Geografie I-Z

IalomitaIalomita 1. District in Zuidoost-Roemenië; 4449 km2, ca. 304.000 inw. (1992). Hoofdstad: Slobozia; 46.325 inw. Chemische, metaal-, textiel- en voedingsmiddelenindustrie. IasiIasi 1. District in Noordoost-Roemenië; 5469 km2, 807.000 inw. (1992). Landbouw (tarwe, haver, gerst, maïs, suikerbieten), tuinbouw. 2. (voorheen: IbadanIbadan Hoofdstad van de Nigeriaanse deelstaat Oyo, een van de grootste steden van West-Afrika; ca. 1,3 mln inw. (1992), vnl. Joroeba. Centrum van IbaguéIbagué Stad in Colombia op de oosthellingen van de Andes, 1250 m boven de zeespiegel. Hoofdstad van departement Tolima; 338.300 inw. (1993). Iberisch RandgebergteIberisch Randgebergte Bergketen in Spanje, op de noordoost- en noordgrens van de Spaanse hoogvlakte, evenwijdig aan de Ebro; 460 km lang. HoogIberisch SchiereilandIberisch Schiereiland (Peninsula Iberica, Pyrenees Schiereiland) Bestaat staatkundig uit Spanje, Portugal, Andorra en Gibraltar; ca. 597.000 km2. In Ibiza

Ibiza Spaans eiland in de Middellandse Zee; 572 km2; ca. 45.000 inw. Behoort met Formentera tot de Pityusen, die deel uitmaken van de Balearen. Geen Ibn Battoeta

Ibn Battoeta (1304-1377) Arabisch ontdekkingsreiziger uit Marokko. Maakte van 1325-49 reizen door Noord- en Oost-Afrika en tot aan China en Zuid-Ibn Hawkal

Ibn Hawkal (voluit: Aboe al-Kasim Mohammed ibn Ali; gest. 977) Arabisch koopman, ontdekkingsreiziger en geograaf. Hij verkende Noord-Afrika, Ica

Ica Stad in Peru, hoofdstad van gelijknamig departement; 152.300 inw. (1990; dep. 21.251 km2, 497.200 inw. in 1986). Centrum van Peru's belangrijkste Ichinomiya

Ichinomiya (Itjinomija) Stad op het Japanse eiland Honshu, satellietstad van Nagoya; 265.700 inw. (1993). Spoorwegknooppunt met textiel- en metaalindustrie; ichnografie

ichnografie Plattegrond van een gebouw of van een stadsdeel, getekend in omtreklijnen, zoals bijv. op het Forma Urbis. Ook de techniek als zodanig Ichtegem

Ichtegem Gemeente in de Belgische provincie West-Vlaanderen (Houtland); 45,33 km2, 13.193 inw. (1997). Agrarische activiteiten en enige industrie, Idaarderadeel

Idaarderadeel Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Friesland aan het Pikmeer. Sinds 1984 deel van Boarnsterhim. Veeteelt, Idaho

Idaho (Gem State) Staat (sinds 1890) in de VS gelegen in de Rocky Mountains, begrensd door Montana, Wyoming, Utah, Nevada, Oregon, Washington Ieper

Ieper (Ypres) Gemeente in de Belgische provincie West-Vlaanderen (Westhoek); 130,61 km2, 35.400 inw. (1997). Stedelijk verzorgend centrum met Ieperlee

Ieperlee Rechter zijrivier van de IJzer, ontstaat bij de Kemmelberg op ca. 70 m hoogte uit verschillende beekjes. De ca. 25 km lange, onbevaarbare

Ierland

Ierland 2. Geografie

Ierland 2. Geografie Landschap Ierland is een land van weiden, meren, mistige heuvels en veenmoerassen. In het midden van het land ligt het Centrale Ierland 3. Samenleving

Ierland 3. Samenleving Ondanks groeiende industrialisatie heeft het leven in Ierland zijn plattelandskarakter behouden; er zijn geen typische industriesteden. Ierland 4. Geschiedenis

Ierland 4. Geschiedenis De oudste bewoners van Ierland waren neolithische kolonisten, die zich ca. 6000 v.C. op het eiland vestigden. Daarna dro

Ierland 5. Economie

Ierland 5. Economie De toetreding van de Ierse Republiek tot de EG in 1973 betekende het definitieve einde van de isolationistische politiek van de Ierse Zee

Ierland Officiële naam: Éire / Republic of Ireland (Ierse Republiek) Oppervlakte: 70.283 km2 Inwoners: 3.619.500 (1998) Staatsvorm: republiek Staatshoofd

Ierse Zee Zeearm van de Atlantische Oceaan, die Ierland scheidt van Engeland en Schotland; ca. 160 km lang. In het zuiden verbonden met de Atlantische Ifni

Ifni Voormalige provincie in het zuiden van Marokko; 1920 km2, ca. 50.000 inw. Wostijngebied met hoofdstad Sidi Ifni, gelegen aan de Atlantische Iforas, Adrar des

Iforas, Adrar des Hoogland in de Sahara, Noordoost-Mali; ca. 800 m. Nomadische veeteelt.

iglo

iglo Bolvormige Eskimo-behuizing, bestaande uit opeengestapelde sneeuwblokken. Geldt als tijdelijke woning en heeft een klein verspreidingsgebied Iguaçu

Iguaçu (Iguassú) Rivier in Brazilië, zijrivier van de Paraná; 1320 km lang. Stroomt gedeeltelijk langs de Argentijns-Braziliaanse grens. Beroemde watervallen, IJlst

IJlst (Drylst) Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Friesland. In 1264 stadsrechten, in 1379 marktrechten. Stadsgrachten zijn IJmuiden

IJmuiden Dorp in de gemeente Velsen in de Nederlandse provincie Noord-Holland aan het Noordzeekanaal en de Noordzee. Belangrijke havenactiviteiten ijsberg

ijs, zeeijs,

ijs, zwart Vorm van ijs die ontstaat op meren of in zout water; compact en donker van uiterlijk doordat het zeer doorzichtig is.

ijsberg Los in zee drijvende ijsmassa die ontstaat door afbrokkeling van in zee uitmondende gletsjers in de poolstreken. De ijsbergen, die soms enorme ijsdag

ijsdag Etmaal waarbij de temperatuur 24 uur onder de 0°C blijft.

ijsheiligen

ijsheiligen Drie dagen in de maand mei, waarop volgens de volksweerkunde vaak kou en vorst voorkomen. Genoemd naar de heiligen Pancras, Servaas ijskap

ijskap Een aaneengesloten ijsmassa op het land. Het verschil met landijs is dat met een ijskap vooral ijsbedekkingen in hooggebergten en op hoogvlakten IJsland

IJsland 2. Geografie

IJsland 2. Geografie IJsland, het 'land van ijs en vuur', bestaat uit een vulkanisch hoofdeiland en talloze kleinere eilandjes in het noorden van de Atlantische IJsland 3. Samenleving

IJsland 3. Samenleving IJsland heeft een zeer lange democratische traditie: het parlement, het Althing, is wel de 'grootmoeder der parlementen' genoemd. IJsland 4. Geschiedenis

IJsland 4. Geschiedenis In de 8e eeuw vestigden Ierse monniken zich op IJsland, maar het eiland bleef grotendeels onbewoond tot ca. 870. Ingólfu

IJsland 5. Economie

IJsland 5. Economie IJsland heeft een gemengde economie: de overheid controleert o.a. een deel van het bankwezen, zij speelt een belangrijke rol ijslandspaat

IJsland Officiële naam: Lydveldidh Island (Republiek IJsland) Oppervlakte: 130.000 km2 Inwoners: 271.000 (1998) Staatsvorm: republiek Staatshoofd

ijslandspaat Variëteit van het mineraal calciet. De kristallen zijn vrijwel volledig zuiver, waardoor een fraai doorzichtig beeld ontstaat. Het komt vooral ijslens

ijslens Kleine horizontale ijsmassa in de grond. Ontstaat door bevriezing op koude vochtige plaatsen van het bodemwater. Op eenmaal bevroren ijs IJssel

IJssel (Gelderse IJssel) Rivier in de Nederlandse provincies Gelderland en Overijssel, splitst zich ten zuiden van Arnhem af van de Rijn en stroomt IJsselham

IJsselham Gemeente in de Nederlandse provincie Overijssel; 103,18 km2, 5422 inw. (1997). Agrarische activiteiten (veeteelt, maïsverbouw), enige IJsselmeer

IJsselmeer Meer in Nederland, in het noorden afgesloten door de Afsluitdijk, verder grenzend aan Friesland, Flevoland en Noord-Holland. Ca. 1100 IJsselmeerpolders, Rijksdienst voor de

IJsselmeerpolders, Rijksdienst voor de (RIJP) Openbaar lichaam dat ressorteerde onder het ministerie van Verkeer en Waterstaat en belast was met IJsselmuiden

IJsselmuiden Gemeente in de Nederlandse provincie Overijssel; 82,87 km2, 14.267 inw. (1997). Agrarische activiteiten (tuinbouw, veeteelt), lichte

IJsselstein

IJsselstein Gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht aan de Hollandse IJssel; 21,62 km2, 23.476 inw. (1997). Gevarieerde industrie, landbouw, ijstijd

ijstijd Koude fase in de geologische geschiedenis, gedurende welke een belangrijk gedeelte van het landoppervlak door ijs bedekt was. Tijdens het Pleistoceen ijsval

ijsval (gletsjerval) Naar analogie met het woord waterval gevormde term om het over een steilte omlaag duiken van een gletsjer aan te duiden. De onregelmatige ijswoestijn

ijswoestijn Gebied boven de noordpoolcirkel, waar vrijwel alleen korstmossen kunnen groeien en wel gedurende een heel korte periode per jaar wegens ijs, drijfijs,

ijzel

ijzel Laagje ijs dat ontstaat doordat onderkoelde regendruppels op aarde vallen of doordat regen valt op grond die nog bevroren is.

IJzer

IJzer Rivier in Frankrijk en België, ontspringt in Frans Vlaanderen (Franse deel ca. 30 km lang), passeert de grens met België bij Roesbrugge-Haringe ijzerboonerts

ijzerboonerts IJzererts dat is opgebouwd uit een mengsel van verscheidene ijzeroxiden en/of ijzerhydroxiden. Komt voor als chemisch afzettingsgesteente, IJzeren Poort

IJzeren Poort Een bijna 25 km lange, gekanaliseerde kloof tussen de Karpaten en de Dinarische Alpen. De IJzeren Poort ligt op de grens tusse Roemenië ijzerertsen

ijzerertsen Erts met een dergelijk gehalte aan ijzerhoudende mineralen dat het economisch gezien rendabel is het te winnen. De belangrijkste ijzerhoudende ijzerglans

ijzerglans (hematiet, roodijzererts) Mineraal uit de oxidegroep. Hardheid 6, dichtheid 5200 kg/m3. Vormt trigonale tafelvormige of bladerige kristallen, Ilesha

Ile-de-France Regio in het Bekken van Parijs; 12.012 km2, 10,6 miljoen inw. (1990). Omvat de departementen: Ville de Paris, Seine-et-Marne, Yvelines, Ilfov

Ilesha Stad in Zuidwest-Nigeria; 342.000 inw. (1992). Centrum voor goudwining en agrarische omgeving met handel in katoen, cacao, palmolie en Ile-de-France

Ilfov Voormalig district in Zuid-Roemenië; nu deel van Boekarest- Stad; 1521 km2. Intensieve landbouw (granen, rijst, suikerbieten, groente); veeteelt. Ille-et-Vilaine

Ille-et-Vilaine Departement in Frankrijk, Bretagne; 6775 km2, 749.700 inw. Hoofdstad: Rennes. Omvat het stroomgebied van Ille en Vilaine (230 km). illiet

illiet Wit tot gelig glimmerachtig kleimineraal in samenstelling op te vatten als een overgangsproduct tussen kaolien en veldspaat. Speelt een belangrijke Illinois

Illinois (The Prairie State) Staat (sinds 1818) in de VS, begrensd door Wisconsin, Iowa, Missouri, Kentucky en Indiana; 145.934 km2, 11.697.000 inw. Illyrië

Illyrië Landstreek aan de Adriatische Zee, van het noordwesten van Griekenland tot aan de Alpen. De naam is afkomstig van de Indo-Germaanse stam Ilmenmeer

Ilmenmeer (Ozero Il'men) Meer in Rusland, ca. 160 km ten zuiden van Sint-Petersburg. Oppervlakte varieert met de seizoenen (tot 1000 km2). Gevoed Iloilo

Iloilo Havenstad aan de monding van de Iloilo-rivier, op de zuidoostkust van het Filippijnse eiland Panay; 309.500 inw. (1990). Hoofdstad van gelijknamige Ilpendam

Ilpendam Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland in de Purmer, in 1991 opgedeeld tussen de gemeenten Landsmeer imbibitie

imbibitie Zwelling door wateropname, bekend van zaden, maar ook van stoffen als cellulose, gelatine en zetmeel.

imbricatie

imbricatie (Lat.: imbrex = dakpan) Dakpansgewijze ligging van afzettingsgesteenten in de geologie.

immigrant

immigrant Iemand die zich blijvend vestigt in een land. De persoon die verhuist, is voor het land van binnenkomst een immigrant en voor het land waar immigratiebeleid

immigratiebeleid Beleid gericht op beïnvloeding van de immigratie naar een land. Vaak wordt met deze term juist het stimuleren van de immigratie immigratiecijfer

immigratiecijfer Aantal immigranten per 1000 personen van de gemiddelde bevolking per jaar.

immigratie-overschot

immigratie-overschot Situatie waarin het immigratiecijfer groter is dan het emigratiecijfer.

Immigration Restriction Act (Australië)

Immigration Restriction Act (Australië) Belangrijk onderdeel van de Grondwet van 1901, waardoor de Australische statenbond een blanke natie is Imperia (geo.)

Imperia (geo.) Hoofdstad van de gelijknamige Italiaanse prov. in de regio Liguria; ca. 42.000 inw. (prov. 1155 km2, ca. 24.000 inw.). Kathedraal San Imperial Valley

Imperial Valley Gebied in Zuid-Californië; het loopt door in Mexico en heet dan Valle Mexicali. Oorspronkelijk woestijnachtig gebied; door grootscheepse import

import Algemene aanduiding voor de invoer van een land van goederen (goederenimport), diensten (dienstenimport) en kapitaal (kapitaalimport). Veelal importsubstitutie

importsubstitutie (ook: importvervangende industrialisatie) Het in eigen land produceren van producten die tot dusver werden geïmporteerd. Dit doel Inch'on

Inch'on (Intsjon; voorheen Chemulp'o) Stad in het noordwesten van Zuid-Korea, aan de monding van de Han-rivier aan de Gele Zee; 1.817.900 inw. Incourt

Incourt Gemeente in de Belgische provincie Waals Brabant; 38,79 km2, 3717 inw. (1997). Akkerbouw (granen, suikerbieten), veeteelt. Bezienswaardig:

indexmineraal

indexmineraal Mineraal dat karakteristiek is voor een bepaalde graad van metamorfose van het gesteente waarin het voorkomt. Een indexmineraal voor India

India 2. Geografie Landschap De bepalende kenmerken van het landschap zijn de Himalaya in het noorden, de Hoogvlakte van Deccan naar het zuiden India 3. Samenleving

India 3. Samenleving Demografie India heeft na China de grootste bevolking in de wereld. In 1993 groeide de bevolking met 1,9% tot bijna 920 India 4. Geschiedenis

India 4. Geschiedenis De hoog ontwikkelde stedelijke beschaving van de Indusvallei (4000-2000 v.C.) vormde het mikpunt van invallende Arische

India 5. De deelstaten

India 5. De deelstaten Bestuurlijk is India opgedeeld in 25 deelstaten en 7 Uniegebieden. De deelstaten zijn Andhra Pradesh, Arunachal Pradesh, India 6. Economie

India 6. Economie India's economie is een mengvorm van traditionele en moderne landbouw, van huisnijverheid en moderne industrieën en van een Indian Territory

India Officiële naam: Unie van India Oppervlakte: 3.287.263 km2 Inwoners: 984.000.000 (1998) Staatsvorm: federale republiek Staatshoofd: Kocheril India 2. Geografie

Indian Territory Een gebied gereserveerd voor indianen in de tegenwoordige staat Oklahoma, dat in 1830 als deportatieoord voor indianen werd aangewezen. Indiana

Indiana (Hoosier State) Staat (sinds 1816) in de VS, begrensd door Michigan, Illinois, Kentucky, Ohio en het Michiganmeer; 93.720 km2, 5.713.000 Indianapolis

Indianapolis Stad in de VS, hoofdstad (sinds 1825) van Indiana, gelegen aan de westarm van White River; met 746.500 inw. (1992) de grootste van Indianenreservaten

Indianenreservaten In de tweede helft van de 19e eeuw stelde de regering in de VS zgn. indianenreservaten in; streken waar de indianen vaak van Indische Oceaan

Indische Oceaan Derde in grootte van de drie oceanen; 75.000.000 km2 (incl. binnen- en randzeeën). Begrensd door Azië in het noorden, Afrika in Indonesië

Indo-China

Indo-China Historische benaming voor het oostelijk deel van Achter-Indië dat tot 1954 behoorde tot het Franse koloniale rijk. Nadat de Fransen Cambodja Indre

Indonesië 2. Geografie

Indonesië 2. Geografie Landschap Indonesië kent veel verschillende landschappen, waarvan de voornaamste tropisch regenwoud, savanne en gebergten Indonesië 3. Samenleving

Indonesië 3. Samenleving Demografie In 1993 groeide de bevolking met 1,6% tot ruim 194,6 miljoen inwoners. De gemiddelde levensverwachting Indonesië 4. Stedelijk leven

Indonesië 4. Stedelijk leven In 1992 groeide de stedelijke bevolking met 5,1% en woonde 32% van de bevolking in steden. Van de stedelijke bevolking Indonesië 5. Geschiedenis

Indonesië 5. Geschiedenis De eilanden van de Indonesische archipel werden bevolkt vanuit het vasteland van Azië. Reeds in vroeger tijden bestond Indonesië 6. Transmigratie

Indonesië 6. Transmigratie De transmigratie speelde een belangrijke rol bij het creëren van de nationale eenheid. Bewoners van de dichtbevolkte Indonesië 7. Economie

Indonesië 7. Economie Indonesië heeft een centralistisch geleide economie. De reden voor het succes van de Indonesische economie sinds de onaf

Indonesië Officiële naam: Republik Indonesia Oppervlakte: 1.904.443 km2 Inwoners: 212.900.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek Staatshoofd

Indore

Indore Stad in het Vindhyagebergte in de Indiase deelstaat Madhya Pradesh, hoofdstad van het gelijknamige district; 1.091.700 inw. (1991). Centru

Indre 1. Rivier in Frankrijk, zijrivier van de Loire; ca. 260 km lang. Ontspringt in het Centraal Massief. Op haar oevers vele kastelen (Azay-le- Rideau), Indre-et-Loire

Indre-et-Loire Departement in Frankrijk ten zuiden van het Bekken van Parijs; 6127 km2, 506.100 inw. Hoofdstad: Tours. In de valleien van Loire, Indus (rivier)

Indus (rivier) Rivier in Zuid-Azië, 2897 km lang, stroomgebied 963.500 km2. Ontspringt op 5185 m hoogte in de Himalaya. Stroomt door soms 5 km industrialisatie, Derde Wereld

industrialisatie, Derde Wereld Industrialisatie noemt men het proces waarbij de industrie een steeds belangrijker plaats in de samenleving inneemt. industrialisatie, westerse landen

industrialisatie, westerse landen Industrialisatie noemt men het proces waarbij de industrie een steeds belangrijker plaats in de samenleving inneemt. industriestad

industrie- Afval afkomstig van bedrijven. Kantoor- winkel- en dienstenafval wordt meestal samen met huishoudelijk afval verwerkt. Een groot afval, radioactief

industriestad Stad die gegroeid is op basis van de aanwezige industrie, die beschouwd kan worden als stuwende activiteit. Vooral ten tijde van de Industriële inertie

inertie Het verschijnsel dat economische activiteiten, ondanks verslechtering van de relatieve ligging niet direct verplaatst worden naar het op dat moment infiltratie

infiltratie Vorm van irrigatie waarbij men door hogere waterstand in de sloten het water de grond laat binnendringen. Daarbij is de infiltratiecapaciteit influent

influent Afvalwater dat bij een zuiveringsinstallatie naar binnen wordt gevoerd.

influentie (geo.)

influentie (geo.) Proces waarin een waterloop met een (tijdelijk) hoge waterstand water afgeeft aan het grondwater in de dalvlakte. Het wordt daar als informele sector

informele sector (ook: bazaareconomie) Een heterogeen sociaal en economisch geheel van economische activiteiten binnen de nationale economie Ingelmunster

Ingelmunster Gemeente in de Belgische provincie West-Vlaanderen (Zandleemstreek); 16,15 km2, 10.695 inw. (1997). Landbouw, lichte industrie, Ingolstadt

Ingolstadt Stad in de Duitse deelstaat Beieren, aan de Donau; 103.200 inw. (1990). Auto-, machine-, metaal-, textiel- en petrochemische industrie; raffinage ingressie

ingressie Het verschijnel dat de zee lage delen van het land binnendringt. Dit gebeurt zowel bij zeespiegelstijging als bij daling van het land.

Inkatha-beweging

Inkatha-beweging Oorspronkelijk een culturele organisatie van de Zoeloebevolking in het thuisland Kwazulu (Zuid-Afrika). In 1977 verbreedde Inkatha-inklinking

inklinking Verdichting van samendrukkende bodemlagen. Veelal is dit het gevolg van de afzetting van nieuwe bodemlagen (klei) of de vorming van inkoling

inkoling Omzetting van organogeen materiaal in koolstof. Planten bestaan uit chemische verbindingen van vooral koolstof, waterstof en zuurstof. Wanneer Inn

Inn Zijrivier van de Donau; 510 km lang. Ontspringt in de Rätische Alpen, kanton Graubünden, vanuit het Lunghinomeer. Stroomt door Oostenrijk Inner-Rhoden

Inner-Rhoden Halfkanton in Zwitserland, aan de voet van het Säntisgebergte; vormt samen met Ausser-Rhoden het kanton Appenzell; 172 km2, 14.400 innovatiediffusie

innovatiediffusie Het proces waarbij door individuen, of de bevolking van een bepaald land, regio, stad of dorp, nieuwe producten, activiteiten of ideeën Innsbruck

Innsbruck Stad in Oostenrijk, hoofdstad van het bondsland Tirol, gelegen aan de Inn; 118.100 inw. (1991). Gevarieerde industrie. Centrum van vele Inongo

Inongo Stad in Congo (Zaïre), gelegen aan het Leopold II Meer; ca. 55.000 inw. Handel in palmproducten uit de omgeving. Bestuurlijk en onderwijscentrum. Inowroclaw

Inowroclaw Stad in Polen, in de prov. Bydgoskie; ca. 67.000 inw. Chemische, machine-, zout- en soda-industrie (zoutmijnen in de omgeving). Badplaats inrichtingselementen

inrichtingselementen Onderdelen van het landschap die door de mens zijn gemaakt.

insecticiden

insecticiden Middelen om ongewenste insecten te bestrijden. De werking berust meestal op blokkering van de overdracht van prikkels in het zenuwstelsel Inselberg

Inselberg Steile berg met afgeronde top, die zich veelal geïsoleerd in het landschap bevindt en uit granietachtig gesteente is opgebouwd. Ontstaan door insolatie

insolatie (bezonning) Geomorfologische naam voor sterke zonnestraling. In woestijnen worden stenen overdag door insolatie verhit, waardoor ze ui

inspoeling

inspoeling Proces waarbij in dieper gelegen, duidelijk herkenbare lagen van de bodem (bodemhorizont) materiaal wordt afgezet door overtollig water inspoelingshorizont

inspoelingshorizont Duidelijk herkenbare laag in de bodem die gekenmerkt wordt door het overheersen van inspoeling. Materiaal uit de bovenste lagen inspraak

inspraak Mogelijkheid voor burgers om geïnformeerd te worden en mee te praten over (toekomstige) beleidsbeslissingen. In de ruimtelijke ordening instraling

instraling De hoeveelheid energie die het aardoppervlak bereikt. Omdat bij de polen de zonnestralen schuin invallen, is de hoeveelheid instraling per intensief

intensief Wijze van produceren waarbij veel arbeid of kapitaal gebruikt wordt. Men spreekt van arbeidsintensief als men in de productie veel gebruik intensieve akkerbouw

intensieve akkerbouw Akkerbouw waarbij verhoudingsgewijs veel arbeid en/of kapitaal wordt gebruikt. Deze vorm van akkerbouw is meestal geconc

intensieve landbouw

intensieve landbouw Landbouwvorm waarbij verhoudingsgewijs veel arbeid en/of kapitaal wordt gebruikt. In deze vorm van landbouw is vaak wein

intensieve veeteelt

intensieve veeteelt Veeteelt waarbij verhoudingsgewijs veel arbeid en/of kapitaal wordt gebruikt. De hoeveelheid grond is beperkt. De veeteelt vindt intensivering

intensivering Verhoging van de opbrengst door de invoering van bedrijfsmiddelen. Vooral in de landbouw wordt deze term veel gebruikt. Door de intergemeentelijke samenwerking

intergemeentelijke samenwerking Samenwerking tussen (naburige) gemeenten op bepaald gebied. De Wet gemeenschappelijke regelingen (1950) interglaciaal

interglaciaal (tussenijstijd) Fase van een ijstijdvak waarin tijdelijk twee koude periodes (ijstijden of glacialen) van elkaar gescheiden worden door relatief Interlaken

Interlaken Stadje in het Zwitserse kanton Bern aan de Aare, tussen het Brienzer- en Thunermeer: 4900 inw. (1993). Textielindustrie en uurwerkenfabricage. Internationaal Geofysisch Jaar

Internationaal Geofysisch Jaar (IGY) Internationaal onderzoek van atmosferische verschijnselen (ionosfeer, poollicht, Van Allen-gordel in de magnetosfe

International Development Association

International Development Association (IDA) Intergouvernementele organisatie van de VN, opgericht in 1960. Verleent in nauwe relatie met de International Fund for Agricultural Development

International Fund for Agricultural Development (IFAD) In 1976 onder auspiciën van de Verenigde Naties opgerichte en uit de Wereldvoedselraad internationale arbeidsverdeling

internationale arbeidsverdeling Het verschijnsel dat afzonderlijke landen zich toeleggen op de productie van bepaalde goederen of diensten. Aan Internationale Meteorologische Organisatie

Internationale Meteorologische Organisatie (IMO; OMI; Organisation Météorologique Internationale) Organisatie opgericht in 1873 te Wenen, internationalisering

internationalisering Het verschijnsel dat landen, en daarmee ook mensen en bedrijven, steeds meer op elkaar betrokken zijn op economisch, cultureel interpluviaal

interpluviaal Perioden van geringe regenval, zoals die uit de pleistocene ontwikkeling van equatoriaal Afrika en andere tropische gebieden naar voren interregionale migratie

interregionale migratie Migratie van de ene regio naar de andere. Indien men verhuist binnen een regio, spreekt men van intraregionale migratie. Het interstadiaal

interstadiaal Korte periode gedurende een ijstijd die gekenmerkt wordt door een tijdelijke verhoging van de temperatuur.

intertropische convergentiezone

intertropische convergentiezone Het gebied waar de noordoostpassaat en de zuidoostpassaat elkaar ontmoeten, globaal gelegen in de buurt van de interventiewaarde

interventiewaarde Toetsingsnorm in geval van bodemverontreiniging. Indien deze norm wordt overschreden, dan is de bodem ernstig verontreinigd. intramontaan bekken

intramontaan bekken Sedimentatiegebied dat door gebergten is omgeven. Komt veel voor tijdens de vorming van plooiingsgebergten. Tussen de op

intraregionale migratie

intraregionale migratie Verhuizing binnen een regio.

intra-urbane ongelijkheid

intra-urbane ongelijkheid Het verschijnsel dat binnen een stad grote tegenstellingen bestaan tussen woonwijken. Meestal doelt men dan op het versc

intrusie

intrusie Het binnendringen in gesteenten en het aldaar stollen van magmatisch materiaal in de aardkorst. Naar de vorm die het intrusiegesteente daarbij invalshoek (techn.)

invalshoek (techn.) (hoek van inval) Hoek tussen de normaal van een oppervlak en de op het oppervlak invallende lichtstraal. Dit oppervlak kan he

Invercargill

Invercargill Stad in Nieuw-Zeeland, gelegen aan baai op het Zuidereiland; agglomeratie ca. 52.000 inw. (1991). Hout- en steenkoolverwerkende en Inverness

Inverness 1. Voormalig graafschap in Schotland, sinds 1975 deel uitmakend van de regio Highlands; 10.900 km2. Schapenhouderij, visserij en bosbouw.

inversie (meteorologie)

inversie (meteorologie) (ook: temperatuurinversie) Situatie waarin met het toenemen van de hoogte de temperatuur van de lucht stijgt. Normaal ge

inwonerequivalent

inwonerequivalent (IE) Het vervuilende vermogen van het afvalwater dat gemiddeld door één persoon uit een normaal huishouden in een jaar wordt Iona

Iona Tot de Hebriden behorend Brits eiland, voor de Schotse westkust; 15 km2, 280 inw. (1991). De Ierse monnik Columbanus stichtte er in 563 een Ionische Zee

Ionische Zee Deel van de Middellandse Zee tussen Zuid-Italië en Griekenland, tot 5000 m diep. De Golf van Taranto behoort tot de Ionische Zee.

ionosfeer

ionosfeer Laag in de dampkring van de aarde tussen ca. 60 en ca. 500 km hoog, waarin vrijwel alle atomen en moleculen geïoniseerd zijn als gevolg Iowa

Iowa (Hawkeye State) Staat (sinds 1846) in de VS, begrensd door South Dakota, Minnesota, Wisconsin, Illinois, Missouri en Nebraska; 145.753 km

Ipoh

Ipoh Stad in Maleisië, hoofdstad van de deelstaat Perak; 382.600 inw. (1991). Handels- en transportcentrum voor de tinmijnen, kalksteengroeven en Ipswich

Ipswich 1. Stad in Engeland, aan het Orwell-estuarium aan de Noordzeekust, hoofdstad van het graafschap Suffolk; 115.300 inw. (1992). Havenplaats Iquique

Iquique Stad in het noorden van Chili, hoofdstad van de regio Tarapacá; 161.900 inw. (1993). Belangrijke zeehaven met export van nitraat, guano, Iquitos

Iquitos Stad in Noord-Perú, hoofdstad van het departement Loreto, gelegen aan de Marañon, die even verderop met de Ucayali de Amazone vormt; Irak

Irak 2. Geografie Landschap Topografisch bestaat Irak uit vier delen. In het noordoosten ligt een heuvel- en bergachtig landschap, dat door waterrij

Irak 3. Samenleving

Irak 3. Samenleving Demografie In 1993 groeide de bevolking met 3,7% tot ruim 19,9 miljoen inwoners. Het geboortecijfer bedroeg 45 per 1000 Irak 4. Geschiedenis

Irak 4. Geschiedenis Irak was het vestigingsgebied van een van de vroegste beschavingen, die van de Soemeriërs, die het gebied zeker al voor 3000 Irak 5. Economie

Irak 5. Economie De twee Golfoorlogen betekenden een aanslag op de economische productie. Het grootste deel van de productie kwam stil te liggen Iráklion

Irak Officiële naam: Republiek Irak Oppervlakte: 437.072 km2 Inwoners: 21.700.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek Staatshoofd: Saddam Irak 2. Geografie

Iráklion (Heraklion, Irakleio) Stad aan de noordkust van het Griekse eiland Kreta, in de Middellandse Zee; 115.300 inw. (1991). Havenstad met textielindustrie; Irala, Domingo Martínez de

Irala, Domingo Martínez de (ca. 1509-1556) Spaans ontdekkingsreiziger, was lid van de expeditie onder Pedro de Mendoza die leidde tot de stichting

Iran

Iran 2. Geografie

Iran 2. Geografie Landschap Iran is een land van hoge bergen, die een centraal bekken omgeven, dat een reusachtig, onvruchtbaar plateau vormt. Iran 3. Samenleving

Iran 3. Samenleving Demografie In 1993 groeide de bevolking met 3,5% tot bijna 66 miljoen inwoners. Ongeveer de helft van de bevolking is jonger Iran 4. Geschiedenis

Iran 4. Geschiedenis Al in 6000 v.C. waren er in het huidige Iran nederzettingen waar de landbouw beoefend werd. Tussen 2000 en 1000 v.C. tro

Iran 5. Economie

Iran 5. Economie De Golfoorlog bracht de economie veel schade toe. De militaire uitgaven werden in die periode geschat op een jaarlijks gemiddelde Irian Jaya

Iran Officiële naam: Islamitische Republiek Iran Oppervlakte: 1.648.000 km2 Inwoners: 69.000.000 (1998) Staatsvorm: islamitische presidentiële republiek

Irian Jaya Indonesische provincie, deel van het eiland Nieuw-Guinea ten westen van 141° OL; 422.000 km2, 1.828.700 inw. (1993). Hoofdstad: Jaya

Iringa

Iringa Regio in Centraal-Tanzania; 56.850 km2, ca. 1,1mln. inw. Hoogland, tot 2.000 m. Verbouw van thee, koffie, maïs en pinda's. Winning van steenkool, Irkutsk

Irkutsk (Irkoetsk) Stad in Zuid-Siberië in Rusland, gelegen aan de splitsing van de Irkut en de Angara, hoofdstad van de gelijknamige regio; 635.000 Irrawaddy

Irrawaddy (Irawadi) Belangrijkste rivier van Birma; 2152 km lang, stroomgebied 410.500 km2. Ontspringt in de deelstaat Kachin, stroomt zuidwaart

Ischia

Ischia Italiaans eiland voor de kust van Napels in de Tyrrheense Zee; 47 km2, 15.600 inw. (1991). Gelijknamige hoofdstad. Mild klimaat en vruchtbare Ise

Ise Stad op het Japanse eiland Honshu aan de Ise Baai; 105.000 inw. (1990). In de omgeving worden thee en sinaasappels geproduceerd. Textiel-, papier- Iseomeer

Iseomeer (Lago d'Iseo) Meer ten zuiden van de Alpen, op ca. 185 m hoogte, in de Noorditaliaanse landstreek Lombardia; 65 km2. De Oglio, een zijrivier Isère

Isère 1. Zijrivier van de Rhône; 290 km lang. Ontspringt in de noordelijke Alpen, stroomt west-zuidwestwaarts en mondt ten noorden van Valence uit Isfahan

Isfahan (Esfahan; voorheen Ispahan) Hoofdstad van de gelijknamige Iraanse provincie ten oosten van het Zagrosgebergte, ca. 1,29 mln. inw. (provincie Iskenderun

Iskenderun (voorheen Alexandretta) Stad in Zuid Turkije, aan de Golf van Iskenderun in de provincie Hatay; ca. 177.000 inw. Aan spoorlijn gelegen Islamabad

Islamabad Hoofdstad van Pakistan op het Potwar-plateau in Noord-Pakistan; ca. 293.000 inw. Weinig industrie. Universiteit (1965). Sinds 1954 geheel Ismailia

Ismailia (al-Ismailiyah) Stad in Noordoost-Egypte, gelegen aan het Timsaähmeer en het Ismailiakanaal; 247.000 inw. (1991). Gebouwd in 1863 als isoamplitude

isoamplitude Lijn die plaatsen met elkaar verbindt die gedurende een bepaalde periode of op een bepaald moment dezelfde amplitude hebben, d.w.isobath

isobath (ook: dieptelijn) Lijn die alle punten van gelijke diepte van de zee met elkaar verbindt.

isoclinen

isoclinen Lijnen op de wereldkaart die punten met gelijke inclinatie verbinden.

isogonen

isogonen Lijnen op de wereldkaart die punten met gelijke declinatie verbinden.

isohelie

isohelie Lijn die punten met elkaar verbindt waar gedurende een bepaalde periode de zon even langdurig heeft geschenen.

isohyeet

isohyeet Lijn die punten met elkaar verbindt, waar gedurende een bepaalde periode evenveel neerslag is gevallen.

isohypse

isohypse (ook: hoogtelijn) Lijn die punten van gelijke hoogte met elkaar verbindt.

