllium. Orthorhombische kristallen, geel tot geelgroen. Hardheid 8½chrysopraas

chrysopraas (praas) Door insluitsels van actinoliet groengekleurde variëteit van chalcedoon. Goedkope siersteen; bij verhitting of langdurige blootstelling chrysotiel

chrysotiel Mineraal behorend tot de fyllosilicaten, variëteit van serpentiniet. Bestaat uit microkristallijne aggregaten met uiteenlopende kleuren (groengeel, Chubut

Chubut provincie in Zuid-Argentinië, deel van Patagonië; 224.686 k2, ca. 315.000 inw.. Hoofdstad Rawson. Schapenhouderij, met wolproductie en Chuquicamata

Chuquicamata Stad in de Noord-Chileense provincie Antofagasta aan de rand van de Atacama-woestijn, op een hoogte van 3000 m; ca. 20.000 inw. Chuquisaca

Chuquisaca Departement in Zuidoost-Bolivia; 51.525 km2, ca. 500.000 inw. Hoofdstad: Sucre. Veeteelt en verbouw van o.a. maïs, rijst en tabak, winning Chur

Chur (Fr.: Coire) Hoofdstad (sinds 1820) van het Zwitserse kanton Graubünden; 30.500 inw. (1992). Handels- (wijn) en toeristencentrum. Oude stad

Churchill (geo.)

Churchill (geo.) Naam van twee rivieren in Canada: 1. Langste rivier van Labrador; 960 km (samen met de Ashuanipi), stroomgebied 80.000 km2. Mondt Ch'ongjin

Ciénaga Havenstad in de Noord-Colombiaanse provincie Magdalena aan de Caribische Zee; ca. 45.000 inw. Centrum van een agrarisch gebied met Cienfuegos

Cienfuegos (Voorheen Fernandina de Jagua) Havenstad in Cuba aan de gelijknamige baai; ca. 130.000 inw.. Hoofdstad van de gelijknamige provincie; Cincinnati

Cincinnati Stad in de Amerikaanse staat Ohio, aan de Ohio River; met 364.300 inw. (1992) de derde stad van Ohio. Handel, industrie en culturele functies. Ciney

Ciney Gemeente aan de Bocq in de Belgische provincie Namen (Condroz); 147,56 km2, 14.206 inw. (1997). Kleinstedelijk verzorgend centrum met circatidaal ritme

circatidaal ritme (getijdenritme) Activiteitsritme met een cyclus van 12-13 uur. Komt voor bij in getijdezones levende organismen (kreeftjes, strandvlooien, circumpacifische gordel

circumpacifische gordel Vrijwel ononderbroken gebergteketen rondom de Grote Oceaan. Dit gebergte is gevormd tijdens de alpiene orogenese. De Cirebon

Cirebon (Cheribon, voorheen Tjirebon) Stad op West-Java aan de Java Zee; 245.000 inwoners (1990). Havenstad; handel in agrarische producten. Enige cirkelmigratie

cirkelmigratie Vorm van migratie waarbij de man heen en weer trekt tussen de plaats waar hij werkt en zijn herkomstgebied. Alleen de man verhuist cirrocumulus

cirrocumulus (fijne schapewolk) Wolkentype; laag witte vlokken of zeer kleine ronde wolkjes, die min of meer regelmatig in rijen of golfjes zijn gerangschikt. cirrostratus

cirrostratus Wolkentype; effen, lichte, witte sluier op circa 6 km hoogte, waardoorheen zon en maan zichtbaar blijven.

cirrus

cirrus (veerwolk, windveer) Wolkentype; witte, vezelachtige wolken met een zijdeachtige glans op circa 10 km hoogte. Bestaan uit ijskristallen.

Ciskei

Ciskei (voorheen: Iripubliki ye Ciskei) Een van de Zuid-Afrikaanse voormalige 'thuislanden', de door het apartheidsbewind geplande 'onafhankelijke ciscis-

citrien Geelgekleurde variëteit van het mineraal kwarts (SiO2). De heldere kristallen worden toegepast als siersteen. Citrien kan kunstmatig verkregen city

city (Eng.: stad) Aanduiding van het (oude- verg. Frans: cité) deel van de stad, waar zich de belangrijkste winkels, banken en vaak de zetel van het stadsbestuur cityvorming

cityvorming Proces waarbij hoogwaardige stedelijke activiteiten (kantoren en winkels) andere activiteiten (ambacht, industrie en wonen) uit het centrum Ciudad Bolívar

Ciudad Bolívar Hoofdstad van de Venezolaanse deelstaat Bolívar aan de Orinoco; ca. 250.000 inw.. Voedingsmiddelenindustrie. De rivierhaven is Ciudad Juárez

Ciudad Juárez Stad in de Noord-Mexicaanse deelstaat Chihuahua tegenover El Paso (VS); 797.700 inw. (1990). Centrum van voedingsmiddelenindustrie Ciudad Real

Ciudad Real Hoofdstad van de gelijknamige prov. in Midden-Spanje; ca. 60.000 inw.. Marktstad voor vee en wijn. Puerto de Toledo (14e eeuw), kathedraal Civitavecchia

Civitavecchia Havenstad in de Middenitaliaanse regio Lazio aan de Tyrrheense Zee; ca. 50.000 inw.). Belangrijke invoerhaven voor Rome, tevens Clackmannan

C-klimaat Gematigd zeeklimaat waarin, volgens de indeling van de Duits-Oostenrijkse klimatoloog W. Köppen, de gemiddelde temperatuur van de Dabrowa Górnicza

Clackmannan Voormalig Schots graafschap (nu district) aan de Firth of Forth; 163 km2, ca. 60.000 inw.. Hoofdstad: Alloa. Maakt nu deel uit van Clairvaux

Clairvaux (Lat.: Claravallis) Voormalig cisterciënzerklooster in het Franse dep. Aube. Gesticht door Bernardus van Clairvaux (derde dochterklooster; Clare

Clare (Iers: Chlair) Graafschap aan de westkust van de Ierse Republiek; 3188 km2, ca. 100.000 inw.. Hoofdstad: Ennis. Landbouw en melkveeteelt; clariet

clariet Steenkool die microscopisch gezien voor meer dan 90% bestaat uit vitriniet en exeniet. Deze twee maceralen (microscopisch homogene bestanddelen Clavier

Clavier Gemeente aan de Hoyoux in de Belgische provincie Luik (Condroz); 79,12 km2, 3955 inw. (1997). Landbouw, veeteelt. Diverse kastelen.

cleavage

cleavage Ontstaan van een groot aantal dicht op elkaar gelegen min of meer evenwijdige splijtvlakken in gesteente. Meestal gebeurt dit onder invloe

Clermont-Ferrand

Clermont-Ferrand Hoofdplaats van het Franse dep. Puy-de-Dôme en van de regio Auvergne; 140.100 inw. (1990). Rubber (Michelin)-, chemische

Clervaux

Clervaux (Duits: Clerf) Stad in het Groothertogdom Luxemburg aan de Clerve; ca. 2000 inw.). Landbouw, bosbouw, toerisme. Bezienswaardig: slot Clervé

Clervé Riviertje in Noord-Luxemburg; ontspringt ten noorden van Clervaux en mondt bij Kautenbach uit in de Sûre.

Cleve, Per Teodor (1840-1905) Zweeds chemicus en geoloog, doceerde te Uppsala en Stockholm en was vanaf 1875 hoogleraar te Uppsala. Cleve

Cleveland (UK)

Cleveland (UK) Graafschap in Noordoost-Engeland aan de Noordzee; 583 km2, 560.000 inw. (1992). Hoofdplaatsen: Middlesbrough en Eston. Aanvoer Cleveland (VS)

Cleveland (VS) Havenstad in de Amerikaanse staat Ohio, aan het Eriemeer; 502.500 inw. (1992). Belangrijke industriestad: staal, metaalbewerking, Cleve, Per Teodor

Clottens, Jozef

Clottens, Jozef (1881-1959) Vlaams propagandist, vooral actief in Brussel. Reeds voor WO I streed hij voor een vervlaamste universiteit van Gent. Cloud, Preston

Cloud, Preston (geb. 1912) Amerikaans geoloog, onderzocht de evolutie van ongewervelde dieren, waaronder de afstamming van de armpotigen. Bestudeerde Club van Rome

Club van Rome Groep Europese (oud-)politici, wetenschappers, schrijvers en industriëlen, die sinds 1968 samenwerkt en in het begin van de jaren Cluj-Napoca

Cluj-Napoca (Du.: Klausenburg; Hong.: Kolozsvár) Hoofdstad van de gelijknamige Roemeense judet in Zevenburgen (Transsylvanië); 328.000 inw. Cluny

Cluny Benedictijnerklooster in Bourgondië, gesticht in 910, middelpunt van een machtige kloosterhervormingsbeweging. De cluniacenzers wilden, clustering (geo.)

clustering (geo.) In het algemeen het verschijnsel dat bepaalde activiteiten of processen geconcentreerd zijn in een beperkt aantal plaatsen. Als op een Clwyd

Clwyd Graafschap in Groot-Brittannië, in Noord-Wales aan de Ierse Zee; 2427 km2, ca. 405.000 inw.). Hoofdplaats: Mold. Toerisme; lichte, gevarieerde Clydebank

Clydebank Stad in Groot-Brittannië, in de Schotse regio Strathclyde; 44.500 inw. (1991). Scheepsbouw; hier werden o.a. de Lusitania (1906), de Queen Coahuila

Coahuila Deelstaat in Noord-Mexico; 149.982 km2, ca. 2.000.000 inw.. Hoofdstad: Saltillo. De hoofdstad maakt deel uit van het industriegebied rondom coal ball

coal ball Balvormige concretie van kalk of dolomiet in een veenpakket. Ontstaat als een vegetatiedek door de zee wordt overstroomd. In de coal ball Cobán

Cobán Hoofdstad van het departement Alta Verapaz in Midden-Guatemala; ca. 50.000 inw.. Centrum van een gebied met verbouw van koffie, cacao, Coburg

Coburg Stad in de Duitse deelstaat Beieren; 50.635 inw. (1991). Gevarieerde industrie, o.a. metaal en porselein. Oud stadsgedeelte met historische Cochabamba

Cochabamba Hoofdstad van het gelijknamige departement in Midden-Bolivia, gelegen op 2560 m. hoogte; ca. 400.000 inw. (departement 55.631 Cochem

Cochem Stadje in de Duitse deelstaat Rheinland-Pfalz, aan de Moezel; ca. 6000 inw. Centrum van wijnbouw en -handel. Toeristenplaats met o.a. een Cochin-China

Cochin-China (Nam Bo) Het Mekong-deltagebied in het zuiden van het huidige Vietnam; de belangrijkste steden zijn Ho Chi Minh-Stad, Can Tho, Cocoseilanden

Cocoseilanden Tot Australië behorende eilandengroep; ca. 600 inwoners. De Cocos- of Keelingeilanden bestaan uit twee atollen, die 27 kleine koraaleilan

Coelho, Duarte

Coelho, Duarte (?-1554) Portugees ontdekkingsreiziger, stichtte Pernambuco (Brazilië). Als beloning voor zijn reizen in Azië, Afrika en Europa kreeg coesiet

coesiet Monokliene vorm van SiO2, dat onder normale omstandigheden voorkomt als het trigonale kwarts. Voor de vorming is een zeer hoge druk nodig Coevorden

Coevorden Gemeente in de Nederlandse provincie Drenthe; 40,57 km2, 14.985 inw. (1997). Gevarieerde industrie, landbouw, winning aardolie en Cognac

Cognac Stad in het West-Franse dep. Charente; 19.947 inw. (1992). Centrum van de cognacbereiding met de kelders van bekende cognachuizen als Coimbatore

Coimbatore Stad in de Zuid-Indiase deelstaat Tamil Nadu; aggl. ruim 1,1 mln inw. (1991). Verwerkingscentrum van een gebied met verbouw van koffie, Coimbra

Coimbra Hoofdstad van het gelijknamige district in Midden-Portugal; ca. 80.000 inw. (district 3947 km2, ca. 450.000 inw.). Handelscentrum in een

Colchester

Colchester Stad in Groot-Brittannië, in het Engelse graafschap Essex; 141.110 inw. (1991). Centrum van een gebied met bloementeelt; oesterteelt. Colfontaine

Colfontaine Gemeente in de Belgische provincie Henegouwen (Borinage); 13,61 km2, 21.134 inw. (1997). Verstedelijkte woongemeente met enige Colijnsplaat

Colijnsplaat Dorp in de vroegere gemeente Kortgene in de Nederlandse provincie Zeeland, op Noord-Beveland. De rijksvissershaven voor de vissers Colima

Colima Deelstaat in Zuidwest-Mexico aan de Grote Oceaan; 5191 km2, 428.500 inw. (1990). Hoofdstad: Colima. Verwerking van producten van de collectivisatie

collectivisatie Vergemeenschappelijking van eigendom, m.n. in de landbouw. Collectivisatie heeft in de 20ste eeuw in een aantal socialistische staten Collioure

Collioure Plaatsje in het Franse dep. Pyrenées-Orientales, aan de Middellandse Zee; ca. 2700 inw. Badplaats en jachthaven. Kerk uit 1691 en het Château Colmar

Colmar Hoofdstad van het Noord-Franse dep. Haut-Rhin; 64.864 inw. (1992). Wijncentrum van de Elzas met o.a. leer-, metaal-, tabaks-, textiel- en Colmar-Berg

Colmar-Berg Gemeente in het Groothertogdom Luxemburg; ca. 1250 inw. Landbouw, industrie (rubber). Bezienswaardig: kasteel met park.

Colombey-les-deux-Églises

Colombey-les-deux-Églises Dorp in het Franse dep. Haute-Marne; ca. 400 inw. Woon- en sterfplaats van Charles de Gaulle. In juni 1972 werd op Colombia

Colombia 2. Geografie

Colombia 2. Geografie Landschap Het hart van Colombia wordt gevormd door het Andesgebergte, dat zich van zuidwest naar noordoost in drie Colombia 3. Samenleving

Colombia 3. Samenleving Demografie In 1994 had Colombia naar schatting ruim 34,5 miljoen inwoners. De bevolking groeide tussen 1980 en 1992 Colombia 4. Geschiedenis

Colombia 4. Geschiedenis Hoewel Colombia naar Christophorus Columbus genoemd is, was het de Spaanse ontdekkingsreiziger Alonso de Ojeda Colombia 5. Economie

Colombia 5. Economie Van oudsher is de landbouw een belangrijke sector in de Colombiaanse economie geweest. Met name de verbouw en export Colombo

Colombia Officiële naam: República de Colombia Oppervlakte: 1.141.748 km2 Inwoners: 38.581.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek Staatshoofd

Colombo Stad in Sri Lanka (voorheen Ceylon) bij de monding van de Kelani Ganga-rivier, aan de westkust van het eiland; met 615.000 inw. (1990) Colón

Colón Hoofdstad van de gelijknamige Panamese provincie, aan de Caribische Zee; 140.000 inw. (1992; provincie 4961 km2, 222.600 inw.). Drukke Colorado

Colorado River (Color.) Rivier in het westen van de VS, ontspringt in de staat Colorado; 2.333 km, stroomgebied 629.000 km2. Stroomt door Utah, Colorado River (Tx.)

Colorado River (Tx.) Rivier in Texas; 1560 km. Ontspringt in de Llano Estacado en mondt ten zuiden van Houston uit in de Golf van Mexico. Geb

Colorado Springs

Colorado Springs Stad in de Amerikaanse staat Colorado; 280.000 inw. (1990). Gezondheids- en recreatiecentrum aan de voet van de Pikes Peak (Columbia River

Colorado Staat in de Verenigde Staten, in de Rocky Mountains; 269.595 km2, 3.566.000 inw. (1993). Hoofdstad: Denver. Gemiddelde hoogte meer Colorado River (Color.)

Columbia River Canadees-Amerikaanse rivier, ontspringt in British Columbia (Canada); ca. 2000 km, stroomgebied 668.000 km2. Mondt bij Portland Columbus (geo.)

Columbus (geo.) 1. Stad in de Amerikaanse staat Georgia; 180.000 inw. (1991). Handelscentrum en rivierhaven aan de Chattahoochee River met o.Columbus, Christophorus

Columbus, Christophorus (1451-1506) Italiaans ontdekkingsreiziger in Spaanse dienst. Columbus zette als eerste voet op Amerikaanse bodem. Zijn Comblain-au-Pont

Comblain-au-Pont Gemeente aan de samenvloeiing van Amblève en Ourthe in de Belgische provincie Luik; 21,58 km2, 5228 inw. (1997). Landbouw, Comilla

Comilla (Kumilla) Hoofdstad van het gelijknamige district in de regio Chittagong in Zuidoost-Bangladesh; 164.500 inw. (1991). Industriecentrum in commerciële diensten

commerciële diensten Diensten die geleverd worden door bedrijven en instellingen waarbij het maken van voldoende winst om (ook op lange termi

Commewijne

Commewijne Rivier in Noordoost-Suriname; ca. 160 km. Stroomt bij Nieuw-Amsterdam in de Suriname, in de benedenloop bevaarbaar voor zeeschepen Como

Como Hoofdstad van de gelijknamige prov. in de Noord-Italiaanse regio Lombardia, aan het Como Meer (Lago di Como); 89.600 inw. (1991; prov.

Comodoro Rivadavia

Comodoro Rivadavia Havenstad in Zuid-Argentijns Patagonië; ca. 125.000 inw. (1991). Belangrijk centrum van aardolie- en aardgaswinning, gesticht Comoren

Comoren 2. Geografie Landschap De eilanden zijn vulkanisch en de steile bergen en plateaus bestaan voornamelijk uit basalt (zwarte lava) of witte Comoren 3. Samenleving

Comoren 3. Samenleving Demografie Volgens een schatting van de VN telde de Comoren in 1994 630.000 inwoners. Het geboortecijfer was aan Comoren 4. Geschiedenis

Comoren 4. Geschiedenis Na de reis van Vasco da Gama rond Afrika tussen 1497 en 1499 kwamen de Comoren op een belangrijke handelsroute Comoren 5. Economie

Comoren 5. Economie De economie van de Comoren is relatief onderontwikkeld en vooral gericht op de primaire sector. Hierdoor is de economie

Comoren Officiële naam: République Féderale Islamique des Comores Oppervlakte: 1.862 km2 Inwoners: 545.500 (1998) Staatsvorm: islamitische Comoren 2. Geografie

compacte-stadbeleid

compacte-stadbeleid Overheidsbeleid gericht op het bebouwen in hoge dichtheden van lege plaatsen in de stad. Doel van dit beleid is de stad weer compactie

compactie Dichter en harder worden van plastisch sediment (bijvoorbeeld zand, kalk wordt zandsteen, kalksteen). De afgezette lagen worden hierbij compartimentering

compartimentering 1. Het verschijnsel dat een gebied als gevolg van de aanleg van wegen, spoorwegen of kanalen verdeeld wordt in verschillende compensatiestroom

compensatiestroom Zeestroom die ontstaat als het water van een driftstroom (als gevolg van de wind) tegen een kust wordt opgestuwd.

Compiègne

Compiègne Stad in het Noord-Franse dep. Oise, aan de Oise; 41.889 inw. (1991). O.a. machinebouw en metaalverwerking. Toerisme, o.a. in het Bois compost

CompLex resultatenlijst

compost Organische mest, ontstaan door broeiprocessen uit stads-, huis- en/of tuinafval. Bij grootschalige composteringen wordt het afval gesorteerd, Conakry

Conakry (Ook wel: Konakry) Hoofdstad van Guinee, aan de Atlantische Oceaan; ca. 800.000 inw.. Grootste stad en belangrijkste haven van het land Concarneau

Concarneau Stad in het Franse dep. Finistère, in Bretagne; 18.630 inw. (1990). Vissershaven (tonijn) en badplaats. Stadsgedeelte met granieten bolwerken concentratie (geo.)

concentratie (geo.) Bebouwingsvorm waarbij sprake is van hoge bebouwingsdichtheden. Men probeert zoveel mogelijk activiteiten op een zo klein concentratielanden

concentratielanden (ook: programmalanden) Ontwikkelingslanden waarop de Nederlandse ontwikkelingshulp extra is gericht. Bij de selectie van deze concentrisch model

concentrisch model Opbouw van een stad of gebied in deelgebieden in de vorm van steeds grotere cirkels, die elk gekenmerkt worden door bepaalde Concepción (Chili)

Concepción (Chili) Hoofdstad van de gelijknamige provincie en van de regio Bío-Bío in Midden-Chili; 318.100 inw. (1993). Haven, Talcahuano, aan Concepción (Parag.)

Concepción (Parag.) Hoofdstad van het gelijknamige departement in Midden-Paraguay aan de Río Paraguay; ca. 60.000 inw. (departement 18.051 Concord

Concord Hoofdstad van de Amerikaanse staat New Hampshire, aan de Merrimack River; 35.000 inw. (1990). Centrum voor handel, industrie, financiële concordantie (geologie)

concordantie (geologie) Ongestoorde opeenvolging van sedimentaire lagen. Gevolg van een ononderbroken afzetting.

concretie

concretie Tijdens diagenese in sedimenten gevormde knollen van mineralen (bijvoorbeeld kalksteen, dolomiet, bariet). Veelal rond een bepaalde kern, condensatie (geo.)

condensatie (geo.) De overgang (van water) in dampvormige toestand naar vloeibare toestand. Dit doet zich voor als het dauwpunt wordt bereikt: Condroz

Condroz Plateaugebied in zuidelijk België, ten zuiden van het dal van Samber en Maas en ten noorden van de vallei van Fagne en Famenne, die de Conferentie over Internationale Economische Samenwerking

Conferentie over Internationale Economische Samenwerking (CIES) Ook Noord-Zuiddialoog genoemd. In het kader van de Verenigde Naties congelifluctie

congelifluctie Vervloeiing van de bodem op hellingen van slechts enkele graden in streken waar het grondwater voortdurend bevroren (permafrost) congestiegebied

congestiegebied Gebied dat gekenmerkt wordt door een opeenhoping van mensen, bebouwing en economische activiteiten. Als de congestie te extreme conglomeraat

conglomeraat Hoeveelheid aaneengekitte, afgeronde keien.

Congo (rivier)

Congo (rivier) (Zaïre) Rivier in Afrika; 4370 km (stroomgebied 3.690.000 km2). De bron van de Congo is de Lualaba, die in Katanga ontspringt en Congo (Zaïre)

Congo (Zaïre) 2. Geografie Landschap Het grootste deel van het land ligt in het Congobekken, het afwateringsgebied van de rivier de Congo. De Congo (Zaïre) 3. Samenleving

Congo (Zaïre) 3. Samenleving Demografie In 1994 werd het aantal inwoners van de Democratische Republiek Congo (toen nog Zaïre) geschat op Congo (Zaïre) 4. Geschiedenis

Congo (Zaïre) 4. Geschiedenis De Democratische Republiek Congo was oorspronkelijk het woongebied van de Pygmeeën, die door de natuurlijke Congo (Zaïre) 5. Economie

Congo (Zaïre) 5. Economie De Democratische Republiek Congo is in potentie een van de rijkste landen van Afrika. Het land heeft uitstekende agraris

Congo (Zaïre) Officiële naam: République Démocratique du Congo Oppervlakte: 2.344.885 km2 Inwoners: 49.000.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële Congo (Zaïre) 2. Geografie

Congo Square

Congo Square Terrein in New Orleans waar negers aan het einde van de 19e eeuw, begeleid door allerlei slaginstrumenten, dansfestijnen hielden.

Congo-Brazzaville

Congo-Brazzaville 2. Geografie

Congo-Brazzaville 2. Geografie Landschap Achter de smalle kustvlakte ligt een gebied van bergruggen en plateaus die doorsneden worden door Congo-Brazzaville 3. Samenleving

Congo-Brazzaville 3. Samenleving Demografie In 1994 had Kongo 2,5 miljoen inwoners. De bevolking groeide tussen 1980 en 1992 gemiddeld Congo-Brazzaville 4. Geschiedenis

Congo-Brazzaville 4. Geschiedenis Toen de Portugese zeevaarder Diego Cam in 1482 de monding van de Kongo ontdekte, werd het binnenland Congo-Brazzaville 5. Economie

Congo-Brazzaville 5. Economie De economie van Congo is afhankelijk van de winning en de export van olie, in 1988 goed voor 80% van de exportinkomsten.

Congo-Brazzaville Officiële naam: République du Congo Oppervlakte: 342.000 km2 Inwoners: 2.658.000 (1998) Staatsvorm: republiek Staatshoofd

Coniacien

Coniacien Etage en tijd van het Boven Krijt, tussen Turonien en Campanien, afgeleid van de Franse streek Cognac (dep. Charente). Ingevoerd door Connaught

Connaught Prov. in Ierland, aan de Atlantische Oceaan; 17.122 km2, 422.900 inw. (1991). Omvat de graafschappen Galway, Mayo, Leitrim, Roscommon Connecticut

Connecticut Staat in de VS, aan de Atlantische Oceaan, in New England; 12.997 km2, 3.277.000 inw. (1993). Hoofdstad: Hartford. Heuvelachtig en Conrad-discontinuïteit

Conrad-discontinuïteit Grensvlak in de aardkorst, tussen de continentale korst (sial) en de oceanische korst (sima), die eronder is gelegen. De Conrad-Constanta

Constanta (Constantza) Hoofdstad van de gelijknamige judet in Zuidoost-Roemenië; 350.500 inw. (1992; judet 7055 km2, 748.000 inw.). Belangrijkste Constantine

Constantine (Thans: Qustantinah of Qacentina) Hoofdstad van het gelijknamige district in Noordoost-Algerije; ca. 440.000 inw.. Gelegen op een plateau consumptiegoederenindustrie

consumptiegoederenindustrie Industrie waarin de productie van goederen die direct geconsumeerd worden centraal staat. Deze industrie is vaak lichte

contact- Thermale metamorfose in gesteenten rondom een magmalichaam in de aardkorst. De gesteenten bevinden zich in een contactho

contactmetamorfose

contactmetamorfose Metamorfose in gesteente rondom een magmalichaam in de aardkorst.

contactvergif

contactvergif Vergif dat werkzaam is bij huidcontact en dus niet ingeademd of opgegeten hoeft te worden. Bestaat uit verbindingen die door de intacte continentaal plat(eau)

continentaal plat(eau) Volgens het Verdrag inzake het continentale plateau (1958) is dit de zeebedding en de ondergrond van de onder water liggende continentale lucht

continentale lucht (c) Luchtsoort waarvan het brongebied boven land ligt.

continenten

continenten De grote landmassa's van de aarde. Ook de onderzeese gebieden die direct grenzen aan het vasteland, worden tot de continenten gerekend. continentverschuiving

continentverschuiving Theorie dat de werelddelen (continenten) zich langzaam over het aardoppervlak verplaatsen. De theorie werd in zijn eerste vorm contourploegen

contourploegen Ploegen in de richting van de hoogtelijnen. In bergachtige gebieden doet men dit als onderdeel van erosiebestrijding. Op deze manier contractiestructuur

contractiestructuur Scheurenpatroon dat optreedt wanneer een gesteentepakket minder volume gaat innemen. Het bekendste voorbeeld vormen de conurbatie

conurbatie (ook: stedelijke zone) Stadsgewesten die dicht bij elkaar liggen, elkaar gedeeltelijk overlappen, en sterk op elkaar betrokken zijn. Het is

convectie, thermohaliene Stroming in zeewater als gevolg van verschillende watertemperaturen. Koud zout water (-2°C) zakt naar de bodem met aan convenant

convectiestromen

convectiestromen Verplaatsingen in het materiaal waaruit de aardmantel en de aardkern zijn samengesteld. De stromen in de mantel zijn de dieper convectie, thermohaliene

convenant Overeenkomst tussen de rijksoverheid en lagere overheden, particuliere organisaties, instellingen e.d. over de verwezenlijking van haar beleid Conybeare, William Daniel

Conybeare, William Daniel (1787-1857) Brits geoloog, paleontoloog en geestelijke. Bekend om zijn onderzoek van geologische afzettingen in het Coo

Coo Dorp in de gemeente Stavelot in de Belgische provincie Luik. Toerisme, dank zij de waterval van Coo (15 m) in de Amblève.

Cook, James

Cook, James (1728-1779) Engels zeeman, astronoom en ontdekkingsreiziger, maakte in de jaren 1768 tot 1779 drie grote reizen, voornamelijk in de Cook, Mount

Cook, Mount Hoogste berg van Nieuw-Zeeland, top van de Southern Alps, op South Island (Zuidereiland); 3764 m. Voor het eerst beklommen in 1894.

coördinatenstelsel, geografisch

coördinatenstelsel, geografisch Systeem om posities op het aardoppervlak vast te leggen. Van een gewenst punt bepaalt men de boogafstand langs cope-ontginning

cope-ontginning Ontginning van een laagveengebied waarbij de ontginner van de landheer een vaste maat perceel, een zgn. cope van 100×1250 m Copiapó

Copiapó Hoofdstad van de Noord-Chileense regio Atacama, aan de gelijknamige rivier; ca. 80.000 inw.. Centrum van een gebied met winning van goud, Coppename

Coppename Rivier in Suriname; ca. 410 km. Ontspringt in het Wilhelminagebergte en de Tafelberg met twee bronrivieren en mondt uit in de Atlantische Copperbelt

Copperbelt Landstreek in zuidelijk Afrika, op 900-1500 m. hoogte, op de grens van Zambia en Congo (Zaïre). Genoemd naar de grote kopervoorraden coprolieten

coprolieten Fossiele uitwerpselen van vissen, reptielen, vogels of zoogdieren, doorgaans rijk aan fosfaathoudende verbindingen.

Coquilhat, Camille Aimé

Coquilhat, Camille Aimé (1853-1891) Belgisch militair, ontdekkingsreiziger en koloniaal bestuurder. Vocht aan Franse zijde in de Frans-Duitse Oo

Coquimbo

Coquimbo Havenstad en regio in Noord-Chili aan de Grote Oceaan; ca. 90.000 inw.. Marktstad voor een gebied met veeteelt en vooral geïrrigeerde Coral Sea Islands Territory

Coral Sea Islands Territory Eilandengroep ten oosten van Queensland. Zie Australië.

Corantijn

Corantijn Grensrivier tussen Suriname en Guyana; ca. 720 km. Mondt uit in de Atlantische Oceaan. Tot 1871 werd de Coeroeni als belangrijkste bovenloop Corbie

Corbie Stad in het Noord-Franse dep. Somme; 6152 inw. (1990). Bekend door de voormalige benedictijnenabdij, gesticht door Bathilde, echtgenote Corbières

Corbières Landstreek in Zuid-Frankrijk, ten westen van Narbonne. De gelijknamige rode wijn had lange tijd de kwalificatie VDQS (vin délimité de cordieriet

cordieriet (dichroïet) Mineraal uit de groep der cyclosilicaten. Hardheid 7, dichtheid 2600 kg/m3. Kleurloos tot blauwgrijs, rombisch met prismatische cordillera

cordillera (Sp.: bergketen) Aanduiding van lange, parallel lopende ketens van bergruggen, bijv. in Noord-Amerika de bergketen waartoe de Rocky Mountains Córdoba (Argent.)

Córdoba (Argent.) Hoofdstad van de gelijknamige Midden-Argentijnse prov.; 1.166.900 inw. (1990; prov. 168.776 km2, 2.748.000 inw. in 1989). Córdoba (Sp.)

Córdoba (Sp.) Hoofdstad van de gelijknamige prov. in Spanje, Andalusië; 302.100 inw. (1991; prov. 13.718 km2, 754.400 inw. in 1991). Centrum Corinthe

Corinthe (Nea Kórinthos) Stad in Griekenland op de Peloponnesos op de isthmus van Corinthe, hoofdstad van de provincie Kórinthia; ca. 30.000 inw.. Corinthe, Istmus van

Corinthe, Istmus van (landengte van Corinthe) Landengte in Griekenland die de Peloponnesos met Midden-Griekenland verbindt. Ligt tussen de Go

Coriolis-effect

Coriolis-effect Verschijnsel dat een luchtmassa die beweegt langs het aardoppervlak als gevolg van de draaiing van de aarde een afwijking krijgt. Een Cork

Cork Graafschap in Zuid-Ierland aan de Atlantische Oceaan; 7460 km2, ca. 450.000 inw.. Hoofdstad: Cork. Met Kerry en Limerick het belangrijkste Cornwall

Cornwall Graafschap in het uiterste zuidwesten van Engeland; 3548 km2, 475.400 inw. (1992). Hoofdstad: Bodmin (countygebouwen in Truro). Vnl

Coromandelkust

Coromandelkust Deel van de Indiase kust, aan weerszijden van Madras, van Point Calimere tot False Divi Point, de monding van de Krishna-rivier. Coronado, Francisco Vásquez de

Coronado, Francisco Vásquez de (1510-1554) Spaans ontdekkingsreiziger. Ging vanuit Mexico op zoek naar de grote rijkdommen van de Indianen Coronel

Coronel Havenstad in de Chileense provincie Concepción; ca. 75.000 inw.. Centrum van een gebied met verbouw van graan, druiven en katoen. Export COROP-gebied

COROP-gebied (COROP = Coördinatie-commissie Regionaal Onderzoekprogramma) Gebied als onderdeel van de indeling in 40 regio's zoals gehanteerd Corpus Christi (geo.)

Corpus Christi (geo.) Stad in de Amerikaanse staat Texas, aan de Golf van Mexico; 257.000 inwoners (1990), van wie ruim 60% Spaanstalig. Visse

corrasie

corrasie Vorm van erosie waarbij door turbulente windbewegingen of door de werking van stromend water gesteentekorrels tegen elkaar botsen, zodat correlatie (geologie)

correlatie (geologie) Het tot dezelfde geologische eenheid behoren van afzettingen op twee of meer verschillende plaatsen. Herkenning van correlatie Corrèze

Corrèze Departement in Zuidwest-Frankrijk, in het Massif Central; 5857 km2, 241.400 inw. Hoofdstad: Tulle. In het noorden en westen veeteelt, terwijl Corrientes

Corrientes Hoofdstad van de gelijknamige Argentijnse provincie, bij de samenvloeiing van de Paraná en de Paraguay; ca. 260.000 inw. (1991; prov. corrigeren

corrigeren Vorm van het reguleren van een rivierloop waarbij men de bochten afsnijdt. Het verhang zal hierdoor groter worden.

corruptie

corruptie Misbruik maken van een (machts)positie met het oog op persoonlijk voordeel. Meestal in de vorm van (zich laten) omkopen in ruil voor geld Corsica

Corsica (Fr.: Corse) Eiland in de Middellandse Zee, behorend tot Frankrijk; 8680 km2, 250.400 inw. (1990). Verdeeld in twee departementen: Corse-Cortina d'Ampezzo

Cortina d'Ampezzo Stad in de Noord-Italiaanse regio Veneto, in de Dolomieten, op een hoogte van meer dan 1220 m; ca. 10.000 inw.. Bekende wintersportplaats Cortona

Cortona Stad in de Italiaanse regio Toscana, ten noorden van het Trasimeense Meer; 22.680 inw. (1991). Centrum van een gebied met land- en wijnbouw. Çorum

Çorum Hoofdstad van de gelijknamige provincie in Centraal-Turkije; 100.000 inw.. Centrum van een agrarisch gebied met o.a. tapijtweverijen. Çorum Cosenza

Cosenza Hoofdstad van de gelijknamige prov. in de Italiaanse regio Calabria; ca. 150.000 inw. (prov. 6650 km2, 1.000.000 inw.). Spoorwegknooppunt Costa Brava

Costa Brava (Sp.: wilde kust) Kuststreek in de Noordoostspaanse prov. Gerona, van de Franse grens tot Blanes. De streek heeft de toeristen meer te Costa del Sol

Costa del Sol (Sp.: zonnekust) Kuststreek in Zuid-Spanje, aan weerszijden van Málaga, tussen Gibraltar en Almería. Bekende badplaatsen tussen Gibraltar Costa Rica

Costa Rica 2. Geografie

Costa Rica 2. Geografie Landschap Costa Rica wordt doorsneden door vulkaanachtige bergketens: de Cordillera de Guanacaste, de Cordillera de Costa Rica 3. Samenleving

Costa Rica 3. Samenleving Costa Rica heeft een vrij homogene bevolking zonder grote problemen tussen bevolkingsgroepen. Het levenspatroon Costa Rica 4. Geschiedenis

Costa Rica 4. Geschiedenis Toen Columbus in 1502 Costa Rica aandeed leefden er al geruime tijd Indianenstammen. Columbus gaf het land de naam Costa Rica 5. Economie

Costa Rica 5. Economie Costa Rica is een delfstoffenarm land dat drijft op de uitvoer van koffie, bananen en vlees. De agrarische productie is op Côte d'Azur

Costa Rica Officiële naam: República de Costa Rica Oppervlakte: 51.100 km2 Inwoners: 3.604.500 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek Staatshoofd

Côte d'Azur (Fr.: blauwe kust) Kuststreek in het Zuid-Franse dep. Alpes-Maritimes. Middellandse zeekust tussen Marseille en Menton, die het Franse Cotentin

Côte-d'Or Departement in de Franse regio Bourgogne; 8763 km2, 473.500 inw. Hoofdstad: Dijon. Op de hellingen van de gelijknamige heuvels gro

Cotentin (Fr.: Presqu'île du Cotentin) Schiereiland, behorend tot de Franse regio Normandië, aan Het Kanaal. Hoofdplaats: Cherbourg. Kenmerkend Côtes-du-Nord

Côtes-du-Nord Departement in de Franse regio Bretagne, aan Het Kanaal; 6878 km2, 538.900 inw. Hoofdstad: Saint-Brieuc. Veeteelt (o.a. paarden), Côte-d'Or

Cothen

Cothen Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht, aan de Kromme Rijn. Sinds 1996 bij Wijk bij Duurstede. Landbouw, fr

Cotonou

Cotonou Stad in het zuiden van Benin, aan de Baai van Benin; ca. 425.000 inw.. Belangrijkste stad en haven van het land, spoorwegknooppunt en haven Cotopaxi

Cotopaxi Werkende vulkaan in het Andesgebergte in Ecuador; 5897 m. Hoogste actieve vulkaan ter wereld, boven de 4000 m met sneeuw bedekt. In Cotswold Hills

Cotswold Hills Heuvelrug (kalksteen) in Midden-Engeland, lopend van Bath naar Chipping Norton; hoogste punt Cleeve Cloud (ca. 330 m). Hier worden Cottbus

Cottbus Hoofdstad van het gelijknamige district in Duitsland, aan de Spree; 125.800 inw. (1991; district 8262 km2, 883.500 inw. in 1985). Productie Cottica

Cottica Rivier in Suriname, zijrivier van de Commewijne. Belangrijk als waterweg voor de zeeschepen naar de bauxietstad Moengo.

coulisselandschap

coulisselandschap Landschap met bossen, houtwallen, verspreide struik- en boomgroepen, dijken, bebouwing en hoogteverschillen. Vaak bijzonder Courcelles

Courcelles Gemeente in de Belgische provincie Henegouwen; 44,23 km2, 29.622 inw. (1997). Verstedelijkte woongemeente met uitgebreide industrie Court-Saint-Etienne

Court-Saint-Etienne Gemeente aan de Dijle in de Belgische provincie Waals Brabant; 26,64 km2, 8213 inw. (1997). Klein woon- en industriecentrum Coutances

Coutances Stad in het West-Franse dep. Manche in de regio Normandië; 9713 inw. (1990). Agrarisch handelscentrum met enige industrie (zuivel, papier, Couvin

Couvin Gemeente aan het Witte en Zwarte Water in de Belgische provincie Namen (Fagne en Famenne); 206,92 km2, 13.018 inw. (1997). Industrieel Couvinien

Couvinien Onderste etage en tijd van het Midden Devoon, genoemd naar Couvin in België en ingevoerd door Omalius d'Halloy in 1862. Komt ongeveer Covadonga

Covadonga Dorp in de Noord-Spaanse provincie Oviedo; ca. 100 inw. Bekende Mariabedevaartplaats. Tevens bekend van de slag bij Covadonga, covelliet

covelliet Mineraal uit de sulfidengroep, behorend tot de glanzen, chemische samenstelling CuS; hardheid 1½-2, dichtheid 1700 kg/m3. Belangrijk kopererts; Coventry

Coventry Stad in het Engelse graafschap Warwickshire; 304.600 inw. (1992). Vanouds wol- en leerindustrie, in de 19e eeuw productie van naaimachines, Covilhá

Covilhá Stad in de Portugese landstreek Beira Baixa; ca. 40.000 inw.. Belangrijkste wolstad van Portugal en een van de weinige wintersportplaatsen.

Cowes

Cowes Stad in Groot-Brittannië, op het Isle of Wight; 37.000 inw. (1991). Jachtbouw en bouw van hovercrafts. Cowes Week is een van de belangrijkste Craiova

Craiova Hoofdstad van de Roemeense judet Dolj, aan de Jiu; 303.500 inw. (1992). Bestuurlijk, economisch en cultureel centrum van Walachije met Crécy-en-Ponthieu

Crécy-en-Ponthieu Gemeente in het Noord-Franse dep. Somme; ca. 2500 inw.. In de slag bij Crécy (1346) tijdens de Honderdjarige Ooorlog versloeg creep

creep Geleidelijke vervorming van gesteente door de erop werkende krachten; vooral het langzame afschuiven van de bovenste bodemlagen bij een Cremona

Cremona Hoofdstad van de gelijknamige prov. in de Noord-Italiaanse regio Lombardia; 75.000 inw. (1991; prov. 1771 km2, 330.645 inw. in 1985). Crépy-en-Laonnois

Crépy-en-Laonnois Plaats in het Franse dep. Aisne; ca.2500 inw.. De vrede van Crépy (18 sept 1544) maakte een eind aan de laatste oorlog tussen Cres

Cres Eiland in het noorden van de Adriatische Zee, behorend tot de republiek Kroatië; 404 km2, ca. 15.000 inw.. Wijnbouw, fruitteelt, visserij en toerisme.

Creuse

Creuse Departement in Midden-Frankrijk, in het Massif Central; 5565 km2, 140.000 inw. Hoofdstad: Guéret. Sterk achtergebleven gebied met teruglopende Crisnée

Crisnée Gemeente in de Belgische provincie Luik (Droog Haspengouw); 16,84 km2, 2358 inw. (1997). Landbouw, pendel naar Luik.

cristobaliet

cristobaliet Mineraal uit de oxidengroep, chemische formule SiO2 (dezelfde als kwarts). Ontstaat slechts bij temperaturen boven 1470°C en komt daarom Cromerien

Cromerien Etage en tijd in het Pleistoceen, oorspronkelijk gebaseerd op een vindplaats met overblijfselen van een interglaciale flora (Cromer Forest Cromstrijen

Cromstrijen Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland in de Hoekse Waard; 70,31 km2; 12.559 inw. (1997). In 1984 ontstaan door samenvoeging Crotone

Crotone Stad in de Italiaanse prov. Catanzaro in de regio Calabria, aan de Golf van Taranto; 62.300 inw. (1992). Agrarisch centrum met groeiende

Cryptozoïcum

Cryptozoïcum (Precambrium) Periode tussen het moment waarop de aarde als geologisch object ontstond en het begin van het Cambrium, dat wil zeggen Cuba

Cuba 2. Geografie Landschap Het oostelijk landsdeel, de Oriente, is het meest bergachtig. De Pico Turquino (1994 m), de hoogste top van het land, Cuba 3. Samenleving

Cuba 3. Samenleving Demografie In 1993 groeide de bevolking met 1% tot een aantal van bijna 11 miljoen. Het geboortecijfer bedroeg 15 per 1000 Cuba 4. Geschiedenis

Cuba 4. Geschiedenis De geschiedenis van Cuba na 1492 tot Castro wordt gekenmerkt door een vrijwel permanente buitenlandse overheersing. Colu

Cuba 5. Economie

Cuba 5. Economie 'Suiker voor olie' was decennialang de basis van de Cubaanse economie. De jaren negentig werden gekenmerkt door een diepe Cúcuta

Cuba Officiële naam: República de Cuba Oppervlakte: 110.860 km2 Inwoners: 11.045.000 (1998) Staatsvorm: socialistische republiek Staatshoofd: Cuba 2. Geografie

Cúcuta Hoofdstad van het Noord-Colombiaanse departement Norte de Santander; 459.900 inw. (1993). Handelscentrum in een gebied met o.a. verbouw Cuenca (Ecuador)

Cuenca (Ecuador) Hoofdstad van de prov. Azuay in Midden-Ecuador, op 2500 m hoogte; ca. 200.000 inw.. Handelscentrum in een agrarisch gebied Cuenca (Spanje)

Cuenca (Spanje) Hoofdstad van de gelijknamige prov. in Midden-Spanje; 39.860 inw. (prov. 17.061 km2, ca. 225.000 inw.. O.a. textiel- en leerindustrie; Cuernavaca

Cuernavaca Hoofdstad van de staat Morelos in Midden-Mexico; 281.700 inw. (1990). Suikerraffinage, chemische en papierindustrie. Per spoor met cuesta

cuesta (ook: steilrand) Asymmetrische helling met een steile en een zwak aflopende kant. Cuesta's kunnen ontstaan als in een gebied flauw hellende cuesta-landschap

cuesta-landschap Lithologisch en structureel bepaalde landschapsvorm. Kan zich ontwikkelen in een gebied met flauw hellende lagen, waarin afwisselend Cuijk

Cuijk Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant aan de Maas; 57,00 km2, 23.518 inw. (1997). Gevarieerde industrie. De nieuwe gemeente Culemborg

Culemborg Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland aan de Lek in de Neder-Betuwe; 31,15 km2, 24.185 inw. (1997). Land- en tuinbouw

Culiacán

Culiacán (Culiacán Rosales) Hoofdstad van de deelstaat Sinaloa in West-Mexico; 602.100 inw. (1990). Centrum van een gebied met verbouw van groente, culminatie

culminatie Doorgang van een hemellichaam door de plaatselijke meridiaan. Het tijdstip van culminatie van de zon geeft het moment van de ware middag culture of poverty

culture of poverty Houding van weerstand en wantrouwen ten opzichte van vernieuwingen, voorkomend in achtergebleven (boeren)gemeenschappen

culturele diffusie

culturele diffusie Verspreiding van cultuurelementen van de ene cultuur naar de andere. Betreft meestal selectieve overname van nuttig geachte verworvenheden, cultuurgemeenschap (België)

cultuurgemeenschap (België) Sinds 1970 een grondwettelijk erkende Nederlandse, Duitse en Franse gemeenschap in België, samenvallend met de cultuurgrond

cultuurgrond Grond die gebruikt wordt als landbouwgrond. De hoeveelheid cultuurgrond is in veel gebieden sterk toegenomen, ten koste van natuurlijke cultuurlandschap

cultuurlandschap Landschap dat beïnvloed is door menselijk handelen, doordat de mens het gebied is gaan gebruiken als agrarisch, industrieel of stedelijk Cumaná

Cumaná Hoofdstad van de deelstaat Sucre in het noordoosten van Venezuela, aan de rivier de Manzanares; ca. 240.000 inw. (1990). Heeft een uitstekende Cumberland

Cumberland River

Cumberland River Rivier in de VS; ca. 1160 km. Ontspringt in het oosten van Kentucky op het Cumberland Plateau (Appalachen) en mondt bij Paducah Cumbria

Cumberland Voormalig graafschap in Engeland, maakt sinds 1974 deel uit van het graafschap Cumbria.

Cumbria Graafschap in Noordwest-Engeland aan de Ierse Zee; 6809 km2, 490.200 inw. (1992). Hoofdplaats: Carlisle. In 1974 gevormd uit de graafschapp

cumulatieve causatie

cumulatieve causatie Theorie ontwikkeld door o.a. de Zweed G. Myrdal, die het proces van zichzelf versterkende groei van economische activiteiten, cumulonimbus

cumulonimbus (onweerswolk) Wolkentype; uitgebreide wolkenmassa's van aanzienlijke verticale afmetingen en gelijkend op enorme bergen. Soms cumulus

cumulus (stapelwolk) Wolkentype; afzonderlijke dichte wolken met een koepelvormige bovenkant en aan de onderzijde vaak horizontaal afgeplat. T

Cunene

Cunene (Kunene) Rivier in Centraal-Afrika; ca. 1130 km. Ontspringt op het Benguela Plateau (Angola), vormt aan de benedenloop over een afstand Cuneo

Cuneo Hoofdstad van de gelijknamige prov. in de Noorditaliaanse regio Piemonte; ca. 70.000 inw. (prov. 6903 km2, ca. 600.000 inw.). Handelscentrum cupriet

cupriet (roodkopererts) Mineraal uit de oxydengroep, chemische samenstelling CuO2. Hardheid 3½-4, dichtheid 6000 kg/m3; kubische kristalvorm, Curaçao

Curaçao Eiland van de Nederlandse Antillen in de Caribische Zee; 444 km2, ca. 160.000 inw.. Hoofdstad: Willemstad, ca. ca. 130.000 inw.. Grootste Curitiba

Curitiba Snel groeiende hoofdstad van de deelstaat Paraná in Zuidoost-Brazilië; 1.290.10 inw. (1991). Textiel, voedingsmiddelen-, (petro)chemische, Cuttack

Cuttack Grootste stad en tot 1956 hoofdstad van de Indiase deelstaat Orissa; aggl. 440.000 inw. (1991). Centrum van kanalensysteem voor transport Cuxhaven

Cuxhaven Stad in de Duitse deelstaat Nieder-Sachsen, aan de monding van de Elbe; ca. 65.000 inw.. Vissershaven en voorhaven van Hamburg met Cuzco

Cuzco Hoofdstad van het gelijknamige departement in Zuid-Perú, op een hoogte van 3400 m; ca. 275.000 inw. (1990; dep. 76.329 km2, 961.300 inw. cyaniden

cyaniden Zouten van waterstofcyanide (= blauwzuur; HCN). Komen van nature voor o.a. in zaden van veel Prunus-soorten en in rolklaver. Na beschadigin

Cycladen

Cycladen (Kikládhes) Groep van meer dan 40 Griekse eilanden in de Egeïsche Zee, die samen een nomos (district) vormen; 2523 km2, ca. 100.000 cyclonale luchtbeweging

cyclonale luchtbeweging (ook: convergente luchtbeweging) Verschijnsel dat lucht rond een lagedrukgebied spiraalsgewijs naar het centrum stroomt.

cycloon (meteorol.)

cycloon (meteorol.) Zeer actieve en gevaarlijke storing van tropische oorsprong, die op lage geografische breedten boven de oceanen voorkomt. Vereist Cyprus

Cyprus 2. Geografie Landschap Een lange, smalle bergketen met toppen tot ca. 1000 m hoogte verheft zich vlak achter de noordkust van Cyprus. Cyprus 3. Samenleving

Cyprus 3. Samenleving Demografie In 1994 werd de bevolking van Cyprus geschat op ruim 730.000 mensen, maar sinds de scheuring van 1974 Cyprus 4. Geschiedenis

Cyprus 4. Geschiedenis Neolithische vindplaatsen uit ca. 5500 v.C. zijn de oudst bekende nederzettingen op Cyprus. De ontdekking van koper omst

Cyprus 5. Economie

Cyprus 5. Economie De economie van Cyprus steunt op de landbouw en berust op het beginsel van vrij ondernemerschap. Het eiland beschikt ove

Cyprus Officiële naam: Kypriaki Dimokratia (Grieks) / Kibris Cumhuriyeti (Turks) (Republiek Cyprus) Oppervlakte: 9251 km2 Inwoners: 760.000 (Cyprus 2. Geografie

Cyrenaica

Cyrenaica Landstreek in Libië. Klimaat en bodem zeer geschikt voor landbouw. Rond 600 voor Chr. stichtten de Grieken hier vijf steden, waarvan Czestochowa

Czestochowa Hoofdstad van de in 1975 gevormde wojwodstwo (prov.) Czestochowskie in Polen; ca. 275.000 inw.; prov. 6182 km2, ca. 800.000 inw.). C-gemeente

Dabrowa Górnicza Stad in de Zuid-Poolse wojwodstwo Katowice; ca. 150.000 inw.. Centrum van een gebied met steenkoolwinning met daarop geb

Dachau

Dachau Stad bij München, waar de nazi's in 1933 het eerste concentratiekamp bouwden. Dachau stond model voor latere concentratiekampen. Van daciet

daciet Stollingsgesteente (met circa 65% SiO2), kiezelzuurrijk vulkanisch gesteente. Bestaat in hoofdzaak uit plagioklaas en kaliveldspaat. Als nevenbestanddelen Dacorum

Dacorum Nieuw gewest (county district) in het Engelse graafschap Hertfordshire na de bestuurlijke herindeling van 1974; ca. 135.000 inw.

Dadra en Nagar Haveli

Dadra en Nagar Haveli Unieterritorium (sinds 1961) in de Indiase deelstaat Maharashtra; 491 k2, 138.500 inw. (1991). Hoofdplaats: Silvassa. De dagbouw

dagbouw (ook: open pit mining) Winning van een delfstof door deze direct aan het aardoppervlak weg te graven. Indien het een zacht gesteente betreft Dagestan

Dagestan Russische deelrepubliek in de Kaukasus; 50.300 km2, 1.823.000 inw. (1994). Hoofdstad: Machatsjkala, aan de Kaspische Zee. Gevarieerd

dagtemperatuur, gemiddelde

dagtemperatuur, gemiddelde Temperatuur berekend door de temperatuur van alle 24 uren van de dag op te tellen en te delen door 24.

Dahlakeilanden

Dahlakeilanden Eritrese eilandengroep in de Rode Zee, ca. 881 km2. Twee grote eilanden: Dahlak Kebir en Nora. (Parel)visserij. Aanwezigheid van Dakar

Dakar Hoofdstad van Senegal aan de Atlantische Oceaan, op het schiereiland Cap Vert met goede natuurlijke haven, een van de modernste van West-dal

dal Laaggelegen deel van een berggebied, waar meestal een rivier stroomt. Rivierdalen en andere dalstelsels maken een belangrijk deel uit van het aardoppervlak. Dalälv

Dalälv Rivier in Midden-Zweden in Dalarna; 530 km. Ontspringt met twee bronrivieren (Österdaläev en Västerdaläev) in het Scandinavisch Hoogebergte. Dalarna

Dalarna (Dalakarlië) Landstreek in Centraal-Zweden; 29.237 km2, ca. 300.000 inw.. Hoofdplaats: Falun. Belangrijk mijnbouwgebied (ijzer, koper), Dalen

Da-lat (Da Lat, Dalat) Stad in de zuidelijk gelegen Lam Dong-provincie van Vietnam, ten noordoosten van Ho Chi-Minhstad (Saigon); 600.000 inw. Da-nang

Dalen Gemeente in de Nederlandse provincie Drenthe; 68,00 km2, 5892 inw. (1997). Omvat de dorpen Dalen, Wachtum, Dalerveen, Stieltjeskanaal,

Dalfsen

Dalfsen Gemeente in de Nederlandse provincie Overijssel, aan de Vecht; 132,31 km2, 17.419 inw. (1997). Landbouw en industrie (zuivel en drukkerijen). dalgrond

dalgrond Grond ontstaan door het mengen van de bovenliggende bonkveenlaag of bolster met het onder het hoogveen liggende zand. Bij het veenafsteken Dalhem

Dalhem Gemeente in de Belgische provincie Luik (Land van Herve); 36,06 km2, 6013 inw. (1997). Omvat een achttal deelgemeenten waarvan Dalhem Dallas

Dallas Stad in de Amerikaanse staat Texas; met 1.022.500 inw. (1992) de op een na grootste van Texas en de op acht na grootste van de VS. Handels-, Dalmatië

Dalmatië Landstreek in de republiek Kroatië langs de Adriatische Zee, van Istrië tot Kotor (met de eilanden voor de kust). Belangrijkste plaatsen: Zadar Dalmatische Eilanden

Dalmatische Eilanden Eilandengroep (20 grotere en ca. 1000 kleinere) in de Adriatische Zee, behorend tot (voormalig) Joegoslavië. Belangrijkste Daman en Diu

Daman en Diu Unieterritorium van India aan de Arabische Zee; 112 km2, 102.000 inw. (1991). Hoofdstad: Daman. Visserij en visverwerkende industrie. Damanhur

Damanhur (Voorheen: Timenhôr) Stad in Noord-Egypte, in de Nijldelta; ca. 220.000 inw.. Markt voor katoen en rijst met textiel- en farmaceutische Damascus

Damascus (Damas, Dimasjq al-Sjaam, El Dimasjq en Dimashq) Hoofdstad van Syrië aan de Barada-rivier, ten oosten van het Anti-Libanon-gebergte; Dammam

Dammam (Ad-Dammam, Damman) Stad in Oost Saudi-Arabië, aan de Perzische Golf; ca.300.000 inw.. Een van de belangrijkste aardgas- en aardoliehavens Damme

Damme Gemeente aan het kanaal Brugge-Sluis en het Leopoldkanaal in de Belgische provincie West-Vlaanderen; 89,52 km2, 10.877 inw. (1997). Landbouw, Damodar

Damodar Rivier in Noordoost-India, zijrivier van de Hooghly; ca. 550 km. In het dal van de Damodar liggen de grootste steenkoolvoorraden van India.

Dampier, William

Dampier, William (1652-1715) Engels boekanier en ontdekkingsreiziger, jarenlang piraat in de Grote Oceaan (1678-1691). Maakte een ontdekkingsreis Dantumadeel

Da-nang (Da Nang, Danang; voormalig Tourane) Stad in de provincie Quang Nam in Centraal Vietnam, gelegen aan de Zuid-Chinese Zee; ca. 400.000 DC

Dantumadeel Gemeente in de Nederlandse provincie Friesland; 87,52 km2, 19.758 inw. (1997). De gemeente Dantumadeel omvat drie grotere dorpen, Darchan

Darchan (Darhan) Stad in het noorden van Centraal Mongolië, aparte bestuurlijke eenheid; met 90.000 inw. (1991) de tweede stad van het land. Centrum Darcy, Henri-Philibert-Gaspard

Darcy, Henri-Philibert-Gaspard (1803-1858) Frans ingenieur. Bouwde spoorwegen, tunnels en viaducten. Onderzocht later de werking van zandfilters Dardanellen

Dardanellen (Çanakkale; voorheen Hellespont) Zeestraat tussen het Turkse schiereiland Gallipoli en Klein-Azië, verbindt de Zee van Marmara met Darjeeling

Dar-es-Salaam Belangrijkste havenstad en officieuze hoofdstad van Tanzania; ca. 1,6 miljoen inw.. Olieraffinage, textiel-, auto-, vleesconserven- en Datong

Darjeeling (Darjiling) Stad in West-Bengalen, Noordoost India, bij de grens met Nepal; 73.000 inw. (1991). Toeristenoord op een hoogte van 2200 Darling

Darling Rivier in Zuidoost-Australië, rechter zijrivier van de Murray; 2750 km. Ontspringt in de Great Dividing Range. Voor het eerst verkend door Darlington

Darlington Stad in het Engelse graafschap Durham; 96.800 inw. (1992). Centrum van zware industrie. In 1825 werd hier de eerste spoorlijn ter wereld Darmstadt

Darmstadt Stad in de Duitse deelstaat Hessen; 138.575 inw. (1992). Chemische, motoren- en elektrotechnische industrie; drukkerijen en uitgeverije

Dartmoor

Dartmoor Landstreek in het Engelse graafschap Devon; ca. 800 km2. Vnl. heide- en veengebied; hoogste punt High Willhays (618 m). Schapenteelt Dartmouth

Dartmouth Havenstadje in Groot-Brittannië, in het Engelse graafschap Devon; 6298 inw. (1992). Groot aantal 17e-eeuwse huizen, kerk van St.-Saviour Darwin (Australië)

Darwin (Australië) Havenstad in Noord-Australië, hoofdstad van Northern Territory; ca. 78.000 inw. (1991). Export van vee, rijst en uranium. Conservenindustrie, Dar-es-Salaam

Datong (Tatung) Stad in de Chinese provincie Hebei; 1,1 miljoen inw. (1990).