Isonzo

Isonzo Rivier in Europa; 135 km. Ontspringt in Slovenië bij de Triglav (2863 m) en mondt uit in de Golf van Trieste. In WO I werd hier een aantal isostasie

isostasie Toestand van drijvend evenwicht waarin de aardkorst verkeert ten opzichte van de aardmantel. Door de plasticiteit van de buitenste laag van Israël

Israël 2. Geografie

Israël 2. Geografie Landschap Israël kan verdeeld worden in vier natuurlijke gebieden. De kustvlakte aan de Middellandse Zee strekt zich uit over Israël 3. Samenleving

Israël 3. Samenleving Demografie In 1993 groeide de bevolking met 3% tot bijna 5,5 miljoen inwoners. Dat is inclusief 102.000 joodse kolonisten Israël 4. Geschiedenis

Israël 4. Geschiedenis Het zionistische streven naar een vaderland voor het joodse volk, dat sinds de Babylonische ballingschap van de 6e eeuw v.Israël 5. Economie

Israël 5. Economie Israël heeft sinds de stichting van de staat een moderne geïndustrialiseerde samenleving opgebouwd met een vrije markteconomie. Issyk-koel Meer

Israël Officiële naam: Staat Israël Oppervlakte: 21.946 km2 Inwoners: 5.650.000 (1998) Staatsvorm: republiek Staatshoofd: Ezer Weizman (sinds 1993)

Issyk-koel Meer Bergmeer in Centraal-Azië, gelegen in het Alataugebergte in de republiek Kirgizië; 6099 km2. Hoog zoutgehalte, waardoor het niet Istanbul

Istanbul Stad in Turkije, gelegen aan de Gouden Hoorn aan weerszijden van de Bosporus; met meer dan zeven miljoen inwoners in haar agglomeratie Istra

Istra (Istrië) Kroatisch schiereiland in de Adriatische Zee, tussen de Golf van Venetië en de Kvarner; oppervlakte 3160 km2, 300.000 inw. Scheepsbouw Italië

Italië 2. Geografie Landschap De ca. 1200 km lange bergketen van de Apennijnen (Appennino) vormt de ruggengraat van het schiereiland. De hoogste Italië 3. Samenleving

Italië 3. Samenleving Demografie In 1994 telde Italië ruim 57,1 miljoen inwoners. De gemiddelde jaarlijkse bevolkingsgroei bedroeg in de period

Italië 4. Geschiedenis

Italië 4. Geschiedenis De eerste bewoners van Italië over wie iets bekend is, waren mensen uit de bronstijd, ca. 1000 v.C. Na 800 v.C. stichtten Griekse Italië 5. Economie

Italië 5. Economie Schets Italië heeft een gemengde economie; de industrie is ongeveer gelijkelijk verdeeld over de particuliere en de overheidsse

Italië Officiële naam: Repubblica Italiana Oppervlakte: 301.277 km2 Inwoners: 56.782.000 (1998) Staatsvorm: republiek Staatshoofd: Oscar Luigi Scalfaro Italië 2. Geografie

Itháki

Itháki (Ithaca) Grieks eiland in de Ionische Zee; 96 km2, ca. 3650 inw. (1991). Hoofdstad: Itháki gelegen aan de Golf van Molo. Bergachtig met in het Ithome

Ithome Berg in het zuidwesten van Griekenland in de landstreek Messenië. De I. vormde het laatste bolwerk van de Messeniërs tegen de onderwerping Itter

Itter (Ittre) Gemeente aan de Senette en het kanaal Brussel-Charleroi in de Belgische provincie Waals Brabant; 34,92 km2, 5420 inw. (1997). Landbouw, Ivanovo

Ivanovo Stad in Rusland, gelegen aan de Uvod, hoofdstad van de gelijknamige oblast (provincie); 482.000 inw. (1990). Een der oudste textielcentra Ivoorkust

Ivoorkust 2. Geografie

Ivoorkust 2. Geografie Landschap De kust is vlak en zanderig met daarachter een tot 60 km brede alluviale kustvlakte. In het oosten is de kust moerassig

Ivoorkust 3. Samenleving

Ivoorkust 3. Samenleving Demografie In 1994 bedroeg het aantal inwoners van Ivoorkust naar schatting van de VN 13,8 miljoen. De bevolkingsgroei Ivoorkust 4. Geschiedenis

Ivoorkust 4. Geschiedenis Er is weinig bekend over de vroegste geschiedenis van Ivoorkust. Het lag ten zuiden van de grote middeleeuwse rijken Ivoorkust 5. Economie

Ivoorkust 5. Economie Ondanks pogingen van de overheid om de economie te diversificeren zijn de economische activiteiten in Ivoorkust voorname

Ivoorkust Officiële naam: République de Côte d'Ivoire Oppervlakte: 322.000 km2 Inwoners: 15.446.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek

Ivry-sur-Seine

Ivry-sur-Seine Zuidoostelijke voorstad van Parijs, gelegen in het dep. Val-de-Marne; 55.900 inw. (1992). Metaal-, voedingsmiddelen- en chemische Iwo

Iwo Stad in Zuidwest-Nigeria; ca. 312.600 inw. (1990). Centrum voor de agrarische omgeving met handel in cacao en palmolie. Katoenweverijen en Izegem

Izegem Gemeente aan de Mandel in de Belgische provincie West-Vlaanderen; 25,49 km2, 26.458 inw. (1997). Industrie- en handelscentrum (meubels, Izmir

Izmir Stad in West-Turkije, hoofdstad van gelijknamige provincie, gelegen aan de Golf van Izmir (Egeïsche Zee); 2,7 mln inw. (1990; provincie 12.263 Izmit

Izmit (Kocaeli) Stad in West-Turkije, gelegen aan de Golf van Izmit aan de Zee van Marmara, hoofdstad van de provincie Kocaeli; 255.000 inw. (1990; jaarlijkse neerslag

jaarlijkse neerslag De gemiddelde hoeveelheid neerslag die in een jaar in een bepaald gebied valt. Om te weten of deze neerslag al dan niet gelijkmatig jaarlijkse neerslagverdeling

jaarlijkse neerslagverdeling De verdeling van de neerslag over de verschillende maanden van het jaar. Indien elke maand in een gebied evenveel neersl

jaartemperatuur, gemiddelde

jaartemperatuur, gemiddelde Temperatuur berekend door de gemiddelde maandtemperaturen bij elkaar op te tellen en te delen door 12.

Jabalpur

Jabalpur (voorheen Jubbulpore) Stad in de Indiase deelstaat Madhya Pradesh aan de Narmada-rivier; 750.000 inw. (1991). Belangrijke handels- en Jabbeke

Jabbeke Gemeente in de Belgische provincie West-Vlaanderen; 53,76 km2, 13.407 inw. (1997). Landbouw, lichte industrie. Bezienswaardig: Provinciaal Jabeek

Jabeek Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Limburg; sinds 1982 deel van Schinveld, dat nu de naam Onderbanken draagt.

Jablonovygebergte

Jablonovygebergte Gebergte in Rusland (Siberië), ten oosten van het Bajkalmeer; ca. 1000 km lang, tot ca. 1650 m hoog. Strekt zich uit van de Mongoolse Jackson (VS)

Jackson (VS) Stad in de VS, hoofdstad van de staat Mississippi, aan de Pearl; 197.000 inwoners (1990). Centrum voor agrarische omgeving (katoen). Jacksonville

Jacksonville Stad in de Amerikaanse staat Florida, gelegen aan de monding van St. Johns River; met 661.200 inw. (1992) de grootste stad van de deelstaat. Jacobswoude

Jacobswoude Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland; 41,52 km2, 10.837 inw. (1997). De gemeente Jacobswoude is ontstaan op 1 januari jade

jade Compact aggregaat van twee mineralen, de pyroxeen jadeet en de amfibool nefriet. Verschillen in de onderlinge verhouding komen tot uiting in jadeïet

jadeïet Zeldzaam mineraal van de groep der inosilicaten, monocliene pyroxeen, hardheid 6½, dichtheid circa 3250 kg/m3. Komt voor in wit tot groe

Jaén

Jaén 1. Prov. in Andalusië in Zuid-Spanje; 13.489 km2, 637.600 inw. (1991). Verbouw van graan en olijven, veeteelt en auto- industrie. 2. Stad in Zuid-Jaffa

Jaffa (Yaffo, Joppa) Stadsdeel van Tel Aviv-Yafo (353.200 inw., 1991; in de agglomeratie wonen 1,1 miljoen mensen). Oude haven- en handelsstad Jaffna

Jaffna Stad in Noord-Sri Lanka, gelegen op schiereiland, hoofdstad van het gelijknamige district; 130.000 inw. (1990; 984 km2, 863.000 inw. in 1990). Jaipur

Jaipur (Jaypore) Hoofdstad van de Indiase deelstaat Rajastan; anderhalf miljoen inw. (1991). Handels- en transportcentrum in een land- en mijnbouwgebied. Jakarta

Jakarta (Djakarta) Hoofdstad van Indonesië, aan de monding van de Ciliwung-rivier op het eiland Java; 8.222.500 inw. (1990). Tevens grootste stad Jakoetië

Jakoetië (Republiek Sacha) Autonome republiek in Centraal-Siberië, Rusland, aan weerszijden van de Lena; 3.103.200 km2, ca. 1,1 mln inw. Hoofdstad: Jakoetsk

Jakoetsk (Jakutsk) Stad in Noord-Siberië aan de Lena-rivier; ca. 198.000 inw. Hoofdstad van Jakoetië. Houtzagerijen, leerlooierijen, steenbakkerijen, Jalapa

Jalapa Stad in Mexico, hoofdstad van de deelstaat Veracruz; 288.300 inw. (1990). Centrum voor agrarische omgeving (koffie, tabak, suikerriet, citrusvruchten; Jalhay

Jalhay Gemeente aan de Hoëgne in de Belgische provincie Luik (Hoge Venen); 107,80 km2, 6763 inw. (1997). Landbouw, veeteelt, bosontginning, Jalisco

Jalisco Deelstaat in Mexico aan de kust van de Grote Oceaan; 80.836 km2, 5.302.700 inw. (1990). Hoofdstad: Guadalajara (1,6 miljoen inw.; 1990). Jamaica

Jamaica 2. Geografie

Jamaica 2. Geografie Landschap Een oost-west lopend kalksteenplateau, omgeven door smalle kustvlakten, vormt de ruggengraat van het eiland. Jamaica 3. Samenleving

Jamaica 3. Samenleving Ondanks het feit dat Jamaica bekend staat als een land met een open samenleving, zijn de normen en waarden uit de koloni

Jamaica 4. Geschiedenis

Jamaica 4. Geschiedenis Columbus ontdekte het eiland in 1494 en noemde het Sant'Iago. Zijn zoon Diego stichtte in 1509 een Spaanse kolonie aan Jamaica 5. Economie

Jamaica 5. Economie Door zijn ligging heeft Jamaica duidelijke voordelen op het gebied van toerisme en handel. Desondanks hebben de economis

Jamaica Officiële naam: Jamaica Oppervlakte: 10.991 km2 Inwoners: 2.634.000 (1998) Staatsvorm: parlementaire monarchie in het Britse Gemenebest

Jambol

Jambol (Yambol) Stad in Zuidoost-Bulgarije, hoofdstad van de gelijknamige prov., gelegen aan de Tundza; 91.000 inw. (1991; prov. 4111 km2, 205.000 Jammu en Kashmir

Jammu en Kashmir Deelstaat in Noordwest-India, deels in Pakistaanse handen; 101.387 km2 is in handen van India, 78.114 km2 is Pakistaans en 36.813 Jamnagar

Jamnagar Stad in India op Kathiar, een schiereiland in de deelstaat Gujarat; 350.500 inw. (1991). Textiel-, metaal- en chemische industrie, olieperserijen Jamshedpur

Jamshedpur Stad in Indiase deelstaat Bihar; 478.900 inw. (1991). Grootste centrum van de Indiase ijzer- en staalindustrie, in de nabijheid van grote Jämtland

Jämtland Prov. in Midden-Zweden; 49.443 km2, 136.100 inw. (1993). Hoofdstad Östersund. Bergachtig, bebost merengebied (tot 1796 m). Veeteelt. Jan Mayen

Jan Mayen Noors eiland ten noordoosten van IJsland; 372 km2. Het eiland is, op het personeel van een NATO-landingsstrook en enkele meetstations Jangtsekiang

Jangtsekiang (Chang Jiang, Yangtze) Rivier in China, grootste rivier in Azië; 5525 km, stroomgebied 1.958.000 km2. Ontspringt op oostelijke uitloper Japan

Japan 2. Geografie

Japan 2. Geografie Landschap Japan ligt op de scheiding tussen twee lithosfeerschollen, wat van grote invloed is op het landschap. Het is een eilande

Japan 3. Samenleving

Japan 3. Samenleving Demografie Japan telde in 1994 124,8 miljoen inwoners. Tot het jaar 2000 zal de bevolking waarschijnlijk jaarlijks met 0,2% Japan 4. Urbanisatie

Japan 4. Urbanisatie De gemiddelde bevolkingsdichtheid is 330 inw./km2. De hoogste concentraties zijn aan de oostelijke kant van de eilanden te Japan 5. Geschiedenis

Japan 5. Geschiedenis Volgens de mythe gaat het Japanse keizerrijk terug tot 660 n.C., toen Jimmu de eerste keizer werd, getuige de twee semi-mythische Japan 6. Economie

Japan 6. Economie Japan is een hoogontwikkeld industrieland, met een fijnmazige infrastructuur en een hoge energieconsumptie. De keerzijde van

Japan Officiële naam: Nippon (Land van de Rijzende Zon) Oppervlakte: 377.815 km2 Inwoners: 125.900.000 (1998) Staatsvorm: parlementaire monarchie

Japanse Zee

Japanse Zee Randzee van de Grote Oceaan tussen Japan, Korea en Siberië, oppervlakte 1.013.000 km2. Onder invloed van de warme zeestroom uit Jaroslavl'

Jaroslavl' (Yaroslavl) Stad in Rusland, hoofdstad van de gelijknamige prov., gelegen aan de Volga; 636.000 inw. (1990). De provincie (oblast) telt Java (geo.)

Java (geo.) (Djawa; Jawa) Indonesisch eiland, het kleinste van de grote eilanden in de Indonesische archipel; 132.187 km2, 112.158.200 inw. (1993). Javazee

Javazee (Laut Jawa) Zee in Indonesië, begrensd door Java, de Floreszee, Borneo en Sumatera. Ondiep; ontstaan onder invloed van de afsmelting van Jayapura

Jayapura (Djajapura; vroeger Hollandia, later Sukarnapura) Hoofdstad van de Indonesische prov. Irian Jaya (Nieuw-Guinea), aan de Humboltbaai, Jedda

Jedda (Djedda, Jeddah, Jiddah, Juddah) Stad in de provincie Al Hijaz (Hejaz), Saudi-Arabië, aan de Rode Zee; 1,6 mln inw. (1994). Handels- en havenstad Jekaterinburg

Jekaterinburg (voorheen Sverdlovsk) Stad in Rusland in de Oeral aan de Isset; 1.367.000 inw. (1990). Zeer uitgebreide industrie (m.n. metaal). Onderwijscentrum Jemen

Jemen 2. Geografie

Jemen 2. Geografie Landschap In het binnenland liggen evenwijdig aan beide kusten de gebergten Tihama aan de Rode Zee en de Hadramaut aan Jemen 3. Samenleving

Jemen 3. Samenleving Demografie In 1993 groeide de bevolking met 3,3% tot een aantal van bijna 13,9 miljoen. Het geboortecijfer bedroeg 51 Jemen 4. Geschiedenis

Jemen 4. Geschiedenis De oudst bekende bewoners van het huidige Jemen waren de Mineeërs, die zich na de 14e eeuw v.C. op het Arabisch schierei

Jemen 5. Economie

Jemen 5. Economie Voor de hereniging waren beide Jemens erg arm en voor de ontwikkeling van de economie sterk afhankelijk van het buitenland. Jemeppe-sur-Sambre

Jemen Officiële naam: Republiek Jemen Oppervlakte: 536.869 km2 Inwoners: 16.387.000 (1998) Staatsvorm: islamitische presidentiële republiek Staatshoofd

Jemeppe-sur-Sambre Gemeente aan de Samber en de Orneau in Belgische provincie Namen; 46,79 km2, 17.190 inw. (1997). Verstedelijkt centrum Jena

Jena Stad in Duitsland, in het district Gera aan de Saale; ca. 101.000 inw. Optische (Zeiss) en farmaceutische industrie; Jenaer glas. Universiteit met Jenisej

Jen-an

Jen-an (Yan'an, eig. Foesji) Van 1936-49 hoofdstad en regeringscentrum van communistisch China, gelegen in de provincie Sjen-si (Shaanxi); ca. 40.000 Jerevan

Jenisej Rivier in Rusland, in Siberië; 4129 km, uitgaande van de Grote Jenisej, die ontspringt in het Sajanisch Gebergte, stroomgebied 2.599.000 km

Jerevan (Yerevan, Erevan, Erivan) Hoofdstad van de republiek Armenië, gelegen aan de voet van de Kaukasus; 1.202.000 inw. (1990). Machine-, elektrotechnische, Jerez de la Frontera

Jerez de la Frontera Stad in Spanje in de Andalusische prov. Cádiz, aan de Guadalete; 183.316 inw. (1991). Productie van sherry en manzanilla. Glas- Jericho

Jericho (tegenw. Aricha) Stad in de vallei ten westen van de Jordaan (250 m onder de zeespiegel) en ten noordoosten van Jeruzalem. In de loop der Jersey

Jersey City Stad in de Amerikaanse staat New Jersey, op een schiereiland tussen de Hudson en de Hackensack. Jersey City ligt tegenover Manhattan, Jeruzalem

Jersey Grootste der Britse Kanaaleilanden, gelegen in het Kanaal voor de Franse kust; 116 km2, 89.000 inw. (1998). Hoofdstad: Saint Helier. Verbouw Jersey City

Jeruzalem (Yeroeshalayim, al-Quds) Hoofdstad van Israël, gelegen in het Bergland van Judea; 556.000 inw. (1991). Metaal-, farmaceutische, elektrotechnische Jethou

Jethou Een van de Britse Kanaaleilanden, behoort tot Guernsey; 0,2 km2.

Jette

Jette Belgische gemeente, deel uitmakend van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest; 5,04 km2, 38.451 inw. (1997). Woongemeente met enkele bossen: Jeverland

Jeverland Oost-Fries landschap tussen de Jade en de Harlinger Bocht in de huidige deelstaat Neder-Saksen (West-Duitsland). De streek kwam in 1667 Jhansi

Jhansi Stad in de Indiaase deelstaat Uttar Pradesh; 300.000 inw. (1991). Spoorweg-, handels- en industriecentrum met spoorwerkplaatsen en ijzer- Jiangsu

Jiangsu (Kiangsu, Chaing-su) Provincie aan de oostkust van China, 103.000 km2, 69,1 miljoen inw. (1992). Hoofdstad: Nanjing, 2,5 miljoen inw. (Jiangxi

Jiangxi (Kiangsi, Chiang-hsi) Provincie in het oosten van China; 169.000 km2, 39,1 miljoen inw. (1992). Hoofdstad: Nanchang, ruim 1 miljoen inw

Jilin

Jilin (Kirin, Chi-lin) Provincie in Noordoost-China; 187.000 km2, 25,3 miljoen inw. (1992). Hoofdstad: Changchun, 2,1 miljoen inw. (1990), tevens Jiménez de Quesada, Gonzalo

Jiménez de Quesada, Gonzalo (ca. 1500-1579) Spaans veroveraar en kroniekschrijver. Stichter van Santa Fé de Bogotá (1538). Drie jaar daarvoor Jisp

Jisp Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland aan het Noord-Hollands Kanaal, sinds 1991 bij Wormerland. Landbouw, Joao Pessoa

Joao Pessoa (Voorheen: Parahyba) Stad in Noordoost-Brazilië aan de monding van de Paraíba in de Atlantische Oceaan, hoofdstad van de deelstaat Jodhpur

Jodhpur Stad in India in de deelstaat Rajastan; 666.300 inw. (1991). Centrum voor handel en transport van agrarische producten. Tevens textiel- en Joegoslavië

Joegoslavië 2. Geografie Landschap Het landschap van Servië is zeer gevarieerd. In het noorden, in de provincie Vojvodina, overheersen vruchtbare Joegoslavië 3. Samenleving

Joegoslavië 3. Samenleving In de eerste helft van de jaren negentig werd het maatschappelijk leven in Servië en Montenegro gedomineerd door de Joegoslavië 4. Geschiedenis

Joegoslavië 4. Geschiedenis Servië Het gebied van het huidige Servië werd in de 7e eeuw door Serviërs gekoloniseerd. Zij werden vervolgens door Joegoslavië 5. Economie

Joegoslavië 5. Economie De handelsboycot die in 1992 door de VN werd afgekondigd heeft de Joegoslavische economie veel schade berokkend. Joegoslavië, voormalig

Joegoslavië Officiële naam: Federativna Republika Jugoslavija (Federale Republiek Joegoslavië) Oppervlakte: 102.173 km2 Inwoners: 10.294.000 Joegoslavië 2. Geografie

Joegoslavië, voormalig Voormalige staat in Zuidoost-Europa, na de Eerste Wereldoorlog ontstaan en in 1945 omgevormd tot Socialistische Federati

Johannesburg

Johannesburg Grootste stad van Zuid-Afrika, in de provincie Gauteng, op 1750 m hoogte; in 1991 2.628.000 inwoners (incl. de bevolking van de Johor

Johor (voorheen Johore) Staat in het zuiden van het Maleisische vasteland, gelegen tussen Straat Malacca en de Zuid-Chinese Zee; 18.985 km2, ca. jong gebergte

jong gebergte Gebergte dat pas recent is ontstaan, waardoor erosieve processen nog geen kans hebben gehad de toppen aan te tasten. Het heeft daarom jonge duinen

jonge duinen Duinen aan de kust van Nederland die in het Holoceen gedurende de periode 1200-1600 zijn gevormd. Deze periode werd gekenmerkt Jönköping

Jönköping Stad in Zuid-Zweden, gelegen aan het Vättermeer, hoofdstad van gelijknamige prov.; 113.600 inw. (1993) (1993; prov. 9944 km2, 311.000 Joods Autonoom Gebied

Joods Autonoom Gebied (Yevreyskaya, Birobidzjan) Autonome regio in Khabarovsk, Rusland, aan de Amoer; 36.000 km2; 220.000 inw. (1992). Jordaan

Jordaan (Yarden, al-Urdunn) Rivier in Libanon, Israël en Jordanië; ca. 320 km lang. Ontstaat uit drie bergstromen, die ontspringen op de Hermon. Jordanië

Jordanië 2. Geografie Landschap Jordanië is te verdelen in drie landschappen: de Jordaanslenk, het heuvelland ten oosten van de Jordaan (gem. hoogte Jordanië 3. Samenleving

Jordanië 3. Samenleving Demografie In 1995 had Jordanië naar schatting 4,1 miljoen inwoners. In Oost-Jeruzalem en op de Westelijke Jordaanoever Jordanië 4. Geschiedenis

Jordanië 4. Geschiedenis Jordanië, het Overjordaanse uit de Bijbel, is een 20e-eeuwse creatie. Voor die tijd heeft het nooit bestaan als aparte staat, Jordanië 5. Economie

Jordanië 5. Economie Grote gedeelten van Jordanië zijn te droog om landbouw te bedrijven. Daarnaast beschikt het land over een gering aantal delfstoffen Jostedalsbreen

Jordanië Officiële naam: Hasjimitisch Koninkrijk Jordanië Oppervlakte: 89.206 km2 Inwoners: 4.434.000 (1998), exlcusief de ca. 1,2 miljoen inwoners Jordanië 2. Geografie

Jostedalsbreen Gletsjergebied in Zuid-Noorwegen, grootste van het vasteland van Europa; 850 km2, tot 2000 m hoog en met 400 à 500 m dikke ijslaag. Jotunheimen

Jotunheimen Sinds 1857 de naam van het bergmassief in Noorwegen tussen de Sognefjord en Gudbrandsdal. Hoogste top: Glittertinden; 2472 m. De Joure

Joure (Fries: de Jouwer) Hoofdplaats van de vroegere gemeente Haskerland in de Nederlandse provincie Friesland. Middelen van bestaan zijn tuinbouw Juba

Juba Provinciehoofdstad in Zuid-Sudan, aan de Bahr al-Jabal; ca. 116.000 inw. Handelscentrum voor een agrarische omgeving. Speelt een belangrijke Jujuy

Jujuy (San Salvador de Jujuy) Stad in Noordwest-Argentinië in de Andes, hoofdstad van de gelijknamige provincie; 165.800 inw. (1990) (1989; pro

Julianakanaal

Julianakanaal Kanaal in de Nederlandse provincie Limburg van Maasbracht naar Maastricht, ca. 35 km. Verval 23,60 m, vier sluizencomplexen; bevaarbaar Jullundur

Jullundur (Jalandhar). Stad in de Noord-Indiase deelstaat Punjab; 520.000 inw. (1991). Industrie en handel gericht op producten uit de omgeving (suiker, Juneau

Juneau Hoofdstad (sinds 1906) van de Amerikaanse deelstaat Alaska; 27.000 inw. (1990). Van de Grote Oceaan gescheiden door een eilandenreeks. Jungfrau

Jungfrau Berg van de Finsteraarhorngroep in Zwitserland, 4158 m hoog. In 1811 voor het eerst beklommen aan de oostzijde, in 1865 aan de kant van Juprelle

Juprelle Gemeente in Belgische provincie Luik (Droog Haspengouw); 35,14 km2, 8020 inw. (1997). Akkerbouw (tarwe en suikerbieten).

Jura (Fr.)

Jura (Fr.) Departement in Oost-Frankrijk tegen de Zwitserse grens; 4999 km2, 244.200 inw. Hoofdstad: Lons-le-Saunier. Rivieren: Doubs en Ain. Het Jura (gebergte)

Jura (gebergte) Plooiingsgebergte op de Frans-Zwitserse grens, gelegen tussen Rhône en Rijn. Hoogste punt Neige (1723 m). Landbouw, bosbouw, Jura (geologie)

Jura (geologie) Middelste periode van het Mesozoïcum, 210-140 miljoen jaar geleden. Aan het begin van het Jura breidde een grote transgressie zich Jura (Zwitserl.)

Jura (Zwitserl.) Kanton in Noordwest-Zwitserland; 837,5 km2, 68.000 inw. (1992). Hoofdstad: Delémont. Landbouw en veeteelt, uurwerk-, textiel- Jura, Boven

Jura, Boven (Malm, Witte Jura) Serie en tijdperk van het Jura, circa 155-136 miljoen jaar oud. De zee trok zich na de grote uitbreiding langzaam terug, Jura, Midden

Jura, Midden (Dogger, Bruine Jura) Serie en tijdperk in het Jura, circa 177-155 miljoen jaar oud. De zich uitbreidende zee bedekte vrijwel geheel Europa Jura, Onder

Jura, Onder (Lias, Zwarte Jura) Serie en tijdperk in het Jura, circa 200-177 miljoen jaar oud. De zee breidde zich geleidelijk uit (onder andere over Jurbeke

Jurbeke (Jurbise) Gemeente aan de Dender in de Belgische provincie Henegouwen; 57,82 km2, 8734 inw. (1997). Landbouw- en woongemeente, lichte Juruá

Juruá Rivier in Brazilië; 1450 km. Ontspringt in de uitlopers van de Andes, bij de Peruaanse grens. Zware overstromingen in het regenseizoen.

Jutland

Jutland (Deens: Jylland) Schiereiland van Denemarken, begrensd door Duitsland (Sleeswijk), Kattegat, Skagerrak en Noordzee; 29.766 km2, 271.200 kaalslag

kaalslag Slopen van woningen gevolgd door nieuwbouw van woningen, de bouw van kantoorflats of verkeersdoorbraken. Probleem bij deze methode Kaap de Goede Hoop

Kaap de Goede Hoop Zuidelijkste punt van het Kaaps schiereiland (Zuid-Afrika) aan de Valsbaai. Kaap de Goede hoop werd in de winter van 148

Kaapprovinsie

Kaapprovinsie (Cape Province) Voormalige prov. in Zuid-Afrika; 641.379 km2, ca. 10 mln. inw. Hoofdstad: Kaapstad. Landbouw (groenten, citrusvruchten), Kaapstad

Kaapstad (Cape Town) Stad in Zuid-Afrika, hoofdstad van de provincie West-Kaap; 854.000 inwoners (1991). Kaapstad is de zetel van het Zuid-Afrikaanse Kaapverdië

Kaapverdië 2. Geografie Landschap De Kaapverdische Eilanden zijn van vulkanische oorsprong; de enige werkende vulkaan is de Pico (2829 m) Kaapverdië 3. Samenleving

Kaapverdië 3. Samenleving Demografie In 1994 had Kaapverdië 318.000 inwoners. De verdeling over de eilanden was als volgt (1990): Boa Vista Kaapverdië 4. Geschiedenis

Kaapverdië 4. Geschiedenis Zeer waarschijnlijk werden de Kaapverdische Eilanden in 1450 ontdekt door de Venetiaanse zeevaarder Alvise Cadamosto. Kaapverdië 5. Economie

Kaapverdië 5. Economie De economie was van oudsher voornamelijk gericht op de landbouw. Vanaf het midden van de jaren zestig tot het midden kaar

Kaapverdië Officiële naam: República de Cabo Verde Oppervlakte: 4.033 km2 Inwoners: 400.000 (1998) Staatsvorm: republiek Staatshoofd: António Kaapverdië 2. Geografie

kaar (ijsnis; Du.: Kar) Sterk verdiepte amfitheatervormige uitholling die zich steeds verder achterwaarts de bergwand invreet. Ontstaat door de vorstverwering kaart (geo.)

kaart (geo.) Verkleinde en vereenvoudigde weergave van de aarde (of een deel daarvan) in een plat vlak. De mate van verkleining, de schaal van de Kabardino-Balkarië

Kabardino-Balkarië (Karbadijns-Balkaarse Republiek) Russische deelrepubliek op de noordhelling van de Grote Kaukasus; 12.500 km2, ca. 768.000 Kabul

Kabul Hoofdstad van Afghanistan en van de gelijknamige provincie, aan de Kabul (515 km), die ten westen van de stad ontspringt en uitmondt in de

Kabwe

Kabwe (voorheen Broken Hill) Stad in Zambia ten noorden van Lusaka; ca.145.000 inw. Hoofdstad van Central Province. Winning van lood, zink, kade

kade Lagere dijk die in het binnenland wordt aangetroffen. Zij heeft een lichtere constructie dan een echte dijk en dient om te verhinderen dat laaggelegen Kafarnaüm

Kafarnaüm (Kapernaüm) Vissersstadje in Israël, 4 km ten noordwesten van het Kinneret Meer. Tijdelijk verblijfplaats van Jezus (Matth. 9:1); een aantal Kafue

Kafue Rivier in Afrika; 1570 km. Ontspringt op de grens van Congo (Zaïre) en Zambia, stroomt door de Copperbelt en mondt in Zimbabwe uit in de Kagerplassen

Kagerplassen Merengebied van 420 ha bij dorp Kaag in de Nederlandse provincie Zuid-Holland, bekend watersportcentrum. Jaarlijks wordt in de Kagoshima

Kagoshima Stad in Japan op het eiland Kyushu aan de Kagoshima Baai, hoofdstad van de gelijknamige prefectuur; 531.500 inw. (1993; pref. 9165 Kaifeng

Kaifeng (K'ai-feng) Stad in de Chinese provincie Henan aan de rivier de Huang He; 508.000 inw. (1990). Verwerking van agrarische producten (pinda's) kainiet

kainiet Mineraal uit de sulfaatgroep, behorend tot de waterhoudende sulfaten. Monokliene kristallen. Gevormd door indamping (evaporieten). Komt Kairouan

Kairouan (El Kairouan; AL-Qairawan) Stad in de Tunesische provincie Kairouan; ca. 100.000 inw. (1991). Tapijt- en leerindustrie; kunstnijverheid Kaiserslautern

Kaiserslautern Stad in de Duitse deelstaat Rheinland-Pfalz aan de Lauter; ca. 97.000 inw. (1990). Uitgebreide industrie; veel forenzen. Kerken uit 13e Kalahari

Kalahari (Kgalagadi) Halfwoestijn, grotendeels in Botswana aan de noordgrens van Zuid-Afrika; 1.000.000 km2, 800-1300 m boven de zeespiegel. Kalámai

Kalámai (Kalamata) Stad in Griekenland aan de zuidkust van de Peloponnesos aan de Golf van Messinia, hoofdstad van het district Messinia; ca. 43.000 Kalimantan

Kalimantan De tot Indonesië behorende driekwart van het eiland Borneo; 539.640 km2, 9.959.800 inw. (1993). Hoofdstad: Banjarmasin (480.000 inw., Kaliningrad

Kaliningrad (Koningsbergen) Stad aan de monding van de Pregola in de Oostzee, in de gelijknamige Russische provincie; 406.000 inw. (1990). Belangrijke kalisalpeter

kalisalpeter Mineraal uit de carbonaatgroep, behorend tot de nitraten; chemische samenstelling KNO3. Dichtheid 2100 kg/m3. Vormt kleurloze rombische Kalisz

Kalisz (Kalisia) Stad in Polen, hoofdstad van de prov. Poznan aan de rivier de Prosna; 106.600 inw. (1992). Textiel-, metaal-, voedingsmiddelen- en kaliveldspaat

kaliveldspaat Verzamelnaam voor enkele tektosilicaten. De soort hangt af van de vormingstemperatuur. Zo ontstaan bij afnemende temperatuur sanidien, kalkammonsalpeter

kalkammonsalpeter Kunstmeststof met stikstofgehalte 22-28%. Wordt vaak vermengd met superfosfaat; werkt niet verzurend op de bodem.

Kalkar

Kalkar Stad in de Duitse deelstaat Nordrhein-Westfalen ; ca. 12.600 inw. Sankt Nikolauskerk en stadhuis (beide 15e eeuw); 16e- en 17e-eeuwse gevels. kalkspaat

kalkspaat Meest voorkomende variëteit van het mineraal calciet. Kleine, doffe trigonale kristallen. Mineralogisch het belangrijkste bestanddeel der kalksteen

kalksteen Uit calcietkristallen opgebouwd gesteente, vaak gekleurd door bijmenging van ijzerverbindingen (geelbruin) of bitumineuze stoffen (zwart). kalkzandsteen

kalkzandsteen Gesteente met het korrelige karakter van zand, dat echter slechts gedeeltelijk uit kwarts is opgebouwd. Of er liggen talrijke kalkkorrels Kalmar

Kalmar Stad in Zweden, hoofdstad van gelijknamige prov. (län) aan de Kalmarsund; ca. 57.000 inw. (1992; prov. 11.170 km2, 242.600 inw. in 1993). Kalmoekkië

Kalmoekkië Russische deelrepubliek ten noordwesten van de Kaspische Zee; 75.900 km2, 320.000 inw. (1995). Hoofdstad: Elista. Het gebied bestaat Kalmthout

Kalmthout Gemeente in de Belgische provincie Antwerpen (Noorderkempen); 59,44 km2, 16.933 inw. (1995). Woongemeente met landbouw, (pluim-)Kaluga

Kaluga (Kaloega) Stad in Rusland, hoofdstad van de gelijknamige oblast; 314.000 inw. (1990). Uitgebreide industrie.Bekend vanaf de 14e eeuw, toen Kama

Kama Rivier in Rusland, 2030 km lang, stroomgebied: 522.000 km2. Ontspringt in de Oeral en mondt bij Kazan uit in de Volga, waarvan het de groo

Kamakura

Kamakura Stad in de prefectuur Kanagawa op het Japanse eiland Honshu, ten zuiden van Yokohama; 175.000 inw. (1993). Badplaats en bedevaarts

kamduin

kamduin Duinvorm die bij voortgaande verstuiving onder invloed van wind ontstaat uit een paraboolduin doordat de flanken zeer groot worden. Gaat kame

kame Heuveltje in het landschap ontstaan tijdens het afsmelten van een gletsjer, doordat smeltwater morenemateriaal in spleten onder het ijs ophoopte. Kamerik

Kamerik Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht, sinds 1989 bij de gemeente Woerden. Agrarische activiteiten. In de hervormde Kameroen

Kameroen 2. Geografie Landschap Achter de gedeeltelijk moerassige kustvlakten strekt zich in het zuiden een laag plateaulandschap uit (300-700 Kameroen 3. Samenleving

Kameroen 3. Samenleving Demografie In 1994 woonden er 12,9 miljoen mensen in Kameroen. De bevolkingsgroei was gemiddeld 2,8% per jaar Kameroen 4. Geschiedenis

Kameroen 4. Geschiedenis Er is weinig bekend over de vroegste geschiedenis van Kameroen. Omstreeks 1472 bezocht de Portugese zeevaarder Fernão Kameroen 5. Economie

Kameroen 5. Economie De economie van Kameroen drijft op olie-inkomsten en, hoewel in mindere mate, de export van koffie en cacao. De veerkrac

Kameroen Officiële naam: République du Cameroun / Republic of Cameroon Oppervlakte: 475.442 km2 Inwoners: 15.000.000 (1998) Staatsvorm: Kameroen 2. Geografie

Kaminaljuyú

Kaminaljuyú Ruïnenstad bij Guatemala Stad, belangrijk centrum van Maya-cultuur. Hier zijn resten aangetroffen van grote piramides, terreinen voor kamp

kamp Individuele ontginningen aan de rand van het gebied dat bestond uit collectieve grond van de boeren van een (es)dorp. De kampontginning wordt Kampala

Kampala Hoofdstad van Uganda; ca. 800.000 inw. Grootste stad van het land met haven Port Bell aan het Victoriameer. Export van koffie, thee, katoen, Kampen

Kampen Gemeente in de Nederlandse provincie Overijssel; 82,09 km2, 32.281 inw. (1997). Industrie: zuivel, sigaren, metaal, chemie, scheepsbouw; Kampenhout

Kampenhout Gemeente in de Belgische provincie Vlaams Brabant; 33,49 km2, 10.552 inw. (1997). Agrarische activiteiten, woonfunctie, dagtoerisme kampong

kampong Dorp, wijk of buurt in Zuidoost-Aziatische landen. Een kampong bestaat uit lage houten en bamboe huizen, meestal zonder voorzieningen Kanaal Brussel-Charleroi

Kanaal Brussel-Charleroi Kanaal tussen Brussel en Charleroi, lengte 73 km. Het tussen 1827 en 1832 gegraven kanaal is bevaarbaar voor schepen Kanaal Brussel-Rupel

Kanaal Brussel-Rupel (vroeger Kanaal van Willebroek) Kanaal dat Brussel verbindt met de Rupel, lengte 32 km. Bevaarbaar voor schepen tot 2000

Kanaal van Gent naar Terneuzen

Kanaal van Gent naar Terneuzen Kanaal tussen Gent en Terneuzen, lengte 33 km, 17,5 km in België en 15,5 km in Nederland. Het Kanaal is bevaarbaar kanaaldijk

Kanaal, Het (British of English Channel, La Manche) Zeestraat tussen Frankrijk en Engeland. Verbindt Atlantische Oceaan met de Noordzee (560 Kanagawa

kanaaldijk Dijk die dient voor het keren van water waarvan het hoogteverschil te verwaarlozen is. De golfslag en de stroming spelen bij de aanleg van Kanaaleilanden

Kanaaleilanden (Channel Islands, Iles Anglo-Normandes) Britse eilandengroep in Het Kanaal voor de Normandische kust, te weten Jersey, Guernsey Kanaaltunnel

Kanaaltunnel Nadat in de jaren zestig al een principe-overeenkomst was bereikt door Frankrijk en Engeland om een permanente verbinding voor treinverkeer Kanaal, Het

Kanagawa Prefectuur op het Japanse eiland Honshu aan de Tokyobaai; 2.401 km2, ca. 7,3 mln. inw. Hoofdstad: Yokohama (ca. 3,2 mln inw.). Landbouw, kanaliseren

kanaliseren Het nemen van maatregelen gericht op het reguleren van het waterpeil in een rivier. Op regelmatige afstanden worden in het zomerbed Kananga

Kananga (tot 1972 Luluabourg) Stad in Midden-Congo (Zaïre), hoofdstad van de regio Kasai-Occidental, aan de Lulua; 301.000 inw. (1990). Handels-, Kanazawa

Kanazawa Stad op het Japanse eiland Honshu aan de Japanse Zee; 430.900 inw. (1993). Hoofdstad van de prefectuur Ishikawa. Havenstad met metaal-, Kandahar

Kandahar (Qandahar) Stad in Afghanistan, hoofdstad van de gelijknamige prov.; ca. 330.000 inw. (prov. 47.676 km2, ca.600.000 inw.). Handelscentrum Kandy

Kandy Stad op Sri Lanka aan de Mahaweli, hoofdstad van het gelijknamige district; 104.000 inw. (1990; district 1906 km2, 1.236.000 inw. in 1990). KaNgwane

KaNgwane Een van de voormalige zelfregerende thuislanden in Zuid-Afrika, de door de regering geschapen wooongebieden voor de zwarte bevolk

Kano

Kano Stad in Noord-Nigeria, hoofdstad van de gelijknamige deelstaat; ca. 700.000 inw. (1992; deelstaat 43.285 km2, 9.442.000 inw.). Handelscentrum Kanpur

Kanpur Stad in de Indiase deelstaat Uttar Pradesh aan de Ganges; 2 mln inw. (1991). Tweede industriestad van India; metaal, chemie, machines, textiel, Kansas

Kansas (Sunflower State) Staat in de VS, begrensd door Oklahoma, Missouri, Nebraska en Colorado; 213.100 km2, 2.531.000 inw. (1993). Hoofdstad: Kansas City

Kansas City (Tweeling)Stad in de VS in de staten Missouri (Kansas (Miss.)); 1.327.020 inw.) en Kansas (Kansas (Kansas)), aan de samenvloeiing Kantens

Kantens Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Groningen aan het Boterdiep, sinds 1990 bij Eemsmond. Agrarische activiteiten. Kaohsiung

Kaohsiung (Kau-sjioeng, Kaosiung, Kaohiung) Havenstad aan de zuidwestkust van Taiwan; 1.405.900 inw. (1992). Visserij, export van vis, rijst, suiker, kaolien

kaolien (porseleinaarde) Delfstof voornamelijk bestaand uit kaoliniet, een verweringsproduct van veldspaten. Witte vaste stof, die met water tot een Kapelle

Kapelle Gemeente in de Nederlandse provincie Zeeland op Zuid-Beveland; 49,73 km2, 10.933 inw. (1997). Landbouw en fruitteelt, veiling en conservenfabrieken. Kapellen

Kapellen Gemeente in de Belgische provincie Antwerpen (Noorderkempen); 37,11 km2, 25.541 inw. (1997). Bosrijke woongemeente met landbouw. Kapelle-op-den-Bos

Kapelle-op-den-Bos Gemeente aan kanaal Brussel-Rupel in de Belgische provincie Vlaams Brabant; 15,24 km2, 8880 inw. (1997). Industrie (asbest),

Kaprijke

Kaprijke Gemeente in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen in het Meetjesland; 33,68 km2, 6203 inw. (1997). Landbouw- en woongemeente in bosrijke Kapuas

Kapuas Een van de belangrijkste rivieren op het eiland Borneo; 1.140 km lang. Ontspringt in het gelijknamige gebergte en mondt bij Pontianak uit Karachi

Karachi (Karatsji) Stad in Pakistan aan de Arabische Zee, hoofdstad van de provincie Sind; ca. 7,43 mln inw. Grootste stad en financieel, handels- en Karaganda

Karaganda (Qaraghandy) Stad in Kazachstan; 613.000 inw. (1990). Mijnbouwstad met bouwmaterialen-, ijzer-, staal- en voedingsmiddelenindustrie.