Daugavpils

Daugavpils (Dvinsk; Du.: Dünaburg) Havenstad in de republiek Letland; 127.000 inw. (1992). Transitohandelscentrum met o.a. metaal-, leer-, hout- Dauphiné

Dauphiné Landstreek en vroegere prov. in Zuidoost-Frankrijk tussen de Rhône en de Alpen; hoofdstad Grenoble. In de 11e eeuw voor een deel bezit dauw

dauw Waterdruppeltjes die vlak aan het oppervlak aanwezig zijn. Dauw ontstaat 's nachts, bij een wolkeloze hemel, als de aarde door uitstraling afkoelt. Davao

Davao Stad in de Filippijnen op het eiland Mindanao, aan de voet van de actieve vulkaan Apo; 850.000 inw. (1990). Belangrijke zeehaven met export Daverdisse

Daverdisse Gemeente aan de samenvloeiing van Lesse en Our in de Belgische provincie Luxemburg (Ardennen); 56,39 km2, 1415 inw. (1997). In 1977 Davis, John

Davis, John (ca. 1550-1605) Engels zeevaarder, een van de velen die de noordwestelijke doorvaart naar Indië probeerden te vinden. Zeilde westelijk Davis, William Morris

Davis, William Morris (1850-1934) Amerikaans geoloog, hoogleraar aan Harvard University (Cambridge, VS). Stelde (1909) de cyclusleer op waarin

Davos

Davos Stad in het Zwitserse kanton Graubünden, op 1560 m hoogte; ca. 15.000 inw.. Door de zuivere lucht al in de 19e eeuw bekend als herstellingsoord Dayr al-Bahri

Dayr al-Bahri Plaats in Egypte, op de rechteroever van de Nijl, bij Thebe. Bekend door de terrassentempel (1490-1470 v.C.) van de Egyptische koningin Dayr az-Zawr

Dayr az-Zawr (Deir ez-Zor) Stad in Oost-Syrië, hoofdstad van gelijknamig gouvernoraat, aan de Eufraat; 125.000 inw. (1992). Verkeersknooppunt Dayton

Dayton Stad in het westen van de Amerikaanse staat Ohio; 180.000 inw. (1990). Industrieel, handels-, transport- en cultureel centrum voor het omliggende Daytona Beach

Daytona Beach Plaats in Noordoost-Florida aan de Atlantische Oceaan; 62.000 inw. (1990). Internationaal bekend door het harde, 37 km lange en Da-lat

DC (Direct Current) Term die voor zowel gelijkspanning als gelijkstroom wordt gebruikt.

DDR

DDR (Deutsche Demokratische Republik) Voormalige republiek in Midden-Europa, 108.333 km2, ca. 16,5 miljoen inwoners in 1990. De DDR ontwikkelde DDT

DDT (dichloordifenyltrichloorethaan) Aanvankelijk uiterst effectief insecticide, sinds de ontdekking in 1942 op enorme schaal toegepast en later vanwege De Bilt

De Bilt Gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht; 28,71 km2, 32.348 inw. (1997). Landbouw, industrie, pendel. Diverse instellingen op onderwijs- De Haan

De Haan Gemeente aan de Noordzeekust in de Belgische provincie West-Vlaanderen; 42,16 km2, 11.187 inw. (1997). Familiebadplaats; verschillende De Lier

De Lier Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland in het Westland; 8,91 km2, 10.850 inw. (1997). Tuinbouw; groente- en fruitveiling. Bezienswaardig: De Marne

De Marne Gemeente in de Nederlandse provincie Groningen; 240,31 km2 (land 167,18 km2), 10.948 inw. (1997). In 1990 gevormd uit de gemeenten De Panne

De Panne (La Panne) Gemeente in de Belgische provincie West-Vlaanderen, aan de Noordzeekust bij de Franse grens; 23,89 km2, 9993 inw. (1997). De Pinte

De Pinte Gemeente aan de Schelde in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen; 17,98 km2, 10.187 inw. (1997). Snel groeiende woongemeente met

De Purmer

De Purmer Landstreek in de Nederlandse provincie Noord-Holland, ca. 2700 ha. Oorspronkelijk een meer in open verbinding met de Zuiderzee, drooggelegd De Streek

De Streek Landstreek in de Nederlandse provincie Noord-Holland, tussen Hoorn en Enkhuizen. Land- en tuinbouw.

De Wijk

De Wijk Gemeente in de Nederlandse provincie Drenthe; 42,50 km2, 5202 inw. (1997). Overwegend agrarisch, met enige industrie. Bezienswaardig, Dearborn

Dearborn Stad in de Amerikaanse staat Michigan, voorstad van Detroit; 89.000 inw. (1990). Hoofdkwartier (research en productie) en eerste fabriek Death Valley

Death Valley Slenk in de Mojavewoestijn in de Amerikaanse staat California; ca. 85 m beneden de zeespiegel en stijgend naar een hoogte van 3360 Deauville

Deauville Badplaats in het West-Franse dep. Calvados; 4382 inw. (1990). Samengegroeid met een andere badplaats, Trouville. In de 19e eeuw vooral Debrecen

Debrecen Hoofdstad van de Oost-Hongaarse prov. Hajdú-Bihar; 214.700 inw. (1993). Handelscentrum in een gebied met veeteelt en verbouw van Deccan

Deccan (ook: Dekan) Plateau in het zuiden van Centraal-India; grotendeels niet hoger dan 610 m., grootste hoogte 1.525 m. Begrensd door de West-Decima

Decima (Deshima) Kunstmatig eilandje in de Baai van Nagasaki in Japan, waar Nederland als enig Europees land van 1641 tot 1857 een factorij had. Decken, Karl Klaus von der

Decken, Karl Klaus von der (1833-1865) Duits ontdekkingsreiziger, ondernam een aantal reizen in Oost-Afrika, waarbij hij het gebied rondom het deconcentratie (geo.)

deconcentratie (geo.) Bebouwingsvorm waarbij sprake is van een verspreiding van de activiteiten over een zo groot mogelijk gebied. Voordelen h

Dedemsvaart (kanaal)

Dedemsvaart (kanaal) Kanaal in het noorden van de Nederlandse provincie Overijssel; ca. 40 km lang, loopt van het Zwarte Water bij Hasselt tot deelbouw

deelbouw (share cropping) Vorm van grondgebruik waarbij de boeren land pachten van de eigenaar en als tegenprestatie een deel van de oogst aan deelstaat

deelstaat Eén van de staten van een federatie. Elke deelstaat heeft een eigen regering en een eigen volksvertegenwoordiging. Daarboven staan de centrale Deep Sea Drilling Project

Deep Sea Drilling Project Onderzoek van de oceaanbodem door middel van boringen door de oceanische sedimentlagen heen in het eronder liggende Deerlijk

Deerlijk Gemeente in de Belgische provincie West-Vlaanderen, tussen Leie en Schelde; 16,81 km2, 11.399 inw. (1997). Woondorp met landbouw, textiel- (geologie)

deflatie (geologie) (ook: uitblazing) Transport van materiaal op het aardoppervlak door de wind. Bij sterke wind kan in een droog gebied, wanneer Dehra Dun

Dehra Dun Stad in de Noord-Indiase deelstaat Uttar Pradesh, in het Gangesdal; aggl. 370.000 inw. (1991). Handelscentrum in een gebied met verbouw deining

deining Golfbeweging aan het zeeoppervlak ten gevolge van eerder of elders door de wind opgewekte golven. De golven hebben afgeronde dalen en Deinze

Deinze Gemeente en stad aan de Leie in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen; 75,53 km2, 26.857 inw. (1997). Klein industriecentrum: diverse industrieën, dekblad (geol.)

dekblad (geol.) Uitgebreid en dik gesteentepakket dat ver over andere pakketten ligt geschoven die geologisch later zijn ontstaan. Komt voor in sommige dekzand

dekzand Door de wind aangevoerd en in lagen afgezet zand. De dekzanden in West-Europa zijn ontstaan in het Pleistoceen uit de niet begroeide zone Delcommune, Alexander

Delcommune, Alexander (1855-1922) Belgisch ontdekkingsreiziger, vertrok in 1873 naar Centraal-Afrika, waar hij de bevaarbaarheid van een aanta

Delfland

Delfland Landstreek in de Nederlandse provincie Zuid-Holland, begrensd door de Noordzee (in het westen), Nieuwe Waterweg en Nieuwe Maas (zuiden), delfstoffen

delfstoffen Gesteenten en mineralen die kunnen worden aangewend tot nut van de mensheid en die economisch voordelig kunnen worden gewonnen. Delft

Delft Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland; 26,30 km2, 94.529 inw. (1997). Delft is een middelgrote stad in de Randstad Holland. Naas

Delfzijl

Delfzijl Gemeente in het noordoosten van de Nederlandse provincie Groningen, aan het Eemskanaal en de monding van de Eems; 227,49 km2 (133,61 Delhi

Delhi Delhi (agglomeratie 8,4 miljoen inwoners in 1991) was van 1911 tot 1931 hoofdstad van Brits Indië. Daarna werd New Delhi, feitelijk een sta

Delos

Delos (Gr.: Dhílos) Grieks eiland in de Egeïsche Zee, behorend tot de Cycladen; ca. 3,5 km2, vrijwel onbewoond. In de Oudheid was Delos een centrum Delphi

Delphi (Gr.: Dhelfoí) Plaats in Griekenland aan de voet van het Parnassósgebergte. In de Oudheid verwierf Delphi zich als orakelplaats grote roem en delta

delta Riviermonding waarbij het water zich aan het eind van de rivierloop over een aantal splitsende rivierarmen verdeelt. Dit kan gepaard gaan met deltakust

deltakust Kust die ontstaat wanneer aan de monding van een rivier meer materiaal wordt afgezet dan door de stroming in zee wordt afgevoerd. Een Demer

Demer Rivier in de Belgische provincie Limburg en Vlaams Brabant; 95 km. Onbevaarbaar, ontspringt bij Tongeren en mondt bij Werchter uit in de demografie

demografie Wetenschap die de oorzaken en gevolgen van verandering in omvang en samenstelling van de bevolking bestudeert. Daarbij richt men zich demografie, historische

demografie, historische Hulpwetenschap van de geschiedwetenschap die zich bezighoudt met de omvang en samenstelling van bevolkingen in het demografisch transitiemodel

demografisch transitiemodel (ook: demografisch overgangsmodel) Model waarin de ontwikkeling van geboorte- en sterftecijfers in een land wordt demografisch zwaartepunt

demografisch zwaartepunt Dat deel van een land waar de bevolking relatief het sterkst is geconcentreerd.

demografische druk

demografische druk Maat waarin globaal de verhouding tussen het economisch niet-productieve en het economisch productieve deel van de bevol

demografische inertie

demografische inertie De traagheid waarmee veranderingen in demografische verschijnselen doorwerken in het groeicijfer van de bevolking. Als b

demografische investeringen

demografische investeringen Investeringen die moeten worden gedaan om de groei van de bevolking op te vangen. Hierbij moet gedacht worden Den Dungen

Den Dungen Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant, sinds 1996 behorend tot de gemeente Sint-Michielsgestel. Den Ham

Den Ham Gemeente in de Nederlandse provincie Overijssel; 44,06 km2, 14.795 inw. (1997). Landbouw en industrie (o.a. zuivel en textiel). Bezienswaa

Den Helder

Den Helder Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland, aan het Marsdiep tegenover het eiland Texel; 178,83 km2 (land 45,83 km2), 60.141 Dender

Dender (Dendre) Rivier in België, samenvloeiing van de Westelijke (of Kleine) en de Oostelijke Dender, mondt bij Dendermonde uit in de Beneden-Dendera

Dendera (Dandarah, voorheen Tentyra) Plaats in Egypte op de westoever van de Nijl, ten noorden van Thebe. Ca. 20.000 inw.. In de Oudheid een centrum Denderleeuw

Denderleeuw Gemeente aan de Dender in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen; 13,77 km2, 16.993 inw. (1997). Spoorwegknooppunt, landbouw Dendermonde

Dendermonde (Termonde) Gemeente aan de samenvloeiing van Dender en Schelde in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen; 55,68 km2, 42.848 dendrochronologie

dendrochronologie Jaarringenonderzoek; datering via het tellen en vergelijken van jaarringen van bomen. Deze methode van datering wordt voor de Denekamp

Denekamp Gemeente in de Nederlandse provincie Overijssel; 87,97 km2, 12.367 inw. (1997). Landbouw, maar vooral toerisme. Groot percentage van Denemarken

Denemarken 2. Geografie Landschap Het Deense landschap kreeg zijn karakteristieke vorm vrijwel geheel tijdens de laatste ijstijd en daarna. Oudere Denemarken 3. Samenleving

Denemarken 3. Samenleving Demografie De bevolking van Denemarken neemt langzaam toe. Officiële cijfers van de Deense regering in januari Denemarken 4. Geschiedenis

Denemarken 4. Geschiedenis De oudst bekende bewoners van Jutland leefden waarschijnlijk als nomadische jagers. Tegen het eind van de bronstijd, Denemarken 5. Economie

Denemarken 5. Economie Denemarken behoorde met een bnp per hoofd van $ 26.000 in 1992 tot de vijf rijkste landen ter wereld; alleen Zwitserland

Denemarken Officiële naam: Kongeriget Danmark (Koninkrijk Denemarken) Oppervlakte: 43.094 km2 Inwoners: 5.333.000 (1998) Staatsvorm: constitutionele Denemarken 2. Geografie

Denizli

Denizli Hoofdstad van de gelijknamige provincie in Zuidwest-Turkije; ca. 200.000 inw.. Transport- en handelscentrum in een gebied met verbouw van Dentergem

Dentergem Gemeente in de Belgische provincie West-Vlaanderen; 25,93 km2, 7697 inw. (1997). Landbouw en lichte industrie (schoenen en textiel

denudatie

denudatie De afvoer naar beneden van door verschillende verweringsprocessen vergruisd materiaal. Dit kan gebeuren door wegglijden, wegvloeien Denver

Denver Stad in de Verenigde Staten, hoofdstad van de staat Colorado; 468.000 inw. (1990). Ligt op 1.600 m boven zeeniveau. Ca. 20% van de bevolking depositie

depositie Neerslaan van gassen en aërosolen uit de lucht op het aardoppervlak.

depressie (geologie)

depressie (geologie) Diepste punt in een geplooid gebied, ruimer opgevat een gebied dat lager ligt dan de omgeving. Voorbeelden zijn de Death Valley Derby (stad)

Derby (stad) Stad in Groot-Brittannië, hoofdstad van het Engelse graafschap Derbyshire aan de rivier Derwent; 227.100 inw. (1992). O.m. de Rolls Derwent

Derwent 1. Naam van enkele Engelse rivieren: in Cumberland (56 km), stroomt door het fraaie Derwent Water en mondt uit in de Ierse Zee; zijrivier Des Moines

Des Moines Stad in de Verenigde Staten, hoofdstad van de staat Iowa, aan de gelijknamige rivier (861 km); 196.000 inw. (1993). Omvangrijke industrie Dese

Dese (Desse, Dessie, Dessye, Dasê) Hoofdstad van de Centraalethiopische provincie Welo (Wollo); ca. 100.000 inw.. Verkeersknooppunt en handelscentrum desertificatie

desertificatie Proces waarbij de oorspronkelijke plantengroei verdwijnt en een woestijnvegetatie ontstaat. Oorzaken: overbeweiding, overmatige houtkap Desna

Desna Rivier in Rusland, ca. 1190 km. Ontspringt ten oosten van Smolensk en stroomt bij Kiev in de Dnepr; bevaarbaar vanaf Br'ansk.

Dessau

Dessau Stad in het district Halle in Duitsland, aan de Mulde; 98.100 inw. (1990). O.a. chemische, machine- en elektrotechnische industrie. Voor WO Dessel

Dessel Gemeente aan de kanalen Bocholt-Herentals en Dessel-Turnhout-Schoten in de Belgische provincie Antwerpen; 27,03 km2, 8367 inw. (1997). Destelbergen

Destelbergen Gemeente in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen, aan de oostelijke rand van de Gentse agglomeratie en aan de Schelde; 26,56 km

desurbanisatie

desurbanisatie Migratie vanuit de agglomeratie naar het verder weg gelegen landelijk gebied. Deze migratiebeweging is het vervolg op de suburbanisatie. Detmold

Detmold Hoofdstad van het gelijknamige district in de Duitse deelstaat Nordrhein-Westfalen aan de rand van het Teutoburger Wald; ca. 70.000 inw.. detritus (geologie)

detritus (geologie) (verweringspuin, gesteentegruis) Korrelig materiaal dat vrijkomt bij het uiteenvallen van gesteente ten gevolge van verwering. Wordt Detroit

Detroit Stad in de Amerikaanse staat Michigan, grote havenstad aan het Eriemeer; 1.012.100 inw. (1992). Zetel van de Amerikaanse auto-industrie (Deurne (België)

Deurne (België) Vroeger zelfstandige gemeente in de Belgische provincie Antwerpen; sinds 1 januari 1983 deel van de gemeente Antwerpen. Woonplaats Deurne (Nederland)

Deurne (Nederland) Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant, in de Peel; 117,96 km2, 31.973 inw. (1997). Land- en tuinbouw, lichte Deva (Roemenië)

Deva (Roemenië) (Diemrich) Hoofdstad van de Roemeense judet Hunedoara, in Transsylvanië aan de Mures; 78.300 inw. (1992). Markt voor hou

Deventer

Deventer Gemeente in de Nederlandse provincie Overijssel, aan de IJssel; 36,78 km2, 69.091 inw. (1997). Handel en industrie (metaalwaren, tapijten, Deventer, Jacob van

Deventer, Jacob van (ca. 1510-1575) Nederlands cartograaf, bekend door zijn in opdracht van Filips II getekende kaarten van Nederlandse steden Devon

Devon (Devonshire) Graafschap in Zuidwest-Engeland, aan Het Kanaal; 6711 km2, 1.045.100 inw. (1992). Hoofdplaats: Exeter. Groot deel heide en Devoon

Devoon Systeem en periode in het Paleozoïcum, tussen Siluur en Carboon. De radiometrisch bepaalde ouderdom bedraagt 395-345 miljoen jaar. In Dezful

Dezful (Dizful) Stad in de Iraanse provincie Khuzestan; ca. 115.000 inw. Markt voor sinaasappelen, rijst en uien. Korenmolens en ververijen. In de Dhaka

Dhaka (Dacca) Hoofdstad van Bangladesh, in de Gangesdelta; 3.637.900 inw. (1991). Handelscentrum in een gebied met verbouw van o.a. suikerriet Dhamar

Dhamar Stad in Jemen; ca. 50.000 inw.. Markt voor een landbouwgebied, met handwerksindustrie. Beroemd om zijn paarden. Lange tijd het belangrijkste Dhanis, Francis Ernest Joseph Marie

Dhanis, Francis Ernest Joseph Marie (1861-1909) Belgisch ontdekkingsreiziger en koloniaal bestuursambtenaar. In dienst van de onafhankelijke

Dhaulagiri

Dhaulagiri Bergtop in de Himalaya, in Nepal; 8172 m. hoog. Drie bijbehorende toppen komen elk boven de 7.620 m.. Voor het eerst beklommen in Dhodhekánisos

Dhodhekánisos (Zuidelijke Sporaden) Groep van twaalf Griekse eilanden (Dodekanesos) in de Egeïsche Zee, die het gelijknamige district vormen; diabaas

diabaas (lett.: overgangsgesteente) Stollingsgesteente dat aangetroffen wordt in ganggesteenten en intrusieplaten. Kiezelzuurarm en voornamelijk bestaande diagenese

diagenese Verhardingsproces dat optreedt in afzettingsgesteenten en dat veelal veroorzaakt wordt door drukverhoging onder invloed van jongere, later diaklaas

diaklaas Breuk in een gesteente, waarbij geen duidelijk zichtbare verschuiving is opgetreden. Komt vaak met meerdere tegelijk voor en ontstaat meestal Diamantina, Chapada

Diamantina, Chapada Hoogland in de West-Braziliaanse staat Bahia, strekt zich uit over een lengte van 120 km; grootste hoogte ca. 1000 m. Genoemd diapirisme

diapirisme Deformatieproces waarbij een gesteentepakket plastisch tot een zuilvormig lichaam omhoog wordt geperst tot aan of nabij het aardoppervlak. diaspoor (geologie)

diaspoor (geologie) Mineraal van de oxidengroep, behorend tot de hydroxiden. Chemische samenstelling AlO.OH; hardheid 6½-7, dichtheid 3400 diatomeeënslik

diatomeeënslik Diepzeeafzetting die voor een groot deel is opgebouwd uit kiezelzuur van organische oorsprong, namelijk van de celwanden van diatomeeën. Diaz, Bartholomeu

Diaz, Bartholomeu (?-1500) Portugees zeevaarder, ontdekte in 1487 Kaap de Goede Hoop. Zijn tocht paste in het kader van systematisch opgezette dichtheid (geo.)

dichtheid (geo.) Algemeen gebruikte grootheid voor aantal per oppervlakte-eenheid, bijv. bevolkingsdichtheid en populatiedichtheid (aantal individuen Didam

Didam Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland; 35,13 km2, 16.586 inw. (1997). Landbouw en industrie (sigaren, metaalwaren, kunststoffen)

Diekirch

Diekirch Gemeente in Luxemburg aan de Sûre, hoofdplaats van het gelijknamige district; ca. 5500 inw. Gieterij, brouwerij, agrarische activiteiten, toerisme. diëldrin

diëldrin Insekticide; een chloorkoolwaterstof met hoge persistentie, d.w.z. dat de stof moeilijk afbreekbaar is. Diëldrin hoopt zich op in voedselketens. Diemen

Diemen Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland; 14,25 km2, 23.736 inw. (1997). Forensengemeente met industrie (voedingsmiddelen, Dien Bien Phu

Dien Bien Phu Plaats in het noorden van Vietnam, waar het Franse koloniale leger op 7 mei 1954 een beslissende nederlaag leed in de strijd tegen diensten

diensten Immateriële producten die voortgebracht worden in de tertiaire sector. Diensten staan tegenover goederen: materile, tastbare producten die Diepenbeek

Diepenbeek Gemeente aan de Demer in de Belgische provincie Limburg, op de grens van de Kempen en Vochtig Haspengouw; 41,18 km2, 16.906 Diepenheim

Diepenheim Gemeente in de Nederlandse provincie Overijssel, aan het Twentekanaal; 26,62 km2, 2776 inw. (1997). Landbouw en toerisme (bosrijke Diepenveen

Diepenveen Gemeente in de Nederlandse provincie Overijssel, in Salland; 67,92 km2, 10.394 inw. (1997). Landbouw en enige industrie. Bezienswaardig: dieplood

dieplood Zwaar voorwerpje aan een koord, gebruikt voor het bepalen van de waterdiepte onder vaartuigen. Tegenwoordig hebben ook pleziervaartuigen Dieppe

Dieppe Stad in het West-Franse dep. Seine-Maritime, in de regio Normandië; 36.659 inw. (1992). Vissers- en handelshaven (o.a. import van bananen), dieptegesteente

dieptegesteente (Plutonisch gesteente; plutoniet; abyssisch gesteente) Gesteente dat is gevormd door stolling van magma op grote diepte. De dieptegesteenten dieptelozing

diepte-infiltratie Proces waarbij in duingebied rivierwater op grote diepte wordt toegevoegd aan de zoetwaterlens onder de duinen. Men voegt dit water diepzee

dieptelozing Lozen van afval diep onder de grond in speciaal geselecteerde gebieden waar geen gevaar voor bodemverontreiniging optreedt, zoals schalies diepte-infiltratie

diepzee Het gedeelte van de oceanen waar het water dieper is dan op het continentaal plat, dat tot ongeveer 200 m diepte loopt. Tot ongeveer 125 m diepzeedelfstoffen

diepzeedelfstoffen Delfstoffen die op bepaalde plaatsen op de diepere (2-5 km) oceaanbodem voorkomen. Sommige van deze voorkomens zijn geas

diepzeetrog

diepzeetrog Lange, relatief smalle depressie in de zeebodem, soms tot diepten van meer dan 10.000 m. Ligt steeds langs een continentaal kustgeber

dieselbrandstof

dieselbrandstof (dieselolie) Brandstof voor dieselmotoren. Belangrijk is de mogelijkheid tot spontane ontbranding, die wordt vastgelegd in het cetaangetal Diessen

Diessen Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 29,42 km2, 4166 inw. (1996). Landbouw. Bezienswaardig: Sint-Willibrorduskerk Diest

Diest Gemeente aan de Demer in de Belgische provincie Vlaams Brabant, op de grens tussen het Hageland en de Kempen; 58,21 km2, 21.637 inw. (Diever

Diever Gemeente in de Nederlandse provincie Drenthe, aan de Drentse Hoofdvaart; 75,42 km2, 3809 inw. (1997). Landbouw en (meubel)industrie. Differdange

Differdange Gemeente in Luxemburg aan de Chiers; ca. 16.000 inw. Industriecentrum: hoogovens, metaalverwerking, enz.

dijkdorp

dijkdorp Dorp met lineaire bebouwing ontstaan vanaf 1000 n.C. op een natuurlijk hoog gelegen stroomrug of op een aangelegde dijk. Het dorp is langgerekt, Dijle

Dijle Rivier in België; 100 km. Ontspringt nabij Houtain-le-Val op 158 m hoogte, stroomt via Waver, Leuven, Mechelen en Werchter (waar ze de Demer Dijon

Dijon Hoofdstad van het dep. Côte-d'Or in Oost-Frankrijk; 151.600 inw. (1990). Voedingsmiddelen- (o.a. mosterd), (motor)fietsen- en chemische industrie. Diksmuide

Diksmuide (Dixmude) Gemeente aan de IJzer in de Belgische provincie West-Vlaanderen (Westland); 149,40 km2, 15.245 inw. (1997). Handels- en Dilbeek

Dilbeek Gemeente in de Belgische provincie Vlaams Brabant, aan de rand van de Brusselse agglomeratie; 41,17 km2, 37.524 inw. (1997). Verstedelijkte Dili

Dili Hoofdplaats van Loro Sae, het voormalige Portugese Oost-Timor; ca. 80.000 inw.. Handelscentrum en haven met export van o.a. katoen, koffie Dillenburg

Dillenburg Stad in de West-Duitse deelstaat Hessen, aan de Dill; ca. 30.000 inw.. O.a. ijzer- en staal-, chemische en textielindustrie. Middeleeuwse Dilsen-Stokkem

Dilsen-Stokkem Gemeente aan de Maas en de Zuid-Willemsvaart in de Belgische provincie Limburg; 65,61 km2, 17.381 inw. (1997). Akkerbouw, Diluvium

Diluvium Oude benaming voor Pleistoceen.

Dinan

Dinan Stad in het West-Franse dep. Côtes-du-Nord in de regio Bretagne, aan de Rance; ca.15.000 inw.. Textiel- en leerindustrie; toerisme. Een kasteel Dinant

Dinant Gemeente in de Belgische provincie Namen, in het dal van de Maas en in de Condroz; 99,79 km2, 12.652 inw. (1997). Dinant is typerend voor Dinarische Alpen

Dinarische Alpen Bergketen in voormalig Joegoslavië, vormt de grens tussen Kroatië en Bosnië-Herzegovina. Loopt ongeveer evenwijdig aan de Dalmatische Dinkel

Dinkel Riviertje in het grensgebied van Nederland en West-Duitsland; 80 km lang (36 km in Nederland). Komt bij Gronau Nederland binnen en verlaat Dinkelsbühl

Dinkelsbühl Stadje in de Duitse deelstaat Beieren; ca. 15.000 inw.. Hout- en leerbewerking; toerisme. Middeleeuws stadsbeeld met muren uit de 10e Dinslaken

Dinslaken Stad in de Duitse deelstaat Nordrhein-Westfalen; ca. 65.000 inw.. Steenkoolwinning en ijzer- en staalindustrie. Sinds 1890 belangrijke markt Dinteloord en Prinsenland

Dinteloord en Prinsenland Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant vlak bij het Volkerak; 57,24 km2, 5754 inw. (1996). Dinxperlo

Dinxperlo Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland, in de Achterhoek; 13,70 km2, 8621 inw. (1997). Landbouw en industrie (metaaldraad, diopsied

diopsied Mineraal uit de groep der inosilicaten, behorend tot de clinopyroxenen. Monoklien, met prismatische kristallen, maar meestal massieve of dioptaas

dioptaas Mineraal behorend tot de cyclosilicaten, dichtheid 3300 kg/m3, hardheid 5. Prismatische, kleine, smaragdgroene, doorschijnende kristallen. dioriet

dioriet Donker grijsgroen dieptegesteente bestaande uit plagioklaas, hoornblende en donker glimmer, vaak met kwarts (in dat geval ook kwartsdioriet dioxine

dioxine (tetrachloor-dibenzo-p-dioxine, TCDD) De meest giftige, synthetisch bereide stof die tot nog toe bekend is. Deze stof één van de serie van 57 Dire Dawa

Dire Dawa Stad in de Oost-Ethiopische provincie Harerge (Harar); ca. 120.000 inw. Belangrijk handelscentrum halverwege de spoorweg naar Djibouti, Diriamba

Diriamba Stad in de Nicaraguaanse provincie Carazo, aan de Pan American Highway van Managua naar Costa Rica; ca. 20.000 inw.. Centrum van e

Dirksland

Dirksland Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland, op Goeree en Overflakkee; 74,15 km2, 7857 inw. (1997). Landbouw en enige industrie. discordantie (geol.)

discordantie (geol.) Verstoring in de opeenvolging van sedimentaire lagen. Dit kan doordat lagen ontbreken of doordat oorspronkelijk horizontale Disentis

Disentis Plaats in het Zwitserse kanton Graubünden; ca. 6000 inw.. Badplaats met radioactieve bronnen, tevens wintersportplaats. De benedictijnenabdij Disneyland

Disneyland Amusementspark in Anaheim, USA nabij Los Angeles; een van de belangrijkste attracties van California. Ontwikkeld door Walt Disney Dison

Dison Gemeente in de Belgische provincie Luik, in het zuiden van het Land van Herve; 14,00 km2, 14.038 inw. (1997). Veeteelt en industrie (wol, elektrotechniek).

distheen

distheen (cyaniet, kyaniet) Mineraal behorend tot de groep der nesosilicaten; chemische samenstelling Al2(O.SiO4). Langwerpige, kleurloze tot lichtblauw

District of Columbia

District of Columbia (afgekort: DC) Federaal district van de VS, grenzend aan de staten Virginia en Maryland aan de Potomac River; 178 km2, 607.000 Dithmarschen

Dithmarschen Plattelandsdistrict in het noorden van Duitsland; tussen de mondingen van de Elbe en de Eider; 1405 km2, ca. 150.000 inw.. Hoofdplaats; Diyarbakir

Diyarbakir Hoofdstad van de gelijknamige provincie in Oost-Turkije, aan de Tigris; 381.100 inw. (1990; provincie 14.908 km2, 942.000 inw. in 1985). djabal

djabal (jabal, djebel) Arabisch voor berg, gebergte.

Djerid, Sjott el

Djerid, Sjott el Grootste zoutmeer van Tunesië; ca. 5000 km2, 16 m beneden de zeespiegel. Doorgaans met een zoutkorst bedekt. Winning van fosfaten.

Djibouti

Djibouti (stad) (Jibuti) Hoofdstad van het gelijknamige land in Oost-Afrika; 317.000 inw. (1991). Politiek en economisch centrum van het land. Export Dnepr

Djibouti 2. Geografie

Djibouti 2. Geografie Landschap Het landschap wordt beheerst door de onherbergzame Danakilwoestijn. De woestijn bestaat uit door lavaruggen Djibouti 3. Samenleving

Djibouti 3. Samenleving In 1994 had Djibouti naar schatting 566.000 inwoners. De bevolkingsgroei was aan het eind van de jaren tachtig rond de Djibouti 4. Geschiedenis

Djibouti 4. Geschiedenis In de jaren vijftig van de 19e eeuw vestigden zich de eerste Fransen in het gebied van het tegenwoordige Djibouti. In 1862 Djibouti 5. Economie

Djibouti 5. Economie Veruit de belangrijkste economische sector is de dienstensector, die in 1983 74% aan het BBP bijdroeg. De dienstensector is Djibouti (stad)

Djibouti Officiële naam: République de Djibouti Oppervlakte: 23.200 km2 Inwoners: 440.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek Staatshoofd

D-klimaat

D-klimaat Landklimaat (continentaal klimaat) waarin, volgens de indeling van de Duits-Oostenrijkse klimatoloog W. Köppen, de gemiddelde temperatuur East River

Dnepr (ook: Dnjepr) Rivier in Rusland, Wit-Rusland en de Oekraïne; 2285 km, stroomgebied ruim 500.000 km2. Ontspringt in de Valdaj Heuvels ten Dnepropetrovsk

Dnepropetrovsk (Dnipropetrovsk) Hoofdstad van de gelijknamige oblast in de republiek Oekraïne, aan de Dnepr; ca. 1.200.000 inw.. Transportcentrum Dnestr

Dnestr (ook: Dnjestr) Rivier in de Oekraïne, 1.410 km. Ontspringt in de Noord-Karpaten, stroomt door Moldavië en mondt uit in de Zwarte Zee. Bevaarbaar dobbe

dobbe Min of meer cirkelvormige laagten, veelal opgevuld met een of meer veenlagen of met water. Zij komen onder andere voor in Noord-Nederland Dobroedzja

Dobroedzja (Dobruja) Landstreek in de Balkan, gedeeltelijk in Bulgarije en gedeeltelijk in Roemenië. Bevolking bestaat uit Roemenen, Bulgaren, Tataren, Dode Zee

Dode Zee (Isr.: Bahrat Lut) Meer op de grens van Israël en Jordanië; ca. 1000 km2, ca. 74 km lang en ca. 15 km breed met een grootste diepte van 395 dodendal

dodendal (stikvallei) Dal met mofettes: spleten of vulkanen die aanzienlijke hoeveelheden koolmonoxide en kooldioxide (CO en CO2) uitstoten. Deze Dodewaard

Dodewaard Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland, aan de Waal; 19,29 km2, 4138 inw. (1997). Fruitteelt en industrie (scheepsbouw, conserven, Dodoma

Dodoma Hoofdstad van Tanzania en de gelijknamige regio; ca. 250.000 inw. (regio 41.311 km2, ca. 1.190.000 inw.). Markt voor een gebied met landbouw Dodona

Dodona Plaats in Noord-Griekenland, in Epirus, waar in de Oudheid het orakel van Zeus beroemd was. Uit het ruisen van de aan Zeus gewijde heilige Doesburg

Doesburg Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland, aan de IJssel, 12,90 km2, 10.895 inw. (1997). Regionaal verzorgings- en onderwijscen

Doetinchem

Doetinchem Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland, aan de Oude IJssel; 52,77 km2, 44.500 inw. (1997). Economisch en cultureel centrum Doggersbank

Doggersbank Zandbank in de Noordzee; ca. 30.000 km2, op een diepte van 13-30 m. De Doggersbank is een morene, gevormd tijdens de laatste ijstijd Doha

Doha (ad-Dawhah) Hoofdstad van Katar; met 400.000 inw. (1993) verreweg de grootste stad van het land. Gelegen aan de kust en met grote kunstmatige Doische

Doische Gemeente in de Belgische provincie Namen, aan de Franse grens; 84 km2, 2800 inw. (1997). Veeteelt. Werd in 1815 afgestaan door Frankrijk.

Dokkum

Dokkum Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Friesland, aan het Dokkumer Grootdiep. Streekcentrum met o.a. industrie (kaas, Dokkumer Ee

Dokkumer Ee Riviertje in de Nederlandse provincie Friesland, lengte 23 km, tussen Leeuwarden en Dokkum. Belangrijk voor de scheepvaart (tot 400 doleriet

doleriet Donkergroen tot zwart stollingsgesteente bestaande uit plagioklaas, pyroxeen en amfibool als hoofdbestanddelen. Wordt na chloritisatie omgezet doline

doline Diepe trechter in de bodem, ontstaan door oplossing van de kalkige ondergrond. In dolines verdwijnen vaak regenwater en kleine stroompjes. Dollard

Dollard (Dollart) Inham van de Noordzee aan de noordoostkust van de Ned. prov. Groningen ten zuiden van de West-Duitse plaats Emden (gedeeltelijk dolomiet

dolomiet Mineraal uit de carbonaatgroep, chemische samenstelling CaMg(CO3)2. Ontstaat door de inwerking van een magnesiumrijke stof, bijvoorbeeld Dolomiti

Dolomiti (Dolomieten) Gebergte in Noord-Italië, deel van de Alpen. Hoogste top van dit kalkgebergte is de Marmolada (3354 m). Veeteelt, bosbouw Domburg

Domburg Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Zeeland, op Walcheren; 30,31 km2, 3913 inw. (1996). Badplaats (smal strand) met tuinbouw Dominica

Dominica 2. Geografie Landschap De Kleine Antillen liggen in een gebied dat al heel lang gekenmerkt wordt door instabiliteit van de aardkorst. Dominica 3. Samenleving

Dominica 3. Samenleving Bevolking Naar schatting van de VN had Dominica in 1994 71.000 inwoners. Andere schattingen komen echter hoger Dominica 4. Geschiedenis

Dominica 4. Geschiedenis Columbus deed het eiland in november 1493 als eerste Europeaan aan. In die tijd was het eiland een bolwerk van de oorlog

Dominica 5. Economie

Dominica 5. Economie De landbouw is de belangrijkste pijler van de economie. Bananen, citrusvruchten en kokosnoten zijn de belangrijkste expo

Dominica Officiële naam: Commonwealth of Dominica Oppervlakte: 750 km2 Inwoners: 7.998.000 (1998) Staatsvorm: republiek Staatshoofd: Crispin Dominica 2. Geografie

Dominicaanse Republiek

Dominicaanse Republiek 2. Geografie Landschap Het landschap wordt beheerst door bergketens, die doorsneden worden door korte, snelstromende Dominicaanse Republiek 3. Samenleving

Dominicaanse Republiek 3. Samenleving Demografie In 1970 had de Dominicaanse Republiek iets meer dan 4 miljoen inwoners. In 1994 waren Dominicaanse Republiek 4. Geschiedenis

Dominicaanse Republiek 4. Geschiedenis Het eiland Hispaniola werd op 5 februari 1492 door Columbus ontdekt. De Taino, een Indianenstam Dominicaanse Republiek 5. Economie

Dominicaanse Republiek 5. Economie Het bnp per inwoner bedroeg in 1992 $ 1050. In dat jaar groeide het bbp met 8%, na twee jaar van krimp. Dommel

Dominicaanse Republiek Officiële naam: República Dominicana Oppervlakte: 48.422 km2 Inwoners: 7.998.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële Dominicaanse Republiek 2. Geografie

Dommel Rivier in Nederland (120 km) en België (26 km), niet bevaarbare zijrivier van de Maas. Ontspringt op het Limburgs laagplateau, komt bij Don

Don Rivier in Rusland; 1970 km, stroomgebied 440.000 km2. Ontspringt 150 km ten zuiden van Moskou en mondt uit in de Zee van Azov. Bevaarbaar Donau

Donau (Tsj.: Dunaj; Serv.-Kroat.: Dunav; Roem.: Dunarea) Rivier in Midden-Europa, na de Volga de langste rivier van Europa; ca. 2820 km, stroomgebied Donaueschingen

Donaueschingen Stad in de Duitse deelstaat Baden-Württemberg, aan de samenvloeiing van de rivieren Brigach en Breg (het begin van de Donau); Donbas

Donbas (Doneckbekken) Industriegebied in de Oekraïne, aan de Zwarte Zee; ca. 24.000 km2, ca. 12.205.000 inw.. Belangrijkste steden: Doneck en Doncaster

Doncaster Stad in Groot-Brittannië, in het graafschap South Yorkshire; 293.500 inw. (1992). Centrum van een gebied met steenkoolwinning. Mark

Donceel

Donceel Gemeente in de Belgische provincie Luik (Droog Haspengouw); 23,36 km2, 2492 inw. (1997). Landbouw (granen en suikerbieten). Bezienswaardig: Doneck

Doneck (Donetsk, Donjets) Hoofdstad van de gelijknamige oblast in de Oekraïne, in de Donbas; ca. 1.100.000 inw.. Metallurgische, chemische, bouwmaterialen-, Donegal

Donegal Graafschap in het noordwesten van Ierland aan de Atlantische Oceaan; 4831 km2, 128.440 inw. (1991). Hoofdstad: Lifford. Vnl. bergachtig Donge

Donge Riviertje in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 46 km, ontspringt ten oosten van Baarle-Nassau en mondt uit in de Amer bij Geertruidenberg. Dongen

Dongen Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant, aan het Wilhelminakanaal en de Donge; 24,69 km2, 24.161 inw. (1997). Industrie (Dongeradeel

Dongeradeel Nederlandse gemeente in de provincie Friesland; 291,58 km2 (land 168,66 km2), 24.266 inw. (1997). Hoofdplaats: Dokkum. Omvat Dokkum, Doniawerstal

Doniawerstal Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Friesland. Omvatte 24 dorpen en gehuchten. Veeteelt, zuivelindustrie en donk

donk Oude rivierduin, die nog uitsteekt boven latere jonge rivierklei- of veenafzettingen. Donken hebben reeds in de prehistorische tijd in laaglandgebieden doodijs

doodijs Van gletsjers afkomstige ijsmassa's die geïsoleerd van de hoofdaanvoer onbeweeglijk zijn blijven liggen. Wanneer dit ijs ter plaatse smelt, kan doodtij

doodtij Waterstand die optreedt wanneer de getijdenkracht van de maan en die van de zon elkaar precies tegenwerken. Het verschil in waterhoogte tussen doodwater

doodwater Kustwater dat ontstaat op plaatsen waar twee watersoorten op elkaar liggen (bijvoorbeeld zoet of brak water op zout zeewater). Hierdoor doorbraakdal

doorbraakdal Rivierdal dat zich dwars door een gebergte heen snijdt. Kan ontstaan doordat een riviergebied met een reeds bestaande rivier opgeheven doorlatendheid

doorlatendheid De mate waarin lucht en water de bodem kunnen binnendringen. De doorlatendheid wordt voor een belangrijk deel bepaald door de Doorn

Doorn Gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht aan de rand van de Utrechtse Heuvelrug; 22,25 km2, 10.100 inw. (1997). Forensen- en recreatiegemeente Doornik

Doornik (Tournai) Gemeente aan de Schelde in de Belgische provincie Henegouwen in de Leemstreek; 213,75 km2, 68.071 inw. (1997). Economisch Doornpanne

Doornpanne Natuurreservaat (138 ha) in de Belgische provincie West-Vlaanderen, in de duinen bij Oost-Duinkerke. Flora omvat o.a. duindoorn en Doppelexistenz

Doppelexistenz Verschijnsel dat boeren met een te klein bedrijf naast hun werk in de landbouw een baan erbij zoeken om voldoende inkomsten te Dordogne

Dordogne Departement in Zuidwest-Frankrijk, grenst in het oosten aan het Massif Central; 9060 km2, 379.200 inw. Hoofdstad: Périgueux. Vnl. agrarisch: Dordrecht

Dordrecht (Dordt) Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland, aan Merwede, Oude Maas, Noord en Dordtse Kil; 99,45 km2, 117.355 inw. Dordtse Kil

Dordtse Kil Stroom in Zuid-Holland tussen het Eiland van Dordrecht en de Hoekse Waard. Noordelijk deel heet Mallegat. Verbindt de Oude Maas Dornbirn

Dornbirn Grootste stad van het Oostenrijkse Bondsland Vorarlberg; ca. 40.000 inw.. Belangrijke textielindustrie; jaarlijks textielbeurs. Rotes Haus stamt dorp

dorp (ook: landelijke nederzetting) Permanente nederzetting op het platteland, met een beperkt aantal inwoners. Bij het bepalen of een nederzetting dorpsvorm

dorpsvorm Ruimtelijke ordening van een dorp, meestal nauw samenhangend met de geografische ligging in het totale landschap, met het systeem van Dorset

Dorset Graafschap in Zuidwest-Engeland, aan Het Kanaal; 2654 km2, 664.200 inw. (1992). Hoofdplaats: Dorchester. In het westen kalkheuvels, in Dortmund

Dortmund Stad in de Duitse deelstaat Nordrhein-Westfalen; 599.900 inw. (1991). Belangrijke rivierhaven aan het Dortmund-Eemskanaal (geopend Dotan

Dotan (Dothan) Plaats in Israël, ten noorden van Samaria. Bekend uit Vondels toneelstuk 'Jozef in Dothan' als de plaats waar Jozef door zijn broers Douai

Douai (Dowaai) Stad in het Noord-Franse dep. Nord, aan de Scarpe; 44.576 inw. (1992). Bestuurs- en transportcentrum met o.a. metallurgische, chemische Douala

Douala Stad in West-Kameroen, aan de Atlantische Oceaan; met ca. 1,3 mln inw. de grootste stad en haven van het land met export van o.a. hout, ba

Doubs

Doubs Departement in Oost-Frankrijk, grenzend aan Zwitserland; 5234 km2, 477.200 inw. Hoofdstad: Besançon. Landbouw en veeteelt (o.a. gruyèrekaas), Dour

Dour Gemeente in de Belgische provincie Henegouwen, aan de Franse grens; 33,31 km2, 17.075 inw. (1997). Forensengemeente, metaalindustrie.

Douro

Douro (Sp.: Duero) Rivier in Spanje en Portugal; ca. 790 km. Ontspringt in de Sierra de Urbión en mondt bij de Portugese havenstad Porto uit in de Dover

Dover 1. Stad in het Engelse graafschap Kent, aan de Straat van Dover; 35.840 inw. (1991; county district 103.200 inw. in 1991). Drukste passagiershaven Down

Down Graafschap in Noord-Ierland, aan de Ierse Zee; 2416 km2, ca. 70.000 inw.. Hoofdstad: Downpatrick. Vnl. agrarisch: landbouw en veeteelt; bosbouw. Drâa

Drâa Langste rivier van Marokko; 1100 km. Ontspringt in de Hoge Atlas, stroomt naar het zuidwesten en mondt, bij voldoende watertoevoer, uit in draadmeteorologie

draadmeteorologie Meteorologisch onderzoek waarbij men instrumenten bevestigd aan vliegers oplaat om gegevens in de atmosfeer te verzamelen draagvlak

draagvlak Het aantal mogelijke klanten voor centrale goederen en diensten. Het gaat dus niet om het aantal klanten dat werkelijk komt, maar om het draaikolk

draaikolk Draaiende beweging van het water, voorkomend bij uitstekende plekken langs de oever of bij bepaalde bodemoneffenheden, bijvoorbeeld Drachenfels

Drachenfels Trachietkegel in het Zevengebergte in Duitsland op de westelijke oever van de Rijn; 321 m. Ruïne van een kasteel, Drachenhöhle. Wijnbouw Drachten

Drachten Hoofdplaats van de Nederlandse gemeente Smallingerland in de provincie Friesland. Na Leeuwarden grootste plaats van Friesland. Verzorgings-, drainage

drainage (ook: kunstmatige afwatering) Verlaging van de grondwaterstand door het aanleggen van greppels en afvoerbuizen in de grond. In aride gebieden Drakensberg

Drakensberg Gebergte in Zuidelijk Afrika, 900 km lang evenwijdig aan de zuidoostkust. Hoogste top de Thabana Ntlenyana (3482 m).

Dráma (geo.)

Dráma (geo.) Hoofdstad van de gelijknamige nomos in Noord-Griekenland, Macedonië; ca. 40.000 inw.. Centrum van een gebied met verbouw van Drammen

Drammen Hoofdstad van de Zuid-Noorse fylke (prov.) Buskerud, aan de Drammenfjord, monding van de gelijknamige rivier (270 km); ca. 60.000 Drancy

Drancy Noordoostelijke voorstad van Parijs; 60.707 inw. (1990). Lichte industrie. Groot interneringskamp voor Franse joden (1941-44), die van hieruit Drava

Drava (Du.: Drau) Rivier in Midden-Europa; ca. 720 km. Ontspringt in de Karnische Alpen bij de Italiaans-Oostenrijkse grens, vormt voor een deel Drecht

Drecht (Drechtkanaal) Gekanaliseerd riviertje, stroomt van Oude Wetering langs de grenzen van Noord- en Zuid-Holland en Utrecht naar Uithoorn Drechterland

Drechterland Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland; 24,08 km2, 9377 inw. (1997). Tot 1 januari 1980 heette deze gemeente Bangert. Drechtsteden

Drechtsteden Verzamelnaam voor de steden Dordrecht, Papendrecht, Sliedrecht en Zwijndrecht.

drempelwaarde (geo.)

drempelwaarde (geo.) Het minimale aantal mogelijke klanten dat nodig is om centrale goederen en diensten rendabel te kunnen leveren. Omdat de

Drenthe

Drenthe Provincie in het noordoosten van Nederland; 2681 km2, 460.670 inw. (1997). Hoofdstad: Assen. Grenst aan de Nederlandse provincies Gr

Drentse Hoofdvaart

Drentse Hoofdvaart (Smildervaart) Kanaal in de Nederlandse provincie Drenthe, tussen Assen en Meppel; 44 km, zes sluizen. Gegraven tussen 1767 Dresden

Dresden Hoofdstad van de Duitse deelstaat Saksen, aan de Elbe; 488.800 inw. (1991). Ligging Dresden ligt in de Duitse deelstaat Saksen, het voormalige Dreumel

Dreumel Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland, in het land van Maas en Waal. Bezienswaardig: gerestaureerde kerk Driebergen-Rijsenburg

Driebergen-Rijsenburg Gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht aan de rand van de Utrechtse Heuvelrug; 26,44 km2, 18.361 inw. (1997). Forensen- Driebruggen

Driebruggen Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland, sinds 1989 bij Reeuwijk. Veeteelt en industrie (kaas, meubelen). Drielandenpunt

Drielandenpunt Toeristisch punt in bosrijke streek op de Vaalserberg in Zuid-Limburg, waar drie stenen de samenkomst markeren van drie landen:

driftstroom

driftstroom Zeestroom die een direct gevolg van de wind is. Bekende voorbeelden zijn de zeestromen die ontstaan door de passaten, de moessondriften drijfenveloppe

drijf- Stukken ijs op rivieren en in zee, die van de vaste ijsbedekking zijn losgeraakt.

drijfenveloppe 1. Plastic, waterdicht gesloten omslag gebruikt voor het onderzoek naar het verloop van oppervlaktestroming in oceanen. Op de kaart drijfijs

drijfijs Stukken ijs op rivieren en in zee die van de vaste ijsbedekking zijn losgeraakt. Ontstaat op rivieren doordat het ijs is gaan kruien en daarna losraakt, drijfzand

drijfzand Slecht gepakt zand met veel poriënwater. Gedraagt zich bijna als een suspensie. Een voorwerp wordt voornamelijk door het opgenomen water Drina

Drina Rivier in voormalig Joegoslavië; ca. 460 km. Rechter zijrivier van de Sava; ontstaan uit de samenvloeiing van de Tara en de Piva in Montenegro drinkwaterwinning

drinkwaterwinning Het winnen van water voor de drinkwatervoorziening. Na winning moet het water meestal nog gezuiverd worden. Er bestaan de droge tijd

droge tijd Neerslagarme periode in een gebied met periodiek fluctuerende neerslag. Komt vooral voor in tropische gebieden in afwisseling met natte Drogenbos

Drogenbos Gemeente aan de Zenne en het kanaal Brussel-Charleroi in de Belgische provincie Vlaams Brabant; 2,49 km2, 4710 inw. (1997). Faciliteitengemeente

Drogheda

Drogheda Stad in het Ierse graafschap Louth, aan de Boyne; 25.000 inw. (1996). Textiel-, cement- en kunstmestindustrie; brouwerij. Het statuut van Drôme

Drôme Departement in Zuid-Frankrijk; 6530 km2, 412.200 inw. Hoofdstad: Valence. Bergachtig in het oosten (Voor-Alpen), in het vlakkere westen Dronten

Dronten Eerste gemeente in de Nederlandse polder Oostelijk Flevoland (drooggelegd in 1957, nu onderdeel van provincie Flevoland) aan de Lage Vaart; droog dal

droog dal Voormalig rivierdal dat droog is komen te staan. In Nederland zijn droge dalen vooral in de Weichsel-ijstijd ontstaan. In deze ijstijd was Droog Haspengouw

Droog Haspengouw Landstreek in Midden-België in de Leemstreek, tussen Jeker en Maasvallei. Droog Haspengouw is het meest kenmerkende deel

Drostendiep

Drostendiep Riviertje in het zuidoosten van de Nederlandse provincie Drenthe; 10 km lang, belangrijk voor de afwatering.

druipsteen

druipsteen Afzettingsgesteente dat aangetroffen wordt in grotten. Ontstaat doordat aanwezig kalksteen en dolomiet gedeeltelijk opgelost worden door drumlin

drumlin Op een overlangs doorgesneden sigaar lijkende heuvel van enkele tientallen meters hoogte en met een lengte van circa 2 kilometer. Ontstaan Drunen

Drunen Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant, in de Langstraat; 33,53 km2, 19.023 inw. (1996). Industrie (aluminium, Druten

Druten Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland, in het land van Maas en Waal; 42,44 km2, 15.901 inw. (1997). Fruitteelt en industrie (steenfabriek, dry farming

dry farming Extensieve vorm van landbouw die wordt toegepast in gebieden met weinig en wisselvallige neerslag. Slechts de helft van de akkers is Dubai (emiraat)

Dubai (emiraat) (Doebai) Een van de emiraten van de Verenigde Arabische Emiraten; opp. 3900 km2, ca. 510.000 inw.. Gelijknamige hoofdstad; ca. dubbel seizoen

dubbel seizoen Verschijnsel dat een gebied twee of meerdere keren per jaar door toeristen wordt bezocht. Het meest bekende voorbeeld is de situatie dubbelfosfaat

dubbelfosfaat (dubbelsuperfosfaat) Kunstmeststof verkregen door fosforerts (fluorapatiet) te bewerken met fosforzuur.

Dublin

Dublin (Gailic: Baile ÁAtha Cliath) Hoofdstad van de Ierse Republiek en het gelijknamige graafschap, aan de Dublin Bay; met suburbs ca. 953.000 Dubois, Marie Eugène François Thomas

Dubois, Marie Eugène François Thomas (1858-1940) Nederlands geoloog en anatoom, hoogleraar geologie te Amsterdam (1898). Vond in 1890/Dubrovnik

Dubrovnik Stad in Kroatië, aan de Adriatische Zee; 49.700 inw. (1991). Havenstad, badplaats en toeristencentrum. Oude stad is ommuurd (15e eeuw), Dudelange

Dudelange (Dudelingen) Stad in Luxemburg, in het dal van de gelijknamige rivier; 14.000 inw. Industriecentrum met hoogovens en staalfabrieken, Duffel

Duffel Gemeente aan de Nete in de Belgische provincie Antwerpen; 22,77 km2, 15.741 inw. (1997). Tuinbouw (glascultuur), industrie (papier, aluminium, duinen

duinen Door de wind bijeengebrachte en afgezette landmassa gelegen langs de kust (zeeduinen) of in het land (landduinen). In gebieden waar de win

duinenkust

duinenkust Kustvorm die gekenmerkt wordt door de aanwezigheid van duinen. Duinenkusten ontstaan op plaatsen waar de zee zonder hindernissen duinhellingen

duinhellingen Niet-horizontale delen van de duinen, die afhankelijk van de ligging een verschillende vegetatie bezitten. Op landinwaarts gelegen noord- duininfiltratie

duininfiltratie Proces waarbij oppervlaktewater aan de duinen wordt toegevoegd om op deze wijze de zoetwaterlens die zich onder de duinen bevindt Duinkerken

Duinkerken (Fr.: Dunkerque) Stad in het Franse dep. Nord, aan de Noordzee; 71.118 inw. (1992). Derde zeehaven van Frankrijk met export van o.a. Duins

Duins (The Downs) Strategisch gelegen ankerplaats aan de Engelse zuidoostkust in het Nauw van Calais. Hier werden twee zeeslagen uitgevochten:

Duinstreek

Duinstreek Gebied langs de Nederlandse kust tussen Hoek van Holland en Den Helder, ca. 120 km lang, slechts op enkele plaatsen onderbroken. Niet duinvallei

duinvallei Een laaggelegen gebied tussen de duinen. Men maakt een onderscheid tussen een primaire en een secundaire duinvallei. De primaire duinvallei Duisburg

Duisburg Stad in de Duitse deelstaat Nordrhein-Westfalen, aan de samenvloeiing van Rijn en Ruhr; 536.700 inw. (1991). Grootste binnenhaven van Duits Oost-Afrika

Duits Oost-Afrika Duitse koloniale gebieden in Oost-Afrika (tot WO I). Bestond uit Tanzania, Rwanda en Burundi.

Duitsland

Duitsland 2. Geografie

Duitsland 2. Geografie Landschap De Bondsrepubliek Duitsland kan onderverdeeld worden in twee fysisch-geografische eenheden: de Noord-Duitse Duitsland 3. Samenleving

Duitsland 3. Samenleving Demografie De tegenwoordige Bondsrepubliek telt ruim 82 miljoen inwoners en een gemiddelde bevolkingsdichtheid Duitsland 4. Geschiedenis

Duitsland 4. Geschiedenis De moderne geschiedenis van Duitsland begint in 1871, toen Wilhelm I door toedoen van Bismarck tot keizer gekroond Duitsland 5. Economie

Duitsland 5. Economie De westelijke Bondsrepubliek was een land met een zeer sterke economie, hoewel de tijd van het 'Wirtschaftswunder' in de

Duitsland Officiële naam: Bundesrepublik Deutschland Oppervlakte: 356.854 km2 Inwoners: 82.079.000 (1998) Staatsvorm: federale republiek Staatshoofd

Duiveland

Duiveland Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Zeeland op Schouwen-Duiveland; 54,31 km2, 5822 inw. (1996). Land- en tuinbouw. Duivelseiland

Duivelseiland (Fr.: Ile du Diable) Eiland behorend tot Frans Guyana in de Atlantische Oceaan. Het was lange tijd een beruchte Franse strafkolonie Duiven

Duiven Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland; 35,15 km2, 24.253 inw. (1997). Omvat o.a. de dorpen Duiven, Loo en Groessen. Agrarische Dumbarton

Dumbarton Oaks Landgoed te Georgetown (Washington DC), in 1801 gebouwd, waar een beroemde kunstcollectie en bibliotheek is gehuisvest, die Dumfries and Galloway

Dumbarton Stad in Groot-Brittannië, in Schotland, hoofdstad van de vroegere county Dumbartonshire, aan de monding van de Clyde; ca. 30.000 inw.. Dumbarton Oaks

Dumfries and Galloway Schotse regio bestaande uit de voormalige counties Dumfries, Kirkcudbright en Wigtown; 6475 km2, 147.900 inw. (1992).

Dumont, André

Dumont, André (1847-1920) Belgisch geoloog en mijningenieur, hoogleraar te Leuven (1883). Boorde in 1901 bij As in Belgisch Limburg steenkool Dumyat

Dumyat (Damietta, Damiate) Stad in Noord-Egypte, bij de Middellandse Zee en de gelijknamige rivier; ca. 125.000 inw. Hoofdstad van het gelijknamige Dún Laoghaire

Dún Laoghaire Stad in het Ierse graafschap Dublin, voorhaven van Dublin; 55.520 inw. (1991). Veerpont voor verbindingen met Liverpool en Glasgow.

Dundalk

Dundalk Hoofdstad van het Ierse graafschap Louth, aan de Ierse Zee; 30.000 inw. (1996). Export van vee en vlees; elektrotechnische, voedings middelen- Dundee

Dundee Stad in Groot-Brittannië, hoofdstad van de Schotse regio Tayside, aan de Firth of Tay; 165.700 inw. (1992). Verwerking van jute, toeleveringsbedrijven Dunedin

Dunedin Stad in Nieuw-Zeeland, op South Island, hoofdstad van de provincie Otago; 110.800 inw. (1993). Textiel-, leer-, houtverwerkende en metaalindustrie. Dunfermline

Dunfermline Stad in Groot-Brittannië, in de Schotse regio Fife, aan de Firth of Forth; 52.390 inw. (1991). Textiel- en rubberindustrie, vervaardiging Dungeness

Dungeness Kaap in het Engelse graafschap Kent, ten zuiden van Dover, beheerst door twee kernreactoren en een vuurtoren. In 1652 versloeg Trom

Duque de Caxias

Duque de Caxias Stad in Brazilië, industriële voorstad van Rio de Janeiro, 664.600 inw. (1991). Belangrijk centrum met aardolieraffinage, keramische, Durance

Durance Rivier in Oost-Frankrijk; 290 km. Ontspringt bij Briançon in de Alpen, stroomt door diepe kloven en mondt bij Avignon uit in de Rhône. Durango

Durango Deelstaat in Midden-Mexico; 123.181 km2, 1.349.400 inw. (1990). Hoofdstad: (Victoria de) Durango. In het westen bosbouw, verder verbouw Durban

Durban Stad in de Zuid-Afrikaanse provincie KwaZulu-Natal, aan de Indische Oceaan; ca. 1,1 mln inw. (1991). Tweede havenstad van Afrika met export Durbuy

Durbuy Gemeente aan de Ourthe in de Belgische provincie Luxemburg; 156,60 km2, 9203 inw. (1997). Gesticht in de 11e eeuw, stadsrechten dateren Durgapur

Durgapur Stad in de Indiaase deelstaat West-Bengalen, gelegen aan de Damodar; 426.000 inw. (1991). Belangrijk industriecentrum (m.n. staal).