Karakalpakstan

Karakalpakstan Deelrepubliek in Oezbekistan, bij het Aralmeer; 165.600 km2, 1.244.700 inw. (1990). Hoofdstad: Nukus. Landbouw in het dal van Karakoram

Karakoram (Karakorum) Bergketen in Midden-Azië, zich zuidoostwaarts uitstrekkend vanaf het Pamirgebergte en ten noorden van de Indus evenwijdig Karakum

Karakum (Garagum, Karakumy, Zwart-Zandwoestijn) Woestijngebied in Turkmenistan; 312.000 km2. Bij de rivier de Amu Darja in het noordoosten Karibameer

Karibameer Meer in Afrika op de Zambiaans-Zimbabwaanse grens; 5310 km2. Een der grootste kunstmatige meren ter wereld, ontstaan door de bouw Karinthië

Karinthië (Kärnten) Bondsland in Oostenrijk tussen Hohe Tauern, Norische Alpen, Karawanken en Karnische Alpen; 9533 km2, 547.800 inw. (1991). Karjalainen, Ahti K.

Karjalainen, Ahti K. (geb. 1923) Fins politicus en econoom, vooraanstaand lid van de Centrum-Partij. Minister van Financiën (1957-58), Handel en Karli

Karli Plaats in India in de deelstaat Maharashtra met een in de rotsen uitgehouwen tempelcomplex, waarschijnlijk gewijd aan de god Sjiva, daterend Karlovy Vary

Karlovy Vary (Karlsbad) Stad in Tsjechië aan de Ohre; ca. 58.000 inw. (1990). Porselein-, glas- en voedingsmiddelenindustrie; bierbrouwerijen. Badplaats Karlskrona

Karlskrona Stad in Zuid-Zweden aan de Oostzee, deels gebouwd op vijf eilanden; ca. 58.000 inw. (1990). Hoofdstad van het län Blekinge, belangrijkste Karlsruhe

Karlsruhe Stad in de Duitse deelstaat Baden-Württemberg aan de Rijn, hoofdstad van Nordbaden; 276.500 inw. (1991). Metaal-, chemische en farmaceutische Karlstad

Karlstad Hoofdstad van het län (prov.) Värmland in Zuidwest-Zweden aan het Vänermeer; 77.900 inw. (1993). Houtverwerking en machine-industrie. Karmel

Karmel (Carmel, Hebreeuws voor boomgaard) Gebergte in Israël (546 m) dat 21 km lang en 5-13 km breed is; het vormt een onderbreking in de kustvlakte Karnataka

Karnataka Indiase deelstaat aan de Arabische Zee; 192.000 km2, 44.977.200 inw. (1991). Hoofdstad: Bangalore (2,7 mln inw., 1991); in Mysore, de Karpaten

Karpaten Ovaalvormige bergketen in Midden-Europa, zich uitstrekkend van de Pools-Tsjechische grens door het uiterste zuidwesten van Rusland, d

karren

karren Grillige groeven in kalkhoudende gesteenten die ontstaan door oplossing in regenwater van gedeelten van dit gesteente. In betrekkelijk vlak terrein Karroo

Karroo Twee plateaus in Zuid-Afrika: Kleine Karroo ten zuiden van Groot Swartberge en Grote Karroo ten noorden daarvan. Woestijn- en steppeklimaat. karst

karst Verschijnselen die berusten op de natuurlijke oplossing van sommige gesteentetypen onder daarvoor gunstige omstandigheden. De gesteenten karstverschijnselen

karstverschijnselen Bodemvormen die een gevolg zijn van het oplossen van kalkhoudende gesteenten door regen-, smelt- en bodemwater. Gaat vaa

Kaspische Zee

Kaspische Zee Grootste meer ter wereld gelegen in het Europees-Aziatische grensgebied; 371.795 km2, waarvan 38,6% in Iran. Lengte 1223 km, grootste Kassel (Dtsl.)

Kassel (Dtsl.) Stad in de Duitse deelstaat Hessen aan de Fulda; ca. 193.400 inw. (1990). Veelzijdige industrie; cultureel en administratief centrum. Kassel (Fr.)

Kassel (Fr.) Stad in het Franse dep. Nord in Frans Vlaanderen; ca. 2500 inw. Landbouwmarkt; enige industrie en toerisme. Landshuys en stadhuis (kastanjebruine bodem

kastanjebruine bodem Bodem die gekenmerkt wordt door een dunne humuslaag en in een groot deel een kastanjebruine kleur. Deze bodem is vooral

Kasteelbrakel

Kasteelbrakel (Braine-le-Château) Gemeente in de Belgische provincie Waals Brabant (bij de taalgrens); 22,70 km2, 8575 inw. (1997). Landbouw, Kasterlee

Kasterlee Gemeente aan de Kleine Nete in de Belgische provincie Antwerpen (Noorderkempen); 71,52 km2, 17.400 inw. (1997). Agrarische activit

Katanga

Katanga (tussen 1971 en 1997 Shaba) Provincie in het zuidoosten van Congo (Zaïre); 496.965 km2, ca. 4,8 mln. inw. Hoofdstad: Lubumbashi. Veel Katar

Katar 2. Geografie Landschap Katar is een monotone woestijnvlakte, die van oost naar west iets oploopt. De Jebel Dukhan in het westen is een plateau,

Katar 3. Samenleving

Katar 3. Samenleving Demografie In 1993 groeide de bevolking met 3% tot een aantal van 540.000 (schatting VN). Het geboortecijfer bedroeg 20 Katar 4. Geschiedenis

Katar 4. Geschiedenis Uit opgravingen is gebleken dat Katar in het Stenen Tijdperk een rijke plantengroei had. Het werd bewoond door jagers en

Katar 5. Economie

Katar 5. Economie Van een arm achtergebleven sjeikdom veranderde Katar in enkele decennia in een rijke oliestaat. Sinds het midden van de jaren kathetometer

Katar Officiële naam: Staat Katar Oppervlakte: 11.437 km2 Inwoners: 697.000 (1998) Staatsvorm: absolute monarchie Staatshoofd: sjeik Khalifa bin Katar 2. Geografie

kathetometer Kijker waarmee hoogteverschillen tussen verwijderde punten in alle richtingen kunnen worden gemeten.

Kathiawar

Kathiawar Schiereiland in de Indiase deelstaat Gujarat, omgeven door de Golf van Kutch, de Arabische Zee en de Golf van Cambay; 60.000 km2. Belangrijkste Kathmandu

Kathmandu Stad in de Himalaya op 1350 m hoogte, hoofdstad van Nepal; 420.000 inw. (1992). Agrarische bevolking. Industrie, ondanks aanleg van Katmai

Katmai Vulkaan in de Amerikaanse Panhandle-regio, Alaska; 2.135 m hoog. Bij de uitbarsting van 1912 werden enorme aswolken de lucht in geslingerd Katowice

Katowice (Stalinogród; Du.: Kattowitz) Stad in Zuid-Polen, hoofdstad van gelijknamige prov. gelegen aan knooppunt van verkeerswegen; 359.900 Kattegat

Kattegat Zeestraat tussen Denemarken en Zweden, door de Sont met de Oostzee en door het Skagerrak met de Noordzee verbonden; tot 100 m diep. katteklei

katteklei Zeer slechte kleigrond ten gevolge van de aanwezigheid van vrij zwavelzuur in de bodem. Vertoont kenmerkende gele vlekken. Wordt gevormd kattenoog

kattenoog Vezelige variëteit van het mineraal kwarts (SiO2). Vaak komen ingesloten naaldjes van asbest voor. Wordt toegepast als relatief goedkope Katwijk

Katwijk Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland aan de Noordzee; 18,91 km2, 40.545 inw. (1997). Visserij, bloembollenteelt; toerisme Katwoude

Katwoude Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland aan het IJsselmeer, sinds 1991 bij Waterland. Agrarische activiteiten Katyn

Katyn Dorp in Wit-Rusland, in de nabijheid waarvan de Duitsers in 1943 een massagraf vonden met 4500 door de Russen vermoorde Poolse officieren. Kaukasus

Kaukasus (Rus.: Kavkaz; Kaukasië, Sarmatia) Bergketen in Zuidoost- Europa, tussen de Zwarte Zee en de Kaspische Zee, te verdelen in Kleine Ka

Kaunas

Kaunas Stad in de republiek Litouwen, waar de Neris in de Nemunas uitmondt; 429.000 inw. (1993). Veelzijdige industrie, universiteit. In 1569 Pools; Kaválla

Kaválla Havenstad in Griekenland in Macedonië aan de Golf van Kaválla, hoofdstad van gelijknamige prov.; ca. 56.000 nw. Export van katoen en tabak. Kavir, Dasht-e

Kavir, Dasht-e (Dasht-e Kavir) Woestijn in Centraal-Iran, ontstaan door verdamping van vroeger zoutmoeras en vandaar ook Grote Zoutwoestijn genoemd. Kawaguchi

Kawaguchi Stad op het Japanse eiland Honshu; 443.200 inw. (1993). Snelgroeiende industriestad, met o.a. vervaardiging van textiel, glas en precisie-Kayseri

Kayseri Stad in Turkije, in Centraal-Anatolië aan de voet van de dode vulkaan Erciyas (Argaeus), hoofdstad van de gelijknamige provincie; 421.362 Kazachstan

Kazachstan 2. Geografie Landschap Ongeveer twee derde van het land is woestijn of halfwoestijn. Er komen zowel zout- en steen- als zandwoestijnen Kazachstan 3. Samenleving

Kazachstan 3. Samenleving Demografie Naar schatting van de VN telde Kazachstan in 1994 ruim 17 miljoen inwoners. In het begin van de jaren Kazachstan 4. Geschiedenis

Kazachstan 4. Geschiedenis Vlak voor het begin van de jaartelling werd het gebied van het huidige Kazachstan bevolkt door Turkse en Mongoolse Kazachstan 5. Economie

Kazachstan 5. Economie In 1990, voor de onafhankelijkheid, kwam de regering met voorstellen om staatsbezit van ondernemingen af te schaffen Kazwini, Zakarijja ibn Mohammed al-

Kazachstan Officiële naam: Kazak Respublikasy (Republiek Kazachstan) Oppervlakte: 2.717.300 km2 Inwoners: 16.846.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële Kazachstan 2. Geografie

Kazwini, Zakarijja ibn Mohammed al- Arabisch aardrijkskundige en natuuronderzoeker (13e eeuw), wiens werk lang populair was en waarvan vele Kecskemét

Kecskemét Hoofdstad van de Centraal-Hongaarse prov. Bács-Kiskun; 105.200 inw. (1993). Vanouds een centrum voor handwerksnijverheid en veeteelt Kedah

Kedah Staat in Noordwest-Maleisië, aan de Straat Malacca; 9426 km2, 1,3 mln inw. (1991). Hoofdstad: Alor Star. Belangrijke rijstproducent; rubberw

Kedichem

Kedichem Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland aan de Linge; sinds 1986 opgedeeld tussen de gemeenten Leerdam Keerbergen

Keerbergen Gemeente aan de Dijle in de Belgische provincie Vlaams Brabant (Kempen); 18,38 km2, 11.542 inw. (1997). Agrarische activiteiten (asperge- keersluis

keersluis Sluis die vrijwel altijd open staat en alleen in noodsituaties wordt afgesloten. Afsluiten gebeurt bijvoorbeeld bij abnormaal hoog water of Kefallinía

Kefallinía Grieks eiland in de Ionische Zee, een der grootste der Ionische eilanden; 746 km2, ca. 32.000 inw. Verbouw van olijven, krenten en wijndruiven; keileem

keileem Mengsel van tot leem vermalen keien en nog heel gebleven stenen dat door ijs is aangevoerd. Keileem is een voorbeeld van morenen. Het is Kelantan

Kelantan Staat in Maleisië, aan de grens met Thailand; 14.943 km2, 1,2 mln inw. (1991). Hoofdstad: Kota Bahru (167.872 inw. in 1980). Rubberplant

Kelmis

Kelmis (La Calamine) Gemeente aan de Geul in de Belgische provincie Luik; 18,16 km2, 9762 inw. (1997). Handels- en onderwijscentrum, landbouw, Kemerovo

Kemerovo Stad in Rusland aan de Tom, hoofdstad van de gelijknamige regio (oblast) in Zuid-Siberië; 521.000 inw. (1990). De oblast beslaat 95.700 Kempen

Kempen Zandige streek in de Nederlandse provincie Noord-Brabant en de Belgische provincies Antwerpen en Limburg. De naam Kempen is in Nederland Kennemerland

Kennemerland Streek tussen Groet en de provinciale grens van Noord- en Zuid-Holland bij Hillegom, deel van de Duinstreek. Het was een van de Kenozoïcum

Kenozoïcum (ook: Neozoïcum) Meest recente tijdperk in de geologie, dat volgt op het Mesozoïcum. Het Kenozoïcum wordt gewoonlijk in twee systemen Kent

Kent Graafschaap in Zuidoost-Engeland; 3732 km2, 1.538.300 inw. (1992). Hoofdstad: Maidstone. Heuvelachtig, bosrijk gebied met aan de kust de Kentucky

Kentucky (Bluegrass State) Staat in de VS, begrensd door Tennessee, Virginia, West Virginia, Ohio, Indiana, Illinois en Missouri; 104.660 km2, 3.789.000 Kenya

Kenya 2. Geografie Landschap Kenya kan van zuidoost naar noordwest in een aantal geografische streken worden verdeeld. De kustvlakte wordt

Kenya 3. Samenleving

Kenya 3. Samenleving Demografie In 1994 woonden in Kenya naar schatting van de VN 27,3 miljoen mensen. De bevolking groeide snel tussen Kenya 4. Geschiedenis

Kenya 4. Geschiedenis De eerste menselijke bewoners van Kenia waren jagers en verzamelaars. Vanaf ongeveer 1000 n.C. kwamen Bantoevolken Kenya 5. Economie

Kenya 5. Economie Kenya heeft een gemengde economie die vooral gebaseerd is op de landbouw. Daarnaast is er een veelzijdige industrie. Na de Kerala

Kenya Officiële naam: Republiek Kenya Oppervlakte: 580.367 km2 Inwoners: 28.337.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek Staatshoofd: Daniel Kenya 2. Geografie

Kerala Indiase deelstaat aan de Arabische Zee; 38.863 km2, 29.098.518 inw. (1991). Hoofdstad: Trivandrum. In het oosten bergachtig, kuststrook met Kerguelen

Kerguelen de Trémarec, Yves Joseph de (1734-1797) Frans zeeman, ontdekte in 1772 de naar hem genoemde eilandengroep in de Indische Oceaan.

Kerguelen Groep van ca. 300 grotendeels onbewoonde eilanden in de Indische Oceaan, behorend tot de Terres Australes et Antarctiques Françaises; Kerguelen de Trémarec, Yves Joseph de

Kérkira

Kérkira (Corfu, Korfoe) Grieks eiland in de Ionische Zee, behorend tot gelijknamige pref.; 593 km2, ca. 106.000 inw. Regenrijk, agrarisch gebied met Kerkrade

Kerkrade Gemeente in de Nederlandse provincie Limburg; 22,34 km2, 52.435 inw. (1997). Handel, gevarieerde industrie, toerisme (recreatiegebied Kerkwijk

Kerkwijk Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland in de Bommelerwaard; 40,33 km2, 6716 inw. (1997). Tuinbouw (warenhuizen), veeteelt. kernenergiewetgeving

kernenergiewetgeving De Kernenergiewet van 1963 (in werking getreden in 1970) regelt de toepassing van kernenergie en de bescherming tegen hi

kerogeen

kerogeen Olieachtige substantie, die kan worden gewonnen uit bitumineuze olieschalies. Complexe koolwaterstofverbinding, die bij verhitting uiteenvalt Kerry

Kerry Graafschap in Zuidwest-Ierland in de prov. Munster; 4701 km2, ca. 122.000 inw. (1992). Hoofstad: Tralee. Bergachtig; diep ingesneden kust. Kerulen

Kerulen Rivier in Mongolië; 1265 km. Ontspringt ten noorden van de hoofdstad Oelanbaatar en mondt uit in het Dalaimeer in het Chinese Binnenmongolië. Kessel

Kessel Gemeente in de Nederlandse provincie Limburg aan de Maas; 22,13 km2, 4126 inw. (1997). Land- en tuinbouw, lichte industrie. Sedert 870 Kesteren

Kesteren Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland in de Betuwe aan de Rijn; 17,05 km2, 10.584 inw. (1997). Agrarische activiteiten, fruitteelt kettingmigratie

kettingmigratie Proces waarbij migratie van een groep mensen nieuwe migratie op gang brengt. Dit verschijnsel wordt vooral veroorzaakt door het Keukenhof

Keukenhof Parkgebied in de gemeente Lisse in de Nederlandse provincie Zuid-Holland, op een gedeelte waarvan de nationale bloemententoonstelling Keulen

Keulen (Köln, Cologne) Stad in Nordrhein-Westfalen aan de Rijn; 955.500 inw. (1991). Ligging De West-Duitse stad Keulen ligt op ca. 40 m hoogte Keuper

Keuper Bovenste deel van de (Germaanse) Trias, komt overeen met het Norien en Raetien van de alpiene Trias. Als bestaande uitdrukking formeel in Khalkidiki

Khalkidiki (Chalcidice) Griekse prefectuur op schiereiland in de Egeïsche Zee ten zuidoosten van Thessaloniki; 2945 km2, ca.80.000 inw. Hoofdstad: Khalkís

Khalkís (Chalcis) Stad in Griekenland op het eiland Évvoia; ca. 45.000 inw. Door brug verbonden met vasteland. Havenstad met export van agrarische Khaniá

Khaniá (Chania) Stad in Griekenland, hoofdstad van Kreta aan de Baai van Khaniá; ca. 48.000 inw. Havenstad met export van citrusvruchten, olijven Khartoum

Khartoum (Chartoem) Hoofdstad (sinds 1830) van Soedan, gelegen in het zuidoosten, aan de samenvloeiing van Witte en Blauwe Nijl; ca. 560.000 Khíos

Khíos (Chios) Grieks eiland in de Egeïsche Zee voor de Turkse kust; ca. 53.000 inw. Landbouw (wijn, gom, olijven, vijgen en tabak). De hoofdstad Khorasan

Khorasan provincie in Noordoost-Iran; 313.337 km2, ca. 6,86 mln. inw. Hoofdstad: Mashhad (Meshed), met zijn (in 1986) anderhalf miljoen inwoners Khuzestan

Khuzestan (Choezistan) Iraanse provincie aan de Perzische Golf; 64.702 km2, ca. 3,49 mln. inw. Hoofdstad: Ahwaz (Ahvaz), ca. 580.000 inw. Oliewinning kibboetsiem

kibboetsiem (Hebr.: verzamelingen; enkelv. kibboets) Collectieve nederzettingen in Israël. Oorspronkelijk geheel op landbouw gericht, later ook veeteelt. Kiel (BRD)

Kiel (BRD) Stad in de Bondsrepubliek Duitsland, hoofdstad van Schleswig- Holstein; 246.600 inw. (1991). Oostzeehaven met handel, visserij, sche

Kieselschiefer

Kieselschiefer Merkwaardig type gesteente met het uiterlijk van schalie, maar met de hardheid van zandsteen. Ontstaat door diagenetische processen, Kiev

Kiev (Kijev, Kyev, Kyjev) Hoofdstad (sinds 1934) van de Oekraïne, gelegen aan de Dnjepr; ca. 2.600.000 inw. (1990). Ligging De stad ligt op beide kiezelaarde

kiezelaarde (tripoli) Bijzondere vorm van opaal, ontstaan door (gedeeltelijke) oplossing van de kiezelskeletjes van diatomeeën en vervolgens weer kiezelsinter

kiezelsinter (geiseriet) Kwartshoudend gesteente dat rond de opening van geisers wordt afgezet. Het afgezette kiezelzuur en de soms aanwezige kalk kiezen (geologie)

kiezen (geologie) Mineralen uit de sulfidengroep, met metaalglans, hoog reflectievermogen, lage hardheid en geen splijting. Voorbeelden: markasiet, Kigali

Kigali Stad in Afrika, hoofdstad van de republiek Rwanda en de gelijknamige prefectuur en gelegen op 1800 m hoogte; ca. 350.000 inw. (pref. 3251 Kikwit

Kikwit Stad in de regio Bandundu in Zuidwest-Congo (Zaïre), aan de Kwilu; 183.000 inw. (1991). Handelscentrum voor een agrarische omgeving (palmolie, Kilimanjaro

Kilimanjaro (Swahili: berg van de boze geest) Hoogste berg van Afrika in het noordoosten van Tanzania; 5895 m. Drie met sneeuw en ijs bedekte vulkanische Kilkenny

Kilkenny Stad in de Ierse Republiek, hoofdstad van gelijknamig graafschap; 19.000 inw. (1996; graafschap 2062 km2, 74.000 inw. in 1991). Handel Kilmarnock

Kilmarnock Stad in Schotland aan arm van de Irvine; ca. 78.600 inw. (1991). Marktcentrum van belangrijk landbouwgebied met gevarieerde industrie. Kimberley (Austr.)

Kimberley (Austr.) District in Noordwest-Australië aan de Timorzee, grotendeels plateau; 360.000 km2. Irrigatie maakt landbouw mogelijk. Aardolie; Kimberley (Z.-Afr.)

Kimberley (Z.-Afr.) Hoofdstad van de provincie Noord-Kaap, Zuid-Afrika, 1223 m boven de zeespiegel; ca. 150.000 inw. De stad is het centrum van kimberliet

kimberliet Kiezelzuurarm stollingsgesteente bestaande uit olivijn, biotiet en andere mineralen (onder andere granaat). Komt voor in de kraterpijpen Kimmeridgien

Kimmeridgien Etage en tijd van de Boven Jura, tussen Oxfordien en Portlandien. Naam, afgeleid van de kleigrond bij Kimmeridge, ingevoerd in 1842.

Kincardine

Kincardine Voormalig graafschap in het noordoosten van Schotland aan de Noordzee, nu district K. and Deeside; 2549 km2, ca. 45.000 inw. Hoofdstad: Kinderdijk

Kinderdijk Dorp in de gemeenten Alblasserdam en Nieuw-Lekkerland in de Nederlandse provincie Zuid-Holland. Agrarische activiteiten, metaalverwerkende kinderloosheid

kinderloosheid Het al dan niet opzettelijk kinderloos blijven van een huwelijk of van een andere relatie die is aangegaan tijdens de vruchtbare levensperiode Kingston (Can.)

Kingston (Can.) Stad in de Canadese provincie Ontario aan het Ontariomeer, hoofdstad van Frontenac County; 56.000 inw. (1991). Havenstad met Kingston (Jamaica)

Kingston (Jamaica) Hoofdstad van Jamaica aan inham van de Caribische Zee; met 643.800 inw. (1991) de grootste stad van het land en het handels- Kingstown

Kingstown Hoofdstad en voornaamste haven van de Caribische staat Saint Vincent; 15.700 inw. (1991). Oudste botanische tuin (1763) van West-Indië. Kinneret, Yam

Kinneret, Yam (Meer van Galilea; Meer van Tiberias) Meer in Noord-Israël bij de Syrische grens; 166 km2, 44 m grootste diepte, 208 m beneden de

Kinrooi

Kinrooi Gemeente aan de Maas in de Belgische provincie Limburg; 54,76 km2, 11.422 inw. (1997). Landbouw (granen, maïs), veeteelt en daarvan afgeleide Kinshasa

Kinshasa (tot 1966 Léopoldville) Hoofdstad van Congo (Zaïre) aan de Malebo (Stanley) Pool in de Congo; met ca. 3,8 mln inw. (1991) een van de Kirgizië

Kirgizië 2. Geografie Landschap Het grootste deel van Kirgizië maakt deel uit van het gebergte Tiensjan. In het zuidwesten gaat dit over in de Pamir Kirgizië 3. Samenleving

Kirgizië 3. Samenleving Demografie In 1994 telde het land bijna 4,7 miljoen inwoners. De bevolking groeide snel, in de eerste helft van de jaren Kirgizië 4. Geschiedenis

Kirgizië 4. Geschiedenis De Kirgiezen waren oorspronkelijk woonachtig in het stroomgebied van de Jenisej. Rond de 10e eeuw n.C. trokken zij naar

Kirgizië 5. Economie

Kirgizië 5. Economie Ten tijde van de Sovjet-Unie werd in Kirgizië een groot industrieel apparaat opgebouwd, dat echter sterk leunde op grondstof

Kirgizië Officiële naam: Kyrgyz Republikasy (Republiek Kirgizstan) Oppervlakte: 198.500 km2 Inwoners: 4.522.200 (1998) Staatsvorm: presidentiële Kirgizië 2. Geografie

Kiribati

Kiribati 2. Geografie Landschap Banaba dankt zijn ontstaan aan vulkanische activiteit en bestaat uit een grote berg koraal en fosfaat, die 80 m boven Kiribati 3. Samenleving

Kiribati 3. Samenleving Demografie In 1993 nam de bevolking met 2% toe tot 77.000 inwoners. Kiribati had een positief migratiesaldo van 0,6 migranten Kiribati 4. Geschiedenis

Kiribati 4. Geschiedenis De eilanden die tot het huidige Kiribati behoren, werden tussen de 16e en de 18e eeuw ontdekt door Europese ontdekkingsr

Kiribati 5. Economie

Kiribati 5. Economie Tot aan de sluiting van de fosfaatmijn op Banaba in 1979 was fosfaat het belangrijkste exportproduct. Het nam ongeveer 80% Kirkcaldy

Kiribati Officiële naam: Republic of Kiribati Oppervlakte: 811 km2 Inwoners: 83.900 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek Staatshoofd: Teburoro Kiribati 2. Geografie

Kirkcaldy Stad in Schotland aan de noordoever van de Firth of Forth; 144.600 inw. (1991). Havenstad met linoleum-, houtverwerkende- en elektronische Kirkuk

Kirkuk (Karkuk) Stad in Noordoost-Irak, hoofdstad van gelijknamige provincie (ook At-Tamim); 418.000 inw. in 1987 (provincie 10.391 km2, 674.000 Kirovograd

Kirovograd Stad in Oekraïne aan de Ingul, hoofdstad van gelijknamige regio; ca. 278.000 inw. Machine-, textiel-, tabaks- en voedingsmiddelenindustrie. Kiruna

Kiruna Stad in Lapland in Noord-Zweden; ca. 26.500 inw. (1990). Rijkste ijzermijnen ter wereld, met export via de havens Luleå (Oostzee) en Narvik Kisangani

Kisangani (tot 1966 Stanleyville) Stad in Congo (Zaïre) aan de Congorivier beneden de Stanleywatervallen; ca. 557.000 inw. Rivierhaven en spoorwegknooppunt; Kisj

Kisj Stad in het oude Mesopotamië, thans ruïne el-Oheimir, ca. 20 km zuidoostelijk van Babylon. Hoofdstad van de eerste dynastie na de zondvloed Kismayu

Kismayu (Chisimaio, Kismaayo) Stad in Somalië, met diepzeehaven aan de Indische Oceaan; ca. 200.000 inw. Belangrijk industrieel en handelscentrum. Kisumu

Kisumu Hoofdstad van de Kenyaanse provincie Nyanza, aan het Victoriameer; ca. 153.000 inw. Handels-, industrie- en transportcentrum voor een rijk Kitakyushu

Kitakyushu Stad aan de noordkust van het Japanse eiland Kyushu; 1.015.431 inw. (1993). Havenstad met uitgebreide zware en chemische industrie. Kitchener

Kitchener Stad in de Canadese provincie Ontario; 168.000 inw. (1991), met tweelingstad Waterloo erbij 356.400 inw. (1991). Beide steden worden Kíthira

Kíthira (Kythera) Grieks eiland ten zuiden van de Peloponnesos in de Middellandse Zee; 280 km2, ca. 3500 inw. Hoofdstad: Kíthira; 268 inw. Landbouw, Kitwe

Kitwe Stad in Zambia; ca. 350.000 inw. Centrum van het kopergebied (Copperbelt) en een van de grootste stedelijke gebieden van het land. Koperbewerking, Kivu Park

Kivu Park (Albert Park) Natuurreservaat in Congo (Zaïre), ten noorden van het Kivumeer. Gedeeltelijk geopend voor toeristen. Fauna: o.a. olifanten, Kizil

Kizil (Kizil Irmak, Halys) Rivier in Turkije; met 1.150 km de langste van het land. Ontspringt op 2000 m hoogte in Köse Dagigebergte en mondt uit Klaaswaal

Klaaswaal Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland in de Hoekse Waard; sinds 1984 deel van de gemeente Cromstrijen. Klagenfurt

Klagenfurt Stad in Oostenrijk, hoofdstad (sinds 1518) van het bondsland Karintië; 89.400 inw. (1991). Gevarieerde industrie, toerisme. Bestuurlijk Klang

Klang (Kelang) Stad in de Maleisische staat Selangor aan de Klang; 245.000 inw. (1991). Rubber- en conservenindustrie. Eertijds belangrijke havenstad; klappersteen

klappersteen (adelaarssteen) Steen die bij het schudden een klapperend geluid geeft, doordat in een holte losse fragmenten rollen. Ontstaat meestal klastische sedimenten

klastische sedimenten (ook: gruisgesteenten) Gesteenten ontstaan door verwering van oudere gesteenten, waarbij de afgeslepen deeltjes door water, klei

klei (lutum) Zacht plastisch afzettingsgesteente dat na verhitting hard wordt. Opgebouwd uit deeltjes die gemiddeld kleiner zijn dan 1/256 mm, bestaande kleigrond

kleigrond Een grondsoort die voor een belangrijk deel bestaat uit kleideeltjes, die kleiner zijn dan 0,002 mm. Men kan een onderscheid maken tussen kleimigratie

kleimigratie Proces waarbij klei vanuit de bovenste lagen van de bodem verplaatst wordt naar een laag op grotere diepte. Gunstige omstandigheden kleimineralen

kleimineralen Gehydrateerde (kristalwater bevattende), uit lagen opgebouwde silicaten. Bevinden zich in de kleifractie (kleiner dan twee micron) va

Klein-Azië

Klein-Azië (Lat.: Asia Minor) Aziatisch Turkije (Anatolië).

kleine apartheid

kleine apartheid Geheel van voorschriften in het kader van de apartheid die in Zuid-Afrika in het openbare leven de scheiding tussen de verschillende kleine-kernenbeleid

kleine-kernenbeleid Overheidsbeleid gericht op het terugdringen van de problemen die ontstaan in kleine kernen waar het werkgelegenheids- en voorzieningenniveau kleine-kernenproblematiek

kleine-kernenproblematiek Het verschijnsel dat het voorzieningen- en werkgelegenheidsniveau afnemen in kleine kernen die niet onder directe invloe

kleisteen

kleisteen Afzettingsgesteente waarvan de deeltjes een korrelgrootte hebben van gemiddeld minder dan 2 micron. Verharde vorm van klei. Treedt duidelijke kleurlijn

kleurlijn (colour bar, kleurbarrière) Raciale scheidslijn op grond van huidskleur, meestal in stand gehouden door de dominerende, gewoonlijk blanke Kleve

Kleve (Kleef) Stad in Nordrhein-Westfalen; ca. 44.000 inw. (1992). Lichte industrie. Laat-gotische domkerk (14e-15e eeuw), franciscanenkerk (15e klifkust

klifkust (ook: falaisekust) Steile kust, ontstaan door afbrokkeling en afkalving van de onderste gedeelten, ondermijnd door golven. De golven op zeeniveau klimaat

klimaat De gemiddelde toestand van het weer, berekend over een langere periode. Meestal neemt men een periode van dertig jaar om het klimaat vast klimaatdiagram

klimaat, savanneklimaat,

klimaatdiagram Diagram waarin het gemiddelde jaarlijkse temperatuurverloop en de neerslagverdeling gedurende het jaar worden aangegeven. Op klimaatfactoren

klimaatfactoren Omstandigheden die invloed uitoefenen op het ontstaan van een bepaald klimaat. Men onderscheidt meestal de breedteligging, de land-klimaatverandering

klimaatverandering De verandering van het klimaat op de aarde als gevolg van natuurlijke of menselijke oorzaken. De laatste miljoenen jaren wordt klimaat, bergklimaat,

klimatologie

klimatologie Wetenschap die zich bezighoudt met de beschrijving en de verklaring van de klimaatkenmerken. Daarbij richt men zich zowel op het klimaat Klimmen

Klimmen Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Limburg; sinds 1982 bij de gemeente Voerendaal. Kerkje uit 12e-13e eeuw, kasteel klip

klip In algemeen spraakgebruik een steile, geïsoleerde rots oprijzend uit zee en als zodanig een gevaar voor de scheepvaart. In de geologie wordt onder Klondike

Klondike Rivier in Canada, in Yukon Territory; 160 km. Bekend vanwege de goldrush van 1896, toen goud werd gevonden bij Bonanza Creek, een

Kloosterburen

Kloosterburen Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Groningen, sinds 1990 bij De Marne. Agrarische activiteiten. Kloosterburen Kluisbergen

Kluisbergen Gemeente aan de Schelde in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen (bij de Taalgrens); 30,30 km2, 6050 inw. (1997). Landbouw en enige Klundert

Klundert Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant aan het Hollands Diep; 45,46 km2, 6815 inw. (1996). Landbouw (vlas, Knesselare

Knesselare Gemeente aan het kanaal Gent-Brugge in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen (Meetjesland); 37,27 km2, 7830 inw. (1997). Gevarieerde knipklei

knipklei Zware klei die in een deel van het noordelijk Nederlands zeekleigebied is gesedimenteerd. Het is zeer fijn materiaal, dat achter de kwelderwallen Knokke-Heist

Knokke-Heist Gemeente aan de Noordzee in de Belgische provincie West-Vlaanderen; 56,97 km2, 32.675 inw. (1997). Badplaats met casino, diverse Knossos

Knossos (Cnossus) Stad op Kreta, 5 km landinwaarts gelegen van Iráklion, aan de noordkust. Bewoond gedurende de gehele Griekse bronstijd (vanaf kobaltglans

kobaltglans (cobaltiet, kobaltiet) Mineraal uit de sulfidengroep, behorend tot de kiezen, chemische samenstelling CoAsS. Hardheid 5½, dichtheid 6200 Kobe