Durham

Durham Hoofdstad van het gelijknamige Engelse graafschap in Noordoost-Engeland; 26.420 inw. Tapijtindustrie en vervaardiging van orgels. Normandisch duriet

duriet (matkool) Steenkoolsoort die voornamelijk is opgebouwd uit de resten van planten die in een zeer vochtig gebied groeiden (bijvoorbeeld rietkragen). Durme

Durme Rivier in de Belgische provincie Vlaanderen; 25 km. Ontspringt nabij Eksaarde, stroomt via Lokeren en Hamme naar Tielrode en mondt uit Durmitor

Durmitor Hoogste bergtop van de Joegoslavische deelrepubliek Montenegro; 2522 m. Natuurgebied met o.a. karstverschijnselen. Startpunt van Tito Durrës

Durrës (It.: Durazzo) Stad in Albanië, hoofdstad van het gelijknamige district, aan de Adriatische Zee; 85.400 inw. (1990; district 848 km2, 251.000 Dusjanbe

Dusjanbe (Doesjanbe) Hoofdstad van Tadzjikistan; 602.000 inw. (1990). Industrieel centrum; m.n. productie van katoen, zijde, kleding, leer en voedingsmiddelen. Düsseldorf

Düsseldorf Hoofdstad (sinds 1946) van de Duitse deelstaat Nordrhein-Westfalen, aan de Rijn; 576.700 inw. (1991). Belangrijke rivierhaven met o.Dussen

Dussen Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 39,04 km2, 6165 inw. (1996). Land- en tuinbouw, industrie (schoenen, dustbowls

dustbowls Stofstormen die ontstaan door verkeerd gebruik van landbouwgronden in droge gebieden, zoals in de Verenigde Staten vanaf 1930. Door Duurzame-Ontwikkelingsverdrag

Duurzame-Ontwikkelingsverdrag Verdrag dat de Nederlandse regering in maart 1994 heeft gesloten met de regeringen van Benin, Bhutan en Costa Dvina

Dvina 1. Noordelijke Dvina (Severnaja Dvina), rivier in Rusland; 750 km, stroomgebied 362.600 km2. Ontspringt ten noordwesten van Kirov en mondt dwarsdal

dwarsdal Smal dal met steile wanden, dat dwars door één bergrug loopt.

dwarsduin

dwarsduin Lange, rechte zandrug in een woestijn, loodrecht op de overheersende windrichting.

Dwingeloo

Dwingeloo Gemeente in de Nederlandse provincie Drenthe; 68,89 km2, 3998 inw. (1997). Agrarische activiteiten, toerisme. Het dorpsgezicht met brin

Dwingelose Heide

Dwingelose Heide Heidegebied in het westen van de Nederlandse provincie Drenthe; 825 ha. De Dwingelose Heide is een natuurreservaat, waarin dynamische gegevensuitwisseling (DDE)

dynamische gegevensuitwisseling (DDE) Set afspraken die het mogelijk maakt dat informatie automatisch kan worden uitgewisseld tussen bepaalde dynamometamorfose

dynamometamorfose Metamorfose in gesteenten in de aardkorst onder invloed van plaatselijk optredende hoge druk.

East River Waterweg in de VS, verbindt Upper New York Bay en Long Island Sound en ligt tussen de New Yorkse stadsdelen Manhattan Island en Eastbourne

Eastbourne Stad in het Engelse graafschap East Sussex, aan Het Kanaal; 83.500 inw. (1991). Badplaats sinds de Victoriaanse tijd met o.a. museum eb (geo.)

eb (geo.) Laagste waterstand in de getijdenschommeling. Deze treedt op wanneer de ebstroom ophoudt en de vloedstroom weer begint. De term wordt Ebal en Gerizim

Ebal en Gerizim Twee bergen in Palestina, resp. 940 en 881 m hoog. De bergpas ertussen heeft vanouds strategische betekenis. Ebal, ten noorden v

Eberswalde

Eberswalde Stad in de Duitse deelstaat Brandenburg, aan de Poolse grens; ca. 53.000 inw. Scheepsbouw langs het Finowkanaal, ijzer- en staal- en Ebro

Ebro Rivier in Noordoost-Spanje; ca. 930 km, afwateringsgebied 85.000 km2. Ontspringt in het Cantabrisch Gebergte (met een karstmeer als bron) en Ecaussinnes

Ecaussinnes Gemeente aan de Sennette in de Belgische provincie Henegouwen; 34,77 km2, 9574 inw. (1997). Ontstaan door samenvoeging van diverse Echt

Echt Gemeente in de Nederlandse provincie Limburg aan het Julianakanaal; 73,45 km2, 18.869 inw. (1997). Agrarische activiteiten en industrie (bouwmaterialen, Echteld

Echteld Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland aan de Waal; 33,99 km2, 6698 inw. (1997). Agrarische activiteiten, baksteenindustrie. Hervormde Echternach

Echternach Stad in Luxemburg aan de Sauer in Gutland, op 158 m hoogte; ca. 4200 inw. Agrarische activiteiten en toerisme (fraaie omgeving en historische ecocide

ecocide Vernietiging van het hele ecosystemen, bijv. ontbladering van oerwouden.

economisch complex

economisch complex Een samenhangend geheel van bedrijven dat een grote omvang en meestal ook veel variatie heeft. In het complex bevinden z

economisch nationalisme

economisch nationalisme Het streven naar een hoge mate van zelfvoorziening door een land.

economische geografie

economische geografie Deelvak van de geografie waarin de ruimtelijke rangschikking en samenhang van menselijke bestaansvormen bestudeerd worde

economische orde

economische orde (ook: economisch stelsel) Economische organisatie van de maatschappij, de wijze waarop in de samenleving de koppeling plaatsvindt economische overbevolking

economische overbevolking Situatie waarin er meer mensen dan bestaansmiddelen zijn. Werkloosheid is het gevolg.

economische verstedelijking

economische verstedelijking De groei van het percentage arbeidsplaatsen in de steden. Economische verstedelijking geeft aan dat er een concentratiet

ecotoxilogie

ecotoxilogie Wetenschap die de effecten van giftige stoffen op het milieu bestudeert.

Écouen

Écouen Stad in Frankrijk, departement Val-d'Oise, ca. 20 km ten noorden van Parijs, ca. 5000 inw.; vooral bekend door het kasteel, een schepping van Ecuador

Ecuador 2. Geografie

Ecuador 2. Geografie Landschap Ecuador heeft drie duidelijk van elkaar te onderscheiden landschappen. Een kwart van het land wordt ingenomen Ecuador 3. Samenleving

Ecuador 3. Samenleving Demografie In 1993 groeide de bevolking met 2,1% tot een aantal van ruim 11,2 miljoen. Het geboortecijfer bedroeg 27 Ecuador 4. Geschiedenis

Ecuador 4. Geschiedenis Voor de komst van de Spanjaarden in 1531 werd Ecuador bewoond door kleine, verspreid levende Indianenstammen, die Ecuador 5. Economie

Ecuador 5. Economie De economie steunt grotendeels op de export van landbouwproducten en olie. De grote massa is zeer arm en profiteerde tot Edam-Volendam

Ecuador Officiële naam: República del Ecuador Oppervlakte: 272.045 km2 Inwoners: 12.336.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek Staatshoofd

Edam-Volendam Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland, aan het IJsselmeer; 24,79 km2 (land: 16,41km2), 26.478 inw. (1997). Omvat Ede

Ede Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland; 320,47 km2, 100.948 inw. (1997). Omvat o.a. de dorpen Bennekom, Ede, Lunteren, Otterlo. Edegem

Edegem Gemeente in de Belgische provincie Antwerpen; 8,65 km2, 22.693 inw. (1997). Industrie (metaal), dienstensector, landbouw. Bezienswaard

edelstenen

edelstenen Stenen of mineralen die om hun schoonheid, duurzaamheid en zeldzaamheid als kostbaar worden ervaren. Vroeger alleen van toepassing Eden (VK)

Eden (VK) Rivier in het noordwesten van Engeland. Stroomt van het Penninisch gebergte, langs Carlisle, naar de Solway Firth, een arm van de Ierse edge city

edge city Benaming voor grootschalige bebouwing die het resultaat is recente van grootstedelijke deconcentratie. Deze stadrandbebouwing heeft een Ediacara-fauna

Ediacara-fauna Fossielengroep die kenmerkend is voor het laatste deel van het Cryptozoïcum. Bevat verschillende groepen holtedieren (Coelenterata) Edinburgh

Edinburgh Stad in Groot-Brittannië, hoofdstad van Schotland en de regio Lothian aan de Firth of Forth; 439.900 inw. (1992). Ligging Edinburgh lig

Edingen

Edingen (Enghien) Gemeente in de Belgische provincie Henegouwen (aan de Taalgrens); 40,59 km2, 10.573 inw. (1997). Faciliteitengemeente. Agrarische Edmonton

Edmonton Hoofdstad en grootste stad van de Canadese provincie Alberta, aan de North Saskatchewan River; 616.000 inw. (1991). Groot olieraffinagecentrum Edwardmeer

Edwardmeer (vroeger: Idi Amin Dada Meer, nog vroeger: Albert-Edwardmeer) Oude naam voor Rutanzige (sinds 1973). Meer in Afrika op de grens Eeklo

Eeklo Gemeente in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen, hoofdplaats van het Meetjesland; 30,05 km2, 19.096 inw. (1997). Regionaal centrum van Eelde

Eelde Gemeente in de Nederlandse provincie Drenthe; 25,69 km2, 10.768 inw. (1997). Landbouw, bloementeelt, tuinbouw, toerisme. Luchthaven (si

Eelderdiep

Eelderdiep Riviertje in het noorden van de Nederlandse provincie Drenthe, ontstaan uit o.a. de Winderloop en de Westerloop. Stroomt samen met het Eemland

Eem-interglaciaal

Eem-interglaciaal Geologische periode uit het Pleistoceen, die duurde van 130.000-70.000 jaar geleden. Deze periode wordt gekenmerkt door stijgende Eenrum

Eemland Oud landschap in het noorden van de Nederlandse provincie Utrecht, tussen het Eemmeer en Amersfoort. Vooral weidegebied met enige gemengde Eemnes

Eemnes Gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht; 33,67 km2, 8225 inw. (1997). Landbouw en enige lichte industrie. De laat-gotische kerk te

Eemskanaal

Eemskanaal Kanaal in de Ned. prov. Groningen, tussen Groningen en Delfzijl; 26,5 km lang, 60 m breed en 5,5 m diep. Bestaat uit één pand, d.w.z. Eemsmond

Eemsmond (Groningen) Gemeente in de Nederlandse provincie Groningen; 551,24 km2 (land 190,81 km2), 16.235 inw. (1997). Eemsmond is ontst

Eemsmond Monding van de rivier de Eems in het noordoosten van de Nederlandse provincie Groningen. In de Eemsmond bevindt zich de Eemshaven, Eemsmond (Groningen)

Eenrum Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Groningen, sinds 1990 bij De Marne. Omvatte o.a. de dorpen Eenrum, Pieterburen, eerdgrond

eerdgrond Bodem met een dikke, humeuze toplaag. Deze dikke humuslaag kan door menselijk handelen of door natuurlijke factoren zijn ontstaan. Men Eersel

Eersel Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 36,08 km2, 18.221 inw. (1997). Industrie (textiel, sigaren, meubels) en agrarische activi

Eerste Wereld

Eerste Wereld Benaming voor de rijke, kapitalistische landen, ter onderscheiding van de Tweede Wereld, bestaande uit de communistische landen, eeuwige sneeuw

eeuwige sneeuw Sneeuw die ligt op plaatsen waar steeds weer nieuwe sneeuw valt voordat de oude sneeuw door smelten of lawinewerking is verdwenen. Efeze

Efeze (Ephesus) In de Oudheid oorspronkelijk een Carische nederzetting op de westkust van Klein-Azië, sedert de 12e eeuw v.C. bewoond door Griekse effectieve neerslag

effectieve neerslag Gedeelte van de neerslag dat niet weer onmiddellijk door verdamping aan de atmosfeer wordt teruggegeven. De effectieve neerslag effluent

effluent Water uit een zuiveringsinstallatie dat na zuivering wordt geloosd op het oppervlaktewater.

effluentie

effluentie Opneming door een rivier van grondwater. Dit gebeurt als een rivier ergens de grondwaterspiegel snijdt. Omdat deze grondwaterspiegel vaak Egeïsche Zee

Egeïsche Zee Deel van de Middellandse Zee, tussen Griekenland en Klein-Azië, door de Dardanellen, Zee van Marmara en de Bosporus verbonden Eger

Eger Stad in Hongarije, ten noordoosten van Boedapest, hoofdstad van de provincies Heves; ca. 63.400 inw. Een van de belangrijkste wijncentra van Eghezée

Eghezée Gemeente aan de Méhaigne in de Belgische provincie Namen (Haspengouw); 102,80 km2, 12.892 inw. (1997). Verzorgend centrum met agrarische Egmond

Egmond Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland aan de Noordzee; 39,83 km2, 11.523 inw. (1997). Omvat de dorpen Egmond aan den Egypte

Egypte 2. Geografie

Egypte 2. Geografie Landschap Egypte bestaat uit vier fysisch-geografische gebieden: het dal en de delta van de Nijl, die zeer vruchtbaar zijn, de Egypte 3. Samenleving

Egypte 3. Samenleving Demografie In 1994 had Egypte naar schatting van de VN ruim 61,6 miljoen inwoners. Andere schattingen komen op ca.

Egypte 4. Geschiedenis

Egypte 4. Geschiedenis De geschreven geschiedenis van Egypte gaat terug tot ca. 3100 v.C., toen farao Menes Opper- en Neder-Egypte verenigde. Egypte 5. Economie

Egypte 5. Economie In de jaren zestig werd onder Nasser een socialistisch economisch beleid gevoerd en was er sprake van een snelle industriële ontwikkeling. Eibergen

Egypte Officiële naam: Arabische Republiek Egypte Oppervlakte: 997.739 km2 Inwoners: 66.000.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek Staatshoofd

Eibergen Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland in de Achterhoek; 117,64 km2, 16.400 inw. (1997). Agrarische activiteiten, industrie (hout- Eifel

Eifel Hoogvlakte in de Duitse deelstaat Rheinland-Pfalz, tussen Moezel, Rijn en Ruhr; gemiddelde hoogte 400-600 m met diep ingesneden dalen. Vulkaankegels Eigenbrakel

Eigenbrakel (Braine-l'Alleud) Gemeente in de Belgische provincie Waals Brabant (bij de Taalgrens); 51,99 km2, 34.190 inw. (1997). Landbouw, industri

Eiger

Eiger Bergtop in Zwitserland in Berner Oberland (3970 m), behorend tot de Jungfraugroep; voor het eerst beklommen in 1858. De bijna loodrechte Eijgelshoven

Eijgelshoven Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Limburg. Van de Romeinse tijd dateren o.a. een villa en kerkhof. De r.-k. Eijsden

Eijsden Gemeente in de Nederlandse provincie Limburg aan de Maas; 21,89 km2, 11.894 inw. (1997). Land- en tuinbouw (appels, kersen), zinkwitindustrie, eiland

eiland Stuk land in zee waar tot in het centrum de invloed van de zee merkbaar is. Plante- en diersoorten van eilanden zijn vaak endemen, d.w.z. dat Eindhoven

Eindhoven Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant in de Kempen, aan het Eindhovens kanaal, Beatrixkanaal en de Dommel; 90,10 km

eindmorene

eindmorene Materiaal dat door een gletsjer wordt afgezet aan het ijsfront. Indien dit front lang op dezelfde plaats blijft liggen, verzamelt zich hier het Einsiedeln

Einsiedeln Stad in het Zwitserse kanton Schwyz; ca. 11.200 inw. Meest bezochte bedevaartplaats van Zwitserland, met o.a. een benedictijnen abdij Eisenach

Eisenach Stad in Duitsland, Bezirk Erfurt, aan de noordwestrand van het Thüringer Wald; 43.800 inw. (1993). Auto-, chemische en textielindustrie. Eisenstadt

Eisenstadt Hoofdstad van het Oostenrijkse Bondsland Burgenland; ca. 10.500 inw. Wijnhandel. Paleis Esterházy met barokfaçade, o.a. verblijfplaats Eisleben

Eisleben Stad in Duitsland, Bezirk Halle; ca. 25.000 inw. Mijnbouw (koper, zilver), textiel-, tabaks- en confectie-industrie. Geboorte- en sterfplaats Ekeren

Ekeren Vroeger zelfstandige gemeente in de Belgische provincie Antwerpen; sinds 1 januari 1983 deel van de gemeente Antwerpen. Komt reeds voor eklogiet

E-klimaat Polair klimaat waarin, volgens de classificatie van de Duits-Oostenrijkse klimatoloog W. Köppen de gemiddelde temperatuur van de warmste E-laag

eklogiet Metamorf gesteente ontstaan uit basisch stollingsgesteente, dat onder hoge temperatuur en druk gerekristalliseerd is. Het gesteente is middelkorrelig Ekofisk

Ekofisk Noors olieveld in het centrale deel van de Noordzee, met grote oliereserves. De olie wordt naar Teesside gepompt. Op 22 april 1977 vond op El Paso

El Paso Stad in de Amerikaanse staat Texas, aan de Rio Grande, tegenover Ciudad Juárez (Mexico); 543.800 inw. (1992). Ca. 60% van de bevolking El Salvador

El Salvador 2. Geografie

El Salvador 2. Geografie Landschap Twee parallelle bergketens lopen dwars door het land. Daartussen liggen golvende hoogvlakten, doorsneden El Salvador 3. Samenleving

El Salvador 3. Samenleving Jarenlang werd de maatschappij beheerst door een starre klassenstructuur. Deze werd in stand gehouden door een oligarchi

El Salvador 4. Geschiedenis

El Salvador 4. Geschiedenis El Salvador was tussen 300 en 900 een van de centra van de Mayabeschaving. Getuigen daarvan zijn de ruïnes van tempels El Salvador 5. Economie

El Salvador 5. Economie De economie is grotendeels afhankelijk van de landbouw en wordt als vanouds bepaald door de klasse van de rijke grootgro

El Salvador Officiële naam: República de El Salvador Oppervlakte: 21.041 km2 Inwoners: 5.752.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek Staatshoofd

E-laag Een laag geaoniseerde lucht in de ionosfeer van de dampkring op een hoogte van 90 tot 150 km, die bepaalde elektromagnetische golven naar faciës

Elandslaagte

Elandslaagte Dorp nabij Ladysmith (Natal) in de Republiek Zuid-Afrika. Tijdens de Tweede Boerenoorlog werd hier een commando onder bevel van Elat

Elat (Eilat, Elath) Stad in Zuid-Israël, aan de gelijknamige Golf (ook Golf van Aqaba); ca. 26.000 inw. Belangrijke haven met o.a. invoer van aardolie Elba

Elba Italiaans eiland in de Tyrrheense Zee tussen Corsica en Italië; ca. 223 km2, ca. 29.000 inw. Hoofdstad: Portoferraio. Hoogste top Monte Capanne Elbasan

Elbasan Stad in Midden-Albanië, hoofdstad van het gelijknamige district, aan de rivier de Shkumbini; 83.300 inw. (1990; district 1481 km2, 248.70

Elbe

Elbe (Tsjech.: Labe) Rivier in Tsjechië en Duitsland; ca. 1140 km, stroomgebied 145.500 km2. Ontspringt in het Tsjechische Reuzengebergte en mondt Elburg

El'brus Berg in het zuiden van Rusland, in het Kaukasusgebergte; 5633 m. Hoogste bergtop van Europa.

Elburg Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland aan het Veluwemeer; 65,95 km2, 21.508 inw. (1997). Agrarische activiteiten, toerisme. Stadsrechten Elcano, Juan Sebastían

Elcano, Juan Sebastían (ca. 1476-1526) Spaans zeevaarder, nam deel aan de expeditie van Magalhaes (1519), na wiens dood (1521) hij het commando

Elche

Elche Stad aan de Vinalapó in de Spaanse prov. Alicante; 188.100 inw. (1991). Textiel-, kunstmest-, schoenen- (espadrilles) en zeepindustrie. Geïrrigeerd elektrische centrale

elektrische centrale Een inrichting voor het opwekken van elektrische energie. Men maakt een onderscheid tussen thermische centrales, waarbij gebruik elektrobodemsanering

elektrobodemsanering Methode om d.m.v. elektrische stroom een bodemverontreiniging met zware metalen te behandelen. In de vervuilde grond Elephanta

Elephanta (Gharapuri, in Hindi) Indiaas eiland in de Golf van Bombay met grottempel gewijd aan Sjiva (8e eeuw n.C.). Pelgrimsoord voor de hindoes. Elephantine

Elephantine Griekse naam voor een door de Egyptenaren Jeb (= olifant) genoemd eilandje in de Nijl. Garnizoensplaats gesticht ten tijde van het Oude Eleusis

Eleusis (Nieuw-Grieks: Elevsís) Stad in Griekenland ten noordwesten van Athene aan de baai van Eleusis; ca. 16.000 inw. Gelegen in een industriegebied. Elf Steden, De

Elf Steden, De Elf plaatsen in de Nederlandse provincie Friesland, waarvan alleen Staveren formeel stadsrecht heeft, alle ontstaan in de Late Middeleeuwen. Elis

Elis In de Oudheid landstreek in het noordwesten van het Griekse schiereiland Peloponnesos, befaamd door paardefokkerijen. De stad Elis bekleedde Ellora

Ellora Dorp in de Indiase deelstaat Maharashtra, in de buurt van Aurangabad. Bekend door in de rotsen uitgehouwen tempels uit de Goepta-periode Elsene

Elsene (Ixelles) Belgische gemeente, deel uitmakend van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest; 6,34 km2, 72.278 inw. (1997). Gevarieerde industrie, Elsloo

Elsloo Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Limburg. Sinds 1982 deel van de gemeente Stein. Ca. 3000 v.C. werd de streek reeds Elst

Elst Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland in de Over-Betuwe; 40,63 km2, 19.826 inw. (1997). Tuinbouw, fruitteelt. Elst heeft een verzorgende Elsterien

Elster-glaciaal (Elsterien) Geologische periode uit het Pleistoceen die duurde van ca. 400.000-200.000 jaar geleden. Het is de tijd van de eerste grote Elten en Tudderen

Elsterien Etage en tijd van de eerste grote Scandinavische vergletsjeringen in Noord-Duitsland tijdens het Pleistoceen (Elster-vergletsjering of Elster-Elster-glaciaal

Elten en Tudderen Twee gemeenten in de Bondsrepubliek Duitsland, bij 's-Heerenberg (Gld.); na WO II aan Nederland afgestaan, in 1963 teruggegeven.

eluvium

eluvium (uitgespoelde grond) Verweringsresidu van een gesteente, waarvan de moeilijk te eroderen componenten zijn overgebleven, met als gevolg Ely

Ely Stad in het Engelse graafschap Cambridgeshire; ca. 10.000 inw. Suikerraffinage, landbouwmachine-industrie. Stadsbeeld wordt beheerst door de Elzas

Elzas (Fr.: Alsace; Du.: Elsass) Regio en landstreek in Noordoost- Frankrijk, bestaande uit de departementen Haut-Rhin en Bas-Rhin; 8280 km2, 1.624.400 Elzele

Elzele (Ellezelles) Gemeente in de Belgische provincie Henegouwen; 44,73 km2, 5525 inw. (1997). Behalve landbouw is er enige industrie (textiel). El'brus

Emden

Emden Stad in de Duitse deelstaat Nieder-Sachsen, aan de monding van de Ems (Eems); ca. 53.000 inw. Voor- en overslaghaven o.a. voor het Ruhrgebied emigrant

emigrant Iemand die een land verlaat om zich elders blijvend te vestigen. De persoon die verhuist, is voor het vertrekland een emigrant en voor het emigratiebeleid

emigratiebeleid Beleid gericht op beïnvloeding van de emigratie uit een land. Meestal wordt met deze term het stimuleren van emigratie bedoeld, vooral emigratiecijfer

emigratiecijfer Aantal emigranten per 1000 personen van de gemiddelde bevolking per jaar.

emigratie-overschot

emigratie-overschot Situatie waarin het emigratiecijfer groter is dan het immigratiecijfer.

Emilia-Romagna

Emilia-Romagna Italiaanse regio, ten zuiden van de Po; 22.120 km2, 3.920.200 inw. (1992). Hoofdstad: Bologna. Omvat de provincies Bologna, Ferrar

Emin Pasja, Mehemed

Emin Pasja, Mehemed (eig. Eduard Schnitzer; 1840-1892) Duits arts en ontdekkingsreiziger, aanvankelijk in dienst van de Turkse sultan. Vanaf 1875 Emmeloord

Emmeloord Hoofdplaats van de gemeente Noordoostpolder in de Nederlandse provincie Flevoland. Gevarieerde lichte industrie, agrarische activiteiten, Emmen

Emmen Gemeente in de Nederlandse provincie Drenthe; 280,52 km2, 94.409 inw. (1997). Omvat een tiental dorpen, waaronder Emmen, Klazienaveen, Emmental

Emmental Dalregio van de rivier de Grosse Emme (80 km) in het Zwitserse kanton Bern. Bekend door zijn kaasmakerijen: Emmentaler (48% vet, iets Emmerich

Emmerich (Ned.: Emmerik) Stad in de Duitse deelstaat Nordrhein-Westfalen, aan de Rijn, 4 km van de Nederlandse grens; ca. 31.900 inw. Rivierhaven Ems

Ems (Ned.: Eems) Rivier in Duitsland; 400 km. Ontspringt in het Teutoburger Wald en mondt bij Emden uit in de Dollard. Staat o.a. in verbinding Encarnación

Encarnación Hoofdstad van de Paraguayaanse provincie Itapúa, in het uiterste zuidoosten; ca. 58.000 inw. (1992). Haven aan de Paraná met agro-industrie endogene krachten

endogene krachten De krachten die vanuit het binnenste van de aarde werken. Belangrijke endogene krachten zijn de zwaartekracht, vulkanisme, energie

energie Het vermogen om arbeid te verrichten (arbeid is in de natuurkunde het uitoefenen van een kracht over een bepaalde afstand). Energie wordt energieverbruik

energie, alternatieve Alle vormen van bruikbare energie die niet behoren tot de fossiele brandstoffen, uitgezonderd kernenergie. Hiertoe rekent men Engadin

energieverbruik De hoeveelheid energie die in een land verbruikt wordt. Het energieverbruik in de wereld is niet los te zien van de verdeling van de energie, alternatieve

Engadin Hooggelegen dalregio in het Zwitserse kanton Graubünden, aan de bovenloop van de Inn, in de Rätische Alpen. Het Ober-Engadin is breed Engeland

Engeland (Eng.: England) Belangrijkste deel van Groot-Brittannië; 130.441 km2, ca. 48 mln. inw. Hoofdstad: Londen. Bestaat uit 46 counties (graafschappen). Engis

Engis Gemeente aan de Maas in de Belgische provincie Luik; 27,74 km2, 5708 inw. (1997). Industrie (chemie, metaalverwerking), kalksteengroeven, enkeerdgrond

enkeerdgrond (ook: potstalgrond) Bodem met een dikke, humeuze toplaag die ontstaan is door het opbrengen van mest vermengd met graszoden of Enkhuizen

Enkhuizen Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland aan het IJsselmeer; 116,04 km2 (land 12,68 km2), 16.260 inw. (1997). Land- en tuinbouw

Enschede

Enschede Gemeente in de Nederlandse provincie Overijssel in Twente, aan het Twentekanaal; 141,48 km2, 147.695 inw. (1997). Omvat Enschede, enstatiet

enstatiet Mineraal behorend tot de pyroxenen. Hardheid 5½, dichtheid 3600 kg/m3; rombische, grijsgele kristallen. Komt voor in basisch en ultrabasisch Entebbe

Entebbe Stad in de Ugandese provincie Buganda aan het Victoriameer; ca. 42.000 inw. (1991). Vooral een woongebied voor overheidspersoneel. Tussen Entre Ríos

Entre Ríos provincie in Oost-Argentinië; 78.781 km2, ca. 1.006.000 inw. Hoofdstad Paraná. Vnl. agrarisch met lichte industrie in de hoofdstad. De Entre-deux-Mers

Entre-deux-Mers Wijngebied ten oosten van Bordeaux, gelegen tussen de Garonne en de Dordogne. Tevens benaming van de witte bordeauxwijnen Enugu

Enugu Hoofdstad van de Nigeriaanse deelstaat Anambra; ca. 270.000 inw. (1990). Centrum van de Nigeriaanse steenkoolwinning, met daarnaast productie Eoceen

Eoceen Serie en tijdvak in het Tertiair, 53-37 miljoen jaar geleden. In dit tijdvak onderging de alpiene geosynclinaal uitbreiding en ontstonden de Pyreneeën eolisatie

eolisatie Proces waardoor zandkorrels in een zandwoestijn een mat uiterlijk krijgen. Waarschijnlijk veroorzaakt door onderlinge botsingen van korreltjes eolische erosie

eolische erosie (ook: winderosie) De uitschurende werking van met materiaal beladen wind. De winderosie is vrij gering. Bij sterke wind kunnen in eolische sedimentatie

eolische sedimentatie Het verschijnsel dat los materiaal na transport door de wind op het aardoppervlak terechtkomt. Wanneer de bodem door het

eon

eon Meest omvattende tijdseenheid in de geschiedenis van de aarde. Er worden drie eons onderscheiden: het Fanerozoïcum, de periode na 570 miljo

Epe

Epe Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland; 157,25 km2, 33.264 inw. (1997). Agrarische activiteiten, industrie (meubels, machines, papier). Épernay

Épernay Stad in het Noord-Franse dep. Marne; 27.466 inw. (1992). Handel in champagne, met o.a. de champagnehuizen van Moët & Chandon en Mercier; epicentrum

epicentrum Plaats op het aardoppervlak loodrecht boven het eronder gelegen centrum van een aardbeving (hypocentrum).