Kobe Kobe (1,5 miljoen inwoners in 1990) ligt aan de zuidkust van het grootste Japanse eiland, Honshu. De havenstad breidt zich de laatste jaren vooral Koblenz

Koblenz (Rom.: Confluentes) Stad in Rheinland-Pfalz (BRD) aan samenvloeiing van Rijn en Moezel; 108.200 inw. (1990). Havenstad met wijnhandel Kockengen

Kockengen Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht; sinds 1989 bij de gemeente Breukelen. Veeteelt: zelfkazende boeren. Koegras

Koegras Polder in de Nederlandse provincie Noord-Holland ten zuiden van Den Helder. De bedijking van de 6000 ha grote polder kwam gereed in Koekelare

Koekelare Gemeente in de Belgische provincie West-Vlaanderen; 39,18 km2, 8017 inw. (1997). Klein onderwijs- en marktcentrum met landbouw. Domeinbos Koekelberg

Koekelberg Belgische gemeente, deel uitmakend van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest; 1,14 km2, 16.074 inw. (1997). Woongemeente met gevarieerde koelak

koelak Communistische schimpnaam voor Russische boer, die tijdens de Nieuwe Economische Politiek (NEP, 1921-1928) tot zekere welstand wist koelwater

koelwater Water voor het afkoelen van machines e.d. Vooral elektrische centrales hebben enorme hoeveelheden koelwater nodig. Daarom zijn ze meestal Koerdistan

Koerdistan Gebied dat zich uitstrekt over delen van Turkije, Irak, Iran, Syrië en Armenië. Het wordt bewoond door Koerden, Armeniërs, Turken, Iraniërs Koerilen

Koerilen Groep van ruim dertig grote en twintig kleine, deels bewoonde, vulkanische eilanden; strekt zich uit over 1.270 km van Kamsjatka tot het Japanse Koersk

Koersk Volgens de predestinatieleer staat het bij God van eeuwigheid vast wie van de mensen de zaligheid zullen verwerven. Zij roept daarmee de vraag Koeweit

Koeweit (stad) (al-Koeweit) Hoofdstad van Koeweit, aan de Perzische Golf; ca 45.000 inw. Bouwnijverheid en internationale haven. Het Nationaal Koeznetsbekken

Koeweit 2. Geografie Landschap Koeweit is een glooiend woestijnplateau, dat van het noordoosten naar het zuidwesten oploopt. Een van de weinige Koeweit 3. Samenleving

Koeweit 3. Samenleving Demografie In 1993 groeide de bevolking met 8,7% tot ruim 1,6 miljoen. Het geboortencijferjfer bedroeg 30 per 1000 inwoners Koeweit 4. Geschiedenis

Koeweit 4. Geschiedenis Uit opgravingen is gebleken dat dit gebied al omstreeks 2500 v.C. bewoond werd. Het werd in de 3e eeuw n.C. een deel Koeweit 5. Economie

Koeweit 5. Economie De kosten van de oorlog en voor de herstelwerkzaamheden na de oorlog met Irak werden in 1993 geschat op $ 170 miljard. Koeweit (stad)

Koeweit Officiële naam: Staat Koeweit Oppervlakte: 17.818 km2 Inwoners: ca. 1.913.000 (1998) Staatsvorm: monarchie (emiraat) Staatshoofd: sjeik Koeweit 2. Geografie

Koeznetsbekken (Koezbass) Steenkool- en industriegebied in West-Siberië, Rusland, zich over 400 km (25.900 km2) uitstrekkend in het dal van de koh-i-noor

koh-i-noor Perzisch voor 'berg van licht'. Een beroemde diamant die sedert 1849 deel uitmaakt van de Britse kroonjuwelen. Hij werd gezet in de kroon Koksijde

Koksijde Gemeente aan de Noordzee in de Belgische provincie West-Vlaanderen; 43,95 km2, 19.392 inw. (1997). Badplaats met toerisme, landbouw

Kola

Kola Schiereiland in Rusland begrensd door de Barentszzee en de Witte Zee; 100.000 km2, ca. 799.000 inw. Winning van apatiet, nefelien, nikkel, koper kolchoz

kolchoz Collectieve landbouwonderneming in de voormalige Sovjet-Unie, vanaf 1929 op grote schaal ontstaan in het kader van de door Stalin afgedwongen Kolhapur

Kolhapur Stad in de Zuidwest-Indiase deelstaat Maharastra; 406.000 inw. (1991). Papier-, aardewerk- en textielindustrie. Tot 1947 hoofdstad van het kolkgat

kolkgat Gat in de uit hard gesteente bestaande ondergrond van een rivier. Ontstaat veelal op plaatsen waarin door draaikolken in het water reeds aanwezige Kollumerland

Kollumerland Gemeente in de Nederlandse provincie Friesland aan het Lauwersmeer; 116,32 km2, 12.940 inw. (1997). Land- en tuinbouw, industrie Kolonia

Kolonia Hoofdstad van Micronesië, op het eiland Pohnpei (Ponape); ca. 6300 inw.

kolonialisme

kolonialisme De politiek van verschillende Europese mogendheden gericht op het vestigen van nederzettingen buiten Europa met het doel de economische kolonie (geo.)

kolonie (geo.) Een nederzetting van een volk in een vreemd land, meestal door verovering verkregen. De kolonie werd door het moederland politiek kolonisatie

kolonisatie Het stichten van een kolonie, d.w.z. een blijvende vestiging van mensen in een buitenlands gebied met het doel de daar aanwezige agrarische, Kolyma

Kolyma Rivier in Oost-Siberië; 2600 km lang. Ontspringt in Cerskygebergte en mondt met een delta uit in de Oost-Siberische Zee. Bevaarbaar over kombinaat

kombinaat Samenwerkingsverband tussen een aantal bedrijven in de voormalige Sovjet-Unie. Vaak ging het om samenwerking tussen bedrijven in Komen-Waasten

Komen-Waasten (Comines-Warneton) Belgische gemeente in de provincie Henegouwen; 61,09 km2; 17.732 inw. (1997). Faciliteitengemeente. Centrumfunctie komgrond

komgrond Grond die te vinden is in een komvormig gebied tussen rivieren en ontstaat doordat een rivier, zodra deze overstroomt, aan transporterend Kommunizma, Pik

Kommunizma, Pik (Communisme Piek, ook wel Stalinpiek) Bergtop in het Pamirgebergte, Tadzjikistan; 7495 m. Hoogste berg van de voormalige Komsomolsk

Komsomolsk (Komsomolsk-na-Amure) Stad aan de Amoer, in het verre oosten van Rusland, 318.000 inw. (1990). Scheepsbouw, staalindustrie, houtzagerijen, Königswinter

Königswinter Stad in Duitsland, in Nordrhein-Westfalen aan de voet van de Drachenfels (321 m.); ca. 38.000 inw. Toeristenplaats met wijnbouw en Koninklijk Meteorologisch Instituut van België

Koninklijk Meteorologisch Instituut van België (KMI) In 1913 opgericht en te Ukkel gevestigd instituut voor het verrichten van meteorologisch onderzoek Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut

Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI) Overheidsinstelling met als taak het doen naar onderzoek van de natuurkundige verschijnselen Koninkrijk der Nederlanden

Koninkrijk der Nederlanden Koninkrijk, dat bestaat uit Nederland, de Nederlandse Antillen en Aruba. Staatshoofd is koningin Beatrix, die in de Nede

Konstanz

Konstanz Stad in Baden-Württemberg aan de zuidoever van het Bodenmeer; ca. 73.000 inw. (1990). Gevarieerde industrie, toerisme. Münster (11e-Kontich

Kontich Gemeente in de Belgische provincie Antwerpen; 23,76 km2, 19.472 inw. (1997). Landbouw, glascultures, industrie (brouwerij, automontage)

Konya

Konya (Komia) Stad in Zuid-Turkije ten noorden van het Taurusgebergte; 513.346 inw. (1990). Textiel-, tapijt-, leder- en vleesverwerkende industrie; Koog aan de Zaan

Koog aan de Zaan Dorp in de gemeente Zaanstad in de Nederlandse provincie Noord-Holland aan de Zaan, tot 1975 een zelfstandige gemeente. Belangrijk koolmonoxide

koolmonoxide (CO) Het gas dat ontstaat bij onvolledige verbranding van allerlei organische stoffen. De giftigheid van koolmonoxide berust op het koolstofkringloop

koolstofkringloop Opslag, omzetting en recirculatie van koolstofverbindingen in het milieu. Een belangrijke schakel vormen de levende organismen, Kopenhagen

Kopenhagen (Deens: København) Hoofdstad van Denemarken aan de Sont; 1.342.679 inw. (1993). Ligging Kopenhagen is gelegen op het eiland Sjae

Köpenick

Köpenick Voormalige stad in Pruisen aan de samenvloeiing van de Dahne en de Spree, vroeger deel van Oost-Berlijn. In 1906 drong de schoenmaker koperglans

koperglans (chalcosiet) Mineraal uit de sulfidengroep, behorend tot de glanzen. Hardheid 2½-3, dichtheid 5700 kg/m3. Loodgrijs (soms iets blauwig

koperkies

koperkies (chalcopyriet) Mineraal uit de sulfidengroep, behorend tot de kiezen, chemische samenstelling CuFeS2. Hardheid 3½-4, dichtheid 4200 kg/Kopparberg

Kopparberg Län (provincie) in Midden-Zweden rond het Siljanmeer; 28.264 km2, 290.699 inw. (1993). Hoofdstad: Falun. Landbouw, mijnbouw (Bergslagen), Köppen, klimaatclassificatiesysteem van

Köppen, klimaatclassificatiesysteem van Empirisch systeem om te komen tot een beschrijving van de verschillende wereldklimaten. De klimaatsgrenzen Köppen, Vladimir

Köppen, Vladimir (1846-1940) Russisch-Duits klimatoloog. Deelde de klimaten in gebaseerd op vegetatietypen. Werk onder andere 'Die Klimate der koraal (geol.)

koraal (geol.) Organogeen gesteente ontstaan uit aan elkaar gekitte kalkskeletten van koraaldiertjes. Roze, wit of rood (bloedkoraal), hardheid 3½-4, koraalrif

koraalrif Organisch gesteente opgebouwd in water van 20-29°C tot een diepte van 40 m door kleine, kolonievormende holtedieren; kern bestaat voornamelijk Koraalzee

Koraalzee Deel van de Grote Oceaan begrensd door Australië, Nieuw-Guinea, Vanuatu en de Solomoneilanden. Dankt zijn naam aan de vele koraalriffen Koraalzee-eilanden

Koraalzee-eilanden Tot Australië behorende eilanden. Het territorium (Coral Sea Islands Territory) bestaat uit een groot aantal onbewoonde eilandjes, Korea

Korea Gebied in Oost-Azië gelegen tussen de Japanse en de Gele Zee; bestaande uit Noord-Korea en Zuid-Korea.

Korendijk

Korendijk Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland in de Hoekse Waard; 100,48 km2, 10.349 inw. (1997). Ontstaan in 1984 door samenvoeging Kornwerderzand

Kornwerderzand Dorp op de Afsluitdijk, behorend tot de gemeente Wûnseradiel in de Nederlandse provincie Friesland. Te Kornwerderzand bevinden Koror

Koror Hoofdstad van de eilandrepubliek Palau in de Grote Oceaan, gelegen op het eiland Koror.

korrelsneeuw

korrelsneeuw Onregelmatige samenklontering van vele naaldvormige sneeuwkristallen. Kan, als ze door warme luchtlagen valt, overgaan in regen. korrelstructuur

korrelstructuur Typerende verdeling van de bestanddelen van een bodem, waarbij veel grove bestanddelen, veel lucht en weinig water aanwezig zijn.

Kortemark

Kortemark Gemeente aan de Krekelbeek in de Belgische provincie West-Vlaanderen; 54,99 km2, 12.212 inw. (1997). Landbouw, enige industrie, pendel. Kortenaken

Kortenaken Gemeente aan de Velp in de Belgische provincie Vlaams Brabant (Hageland); 49,06 km2, 7480 inw. (1997). Agrarische activiteiten, het Kortenberg

Kortenberg Gemeente in de Belgische provincie Vlaams Brabant; 34,51 km2, 16.818 inw. (1997). Enige industrie, landbouw (belangrijke witlofteelt), Kortessem

Kortessem Gemeente in de Belgische provincie Limburg (Vochtig Haspengouw); 33,9 km2, 7924 inw. (1997). Landbouw (veel boomgaarden), enige Kortgene

Kortgene Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zeeland aan het Veerse Meer op Noord-Beveland, sinds 1995 bij de nieuw gevormde Kortrijk

Kortrijk (Courtrai) Gemeente aan de Leie in de Belgische provincie West-Vlaanderen; 80,03 km2, 76.454 inw. (1997). Administratief hoofdstad van Kos

Kos (Cos; Turks: Istanköy) Grieks eiland in de Egeïsche Zee behorend tot de Sporaden (Dodekanesos) voor de kust van Turkije; 282 km2,ca. 21.000 kosmografie

kosmografie Wetenschap die de aarde als kosmisch lichaam (vorm, grootte bewegingen) onderzoekt. Ook wordt de plaatsbepaling op aarde aan de Kosovo

Kosovo Regio binnen Joegoslavië (Servië); 10.887 km2, 1.950.000 inw. (1991). Hoofdstad: Pristina. Verbouw van granen, groenten, tabak, bosbouw Kostroma

Kostroma Stad in Rusland aan de oude monding van de Kostroma in de Volga, hoofdstad van gelijknamige regio; ca. 280.000 inw. (1990). Havenstad Kotor

Kotor (It.: Cattaro) Stad in Joegoslavië (deelrepubliek Montenegro) aan een baai van de Adriatische Zee aan de Dalmatische kust; ca. 20.500 inw. Havenstad Kotzebue, Otto von

Kotzebue, Otto von (1787-1846) Russisch zeevaarder en ontdekkingsreiziger. Maakte drie wereldreizen (1803-06; 1814-18; 1823-26), ontdekte een koude luchtstreek

koude luchtstreek Het gebied op aarde begrensd door de 10°C isotherm van de warmste maand. De gemiddelde temperatuur in dit gebied komt dus koude zeestroom

koude zeestroom Zeestroom die begint op hoge breedte en stroomt naar lage breedte, met als gevolg dat deze stroming relatief kou met zich meebr

Koudekerk aan den Rijn

Koudekerk aan den Rijn Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland aan de Oude Rijn, sinds 1994 bij Rijnwoude. Agrar

koudepool

koudepool De plaats op aarde waar de laagste temperatuur is gemeten. Deze plaats ligt in het noordoosten van Antarctica, waar een temperauur van koufront

koufront Front dat zich zodanig verplaatst dat warme lucht vervangen wordt door koudere.

Kozhikode

Kozhikode (Calicut) Stad in de Indiase deelstaat Kerala aan de Arabische Zee; 456.600 inw. (1991). Havenstad, van waaruit koffie, kokos, thee, gember, Kraainem

Kraainem Gemeente in de Belgische provincie Vlaams Brabant aan de rand van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest; 5,8 km2, 12.800 inw. (1997). Faciliteitengemeen

kraal

kraal Rondstaaf, profiel dat in doorsnede rond, driekwartrond, althans meer dan halfrond is; voorkomend aan gewelfribben, dagkanten en omlijstingen kracht, windkracht,

Kragujevac Stad in Joegoslavië (Servië), aan de Lepenica; 146.607 inw. (1991). Centrum van een agrarische omgeving, met verbouw van groenten Krakatau

Krakatau (Rakata, Krakatoa) Vulkanisch eiland in Straat Sunda. De vloedgolf na de uitbarsting op 27 augustus 1883 was tot 35 m hoog, legde 13.000 Kraków

Kraków (Cracow, Krakau) Stad in Zuid-Polen aan de Wisla, hoofdstad gelijknamige provincie; ca. 750.000 inw. (1990; prov. 3254 km2, 1.214.400 Kralendijk

Kralendijk Hoofdstad van Bonaire, een een van de Benedenwindse Eilanden der Nederlandse Antillen, Nederlands gebiedsdeel; ca. 2000 inw. Havenstad. kransakkerdorp

kransakkerdorp Esdorp waarbij de boerderijen verspreid zijn over verschillende kleine gehuchten rond het gemeenschappelijk gebied en de essen. kransesdorp

kransesdorp Esdorp waarvan de bebouwing geheel of gedeeltelijk langs de rand van de es (gemeenschappelijk akkerbouwland) ligt. Komt onder meer Krasnodar

Krasnodar (Jekaterinodar) Stad in Rusland aan de Kuban in het noorden van de Kaukasus; 627.000 inw. (1990). Verwerking van de agrarische producten Krasnojarsk

Krasnojarsk Stad in Rusland ten oosten van het Koeznetsbekken aan de Jenisej, Siberië; 922.000 inw. (1990). Hoofdstad van de gelijknamige regio kratermeer

kratermeer (ook: maar) Krater die gevuld is met water. In de Eiffel worden deze meertjes maaren genoemd.

kraton (geologie)

kraton (geologie) (continentaal blok, vastelandsblok) Groot stabiel gedeelte van de aardkorst. Grotendeels bestaand uit eventueel voor het Cambrium Krayenhoff, Cornelis Rudolphus Theodorus

Krayenhoff, Cornelis Rudolphus Theodorus (1758-1840) Nederlands genieofficier en cartograaf. Promoveerde behalve in de natuurwetenschappen kreek

kreek Insnijding in een kwelder die onder invloed staat van eb en vloed. De kreken vormen een meanderend, één tot anderhalve meter diep geulenstelsel, kreekrug

kreekrug Hoger gelegen zandige wal in het zeekleilandschap die ontstaan is doordat materiaal dat in de bedding van de kreek wordt afgezet weinig Krefeld

Krefeld Stad in Nordrhein-Westfalen aan de Rijn; 245.700 inw. (1991). Staal-, machine-, voedings-, genotsmiddelen-, chemische en textielindustrie. Kreta

Kreta (Kriti) Grieks eiland in de Middellandse Zee; 8336 km2, ca. 537.000 inw. Hoofdstad: Khaniá. Droog en bergachtig met toppen tot ca. 2450 m. Kreuznach, Bad

Kreuznach, Bad Stad in Rheinland-Pfalz aan de Nahe; ca. 41.000 inw. Machine-, leder-, chemische en optische industrie. Wijnhandel; wijnbouw in Krijt

Krijt Jongste periode van het Mesozoïcum, 140-65 miljoen jaar geleden. Het beeld dat in het Jura ontstond, van een grote transgressie in de vorm van krijtrotsen

krijtrotsen Rotsen van witte krijtkalk, ontstaan door afzetting in een ondiepe zee, die zich in het begin van de Krijt-periode over grote delen van Europa Krim

Krim Schiereiland in het zuiden van de voormalige Sovjet-Unie; Oekraïense regio. Omspoeld door de Zwarte Zee en de Zee van Azov, door de landengte Krimpen aan de Lek

Krimpen aan de Lek Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland aan de Lek, sinds 1985 met Lekkerkerk samengevoeg

Krimpen aan den IJssel

Krimpen aan den IJssel Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland aan de Hollandsche IJssel in de Krimpenerwaard; 8,93 km2, 27.900

kringloop van het water

kringloop van het water (ook: hydrologische kringloop) Proces waarbij water bij de oppervlakte van de aarde een nooit eindigende cyclus van verd

Krishna (riv.)

Krishna (riv.) (Kistna) Rivier in Zuid-India; 1290 km lang. De bron in de West-Ghats, Karnataka, is heilig voor hindoes. Zij stroomt naar het oosten kristalliet

kristalliet Gebied in een vaste stof met een ononderbroken kristalrooster. Kristallen bestaan uit één kristalliet, polykristallijne materialen uit een conglomeraat kristalstelsel, hexagonaal

kristalstelsel, hexagonaal Groep kristalvormen, heeft als basisvorm een rechtstandig veelvlak met als grond- en bovenvlak een zeshoek met drie symm

kristalstelsel, monoclien

kristalstelsel, monoclien Groep kristalvormen met als basisvorm een schuin parallellepipedum, dat wil zeggen met een symmetrievlak en -as. Van kristalstelsel, orthorombisch

kristalstelsel, orthorombisch Groep kristalvormen met als basisvorm een rechthoekig parallellepipedum met drie verschillende afmetingen, dat wil kristalstelsel, tetragonaal

kristalstelsel, tetragonaal Groep kristalvormen met als basisvorm een rechthoekig prisma met vierkant grondvlak, dat wil zeggen met vijf symmetrievl

kristalstelsel, trigonaal

kristalstelsel, trigonaal Groep kristalvormen met als basisvorm een parallellepipedum met zes ruitvormige vlakken, dat wil zeggen dat er drie symm

kristalstelsel, triklien

kristalstelsel, triklien Groep kristalvormen die te karakteriseren zijn als willekeurige parallellepipedums, dat wil zeggen zonder symmetrievlakken of Kristiansand

Kristiansand Stad in Zuid-Noorwegen aan het Skagerrak, hoofdstad van de provincie Vest-Agder; ca. 67.000 inw. (1992). Havenstad met visserij en Kristianstad

Kristianstad Stad in Zuid-Zweden, hoofdstad van gelijknamige provincie; 73.011 inw. (1993) (1984; prov. 6087 km2, 293.392 inw. in 1993). Handelsplaats Krk

Krk (It.: Veglia) Eiland ten zuidoosten van het schiereiland Istra in een baai van de Adriatische Zee, behorend tot Kroatië; 410 km2, ca. 20.000 inw. Kroatië

Kroatië 2. Geografie

Kroatië 2. Geografie Landschap Het gebied rond het stroomdal van de Kupa en ten noorden van de Sava is een vlakke en vruchtbare landstreek. Vooral Kroatië 3. Samenleving

Kroatië 3. Samenleving Na het uitroepen van de Kroatische onafhankelijkheid van Joegoslavië in 1991 werd het maatschappelijk leven in Kroatië Kroatië 4. Geschiedenis

Kroatië 4. Geschiedenis In de Romeinse tijd vormde Kroatië een deel van de provincie Pannonia. In die tijd werd het bewoond door de Illyriërs. I

Kroatië 5. Economie

Kroatië 5. Economie Voor het uitbreken van de burgeroorlog in 1991 was Kroatië een van de meest welvarende Joegoslavische deelrepublieken. E

Kroatië Officiële naam: Republika Hrvatska (Republiek Kroatië) Oppervlakte: 56.538 km2 Inwoners: 4.671.500 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek

Kromme Rijn

Kromme Rijn Arm van de rivier de Rijn, stroomt van Wijk bij Duurstede naar Utrecht en mondt daar uit in de Vecht. De Kromme Rijn werd reeds in Krommenie

Krommenie Plaats in de gemeente Zaanstad in de Nederlandse provincie Noord-Holland, tot 1975 zelfstandige gemeente. Belangrijk industriecentrum: kronkelberg

kronkelberg (omloopberg) Heuvel die ontstaan is ten gevolge van de doorbraak van een riviermeander. De rivier stroomde eerst om de berg heen, maar kronkelwaard

kronkelwaard Gebied omsloten door een lus van een meanderende rivier. Doordat de binnenbochten van de rivier periodiek aangroeien, ontstaan kronkelwaardbanken: Kronoberg

Kronoberg Län (provincie) in Zuid-Zweden in Småland; 8452 km2, 179.715 inw. (1993). Hoofdstad: Växjö. Houtverwerking en glasindustrie.

kroonkolonie

kroonkolonie Kolonie zonder zelfbestuur, waarbij het opperste gezag berust bij de kroon van het moederland. De term verwijst meestal naar die Britse Kroonstad

Kroonstad (Kronstadt) Stad en vesting in Rusland op het eiland Kotlin in de Finse Golf; ca. 40.000 inw. Oorlogshaven met machine- en scheepsbouw. Kruger Nasionaal Park

Kruger Nasionaal Park Natuurgebied in Zuid-Afrika, in de provincies Mpumalanga en Noordelijke Provinsie, langs de grens met Mozambique; ca. Krugersdorp

Krugersdorp Stad in Zuid-Afrika, in de provincie Gauteng; 93.000 inw. (1991). 1740 m boven de zeespiegel. De stad is het centrum van de Witwatersrand, Kruibeke

Kruibeke Gemeente aan de Schelde in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen; 33,42 km2, 14.514 inw. (1997). Landbouw, fruitteelt, industrie (scheepswerven), kruimelstructuur

kruimelstructuur Typerende structuur van een bodem met een redelijk gelijke verdeling tussen vaste stoffen, lucht en water.

kruipsporen

kruipsporen Fossiele indrukken in geologische lagen, achtergelaten door (kruipende) organismen die zelf volledig verdwenen kunnen zijn.

kruisforensisme

kruisforensisme Het verschijnsel dat mensen die in een randgemeente wonen maar werk hebben in de stad, dagelijks mensen kruisen die in de stad Kruishoutem

Kruishoutem Gemeente tussen Leie en Schelde in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen; 46,75 km2, 7718 inw. (1997). Klein, verzorgend centrum Krusenstern, Adam Johann von

Krusenstern, Adam Johann von (Iwan Fedorovitsj; 1770-1846) Russisch ontdekkingsreiziger van Duits-Baltische afkomst. Leidde de eerste Russische kryoturbatie

kryoturbatie Verschijnsel, dat vooral onder periglaciale omstandigheden optreedt, waarbij door dooi de oorspronkelijke structuur van de bodem sterk Kryvyj Rih

Kryvyj Rih (Krivoj Rog) Stad in Oekraïne aan de Ingulec; ca. 715.000 inw. (1990). Hoogovens met zeer grote productie, bouw van mijnbouwinstallaties Kuala Lumpur

Kuala Lumpur Kuala Lumpur (1,2 mln inw.; 1992), de hoofdstad van de Maleisische Federatie en de deelstaat Selangor, heeft zich sinds de tweede Kuching

Kuching Hoofdstad van deelstaat Sarawak in het Maleisische deel van Borneo aan de Datu-baai; ca. 148.000 inw. Belangrijke havenstad aan de monding Kuenen, Philip Henry

Kuenen, Philip Henry (1902-1976) Nederlands geoloog, hoogleraar te Groningen (1946). Onderzocht de plooiing van de aardkorst, vulkanische ver

Kumamoto

Kumamoto Hoofdstad van de gelijknamige Japanse prefectuur op het eiland Kyushu; 624.934 inw. (1993). Voornamelijk agrarisch (rijst), regionaal Kumasi

Kumasi (Voorheen Coomassie) Stad in Ghana, hoofdstad van de provincie Ashanti; ca. 385.000 inw. Handelscentrum voor de cacao producerende Kunlungebergte

Kunlungebergte (Kwen Lungebergte) Uitgestrekte bergketen in Centraal- Azië ten oosten van het Hoogland van Pamir, 4000 km lang. In het noorden Kunming

Kunming (K'un-ming) Stad in China op 1.890 m hoogte, aan de noordoever van het Dianchi-meer, hoofdstad van de provincie Yunnan; anderhalf miljoen kunstmest

kunst- Synthetisch, gewoonlijk uit minerale delfstoffen bereide meststoffen. Worden ingedeeld naar de erin aanwezige zouten (kalimeststof, meststoffen, natuurmeststoffen,

kunstmest Synthetisch bereide preparaten die de vruchtbaarheid van de bodem (eventueel ook van water) kunnen verhogen. Bevatten vooral minerale kunziet

kunziet Violet tot roze variëteit van het mineraal spodumeen. Hardheid circa 6½, dichtheid 3200 kg/m3. Geldt als een siersteen met glasglans.

Kuopio

Kuopio Stad in Finland, hoofdstad van gelijknamige provincie aan het Kallavesimeer; 81.600 inw. (1991; prov. 16.511 km2, 256.215 inw.). Houtverwerkende Kura

Kura Rivier in Azië; 1510 km. Ontspringt in Oost-Turkije, stroomt door Georgië en mondt uit in de Kaspische Zee. In het dal ervan veel boom- en wijngaarden. Kurashiki

Kurashiki Stad op het Japanse eiland Honshu; 420.334 inw. (1993). Cultureel centrum, textiel- en automobielindustrie. Sterrenwacht.

Kuria Muria-eilanden

Kuria Muria-eilanden Eilandengroep behorend tot het sultanaat Oman, voor de kust van Oman in de Arabische Zee; 73 km2, ca. 100 inw. Visserij; kussenlava

kussenlava Door elkaar heendringende lobben (kussens) van gestolde lava. Onstaat bij de uitvloeiing van onderzeese lavastromen als gevolg van de kust

kust De grens tussen land en zee. Op een willekeurig moment bestaat die grens uit een waterlijn, die echter snel van ligging kan veranderen. Er bestaan kustafslag

kustafslag Het landinwaarts verplaatsen van de kust als gevolg van de erosieve kracht van de branding. Vooral bij de klifkust speelt dit verschijnsel Kustanaj

Kustanaj Hoofdstad van gelijknamige regio in de republiek Kazachstan; 234.000 inw. (1991). Handelsstad voor omringend graanbouwgebied; mijnbouwcentrum kustduin

kustduin Duin die ontstaat aan de kust waar de plantengroei de zandkorrels vasthoudt. De plantengroei is mogelijk door de overvloedige regen en de kustverkorting

kustverkorting Het verkleinen van de lengte van de kustlijn door de aanleg van dammen. Voordeel hiervan is dat de lengte van de dijken die een gebied kustzone

kustzone (ook: litorale zone) Het gebied in de buurt van de kust dat zich voor een deel onder water bevindt, voor een deel onder invloed staat van de Kütahya

Kütahya (Kotaion) Stad in West-Turkije, hoofdstad van gelijknamige provincie; ca. 100.000 inw. (provincie 11.661 km2, ca. 545.000 inw.). Handelscentrum Kutná Hora

Kutná Hora (Kuttenberg) Stad in Bohemen (Tsjechië); ca. 21.500 inw. Tabaks-, chocolade- en confectie-industrie, brouwerij. Pyrietwinning in de o

Kuurne

Kuurne Gemeente aan de Leie in de Belgische provincie West-Vlaanderen: 10,76 km2, 12.957 inw. (1997). Industrieel centrum (weverijen, spinnerijen, Kwakwa

Kwakwa (Quaqua) Een van de voormalige thuislanden in Zuid-Afrika, de door de regering geschapen 'onafhankelijke staten' voor de zwarte bevolking. KwaNdebele

KwaNdebele Een van de voormalige thuislanden in Zuid-Afrika, de door de regering geschapen 'onafhankelijke staten' voor de zwarte bevolking. KwaNdebele Kwangju

Kwangju (Gwangju) Stad in het zuidwesten van Zuid-Korea, hoofdstad van de provincie Zuid-Cholla; 1,14 mln inw. (1990). Sinds de 1e eeuw na Chr. kwantitatieve urbanisatie

kwantitatieve urbanisatie Toename van het percentage mensen dat in stedelijke gebieden woont. Men onderscheidt deze vorm van urbanisatie van Kwanza

Kwanza (Cuanza) Rivier in Angola; 960 km. Ontspringt op het Biéplateau en mondt bij Luanda uit in de Atlantische Oceaan. Hoewel bevaarbaar beneden Kwartair

Kwartair Gebruikelijke naam voor het bovenste systeem en de laatste periode van het Kenozoïcum. Het Kwartair is aan de basis 2,5 miljoen jaar oud. kwarts

kwarts Mineraal, chemische samenstelling Si02, dichtheid 2650 kg/m3, hardheid 7. Kwartskristallen die onder 573°C zijn gestold, behoren tot het tri

kwartsiet

kwartsiet Bijna geheel uit siliciumoxyde (SiO2) bestaand gesteente, dat meestal wordt gevormd door metamorfose van zuivere kwartszandsteen (metakwartsiet). KwaZulu

KwaZulu Een van de voormalige zelfregerende thuislanden in Zuid-Afrika, de door de regering geschapen woongebieden voor de zwarte bevolking KwaZulu/Natal

KwaZulu/Natal Provincie in Zuid-Afrika, 91.481 km2, 8,6 miljoen inwoners (1995); hoofdstad: Pietermaritzburg of Ulundi. Het overgrote deel van kwel

kwel Het weglopen van water door een waterdoorlatende grondlaag naar plaatsen met een lagere grondwaterstand. Treedt vooral op bij kanalen in heuvelachtige kwelder

kwelder (schor) Begroeid deel van het land buiten de dijk langs de zeekust of langs de grote zee-armen. Een kwelder ontstaat door aanslibbing vanuit kwelsloot

kwelsloot Sloot achter een dijk waarin het kwelwater opgevangen kan worden. Dit water biedt tegendruk, zodat een verder gaande kwelstroom niet kwelwater

kwelwater (ook: kwel) Ondergrondse aanvoer van water, dat via doorlatende lagen van hoger gelegen gronden toevloeit. Bekende voorbeelden zijn Kyoto

Kyoto (Kioto) Stad op het zuiden van het Japanse eiland Honshu, hoofdstad van de gelijknamige prefectuur (Kyotofoe, foe betekent prefectuur); 1,4 Kyushu

Kyushu (Kioesjoe) Zuidelijkste van de vier grote Japanse eilanden; 42.137 km2, 13,3 mln inw. (1990). Hoofdstad: Nagasaki. In het midden vulkanische La Bruyère

La Bruyère Gemeente aan de Méhaigne in de Belgische provincie Namen (Haspengouw); 52,98 km2, 7554 inw. (1997). Agrarische activiteiten (tarwe, La Chaux-de-Fonds

La Chaux-de-Fonds Stad in het Zwitserse kanton Neuchâtel in de Jura; 36.770 inw. (1992). Bakermat Zwitserse horloge-industrie, daarnaast veel aanverwante La Coruña

La Coruña Stad in Noordwest-Spanje (Galicia), hoofdstad van gelijknamige provincie aan baai van de Atlantische Oceaan; ca. 253.000 inw.; prov. La Laguna

La Laguna Stad op Tenerife (Canarische eilanden); 110.895 inw. (1991). Handelscentrum voor de agrarische omgeving, enige industrie. Universiteit. La Louvière

La Louvière Gemeente aan het Centrumkanaal en de Hene in de Belgische provincie Henegouwen; 64,16 km2, 76.805 inw. (1997). Wooncentrum met La Mancha

La Mancha Vlak en eentonig landschap in Spanje op de hoogvlakten van Nieuw-Castilië. Omvat delen van de provincies Ciudad Real, Toledo, Cuenca La Palma

La Palma Meest noordwestelijke der Canarische Eilanden, behorend tot de Spaanse provincie Santa Cruz de Tenerife; met 728 km2 10% van de totale La Paz

La Paz (Officieel: La Paz de Ayacucho) La Paz. Ca. 1,2 mln. inw. (dep. 133.985 km2, ca. 2.,1 mln. inw.) is sinds 1898 de feitelijke hoofdstad van Bolivia. La Pérouse, Jean-François de Galaup

La Pérouse, Jean-François de Galaup (1741-ca. 1788) Frans ontdekkingsreiziger en marineofficier, streed in de Zevenjarige Oorlog tegen Engeland. La Plata

La Plata Stad in Argentinië bij de Río de la Plata; hoofdstad van de provincie Buenos Aires; 644.100 inw. (1990). Handelsstad met als haven Ensenada, La Rioja

La Rioja (Rioja) Autonome gemeenschap (sinds 1983) in Noord-Spanje; 5034 km2, 263.434 inw. (1991). Hoofdstad: Logrono. Land- en wijnbouw

La Roche-en-Ardenne Gemeente aan de Ourthe in de Belgische provincie Luxemburg; 147,52 km2, 4081 inw. (1997). Landbouw, enige industrie La Salle, René Robert Cavelier de

La Rochelle

La Rochelle Hoofdstad van het Franse dep. Charente-Maritime aan de Atlantische Oceaan; 71.231 inw. (1992). Handels- en vissershaven met vliegtuig-, La Roche-en-Ardenne

La Salle, René Robert Cavelier de (1643-1687) Frans ontdekkingsreiziger in Noord-Amerika. Verklaarde het mondingsgebied van de Mississippi La Silla

La Silla Bergtop in het Chileense Andesgebergte waar het European Southern Observatory is gevestigd.

La Spezia

La Spezia Stad in Italië aan de Golf van La Spezia, hoofdstad van gelijknamige prov.; 100.400 inw. (1992; prov.882 km2, 238.895 inw. in 1985). Regione laagland

laagland Gebied gelegen lager dan 200 m boven zeeniveau.

laagterras

laagterras Rivierafzettingen, gevormd tijdens de laatste pleistocene ijstijd (in Nederland de Würm-ijstijd). De naam laagterras duidt erop dat in gebergtedalen laagveen

laagveen Veen dat gevormd wordt in kommen die beneden de grondwaterspiegel liggen; ook verlanding van kleine plassen levert laagveen. Afhankelijk laagveenlandschap

laagveenlandschap Landschap dat ontstaan is als gevolg van de winning van laagveen voor turf. Vanaf een ontginningsbasis, zoals een weg, een dijk, laagvlakte

laagvlakte Laag gelegen gebied met weinig reliëf, dat als een geomorfologische eenheid beschouwd kan worden. Het moet dus begrensd worden door laagvoeg

laagvoeg Een dun laagje (minder dan 1 cm dik) van afwijkende samenstelling, dat twee dikkere (onderling gelijke) banken in een pakket van afzettingsgesteenten laagwad

laagwad Het juist boven de gemiddelde laagwaterlijn gelegen deel van de wadplaat; veel kleiiger dan het hoogwad en onbegroeid.

laagwater

laagwater Situatie waarin het water in de zee op het laagste niveau staat als gevolg van de gecombineerde invloed van de aantrekkingskracht van maan Laakdal

Laakdal Gemeente aan Grote en Kleine Laak en het Albertkanaal in de Belgische provincie Antwerpen (Zuiderkempen); 42,48 km2, 14.649 inw. (1997). Laarne

Laarne Gemeente in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen; 32,06 km2, 11.644 inw. (1997). Landbouwgemeente met pendel naar het Gentse, Brussel Laayoun

Laayoun (El Aaiún) Hoofdstad van de Westelijke Sahara in Noordwest- Afrika, 8 km van de Atlantische Oceaan; ca. 94.000 inw. In de omgeving de Labrador

Labrador Gebied dat grote delen van de Canadese provincies Newfoundland en Quebec omvat, gelegen aan de Labrador-zee; 1.620.000 km2, ca. 28.000 labradoriet

labradoriet Mineraal, behorend tot de mengreeks (plagioklazen) tussen albiet en anorthiet, bevat 50-70% anorthiet. Wordt mineralogisch gerekend tot Laccadiven

Laccadiven (Eng.: Laccadive Islands) Groep atollen en koraaleilanden voor de Malabar Coast (India) in de Laccadivenzee (Arabische Zee). Vormen laccoliet

laccoliet Intrusielichaam van stollingsgesteenten dat zich koepelvormig tussen een aantal aardlagen heeft ingedrongen. Het landschap erboven neemt Lachlan

Lachlan Rivier in Australië; 1480 km. Ontspringt in de Great Dividing Range, is de belangrijkste zijrivier van de Murrumbidgee. Ontdekt door G.W. lacustriene faciës

lacustriene faciës Samenhangend geheel van geologische verschijnselen en gebeurtenissen (faciës), zoals deze veroorzaakt wordt door de aanwezigheid ladang

ladang (ook: brandcultuur, shifting cultivation, zwerflandbouw) Extensieve vorm van landbouw, die vooral voorkomt in tropische bossen en in savannegebieden. Ladinien

Ladinien Bovenste etage en tijd van de Midden Trias. Naam afgeleid van een streek in Oost-Zwitserland, ingevoerd in 1892.