Epidaurus

Epidaurus In de Oudheid stad in Argolis in Griekenland. Beroemd om het heiligdom van Asclepius (ca. 380 v.C. in Dorische stijl gebouwd). Hierin epidioriet

epidioriet Korrelig metamorf gesteente, ontstaan uit basisch stollingsgesteente, met als componenten mineralen van de diorietgroep (hoornblende, plagioklaas), epidoot

epidoot Mineraal uit de groep der nesosilicaten. Hardheid 6-7, dichtheid 3400 kg/m3. Komt voor als monocliene, naaldvormige kristallen in metamorfe epilimnion

epilimnion rijke waterlaag van ca. 25 meter dikte in diepe meren. 's Zomers bestaat in diepe meren een thermische gelaagdheid die deze bovenste laag Épinal

Épinal Hoofdstad van het Oost-Franse dep. Vosges, aan de Moezel; 36.254 inw. (1991). Katoenindustrie, productie van staalvezels voor Michelin-banden. epipelagische zone

epipelagische zone De meer oppervlakkige lagen van de zee, tot ongeveer 150 meter diepte. In de praktijk maakt alle zeewater boven het continentale epirogeen gebergte

epirogeen gebergte Gebergte dat ontstaat door vervormingen van de aardkorst als gevolg van trage, plastische stromingen in de aardmantel. Hierdoor epirogenese

epirogenese Geleidelijke verticale verplaatsing van een groot gedeelte van de lithosfeer. Door de grote schaal waarop deze daling of stijging plaatsvindt, Epirus

Epirus (Nieuw-Grieks: Ipiros) Regio en historische landstreek in Noordwest-Griekenland, grenzend aan Albanië; 9203 km2, ca. 340.000 inw. Hoofdstad: Equatoriaal Guinee

Equatoriaal Guinee 2. Geografie Landschap Bioko is een bergachtig, vulkanisch eiland. Bijna overal is het oorspronkelijke regenwoud tot 600 meter Equatoriaal Guinee 3. Samenleving

Equatoriaal Guinee 3. Samenleving Demografie In 1994 woonden naar schatting van de VN 389.000 mensen in Equatoriaal Guinee. Het geboortecijfer Equatoriaal Guinee 4. Geschiedenis

Equatoriaal Guinee 4. Geschiedenis De Portugese ontdekkingsreiziger Fernão do Pó ontdekte in 1471/72 het eiland Bioko, dat hij Formosa ('Schoonheid') Equatoriaal Guinee 5. Economie

Equatoriaal Guinee 5. Economie Onder het bewind van Macías was er, o.a. door het wegvloeien van Spaans kapitaal, sprake van een sterke economische equatoriaal minimum

Equatoriaal Guinee Officiële naam: República de Guinea Ecuatorial Oppervlakte: 28.051 km2 Inwoners: 454.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële Equatoriaal Guinee 2. Geografie

equatoriaal minimum (ook: doldrum, equatoriale depressie, tropisch minimum) Thermische depressie rond het gebied van de evenaar.

equatoriale lucht

equatoriale lucht (EL) Luchtsoort waarvan het brongebied in of vlak bij de equatoriale stiltegordel (20° NB - 20° ZB) ligt.

Equatoriale Stroom

Equatoriale Stroom Nabij de evenaar verlopende westelijke zeestroom, onder invloed van passaatwinden. Vaak vindt splitsing plaats in een noordelijke Erebus, Mount

Erebus, Mount Zuidelijkste actieve vulkaan net buiten het Antarctisch vasteland, op het eiland Ross in de Ross Zee, 3795 m hoog. Ontdekt op 28 januari Erezée

Erezée Gemeente aan de Aisne in de Belgische provincie Luxemburg (Ardennen); 78,43 km2, 2551 inw. (1997). Agrarische activiteiten (weidegebied), erfgooier

erfgooier Bezitter van het gebruiksrecht van de gemeenschappelijke weidegebieden van het Gooi. Dit recht stamde uit de 14e eeuw. De erfgooiers waren Erfurt

Erfurt Hoofdstad van het gelijknamige district (Bezirk) in Duitsland, aan de Gera; 222.200 inw. (1991; Bezirk 7349 km2, 1.237.100 inw. in 1985). Centrum Eriemeer

Eriemeer Meer in de VS, vierde en zuidelijkste van de vijf Grote Meren (Great Lakes); ca. 25.667 km2. Verbonden met het Huronmeer en met het Ontariomeer Erik de Rode

Erik de Rode (eig. Erik Thorvaldsson; ca. 950-ca. 1007) Noors ontdekkingsreiziger, ontdekte Groenland (981) en stichtte er een nederzetting (986).

Erin

Erin Oude, dichterlijke Gaelic naam voor het eiland Ierland.

Eritrea

Eritrea 2. Geografie

Eritrea 2. Geografie Landschap Topografisch gezien bestaat Eritrea grofweg uit vier gebieden. De kustvlakte aan de Rode Zee, het Ethiopische Hoogland Eritrea 3. Samenleving

Eritrea 3. Samenleving Demografie Toen Eritrea in 1993 onafhankelijk werd woonden er ruim 3,4 miljoen mensen. De bevolking groeide in dat jaar Eritrea 4. Geschiedenis

Eritrea 4. Geschiedenis De eerste bewoners van Eritrea zijn vermoedelijk vanuit de Nijlvallei naar het land getrokken. Vervolgens was er sprake van Eritrea 5. Economie

Eritrea 5. Economie In 1952 ging Eritrea als relatief welvarende natie samen met Ethiopië. De volledige annexatie in 1962 leidde tot een beperking Erlangen

Eritrea Officiële naam: Republiek Eritrea Oppervlakte: 121.144 km2 Inwoners: 3.842.000 (1998) Staatsvorm: republiek Staatshoofd: Isayas Afewerk

Erlangen Stad in de Duitse deelstaat Beieren, vlak bij Neurenberg; 101.200 inw. (1992). Elektrotechnische, textiel- en machine-industrie, brouwerijen. Ermelo

Ermelo Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland op de Veluwe; 87,40 km2, 27.024 inw. (1997). Agrarische activiteiten, waaronder pluimveeteelt erosie (geol.)

erosie (geol.) Geologisch proces waardoor gesteentemateriaal op het aardoppervlak wordt verplaatst door mechanische krachten zoals water, ijs of erosiebestrijding

erosiebestrijding Het door menselijk ingrijpen tegengaan van erosie. Om erosie te voorkomen moet de bodem vastgehouden worden door een plantendek. erosiekust

erosiekust Kust waarbij het wegslaan van materiaal overheerst. Vooral de klifkust is hier een bekend voorbeeld van. Een erosiekust is een transgressiekust: Erp

Erp Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant in de Meierij van Den Bosch, sinds 1994 met Veghel deel van de nieuwe Erpe-Mere

Erpe-Mere Gemeente in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen; 34,03 km2, 19.050 inw. (1997). Land- en tuinbouw, industrie (meubelen, textiel). Erquelinnes

Erquelinnes Gemeente in de Belgische provincie Henegouwen in het Land van Thuin, aan de Samber en de Franse grens; 44,22 km2, 9695 inw. (1997). ertsen

ertsen Gesteenten en mineralen waaruit nuttige en economisch interessante stoffen kunnen worden afgezonderd. De ertsen zijn pas aantrekkelijk als ertsen, contactmetamorfe

ertsen, contactmetamorfe Mineralen gevormd door contactmetamorfose van gesteente dat rondom ingedrongen magmastromen ligt. Voorbeelden ertsen, epithermale

ertsen, epithermale Hydrothermale ertsen, afgezet bij 100-200°C op niet al te grote diepte. Voorbeelden zijn de 'bonanza'-ertsen: de goudaders van ertsen, hydrothermale

ertsen, hydrothermale Ertsen gevormd door neerslag van mineralen uit de laatste restantjes van niet gestold magma met een hoog watergehalte. Op ertsen, hypothermale

ertsen, hypothermale Hydrothermale ertsen, gevormd bij 300-500°C en gekenmerkt door relatief geringe bijmenging van omgevingsgesteente. Voorb

ertsen, magmatische

ertsen, magmatische Ertsen ontstaan door stolling van magma. De gedifferentieerde structuur is het gevolg van uiteenlopende stollingstemperaturen. ertsen, mesothermale

ertsen, mesothermale Hydrothermale ertsen, gevormd op iets geringere diepte dan de hypothermale bij een temperatuur van 200-300°C. Veelal kop

ertsen, pegmatitische

ertsen, pegmatitische Ertsen ontstaan door stolling van de restanten van relatief vluchtig magma, vaak ingedrongen in de vorm van gangen en lenzen ertsen, sedimentaire

ertsen, sedimentaire Ertsafzettingen ontstaan door mechanische of chemische neerslag van mineralen. In het eerste geval ontstaan de zogenaamde ertsen, telethermale

ertsen, telethermale Ertsen bestaande uit mineralen die op grote afstand van de magmatische bron zijn neergeslagen na afkoeling en volledige vermenging ertsen, xenothermale

ertsen, xenothermale Ertsen bestaande uit mineralen die respectievelijk bij hoge en lage temperaturen gevormd zijn, waarschijnlijk door het binnendringen Ertsgebergte

Ertsgebergte (Tsj.: Krusné Hory) Gebergte op de grens van Tsjechië en Duitsland; hoogste top de Klínovec in Tsjechië (1244 m).

eruptie

eruptie Verzamelnaam voor alle vulkanische activiteiten die aan de opppervlakte waarneembaar zijn. Daarbij kan onderscheid gemaakt worden in de Erzincan

Erzincan Hoofdstad van de gelijknamige provincie in Oost-Turkije, aan de bovenloop van de Eufraat; ca. 71.000 inw. (provincie 11.413 km2, ca. 303.000 Erzurum

Erzurum (Erzerum) Hoofdstad van de gelijknamige provincie in Noordoost Turkije; 240.000 inw. (1990; provincie 25.133 km2, 875.000 inw. in 1985). es

es (ook: eng, enk) Akkercomplex in de buurt van een esdorp, waar iedere boer uit het dorp recht had op een stuk grond. De akkers lagen op de overg

Esbjerg

Esbjerg Stad in Denemarken in Jutland, aan de Noordzee; 82.300 inw. (1993). Haven met export van vis- en zuivelproducten en veerdiensten op Groot- Esch

Esch Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant, sinds 1996 bij Haaren. Akkerbouw en veeteelt. In de omgeving vondsten Escher, Berend George

Escher, Berend George (1885-1967) Nederlands geoloog, broer van de graficus Maurits Cornelis Escher. Werkzaam bij de Bataafsche Petroleum Esch-sur-Alzette

Esch-sur-Alzette Gemeente in Luxemburg aan de Alzette; 23.980 inw. (1990). Centrum van mijnbouwgebied met belangrijke staalindustrie. E. is de Escuintla

Escuintla Hoofdstad van het gelijknamige departement in Zuidwest-Guatemala, gelegen aan de Guacalate-rivier; 66.400 inw. (1993; departement 4384 esdorp

esdorp Geconcentreerde dorpsvorm, ontstaan in de Middeleeuwen in zelfvoorzienende landbouwgebieden. De esdorpen vormden een zelfvoorzienend esk

esk Lange, door het landschap slingerende zand- of grindrug, ontstaan door de afzetting van morenemateriaal van een afsmeltende gletsjer, langs de Eskilstuna

Eskilstuna Stad in het Zweedse län Södermanland, ten zuiden van Mälaren; 89.800 inw. (1993). Vanouds beroemd om zijn messen en zwaarden (vanaf Eskisehir

Eskisehir (Eskishehir) Hoofdstad van de gelijknamige provincie in Noordwest Turkije; 413.100 inw. (1990; provincie 13.477 km2, 597.000 inw. in Esmeraldas

Esmeraldas Hoofdstad van de gelijknamige provincie in Noordwest-Ecuador; 98.500 inw. (1990; prov. 15.162 km2, 306.600 inw. in 1990). Gelegen Esneh

Esneh (nu: Isna) Plaats in Egypte op de westoever van de Nijl. Van een in de Grieks-Romeinse periode gebouwde tempel (gewijd aan de ramgod Chnoem) Esneux

Esneux Gemeente aan de Ourthe in de Belgische provincie Luik; 34,01 km2, 12.978 inw. (1997). Landbouw, enige industrie en toerisme. Forensengemeente. Espírito Santo

Espírito Santo Deelstaat in Zuidoost-Brazilië, aan de Atlantische Oceaan; 45.597 km2, 2.598.000 inw. (1991). Hoofdstad: Vitória. Westen zwaar bebost, Espoo

Espoo (Esbo) Stad in Finland, ca. 25 km ten westen van Helsinki; 179.000 inw. (1992).

Esquilinus

Esquilinus (Esquilijn) Een van de zeven heuvels waarop Rome gebouwd is.

Essaouira

Essaouira (tot 1958: Mogador) Stad in Marokko aan de Atlantische Oceaan; ca. 42.200 inw. Badplaats en havenstad met export van wol en olijfolie. Essen (België)

Essen (België) Gemeente in de Belgische provincie Antwerpen, in de Noorderkempen aan de Nederlandse grens; 47,48 km2, 15.426 inw. (1997). Landbouw Essen (Duitsland)

Essen (Duitsland) Stad in de Duitse deelstaat Nordrhein-Westfalen, aan de Ruhr; 626.100 inw. (1991). Rivierhaven met ijzer- en staal-, chemische, Essequibo

Essequibo Langste rivier van Guyana; ca. 970 km. Ontspringt in het Hoogland van Guyana bij de Braziliaanse grens en mondt via een breed estuarium Essex

Essex Engels graafschap sinds de bestuurlijke herindeling van 1974; 3672 km2, 1.555.800 inw. (1992). Hoofdplaats: Chelmsford. Belangrijk akkerbouwgebied; esskool

esskool Steenkoolsoort met een koolstofgehalte van 90%.

Esslingen

Esslingen Stad in de Duitse deelstaat Baden-Württemberg, aan de Neckar; 90.900 inw. (1990). Metaal-, textiel-, machine- en voedings middelenindustrie. Essonne

Essonne Frans dep. ten zuiden van Parijs; 1804 km2, 1.040.000 inw. Hoofdstad: Évry.

Estaimpuis

Estaimpuis Gemeente in de Belgische provincie Henegouwen, aan de Franse grens; 31,75 km2, 9531 inw. (1997). Enige landbouw, pendel naar Tournai Esterel

Esterel Bergmassief in Zuid-Frankrijk, ten noorden van St.-Raphaël; hoogste punt Mt. Vinaigre (618 m). Een van de mooiste gebieden van de Provence. Estinnes

Estinnes Gemeente aan de Trouille in de Belgische provincie Henegouwen; 72,72 km2, 7300 inw. (1997). Agrarische activiteiten, pendel. Bezienswaardig: Estland

Estland 2. Geografie

Estland 2. Geografie Landschap Estland is een vlak en laag land, met veel riviertjes en meren. Het hoogste punt, 317 m, ligt in het zuidoosten. On

Estland 3. Samenleving

Estland 3. Samenleving Demografie Estland telde in 1994 ruim 1,5 miljoen inwoners (schatting VN). De bevolking nam in de eerste helft van de Estland 4. Geschiedenis

Estland 4. Geschiedenis Rond het begin van de jaartelling werd Estland bevolkt door Estse stammen. In de 11e eeuw kwam het gebied onder het Estland 5. Economie

Estland 5. Economie De regering die in 1992 aantrad begon met de uitvoering van een radicaal hervormingsprogramma. Prijzen werden vrijgelate

Estland Officiële naam: Eesti Vabariik (Republiek Estland) Oppervlakte: 45.227 km2 Inwoners: 1.421.000 (1998) Staatsvorm: republiek Staatshoofd

Estoril

Estoril Stad in Portugal, aan de Atlantische Oceaan, snel groeiende voorstad van Lissabon; ca. 25.300 inw. Badplaats met o.a. koolzuurhoudende en Estremadura

Estremadura 1. (Extremadura) Spaanse autonome regio, grenzend aan Portugal, bestaande uit de prov. Cáceres en Badajoz; 41.602 km2, 1.061.400 estuarium

estuarium Trechtervormige riviermonding die sterk verbreed is door de wisselende stand van de zeespiegel, met name door de getijdestromen eb en Esztergom

Esztergom (Du.: Gran) Stad in de Hongaarse prov. Komárom, aan de samenvloeiing van de Hron en de Donau; 32.400 inw. (1991). Machine-, textiel-, etage

etage Chronostratigrafische eenheid in de geologie. Een etage bestaat uit een gesteentepakket dat gedurende een bepaalde geologische tijd, meestal Etalle

Etalle Gemeente aan de Semois in de Belgische provincie Luxemburg; 78,10 km2, 4463 inw. (1997). Agrarische activiteiten. Bezienswaardig: Gallo-étang

étang Strandmeer, achter de duinen liggend; van de zee afgesloten meer. Bij de duinenkust ontstaan deze meren door afdamming van riviertjes door Ethiopië

Ethiopië 2. Geografie Landschap Ethiopië bestaat voornamelijk uit hoogland, dat van noord naar zuid in tweeën wordt gedeeld door de brede en Ethiopië 3. Samenleving

Ethiopië 3. Samenleving Demografie In 1993 groeide de bevolking met 3,4% tot een aantal van ruim 53,4 miljoen. Meer dan de helft van de bevolking Ethiopië 4. Geschiedenis

Ethiopië 4. Geschiedenis Volgens een legende was Menelik, de eerste Ethiopische vorst, de zoon van koning Salomo en de koningin van Sheba. De Ethiopië 5. Economie

Ethiopië 5. Economie Ethiopië is een van de armste landen ter wereld. In 1991 was het bnp $ 110 per hoofd van de bevolking, een daling vergeleken Etna

Ethiopië Officiële naam: Federale Democratische Republiek Ethiopië Oppervlakte: 1.130.138 km2 Inwoners: 58.390.000 (1998) Staatsvorm: federale Ethiopië 2. Geografie

Etna Vulkaan op de oostkant van het Italiaanse eiland Sicilië; 3263 m, hoogste vulkaan van Europa. De laatste van de ruim 120 bekende uitbarstingen etnische zuivering

etnische zuivering Het met geweld uit een dorp, stad of regio verwijderen van mensen die tot een bepaald ras, geloof of politieke overtuiging behoren; Eton

Eton Stad in Groot-Brittannië, in het Engelse graafschap Berkshire, aan de Theems; ca. 3500 inw. Eton College is de op een na oudste public school Ettelbrück

Ettelbrück Gemeente in Luxemburg, aan de samenvloeiing van de Sauer, Alzette en Wark; 6500 inw. Agrarische activiteiten, lichte industrie, centrumfunctie, Etten-Leur

Etten-Leur Gemeente in de Nederlandse provincie Brabant, in de Baronie van Breda; 59,09 km2, 35.053 inw. (1997). Industrie (plastics, schoenen, Etterbeek

Etterbeek Belgische gemeente, deel uitmakend van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest; 3,14 km2, 38.724 inw. (1997). Gevarieerde industrie, handel Euboea

Euboea (Nieuw-Grieks: Évvoia) Grootste Griekse eiland, tevens nomos, gelegen in de Egeïsche Zee; 3657 km2, ca. 210.000 inw. Hoofdstad: Khalkís. Eufraat

Eufraat (Firat, al-Furat) Langste rivier in het Midden-Oosten; 3596 km, stroomgebied 1.115.000 km2. Ontspringt in Oost-Turkije bij Erzurum (andere eupelagiaal

eupelagiaal Deel van het pelagiaal (open water) waarin nog licht kan doordringen, zodat fotosynthese mogelijk is. In deze zone vindt dan ook de primaire Eupen

Eupen Gemeente aan de samenvloeiing van de Helle en Vesder in de Belgische provincie Luik; 104,26 km2, 17.300 inw. (1997), Duitstalig. Handel

Eurazië

Eurazië Benaming voor Europa en Azië te zamen en beschouwd als geografische eenheid.

Eure

Eure Departement in Noordwest-Frankrijk, deel van de regio Normandië, 6040 km2, 490.200 inw. Hoofdstad: Évreux. Landbouw (graan, vlas, suikerbieten), Eure-et-Loir

Eure-et-Loir Departement in Noordwest-Frankrijk, ten zuidwesten van Parijs; 5880 km2, 378.800 inw. Hoofdstad: Chartres. Omvat grotendeels de l

Europa

Europa Het werelddeel Europa is een onderdeel van het Eurazische continent en heeft een oppervlakte van bijna 10 miljoen km2. Zonder de landen Europe

Europe Zweedse hard rock-groep, maakten in 1983 en 1984 twee lp's, die buiten Zweden nauwelijks opgemerkt werden. Met de lp 'The final countdown' Europeaniseringsproces

Europeaniseringsproces Proces waarbij niet-Europese volken de Europese denk- en levenswijze in meer of mindere mate overnamen. Vooral als gevol

Europoort

Europoort Haven- en industriecomplex aan de Nieuwe Waterweg in het Rijnmondgebied. Het plan om de Rotterdamse haven te moderniseren en in eutrofiëring

eutrofiëring Verrijking van water met minerale voedingsstoffen, vooral fosfor en stikstof, hoofdzakelijk afkomstig uit de landbouw en huishoudens. evaporatie

evaporatie Verdamping van open water, water op en in onbegroeide bodem en dauw. Bij open water is de verdamping uiteraard groter dan vanuit de evaporiet

evaporiet (hydatogeen gesteente, indampingsgesteente) Gesteente ontstaan door indamping van een oplossing, bijvoorbeeld het opdrogen van een zoutmeer evapotranspiratie

evapotranspiratie De verdamping door bodem en gewas tezamen.

Everdingen

Everdingen Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland, aan de Lek. Omvatte de dorpen Everdingen en Zijderveld. Sinds Evere

Evere Belgische gemeente, deel uitmakend van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest; 5,01 km2, 29.615 inw. (1997). Industrie en agrarische activiteiten Evergem

Evergem Gemeente aan het kanaal Gent-Terneuzen in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen (Meetjesland); 75,03 km2, 30.543 inw. (1997). Industrie Everglades

Everglades Moerassige, subtropische landstreek in de Amerikaanse staat Florida; ca. 13.000 km2. Uitgestrekt, moerassig, niet ontsloten en met vrijwel Évian-les-Bains

Évian-les-Bains Stad in het Oost-Franse dep. Haute-Savoie, aan het Meer van Genève; ca. 6900 inw. Badplaats met minerale bronnen. Hier tekenden Évora

Évora Hoofdstad van het gelijknamige district in de Portugese prov. Alentejo; ca. 35.200 inw. (district 7393 km2, ca. 172.500 inw.). Centrum van een Évreux

Évreux Hoofdstad van het Franse dep. Eure; 49.153 inw. (1992). Centrum van een agrarisch gebied; vervaardiging van elektrische apparaten en auto-Évry

Évry Voorstad van Parijs, ten zuiden van Orly, 74.500 inw. (1992). Snel groeiende nieuwe stad met administratieve functie. Bekende paardenrenbaan.

Ewijk

Ewijk Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland, in het Land van Maas en Waal. Tufstenen toren uit 12e eeuw, gotische Exeter

Exeter Hoofdplaats van het Engelse graafschap Devon, aan de Exe; 101.000 inw. (1992). Veemarkt; metaal- en papierindustrie. Cultuurhistorische exiniet

exiniet Een van de microscopisch homogene bestanddelen van steenkool. Opgebouwd uit harde plantaardige bestanddelen zoals sporen, hars, cuticula's. Exmoor

Exmoor Landstreek met nationaal park in Groot-Brittannië, in de Engelse graafschappen Somerset en Devon met fraaie heidelandschappen. Bekend exogene krachten

exogene krachten Krachten die van buitenaf op de aarde inwerken. Belangrijke exogene krachten zijn bijvoorbeeld verwering en erosie. Globaal kan exosfeer

exosfeer Buitenste gedeelte van een planeetdampkring, waar het atmosferische gas zo ijl is dat er geen onderlinge botsingen meer optreden tussen de exploitatiekolonie

exploitatiekolonie Koloniale vestigingen, zoals forten en handelsposten, bemand door handelaren, militairen, ambtenaren en missionarissen, wier verblijf export

export Algemene aanduiding voor de uitvoer van een land van goederen (goederenexport), diensten (dienstenexport) en kapitaal (kapitaalexport). Veelal exportgeoriënteerde industrialisatie

exportgeoriënteerde industrialisatie Het streven de industriële productie voor de export te vergroten. Dit model wordt in verschillende ontwikkelingslanden expulsie

expulsie Migratie van koolwaterstoffen (aardolie en aardgas) uit het moedergesteente naar het reservoirgesteente, dat vooral een poreuze zand- of kalksteen expulsiegebied

expulsiegebied Gebied dat om bepaalde redenen niet aantrekkelijk is. Mensen zullen de neiging hebben dit gebied te verlaten. Mogelijke oorzaken extensief

extensief Wijze van produceren waarbij weinig arbeid en/of kapitaal gebruikt wordt. Men spreekt van arbeidsextensief als men in de productie wein

extensieve akkerbouw

extensieve akkerbouw Akkerbouw waarbij verhoudingsgewijs weinig arbeid (arbeidsextensief) en/of kapitaal (kapitaalextensief) wordt gebruikt. Deze extensieve landbouw

extensieve landbouw Landbouwvorm waarbij verhoudingsgewijs weinig arbeid (arbeidsextensief) en/of kapitaal (kapitaalextensief) wordt gebruikt. extensieve veeteelt

extensieve veeteelt Veeteelt die bedreven wordt op een uitgebreid oppervlak en waarbij verhoudingsgewijs weinig arbeid en/of kapitaal wordt geïnvesteerd. extractiemethode

extractiemethode Bodemsaneringstechniek waarbij de verontreinigde grond intensief wordt gemengd met een chemisch middel. De vervuilende stoffen extra-urbaan gebied

extra-urbaan gebied (ook: perifeer platteland) Landelijk gebied buiten de dagelijkse invloedssfeer van de stad, waar het landelijk karakter nog grotendeels Eyre, Edward John

Eyre, Edward John (1815-1901) Brits ontdekkingsreiziger en koloniaal bestuurder. Maakte verscheidene tochten in Zuid-Australië, waar hij o.m. het Eyzies-de-Tayac, Les

Eyzies-de-Tayac, Les Dorp in het Franse dep. Dordogne aan de samenvloeiing van de Vézère en de Beune; 870 inw. Hier werden in 1868 resten van

Ezinge

Ezinge Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Groningen, aan het Reitdiep, ten noordwesten van de stad Groningen, sinds 1990 E-klimaat

faciës Geheel van lithologische en paleontologische eigenschappen dat een gesteente op een bepaalde plaats vertoont. De omstandigheden waaronder Faenza

Faenza Stad in de Italiaanse prov. Ravenna in de regio Emilia-Romagna; 54.400 inw. (1992). Machine-industrie, edelsmederij, houtbewerking, keramische Fagne en Famenne

Færøer Officiële naam: Føroyar / Færøer Oppervlakte: 1399 km2 Inwoners: 42.000 (1998) Staatsvorm: onderdeel van het Koninkrijk Denemarken met Gaasterlân-Sleat

Fagne en Famenne Twee langgerekte gebieden in Zuid-België, samen ca. 1500 km2, die sterk op elkaar lijken en met hun gemiddelde hoogte van Faimes

Faimes Gemeente in de Belgische provincie Luik (Droog Haspengouw); 28,47 km2, 2999 inw. (1997). Akkerbouw (granen, suikerbieten), woonfunctie Faisalabad

Faisalabad (voorheen Lyallpur) Stad in de Pakistaanse provincie Punjab; ca. 1,1 mln inw. Machine- en katoenindustrie; tarwe- en oliezaadmolens. fakoliet

fakoliet Lens van stollingsgesteenten, gevormd doordat magma zich tussen twee lagen indrong. De lensvorm ontstaat hierbij als gevolg van opvulling falaisekust

falaisekust Steile klifkust ontstaan door ondermijning van de onderste gedeelten van de veelal uit kalklagen opgebouwde kust. Bekend is de falaisekust Falklandeilanden

Falklandeilanden (Islas Malvinas) Britse kroonkolonie in het zuiden van de Atlantische Oceaan, ten oosten van Argentinië. Bestaat uit 2 grote eilanden Falster

Falster Deens eiland in de Oostzee, d.m.v. een brug verbonden met Lolland; 514 km2, 42.555 inw. (1992). Hoofdplaats Nykøbing. Morene landschap Falun

Falun Hoofdstad van het län Kopparberg in Midden-Zweden, aan het Runn Meer; ca. 54.700 inw. Steenbakkerijen en chemische industrie. Een van Famagusta

Famagusta (Nieuw-Grieks: Ammókhostos) Havenstad aan de oostkust van Turks Cyprus; ca. 49.000 inw. Schoenen- en confectie-industrie. Export Fanerozoïcum

Fanerozoïcum (Grieks: tijd waarin het leven verschijnt) Geologische periode die de laatste 570 miljoen jaar van de geschiedenis van de aarde beslaat. Fano

Fano Stad in de Italiaanse prov. Pesaro e Urbino, regio Marche, aan de Adriatische Zee; 52.500 inw. Centrum van gebied met verbouw van groente Farciennes

Farciennes Gemeente aan de Samber in de Belgische provincie Henegouwen; 10,38 km2, 11.851 inw. (1997). Metaalindustrie, steenkoolmijn, pendel farmer

farmer Moderne boer, meestal woonachtig in de geïndustrialiseerde landen. Ook de moderne landbouwsector in de ontwikkelingslanden heeft farmers. Farnborough

Farnborough Stad in het Zuid-Engelse graafschap Hampshire; 41.500 inw. (1991). Farnborough heeft een aantal kazernes en is vooral bekend als onderzoekcentrum Faro

Faro Hoofdstad van het gelijknamige district in Zuid-Portugal; ca. 28.600 inw. (district 4960 km2, ca. 340.000 inw.). Vissershaven met o.a. kurkproductie Fashir, al-

Fashir, al- Hoofdstad van de provincie Darfur in West-Soedan; ca. 55.000 inw. Centrum van een gebied met verbouw van gierst, peulvruchten en pi

Fátima

Fátima Stadje in de Portugese regio Estremadura; ca. 7300 inw. Hier zou in 1917 Maria verschenen zijn. Zij verscheen aan drie herderskinderen en Fauvillers

Fauvillers Gemeente aan de Sûre in de Belgische provincie Luxemburg (Ardennen); 74,11 km2, 1759 inw. (1997). Agrarische activiteiten en bosbouw; favelas

favelas (sloppenwijken, krottenwijken) Wijken met door de bewoners zelf gebouwde huizen in steden van de Derde Wereld. De benaming van deze fayaliet

fayaliet Mineraal uit de groep der orthosilicaten, behorend tot de olivijnen. Hardheid 6½, dichtheid 3400 kg/m3; groenbruinig van kleur met glasglans.