Ladogameer

Ladogameer Meer in Rusland ten noordoosten van Sint-Petersburg; 18.400 km2. Talrijke kleine eilandjes. Waterspiegel 4 à 5 m boven zeeniveau; enige lage breedte

lage breedte Punt op aarde dat gelegen is op geringe afstand van de evenaar. Men spreekt van lage breedte omdat het getal van de breedtecirkel in lage land

lage land Deel van het noordelijk Nederlands zeekleigebied dat vrij laag gelegen is (1 m onder NAP) door inklinking van klei en veen en door inpoldering lagedrukgebied

lage-drukcentrale Waterkrachtcentrale waarbij water dat over een klein hoogteverschil valt de turbine aandrijft. Om toch genoeg energie op te wekken, Lago Maggiore

lagedrukgebied (ook: barometrisch mimimum, depressie, minimum) Gebied rondom een punt waar de luchtdruk een minimale waarde heeft. Bij ee

lagedrukgebied, equatoriaal

lagedrukgebied, equatoriaal (doldrum, stiltegordel) Gordel van lage druk rond de evenaar. Daar waaien in het algemeen zwakke en veranderlijke lage-drukcentrale

Lago Maggiore (It.: groot meer) Meer grotendeels in Italië, klein deel in Zwitserland; 215 km2. Waterspiegel 212 m boven zeeniveau. Grootste diepte Lagos

Lagos Stad in Zuid-Nigeria, op een eiland in de Lagos-lagune, door bruggen verbonden met het vasteland. Tot 1991 hoofdstad van Nigeria, toen Abuja lagune

lagune (ook: haf) Door riffen of schoorwallen vrijwel geheel van zee afgesloten water of strandmeer. Het zijn watervlaktes die zich binnen de eigenlijke lagunekust

lagunekust (ook: hafkust, schoorwalkust) Kust waarbij sprake is van een open of gesloten barrière, waarachter zich strandmeren bevinden. Men kent lahar

lahar (zandbandjir) Door water voortgestuwde modder- en puinstroom. Vaak een gevolg van overvloedige regen, het smelten van grote ijs- of sneeuwmassa's Lahn

Lahn Rechter zijrivier van de Rijn; 245 km. Ontspringt in het Rothaargebirge en mondt bij Niederlahnstein uit in de Rijn. Tot Giessen d.m.v. vele sluizen Lahore

Lahore Hoofdstad van de Pakistaanse provincie Punjab, gelegen aan de Ravi; ca. 4,24 mln. inw. Na Karachi de tweede stad in grootte van Pakistan. Lake District

Lake District (Eng: merengebied) Gebied van 2243 km2 in Cumbria, in het westen begrensd door de Ierse Zee. 15 meren, waar onder Windermere en Lake Superior

Lake Superior (Bovenmeer) Meer op 183 m hoogte op de grens van de VS (Wisconsin, Minnesota en Michigan) en Canada (Ontario); 84.131 km2, lakprofiel

lakprofiel Hulpmiddel dat in de aardwetenschappen gebruikt wordt om niet-verharde pakketten in een laboratorium te onderzoeken. Daartoe wordt een Lakshadweep

Lakshadweep Indiaas unieterritorium in de Arabische Zee, bestaande uit de Laccadiven, Amindiven en Minicoy; 32 km2, 51.707 inw. (1991). Landbouw Lambaréné

Lambaréné Plaats in Gabon aan de Ogooué; ca. 24.000 inw. Albert Schweitzer stichtte hier in 1913 een ziekenhuis voor lijders aan tropische ziekten.

laminatie

laminatie Gelaagdheid in geologische gesteenten. Komt vooral voor bij sedimentgesteenten. Onderzoek van de structuur verschaft meestal belangrijke lamprofier

lamprofier Midden- tot fijnkorrelig, donker ganggesteente met weinig kwarts.

Lanaken

Lanaken Gemeente aan Albertkanaal, Zuid-Willemsvaart en Maas in de Belgische provincie Limburg (Maasland); 58,99 km2, 22.855 inw. (1997). Agrarische Lanark

Lanark Voormalig Schots graafschap in stroomgebied van de Clyde, nu deel van de regio Strathclyde; 2323 km2. Landbouw en veeteelt; winning van Lancashire

Lancashire Graafschap in Noordwest-Engeland aan de Ierse Zee in het Lake District; 3040 km2, 1.413.500 inw. (1992). Hoofdplaats: Lancaster. Omvatte Lancaster (geo.)

Lancaster (geo.) Stad in Engeland, hoofdstad van het graafschap Lancashire aan het estuarium van de Lune; 46.320 inw. (1992). Textiel-, kunstvezel-, Land van Herve

Land van Herve (Pays d'Herve) Streek in Oost-België, in het noorden grenzend aan de Nederlandse provincie Limburg, in het oosten begrensd door landbouwmeteorologie

landbouwmeteorologie (agrometeorologie) Onderdeel van de meteorologie, waarin de invloed van de weersomstandigheden op de ontwikkeling van landbrug

landbrug Relatief smalle landstrook die twee continenten verbindt. Vroeger meende men, dat ze er moesten zijn om daarmee de verspreiding van organismen landduin

landduin Duin dat landinwaarts gelegen is en geen directe ontstaanswijze heeft die verbonden is met het strand. Komen vooral voor in vegetatiearme landelijk gebied

landelijk gebied Gebied buiten de steden, waar landbouw en natuur een belangrijke plaats innemen. De termen landelijk gebied en platteland worden Landen

Landen Gemeente in de Belgische provincie Vlaams Brabant in Droog Haspengouw aan de Taalgrens; 54,05 km2, 14.321 inw. (1997). Kleinstedelijk, landengte

landengte Smalle strook land die twee veel bredere landgebieden verbindt, zoals bijvoorbeeld de landengte van Corinthe. Betreft het een verbinding Landenien

Landenien Bovenste etage en tijd van het Paleoceen. Naam afgeleid van Landen (provincie Brabant, België), ingevoerd in 1839.

Landerd

Landerd Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 70,68 km2, 14.209 inw. (1997). De nieuwe gemeente Landerd is ontstaan op 1 januari Landes

Landes (Les Landes) Departement in Zuidwest-Frankrijk aan de Golf van Biskaje, deel uitmakend van het landschap Landes; 9243 km2, 309.800 inw. landfarming

landfarming Methode van biologische grondreiniging, waarbij met olie verontreinigde grond in een dunne laag over een akker wordt verspreid. Vervolgens Landgraaf

Landgraaf Gemeente in de Nederlandse provincie Limburg; 24,69 km2, 41.493 inw. (1997). Hoofdplaats: Schaesberg; confectie- en chemische industrie

landijs

landijs Een aaneengesloten ijsbedekking op een groot landoppervlak. Het verschil met een ijskap is dat met dit laatste aaneengesloten ijsbedekkingen landinrichting

landinrichting Het door de overheid opnieuw inrichten van het landelijk gebied, zoals geregeld in de landinrichtingswet.

landinrichtingswet

landinrichtingswet Wet uit 1975 waarin de landinrichting geregeld wordt. In tegenstelling tot de vroegere ruilverkaveling wordt bij landinrichting niet landmeetkunde

landmeetkunde Techniek van het opmeten van afstanden en hoogteverschillen van delen van het aardoppervlak. Betreft meestal gebieden van enkele landschap

Land's End Westelijkste punt van Engeland (Cornwall). Granietrotsen tot 18 m hoog, eilandjes en riffen voor de kust. Vuurtorens. Natuurreservaat.

landschap Een gebied met bepaalde karakteristieke kenmerken. Een belangrijk onderscheid is dat tussen een natuurlandschap, waarop de mens (nog) landschapsgeografie

landschapsgeografie Deelvak van de geografie dat zich richt op de studie van de ruimtelijke rangschikking en samenhang van de gevolgen van menselijk landschapspark

landschapspark Gebied waarin karakteristieke elementen van het landschap gehandhaafd blijven door beschermende maatregelen door de overheid.

Landsmeer

Landsmeer Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland in Waterland; 27,84 km2, 10.394 inw. (1997). Agrarische activiteiten met pluimveeteelt landvlucht

landvlucht Het verschijnsel dat boeren het platteland verlaten en naar de stad trekken. Meestal wordt dit ingegeven door economische overwegingen: landwind

landwind (ook: aflandige wind) Wind die van land naar zee waait. In het algemeen brengt deze wind in de zomer warmte en in de winter kou met zich Land's End

Langbroek

Langbroek Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht. Sinds 1996 bij Wijk bij Duurstede. Tuinbouw, enige industrie. Langs Langedijk

Langedijk Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland; 27,55 km2, 22.664 inw. (1997). Tuinbouwgebied met veilingen en enige industrie Langemark-Poelkapelle

Langemark-Poelkapelle Gemeente in de Belgische provincie West-Vlaanderen in de Westhoek; 52,52 km2, 7577 inw. (1997). Landbouw, enige indu

Langerak

Langerak Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland in de Alblasserwaard aan de Lek. In 1986 opgedeeld tussen de Languedoc

Languedoc Streek in Zuid-Frankrijk, tussen Centraal Massief en de Middellandse Zee. Wijnbouw, groente- en fruitteelt; toerisme vooral langs de kust. Lanzhou

Lanzhou (Lanchow, Lan-chou) Stad in de Chinese provincie Gansu aan de Huang He; 1.510.000 inw. (1990). Een van de belangrijkste nucleaire en Laos

Laos 2. Geografie

Laos 2. Geografie Landschap Het land is grotendeels bergachtig en dichtbebost. De enige laaglanden zijn de alluviale vlakte van de Mekong en de Laos 3. Samenleving

Laos 3. Samenleving Demografie De totale bevolking bedroeg in 1992 4.742.000. In de periode 1980-1992 bedroeg de gemiddelde jaarlijkse groei Laos 4. Geschiedenis

Laos 4. Geschiedenis Thai-stammen, afkomstig uit Zuid-China, begonnen zich in de 9e en 10e eeuw te vestigen in wat nu Laos, Vietnam en Thaila

Laos 5. Economie

Laos 5. Economie De economie van Laos bestaat grotendeels uit landbouw, met name rijstbouw. Tot aan het eind van de jaren tachtig was de economie lapilli

Laos Officiële naam: Democratische Volksrepubliek Laos Oppervlakte: 236.800 km2 Inwoners: 5.260.000 (1998) Staatsvorm: republiek Staatshoofd

lapilli Kleine steentjes en andere vaste bestanddelen met afmetingen tussen 2 en 64 mm, die bij een vulkanische uitbarsting de lucht in kunnen worden lapis lazuli

lapis lazuli Mineraal behorend tot de tektosilicaten, variëteit van lazuriet. Hardheid 5½, dichtheid 2700-2900 kg/m3. Ultramarijnblauwe edelsteen m

Lapland

Lapland Woongebied van de Lappen, boven de Poolcirkel, zich uitstrekkend over het noorden van Noorwegen, Zweden, Finland en het Russische schiereiland Lapparent, Albert Cochon de

Lapparent, Albert Cochon de (1839-1908) Frans geoloog, vanaf 1875 hoogleraar te Parijs, medesamensteller van de eerste geologische kaart van Laren

L'Aquila Stad in Midden-Italië aan de Aterno, hoofdstad van de gelijknamige prov. en van de regio Abruzzi; 69.000 inw. (1991; prov. 5034 km2, 296.865 Maagdenburg

Laren Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland (het Gooi); 12,37 km2, 11.985 inw. (1997). Forensenplaats met enige industrie. Laren Lárisa

Lárisa (Larissa) Hoofdstad van de gelijkn. Griekse nomos (departement) in Thessalië, aan de Piniós Potamós; 112.909 inw. (1991). Centrum van agrarische Larissa

Larissa (1989 N2) Een van de kleine manen van de planeet Neptunus, in augustus 1989 ontdekt op foto's die gemaakt werden door de Amerikaanse Larnaca

Larnaca (Gr.: Lárnax) Stad in Zuidwest-Cyprus, hoofdstad van het gelijknamige district; 59.600 inw. (1991; district 1.121 km2, 83.151 inw.). Haven Las Palmas

Las Palmas (voluit Las Palmas de Gran Canaria) Stad op Gran Canaria, een der Canarische Eilanden, hoofdstad van gelijknamige prov.; 354.877 inw. Las Piedras

Las Piedras Stad in Zuid-Uruguay, in het departement Canelones; ca. 61.000 inw. Wijnbouw, paardenraces, overslag op spoor. Slag bij Las Piedras Las Vegas

Las Vegas Stad in de Amerikaanse staat Nevada; met ca. 260.000 inw. (agglomeratie ca.1miljoen) de grootste stad van de staat en de snelstgroeiende Lasne

Lasne Gemeente in de Belgische provincie Waals Brabant in de Lasnevallei; 47,21 km2, 13.364 inw. (1997). Land- en tuinbouw, pendel op Brussel. Latakia

Latakia (Al Ladhikiyah, Lattakia, Laodicea) Stad in Syrië aan de Middellandse Zee, hoofdstad van de gelijknamige provincie; 284.000 inw. (1992; lateraal kanaal

lateraal kanaal Kanaal dat evenwijdig loopt aan een rivier. Dit wordt aangelegd in situaties waarin de rivier niet (goed) bevaarbaar is.

laterietgronden

laterietgronden (latosolen) Rode, sterk verweerde bodems met een dikte van 10 tot 20 meter, die vooral in regenrijke tropische gebieden boven 1000 latifundia

latifundia Grote landbouwbedrijven in Latijns Amerika. Deze bedrijven hebben het grootste deel van de grond in bezit, maar zijn in handen van slechts Latijns-Amerika

Latijns-Amerika Benaming voor het Amerikaanse continent ten zuiden van de Verenigde Staten: Midden-Amerika, Caribisch gebied en Zuid-Amerika. Latina

Latina Stad in Italië in de regio Lazio; 107.600 inw. (1992)

Laurazië

Laurazië Verondersteld oercontinent op het noordelijk halfrond, waaruit als gevolg van de continentverschuiving Noord-Amerika, Groenland, Europa Lausanne

Lausanne Stad in Zwitserland aan het Meer van Genève, hoofdstad van het kanton Vaud; 117.485 inw. (1992; 262.215 inw. agglom.). Gevarieerde Laussel

Laussel Plaatsje in het Franse dep. Dordogne, tevens naam van een zich daar bevindende rotsschuilplaats met paleolithisch beeldhouwwerk. Bekend lava

lava Magma uit de aardkorst die vrijkomt bij een vulkaanuitbarsting. Hoe zuurder de lava is, des te stroperiger (visceuzer) en onregelmatiger ze uitstroomt Lavéra

Lavéra Haven- en industriegebied nabij Marseille (Frankrijk) bij het Étang de Berre. Een der grootste oliehavens van Europa. Olieraffinage en petrochemische lawine

lawine In het hooggebergte onder invloed van de zwaartekracht hellingafwaarts stortend en glijdend materiaal. Naar het materiaal onderscheidt men Lazio

Lazio (Latium) Regio in Midden-Italië; 17.203 km2, 5.162.073 inw. (1992). Hoofdstad: Rome. Omvat de provincies Frosinone, Latina, Rieti, Roma lazuriet

lazuriet Mineraal behorend tot de tektosilicaten, deel uitmakend van de veldspaatvervangers. Kubisch meestal voorkomend in compacte massa's van Le Bourget

Le Bourget Voorstad van Parijs. Militair vliegveld in WO I; daarna civiel vliegveld dat lang de belangrijkste Franse luchthaven was; opp. 570 ha. Nu Le Creusot

Le Creusot Stad in het Franse dep. Saône-et-Loire; 28.909 inw. (1990). Vervaardiging van machines en wapens, textiel- en glasindustrie. Eind 18e Le Havre

Le Havre Stad in Frankrijk aan het Kanaal en de Seinemonding, departement Seine-Maritime; 197.219 inw. (1990). Oliehaven met raffinaderijen en Le Mans

Le Mans Stad in Frankrijk, hoofdstad van het dep. Sarthe aan de Sarthe; 148.465 inw. (1990). Streekcentrum met gevarieerde industrie. Racecircuit

Le Puy

Le Puy Stad in Frankrijk aan de Borne, hoofdstad van het dep. Haute- Loire; 21.968 inw. (1992). Textiel- en voedingsmiddelenindustrie; kantvervaardiging. Le Roeulx

Le Roeulx Gemeente aan de Hene en het Centrumkanaal in de Belgische provincie Henegouwen; 42,50 km2, 7851 inw. (1997). Industrie (metaal, g

Leang-pattae

Leang-pattae Grot op Sulawesi Selatan (Zuid-Celebes), vindplaats van mesolithische Toaliaanculturen aldaar. In 1950 vond men er prehistorische Lebbeke

Lebbeke Gemeente aan de Dender in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen; 26,91 km2, 16.979 inw. (1997). Land- en tuinbouw (bloementeelt), enige Lebowa

Lebowa Een van de voormalige zelfregerende thuislanden in Zuid-Afrika. Door het apartheidsregime gesticht als woongebied voor de Pedi-sprekende Lecce

Lecce Stad op het Zuid-Italiaanse schiereiland Salentina, hoofdstad van gelijknamige prov.; 100.508 inw. (1992; prov. 2759 km2, 793.750 inw. in 1985). Lede

Lede Gemeente in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen; 29,68 km2, 16.914 inw. (1997). Bezienswaardig: Sint-Martinuskerk uit de 15e eeuw met Ledegem

Ledegem Gemeente in de Belgische provincie West-Vlaanderen in de Zandleemstreek; 24,75 km2, 9347 inw. (1997). Land- en tuinbouw met daarvan Leeds

Leeds Stad in Midden-Engeland aan de Aire in Yorkshire; 721.800 inw. (1992). Ligging Leeds ligt in West-Yorkshire. De stad strekt zich uit over leeftijdscohorte

leeftijdscohorte Eenheid in de demografie en bevolkingsstatistiek voor de totale groepering van mannen of vrouwen (of samen) die in een bepaald jaar leeftijdsklassen

leeftijdsklassen In niet-westerse samenlevingen veel voorkomend systeem van statustoewijzing, waarbij groepen ontstaan van mannen of vrouwen leeftijdsopbouw

leeftijdsopbouw Demografisch begrip voor de samenstelling van de bevolking naar leeftijdscategorieën. Een evenwichtige bevolkingsopbouw kan men leeftijdsspecifiek cijfer

leeftijdsspecifiek cijfer De mate waarin zich een bepaalde (demografische) gebeurtenis, zoals geboorte, sterfte, migratie, huwelijkssluiting of echtscheiding, leeftijdsspecifiek sterftecijfer

leeftijdsspecifiek sterftecijfer Het aantal sterfgevallen in een bepaalde leeftijdsgroep in een bepaalde periode, per 1000 van het gemiddeld aantal perso

leeftijdsspecifiek vruchtbaarheidscijfer

leeftijdsspecifiek vruchtbaarheidscijfer Het aantal levendgeborenen dat door vrouwen in een bepaalde leeftijdsgroep in een bepaalde periode ter wereld Leek

Leek Gemeente in de Nederlandse provincie Groningen; 64,27 km2, 18.554 inw. (1997). Agrarische activiteiten, lichte industrie. Bezienswaardig: Nationaal Leekstermeer

Leekstermeer Meer op de grens van de Nederlandse provincie Groningen en Drenthe. Ondiep met een wateroppervlak van 192 ha; enige watersport.

leem

leem Grondsoort die gekenmerkt wordt door de aanwezigheid van veel silt, dat wil zeggen gronddeeltjes die in grootte variren van 0,002 tot 0,05 mm. Leemstreek

Leemstreek Landstreek in België, die vrijwel samenvalt met de laagplateaus van Midden-België, een brede strook land, begrensd door de Samber- Leende

Leende Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 41,53 km2, 4151 inw. (1996). Land- en tuinbouw, enige industrie, toerisme Leens

Leens Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Groningen, sinds 1990 bij De Marne. Landbouw, dagtoerisme (veel wandel- en fietspaden). Leerbroek

Leerbroek Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland in de Vijfheerenlanden, sinds 1986 bij Zederik. Agrarische activiteiten Leerdam

Leerdam Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland aan de Linge; 34,33 km2, 20.720 inw. (1997). Veeteelt, fruitteelt, industrie (vooral glas). Leersum

Leersum Gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht; 30,22 km2, 7212 inw. (1997). Agrarische activiteiten, recreatieve functie. Bezienswaardig

Leeuwarden

Leeuwarden (Fries: Ljouwert) Hoofdstad van en gemeente in de Nederlandse provincie Friesland; 84,10 km2, 88.722 inw. (1997). Historische ontwikkeling

Leeuwarderadeel

Leeuwarderadeel Gemeente in de Nederlandse provincie Friesland; 41,37 km2, 9992 inw. (1997). Landbouw, tuinbouw, bloembollenteelt, dagtoerisme.

Lefkosía

Lefkosía (Nicosia) Hoofdstad van Cyprus en van het district Nicosia; 177.000 inw. (1992, zonder Turkse deel). Politiek en administratief centrum van legakker

legakker (ook: rib, zetwal) Uitgespaarde smalle strook land tussen twee sloten waar uitgebaggerd veen op te drogen werd gelegd, waarna het in de v

legenda

legenda Verklaring van de kleuren en symbolen op een kaart. Een kaart is een verkleinde weergave van de werkelijkheid, waarbij voor verschillende Léglise

Léglise Gemeente in de Belgische provincie Luxemburg (Ardennen); 172,92 km2, 3609 inw. (1997). Agrarische activiteiten, bosbouw.

Legnano

Legnano Stad in de Italiaanse prov. Milaan aan de Olona; 48.684 inw. Textiel-, machine- en zeepindustrie. Kasteel van de Visconti's (15e- 18e eeuw) Leicester

Leicester Stad in Midden-Engeland aan de Soar, hoofdstad van graafschap Leicestershire; 285.400 inw. (1992; county 2553 km2, 875.000 inw.). Verzorgend Leiden

Leiden Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland aan de Oude Rijn; 23,25 km2, 116.790 inw. (1997). De ruim 800 jaar oude stad heeft een Leiderdorp

Leiderdorp Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland; 12,16 km2, 23.548 inw. (1997). Industrie (bouwmaterialen), in omgeving tuinbouw Leidschendam

Leidschendam Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland aan de Vliet; 37,82 km2, 34.657 inw. (1997). Gevarieerde industrie, overheidsinstellingen, Leie

Leie (Lys) Rivier in Frankrijk en België; 180 km (91,5 km in B.); mondt bij Gent uit in de Schelde. In de 19e eeuw gekanaliseerd voor schepen tot 300 Leif Eriksson

Leif Eriksson (ca. 1000) Viking, zoon van Erik de Rode, ontdekte het vasteland van Amerika. Bereikte vanuit Groenland Noord-Amerika's oostkust, Leimuiden

Leimuiden Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland aan de Westeinder Plassen, sinds 1991 bij Jacobswoude. Lichte Leinster

Leinster (Gaelic: Laigin) Provincie in het zuidoosten van Ierland; 19.633 km2, 1.860.000 inw. (1991). The Book of Leinster is een compilatie van poëzie Leipzig

Leipzig Stad in Duitsland aan de monding van de Pleisse in de Elster op plateau in de Leipziger Tieflandsbucht, hoofdstad van het gelijknamige Bezirk; Leiria

Leiria Hoofdstad van het gelijkn. Portugese district, ten noorden van Lissabon; 12.400 inw. (district 3515 km2, ca. 435.000 inw.). Centrum van agraris

leisteen

leisteen Fijnkorrelig grijs of zwart gesteente dat ontstaan is onder invloed van druk in gebergten uit schalie (gespleten verharde klei). Het is een metamorf Lek

Lek Voortzetting van de rivier de Rijn voorbij Wijk bij Duurstede tot Krimpen aan de Lek, waarna de naam overgaat in Nieuwe Maas. Lengte 61 km, Lekkerkerk

Lekkerkerk Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland aan de Lek, sinds 1985 met Krimpen aan de Lek samengevoegd Lelystad

Lelystad Hoofdstad van en gemeente (sinds 1980) in de Nederlandse provincie Flevoland; 353,43 km2 (land 223,16 km2), 60.489 inw. (1997). Gebied Lemaire, Charles François Alexandre

Lemaire, Charles François Alexandre (1863-1926) Belgisch koloniaal pionier, verkende het gebied van de evenaar en van Katanga. Vervolgens Lemsterland

Lemsterland Gemeente in de Nederlandse provincie Friesland aan IJsselmeer en Tjeukemeer; 124,38 km2, 12.008 inw. (1997). Veeteelt, scheepsbouw, Lena

Lena Rivier in Oost-Siberië, Rusland; 4260 km lang, stroomgebied 2.425.000 km2. Ontspringt in het Bajkalgebergte en mondt met een delta uit in de Lendelede

Lendelede Gemeente in de Belgische provincie West-Vlaanderen (Zandleemstreek); 13,15 km2, 5452 inw. (1997). Industrie (jute, bakstenen, voedingsmiddelen), lengtedal

lengtedal Dal dat evenwijdig aan twee bergketens loopt.

lengteduin

lengteduin (ook: seif) Lange, rechte zandrug in een woestijn evenwijdig aan de overheersende windrichting. In de woestijn kan zich een evenwichtssituatie Lennik

Lennik Gemeente in de Belgische provincie Vlaams Brabant (Pajottenland); 30,79 km2, 8500 inw. (1997). Agrarische activiteiten (aardappelen, aardbeien, Lens (België)

Lens (België) Gemeente aan de Dender in de Belgische provincie Henegouwen; 49,20 km2, 3774 inw. (1997). Agrarische activiteiten, uitgaande pendel.

León (Sp.)

León (Sp.) Stad in Noordwest-Spanje (Cordillera) aan de Torio, hoofdstad van gelijknamige prov.; 144.021 inw. (1992; prov. 15.468km2, 525.896 Leopoldsburg

León de los Aldamas

León de los Aldamas Stad in de Mexicaanse staat Guanajuato; 872.453 inw. (1990). Industrieel en handelscentrum, gelegen op ruim 1.800 m bove

Leopoldsburg (Bourg-Léopold) Gemeente in de Belgische provincie Limburg in de Kempen; 22,49 km2, 13.717 inw. (1997). Verzorgend centrum

Lepanto

Lepanto Italiaanse naam van het Griekse eiland Návpaktos aan de Golf van Corinthe. In de zeeslag van Lepanto versloeg op 7 oktober 1571 een verenigde lepidoliet

lepidoliet Mineraal uit de groep der fyllosilicaten. Hardheid 3, dichtheid 2850 kg/m3. Monokliene, witte tot roze kristallen met perfecte splijting. Wegens Lérida

Lérida Stad aan de Segre in Catalonië, Spanje, hoofdstad van gelijknamige prov.; 112.093 inw. (1991; prov. 12.028 km2, 353.455 inw. in 1991). Centrum Les Bons Villers

Les Bons Villers Gemeente in de Belgische provincie Henegouwen; 42,53 km2, 8466 inw. (1997). Agrarische activiteiten, pendel.

Lesbos

Lesbos (Lésvos) Grieks eiland voor de Turkse kust in de Egeïsche Zee; 1750 km2, 105.620 inw. (1991). Hoofdstad: Mitilíni. Heuvelachtig, dichtbebost Lesotho

Lesotho 2. Geografie

Lesotho 2. Geografie Landschap Lesotho ligt in het hoogste deel van de Drakensberg met langs de noordoostelijke grens en in de Maloti Mountains Lesotho 3. Samenleving

Lesotho 3. Samenleving Demografie In 1992 had Lesotho bijna 2 miljoen inwoners. Tussen 1980 en 1992 groeide de bevolking gemiddeld met 2,7% Lesotho 4. Geschiedenis

Lesotho 4. Geschiedenis De eerste bekende bewoners van wat nu Lesotho is waren Bosjesmannen. Dezen waren echter al voor de 18e eeuw uitgestorven

Lesotho 5. Economie

Lesotho 5. Economie De mogelijkheden voor economische groei zijn door een gebrek aan natuurlijke hulpbronnen, de afhankelijkheid van Zuid-Af

Lesotho Officiële naam: Kingdom of Lesotho Oppervlakte: 30.355 km2 Inwoners: 2.089.500 (1998) Staatsvorm: parlementaire monarchie Staatshoofd

Lesse

Lesse Rivier in België; 85 km; mondt bij Dinant uit in de Maas. Onbevaarbaar; schilderachtige vallei in de Ardennen met veel toerisme. Bekend natuurreservaat Lessen

Lessen (Lessines) Gemeente aan de Dender in de Belgische provincie Henegouwen; 72,25 km2, 16.593 inw. (1997). Handels- en onderwijscentrum Letland

Letland 2. Geografie

Letland 2. Geografie Landschap Het grootste deel van het land is een laaggelegen vlakte, met veel glaciale afzettingen (duinen) en waterstromen, Letland 3. Samenleving

Letland 3. Samenleving Demografie Naar schatting van de VN telde Letland in 1994 bijna 2,6 miljoen inwoners. Sinds het begin van de jaren negentig Letland 4. Geschiedenis

Letland 4. Geschiedenis De eerste Letten kwamen in de negende eeuw n.C. in het huidige Letland aan. Zij bestonden uit verschillende stammen: de

Letland 5. Economie

Letland 5. Economie In het begin van de jaren negentig werd begonnen met de omvorming van de centraal geleide planeconomie door een vrije-ma

Letland Officiële naam: Latvijas Republika (Republiek Letland) Oppervlakte: 64.589 km2 Inwoners: 2.385.000l (1998) Staatsvorm: republiek Staatshoofd

Leusden

Leusden Gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht; 62,00 km2, 28.065 inw. (1997). Land- en tuinbouw, enige industrie, belangrijke tertiaire sector Leuven

Leuven (Louvain) Gemeente aan de Dijle in de Belgische provincie Vlaams Brabant; 56,63 km2, 87.240 inw. (1997). Leuven is een belangrijk centrum Leuze-en-Hainaut

Leuze-en-Hainaut Gemeente aan de Dender in de Belgische provincie Henegouwen; 73,53 km2, 13.074 inw. (1997). Verzorgend centrum met landbouw Levant

Levant Oude benaming voor de Middellandse-Zeekust ten oosten van Italië, tot aan de Nijl. De term is afkomstig van Italiaanse kooplui die handel dreven levensverwachting

levensverwachting Eenheid uit de demografie en bevolkingsstatistiek voor het aantal jaren dat een man of vrouw van een bepaalde leeftijd gemiddeld levensverwachting, gemiddelde

levensverwachting, gemiddelde Aantal jaren dat iemand gemiddeld nog te leven heeft, op basis van de huidige sterftekansen: de kans dat een persoon Leverkusen

Leverkusen Stad in Nordrhein-Westfalen aan de Rijn; 159.500 inw. (1993). Havenstad met chemische (Bayer, Agfa), textiel-, metaal- en machine- Levkás

Levkás (Santa Maura) Grieks eiland behorend tot de Ionische eilanden in de Ionische Zee; ca. 300 km2, 22.000 inw. (1991). Witte krijtkust in het zuiden; Lexmond

Lexmond Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland in de Vijfheerenlanden, sinds 1986 bij Zederik. Bezienswaardig: Leyte

Leyte Filippijns eiland; 7.213 km2, 1,69 mln inw. (1990). Hoofdstad: Tacloban. Bergachtig, met verbouw van o.a. suikerriet, rijst, hennep en kokospalmen.

Lhasa

Lhasa (Lassa, Lasa, Verboden Stad) Stad in China, hoofdstad van de autonome regio Tibet (Xizang), gelegen aan de Lhasa He-rivier, 3600 m boven

Liaoning

Liaoning Provincie in Zuid-Mantsjoerije, Noordoost-China; 146.000 km2, 40,2 miljoen inw. (1992). Hoofdstad: Shenyang, 4,5 miljoen inw. (1990). Libanon

Libanon 2. Geografie Landschap Door twee parallel aan de kust lopende gebergten wordt Libanon verdeeld in vier regio's: de smalle kuststrook aan Libanon 3. Samenleving

Libanon 3. Samenleving Demografie Het is moeilijk om betrouwbare statistische gegevens over de bevolking van Libanon te vinden. De laatste volkstelling Libanon 4. Geschiedenis

Libanon 4. Geschiedenis De eerste bekende inwoners van Libanon zijn de Feniciërs. Zij zijn vooral bekend geworden door hun handelstochten in Libanon 5. Economie

Libanon 5. Economie Voordat in 1975 de burgeroorlog uitbrak waren de Libanese havens van groot belang voor de handel van Syrië, Jordanië en

Libanon Officiële naam: Republiek Libanon Oppervlakte: 10.452 km2 Inwoners: 3.505.500 (1998) Staatsvorm: republiek Staatshoofd: Elias Hrawi (Libanon 2. Geografie

Liberec

Liberec (Du.: Reichenberg) Stad in Tsjechië, Noord-Bohemen, in het Reuzengebergte; 101.200 inw. (1991). Textielcentrum sinds de 16e eeuw, glasindustrie. Liberia

Liberia 2. Geografie Landschap Landschappelijk zijn er in Liberia drie gebieden te onderscheiden: een 30 tot 50 km brede kustvlakte, een smalle Liberia 3. Samenleving

Liberia 3. Samenleving Demografie In 1994 woonden er naar schatting 2,9 miljoen mensen in Liberia. Het jaar daarvoor groeide de bevolking met Liberia 4. Geschiedenis

Liberia 4. Geschiedenis Er is weinig bekend over de geschiedenis van Liberia voor de achttiende eeuw. Tussen de 12e en de 17e eeuw behoorde het

Liberia 5. Economie

Liberia 5. Economie In principe heeft Liberia een gunstige uitgangsgangspositie voor economische ontwikkeling; het land is rijk aan mineralen en Libië

Liberia Officiële naam: Republic of Liberia Oppervlakte: 98.000 km2 Inwoners: 2.771.900 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek Staatshoofd: Charles Liberia 2. Geografie

Libië 2. Geografie

Libië 2. Geografie Landschap Het noordwestelijke kustgebied heeft een ca. 100 km brede, naar het binnenland langzaam oplopende, glooiende kustvlakte,

Libië 3. Samenleving

Libië 3. Samenleving Demografie Libië telde in 1994 naar schatting van de VN 5,2 miljoen inwoners. In het begin van de jaren negentig groeide Libië 4. Geschiedenis

Libië 4. Geschiedenis De oudst bekende bewoners van Libië waren Berbers, een mediterraan volk aan de kust, en 'Ethiopiërs', een negroïde volk in Libië 5. Economie

Libië 5. Economie Vlak na de onafhankelijkheid was Libië een agrarisch land en behoorde het tot een van de armste landen in de wereld. De ontdekking Libin

Libië Officiële naam: Grote Libisch-Arabische Socialistische Volks-Jamahiriyyah Oppervlakte: 1.755.500 km2 Inwoners: 5.690.500 (1998) Staatsvorm

Libin Gemeente aan de Lesse in de Belgische provincie Luxemburg (Ardennen); 139,72 km2, 4231 inw. (1997). Landbouw, enige industrie (kaoliengroeven), Libramont-Chevigny

Libramont-Chevigny Gemeente aan de Ourthe in de Belgische provincie Luxemburg (Ardennen); 177,86 km2, 9120 inw. (1997). Verzorgend centrum Libreville

Libreville Hoofdstad van Gabon en van de provincie Estuaire; 366.000 inw. (1993). Belangrijkste haven aan het estuarium van de Gabon-rivier met licht tropisch woud

licht tropisch woud Vegetatiezone die in vergelijking met het tropisch regenwoud uit minder soorten bomen bestaat, terwijl de `bomendichtheid' ook lichte industrie

lichte industrie Industrie die gebruik maakt van grondstoffen, halffabrikaten of onderdelen waarvan het gewicht niet veel meer is dan het gewicht van lichte klei

lichte klei Kleigrond die voor 25-35% bestaat uit kleideeltjes (200,002 mm). Men spreekt van lichte klei omdat deze verhoudingsgewijs iets makkelijker lichtende nachtwolken

lichtende nachtwolken Zeer ijle, paarlemoerkleurige wolken op grote hoogte in de aardse dampkring (ca. 80 km), die geruime tijd nadat de zon is ondergegaan Lichtenvoorde

Lichtenvoorde Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland; 73,83 km2, 18.705 inw. (1997). Agrarische activiteiten, industrie (leer, vleeswaren, Lichtervelde

Lichtervelde Gemeente in de Belgische provincie West-Vlaanderen in het Houtland; 25,93 km2, 8156 inw. (1997). Agrarische activiteiten, industrie. Lidice

Lidice Dorp in Tsjechië ten westen van Praag; ca. 500 inw. Mijnbouw. Na de moord op Heydrich fusilleerde op 10 juni 1942 de SS uit wraak de mannelijke lido

lido Vrijliggend, voor de kust op een schoorwal of strandwal afgezet strand. Bekend is de lidokust bij Venetië (Lido di Venezia).

Liechtenstein

Liechtenstein 2. Geografie

Liechtenstein 2. Geografie Landschap Qua reliëf en hoogte zijn in Liechtenstein twee zones te onderscheiden. Het bergachtige oostelijke gedeelte, Liechtenstein 3. Samenleving

Liechtenstein 3. Samenleving In 1996 had Liechtenstein officieel 31.000 inwoners, onder wie ca. 12.000 buitenlanders, vooral afkomstig uit Zwitserlan

Liechtenstein 4. Geschiedenis

Liechtenstein 4. Geschiedenis Onder het Romeinse Keizerrijk maakte Liechtenstein deel uit van de provincie Rhaetia, die aan het eind van de 5e Liechtenstein 5. Economie

Liechtenstein 5. Economie Voor WO II was Liechtenstein een overwegend agrarisch land, waar een derde van de beroepsbevolking in de landbouw Liedekerke

Liechtenstein Officiële naam: Fürstentum Liechtenstein Oppervlakte: 160 km2 Inwoners: 31.700 (1998) Staatsvorm: parlementaire monarchie Staatshoofd

Liedekerke Gemeente aan de Dender in de Belgische provincie Vlaams Brabant; 10,07 km2, 11.737 inw. (1997). Handels- en onderwijscentrum met Liemeer

Liemeer Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland; 30,98 km2, 6973 inw. (1997). In 1994 gevormd uit o.a. de gemeenten Nieuwveen en Liempde

Liempde Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant aan de Dommel, sinds 1996 bij Boxtel. Land- en tuinbouw, klompenmakerijen, Lienden

Lienden Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland; 39,86 km2, 7574 inw. (1997). Agrarische activiteiten, industrie. Korenmolen De Zwaan Lier (België)

Lier (België) (Lierre) Gemeente aan de samenvloeiing van Grote en Kleine Nete in de Belgische provincie Antwerpen; 49,70 km2, 31.708 inw. (1997). Lierde

Lierde Gemeente in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen; 26,12 km2, 6185 inw. (1997). Landbouw, kledingindustrie, pendel. 11e-eeuwse gotische Lierneux

Lierneux Gemeente aan de Lienne in de Belgische provincie Luik (Ardennen); 92,07 km2, 3234 inw. (1997). Landbouw, bosontginning, dagtoerisme. Lieshout

Lieshout Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant in de Meierij van Den Bosch; 25,77 km2, 6190 inw. (1996). Industrie, landbouw,

Liesveld

Liesveld Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland; 44,44 km2, 9503 inw. (1997). Hoofdplaats is Nieuwpoort. De gemeente Liesveld is ontstaan

Liguria

Liguria Regio in Italië aan de Golf van Genua; 5420 km2; 1.668.896 inw. (1992). Hoofdplaats: Genua. Strekt zich uit over West-Alpen en uitlopers van Lijsem

Lijsem (Lincent) Gemeente in de Belgische provincie Luik (Droog Haspengouw); 14,75 km2, 2760 inw. (1997). Agrarische activiteiten, uitgaande pendel.

Likasi

Likasi (voorheen Jadotville) Stad in de regio Shaba (Katanga) in Zuidoost-Congo (Zaïre), aan de Likasi; ca. 280.000 inw. (1991). Belangrijk bewerkingscentrum Lille (België)

Lille (België) Gemeente aan de Aa in de Belgische provincie Antwerpen (Noorderkempen); 59,39 km2, 14.705 inw. (1997). Omvat de deelgemeenten Lille (Frankrijk)

Lille (Frankrijk) (Rijsel) Stad in Frankrijk, hoofdstad van het dep. Nord in Frans Vlaanderen aan de Deule; 178.300 inw. (1990). Centrum van groot Lillehammer

Lillehammer Stad in het zuidoosten van Noorwegen; 23.000 inw. (1990). Schilderachtig stadje aan de Lagen-rivier. Bestuurlijk en handelscentrum Lillo

Lillo Voormalige gemeente in de Belgische provincie Antwerpen, sinds 1958 deel van de stad Antwerpen. In de Middeleeuwen was Lillo (in 1124 voor Lilongwe

Lilongwe Hoofdstad van Malawi; ca. 396.000 inw. Centraal gelegen stad met een rustig regeringsgedeelte. Handelscentrum voor een vruchtbaar gebied Lima

Lima (ruim 8 miljoen inwoners in 1996) Hoofdstad van de republiek Perú en van gelijknamig departement (dep. 33.821 km2 en ca. 8,5 mln inwoners; liman

liman Verdronken rivierdal in een laaglandkust, van zee gescheiden door strandwaleilanden. Meestal ontstaan na de laatste ijstijd als een gevolg van Limbricht

Limbricht Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Limburg, sinds 1982 bij Sittard. Kasteel Limbricht is in de 17e eeuw gebouwd Limburg (België, gem.)

Limburg (België, gem.) (Limbourg) Gemeente aan de Vesder in de Belgische provincie Luik; 24,63 km2, 5368 inw. (1997). Industrie, veeteelt. Bezienswaardig: Limburg (België, prov.)

Limburg (België, prov.) (Limbourg) Provincie in België; 2422 km2 (kleinste van het land), 771.613 inw. (1995); hoofdstad Hasselt. Grenst van het

Limburg (gesch.)

Limburg (gesch.) Reeds vanaf 4000 v.C. was het gebied bewoond. De Romeinen trokken in 15 v.C. de Maasvallei binnen, romaniseerden Limburg

Limburg (Nederland)

Limburg (Nederland) Provincie in Nederland; 2209 km2, 1.136.006 inw. (1997), hoofdstad Maastricht. Grenst van het noorden uit resp. aan Noord-Limerick

Limerick Stad in Ierland aan de Shannon, hoofdstad van gelijknamig graafschap; 79.000 inw. (1996; graafschap 2686 km2, 164.205 inw.). Havenstad Limmen

Limmen Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland; 9,16 km2, 6314 inw. (1997). Bloembollen- en groenteteelt. Nabij de 15e-eeuwse hervormde

Limoges

Limoges Stad in Frankrijk, hoofdstad van het dep. Haute-Vienne aan de Vienne; 136.407 inw. (1990). Gevarieerde industrie. St.-Étiennekathedraal Limón

Limón (Puerto Limón) provincie in Oost Costa Rica aan de Caribische Zee; 9300 km2, 219.500 inw. (1991). Verbouw van bananen, koffie, cacao, kokosnoten, limoniet

limoniet (naaldijzererts) Verzamelnaam voor diverse vaak als mengsel optredende massa's van ijzeroxiden en/of ijzerhydroxiden. Vormt een belangrijk Limousin

Limousin Landstreek en administratieve regio in Frankrijk, omvat de dep. Creuse, Haute-Vienne en Corrèze; 16942 km2, 722.900 inw. (1990). Plateaus Limpopo

Limpopo (Krokodilrivier) Rivier in het zuiden van Afrika; 1770 km, stroomgebied 444.300 km2. Ontspringt op Witwatersrand (Zuid-Afrika) ten noorden Lincolnshire

Lincolnshire Graafschap aan de Engelse oostkust tussen Humber en Wash; 5915 km2, 596.800 inw. (1992). Twee noord-zuid lopende heuvelruggen, lineament

lineament Over een grote afstand uitgestrekte geologische structuur. Vaak niet direct waarneembaar, doordat het verschijnsel als zodanig niet geheel Linge

Linge Rivier in de Nederlandse provincie Gelderland en Zuid-Holland, 108 km. Ontspringt bij Doornenburg en stroomt door de Betuwe naar Gorinchem. Lingewaal

Lingewaal Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland in de Tielerwaard, tussen Linge en Waal; 54,59 km2, 10.670 inw. (1997). Gemeentebestuur linkages

linkages De relaties van een bedrijf met de aan- en afvoerbedrijven waar het van afhankelijk is. Meestal maakt men een onderscheid tussen backward Linkebeek

Linkebeek Gemeente in de Belgische provincie Vlaams Brabant aan de rand van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest; 4,14 km2, 4647 inw. (1997). Woonfunctie Linköping

Linköping Stad in Zuid-Zweden, hoofdstad van de prov. (län) Östergötland; 128.689 inw. (1993). SAAB-fabrieken (auto's en vliegtuigen) en productie Linne

Linne Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Limburg aan de Maas, sinds 1991 bij Maasbracht. Agrarische activiteiten, enige industrie. Linschoten

Linschoten Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht, sinds 1989 samengevoegd met Montfoort. Industrie, landbouw en Linschoten, Jan Huyghen van

Linschoten, Jan Huyghen van (1563-1611) Ned. reisbeschrijver. Maakte vele reizen en werd in Goa boekhouder van de aartsbisschop. Zijn 'Itinerario, Lint

Lint Gemeente in de Belgische provincie Antwerpen; 5,57 km2, 7374 inw. (1997). Tuinbouw (glas), veeteelt, verpakkingsindustrie.

lintbebouwing

lintbebouwing Bebouwing die gekenmerkt wordt door een langgerekte vorm. De huizen staan langs een weg, dijk, kanaal of rivier. Bekende voorbeelden Linter

Linter Gemeente aan de Grote en Kleine Gete in de Belgische provincie Vlaams Brabant; 36,37 km2, 6713 inw. (1997). Akkerbouw, veeteelt.

Linz

Linz Stad aan de Donau in Oostenrijk, hoofdstad van het bondsland Boven-Oostenrijk; 203.000 inw. (1991). Chemische en staalindustrie, verder textiel-, Liparische Eilanden

Liparische Eilanden Eolische eilanden. Italiaanse eilandengroep ten noorden van Sicilië in de Tyrrheense Zee, bestaande uit Lipari, Salina, Vulcano, Lippe

Lippe Rivier in Westfalen; 240 km. Ontspringt in het Lippische Wald en mondt bij Wesel uit in de Rijn. Gedeeltelijk bevaarbaar; de scheepvaart maakt Lissabon

Lissabon (Lisboa) Hoofdstad van Portugal (838.800 inw. in 1990) en van gelijknamig district aan de baaivormige monding van de Taag (2761 km2, Lisse

Lisse Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland in de Bollenstreek; 16,11 km2, 21.845 inw. (1997). Bloembollenteelt en -handel, Rijkslaboratorium Lissewege

Lissewege Vroeger zelfstandige gemeente in België, sinds 1970 deel uitmakend van Brugge. Beroemd om vroeg-gotische kerk van grote afmetingen Lith

Lith Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant aan de Maas; 54,24 km2, 6616 inw. (1997). Landbouw, riviervisvangst. Reeds in 968 bek

lithosfeer

lithosfeer Buitenste harde laag van de aardkorst, bestaande uit de oppervlaktegebergten, de sial-laag en het bovenste gedeelte van de sima-laag. De Lithou

Lithou Een van de Britse Kanaaleilanden, behoort tot Guernsey; 0,2 km2.

litoraal

litoraal (litorale zone) Oeverzone, het ondiepe water en het door waterbeweging beïnvloede oevergedeelte. Bij meren is het litoraal de zone waarin waterplanten Litouwen

Litouwen 2. Geografie

Litouwen 2. Geografie Landschap Het land bestaat uit een laaggelegen vlakte met glaciale heuvels in het oosten en het westen. Het hoogste punt Litouwen 3. Samenleving

Litouwen 3. Samenleving Demografie Nar schatting van de VN telde Litouwen in 1994 ruim 3,7 miljoen inwoners. In het begin van de jaren negentig Litouwen 4. Geschiedenis

Litouwen 4. Geschiedenis Er zijn aanwijzingen dat Litouwse stammen al in 2500 v.C. het huidige Litouwen bewoonden. Doorgaans wordt echter Litouwen 5. Economie

Litouwen 5. Economie De regering-Landsbergis begon in 1990 met de uitvoering van een programma dat de overgang van een centraal geleide plane

Litouwen Officiële naam: Lietuvos Respublika (Republiek Litouwen) Oppervlakte: 65.200 km2 Inwoners: 3.600.000 (1998) Staatsvorm: republiek Staatshoofd

Littenseradiel

Littenseradiel Gemeente in de Nederlandse provincie Friesland; 132,59 km2, 10.566 inw. (1997). In 1984 gevormd door samenvoeging van Baarderadeel Little Rock

Little Rock Stad aan de Arkansas in de VS, hoofdstad van de staat Arkansas; 176.000 inw. (1990). Bestuurlijk, transport-, handels- en financieel centrum Liverpool

Liverpool Engelse havenstad aan de noordoever van de Mersey, in het graafschap Merseyside, enkele kilometers van de Ierse Zee; 479.000 inw. (1992).

Livingstone, David

Livingstone, David (1813-1873) Brits zendingsarts en ontdekkingsreiziger in Afrika. Stichtte in 1841 een zendingspost in Kuruman (Beetjoeanaland), Livorno

Livorno (Eng.: Leghorn) Stad in Italië aan de Ligurische Zee, hoofdstad van gelijknamige prov.; 166.394 inw. (1992; prov. 1213 km2, 347.110 inw. Ljubljana

Ljubljana (voorheen Laibach) Hoofdstad van Slovenië, aan de Sava; ca. 300.000 inw. Centrumfunctie voor de omgeving (landbouwproducten, universiteit, Llandeilo

Llandeilo (ook: Llandeilian) Serie en tijdvak van het Ordovicium, tussen Llanvirn en Caradoc. Genoemd naar een plaatsje in Wales. Ingevoerd door Llandovery

Llandovery (Llandoverian) Onderste serie en tijdvak van het Siluur. Genoemd naar een district in Wales, ingevoerd door R.I. Murchison (1859).

Llanos

Llanos (Sp.: vlakte) Gebied in Zuid-Amerika tussen de Andes en het Hoogland van Guyana. Uitgestrekt weidegebied met veeteelt; hoge temperatuur. Llanvirn

Llanvirn (Llanvirnian) Serie en tijdvak uit het Ordovicium tussen het Arenig en Llandeilo. Genoemd naar een plaatsje in Wales.

Lobbes

Lobbes Gemeente aan de Samber in de Belgische provincie Henegouwen in het Land van Thuin; 32,08 km2, 5373 inw. (1995). Landelijke woongemee

Lobith

Lobith Dorp in de vroegere gemeente Herwen en Aerdt (sinds 1985 Rijnwaarden) in de Nederlandse provincie Gelderland. Grensplaats, enige steenfabrieken localismo

localismo Politiek verschijnsel in Latijns Amerika, waarbij lokale minderheden zich achtergesteld voelen ten opzichte van grotere (staatkundige, geografische) Locarno

Locarno (Luggaras) Stad in Zwitserland (Tessin) aan het Lago Maggiore; 14.120 inw. (1992). Toeristencentrum. Kloosterkerk Santa Maria dell'Assunta Lochem

Lochem Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland aan de Berkel en het Twenthekanaal in de Achterhoek; 128,98 km2, 18.842 inw. (1997). Lochristi

Lochristi Gemeente in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen; 60,34 km2, 18.018 inw. (1997). Bloementeelt (begonia's), tuinbouw (aardbeien, asperges),

Lodi

Lodi Stad in Italië, voorstad van Milaan, aan de Adda; 43.855 inw. Textiel-, machine- en voedingsmiddelenindustrie (o.a. kaas). Romaanse dom (12e Lódz

Lódz Stad in Polen (838.400 inw. in 1992). Hoofdstad van de gelijknamige provincie (1.523 km2, 1,1 miljoen inw. in 1992). Ligging en Stadsbeeld

Loenen

Loenen Gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht aan de Vecht, Loosdrechtse Plassen en Amsterdam-Rijnkanaal; 27,32 km2, 8427 inw. (1997). Lofoten

Lofoten Noorse eilandengroep voor de Noorse kust, van het vasteland gescheiden door de Vestfjorden; 1425 km2, 26.240 inw. Bergachtig (tot ca. 11

Logrono

Logrono Stad in Spanje, hoofdstad van de autonome regio La Rioja, aan de Ebro; 122.254 inw. (1991). Handels- en industriestad met verwerking van Loire

Loire 1. Departement in Frankrijk in het noordoosten van het Centraal Massief; 4781 km2, 738.000 inw. Hoofdstad: Saint-Étienne. In het Loiredal graanbouw Loiret

Loire, Pays de la Regio in Frankrijk; 32.081 km2, 3,0 miljoen inw. (1990). Omvat de departementen Loire-Atlantique, Maine-et-Loire, Mayenne, Sarthe Loir-et-Cher

Loire-Atlantique

Loire-Atlantique (Loire inférieure) Departement in West-Frankrijk; 6.980 km2, ca. 1.040.000 inw. Hoofdstad: Nantes. Vlak, agrarisch gebied met Akkerbouw, Loire, Pays de la

Loiret Departement in Frankrijk in het Bekken van Parijs; 6775 km2, 301.700 inw. Hoofdstad: Orléans. Graanbouw in het noordwesten, verder veeteelt

Loir-et-Cher Departement in Frankrijk in het Bekken van Parijs; 6343 km2, 576.800 inw. Hoofdstad: Blois. In het Loiredal verbouw van groenten, fruit, lokatiefactor

lokatiefactor (ook: vestigingsfactor, vestigingsplaatsfactor) Factor die van invloed is op de vestigingsplaatskeuze van een bedrijf. Belangrijke lokatiefactoren Lokeren

Lokeren Gemeente aan de Durme in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen in het Land van Waas; 67,49 km2, 36.149 inw. (1997). Handels- en indust

Lolland

Lolland (Laaland) Deens eiland; 1243 km2, 72.125 inw. (1992). Vierde in grootte van de Deense eilanden; hoofdstad: Maribo. Verbouw van suikerbieten. Lomami

Lomami Rivier in Congo (Zaïre); 1290 km. Ontspringt in de hooglanden van Shaba en mondt 110 km ten zuiden van Kisangani uit in de Congo. Rijk Lombardia

Lombardia (Lombardije) Regio in Noord-Italië tussen Como- en Gardameer ten noorden van de Po; 23.860 km2, 8.882.408 inw. (1992). Hoofdstad: Lombok

Lombok Indonesisch eiland, in de provincie Nusa Tenggara Barat. Een der Kleine Sunda-eilanden, ten zuiden van de Balizee; 5435 km2, ca. 2,5 mln. Lomé

Lomé Hoofdstad van de republiek Togo, gelegen aan de Golf van Guinea; ca. 650.000 inw. Zeehaven verdiept in 1968. Grootste stad met lichte, gevarieerde Lommel

Lommel Gemeente aan Kanaal Bocholt-Herentals in de Belgische provincie Limburg (Kempen); 102,37 km2, 29.645 inw. (1997). Verzorgend centrum

Lomond, Loch

Lomond, Loch Grootste meer in Schotland, ten noordwesten van Glasgow; 85 km2. Watert via de Leven af naar de Clyde. Recreatieve functie voor Londen

Londen (London) Stad in zuidoost-Engeland, gelegen aan de Theems; 6,7 miljoen inwoners (1993), ca. 15 miljoen in het grootstedelijk gebied. Hoofdstad Londerzeel

Londerzeel Gemeente in de Belgische provincie Vlaams Brabant; 36,29 km2, 17.113 inw. (1997). Landbouw, pluimveeteelt, enige industrie ('zachte' London (Canada)

London (Canada) Stad aan de Thames, zetel van het graafschap Middlesex in de Canadese provincie Ontario; 300.000 inw. (1991). Industrieel, distributie- Londonderry

Londonderry Stad in Noord-Ierland in het gelijkn. district, aan de Foyle; 98.500 inw. (1992, district). Confectie- en meubelindustrie; scheepsbouw. Long Beach (Cal.)

Long Beach (Cal.) (Willmore City) Stad in de VS, aan de Grote Oceaan in de staat California; 438.771 inw. (1992). Havenstad met oliewinning en Long Beach (NY)

Long Beach (NY) Benaming voor de zuidkust van Long Island (bij de New York).

Long Island (Bah.)

Long Island (Bah.) Een van de Bahama's. Hoofdstad: Clarence Town.

Long Island (VS)

Long Island (VS) Eiland voor de Amerikaanse oostkust, behorend tot de stad en staat New York, daarvan gescheiden door de Long Island Sound (40 Lontzen

Lontzen Gemeente in de Belgische provincie Luik in het Land van Herve; 28,73 km2, 4654 inw. (1997). Omvat de dorpen Walhorn, Astenet, Rabotrath, lood

lood (Pb) Chemisch element (metaal) dat veel wordt toegepast in accu's, benzine en verven. Via de uitlaat van auto's verspreidt lood zich sterk in het loodglans

loodglans (galena) Mineraal uit de sulfidengroep, behorend tot de glanzen, chemische samenstelling PbS. Hardheid 2½, dichtheid 7500 kg/m3. Loodgrijze, loodzand

loodzand Lood- tot zilverkleurig zand dat als een duidelijke band voorkomt in podsolbodems. Ten gevolge van uitloging zijn de meeste stoffen weggespoeld loofbos

loofbos Bos dat overwegend bestaat uit loofbomen: bomen die behoren tot de klasse van de tweezaadlobbigen. In de gematigde luchtstreken treft me

Loon op Zand

Loon op Zand Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 52,18 km2, 22.468 inw. (1997). De gemeente Loon op Zand bestaat uit de drie Loonse steden

Loonse steden Steden gelegen in het middeleeuwse graafschap Loon (ongeveer samenvallend met het huidige Belgische Limburg). Centrum was de loonspuiter

loonspuiter Zelfstandige of employé van een loonspuiterij, die voor agrarische bedrijven het toedienen van bestrijdingsmiddelen uitvoert. In verband loopzand

loopzand Waterrijk, weinig consistent zand waarin het gewicht van de korrels voornamelijk door het water wordt gedragen. Is op te vatten als een vorm Loosdrecht

Loosdrecht Gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht aan de Loosdrechtse Plassen; 32,67 km2, 8834 inw. (1997). Agrarische activiteiten, belangrijk Loosdrechtse Plassen

Loosdrechtse Plassen Plassengebied in de Nederlandse provincie Utrecht tussen Vreeland en Tienhoven; ca. 21,25 km2. Ontstaan door vervening Lop Buri

Lop Buri Stad in Thailand, hoofdstad van gelijknamige provincie; ca. 37.000 inw. Agrarisch centrum (rijst, maïs). Bestond al in de 7e eeuw onder de Lopik

Lopik Gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht; 79,40 km2, 13.273 inw. (1997). Agrarische activiteiten (fruitteelt). De tv-mast van Lopik is 382 lopoliet

Lop-Nor Zoutmeren in China in het oosten van het Tarimbekken. Aanvankelijk beschouwd als één meer. Oppervlakte en ligging veranderen steeds door Lord Howe-eiland

lopoliet Groot schotelvormig intrusielichaam van magmatische gesteenten. De bovenzijde van deze vaak enorme massa's stollingsgesteenten is concaaf Loppem

Loppem Vroeger zelfstandige gemeente in de Belgische provincie West-Vlaanderen aan de rand van Brugge; sinds 1977 deel van de gemeente Zedelgem. Loppersum

Loppersum Gemeente in de Nederlandse provincie Groningen in Fivelingo; 112,00 km2, 11.054 inw. (1997). Agrarische activiteiten. Bezienswaardig: Lop-Nor

Lord Howe-eiland Tot Australië behorend eiland; ca. 270 inwoners. Lord Howe-eiland ligt ongeveer 700 km ten noordoosten van Sydney in de Grote Lorelei

Lorelei (Loreley) Rots op de Rijnoever bij Sankt Goarshausen in de BRD, 132 m hoog, genoemd naar Germaanse waternimf, die op een rots in de Rijn Lorestan

Lo-Reninge Gemeente in de Belgische provincie West-Vlaanderen; 62,93 km2, 3164 inw. (1997). Landbouw, dagtoerisme, pendel. Bezienswaardig: Luanda

Lorestan (Loeristan) Landstreek in het westen van Iran, bij de Iraakse grens; ca. 40.000 km2. Grotendeels bewoond door nomaden (Loeren). Eigen Loreto

Loreto Italiaanse bedevaartplaats in de provincie Ancona, waar zich in de kerk (gebouwd 1468-1587) de Santa Casa bevindt, het huis van Maria, dat Los Alamos

Los Alamos Stad in de Amerikaanse staat New Mexico op 50 km van Santa Fe; 12.000 inw. (1990). Belangrijkste onderzoekscentrum voor kernwapens Los Angeles

Los Angeles Stad in de Amerikaanse staat California, de grootste stad in oppervlakte; de aggl. is in 1992 met 9,4 miljoen inw. (gemeente 3.489.779 löss

löss Zeer verbreid voorkomend, door de wind gesedimenteerd homogeen en ongelaagd gelig stofsediment, bestaande uit siltdeeltjes van ongeveer gelijke Losser

Losser Gemeente in de Nederlandse provincie Overijssel in Twente; 100,18 km2, 22.802 inw. (1997). Gevarieerde industrie, landbouw. Bezienswaardig: Lot (Frankrijk)

Lot (Frankrijk) 1. Departement in Frankrijk in de zuidwestelijke uitlopers van het Centraal Massief; 5217 km2, 155.200 inw. Hoofdstad: Cahors. Kalkpl

Lot-et-Garonne Departement in Frankrijk in Aquitanië; 5361 km2, 298.500 inw. Hoofdstad: Agen. Landbouw in de dalen van Garonne en Lot en op Louisville

Lotharingen (Frankische Rijk)

Lotharingen (Frankische Rijk) Voormalig hertogdom gelegen tussen de Saône, Maas, Rijn en Schelde; het noordelijk deel van het vroeg-middeleeuwse Lotharingen (Frankrijk)

Lotharingen (Frankrijk) (Fr.: Lorraine) Landstreek en economische regio in Noordoost-Frankrijk; 23.547 km2, 2,3 miljoen inw. (1990). Onvat de depa

Lothian

Lothian Regio in Zuidoost-Schotland; 1756 km2, 750.600 inw. (1992). Hoofdplaats: Edinburgh. Verbouw van o.a. gerst (whisky), aardappelen. Vroeger Lot-et-Garonne

Louisville Stad aan de Ohio in de Amerikaanse staat Kentucky; 270.000 inw. (1990). Grootste industriestad van de staat met gevarieerde, lichte industrie Lourdes

Lourdes Stad in Zuid-Frankrijk (dep. Hautes-Pyrénées); 16.252 inw. (1992). Maria-bedevaartplaats sinds achttien verschijningen aan Bernadette Soubirous Lovendegem

Lovendegem Gemeente aan het kanaal Gent-Brugge in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen (Meetjesland); 19,48 km2, 9159 inw. (1997). Land

Lowestoft

Lowestoft Stad aan de Engelse oostkust in het graafschap Suffolk; 59.875 inw. Vissershaven met scheepsbouw, visverwerkende en elektrotechnische Loyaliteitseilanden

Loyaliteitseilanden (Iles Loyauté) Eilandengroep in de Grote Oceaan, behorend tot Frans Nieuw-Caledonië; 1981 km2, ca. 13.000 inw. Grootste van Lozère

Lozère Departement in Frankrijk in het Centraal Massief, regio Languedoc-Roussilon; 5167 km2, 74.300 inw. Hoofdstad: Mende. Arm gebied met enige Lo-Reninge

Luanda (voorheen Loanda) Hoofdstad van Angola en van gelijknamig district aan de Atlantische Oceaan; ca. 1,2 mln inw. Grootste stad en haven van Luanshya

Luanshya Stad in Midden-Zambia in de Copperbeltprovincie; met ca. 166.000 inw. de vijfde stad van het land. Industrie gebaseerd op koperwinning. Lubbeek

Lubbeek Gemeente in de Belgische provincie Vlaams Brabant in het Hageland; 46,13 km2, 13.390 inw. (1997). Verzorgende functie (o.a. Academisch Lübeck

Lübeck Stad aan de Trave en het Elbe-Lübeckkanaal in Schleswig- Holstein; 215.200 inw. (1991). Belangrijkste Oostzeehaven van Duitsland met import Lublin

Lublin Stad in Oost-Polen aan de Bystrzyca, hoofdstad van gelijknamige provincie; 351.700 inw. (1990; prov. 6792 km2, 991.500 inw.). Zware en lichte Lubumbashi

Lubumbashi (tot 1966 Elisabethville) Stad in Congo (Zaïre), hoofdstad van de provincie Katanga; 740.000 inw. (1991). Handels- en belangrijk industriecentrum Lucca

Lucca Stad in Italië, hoofdstad van gelijknamige provincie; 86.206 inw. (1990; prov. 1773 km2, 384.430 inw. in 1985). Agrarisch centrum met bijbehorende luchtcirculatie

lucht, arctische Luchtsoort afkomstig uit de poolstreken, tussen 65 en 90° NB of ZB. Notatie AL.

lucht, equatoriale

lucht, equatoriale Luchtsoort afkomstig uit de equatoriale stiltegordel, tussen 20° NB en 20° ZB. Notatie EL.

lucht, polaire

lucht, polaire Luchtsoort afkomstig uit de subpolaire lagedrukgordel op gematigde breedten, tussen 45 en 65° NB of ZB. Notatie PL.

lucht, tropische

lucht, tropische Luchtsoort afkomstig uit de subtropische hogedrukgordels, tussen 20 en 45° NB of ZB. Notatie TL.

luchtcirculatie (ook: windsysteem) De kringloop van de luchtmassa's in het onderste gedeelte van de atmosfeer, de troposfeer, boven de gehele aarde, luchtdruk

luchtdruk De druk van de atmosfeer. De atmosfeer oefent door haar gewicht een druk uit op het aardoppervlak. Deze luchtdruk is gelijk aan het gewicht luchtdrukgradiënt

luchtdrukgradiënt Verval van de luchtdruk loodrecht op de isobaren. Langs een isobaar is het drukverschil per definitie nul, terwijl loodrecht op de luchtsoort

luchtsoort Hoeveelheid lucht met karakteristieke eigenschappen, vooral wat betreft temperatuur en luchtvochtigheid. Deze eigenschappen ontwikkelen luchtstreek

luchtstreek (ook: temperatuurzone) Een gebied op aarde afgegrensd op basis van een bepaalde gemiddelde temperatuur. Men onderscheidt de koude luchtverontreiniging

luchtverontreiniging (luchtvervuiling) De aanwezigheid van vreemde stoffen in de lucht die schadelijk zijn voor mensen, planten, dieren of goederen. luchtverontreiniging, fotochemische

luchtverontreiniging, fotochemische (fotochemische smog) Luchtverontreiniging die ontstaat bij helder, zonnig weer, door de inwerking van zonlicht luchtverontreiniging, Wet inzake de

luchtverontreiniging, Wet inzake de Milieuwet van 1970 ter voorkoming en beperking van luchtverontreiniging. Voor het oprichten van, wijzigen lucht, arctische

Lucknow

Lucknow Hoofdstad van de Indiase deelstaat Uttar Pradesh, gelegen aan de Gumti; 1,6 mln inw. (1991). Glas-, sigaretten-, textiel-, voedingsmiddelen-, Lüda

Lüda (Port Arthur-Dairen; Dalian, Lüta) Stad in China, voormalig Mantsjoerije, op de zuidpunt van het Liaodong-schiereiland; 2.400.000 inw. (1990). Lüderitz, Franz Adolf Eduard

Lüderitz, Franz Adolf Eduard (1834-1886) Duits koopman en koloniaal, stichtte in 1883 een handelspost bij Angra-Pequena (nu Lüderitz), ten noorden Ludhiana

Ludhiana Stad in India, marktplaats in de noordwestelijke deelstaat Punjab; 1.042.740 inw. (1991). Graanhandel, staal- en zijde-industrie, machinefabrieken, Ludwigshafen

Ludwigshafen Stad aan de Rijn in Rheinland-Pfalz (Duitsland); 162.162 inw. (1992). Chemische-, metaal-, farmaceutische en elektrotechnische ind

Lugo

Lugo Hoofdstad van de gelijknamige provincie in Noordwest-Spanje, in de autonome regio Galicië; ca. 76.000inw. (prov. 9803 km2, ca. 385.000 inw.). Luik (provincie)

Luik (provincie) (Liège) Provincie in België, 3862 km2, 1.015.007 inw. (1995); hoofdstad Luik. Grenst van het noorden uit resp. aan de Belgische en Luik (stad)

Luik (stad) (Liège) Gemeente in en hoofdstad van de gelijknamige Belgische provincie aan de Maas en de Ourthe; 69,53 km2, 190.377 inw. (1997). Lummen

Lummen Gemeente aan de Demer en het Albertkanaal in de Belgische provincie Limburg (Kempen); 53,38 km2, 13.271 inw. (1997). Agrarische activit

Lund

Lund Stad in Zuid-Zweden, district (län) Malmöhus; 94.251 inw. (1993). Universiteitsstad, kerkelijk en cultureel centrum. Enige industrie. Romaanse Lüneburger Heide

Lüneburger Heide Landschap in het noorden van Duitsland (Neder-Saksen) tussen Aller en Elbe; 7200 km2, tot 169 m hoog. Diluviaal gebied met Lunéville

Lunéville Stad in Frankrijk in het departement Meurthe-et-Moselle aan de monding van de Vezouze in de Meurthe; 20.500 inw. (1990). Machine-, textiel-, Luoyang

Luoyang (Lo-yang) Stad in de Chinese provincie Henan aan de Luo-rivier; 1.190.000 inw. (1990). Machine-, textiel-, cement- en chemische industrie.

Lusaka

Lusaka Hoofdstad van Zambia gelegen op 1280 m hoogte; 982.000 inw. (1990). Handels-, financieel, bestuurlijk en educatief centrum van het land. Luton

Luton Stad in Engelse graafschap Bedfordshire; 167.000 inw. (1992). Auto- en machineindustrie, fabricage van elektrische apparaten. Gewezen hoedenindustrie Lützen

Lützen Stad in Duitsland in het Bezirk Halle, Saksen-Anhalt; 4800 inw. Kasteel uit 16e eeuw. Tijdens de Dertigjarige Oorlog versloeg in de slag bij Luxemburg

Luxemburg (België)

Luxemburg (België) (Luxembourg) Provincie in België; 4441 km2 (grootste van het land), 240.281 inw. (1995); hoofdstad Aarlen. Grenst van het noorden Luxemburg (stad)

Luxemburg (stad) (Luxembourg) Hoofdstad van en gemeente in het Groothertogdom Luxemburg aan de Alzette; ca.77.000 inw. Centrumfunctie op

Luxemburg 2. Geografie

Luxemburg 2. Geografie Landschap De Ösling is een plateau van 400-500 m hoogte, dat wordt doorsneden door diepe kronkelende rivierdalen met Luxemburg 3. Samenleving

Luxemburg 3. Samenleving Demografie In 1994 telde Luxemburg ruim 400.000 inwoners. De bevolking groeit: in 1993 met 1%. Het land had in Luxemburg 4. Geschiedenis

Luxemburg 4. Geschiedenis In 963 bouwde een zekere graaf Siegfried een burcht op de plaats van de huidige hoofdstad; hij geldt daarmee als stichte

Luxemburg 5. Economie

Luxemburg 5. Economie Luxemburg is een klein land met een kleine binnenlandse markt en daarom economisch sterk van het buitenland afhankelijk.

Luxemburg Officiële naam: Grousherzogdem Letzeburg / Grossherzogtum Luxemburg / Grand-Duché de Luxembourg Oppervlakte: 2.586 km2 Inwoners

Luxor

Luxor Stad in Egypte, aan de Nijl op de plaats van de vroegere koningsstad Thebe. Ca. 150.000 inw. (1992). Aardewerkindustrie en verbouw van rietsuiker, Luyksgestel

Luyksgestel Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 22,66 km2, 2874 inw. (1996). Agrarische activiteiten, uitgaande pendel. Luzern

Luzern (Lucerne) Stad in Zwitserland, hoofdstad van gelijknamig kanton aan de monding van de Reuss in het Vierwoudstedenmeer; 59.134 inw. (1992; Luzon

Luzon Grootste en noordelijkste eiland van de Filippijnen; 105.704 km2, 30,8 mln inw. (1990). Hoofdstad: Quezon City. Begrensd door het Babuyan-Lviv

Lviv (Lvov, Lemberg) Stad in Oekraïne, hoofdstad van de gelijknamige regio; 753.000 inwoners. Veelzijdige industrie. Verkeersknooppunt. Cultureel lydiet

lydiet Zwart gesteente dat in Nederland veel voorkomt in de vorm van glimmende kubusvormige of afgeronde zwerfstenen. Ontstaan door diagenese Lyell, Charles

Lyell, Charles (1797-1875) Brits geoloog, Hoogleraar King's College te Londen (1830).grondlegger van de moderne geologie met zijn werk 'Principles Lyon

Lyon Stad in Zuidoost-Frankrijk aan de samenvloeiing van Saône en Rhône, hoofdstad van het dep. Rhône; 422.400 inw. (1990). Veelzijdige industrie, L'Aquila

Maagdenburg (Magdeburg) Stad in Duitsland aan de Elbe, hoofdstad van gelijknamig district; 290.000 inw. (1990) (1986; district 11.526 km2, 1.25

Maagdeneilanden

Maagdeneilanden (Amerikaanse Maagdeneilanden, Virgin Islands of the USA) Eilandengroep in de Atlantische Oceaan, ten oosten van Puerto Rico; maaiveld

maaiveld Grondterrein dat als vergelijkingsvlak fungeert voor dijken, waterstanden, bouwwerken en andere objecten, waarvan men de hoogte wil aangeven. maalpeil

maalpeil Maximale waterhoogte ten opzichte van het NAP in polders en boezemwateren. Zodra dit peil wordt bereikt, komen de molens of gemalen maalstroom

maalstroom Ronddraaiende stroming op zee, meestal gepaard gaande met sterke draaikolken. Ontstaat door naar omlaag stromend water op plaatsen maandtemperatuur, gemiddelde

maandtemperatuur, gemiddelde Temperatuur berekend door de gemiddelde dagtemperatuur van alle dagen van de maand op te tellen en te delen maansgetij

maansgetij Getij dat ontstaat als gevolg van de aantrekkingskracht van de maan op het water van de aarde.

maansteen

maansteen Licht troebele, melkkleurige variëteit van het mineraal adulaar of sanidien. Hoewel tamelijk zacht (hardheid 6) en daardoor sterk aan slijtage maar

maar (ranoe) Met water gevulde (meestentijds) vulkanische explosiekrater. Komen voor bij uitgedoofde vulkanen in onder andere de Eifel, Auvergne Maarheeze

Maarheeze Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 55,40 km2, 9141 inw. (1996). Agrarische activiteiten, enige lichte industrie. Maarkedal

Maarkedal Gemeente in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen in de Vlaamse Ardennen; 45,62 km2, 6278 inw. (1997). Akkerbouw, veeteelt, enige Maarn

Maarn Gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht; 25,34 km2, 5910 inw. (1997). Landbouw, industrie en pendel. In omgeving diverse landgoede

Maarssen

Maarssen Gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht; 31,86 km2, 41.237 inw. (1997). Gevarieerde industrie: wasmiddelen, elektronische apparatu

Maartensdijk

Maartensdijk Gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht; 40,08 km2, 9400 inw. (1997). Agrarische activiteiten, boomkwekerijen. Fraaie omgeving Maas

Maas en Waal, Land van Landstreek in de Nederlandse provincie Gelderland ten westen van Nijmegen, tussen de Maas en de Waal. Agrarische activit

Maas Rivier in Noordwest-Europa, 925 km, stroomgebied 32.900 km2. Ontspringt in Frankrijk als Meuse 456 m boven zeeniveau in departement Haute-Maas en Waal, Land van

Maasbracht

Maasbracht Gemeente in de Nederlandse provincie Limburg aan de Maas en het Julianakanaal; 27,77 km2, 13.772 inw. (1997). De gemeente Maasbr

Maasbree

Maasbree Gemeente in de Nederlandse provincie Limburg; 50,74 km2, 12.581 inw. (1997). Enige lichte industrie, land- en tuinbouw, toerisme. De Maasdam

Maasdam Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland in de Hoekse Waard, sinds 1984 bij Binnenmaas en Strijen. Zuivelfabriek, Maasdonk

Maasdonk Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 36,41 km2, 11.293 inw. (1997). In 1993 gevormd uit de gemeenten Geffen en Nuland.