Fayyum, al-

Fayyum, al- (El Faiyum) Hoofdstad van het gelijknamige Egyptische gouvernoraat, ten westen van de Nijl; 250.000 inw. (1992; 1827 km2, 1.544.000 Federmann, Nikolaus

Federmann, Nikolaus (ca. 1505-1542) Duits ontdekkingsreiziger in Venezuela en Colombia; handelsagent in dienst van de Welsers (bankiersfamil

feidj

feidj Rotsachtige plaats in een woestijn, waar al het oorspronkelijke zand is weggeblazen. Vaak is nog iets van het grovere grind achtergebleven. Te fenokristallen

fenokristallen (Gr.: phainein = verschijnen) Kristallen in gesteenten die met het blote oog zichtbaar zijn.

fenolen

fenolen (hydroxybenzenen) Koolstofverbindingen waarin een OH-groep gebonden is aan een aromatisch C-atoom. Verschillen in reactiviteit sterk van Fens, The

Fens, The Vruchtbare landstreek in Groot-Brittannië, voor het grootste deel in het Engelse graafschap Cambridgeshire; ca. 6000 km2. In de Oudheid Fergana

Fergana Hoofdstad van de gelijknamige regio in Oezbekistan; 198.000 inw. (1990). Marktcentrum in de vruchtbare Ferganavallei met handel in zijde, Fermanagh

Fermanagh District in Noord-Ierland; 1851 km2, 54.000 inw. (1992). Hoofdplaats Enniskillen. Vnl. agrarisch met verbouw van aardappelen.

Fernelmont

Fernelmont Gemeente in de Belgische provincie Namen (Haspengouw); 66,18 km2, 6006 inw. (1997). Akkerbouw (granen en suikerbieten) en veeteelt, Ferrara

Ferrara Hoofdstad van de gelijknamige prov. in Noordoost-Italië, regio Emilia-Romagna, aan de Po; 137.100 inw. (1992; prov. 2632 km2, 376.560 Ferrières

Ferrières Gemeente in de Belgische provincie Luik, in het dal van de Ourthe; 56,91 km2, 4031 inw. (1997). Landbouw, toerisme. Bezienswaardig: kalkrotsen ferritalisatie

ferritalisatie Proces waarbij voedingsstoffen en siliciumverbindingen (bijv. kiezel) in de bodem wegzakken om elders, in lager gelegen lagen, te blijven Ferwerderadeel

Ferwerderadeel Gemeente in de Nederlandse provincie Friesland; 133,18 km2, 8825 inw. (1997). Akkerbouw, veeteelt en enige industrie. De gemeente Fès

Fès (Fez, Fas) Stad in een vallei in Noord-Marokko; ruim 1 mln inw. (1990). Hoofdstad van de gelijknamige provincie van 5400 km2. Vervaardiging Fexhe-le-Haut-Clocher

Fexhe-le-Haut-Clocher Gemeente in de Belgische provincie Luik (Droog Haspengouw); 19,77 km2, 2740 inw. (1997). Landbouw, enige industrie, Fianarantsoa

Fianarantsoa Hoofdstad van de gelijknamige provincie in Oost-Madagascar; 125.000 inw. (1990; prov. 102.373 km2, 2.209.700 inw. in 1985). In fiärd

fiärd (fjärd) Onregelmatige inham in een lage rotskust, ontstaan na uitschuring door gletsjerijs. Meestal ontstaan in het ijstijdvak, maar ook wel recent Fichtelgebirge

Fichtelgebirge Middelgebergte in de Duitse deelstaat Beieren; hoogste top Schneeberg, 1053 m. Waterscheiding tussen Donau, Rijn en Elbe; bruinkoolwinning.

Fiesole

Fiesole Stad in de Italiaanse prov. Florence, regio Toscana; 15.000 inw. (1990). Vnl. woonstad met o.a. vervaardiging van strohoeden. Overblijfselen Fife

Fife Regio en voormalig graafschap in Oost-Schotland; 1308 km2, ca. 35.000 inw. Hoofdstad Cupar. land- en mijnbouw (kolen).

Fiji

Fiji 2. Geografie Landschap De grotere eilanden zijn van vulkanische oorsprong en omgeven door koraalriffen; de kleinere (Laugroep) zijn gevormd Fiji 3. Samenleving

Fiji 3. Samenleving Demografie In 1994 bedroeg het inwonertal naar schatting van de VN 771.000. De bevolking groeit jaarlijks met ca. 1%. Het Fiji 4. Geschiedenis

Fiji 4. Geschiedenis Verondersteld wordt dat de eerste bewoners Fiji ca. 3500 jaar geleden via Indonesië en Nieuw-Guinea aandeden. De eerste Eu

Fiji 5. Economie

Fiji 5. Economie Eind jaren tachtig ging het slecht met de economie. Er vonden twee militaire staatsgrepen plaats waardoor het toerisme, één van de Fijnaart en Heijningen

Fiji Officiële naam: Soevereine Democratische Republiek Fiji Oppervlakte: 18.376 km2 Inwoners: 803.000 (1998) Staatsvorm: republiek Staatshoofd Fiji 2. Geografie

Fijnaart en Heijningen Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant, aan het Volkerak; 45,30 km2, 6155 inw. (1996). Agrarische files (verkeer)

files (verkeer) Files - de zo bekende rijen van wachtende auto's - zijn een economische schadepost van formaat. Zo bedroeg de economische schade Filippijnen

Filippijnen 2. Geografie

Filippijnen 2. Geografie Landschap De eilanden van de archipel vertonen een grote verscheidenheid aan landschapsvormen: tropisch oerwoud, vlakten Filippijnen 3. Samenleving

Filippijnen 3. Samenleving Demografie In 1994 kwam het totale inwonertal naar schatting van de VN op bijna 66,2 miljoen. De bevolking groeit Filippijnen 4. Geschiedenis

Filippijnen 4. Geschiedenis De eilanden van de Filippijnse archipel zijn stilaan bevolkt door de komst van verschillende migratiegolven vanuit het Filippijnen 5. Economie

Filippijnen 5. Economie Door Corazon Aquino werd een begin gemaakt met economische hervormingen. Zij poogde landhervormingen door te voeren, Finistère

Filippijnen Officiële naam: Republiek der Filippijnen Oppervlakte: 300.000 km2 Inwoners: 77.725.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek Staatshoofd

Finistère Departement in West-Frankrijk, regio Bretagne, aan de Atlantische Oceaan; 6733 km2, 834.200 inw. Hoofdstad Quimper. Veeteelt (o.a. paardenfokkerijen), Finland

Finland 2. Geografie Landschap Finland maakt deel uit van het precambrische Baltische Schild. Het Pleistoceen is bepalend geweest voor het Finse Finland 3. Samenleving

Finland 3. Samenleving De oorspronkelijke Finse maatschappijstructuur steunde op de onafhankelijke kleine boer. Na WO II moest Finland herstelb

Finland 4. Geschiedenis

Finland 4. Geschiedenis De Finse volksstammen zijn waarschijnlijk afkomstig uit het gebied tussen de rivieren de Volga en de Oeral in Rusland. Finland 5. Economie

Finland 5. Economie Finland werd na WO II gedwongen tot een akkoord met de Sovjet-Unie. Dit land had Finland in 1944 verslagen en eiste nu o

Finland Officieel: Suomen Tasavalta / Republiken Finland Oppervlakte: 338.145 km2 Inwoners: 5.149.000 (1998) Staatsvorm: republiek Hoofdstad: Finland 2. Geografie

Finnmark

Finnmark Fylke (prov.) in Noord-Noorwegen, grenzend aan de Noordelijke IJszee; 48.637 km2, 76.000 inw. (1993). Hoofdstad Vadsø. Rendierteelt Finsterwolde

Finsterwolde Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Groningen, sinds 1990 bij Reiderland. Landbouw en veeteelt. Omvat enkele firn

firn Overjarige sneeuw, die door herhaald ontdooien en bevriezen korrelig is geworden. In het hooggebergte hoopt de eeuwige sneeuw zich op in grote firnbekken

firnbekken Komvormig gebied waar sneeuw zich verzamelt en in de loop van de tijd verandert in firn (eeuwige sneeuw). Het firnbekken ligt hoog in firth

firth (Engels) Brede riviermond, zeearm, fjord. Onderdeel van een aantal Schotse geografische namen: Firth of Clyde, Firth of Forth, enz.

fjord

fjord Nauwe, vaak lange inham in een hoge rotskust. De steile zijwanden lopen omlaag tot ver beneden het huidige zeeniveau. Het diepe dal is ontstaan fjordenkust

fjordenkust Kust die ontstaan is door overstroming van door glaciale erosie afgevlakte en uitgeslepen dalen. Deze dalen zijn na de laatste ijstijd volgelopen flagstone

flagstone Zandsteen die gemakkelijk afschilfert in dunne, evenwijdige vlakken. Is ontstaan door afzetting van fijn gelamineerde zanden in rustig water Flaherty, Robert J.

Flaherty, Robert J. (1884-1951) Amerikaans filmmaker. Wordt algemeen beschouwd als de grondlegger van de documentaire. De term werd ook voor

Fleet Street

Fleet Street Straat in het hartje van Londen, waar lange tijd de belangrijkste Britse kranten gevestigd waren.

Flémalle

Flémalle Gemeente aan de Maas in de Belgische provincie Luik; 36,81 km2, 26.643 inw. (1997). Omvat o.a. de dorpen Flémalle-Grande, Flémalle-Haute, Flensburg

Flensburg Stad in de Duitse deelstaat Schleswig-Holstein, vlak bij de Deense grens; ca. 89.000 inw. (Vrij)haven en vissershaven met o.a. visverwerking, Fléron

Fléron Gemeente in de Belgische provincie Luik (Land van Herve); 13,72 km2, 16.012 inw. (1997). Agrarische activiteiten (veeteelt), industrie (vnl. Fleurus

Fleurus Gemeente in de Belgische provincie Henegouwen; 59,28 km2, 22.629 inw. (1997). Metaalnijverheid, steenkoolmijn, agrarische activiteiten.

Flevoland

Flevoland Nieuwe (12e) Nederlandse provincie sinds 1 januari 1986, vroeger polder in het IJsselmeer, bestaande uit Oostelijk Flevoland (drooggelegd Flims

Flims Badplaats en wintersportplaats in het Zwitserse kanton Graubünden, in het dal van de Voor-Rijn; ca. 2300 inw. In de omgeving de Caumasee, Flinders, Matthew

Flinders, Matthew (1774-1814) Brits ontdekkingsreiziger, ondernam van 1795-1803 enkele reizen naar Australië. Hij wordt beschouwd als de belangrijkste flocculatie

flocculatie (uitvlokken) Aangroeiing van minuscule onoplosbare deeltjes tot grotere vlokken die gemakkelijk bezinken of afgefiltreerd kunnen worden. flogopiet

flogopiet Mineraal uit de groep der fyllosilicaten, behorend tot de glimmers. Hardheid 2½, dichtheid 2800 kg/m3. Monokliene geelbruine kristallen, Floreffe

Floreffe Gemeente aan de Samber in de Belgische provincie Namen; 38,89 km2, 6845 inw. (1997). Agrarische activiteiten en enige industrie (glas). Florence

Florence (Firenze) Stad in Italië, gelegen in het dal van de Arno, aan de voet van de Etruskische Apenijnen; ca. 383.000 inw. Hoofdstad van de regio Florennes

Florennes Gemeente in de Belgische provincie Namen; 133,54 km2, 10.681 inw. (1997). Verzorgend centrum met enige industrie (keramiek); militai

Florenville

Florenville Gemeente aan de Semois in de Belgische provincie Luxemburg; 146,91 km2, 5736 inw. (1997). Agrarische activiteiten, industrie (hout); Flores

Flores Eiland behorend tot de Indonesische provincie Nusa Tenggara Timur (Kleine Sunda Eilanden); 14.250 km2, ca. 1,6 mln. inw. Hoofdstad Ende. Florida

Florida Staat van de Verenigde Staten aan de Atlantische Oceaan en de Golf van Mexico; 151.939 km2, met 13.679.000 inw. (1993) de op drie na meest flotatie

flotatie Proces waarbij vaste deeltjes in een waterstroom worden gescheiden al naargelang van hun dichtheid (soortelijk gewicht). Vooral gebruikt voor Flüelapas

Flüelapas Alpenpas in het Zwitserse kanton Graubünden tussen Davos en Susch; 2383 m hoog. Weg over de pas dateert van 1868. Flüelapas

Fluessen

Fluessen Meer in het zuidwesten van de Nederlandse provincie Friesland, tussen Morra en het Heegermeer. De naam is afgeleid van het Friese woord fluviatiele erosie

fluor- Fluorapatiet is een belangrijk fluor- en fosformineraal. Kan uit hydroxyapatiet ontstaan door ionenwisseling. Is niet oplosbaar in zuren, apatiet, hydroxyapatiet,

fluviatiele erosie (ook: riviererosie) De uitschurende werking van met materiaal beladen water in geultjes, beken en rivieren. Hierbij hangt het van de fluviatiele sedimentatie

fluviatiele sedimentatie (ook: alluviale sedimentatie) Het verschijnsel dat los materiaal na transport door rivierwater op het aardoppervlak terechtkomt. fluvioglaciale erosie

fluvioglaciale erosie (ook: smeltwatererosie) De uitschurende werking van met materiaal beladen smeltwater. De effecten van deze erosie zijn vergelijkbaar fluvioglaciale sedimentatie

fluvioglaciale sedimentatie Het verschijnsel dat los materiaal na transport door smeltwater op het aardoppervlak terechtkomt. Deze sedimentatie heef

flysch

flysch Mariene sedimenten uit het Boven Krijt en Tertiair. Bestaan uit kleiige, mergelige en kalkige gesteenten die zijn afgezet tijdens het begin van Foggia

Foggia Hoofdstad van de gelijknamige Italiaanse prov. in de regio Puglia; 155.700 inw. (1992; prov. 7185 km2, 695.045 inw. in 1985). Groeiend agrari

föhn

föhn Langs de lijzijde van bergruggen afdalende en daarbij in temperatuur stijgende lucht. Tijdens de voorafgaande stijging van de luchtstroom aan Foix

Foix Hoofdstad van het Franse dep. Ariège aan de voet van de Pyreneeën; 9920 inw. (1991). Toeristencentrum. Burcht (11e-15e eeuw) gerestaureerd Folkestone

Folkestone Stad in het Zuid-Engelse graafschap Kent, aan Het Kanaal; ca. 44.000 inw. Vissershaven en badplaats met veerdiensten naar het Europese Fontainebleau

Fontainebleau Stad in het Franse dep. Seine-et-Marne, 60 km ten zuidoosten van Parijs; 18.103 inw. (1992). Forenzenplaats van Parijs. Tot 1967 zetel Fontaine-l'Evêque

Fontaine-l'Evêque Gemeente aan de Samber in de Belgische provincie Henegouwen; 28,40 km2, 17.510 inw. (1997). Verzorgend centrum, agrarische Fontenay

Font-de-Gaume Een, in 1901 in Les Eyzies, een dorp in de Franse Dordogne, ontdekte vindplaats van paleolithische grotkunst. De ongeveer tweehonderd foot loose

Fontenay Gehucht in het Franse dep. Côte d'Or met de voormalige cisterciënzerabdij, in 1119 gesticht door Bernardus van Clairvaux. Begin 20e eeuw Font-de-Gaume

foot loose Benaming van de eigenschap van diverse industriesectoren minder gebonden te zijn aan bepaalde vestigingsplaatsen. Belangrijke oorzaak

förde

förde Kustvorm waarbij een lange, betrekkelijk nauwe inham in een eerder door gletsjers uitgeslepen dal ligt. Het meestal glooiende landschap bestaat fördenkust

fördenkust Kustvorm waarbij een lange, betrekkelijk nauwe inham in een eerder door gletsjers uitgeslepen dal ligt. Het meestal glooiende landschap forens

forens Iemand die in een andere plaats woont dan waar hij werkt en als gevolg hiervan dagelijks heen en weer moet reizen. Door de toegenomen mobiliteit forensengemeente

forensengemeente Gemeente waar een groot deel van de bevolking forens is: dat wil zeggen ergens anders werkt. In de Nederlandse indeling van forensisme

forensisme (ook: pendel) Het verschijnsel dat mensen dagelijks heen en weer reizen tussen de plaats waar ze wonen en de plaats waar ze werken.

Forli

Forli Hoofdstad van de gelijknamige Italiaanse prov. in de regio Emilia-Romagna; 109.100 inw. (1992; prov. 2910 km2, 606.445 inw. in 1985). Handelscentrum

forma urbis

forma urbis (Latijn: = stadsplan) Plattegrond van Rome in de oudheid, gedurende de regering van Septimius Severus en Caracella ingegrift in marmerbekleding, formaldehyde

formaldehyde (methanal) Koolstofverbinding, eenvoudigste vertegenwoordiger der aldehyden. Kleurloos, stekend ruikend gas, kookpunt: -19,2°C, formele sector

formele sector Bedrijfsactiviteiten waarover belasting wordt betaald en die in meerdere of mindere mate onderhevig zijn aan regulering. Tot de formele Formosa (Arg.)

Formosa (Arg.) Provincie in Noord-Argentinië; 72.066 km2; ca. 383.600 inw. Hoofdstad Formosa. Agrarische prov. met verbouw van o.a. katoen, Formosa (Taiwan)

Formosa (Taiwan) Historische benaming voor Taiwan of Nationalistisch China. Bij de ontdekking van het eiland in 1590 noemden de Portugezen forsteriet

forsteriet Mineraal uit de groep der orthosilicaten, behorend tot de olivijnen. Hardheid 6½, dichtheid 3300 kg/m3. Broos en groenig met een redelijke Fort Knox

Fort Knox Garnizoensstad in de Amerikaanse staat Kentucky; ca. 32.000 inw. Sinds 1936 opslagplaats (ondergronds) van het grootste deel van de Amerikaanse Fort Worth

Fort Worth Stad in het noordoosten van de Amerikaanse staat Texas; 454.400 inw. (1992). Verkeersknooppunt met olieraffinage, vleesverpakking, Fortaleza

Fortaleza Hoofdstad van de deelstaat Ceará in het noordoosten van Brazilië; 1.758.300 inw. (1991). Een van Brazilië's belangrijkste zeehavens, met Forth, Firth of

Fort-de-France

Fort-de-France Hoofdstad van het Franse overzeese gebiedsdeel Martinique in de Caribische Zee; 100.100 inw. (1990). Mooie natuurlijke haven, met fosfaatammonsalpeter

Forth, Firth of Brede monding van de rivier de Forth, aan de Schotse oostkust, met Edinburgh op haar zuidoever; ca. 30 km breed.

fosfaatammonsalpeter Kunstmeststof verkregen door fosfaaterts te behandelen met salpeterzuur, waarna fosforzuur wordt toegevoegd en ammoniak

fosfaten

fosfaten Zouten van fosforzuur, noodzakelijke bestanddelen van levende organismen. De mens heeft bijv. fosfaat nodig voor zijn beendergestel. Het fosforertsen

fosforertsen Erts met fosformineralen waaruit fosfor en fosfaten gewonnen kunnen worden. Het belangrijkste zijn de fosforieten, afzettingen die vaak Fosses-la-Ville

Fosses-la-Ville Gemeente in de Belgische provincie Namen; 63,23 km2, 8491 inw. (1997). Agrarische activiteiten (fruitteelt) en industrie. Bezienswa

fossiel

fossiel Herkenbare organische restanten of sporen daarvan, door natuurlijke processen geconserveerd. Onder uitzonderlijke omstandigheden kan een fossiele brandstof

fossiele brandstof Brandstoffen van organische oorsprong: aardolie, aardgas, turf, steenkool en bruinkool. Zij zijn voornamelijk opgebouwd uit atomen fotogrammetrie

fotogrammetrie Fotografische vastlegging van de afmetingen van objecten ten behoeve van bodemkunde, geografie, geologie, verkeerskunde, enz. fractostratus

fractostratus Laag losse wolkenflarden die zich soms onder de nimbostratus bevindt.

fragmentarische modernisering

fragmentarische modernisering Het verschijnsel dat moderne èn traditionele productiewijzen in een samenleving naast elkaar blijven bestaan doordat Fram

Fram (Noors: Voorwaarts!) Driemastgaffelschoener waarmee Fridjof Nansen noordpoolreizen maakte (1893-1896). In 1892 in Narvik voor hem gebouwd Frameries

Frameries Gemeente in de Belgische provincie Henegouwen; 25,94 km2, 21.020 inw. (1997). Handels- en industriecentrum, agrarische activiteiten.

Franche-Comté

Franche-Comté Regio en voormalige Franse prov. Omvat de departementen Doubs, Haute-Saône, Jura en Territoire de Belfort; 16.202 km2, 1.084.000 Francistown

Francistown Stad in Oost-Botswana; ca. 40.000 inw. (1990). Derde stad van het land, bestuurlijk en handelscentrum met enige industrie. Verkeersknooppunt.

Franeker

Franeker (Fries: Frentsjer) Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Friesland. De kerk van Franeker wordt reeds vermeld in 1085, Franekeradeel

Franekeradeel Gemeente in de Nederlandse provincie Friesland; 109,14 km2, 20.271 inw. (1997). Agrarische activiteiten (akkerbouw en glastuinbouw), franjerif

franjerif (kustrif, strandrif) Koraalrif dat zich direct tegen de kust heeft opgebouwd. Het barrièrerif daarentegen vormt zich op enige afstand van de kust.

Frankenland

Frankenland (Du.: Franken) Landstreek in de Bondsrepubliek Duitsland, aan weerszijden van de Main, behorend tot Beieren. F. werd in 840 onder Frankenthal

Frankenthal Stad in de Duitse deelstaat Rheinland-Pfalz, aan de Bovenrijn; ca. 47.000 inw. O.a. machine-industrie. Keurvorst Frederik III stond in Frankfurt am Main

Frankfurt am Main Stad in de Duitse deelstaat Hessen; 647.200 inw. (1991). Ligging Frankfurt ligt aan de rivier de Main in de West-Duitse deelstaat Frankfurt an der Oder

Frankfurt an der Oder Hoofdstad van het gelijknamige district (Bezirk) in Duitsland, aan de Oder; ca. 86.000 inw. (Bezirk 7186 km2, ca. 707.000 inw. Frankrijk

Frankrijk 2. Geografie Landschap Landschappelijk kan Frankrijk worden opgesplitst in drie grote eenheden: de oude, sterk afgesleten gebergten, Frankrijk 3. Samenleving

Frankrijk 3. Samenleving Demografie Frankrijk telde in 1994 ca. 57,5 miljoen inwoners. Rond 1800 was Frankrijk het op een na dichtstbevolkte Frankrijk 4. Geschiedenis

Frankrijk 4. Geschiedenis Tot de ineenstorting van het West-Romeinse Rijk viel het huidige Frankrijk grotendeels samen met de provincie Gallië. Frankrijk 5. Buitenlands beleid

Frankrijk 5. Buitenlands beleid De buitenlandse politiek van Frankrijk na WO II kenmerkt zich enerzijds door zelfstandigheid en onafhankelijkheid Frankrijk 6. Economie

Frankrijk 6. Economie Met een BNP van VS $ 22.260 (1992) per hoofd van de bevolking hoort Frankrijk tot de rijkste landen van de wereld. Tusse

Frankrijk Officiële naam: République Française Oppervlakte: 543.965 km2 Inwoners: 58.805.000 (1998) Staatsvorm: republiek Staatshoofd: Jacques Frankrijk 2. Geografie

Frans Equatoriaal Afrika

Frans Equatoriaal Afrika Frans koloniaal gebied in Afrika. De naam werd ingevoerd in 1908; onderdeel van dit gebied maakten uit de huidige staten

Frans Guyana

Frans Guyana 2. Geografie

Frans Guyana 2. Geografie Landschap Guyana bestaat uit drie landschappen: een smalle moerasachtige kustvlakte, vervolgens een deklandschap Frans Guyana 3. Samenleving

Frans Guyana 3. Samenleving In 1994 woonden er naar schatting 141.000 mensen in Frans Guyana. Aan het begin van de jaren negentig was het Frans Guyana 4. Geschiedenis

Frans Guyana 4. Geschiedenis De oorspronkelijke bewoners van Frans Guyana waren Indianen: o.a. de Arawakken en de Galibi. Rond 1500 kwamen Frans Guyana 5. Economie

Frans Guyana 5. Economie De economie is in grote mate afhankelijk van Franse steun. De afhankelijkheid betreft zowel aanvullingen op de betalings

Frans Guyana Officiële naam: Département de la Guyane Oppervlakte: 90.000 km2 Inwoners: 162.500 (1998) Staatsvorm: Frans overzees departement

Frans Polynesië

Frans Polynesië (la Polynésie française) Frans overzees gebiedsdeel in de Grote Oceaan; 4200 km2, 237.800 inwoners (1998). Bestaat uit vijf hoofdarchipels: Frans Vlaanderen

Frans Vlaanderen Onder dit begrip worden drie verschillende gebieden samengevat: Het huidige Noord-Frankrijk vanaf de Belgische grens tot de Frans West-Afrika

Frans West-Afrika (Afrique Occidentale Française) Federatie van koloniale gebieden onder Frans bestuur (1895-1958). Omvatte de huidige staten Frascati

Frascati Stad in de Italiaanse regio Lazio, 20 km ten zuidoosten van Rome; ca. 20.700 inw., toeristencentrum en bekend door de gelijknamige witte Fraser

Fraser Rivier in Canada, langste rivier van Brits Columbia; 1370 km, stroomgebied 217.560 km2. Ontspringt in de Canadian Rockies en mondt uit de Frasnes-lez-Anvaing

Frasnes-lez-Anvaing Gemeente in de Belgische provincie Henegouwen; 112,44 km2, 10.685 inw. (1997). Verzorgend centrum met industrie en woonfunctie, freatisch pakket

freatisch pakket Watervoerende laag in de bodem, die zich onder de grondwaterspiegel en boven een eerste doorlatende laag bevindt.

Fredericia

Fredericia Stad in Denemarken, op Jutland, aan de Kleine Belt; ca. 46.000 inw. (Machine-, textiel-, houtverwerkende en chemische industrie. Knooppunt Freetown

Freetown Hoofdstad van Sierra Leone aan de Atlantische Oceaan; 470.000 inw. (1990). Grootste stad en haven van het land, gelegen aan een van de Freiberg

Freiberg Stad in de Duitse deelstaat Sachsen, aan de voet van het Ertsgebergte; 51.370 inw. (1993). Verwerking van ertsen, elektronische, papier- en Freiburg im Breisgau

Freiburg im Breisgau Stad in de Duitse deelstaat Baden-Württemberg aan de westkant van het Zwarte Woud; ca. 197.000 inw. O.a. meubel-, textie

Freising

Freising Stad in de Duitse deelstaat Beieren, aan de Isar; ca. 42.500 inw. O.a. motoren-, machine- en chemische industrie. Een van de oudste brouwerijen Fréjus

Fréjus Stad in het Zuidwestfranse dep. Var, aan de Middellandse Zee; 41.600 inw. (1991). Handel in wijn, olijfolie en kurk. Badplaats en toeristencentrum: Frémont, John Charles

Frémont, John Charles (1813-1890) Amerikaans ontdekkingsreiziger en politicus. Onderzocht tussen 1841 en 1854 het gebied van de Mississippi freonen

freonen Merknaam van Dupont de Nemours voor fluorkoolwaterstoffen, veelvuldig gebruikt als klassenaam voor dergelijke verbindingen. In gebruik Fresno

Fresno Stad in de Amerikaanse staat California in het San Joaquindal; 376.130 inw. (1992). Verwerkings- en handelscentrum voor agrarische omgeving, Fribourg

Fribourg 1. (Du.: Freiburg) Hoofdstad van het gelijknamige West-Zwitserse kanton, aan de Saane; 34.200 inw. (1991). Productie van landbouwmachines, Friedrichshafen

Friedrichshafen Stad in de Duitse deelstaat Baden-Württemberg, aan de noordelijke oever van de Bodensee; 52.285 inw. (1992). Vervaardiging van Friesland

Friesland (Fryslân) Provincie in het noorden van Nederland; 5341 km2 (land 3359 km2), 614.729 inw. (1997). Hoofdstad: Leeuwarden. Begrensd door Friuli-Venezia-Giulia

Friuli-Venezia-Giulia Italiaanse regio, grenzend aan Oostenrijk en Slovenië; 7850 km2, 1.195.000 inw. (1992). Hoofdstad Triest. Omvat de provincies Frobisher, Martin

Frobisher, Martin (ca. 1535-1594) Engels noordpoolreiziger. Ontdekte op zoek naar de noordwestpassage naar Indië de zuidelijke kust van Groenland Froidchapelle

Froidchapelle Gemeente in de Belgische provincie Henegouwen, in de Fagne aan de afdamming van de Eau d'Heure; 86,21 km2, 2895 inw. (1997). Fronsac

Fronsac Klein Frans wijngebied ten westen van St.-Émilion met goede rode wijnen. De wijnen met AC Canon Fronsac en Côtes de Fronsac zijn de front (meteorologie)

front (meteorologie) Snijlijn van de grens tussen twee luchtsoorten (frontvlak) met het aardoppervlak. Men moet dit eigenlijk niet als een dunne lijn frontale bewolking

frontale bewolking Bewolking die ontstaat als lucht over een andere luchtmassa wordt gestuwd. Dit verschijnsel doet zich vooral voor aan een frontvlak. frontale depressie

frontale depressie Lagedrukgebied dat ontstaat door de botsing van een warme en een koude luchtstroom. Er zijn twee mogelijkheden. Ofwel er is Fuchs, Vivian Ernest

Fuchs, Vivian Ernest (geb. 1908) Brits geoloog en ontdekkingsreiziger. Nam deel aan verscheidene expedities, o.a. naar Groenland (1929). Leidde Fuerteventura

Fuerteventura Eiland behorend tot de Canarische Eilanden, gelegen in de Atlantische Oceaan op ca. 100 km afstand van het Afrikaanse continent; Fujian

Fujian (Fukien) provincie in het oosten van China, aan de Straat van Formosa; 121.000 km2, 31.160.000 inw. (1992). Hoofdstad Fuzhou (870.000 inw.; Fujisawa

Fuji-san (Fuji, Fujiyama) Hoogste berg van Japan (3.776 m), slapende (sinds 1708) vulkaan op het eiland Honshu. Omtrek krater 3,5 km, doorsnede Fukuoka

Fujisawa Stad op het Japanse eiland Honshu, 17 km ten zuidwesten van Yokohama; ca. 340.000 inw. Oude vestingstad van feodale adel sind 1601. Fuji-san

Fukuoka Stad in het noordwesten van het Japanse eiland Kyushu; 1,2 miljoen inw. (1993). Oude vestingstad van feodale adel sind 1601; aan de overkant Fukushima

Fukushima Hoofdstad van de gelijknamige prefectuur op het Japanse eiland Honshu; 279.100 inw. (1993). Centrum van zijde-industrie. In de omgeving Fukuyama