Maasdriel

Maasdriel Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland in de Bommelerwaard aan de Maas; 29,38 km2, 9308 inw. (1997). Enige industrie, agr

Maaseik

Maaseik Gemeente aan de Maas in de Belgische provincie Limburg; 76,91 km2, 22.183 inw. (1997). Regionaal handels- en onderwijscentrum met industrie Maasland

Maasland Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland in het Westland; 24,45 km2, 6733 inw. (1997). De agrarische bedrijfstakken omvatten Maasmechelen

Maasmechelen Gemeente aan Zuid-Willemsvaart en Maas in de Belgische provincie Limburg (Kempen); 76,27 km2, 35.486 inw. (1997). Handels- Maassluis

Maassluis Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland aan de Nieuwe Maas; 8,98 km2, 33.181 inw. (1997). Gevarieerde industrie, havenactiviteiten, Maastricht

Maastricht Hoofdstad van en gemeente in de Nederlandse provincie Limburg aan de Maas en het Julianakanaal; 58,92 km2, 118.971 inw. (1997). Groei Maastrichtien

Maastrichtien Bovenste etage en tijd van het Boven Krijt. Naam gebaseerd op de kalkafzettingen van de Sint-Pietersberg bij Maastricht, ingevoerd Macar, Adolphe-Henri-Albert de

Macar, Adolphe-Henri-Albert de (1847-1918) Belgisch koloniaal pionier, stichtte o.m. Loeloeaburg (het huidige Kananga, Congo (Zaïre)).

Macau

Macau (stad) Hoofdstad van het gelijknamige Portugese territorium in China.

Macau 2. Geografie

Macau 2. Geografie Landschap Het landschap wordt bepaald door de lage granietheuvels tot een hoogte van ca. 150 m. Het schiereiland heeft ook Macau 3. Samenleving

Macau 3. Samenleving Demografie In 1993 groeide de bevolking met 1,4% tot een aantal van 398.000 (schatting VN per 1-1-1994). Het geboortecijfer Macau 4. Geschiedenis

Macau 4. Geschiedenis Macau is de oudste Europese nederzetting in het Verre Oosten. In 1516 gebruikten de Portugese handelsvaarders de plek Macau 5. Economie

Macau 5. Economie De economie draait voor een groot gedeelte op het toerisme, inclusief de casino's. In 1992 leverde het toerisme 25% van het bbp Macau (stad)

Macau Officiële naam: Macau Oppervlakte: 18 km2 Inwoners: 507.000 (1998) Staatsvorm: Portugees speciaal territorium met interne autonomie Sta

Macedonië

Macedonië (landstreek) De landstreek Macedonië strekt zich uit over drie tegenwoordige staten: Grieks Macedonië (33.841 km2, 2.122.000 inw. (Macedonië (Oudheid)

Macedonië (Oudheid) Landstreek op de Balkan. Macedonië werd rond 1000 v.C. bewoond door Illyriërs, Thraciërs en Griekse kolonisten. Perdicca

Macedonië 2. Geografie

Macedonië 2. Geografie Landschap Macedonië is een zeer bergachtig land. Het landschap kent afwisselend diepe dalen en steile bergruggen. De Macedonië 3. Samenleving

Macedonië 3. Samenleving Demografie Volgens de in 1994 gehouden volkstelling telde de Voormalige Joegoslavische Republiek Macedonië ruim Macedonië 4. Geschiedenis

Macedonië 4. Geschiedenis De huidige staat Macedonië is een deel van het historische gebied Macedonië, dat ook een groot deel van Noord-Griekenlan

Macedonië 5. Economie

Macedonië 5. Economie In het begin van de jaren negentig werd begonnen met de omschakeling van een planeconomie naar een markteconomie. Macedonië (landstreek)

Macedonië Officiële naam: Voormalige Joegoslavische Republiek Macedonië (Makedonija) Oppervlakte: 25.713 km2 Inwoners: 2.000.000 (1998)

Maceió

Maceió (voorheen Macayo) Stad in Brazilië aan de Atlantische Oceaan; hoofdstad van de deelstaat Alagoas; 628.200 inw. (1991). Havenstad met o.Machala

Machala Stad in Zuidwest-Ecuador, hoofdstad van de provincie El Oro; 144.200 inw. (1990). Handelscentrum voor de agrarische omgeving (bananen, Machelen

Machelen Gemeente aan de Zenne en het kanaal Brussel-Rupel in de Belgische provincie Vlaams Brabant aan de rand van het Brussels Hoofdstedelijk Machu Picchu

Machu Picchu Ruïnes van de heilige vestingstad van de Inka's in Perú. Machu Picchu was van 1535 tot 1570 de hoofdstad van het Inca-rijk. De stad macigno

macigno Belgische naam voor kalkachtige, vaak kleirijke zandsteen. Geologisch interessant gesteente, daar het een overgangsfaciës voorstelt tussen Mackenzie

Mackenzie Mountains Bergketen in Noordwest-Canada, voortzetting van de Rocky Mountains. Vormt waterscheiding tussen de Mackenzie en de Yukon

Mackenzie Rivier in Noordwest-Canada; 1900 km, tussen het Grote Slavenmeer en de Mackenziebaai in de Beaufort-zee en met een totale lengte van Mackenzie Mountains

Macquarie-eiland

Macquarie-eiland Tot Australië behorend eiland in de Zuidelijke IJszee, ongeveer 1300 km ten zuidoosten van het eiland Tasmanië, op 54° 37' ZB macroklimaat

macroklimaat Klimaat dat zich uitstrekt over een groot gebied.

Madagaskar

Madagaskar 2. Geografie

Madagaskar 2. Geografie Landschap Madagaskar omvat een 15 tot 110 km brede kustvlakte in het westen, een centraal plateau met vulkanische Madagaskar 3. Samenleving

Madagaskar 3. Samenleving Demografie In 1994 telde Madagaskar naar schatting van de VN 14,3 miljoen inwoners. De jaarlijkse bevolkingsgroei Madagaskar 4. Geschiedenis

Madagaskar 4. Geschiedenis Tussen 2000 en 1000 jaar geleden werd het onbewoonde Madagaskar gekoloniseerd door zwarte Afrikanen en Maleiers. Madagaskar 5. Economie

Madagaskar 5. Economie De economie van Madagaskar wordt gedomineerd door de agrarische sector. In de jaren tachtig had deze sector te lijden Made en Drimmelen

Madagaskar Officiële naam: République de Madagascar Oppervlakte: 587.041 km2 Inwoners: 14.462.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek

Made en Drimmelen Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 60,25 km2, 26.455 inw. (1997). Land- en tuinbouw (aardbeien, Madeira Archipel

Madeira (riv.)

Madeira (riv.) Rivier in Zuid-Amerika; 3239 km, zijrivier van de Amazone. Wordt gevormd door de samenvloeiing van de Beni en de Mamoré in Noord-Madhya Pradesh

Madeira Archipel Eilandengroep en autonome regio van Portugal in de Atlantische Oceaan; 794 km2, ca. 253.000 inw. Grootste eiland: Madeira; ho

Madhya Pradesh Grootste deelstaat van India, bestaat in zijn huidige vorm sinds 1956; 443.446 km2, 66.181.170 inw. (1991). Hoofdstad: Bhopal. Madison

Madison Hoofdstad van de Amerikaanse staat Wisconsin; 191.000 inw. (1990). Centrum van rijk agrarisch gebied met fabricage van machines, elektrische Madras

Madras Hoofdstad van de Indiase deelstaat Tamil Nadu, aan de Coromandelkust aan de Golf van Bengalen; 5,4 mln inw. (1991). Industrieel- handels-, Madrid

Madrid Hoofdstad van Spanje, op de hoogvlakte van midden-Spanje, gelegen op 650 m hoogte aan de Manzanares-rivier, een gekanaliseerde zijrivier Madura

Madura Eiland in de Indonesische provincie Oost-Java, door de Straat van Madura gescheiden van Java; 5.290 km2, 2,8 mln inw. (1989). Hoofdstad: Madurai

Madurai (Mathurai) Stad aan de Vaigai in de zuidelijke Indiase deelstaat Tamil Nadu; 950.000 inw. (1991). Handelsplaats en gevarieerde industrie (Maebashi

Maebashi Centrum van zijdeïndustrie op het Japanse eiland Honshu, 100 km ten noordwesten van Tokio, 285.337 inw. (1993). Gedurende de Tokoegawa- Mafikeng

Mafikeng (Tot 1980 Mafeking) Stad aan de Molopo in Zuid-Afrika, Kaapprovinsie; ca. 9.000 inw. Centrum van veeteeltgebied. Zuivelindustrie, vleesverwerking. mafische mineralen

mafische mineralen Gewoonlijk donker gekleurde silicamineralen die rijk zijn aan ijzer en magnesium. Onder de mafische mineralen vallen de amfibolen, Magalhães, Fernão de

Magalhães, Fernão de (ca. 1470-1521) Portugees ontdekkingsreiziger. Stak op zijn wereldreis (1519-21) als eerste de Grote Oceaan over, landde Magdalena

Magdalena Rivier in Colombia; 1538 km. Ontspringt in de Cordillera Central in Zuidwest-Colombia en mondt uit in de Caribische Zee. Levens- en magerkool

magerkool Steenkoolsoort met een koolstofgehalte van 91%.

Maghreb

Maghreb Benaming voor de Noord-Afrikaanse landen ten westen van het Nijldal: Libië, Tunesië, Algerije, Marokko en het gedeelte van Mauritanië magma

magma Gloeiend gesmolten gesteente in de aardkorst; bevindt zich gewoonlijk in grote hoeveelheden in de magmahaard, waaruit het via breuken en magneetkies

magneetkies (pyrrotien) Mineraal uit de sulfidengroep behorend tot de kiezen, chemische samenstelling FeS. Hardheid 4, dichtheid 4600 kg/m3. Komt magnesiet

magnesiet Mineraal uit de carbonaatgroep, chemische samenstelling MgCO3. Dichtheid 3000 kg/m3, hardheid 4, trigonale, wit tot geelbruine kristallen magnetische storm

magnetische storm Plotselinge toename van de intensiteit van het magnetisch veld van de aarde op het moment dat plasmawolken afkomstig van zonnevlammen Magnitogorsk

Magnitogorsk Stad aan de Oeral-rivier in zuidwest-Siberië, Rusland; 443.000 inw. (1990). Een van de grootste ijzer- en staalfabriekscomplexen van Mahallah al-Kubra, al-

Mahallah al-Kubra, al- Stad aan de Nijl in Egypte ten noorden van Caïro; ca. 410.000 inw. (1992). Centrum van katoengebied; grootste textielfabrieken maharadja

maharadja (Sanskriet: grote koning) Erfelijke titel van een Indiaas vorst.

Maharashtra

Maharashtra Deelstaat in het midden van India; 307.690 km2, 78.937.187 inw. (1991). Hoofdstad: Bombay (12½ mln inw.; 1991). Belangrijke agrarische Main

Main Rivier in Duitsland, mondt bij Mainz uit in de Rijn; 524 km. Vanaf Bamberg bevaarbaar. Door Rijn-Main-Donau-Kanaal verbonden met de Donau.

Maine

Maine (Pine Tree State) Staat in het noordoosten van de VS (New England), grenzend aan Canada, de Atlantische Oceaan en de staat New Hampshire; Maine-et-Loire

Maine-et-Loire Departement in West-Frankrijk; 7166 km2, 705.400 inw. (1990). Hoofdstad: Angers. Het centrale Loiredal is een vruchtbaar landbouwgebied Mainz

Mainz Stad aan de Rijn en de Main in Duitsland, hoofdstad van Rheinland-Pfalz sinds WO II; 178.000 inw. (1992). Rijnhaven met o.a. wijnhandel; Maiquetía

Maiquetía Stad in Noord-Venezuela bij Caracas aan de Caribische Zee; 83.000 inw. (1990). Gevarieerde industrie. Luchthaven voor Caracas.

Maire, Jacob le

Maire, Jacob le (ca. 1585-1616) Nederlands zeevaarder en ontdekkingsreiziger. Vond samen met Willem Corneliszoon Schouten (ca. 1580-1625) t

Majkop

Majkop (Maykop) Stad aan de Belaja in Rusland; ca. 150.000 inw. Hoofdstad van de autonome republiek Adygië. Voedingsmiddelen-, machine-, hout- Makejevka

Makejevka Stad in Oekraïne in het Donetsbekken; ca. 424.000 inw. Steenkoolmijnen en daarmee verwante industrieën; hoogovens, cementfabricage Malabarkust

Malabarkust Kuststrook in Zuidwest-India, zich uitstrekkend van Kaap Comorin tot Goa, in de deelstaten Kerala en Karnataka. Cochin is de belangrijkste Malabo

Malabo Hoofdstad van Equatoriaal Guinee, gelegen op het eiland Bioko; met ca. 31.000 inw. de grootste nederzetting van het land. Bestuurlijk en economisch Malacca (schiereiland)

Malacca (schiereiland) (Kra Schiereiland, Malaya) Schiereiland (ca. 1.200 km lang en tot 320 km breed) ten zuiden van het Zuidoost-Aziatische v

Malacca (stad)

Malacca (stad) (Malakka, Melaka) Stad (295.000 inw. in 1991) hoofdstad van gelijknamige deelstaat (1658 km2; 511.500 inw. in 1985) van Maleisië malachiet

malachiet Mineraal uit de carbonaatgroep, chemische samenstelling Cu(OH)2.CuCO3. Hardheid 3½-4, dichtheid 4000 kg/m3. Monoklien en voorkomend Málaga

Málaga Stad aan de Spaanse zuidkust (Costa del Sol) nabij de monding van de Guadalhorce in de Middellandse Zee, hoofdstad van de gelijknamige Malang

Malang Stad aan de Brantas-rivier in de Indonesische provincie Java Timor, 80 km ten zuiden van Surabaya, gelegen op een door vulkanen omringd Malatya

Malatya Stad in Oost-Turkije, hoofdstad van gelijknamige provincie; 281.776 inw. (1990). Spoorwegknooppunt en handelscentrum voor rijk agrarisch Malawi

Malawi 2. Geografie

Malawi 2. Geografie Landschap Het berglandschap in het noordwesten en het uiterste zuidoosten (hoogste top de Sapitwa op 3000 m) wordt afgewisseld Malawi 3. Samenleving

Malawi 3. Samenleving Demografie In 1994 had Malawi ruim 10,8 miljoen inwoners. De bevolking groeide tussen 1980 en 1992 gemiddeld met Malawi 4. Geschiedenis

Malawi 4. Geschiedenis Vanaf de 16e eeuw is het gebied van het huidige Malawi (de naam van een koninkrijk dat al in de 15e eeuw bestond) in bez

Malawi 5. Economie

Malawi 5. Economie Malawi heeft een agrarische economie. Hierdoor is de economie sterk afhankelijk van onbeïnvloedbare factoren: de weeroms

Malawi Officiële naam: Republic of Malawi Oppervlakte: 118.484 km2 Inwoners: 9.840.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek Staatshoofd

Malawimeer

Malawimeer (Njasameer) Meer in Oost-Afrika in Malawi; 28.899 km2. Deel van de Centraal-Afrikaanse slenk. Vele kleine rivieren (voornaamste: Ruhu

Maldegem

Maldegem Gemeente aan het Leopoldkanaal in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen (Meetjesland); 94,64 km2, 21.870 inw. (1997). Verzorgend Malé

Malé Hoofdstad van de republiek Malediven in de Indische Oceaan; met 55.130 inw. (1990) de grootste stad van het land. De stad is gelegen op het Malediven

Malediven 2. Geografie Landschap De Malediven liggen op de onderzeese bergen van de Maledivenrug en komen nergens meer dan 2,5 m boven Malediven 3. Samenleving

Malediven 3. Samenleving Demografie In 1993 groeide de bevolking met 3,6% tot een aantal van 246.000 inwoners. De gemiddelde leeftijd lag Malediven 4. Geschiedenis

Malediven 4. Geschiedenis In de loop van de 6e eeuw n.C. raakten de Malediven bevolkt met boeddhistische kolonisten uit Zuid-Azië. In de 12e Malediven 5. Economie

Malediven 5. Economie De economie is gebaseerd op visserij, toerisme en scheepvaart. De landbouw is beperkt tot een aantal voedselgewassen. On

Malediven Officiële naam: Dhivehi Raajje (Republiek van de Malediven) Oppervlakte: 298 km2 Inwoners: 290.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële Malediven 2. Geografie

Maleisië

Maleisië 2. Geografie

Maleisië 2. Geografie Landschap Het Malakkaschiereiland bestaat uit een westelijke en een oostelijke kustvlakte rond een bergachtig binnenland Maleisië 3. Samenleving

Maleisië 3. Samenleving Demografie In 1993 had Maleisië een inwonertal van 18.845.340. De bevolkingstoename bedroeg dat jaar 2,3%. De gemiddelde Maleisië 4. Geschiedenis

Maleisië 4. Geschiedenis In de 7e eeuw beheerste het boeddhistische Koninkrijk der Sri Vijaya's de meeste landen rond de Zuidchinese Zee. Het cen

Maleisië 5. Economie

Maleisië 5. Economie In de periode 1987-1995 groeide de economie jaarlijks met ruim 8% en vond er een verdubbeling van het inkomen per hoofd

Maleisië Officiële naam: Persekutuan Tanah Malaysia (Federatie van Maleisië) Oppervlakte: 329.758 km2 Inwoners: 20.932.000 (1998) Staatsvorm

Mali

Mali 2. Geografie

Mali 2. Geografie Landschap Mali bestaat grotendeels uit vlakten en lage plateaus. De hoogst gelegen gebieden zijn te vinden in het zuiden en noordo

Mali 3. Samenleving

Mali 3. Samenleving Demografie In 1994 had Mali naar schatting van de VN 10,5 miljoen inwoners. De bevolking was over de periode 1980-1992 Mali 4. Geschiedenis

Mali 4. Geschiedenis Het eerste grote rijk beneden de Sahara dat op Malinees grondgebied ontstond, was het oude rijk Ghana (4e eeuw n.C.). Dit Mali 5. Economie

Mali 5. Economie De economische activiteiten in Mali beperken zich tot het zuiden, waar vooral de Niger een bron is van economische activiteit: visserij Malle

Mali Officiële naam: République du Mali Oppervlakte: 1.240.192 km2 Inwoners: 10.108.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek Staatshoofd

Malle Gemeente in de Belgische provincie Antwerpen in de Kempen; 51,98 km2, 13.589 inw. (1997). Industrie (elektrotechniek, bouwmaterialen), agrarische Mallorca

Mallorca (Majorca) Spaans eiland in de Middellandse Zee, behorend tot de Balearen; 3640 km2, ca. 600.000 inw. (1990) Hoofdstad: Palma de Mallorca. Malmédy

Malmédy Gemeente bij samenvloeiing van Warche en Warchenne in de Belgische provincie Luik; 9,99 km2, 10.838 inw. (1997). Faciliteitengemeen

Malmö

Malmö Stad in Zuid-Zweden, hoofdstad van de prov. Malmöhus aan de Sont; ca. 240.000 inw. (1992; prov. 4938 km2, 750.000 inw.). Haven- en handelsstad Malta

Malta 2. Geografie

Malta 2. Geografie Landschap De Maltese eilanden zijn de toppen van een onderzeese rug, die van Sicilië naar Tunesië loopt. Het eiland Malta zelf Malta 3. Samenleving

Malta 3. Samenleving De traditionele Maltese plattelandssamenleving omvatte een aantal dorpsgemeenschappen waarin grote verschillen in rijkdo

Malta 4. Geschiedenis

Malta 4. Geschiedenis De oudste archeologische resten dateren van ca. 3800 v.C. en stammen uit het Neolithicum. Rond 2000 v.C. vond er waarsch

Malta 5. Economie

Malta 5. Economie Na het verkrijgen van volledige onafhankelijkheid in 1964 schakelde Malta zonder veel moeite over op een parlementaire democratie. malthusianisme

Malta Officiële naam: Repubblika ta' Malta / Republic of Malta Oppervlakte: 316 km2 Inwoners: 379.500 (1998) Staatsvorm: republiek Staatshoofd

malthusianisme Bevolkingstheorie van de Engelse klassieke econoom en dominee Thomas R. Malthus (1766-1834). Zijn wetenschappelijke benadering Maluku

Maluku (Molukken) Indonesische provincie bestaande uit de eilandengroep tussen Sulawesi, Irian Jaya, Timor en de Filipijnen; 74.505 km2, 2.001.200 Mamoré

Mamoré Rivier in Bolivia; 1930 km. Gevormd door de samenvloeiing van de Chaparé en de Ichilo in Noord-Bolivia. Vormt samen met de Beni de Manage

Man, Isle of (Mannin) Eiland in de Ierse Zee, 'Crown dependency' van Groot-Brittannië; 572 km2, 75.000 inwonwers (1998). Hoofdstad: Douglas. Maputo

Manage Gemeente aan het Centrumkanaal in de Belgische provincie Henegouwen; 19,68 km2, 21.869 inw. (1997). Metaal-, glas-, aardewerk-, voedings- Managua

Managua Hoofdstad van Nicaragua en van het gelijknamige departement, aan het Meer van Managua; met 990.000 inw. de grootste stad van het land Manama

Manama (Al-Manamah) Hoofdstad en handelscentrum van de Perzische-Golfstaat Bahrein, niet ver van de Saoedi-Arabische stad Dahran; 137.000 manasa

manasa (Sankr.:behorend tot manas - geest). In het hindoeïsme een naam met verschillende betekenissen: 1. Naam van het hoogste wezen; god van Manaus

Manaus Stad in Brazilië aan de samenvloeiing van de Amazone en de Negro, hoofdstad van de deelstaat Amazonas; 1.010.500 inw. (1991). Havenstad Manche

Manche Departement in Normandië in West-Frankrijk aan Het Kanaal; 5938 km2, 482.200 inw. (1992). Hoofdstad: Saint-Lô. Beslaat het schiereiland Manchester

Manchester Stad in het stedelijk graafschap (metropolitan county) Greater Manchester aan de Irwell; 434.600 inw. (1992) (1992, incl. voorsteden 2.573.500 Mandalay

Mandalay Stad in Birma aan de Irrawaddy, hoofdstad van de gelijknamige provincie; ca. 685.000 inw. Handelsstad, centrum van agrarische omgeving. mangaanknollen

mangaanknollen Afzettingsgesteente in de vorm van concreties (knollen) met een doorsnede van gemiddeld 10 cm, opgebouwd uit concentrische lagen mangaanspaat

mangaanspaat (rodochrosiet) Mineraal uit de carbonaatgroep, chemische samenstelling MnCO3. Hardheid 4, dichtheid 3700 kg/m3. Komt voor in Mangalore

Mangalore Havenstad aan de Arabische Zee in de Indiase deelstaat Karnataka; 272.000 inw. (1991). Export van koffie, cashewnoten, specerijen en

manganiet

manganiet Mineraal uit de oxidengroep, behorend tot de limonieten; chemische samenstelling MnO(OH). Hardheid 4, dichtheid 4400 kg/m3. Rombisch mangrove

mangrove (ook: vloedbos) Bos langs modderige tropische en subtropische kusten, in zoutmoerassen en slibrijke rivierdelta's. De mangrovevegetatie mangrovekust

mangrovekust Sedimentiekust, waarbij sprake is van het invangen van sediment door de mangrove. Deze mangrovebossen zorgen op zichzelf ook al Manhattan

Manhattan Stadsdistrict van New York op een eiland tussen de East River en de Hudson River; 58 km2, ca. 1.487.000 inw. (1990). Commercieel, financieel Manhay

Manhay Gemeente aan de Aisne in de Belgische provincie Luxemburg; 119, 80 km2, 2842 inw. (1997). Agrarische activiteiten en toerisme (fraaie omgeving Manila

Manila Hoofdstad van de Filippijnen op het eiland Luzon aan de Manila Baai; 1,6 mln inw. (1990). De belangrijkste haven- en industriestad en de regeringszetel Manipur

Manipur Deelstaat (sinds 1972) in het noordoosten van India, grenzend aan Burma; 22.327 km2, 1.837.149 inw. (1991). Hoofdstad: Imphal, een van Manitoba

Manitoba Provincie in het midden van Canada, in het zuiden grenzend aan de VS; 649.950 km2, 1,1 mln inw. (1991), waaronder ruim 70.000 indianen Manizales

Manizales Stad in Centraal-Colombia op de westhelling van de Cordillera Central, hoofdstad van het departement Caldas; ca. 330.000 inw. (1993). Mannheim

Mannheim Stad in Baden-Württemberg bij de monding van de Neckar in de Rijn; 312.000 inw. (1991). Belangrijke (overslag)haven; veelzijdige industrie. Mansurah, al-

Mansurah, al- (El Mansoerah) Stad aan de Damietta in Egypte; ca. 370.000 inw. (1992). Commercieel (katoen) en industrieel (katoen- en wolspinnerijen, Manta

Manta Stad in Ecuador, in het westen van het land aan de Grote Oceaan; 125.500 inw. (1990)

Mantsjoerije

Mantsjoerije Gebied in Noordoost-China, grenzend aan Binnen-Mongolië, Siberië en Noord-Korea; 780.000 km2, ca. 105,8 mln. inw. In noordoosten Mantua

Mantua (Mantova) Stad in Noord-Italië aan de Mincio, hoofdstad van de gelijknamige provincie; 54.808 inw. (1990) (1983; prov. 2339 km2, 375.055 Man, Isle of

Maputo (tot 1976 Lourenço Marques) Hoofdstad van Mozambique aan de Baai van Lourenço Marques, hoofdstad van de gelijknamige provincie; met Mar del Plata

Mar del Plata Stad in de Argentijnse provincie Buenos Aires aan de Atlantische Oceaan; 523.178 inw. (1990). Badplaats met uitgestrekte zandstranden. Maracaibo

Maracaibo Stad in Venezuela aan de doorvaart van de Golf van Venezuela naar het Meer van Maracaibo, hoofdstad van de deelstaat Zulia; ca. 1,3 miljoen Maracay

Maracay Stad in Venezuela aan het Valenciameer, hoofdstad van de deelstaat Aragua; 539.000 inw. (1990). Centrum van agrarisch gebied (koffie, suiker, Marajó

Marajó Braziliaans eiland in de Amazonedelta aan de Atlantische Oceaan; 47.500 km2, ca. 150.000 inw. Grotendeels moerassig; veeteelt en toerisme. Maranón

Maranón Rivier in Peru, belangrijkste bronrivier van de Amazone; ruim 1600 km. Ontspringt in de Andes, vloeit 90 km ten zuiden van Iquitos samen Maras

Maras (Kahramanmaras) Stad in het zuiden van Turkije aan de voet van het Taurusgebergte in het dal van de Ceyhan, hoofdstad van provincie Kahramanmaras; Marathon, slag bij

Marathon, slag bij (490 v.C.) Veldslag bij de Griekse stad Marathon tussen een Atheens leger o.l.v. Miltiades en het Perzische leger van Darius I (reg. marbre rouge

marbre rouge (Fr.: rood marmer) In België gebruikelijke naam voor bepaalde kalkstenen (geen marmer), vooral uit het Devoon, waarin rode klei en Marche

Marche Regio in Midden-Italië aan de Adriatische Zee; 9692 km2, 1.433.994 inw. (1992). Hoofdstad: Ancona. Omvat de provincies Ancona, Ascoli Marche-en-Famenne

Marche-en-Famenne Gemeente in de Belgische provincie Luxemburg (Fagne en Famenne; 121,43 km2, 15.878 inw. (1997). Industrieel en handelscentrum, Marchin

Marchin Gemeente aan de Hoyoux in de Belgische provincie Luik (Condroz); 28,48 km2, 4915 inw. (199'7). Veeteelt, enige industrie, woonfunctie. Marco Polo

Marco Polo (ca. 1254-1324) Venetiaans koopman. De eerste Europese beschrijver van het Verre Oosten. Marco Polo verbleef met zijn vader en oom

marginale gronden

marginale gronden Gronden die wat betreft kwaliteit (bijv. vruchtbaarheid, vochtigheid) aan de grens van de bruikbaarheid liggen. Marginale gronden Margraten

Margraten Gemeente in de Nederlandse provincie Limburg; 57,71 km2, 13.815 inw. (1997). Agrarische activiteiten, fruitveiling, industrie (elektron

Marianen

Marianen (Northern Mariana Islands/Noordelijke Marianen) Groep vulkanische eilanden op de Marianenrug in de Grote Oceaan, ca. 2500 km ten oosten Marianen Trog

Marianen Trog Trog in de vorm van een smalle boog in het zuidoostelijk gedeelte van de Marianenarchipel. Een van de diepste plekken ter wereld. Mariazell

Mariazell Stad in Stiermarken in Oostenrijk; ca. 25.000 inw. Belangrijkste bedevaartoord van Midden-Europa met de Magna Mater Austriae, het nationale Maribor

Maribor (Du.: Marburg) Stad in Slovenië; 110.000 inw. (1991). Centrum van een vruchtbare omgeving met verbouw van appels en druiven. Zware Mariekerke

Mariekerke Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Zeeland op Walcheren; 34,80 km2, 4158 inw. (1996). Agrarische activiteiten en dagtoerisme. mariene afzetting

Mari-El

Mari-El (Mari Republiek, tot 1991 Marijskaja ASSR) Autonome republiek (sinds 1936) in de Russische Federatie, ten noorden van de middenloop van markasiet

mariene afzetting Sediment dat in zee is afgezet.

mariene erosie

mariene erosie De uitschurende werking van met materiaal beladen zeewater. Erosie door de zee vindt vrijwel uitsluitend plaats langs klifkusten. Weliswaar mariene sedimentatie

mariene sedimentatie Het verschijnsel dat los materiaal na transport door zeewater op het aardoppervlak terechtkomt. De meeste afzettingen worden marinehaven

marinehaven Een min of meer beveiligde ligplaats voor oorlogsschepen. Een dergelijke haven heeft bij voorkeur een strategische positie en goede maritieme lucht

maritieme lucht (m) Luchtsoort waarvan het brongebied boven de oceaan ligt.

markasiet Mineraal behorend tot de sulfiden, chemische samenstelling FeS2. Hardheid 5-6, dichtheid 4890 kg/m3. Geel tot vaalwit van kleur. Aangetroff

marke

marke Vereniging van boeren die het gebruik van de collectieve gronden rond een esdorp regelde. De collectieve gronden bestonden uit het veld of Markelo

Markelo Gemeente in de Nederlandse provincie Overijssel; 92,64 km2, 7069 inw. (1997). Agrarische activiteiten, (dag)toerisme dank zij fraaie omgev

Marken

Marken Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland aan het IJsselmeer, sinds 1991 bij Waterland. Visserij en toerisme markgrond

markgrond (ook: meent) Grond die onder het beheer stond van de marke, een vereniging van boeren uit een esdorp. Het is collectieve grond bestaande marktgebied

marktgebied (ook: verzorgingsgebied) Het gebied waaruit de klanten van een bedrijf of instelling komen. Er kan een onderscheid gemaakt worden Marmara, Zee van

Marmara, Zee van (Zee van Marmora) Binnenzee in Turkije tussen Europa en Azië, door de Bosporus verbonden met de Zwarte Zee, door de Dard

marmer

marmer Fijn- tot grofkorrelig gesteente met een kristallijne structuur, ontstaan door metamorfose en rekristallisatie van kalksteen. Dichtheid 2600-2800 Marne

Marne 1. Rivier in Frankrijk in het Bekken van Parijs; 525 km, stroomgebied 20.700 km2. Ontspringt op het plateau van Langres en mondt bij Parijs Marokko

Marokko 2. Geografie Landschap Marokko bestaat voor het grootste deel uit hooggebergten en plateaus. Van noord naar zuid zijn de volgende bergketens Marokko 3. Samenleving

Marokko 3. Samenleving Demografie In 1994 woonden er naar schatting 26,5 miljoen mensen in Marokko. De bevolking groeide tussen 1980 en Marokko 4. Geschiedenis

Marokko 4. Geschiedenis Door de eeuwen heen heeft Marokko blootgestaan aan invasies en buitenlandse invloeden. De eerste invasie vond plaats Marokko 5. Economie

Marokko 5. Economie De Marokkaanse economie steunt vooral op de winning en export van fosfaten, maar ook de export van agrarische producten

Marokko Officiële naam: Al-Mamlakah al-Magribiyah (Koninkrijk Marokko) Oppervlakte: 458.730 km2 Inwoners: 29.114.000 (1998) Staatsvorm: Marokko 2. Geografie

Marowijne

Marowijne (Fr.: Maroni) Grensrivier tussen Suriname en Frans-Guyana; 720 km. Ontspringt in het Tumac-Humac-gebergte en mondt uit in de Atlan

Marquesaseilanden

Marquesaseilanden (Marquises) Groep vulkanische eilanden in de Grote Oceaan, behorend tot Frans Polynesië; 1049 km2, ca. 7400 inw. Grootste Marrakech

Marrakech (Marrakesh) Oasestad in West-Marokko, aan de voet van de Hoge Atlas aan de Tensift; bevolking agglomeratie ca. 1,5 miljoen (1990). Marrons

Marrons In Suriname en Guyana de gebruikelijke naam voor bosnegers, de nakomelingen van gevluchte negerslaven.

Marsdiep

Marsdiep Zeegat in de Nederlandse provincie Noord-Holland tussen Den Helder en het eiland Texel. Naam afgeleid van Maresdiep: zeegeul. Aan de Marseille

Marseille (Massalia, Massilia) Stad in Zuid-Frankrijk aan de Middellandse Zee, hoofdstad van het dep. Bouches-du-Rhône; 807.700 inw. (1990). Ligging Marshalleilanden

Marshalleilanden 2. Geografie

Marshalleilanden 2. Geografie In totaal bestaan de Marshalleilanden uit 34 laaggelegen atollen, die nergens hoger zijn dan 15 meter boven de zeespiege

Marshalleilanden 3. Samenleving

Marshalleilanden 3. Samenleving Demografie In 1993 groeide de bevolking met 4% tot een aantal van 51.982. Het geboortecijfer bedroeg 47 per Marshalleilanden 4. Geschiedenis

Marshalleilanden 4. Geschiedenis In de 16e eeuw waren Spaanse zeevaarders de eerste Europeanen die de eilanden ontdekten, maar de Spaanse Marshalleilanden 5. Economie

Marshalleilanden 5. Economie De landbouw is gericht op zelfvoorziening. De belangrijkste gewassen zijn kopra, kokos, cassave en zoete aardappelen.