Fukuyama Stad op het Japanse eiland Honshu, ca. 80 km ten noordoosten van Hiroshima; 370.800 inw. (1993). Haven met export van textiel, suiker Fulda

Fulda Stad in de Duitse deelstaat Hessen aan de gelijknamige rivier; ca. 60.000 inw. O.a. textiel- en metaalindustrie. Bestuurs- en kerkelijk centrum:

fulguriet

fulguriet (bliksembuis) Verkitte, vaak verglaasde pijp in de bodem; dikwijls vertakt, soms hol. Ontstaat bij blikseminslag in kwartszand, doordat de fumarole

fumarole Dampbron op het aardoppervlak, in de vorm van gaten of spleten waaruit gassen van vulkanische oorsprong ontwijken. De temperatuur varieert fumigatie

fumigatie (beroking) Verontreiniging uit schoorstenen die door een inversie niet naar boven wordt verspreid, maar naar beneden. Aan de grond ontstaan Funabashi

Funabashi Stad op het Japanse eiland Honshu, voorstad van Tokio; 535.000 inw. (1993). Knooppunt van auto- en spoorwegen en onderdeel van de Funchal

Funchal Hoofdstad van het Portugese eiland en district Madeira in de Atlantische Oceaan; 48.300 inw. Toerisme en export van de gekweekte producten: functiescheiding

functiescheiding Scheiding van stedelijke functies, een stedenbouwkundig en architectonisch principe dat voor het eerst werd geformuleerd in het befaamde fungiciden

fungiciden Schimmelbestrijdende middelen, berusten meestal op de giftigheid van zware metalen, met name van kwik- en tinverbindingen. Het koperpreparaat funiculaire zone

funiculaire zone Deel van de bodem tussen de hangwaterzone en de capillaire zone, waarin zeer fijne kanaaltjes tussen de gronddeeltjes met capillair Furkapas

Furkapas Zwitserse Alpenpas die het Rhônedal verbindt met het Urserendal en de kantons Uri en Wallis; 2431 m. In de 19e eeuw om militaire redenen Fürth

Fürth Stad in de Duitse deelstaat Beieren; 102.300 inw. (1991). Textiel-, speelgoed-, elektrische apparaten- en glasindustrie. In de 16e en 17e eeuw Fushun

Fushun (Funan, Fu-shun) Stad in de Noordoost-Chinese provincie Liaoning, in Mantsjoerije; 1.350.000 inw. (1990). Een van de belangrijkste mijnbouwcentra fusiet

fusiet (roetkool) Steenkooltype met een gedeeltelijk zichtbare houtstructuur. Is dof en bros en bevat geen colliniet, waardoor het gemakkelijk afgeeft. fusiniet

fusiniet Een van de belangrijkste maceralen (microscopisch homogene bestanddelen) in steenkool. Lijkt op houtskool en is dan ook ontstaan door inkoling Füssen

Füssen Stad in de Duitse deelstaat Beieren, aan de Lech; ca. 16.500 inw. Lichte industrie en toerisme. Voormalige benedictijnenabdij St.-Magnus (Fuzhou

Fuzhou (Fu-chou, Fuchow, Foochow, Min-how) Hoofdstad van de Oost-Chinese provincie Fujian, ca. 50 km van de monding van de Minjiang in de fylliet

fylliet Metamorf gesteente, iets grofkorreliger dan lei, bladerig van structuur met als zijde glanzende splijtvlakken. Groenige kleur, afkomstig van het fylloniet

fylloniet Op fylliet lijkend gesteente; echter niet door metamorfose ontstaan, maar onder invloed van intensieve wrijving langs breukvlakken.

fyllosilicaten

fyllosilicaten Silicaten waarin de SiO4-tetraëders plaatvormige netwerken vormen. Fyllosilicaten zijn onder andere kaoliniet, talk, mica's, glauconiet, Fyn

Fyn (Funen) Deens eiland en amt tussen Jutland en Sjaelland; 2984 km2 (amt 4386 km2, 453.800 inw. in 1985). Hoofdplaats Odense. Landbouw (tarwe, fysieke reguleringen

fysieke reguleringen Benaming voor allerlei normen en voorschriften die binnen het kader van het milieurecht worden gebruikt, bijv. uitworpnormen fysisch milieu

fysisch milieu (ook: natuurlijk milieu) De natuurlijke omgeving zoals die door natuurlijke processen is gevormd. Er is dus geen sprake van invloed fysische geografie

fysische geografie (ook: natuurkundige aardrijkskunde) Dat deel van de geografie dat zich bezighoudt met het bestuderen van de natuurlijke gesteldheid Færøer

Gaasterlân-Sleat (Gaasterland-Sloten) Gemeente in de Nederlandse provincie Friesland; 209,30 km2 (land 92,57 km2), 9621 inw. (1997). Hoofdplaats: gabbro

gabbro Basisch stollingsgesteente (bevat weinig SiO2). Grotendeels bestaande uit plagioklaas, augiet en hyperstheen. De verhouding tussen deze bestanddelen Gabon

Gabon 2. Geografie

Gabon 2. Geografie Landschap Het grootste deel van Gabon ligt in het stroomgebied van de Ogooué. Deze rivier ontspringt in het buurland Congo, Gabon 3. Samenleving

Gabon 3. Samenleving Demografie In 1994 had Gabon ruim 1,2 miljoen inwoners. De bevolking groeide tussen 1980 en 1992 gemiddeld met 3,4

Gabon 4. Geschiedenis

Gabon 4. Geschiedenis Er is weinig bekend over de oudste geschiedenis of de eerste inwoners van Gabon. De eerste Europeaan die de Gabonese Gabon 5. Economie

Gabon 5. Economie De economie van Gabon is vooral gericht op de exploitatie van het bos en de mineralen, m.n. olie. Door de dalende vraag en Gaborone

Gabon Officiële naam: République Gabonaise Oppervlakte: 267.667 km2 Inwoners: 1.207.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek Staatshoofd

Gaborone (Voorheen Gaberones) Hoofdstad van Botswana, in het zuidoosten, op een hoogte van ca. 1000 m; 135.000 inw. (1991). Gelegen aan de Gabrovo

Gabrovo Hoofdstad van de gelijknamige Bulgaarse prov., aan de Yantra; ca. 80.700 inw. (prov. 2035 km2, ca. 180.000 inw.). Textiel- (wol, katoen, Gadsden

Gadsden Stad in het noordoosten van de Amerikaanse staat Alabama aan de Coosa River; 47.565 inw. Industrie op basis van in de omgeving aangetroffen Gafsa

Gafsa Stad in Centraal-Tunesië, aan de spoorlijn van Sfax naar Tozeur; ca. 60.000 inw. In de omgeving winning van fosfaten en ijzererts. Gafsa is een gaia-filosofie

gaia-filosofie Filosofie volgens welke het leven op aarde één samenhangend organisme is dat zichzelf reguleert overeenkomstig zijn veranderende behoeften. Gajo- en Alaslanden

Gajo- en Alaslanden Gebied in het noorden van het Indonesische eiland Sumatera, dat tijdens de Atjeh-oorlog in opstand kwam en door de expeditie Galápagoseilanden

Galápagoseilanden Eilandengroep gelegen ten westen van de kust van Ecuador ter hoogte van de equator; 8.000 km2, 15.000 inw. (1997). Natuurreservaat. Galati

Galati Hoofdstad van de gelijknamige Roemeense judet (district) aan de benedenloop van de Donau; 325.800 inw. (1992; judet 4425 km2, 632.000 galerijbossen

galerijbossen Bossen die in relatief droge streken voorkomen langs beken en rivieren. Bekend zijn vooral de galerijbossen uit de savannen, die wat Galicia

Galicia Autonome regio en historische landstreek in Noordwest-Spanje aan de Atlantische Oceaan; 29.434 km2, 2.730.900 inw. (1990). Hoofdplaats Galilea

Galilea Landstreek in Noord-Israël, grenzend aan Libanon en Syrië. Bergachtig in het noorden (hoogste punt van Israël, Hare Meron, 1208 m). Grenst Galle

Galle (voorheen Point de Galle) Stad aan de zuidwestkust van Sri Lanka; 84.000 inw. (1990). Hoofdstad van het gelijknamige district; 1636 km2, 932.000 Gallipoli

Gallipoli (Turks: Gelibolu) Turkse stad op het gelijknamige schiereiland, aan de Dardanellen; 14.721 inw. In 1915 mislukte hier een geallieerde invasiepoging, Galmaarden

Galmaarden (Gammerages) Gemeente aan de Marke in de Belgische provincie Vlaams Brabant (Pajottenland); 34,93 km2, 7535 inw. (1997). Landbouwgemeente galvanisch afval

galvanisch afval Afval van de galvanische industie; bevat meestal zware metalen.

Galway

Galway Hoofdstad van het gelijknamige graafschap aan de westkust van de Ierse Republiek; 57.000 inw. (1996). Vervaardiging van visnetten, meubels Gama, Vasco da

Gama, Vasco da (ca. 1468-1524) Portugees zeevaarder en ontdekkingsreiziger. De eerste Europeaan die om Afrika (Kaap de Goede Hoop) naar Azië Gambia

Gambia (rivier)

Gambia (rivier) Rivier in West-Afrika; 1127 km. Ontspringt in Senegal op het Fouta Djalonplateau en mondt uit de Atlantische Oceaan. Belangrijkste gamonalismo

Gambia 2. Geografie

Gambia 2. Geografie Landschap De benedenloop van de rivier de Gambia vormt een estuarium, dat zich ongeveer 150 km landinwaarts uitstrekt; Gambia 3. Samenleving

Gambia 3. Samenleving Demografie In 1994 woonden er naar schatting 1,1 miljoen mensen in Gambia. De bevolking groeit snel (in 1993 naar schatting Gambia 4. Geschiedenis

Gambia 4. Geschiedenis Toen de Portugezen als eerste Europeanen in 1455 de rivier de Gambia bereikten, leefden er dezelfde volken als nu. Het Gambia 5. Economie

Gambia 5. Economie Toerisme en landbouw spelen een belangrijke rol in de Gambiaanse economie. De totale beroepsbevolking werd in 1986 gesch

Gambia Officiële naam: Republic of the Gambia Oppervlakte: 11.295 km2 Inwoners: 1.291.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek Staatshoofd

gamonalismo Zuid-Amerikaanse term voor het illegaal in bezit nemen van Indiaans grondgebied door grootgrondbezitters van Europese afkomst. De Gandhara

Gandhara Oud-Indiase naam voor de vlakte van Peshawar. Gedurende ongeveer duizend jaar was hier intensief contact tussen India, Perzië en Griekenland. Gandhinagar

Gandhinagar Hoofdstad (sinds 1970) van de Indiase deelstaat Gujarat; ca. 65.000 inw. Met de bouw ervan werd begonnen in de jaren zestig.

Ganges

Ganges (Hindi: Ganga Ma = Moeder Ganges) Belangrijkste rivier van India; 2505 km. Ontspringt in de Himalaya en heeft twee bronrivieren: Alaknanda ganggesteente

ganggesteente Gesteente dat is gevormd door stolling van magma in spleten of tussen lagen afzettingsgesteente. Het is op geringere diepte ontstaan Gangtok

Gangtok Hoofdstad van de Indiase deelstaat Sikkim, ca. 50 km ten noordoosten van Darjeeling; ca. 30.000 inw. (1991). Handelscentrum voor landbouwproducten, Ganshoren

Ganshoren Belgische gemeente, deel uitmakend van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest; 2,45 km2, 19.914 inw. (1997). Residentieel wooncentrum Gansu

Gansu (Kansu) provincie in centraal China; 454.000 km2, 23.140.000 inw. (1992). Hoofdstad: Lanzhou. Bergachtig gebied met vruchtbare valleien Ganzendiep

Ganzendiep Oorspronkelijk een der mondingen van de IJssel bij Kampen in de Nederlandse provincie Overijssel; 8 km lang. Werd bij de indijking Gard

Gard Departement in Frankrijk in de Languedoc; 5853 km2, 530.500 inw. Hoofdstad: Nîmes. Landbouw in het oosten: olijven, wijn, fruit. Steenkoolbekkens Garda, Lago di

Garda, Lago di (Lago di Benaco) Meer in Noord-Italië; 370 km2, tot 346 m diep. Wateraanvoer via de Sarca, afvoer, naar de Po, via de Mincio. Visrijk. Garmisch-Partenkirchen

Garmisch-Partenkirchen Stad in de Duitse deelstaat Beieren, aan de voet van de Zugspitze, op een hoogte van 707 m; 25.800 inw. (1990). Herstell

Garonne

Garonne Rivier in Zuidwest-Frankrijk; 645 km lang, inclusief de Gironde 720 km lang. Ontspringt in de Pyreneeën, stroomt via de Gorges de Pont-gasbel

gasbel Geconcentreerde en winbare hoeveelheid aardgas in de aardkorst. In werkelijkheid is er geen sprake van een holte (bel) in de (onder-)grond, Gascogne

Gascogne Oude naam van een landstreek in Zuidwest-Frankrijk, tussen de Garonne en de Pyreneeën. Tamelijk onvruchtbaar gebied, dat door veel bewoners gaskool

gaskool Steenkoolsoort met een koolstofgehalte van 86%.

Gasselte

Gasselte Gemeente in de Nederlandse provincie Drenthe; 40,54 km2, 4252 inw. (1997). Agrarische activiteiten, enige industrie, toerisme dank zij fraaie gastarbeiders

gastarbeiders Buitenlandse werknemers die te werk worden gesteld in beroepen waarvoor het eigen ; binnenlandse ; aanbod van arbeidskrachten onvoldoende Gastein

Gastein Dal in Oostenrijk, aan de Ache, met belangrijke badplaatsen als Badgastein, Hofgastein en Böckstein met warme bronnen. Bij het verdrag van gasvlamkool

gasvlamkool Steenkoolsoort met een koolstofgehalte van 78%.

Gateshead

Gateshead Stad in de Engelse county Tyne and Wear, aan de Tyne, tegenover Newcastle-upon-Tyne; 203.100 inw. (1992). Machine-industrie, ijzer- Gauhati

Gauhati (Guwahati) Stad in Indiase deelstaat Assam aan de Brahmaputra-rivier; ca. 147.000 inw. Rivierhaven en knooppunt van wegen; handel in rijst, Gauteng

Gauteng Provincie in Zuid-Afrika, 18.760 km2, 6,8 miljoen inwoners (1995); hoofdstad: Johannesburg. Het is een van de negen nieuwe provincies Gavere

Gavere Gemeente aan de Schelde in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen; 31,34 km2, 11.460 inw. (1997). Landelijke woongemeente met kleine Gävle

Gävle Stad in het Zweedse län Gävleborg, bij de Botnische Golf; 89.600 inw. (1993; län 18.191 km2, 289.700 inw.). Machine-, houtverwerkende, visconserven-, Gaza

Gaza (Ghazzah, Ghazze) Stad in Palestina, aan de Middellandse Zee, bestuurd door de Palestijnse Nationale Autoriteit; ca. 300.000 inwoners. De stedelijke Gazankulu

Gazankulu Een van de voormalige zelfregerende thuislanden in Zuid-Afrika, de door de regering geschapen woongebieden voor de zwarte bevolking Gazastrook

Gazastrook Smal gebied tussen Israël en Egypte, ca. 45 km lang en tussen de 6 en 12 km breed (378 km2, 1.054.000 inwoners (1998). Geschiedenis

Gaziantep

Gaziantep (voorheen: Aintab; in de oudheid Doliche) Hoofdstad van de gelijknamige provincie in Zuid Turkije, gelegen in een vallei op 1.000 m hoogte; Gdansk

Gdansk (Du: Danzig) Poolse stad aan de Bocht van Gdansk in de Oostzee; 461.700 inw. (1992). Hoofdstad van de gelijknamige provincie; 7.394 km

Gdynia

Gdynia (Du.: Gdingen) Stad in de Poolse prov. Gdansk, aan de Bocht van Gdansk; 250.200 inw. (1992). Belangrijke haven met export van steenkoo

geanticlinaal

geanticlinaal Relatief langzaam dalende, en daarom hoog gebleven, strook in een relatief snel dalende geosynclinale. Een geanticlinaal vormt vaak de gebergte

gebergte Gebied dat toppen heeft hoger dan 500 m en dat een duidelijk reliëf heeft. Gebergten zijn ongelijk verdeeld over de aarde. Ook vanaf de diepzeebodem gebergtebodem

gebergtebodem Dunne, jonge bodems die ontstaan doordat door erosie verweringsmateriaal van de hellingen afspoelt.

gebergtevorming

gebergtevorming Geologisch proces waarbij gebergten ontstaan. Men onderscheidt: gebergten die ontstaan door lokale opheffing en verhoging van gebergtewortel

gebergtewortel Sterke verdikking van het gedeelte van de aardkorst dat zich onder plooiingsgebergten bevindt. Kan wel tot 60 km diepte in de aardmantel gebonden hulp

gebonden hulp Ontwikkelingshulp waarbij het ontvangende land de fondsen moet besteden in het hulpgevende land; soms wordt ook nog bepaald geboortecijfer

geboortecijfer (ook: nataliteit) Het aantal levendgeborenen per 1000 personen van de gemiddelde bevolking per jaar. Naast dit relatief geboortecijfer geboortecohorte

geboortecohorte Een groep mensen die in een zekere periode (één of meer kalenderjaren) zijn geboren.

geboortegolf

geboortegolf (ook: baby-boom) Plotselinge stijging van het geboortecijfer. Meestal specifiek gebruikt voor de sterke stijging van het aantal geboorten geboorteoverschot

geboorteoverschot Verschil tussen geboortecijfer en sterftecijfer. Is het geboorteoverschot positief, dan is er sprake van een natuurlijke aanwas van geboorteregeling

geboorteregeling (ook: family-planning, gezinsplanning) Het geheel van maatregelen ter regulering van het aantal en het tijdstip van geboorten, vooral geboortetekort

geboortetekort (ook: sterfte-overschot) Situatie waarin het sterftecijfer in een gebied groter is dan het geboortecijfer. Er is geen natuurlijke aanwas gebundelde deconcentratie

gebundelde deconcentratie Overheidsbeleid met als doel de bevolkingsgroei van de grote steden in de Randstad op te vangen in daartoe aangewezen Gedinne

Gedinne Gemeente aan de Houille in de Belgische provincie Namen (Ardennen); 151,56 km2, 4350 inw. (1997). Landbouw, bosontginning, houtnijverheid. Gédinnien

Gédinnien Eerste etage/tijd van het Onder/Vroeg-Devoon. Genoemd naar het Belgische plaatsje Gédinne. Ingevoerd door A.H. Dumont in 1884.

Geel

Geel Gemeente aan de Grote Nete en het Albertkanaal in de Belgische provincie Antwerpen; 109,85 km2, 33.175 inw. (1997). Uitgestrekte gemeente, geelijzer

geelijzer Mineraal uit de oxidengroep, chemische samenstelling FeO(OH). Hardheid 5-5½, dichtheid 4300 kg/m3. Rombisch met tafelvormige kristallen,

Geelong

Geelong Stad in de Australische staat Victoria, aan de Port Phillip Bay; 151.400 inw. (1990). Tevens het begin van The Great Ocean Road. Export Geer

Geer Gemeente aan de Jeker in de Belgische provincie Luik (Droog Haspengouw); 23,56 km2, 2450 inw. (1997). Landbouwactiviteiten (suikerbieten, Geertruidenberg

Geertruidenberg Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant aan de Donge; 5,52 km2, 20.919 inw. (1997). Uitgebreide industrie, elektrische geestgronden

geestgronden Hoge zandgronden vlak achter de duinen langs de Noordzeekust in Noord- en Zuid-Holland. Ze zijn veelal ontstaan door afgraving van Geetbets

Geetbets Gemeente aan de Gete in de Belgische provincie Vlaams Brabant (Vochtig Haspengouw); 35,17 km2, 5704 inw. (1997). Landbouw, fruitteelt

Geffen

Geffen Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant, sinds 1993 bij Maasdonk. Landbouw, uitgaande pendel (Oss). In geïmmobiliseerde verontreiniging

geïmmobiliseerde verontreiniging Vervuiling die zich niet meer kan verspreiden.

geïntegreerde landbouw

geïntegreerde landbouw Landbouw met een bedrijfsvoering die zowel de de productie-eisen als het milieu en het welzijn van de dieren serieus nee

geiser

geiser Niet-permanent optredende bron. Een geiser ontstaat als grondwater door uitlopers van magmahaarden boven het normale kookpunt wordt verhit, gelaagdheid

gelaagdheid Het voorkomen van in samenstelling verschillende lagen (strata) onder het aardoppervlak. De verschillen zijn een gevolg van uiteenlopende Geldenaken

Geldenaken (Jodoigne) Gemeente aan de Grote Gete in de Belgische provincie Waals Brabant; 73,34 km2, 10.748 inw. (1997). Handels- en onderw

Gelderland

Gelderland Provincie in Nederland; 5143,36 km2 (grootste van het land), 1.885.187 inw. (1997); hoofdstad Arnhem. Grenst van het noorden uit resp. Geldermalsen

Geldermalsen Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland, aan de Linge; 101,67 km2, 23.326 inw. (1997). Fruitteelt, landbouw, industrie, fruitveiling. Gelderse Vallei

Gelderse Vallei Dal tussen Veluwe en Utrechtse Heuvelrug, lopend van het Eemmeer in het noorden naar de Rijn bij Rhenen-Wageningen in het zuiden. Geldrop

Geldrop Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 20,29 km2, 27.170 inw. (1997). Landbouwactiviteiten en uitgebreide industrie. Bezienswaar

Gele Zee

Gele Zee (Chinees: Huang Hai) Deel van de Oost-Chinese Zee tussen China en Korea; tot 100 m diep. Ontleent haar naam aan het gele slib dat door geleding van de stad

geleding van de stad (ook: stadsgeleding) Opdeling van de stad in verschillende deelgebieden. Deze opdeling kan gebeuren op basis van verschillende geledingsmodel

geledingsmodel Model waarin de opbouw van een gebied, bijv. een stad, beschreven en verklaard wordt. Aandacht wordt gegeven aan de opbouw Geleen

Geleen Gemeente in de Nederlandse provincie Limburg, aan de gelijknamige rivier, 24,63 km2, 34.001 inw. (1997). Landbouwactiviteiten, industrie Gelsenkirchen

Gelsenkirchen Stad in de Duitse deelstaat Nordrhein-Westfalen, in het Ruhrgebied; 293.400 inw. (1991). Rivierhaven aan het Rijn-Hernekanaal met geluidshinder

geluidshinder Hinder die wordt ondervonden van geluid. De Wet Geluidhinder (1979) geeft regels ter voorkoming of beperking van geluid. Deze hebben gematigde luchtstreek

gematigde luchtstreek Het gebied gelegen tussen de tropen en de polen. Volgens een zeer algemene indeling is elk halfrond verdeeld in drie zones: Gembloux

Gembloux Gemeente aan de Orneau in de Belgische provincie Namen (Droog Haspengouw); 95,85 km2, 20.144 inw. (1997). Onderwijs- en marktcentrum gemeenschap (België)

gemeenschap (België) Onderdeel van de Belgische staat sinds de Grondwetswijziging van 1980. Bij die wijziging zijn de Nederlandse, Franse en

gemeente

gemeente De laagste territoriale gemeenschap met een eigen bestuur. De indeling van het grondgebied in gemeenten (Nederland) stamt uit de tijd van Gemenebest van Onafhankelijke Staten

Gemenebest van Onafhankelijke Staten (GOS) Samenwerkingsverband van 12 voormalige republieken van de Sovjet-Unie. Initiatief van de drie gemengd bos

gemengd bos Bos dat bestaat uit verschillende boomsoorten. Meestal naald- en loofbomen.

gemengde rivier

gemengde rivier Rivier die water betrekt van regenwater en smeltwater. In de bovenloop worden deze rivieren vooral gevoed door smeltwater, in de Gemert

Gemert Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant. Landbouw (gemengd bedrijf), tuinbouw, lichte industrie. Bezienswaardig: Gemert-Bakel

Gemert-Bakel Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant (27055 inw, 1997). In 1997 ontstaan door samenvoeging van Gemert en Bakel gemiddeld kindertal

gemiddeld kindertal Het aantal kinderen dat een vrouw of een groep vrouwen gemiddeld ter wereld zou brengen, uitgaande van de bestaande leeftijdsspecifieke Gemma Frisius, Reimerus

Gemma Frisius, Reimerus (1508-1555) Zuidnederlands medicus, wiskundige en geograaf, vanaf 1542 hoogleraar in de medicijnen te Leuven, waar gemmologie

gemmologie Studie van de eigenschappen van edelstenen en kennis van de manier om echte van synthetische te onderscheiden. Determinatie geschiedt Genappe

Genappe (Genepiën) Gemeente aan de bron van de Dijle in de Belgische provincie Waals Brabant; 89,57 km2, 13.495 inw. (1997). Landbouw, voedings

Gendringen

Gendringen Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland, in de Achterhoek; 65,11 km2, 20.644 inw. (1997). Landbouw, enige industrie. Huis Gendt

Gendt Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland in de Over-Betuwe; 14,99 km2, 7209 inw. (1997). Baksteen-, scheeps-, machine-industrie, Genemuiden

Genemuiden Gemeente in de Nederlandse provincie Overijssel, aan het Zwarte Water; 29,81 km2, 8588 inw. (1997). Landbouw, enige industrie en Genève

Genève (Du.: Genf; It.: Ginevra) Stad in het Franstalige deel van Zwitserland, hoofdstad van gelijknamig kanton, gelegen aan Rhône en Meer van Genève; Genève (kanton)

Genève (kanton) (Du.: Genf; It.: Ginevra) Kanton in het zuidwesten van Zwitserland, in het Franstalige deel; 282 km2, 382.500 inw. (1992). Hoofd

Genève, Meer van

Genève, Meer van (Fr.: Lac Léman) Meer op de Frans-Zwitserse grens tussen Savoyse Alpen en Jura op 372 m hoogte, tot 300 m diep; 581 km2. Grootste Genk

Genk Gemeente aan het Albertkanaal in de Belgische provincie Limburg in de Kempen; 87,85 km2, 62.399 inw. (1997). Verzorgend en industrieel centrum Gennep

Gennep Gemeente in de Nederlandse provincie Limburg; 58,37 km2, 16.836 inw. (1997). Centrumfunctie met handel, industrie (confectie, hout, pap

Genootschapseilanden

Genootschapseilanden Eilandengroep (1.685 km2) in de Zuidelijke Pacifische Oceaan, bestuurd als onderdeel van het Franse overzeese gebiedsdeel Gent

Gent (Gand) Hoofdstad van en gemeente in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen aan Schelde en (o.a.) Kanaal van Gent naar Terneuzen; 156,43 gentrification

gentrification Het verschijnsel dat na verbetering van bepaalde wijken van voorheen lage status, groepen met hoge inkomens en opleiding (hoge-statusgroepen) Genua

Genua (geschiedenis) Genua werd gesticht door de in het noordwesten van Italië wonende Liguriërs, die het de naam Antium gaven. Nadat het in

Genua (It.: Genova) Hoofdstad van de gelijknamige Italiaanse prov., in de regio Liguria, aan de Golf van Genua; 667.600 inw. (1992) Ligging Genua, Genua (geschiedenis)

geo- Studie van de chemische samenstelling van vooral de buitenste gedeelten van de aarde en onderzoek naar de verspreiding van elementen chemische sedimenten

geochronologie

geochronologie De bepaling van de tijdsintervallen op de geologische tijdschaal in miljoenen jaren voorafgaand aan heden (voor de meer recente perioden geodesie

geodesie Wetenschap die zich bezighoudt met het opmeten van de aarde. Hierbij gaat het in tegenstelling tot de landmeetkunde om grote metingen geodetische sterrenkunde

geodetische sterrenkunde Tak van de geodesie (aardmeetkunde) waarbij men de lengte en breedte van een punt op aarde afleidt uit waarnemingen geofysica

geofysica Wetenschap welke de natuurverschijnselen op aarde en in de atmosfeer bestudeert. Omvat: meteorologie (luchtcirculatie in de atmosfeer, geografie

geografie van de onderontwikkeling Deelvak van de geografie waarin onderontwikkeling (ruimtelijke verschillen in welvaart) van de landen in Azië, geografische breedte

geografie Wetenschap die zich bezighoudt met de beschrijving en verklaring van de ruimtelijke verspreiding en samenhang van verschijnselen aan en geografie van de onderontwikkeling

geografische breedte De kortste afstand van een punt tot aan de equator, gemeten in graden langs de meridiaan van dat punt.

geografische informatiesystemen

geografische informatiesystemen (GIS) Nieuwe technieken en methoden op het raakvlak van geografie en cartografie, waarbij verwerking met computers geografische lengte

geografische lengte De kortste afstand van een punt tot aan de nulmeridiaan, gemeten in graden langs de parallel van dat punt.

geografische noordpool

geografische noordpool Het noordelijk punt waar de denkbeeldige aardas door het aardoppervlak steekt.

geografische zuidpool

geografische zuidpool Het zuidelijk punt waar de denkbeeldige aardas door het aardoppervlak steekt.

geohydrologie

geohydrologie Wetenschap die de samenhang tussen de bodem van een gebied en het gedrag van het grondwater bestudeert.

geoïde

geoïde Denkbeeldig oppervlak waar de zwaartekrachtsversnelling overal gelijk is aan die op zeeniveau. De geoïde is de grondvorm van de aarde, en geologie

geologie (ook: aardkunde) Wetenschap die zich bezighoudt met de aarde als geheel, haar structuur, samenstelling en geschiedenis, alsmede met de processen geologische kaart

geologische kaart Topografische kaart, waarop is aangegeven welke geologische eenheden aan de oppervlakte liggen, hoe hun begrenzing is en hoe geologische tijdschaal

geologische tijdschaal Indeling van de ca. 4,6 miljard jaar omvattende geschiedenis van de aarde in tijdperken gekenmerkt door de dominante flora geomagnetische storing

geomagnetische storing Tijdelijke verstoring van het magnetisch veld van de aarde als gevolg van een toegenomen zonneactiviteit.

geomorfologie

geomorfologie Wetenschap die zich bezighoudt met de studie van landschapsvormen. In deze wetenschap gaat men niet alleen na hoe landschappen geopolitiek

geopolitiek Analyse van de invloed van het geografisch milieu op het politieke klimaat en de internationale verhoudingen. Belangrijke factoren daarbij Georgetown (Caymaneil.)

Georgetown (Caymaneil.) Hoofdstad van de Britse kroonkolonie Caymaneilanden; ca. 14.000 inw. Haven met export van o.a. hout en schelpen. T

Georgetown (Guyana)