Marshalleilanden Officiële naam: Republic of the Marshall Islands Oppervlakte: 181 km2 Inwoners: 63.000 (1998) Staatsvorm: republiek Staatshoofd

Martelange

Martelange Gemeente aan de Sûre in de Belgische provincie Luxemburg (Ardennen); 29,67 km2, 1513 inw. (1997). Bosontginning, houtverwerking, Martinique

Martinique Vulkanisch eiland in de Caribische Zee, vormt samen met Guadeloupe de Franse Antillen (Frans West-Indië), Frans departement sinds Marum

Marum Gemeente in de Nederlandse provincie Groningen; 65,01 km2, 9706 inw. (1997). Veeteelt, zuivelindustrie (o.a. vervaardiging saint-paulinka

marxistische geografie

marxistische geografie Richting in de geografie waarin de ruimtelijke organisatie als een weerspiegeling van de klassenstructuur van de maatschappij Maryland

Maryland (Free State; Old Line State) Staat in het oosten van de VS aan de Atlantische Oceaan, grenzend aan Pennsylvania, Virginia en West Virginia; Maseru

Maseru Hoofdstad van Lesotho, aan de Caledon, hoofdstad van het gelijknamige district; aggl. ca. 110.000 inw. (district 4279 km2, ca. 311.000 inw.). Mashhad

Mashhad (Mesjed, Meshed) Stad in Noordoost-Iran, hoofdstad van de provincie Khoresan; met ca. 1,79 mln. inw. een van de grootste steden van Iran. Maskarenen

Maskarenen (Mascareignes, Iles) Eilandengroep ten oosten van Madagascar in de Indische Oceaan, hoofdzakelijk bestaand uit Mauritius, Réunion Maskate

Maskate (Masqat) Hoofdstad van het sultanaat Oman aan de Golf van Oman; ca. 50.000 inw. Havenstad met export van dadels, tarwe, rozijnen, zuidvruchten Massachusetts

Massachusetts (Bay State; Old Colony) Staat in het noordoosten van de VS, aan de Atlantische Oceaan, in New England; 27.337 km2, 6.016.000 inw. Massawa

Massawa (Massaoea, Mesewa) Stad en grootste haven van Eritrea aan de Rode Zee; ca. 20.000 inw. (1990). IJzer-, cement- en tabaksindustrie. Productie massief

massief Uitgestrekt, uit kristallijne gesteenten opgebouwd gedeelte van de aardkorst, waarvan de sedimenten door erosie zijn weggevoerd. Een massief Massif Central

Massif Central (Hoogland van Auvergne) Landstreek in Midden-Frankrijk tussen Bekken van Parijs, Bekken van Aquitanië, Saône en Rhône; 85.000 Matabeleland

Matabeleland Twee provincies in het zuidwesten van Zimbabwe: Matabeleland North; 73.537 km2, ca. 886.000 inw. Hoofdstad: Bulawayo. Matabeleland Matadi

Matadi Stad in Congo (Zaïre) aan het estuarium van de Congo; ca. 140.000 inw. Hoofdstad van de provincie Bas-Congo. Een van de grootste havens Matamoros

Matamoros Stad in Noordoost Mexico aan de Rio Grande; 300.000 inw. (1990). Havenstad, door auto- en spoorwegen verbonden met de VS en met Matanzas

Matanzas Stad aan de noordwestkust van Cuba, hoofdstad van gelijknamige provincie; ca.112.000 inw. (provincie 11.739 km2, ca. 578.000 inw.). Havenstad Mato Grosso

Mato Grosso 1. Deelstaat in Zuidwest-Brazilië; 881.001 km2, ca. 2,1 mln. inw. Hoofdstad: Cuiabá. In het noorden tropisch regenwoud; ten zuiden v

matrix (geol.)

matrix (geol.) Fijnkorrelig materiaal van een gesteente waarin de grovere elementen zijn ingebed. In afzettingsgesteenten is de matrix meestal het bindende Matsudo

Matsudo Stad op het Japanse eiland Honshu; 454.205 inw. (1993). Woon- en industriële voorstad van Tokio met o.a. ijzerverwerking en lichte industrie.

Matsuyama

Matsuyama (Matsoejama) Stad in Japan op het eiland Shikoku; 452.057 inw. (1993). Petrochemische, textiel-, metaal-, voedingsmiddelen- en machine-Matterhorn

Matterhorn (It.: Cervino) Piramidevormige bergtop in de Penninische Alpen aan de Italiaans-Zwitserse grens; 4478 m hoog. Steile, enigszins holle Maurik

Maurik Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland in de Betuwe; 41,39 km2, 6610 inw. (1997). Agrarische activiteiten (fruitteelt). Voor het Mauritanië

Mauritanië 2. Geografie

Mauritanië 2. Geografie Landschap Ongeveer twee derde van het land behoort tot de Sahara; het zuidelijke gedeelte van Mauritanië ligt in de Sahelzone.

Mauritanië 3. Samenleving

Mauritanië 3. Samenleving Demografie In 1994 woonden er 2,2 miljoen mensen in Mauritanië. De bevolking groeide in de periode 1980-1992 gemiddeld Mauritanië 4. Geschiedenis

Mauritanië 4. Geschiedenis Uit neolithische overblijfselen, gevonden in het Adrargebied, blijkt dat het land al in de prehistorie bewoond werd. Ong

Mauritanië 5. Economie

Mauritanië 5. Economie De economie van Mauritanië heeft een agrarisch karakter met grote nadruk op veehouderij. In 1992 had het land een beroep

Mauritanië Officiële naam: Al-Djumhurriyya al-Islamiyya al-Muritaniyya / République Islamique de Mauritanie Oppervlakte: 1.030.700 km2 Inwoners

Mauritius

Mauritius 2. Geografie

Mauritius 2. Geografie Landschap De eilanden Mauritius en Rodrigues zijn beide van vulkanische oorsprong; Mauritius is een groot, oestervormig Mauritius 3. Samenleving

Mauritius 3. Samenleving Demografie In 1992 had Mauritius 1,1 miljoen inwoners. De meeste inwoners (ruim 1 miljoen) wonen op het hoofdeiland Mauritius 4. Geschiedenis

Mauritius 4. Geschiedenis Voor de komst van de Portugezen in de 16e eeuw was het eiland waarschijnlijk onbewoond. Aan het eind van de 16e eeuw Mauritius 5. Economie

Mauritius 5. Economie Tot in de jaren tachtig werd de economie van Mauritius gedomineerd door de verbouw en export van suiker. Hierdoor was Mauthausen

Mauritius Officiële naam: Republic of Mauritius Oppervlakte: 2.040 km2 Inwoners: 1.168.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek Staatshoofd

Mauthausen Gemeente in de Oostenrijkse provincie Oberösterreich, ten zuidoosten van Linz; 4400 inwoners. Granietgroeven. In het concentratiekamp Mayenne

Mayenne Departement in West-Frankrijk; 5175 km2, 278.000 inw. (1990). Hoofdstad: Laval. Verbouw van voedergewassen; veeteelt. Enige industrie. Mayotte

Mayotte Frans overzees gebiedsdeel ('collectivité territoriale') in de straat van Mozambique. Vruchtbaar eiland behorende tot de Comoren Archipel; Mbabane

Mbabane Hoofdstad van Swaziland, gelegen op een hoog plateau; ca. 52.000 inw. Economisch, bestuurlijk en commercieel centrum. IJzer- en steenkoolmijnen Mbandaka

Mbandaka (tot 1966 Coquilhatville) Stad in Congo (Zaïre) bij de monding van de Ruki in de Congo; hoofdstad van de provincie Equateur; ca. 138.000 Mbuji-Mayi

Mbuji-Mayi (Tot 1966 Bakwanga geheten en hoofdstad van de Congolese provincie Kasai Sud) Hoofdstad van de Congolese (vm. Zaïre) provincie Kasai meander (geologie)

meander (geologie) Rivierkronkels in de loop van een rivier door vlak gebied. Zodra zich een bocht in de loop voordoet, breidt deze zich uit door meanderende rivier

meanderende rivier Rivier die als gevolg van de uitschurende werking van het stromende water een groot aantal bochten (meanders) heeft. In de buitenbocht Meath

Meath (Iers: Midhe) Iers graafschap aan de Ierse Zee in de provincie Leinster; 2336 km2, ca. 105.400 inw. (1991). Hoofdstad: Navan. Vruchtbaar landbouwgebied mechanisatie

mechanisatie Het vervangen van handkracht door machines. Tot in de 19e eeuw gebruikte men in de landbouw overal eenvoudige werktuigen als sikkel, mechanische verwering

mechanische verwering (ook: fysische verwering) Het uiteenvallen van hard gesteente onder invloed van de werking van het weer en planten, waar

Mechelen

Mechelen (Malines) Gemeente in de Belgische provincie Antwerpen aan de samenvloeiing van Dijle, Zenne en Leuvense Vaart; 65,38 km2, 75.654 Mecklenburg-Voor-Pommeren

Mecklenburg-Voor-Pommeren (Du: Mecklenburg-Vorpommern) Deelstaat aan de Oostzee in Duitsland (voormalige DDR); 23.598 km2, 1,9 miljo

Medan

Medan Hoofdstad van de Indonesische provincie Sumatera Utara (Noord-Sumatra) aan de Deli-rivier; met 1.730.000 inw. (1990) de grootste stad van Medellín

Medellín Stad in Colombia aan de Porce, gelegen op 1525 m hoogte. Hoofdstad van het departement Antioquia, 1.595.000 inw. (1993). Belangrijkste Medemblik

Medemblik Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland aan het IJsselmeer; 107,95 km2 (land 7,08 km2), 7348 inw. (1997). Land- en tuinbouw,

Medina

Medina (Medinat al-Nabi) Stad in de provincie Al Hijaz, Saoedi-Arabië; 600.000 inw. (1990). Handels- en agrarisch centrum (dadels, druiven). Zeewaterontziltingsinstall

mediterrane vegetatie

mediterrane vegetatie Oorspronkelijke plantengroei van het Middellandse-Zeegebied. Deze vegetatie wordt gekenmerkt door altijd groene soorten,

Médoc

Médoc Een van de bekendste wijngebieden van Frankrijk, ten noordwesten van Bordeaux aan de Gironde. Het hart van de Médoc wordt gevormd door Meeden

Meeden Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Groningen, sinds 1990 bij Menterwolde. Agrarische activiteiten. Bezienswaardig: meer

meer Flinke oppervlakte min of meer stilstaand water dat zó diep is dat het zonlicht de bodem niet kan bereiken. Komt voor in gebieden waar gletsjers Meerhout

meer, dystroof Meer met een hoog gehalte aan opgeloste humusstoffen en weinig beschikbare voedingszouten; het water is bruinachtig van kleur en Meeuwen-Gruitrode

Meerhout Gemeente aan Albertkanaal en Grote Nete in de Belgische provincie Antwerpen (Zuiderkempen); 36,29 km2, 9268 inw. (1997). Veeteelt, Meerkerk

Meerkerk Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland in de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden aan het Merwedekanaal, Meerlo-Wanssum

Meerlo-Wanssum Gemeente in de Nederlandse provincie Limburg; 39,40 km2, 7335 inw. (1997). Land- en tuinbouw, enige industrie. De gemeente meermolm

meermolm Gedeeltelijk organisch, gedeeltelijk klastisch afzettingsgesteente op de bodem van plassen die door veenwinning zijn ontstaan. Mengsel meerschuim

meerschuim (sepioliet) Mineraal, behorend tot de silicaten. Hardheid 2-2½, variërende dichtheid. Komt voor in de vorm van amorfe geelwitte knollen, Meerssen

Meerssen Gemeente in de Nederlandse provincie Limburg; 27,71 km2, 20.636 inw. (1997). Fruitteelt, industrie. Bezienswaardig: basiliek van het H.

Meerut

Meerut Stad in de Indiase deelstaat Uttar Pradesh; 764.600 inw. (1991). Centrum voor agrarische omgeving met graan- en oliezaadmolens, textiel-, meer, dystroof

Meeuwen-Gruitrode Gemeente in de Belgische provincie Limburg (Kempen); 91,26 km2, 12.296 inw. (1997). Landbouw, pendel. Bos- en heiderijke megalopolis

megalopolis Groot aaneengegroeid stedelijk gebied, bestaande uit verschillende agglomeraties. Bekende voorbeelden zijn het gebied tussen Boston Megalópolis

Megalópolis Ruïnestad op de Peloponnesos in Griekenland ten noorden van het dorp Megalópolis; 4875 inw. Ca. 370 v.C. gesticht op advies van Epaminondas Megen, Haren en Macharen

Megen, Haren en Macharen Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant, sinds 1994 bij Oss. Agrarische activiteiten. Meghalaya

Meghalaya Indiase deelstaat op de grens met Bangladesh; 22.429 km2, 1,8 mln inw. (1991). Hoofdstad: Shillong. Heuvelachtig plateau, gelegen op Meijel

Meijel Gemeente in de Nederlandse provincie Limburg, in de Peel; 20,05 km2. 5664 inw. (1997). Land- en tuinbouw (asperges, aardbeien, bessen). Bij Meiningen

Meiningen Stad in Duitsland, de voormalige DDR, aan de Werra, ten zuiden van het Thüringer Wald; ca. 26.000 inw. Metaal-, machine-, hout- en papierindustrie. Meise

Meise Gemeente in de Belgische provincie Vlaams Brabant; 34,81 km2, 17.862 inw. (1997). Land- en tuinbouw (witlof), enige industrie. Bezienswaardi

Meissen

Meissen Stad in het district Dresden (Duitsland) aan de Elbe; ca. 36.800 inw. (1990). Keramische industrie. Metaal,- textiel-, leder- en meubelindustrie. Meix-devant-Virton

Meix-devant-Virton Gemeente in de Belgische provincie Luxemburg (Belgisch Lotharingen); 54,19 km2, 2721 inw. (1997).Omvat de dorpen Meix-

Mekka

Mekka (Makkah) Stad in Saoedi-Arabië aan de westkant van het Arabisch schiereiland, hoofdstad van de provincie al Hijaz; 1,5 mln inw. (1994). Oasestad, Meknès

Meknès (voorheen Meknez) Stad in Marokko, hoofdstad van gelijknamige provincie; 750.000 inw. (1990). Centrum voor een vruchtbare agrarische

Mekong

Mekong (door Chinezen aangeduid als Lancang Jiang, door Thais als Mae Nam Khong, door Tibetanen als Dza-chu) Rivier in Zuidoost-Azië; 4500 Melbourne

Melbourne Stad in Australië, hoofdstad van de staat Victoria aan de monding van de Yarra in de Hobsons Bay; de agglomeratie is met 3,2 mln inw. Melick en Herkenbosch

Melick en Herkenbosch Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Limburg, sinds 1991 bij Roerdalen. Agrarische activiteiten, li

Melilla

Melilla Tot Spanje behorende stad aan de noordkust van Marokko op het schiereiland Cap des Trois Fourches aan de Middellandse Zee; 14 km2, 56.600 Melle (België)

Melle (België) Gemeente in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen aan de Schelde; 15,15 km2, 10101 inw. (1997). Woongemeente voor Gent met Memphis (VS)

Memphis (VS) Stad in Tennessee (VS) aan de Mississippi; 610.275 inw. (1992). Havenstad en handelscentrum voor omringende katoengebied; rijk Menaldumadeel

Menaldumadeel Gemeente in de Nederlandse provincie Friesland; 70,03 km2, 13.588 inw. (1997). Hoofdplaats: Menaldum. Agrarische activiteiten Mendoza

Mendoza Stad in Argentinië, hoofdstad van gelijknamige provincie aan de voet van de Andes; agglomeratie ca. 735.000 inw. (1991) (1980; prov. 148.827 Menen

Menen (Menin) Gemeente aan de Leie in de Belgische provincie West-Vlaanderen; 33,06 km2, 32.408 inw. (1997). Handelscentrum met verzorgende Menorca

Menorca (Minorca) Spaans eiland in de Middellandse Zee behorend tot de Balearen; 668 km2, ca. 62.000 inw. (1990). Hoofdstad: Mahón. Rotsachtig; mentale verstedelijking

mentale verstedelijking (ook: kwalitatieve urbanisatie) Het overnemen van de stedelijke normen en waarden door mensen die niet direct woonachtig

Menterwolde

Menterwolde Gemeente in de Nederlandse provincie Groningen; 81,50 km2, 12.105 inw. (1997). De gemeente Menterwolde is ontstaan op 1 januari Menton

Menton Stad in Zuid-Frankrijk aan de Côte d'Azur in het departement Alpes- Maritimes; 29.140 inw. (1990). Badplaats met vele hotels. Parfumindustrie Meppel

Meppel Gemeente in de Nederlandse provincie Drenthe aan het Meppelerdiep; 14,62 km2, 25.421 inw. (1996). Regionale centrumfunctie met handel Merapi

Merapi Vulkaan in Indonesië op Java ten noorden van Jogjakarta; 2911 m hoog. Vele uitbarstingen onder andere in 1006, 1930, 1969 en 1994. In 1867 Merauke

Merauke Plaats in Indonesië in Irian Jaya aan de monding van de Merauke in de Arafurazee; een van de grootste nederzettingen van Irian Jaya, met Merbes-le-Château

Merbes-le-Château Gemeente aan de Samber in de Belgische provincie Henegouwen (Land van Thuin); 30,24 km2, 4033 inw. (1997). Landbouw, Mercalli-Richter-schaal

Mercalli, Giuseppe

Mercalli, Giuseppe (1850-1914) Italiaans vulkanoloog en seismoloog, directeur waarnemingsstation op de Vesuvius. Vervaardigde de eerste schaal Mercator, Gerardus

Mercalli-Richter-schaal Schaal waarin de kracht van aardbevingen op een schaal van 1 tot 12 wordt aangegeven. Zo heeft op de schaal een lichte b

Mercator, Gerardus (eig. Gerhard Kremer, 1512-1594) Vlaams instrumentmaker, cartograaf en zeevaartkundige, hoogleraar te Duisburg (1559). V

Merchtem

Merchtem Gemeente in de Belgische provincie Vlaams Brabant; 36,71 km2, 13.984 inw. (1997). Verzorgend centrum met gevarieerde industrie (bier, Merelbeke

Merelbeke Gemeente aan de Schelde in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen; 36,64 km2, 21.190 inw. (1997). Omvat de deelgemeenten Bottelare, mergel

mergel Klei of leisteen met een hoog gehalte aan fijnkorrelige kalk. Mergel wordt veel gebruikt om de kwaliteit van kalkarme gronden te verbeteren. Mérida (Mex.)

Mérida (Mex.) Hoofdstad van de Mexicaanse deelstaat Yucatán, gelegen op een kale vlakte; 560.000 inw. (1990). Verwerking van de in de omgeving Mérida (Sp.)

Mérida (Sp.) Stad in Spanje aan de Guadiana in de provincie Badajoz; ca. 51.100 inw. Hoofdstad van de autonome regio Estremadura. Centrum van Mérida (Venez.)

Mérida (Venez.) Stad in Venezuela, hoog in de Cordillera de Mérida; hoofdstad van gelijknamige deelstaat; ca. 223.000 inw. (deelstaat 11.300 km2

meridiaan

meridiaan (ook: lengtecirkel) Denkbeeldige halve cirkel lopend van noordpool naar zuidpool, om plaatsbepaling op aarde mogelijk te maken. Er zijn Merkelbeek

Merkelbeek Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Limburg, sinds 1982 bij Onderbanken. Reeds in 1230 een parochie. De hui

Merksem

Merksem Vroeger zelfstandige gemeente in de Belgische provincie Antwerpen aan het Albertkanaal; sinds 1 januari 1983 deel van de gemeente Antwerpen. Merksplas

Merksplas Gemeente in de Belgische provincie Antwerpen (Noorderkempen); 44,55 km2, 7847 inw. (1997). Landbouw, veeteelt (varkens, pluimvee), Mersch

Mersch Gemeente in het Gutland in Luxemburg aan Alzette, Esch en Mamer; ca. 5000 inw. Agrarisch en industrieel centrum (chemie, metaal), toerisme Merseburg

Merseburg Stad in Duitsland in het district Halle aan de Saale; 42.500 inw. Chemische, machine- en papierindustrie; brouwerijen. Technische hogeschool, Mersey

Mersey Rivier in Engeland; 113 km. Gevormd door de in het Penninisch Gebergte ontspringende riviertjes Goyte en Tame, die bij Stockport samenkomen. Mersin

Mersin (Içel) Stad in Zuid-Turkije aan de Middellandse Zee, hoofdstad van de provincie Içel; 422.357 inw. (1990). Havenstad met export van landbouwproducten, Merthyr Tydfil

Merthyr Tydfil Stad in Groot-Brittannië in het Welshe graafschap Glamorgan aan de Taff; ca. 61.000 inw. Machine-, chemische en speelgoedindustrie. Mesen

Mesen (Messines) Gemeente in de Belgische provincie West-Vlaanderen in het Heuvelland; 3,57 km2, 995 inw. (1997). Faciliteitengemeente. Mesen meseta

meseta Uitgestrekte, relatief vlakke hoogvlakte (circa 800 m) in Centraal-Spanje.

mesopauze

mesopauze Bovengrens van de mesosfeer, gelegen op 80-90 km hoogte, met een temperatuur van 90°C.

mesosfeer

mesosfeer Deel van de atmosfeer op 50-90 km hoogte. Soms wordt de mesosfeer beschouwd als onderdeel van de stratosfeer, soms als een apart onderdeel Mesozoïcum

Mesozoïcum Geologisch tijdperk dat loopt van 240 miljoen tot 65 miljoen jaar geleden. Het is onderverdeeld van oud naar jong in Trias, Jura en Krijt. Messancy

Messancy Gemeente in de Belgische provincie Luxemburg (Belgisch Lotharingen); 52,43 km2, 6792 inw. (1997). Handelscentrum met woonfunctie, Messina

Messina Stad in Italië op Sicilië aan de Straat van Messina, hoofdstad van gelijkn. prov.; 232.911 inw. (1992; prov. 3247 km2, 681.720 inw. in 1985). mest

mest Meststoffen van dierlijke herkomst. Vroeger in onze streken en ook nu nog in minder ontwikkelde landen van groot belang voor beoefening van mestoverschot

mestoverschot Mest die een landbouwbedrijf produceert boven de hoeveelheid die volgens wettelijke normen op dat bedrijf mag worden gebruikt. meststoffen

meststoffen Productendie plantegroei bevorderen door verhoging van de bodem- of watervruchtbaarheid. Bevatten zouten van vooral kalium, fosfor Meststoffenwet

Meststoffenwet Milieuwet van 1986 die tot doel heeft het mestoverschot terug te dringen. De hoeveelheid mest die jaarlijks mag worden geproduceerd meststoffen, kunstmeststoffen,

metalimnion (spronglaag, thermocline) Een relatief smalle laag in het water van diepe meren dat zich 's zomers verdeelt in een oppervlakkige laag (epilimnion, metamorf gesteente

metamorf gesteente Gesteente dat onder invloed van verhoogde temperatuur en/of druk in de aardkorst ontstaan is uit een ouder gesteente. Een verhoging metamorfose (geologie)

metamorfose (geologie) Verandering in het gesteente van de aardkorst onder invloed van hitte, druk en chemische processen. De omgevormde gestee

metamorfose, contactmetamorfose,

metamorfose, retrograde

metamorfose, retrograde Het opnieuw optreden van metamorfose in reeds metamorf gesteente, waardoor dit gedeeltelijk weer zijn oude eigenschappen

meteorietkrater

meteorietkrater Krater die gevormd wordt bij de inslag van een grote meteoriet. De bekendste meteorietkrater op aarde is de Arizonakrater, die ca. meteorologie

meteorologie Wetenschap die de verschijnselen in de atmosfeer bestudeert. De belangrijkste onderzoeksterreinen vormen de factoren die het weer bepalen, metropolis

metropolis In de Griekse Oudheid de stad die haar burgers had uitgezonden om een kolonie (dochterstad) te stichten. In de Romeinse tijd werd een

metropool

metropool Wereldstad met zeer veel inwoners. Alle stedelijke functies zijn in een metropool aanwezig: bestuur, handel, onderwijs, industrie, hoofdkantoren. Mettet

Mettet Gemeente in de Belgische provincie Namen; 116,78 km2, 10.696 inw. (1997). Landbouw, industrie (metaal), steengroeven. Toerisme, o.a. aangetrokken Metz

Metz Stad in Noordoost-Frankrijk aan de samenvloeiing van Moezel en de Seille, hoofdstad van het dep. Moselle; 123.900 inw. (1990). Centrum van Meulebeke

Meulebeke Gemeente in de Belgische provincie West-Vlaanderen; 29,34 km2, 11.004 inw. (1997). Agrarische activiteiten (land- en tuinbouw), gevarieerde Meurthe-et-Moselle

Meurthe-et-Moselle Departement in Noordoost-Frankrijk in de landstreek Lotharingen; 5241 km2, 711.800 inw. (1990). Hoofdstad: Nancy. Wisselend Meuse

Meuse Departement in Noord-Frankrijk in de landstreek Lotharingen; 6216 km2, 196.340 inw. (1990). Hoofdstad: Bar-le-Duc. Wisselend landschap. Mexicali

Mexicali Hoofdstad van de Mexicaanse deelstaat Baja California Norte; 602.390 inw. (1990). Grensstad met spoorverbinding, gelegen tegenover de Mexico

Mexico 2. Geografie

Mexico 2. Geografie Landschap De Mesa Central, de Centrale Hoogvlakte, vormt het hart van Mexico. Deze wordt in het westen begrensd door de Mexico 3. Samenleving

Mexico 3. Samenleving In de loop van de 20e eeuw is er weliswaar verandering gekomen in de klasse-opbouw van de Mexicaanse samenleving, maar Mexico 4. Geschiedenis

Mexico 4. Geschiedenis Waarschijnlijk werd het gebied van het huidige Mexico al 20.000 jaar geleden bevolkt door jagende nomaden, die vanuit Mexico 5. Economie

Mexico 5. Economie Mexico heeft een gemengde economie waarin het relatieve belang van de publieke sector steeds meer toenam dankzij de groe

Mexico Officiële naam: Estados Unidos Mexicanos (Verenigde Mexicaanse Staten) Oppervlakte: 1.958.201 km2 Inwoners: 98.552.000 (1998) Staatsvorm

Mexico, Golf van Zee in het Mexicaans Bekken, tussen Mexico, Cuba en de Verenigde Staten. Met de Caribische Zee verbonden door Straat Yucatán, Mheer

Mexico-Stad

Mexico-Stad (Ciudad de México) Hoofdstad van Mexico; 8.236.960 inw. (1990) (provincie: 9.800.000 in 1990), 2286 km2 (agglomeratie met ruim Mexico, Golf van

Mheer Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Limburg, sinds 1982 bij Margraten. Kasteel Mheer is in de 17e eeuw uit baksteen Miami

Miami Badplaats aan de zuidoostkust van Florida in de Verenigde Staten, 367.016 inw. (1992). Toeristen vormen Miami's voornaamste bron van inkomsten, Miass

Miass Stad in Rusland in het zuiden van het Oeralgebergte; ca. 157.000 inw. Winning van ijzer, koper en goud in de omgeving. Koper- en ijzersmelterijen; mica's

mica's (glimmers) Verzamelnaam voor diverse mineralen van de groep der fyllosilicaten. Ze zijn monoclien (pseudo-hexagonaal) en vormen vaak grote Michigan

Michigan (Wolverine State, Great Lake State) Staat in de VS, begrensd door Bovenmeer, Michiganmeer, Huronmeer, Ontario (Canada), Eriemeer, Ohio Michiganmeer

Michiganmeer Een der Great Lakes in Noord-Amerika, geheel gelegen in de VS; 57.757 km2. Belangrijke transportroute. Grootste havens: Chicago Michoacán

Michoacán Mexicaanse deelstaat aan de Grote Oceaan; 59.928 km2, 3.548.199 inw. (1990). Hoofdstad: Morelia. Vruchtbare dalen met verbouw van micriniet

micriniet Een der belangrijkste maceralen (microscopisch homogene bestanddelen) van steenkool. Ontstaat tijdens het inkolingsproces uit modder met microklimaat

microklimaat Klimaatomstandigheden zoals deze heersen in de begroeiing, onder bomen en in bladerendekken, enz. Verschilt van het gewone klimaat Micronesië

Micronesië 2. Geografie

Micronesië 2. Geografie Er heerst een tropisch, regenrijk klimaat op de eilanden. Er valt veel regen en er is nauwelijks variatie in neerslag en temperatuur. Micronesië 3. Samenleving

Micronesië 3. Samenleving Demografie In het begin van de jaren negentig groeide de bevolking jaarlijks ca. 3% tot een aantal van 121.000 in 1994. Micronesië 4. Geschiedenis

Micronesië 4. Geschiedenis Vermoedelijk vestigden de eerste bewoners zich aan het begin van onze jaartelling op de eilanden. In China werd reeds Micronesië 5. Economie

Micronesië 5. Economie Micronesië kan niet bestaan zonder de hulp van de VS, die zo'n 80 à 90% van de overheidsbegroting dekt. Tot 1997 zal d

Micronesië Officiële naam: Federated states of Micronesia Oppervlakte: 700 km2 Inwoners: 129.600 (1998) Staatsvorm: federale republiek Staatshoofd

micropaleontologie

micropaleontologie Onderdeel van de paleontologie dat microscopisch kleine fossielen, zowel plantaardige als dierlijke, bestudeert. Dit kunnen zowel Midatlantische Rug

Midatlantische Rug Smalle onderzeese bergrug in de Atlantische Oceaan, halverwege Noord- en Zuid-Amerika enerzijds en Europa en Afrika ande

Middelburg

Middelburg Hoofdstad van en gemeente in de Nederlandse provincie Zeeland op Walcheren; 32,92 km2, 44.664 inw. (1997). Middelburg heeft via het middelgebergte

middelgebergte Gebergte waarin het hoogteverschil op een horizontale afstand van 1 km niet meer is dan 1 km. Kan ontstaan door een relatief geringe Middelharnis

Middelharnis Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland op Goeree en Overflakkee; 86,77 km2, 16.488 inw. (1997). Agrarische activiteiten, Middelkerke

Middelkerke Gemeente aan de Noordzee in de Belgische provincie West-Vlaanderen; 75,65 km2, 15.902 inw. (1997). Land- en tuinbouw, toerisme Middellandse Zee

Middellandse Zee (Méditerranée) Zee tussen Europa, Azië en Afrika; 2.960.000 km2, 3860 km lang, gem. 670 km breed; tot 4850 m (ten z.w. van Middelstum

Middellandse-Zee- Zeeklimaat met hete, droge zomer en natte, zachte winter. Komt voor rond de Middellandse Zee, in Californië, Centraal-klimaat, Noordwest-Europaklimaat,

Middelstum Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Groningen aan het Boterdiep, sinds 1990 bij Loppersum. Agrarische activiteiten, middenloop

Midden-Amerika Midden-Amerika (ook wel: Centraal-Amerika) bestaat uit de landengte tussen Mexico in het zuiden van Noord-Amerika en Colombia Midden-Europa

Midden-Europa Wat vaag cultureel begrip dat voor de Tweede Wereldoorlog gangbaar was om de landen van de voormalige Donaumonarchie mee

middenloop Dat deel van een rivier dat gelegen is tussen de bovenloop (dicht bij de bron) en de benedenloop (dicht bij de monding). In de middenloop Middenschouwen

Midden-Oosten

Midden-Oosten Vanaf de Tweede Wereldoorlog gebruikte benaming voor het gebied op de grens van Europa, Azië en Afrika. Meestal wordt, op geografische Middlesbrough

Middenschouwen Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Zeeland op Schouwen-Duiveland; 52,69 km2, 2720 inw. (1996). Hoofdplaats: Midden-Amerika

Middlesbrough Stad in het Engelse graafschap Cleveland bij de monding van de Tees; ca. 149.000 inw. Centrum van zware industrie (tientallen hoogovens), Midi-Pyrénées

Midi, Canal du Kanaal in Zuid-Frankrijk, dat vanaf Toulouse naar de Middellandse Zee loopt; 240 km lang. Staat d.m.v. het Canal des Étangs et de Midlands

Midi-Pyrénées Regio in Zuid-Frankrijk; 45.348 km2, 2.430.700 inw. (1990). Omvat de departementen Lot, Aveyron, Tarn-et-Garonne, Gers, Haute-Midi, Canal du

Midlands Gebied in Centraal-Engeland bestaande uit de East-Midlands en de West-Midlands. East Midlands bestaat uit de graafschappen Derbyshire, Midlothian

Midlothian Voormalig Schots graafschap aan de Firth of Forth, thans deel uitmakend van de regio Lothian; 357 km2, ca. 84.000 inw. Landbouw (graan, Midway-eilanden

mid-oceanische rug Centraal gelegen, onderzeese bergrug. Zowel deze ruggen, als de diepe troggen, zijn seismisch en vulkanisch actief, d.w.z. er Mierlo

Midway-eilanden Atol en twee eilandjes in de Grote Oceaan ten noordwesten van de Hawaii-eilanden; 5 km2, 291 inwoners (1992). In 1859 door de Midwolda

Midwolda Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Groningen, sinds 1990 bij Scheemda. Agrarische activiteiten, groenvoederdrogerij. mid-oceanische rug

Mierlo Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant, aan de Zuid-Willemsvaart; 22,92 km2, 10.079 inw. (1997). Landbouw (fruitteelt), industrie migma

migma Mengsel van gedeeltelijk vast, gedeeltelijk opgesmolten gesteente. Bij stolling ontstaat een migmatiet: een gesteente waarin metamorfe en stollingsgesteenten migratie (geo.)

migratie (geo.) Verhuizen met het doel zich blijvend ergens anders te vestigen. Bij deze verhuisbeweging moet een grens overschreden worden. Dat migratiemotief

migratiemotief Reden om te verhuizen naar een ander gebied, met het doel zich daar blijvend te vestigen. Er zijn verschillende soorten migratiemotieven, migratiesaldo

migratiesaldo Verschil tussen het immigratiecijfer en het emigratiecijfer. Gebruikelijk is om het migratiesaldo, evenals het immigratie- en emigratiecijfer, Mijdrecht

Mijdrecht Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht bij de Kromme Mijdrecht, sinds 1989 bij De Ronde Venen. Agrarische mijnbouw

mijnbouw De activiteiten die samenhangen met het opsporen, winnen en verwerken van delfstoffen. Winning kan zowel aan het aardoppervlak (dagb

Mijnsheerenland

Mijnsheerenland Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland in de Hoekse Waard, sinds 1984 bij Binnenmaas en Oud-Mikkeli

Mikkeli (Sankt Michel) Stad in Zuidoost-Finland, hoofdstad van gelijknamige provincie; ca. 32.200 inw. (prov. 16.343 km2, ca. 209.000 inw.). Houtverwerkende Míkonos

Míkonos (Mykonos) Grieks eiland in de Egeïsche Zee, behorend tot de Cycladen; 85 km2, ca. 4000 inw. Droog en bergachtig; enige landbouw en visserij Milaan

Milaan (Milano) Stad in Noord-Italië, hoofdstad van gelijknamige provincie en de regio Lombardia; 1.358.627 inw. (1992; prov. 2762 km2, 3.991.520 Milagro

Milagro Stad in Ecuador in de provincie Guayas in het dal van de Yaguachi; 93.637 inw. (1990). Agrarisch centrum (suiker, bananen, katoen, rijst). Milete

Milete (Miletus) Stad aan de Carische kust (Zuidwest-Klein-Azië) aan de monding van de Meander in de klassieke Oudheid. Gesticht in de 11e eeuw Milford Haven

Milford Haven Stad in Groot-Brittannië in Wales in het graafschap Dyfed aan de Atlantische Oceaan; 70.000 inw. in het district (1992). Mooie natuurlijke milieu

milieu (omgeving, medium) Er wordt onderscheid gemaakt tussen het inwendige milieu van meercellige organismen, waarin bepaalde weefsels en cellen milieubeheer

milieubeheer Geheel van maatregelen die nodig zijn om een gezond leefmilieu in stand te houden, waarbij het gehele milieu in ogenschouw wordt milieubeleid

milieubeleid (Europa) Het grensoverschrijdende karakter van de milieuproblemen en van de oorzaken daarvan vereist een internationaal milieubeleid, milieubeleid (Nederland)

milieubeleid (Nederland) Geheel van maatregelen gericht op het behoud of de verbetering van het milieu. Van een toenemend milieubewustzijn was milieubeleidsplan

milieubeleid Geheel van maatregelen gericht op behoud of verbetering van het milieu. Van een toenemend milieubewustzijn was sprake in de jaren milieubeleid (Europa)

milieubeleidsplan Nationeel, provinciaal of gemeentelijk plan met bestuurlijke mogelijkheden voor milieubehoud en milieuzorg, bijv. op het gebied milieuchemie

milieuchemie Multidisciplinaire tak van de wetenschap, die zich bezighoudt met het bestuderen van fysische, chemische en biologische processen, milieucompartimenten

milieucompartimenten Gedeelten waaruit het milieu bestaat. Bodem, water en lucht zijn de hoofdcompartimenten van het milieu. Andere compartim

Milieuconferentie

Milieuconferentie In 1992 is op wereldschaal de grootste milieuconferentie gehouden tot nu toe in Rio de Janeiro. De ministers van milieu van alle milieugeografie

milieu-effectrapport (MER) Rapport dat ondernemingen e.a. sinds 1986 (wijziging van de WABM) moeten opstellen, wanneer zij een (groot) projec

milieu-effectrapportage

milieu-effectrapportage (MER) Gehele procedure van het opstellen en beoordelen van het milieu-effectrapport en de besluitvorming en evaluatie va

milieugeografie Deelwetenschap van de geografie waarin de natuurlijke en kunstmatige processen die van invloed zijn op het milieu waarin de mens milieuheffing

milieuheffing Verbruiksbelastingen geheven op voor het milieu schadelijke activiteiten. De brandstofheffing (oorspronkelijk WABM-heffing: heffing milieuhygiëne

milieuhygiëne Geheel van maatregelen die nodig zijn om een gezond leeflmilieu in stand te houden, waarbij het in eerste instantie alleen gaat om het milieukunde

milieukunde Interdisciplinaire wetenschap die zich bezighoudt met de relatie tussen maatschappij en haar milieu en met potentiële en actuele problemen milieukwaliteitseisen

milieukwaliteitseisen Eisen waaraan de kwaliteit van het milieu moet voldoen. Deze eisen worden in de verschillende milieuwetten vastgelegd. De milieuproblemen

milieu-organisatie

milieu-organisatie Organisatie die zich inzet voor het behoud en de bescherming van het milieu op mondiaal, nationaal en of lokaal niveau. Begin Milk

milieuproblemen Er is sprake van milieuproblemen bij aantasting van de kwaliteit van het milieu of bij verstoring van de maatschappij-mens-relatie. milieuprogramma

milieuprogramma Wordt jaarlijks vastgesteld en geeft de activiteiten aan die het komende jaar moeten worden verricht ter uitvoering van het milieubeleid. milieurecht (België)

milieurecht (België) Milieuwetgeving is in België een aangelegenheid van de gewesten Vlaanderen, Wallonië en het Brussels hoofdstedelijk gewest. milieurecht (Nederland)

milieurecht (Nederland) Het milieurecht bestaat voor een groot deel uit bestuursrecht. Het bestuursrecht is het recht dat enerzijds de overheid bevoegdheden milieutoxicologie

milieutoxicologie (ecotoxicologie) Onderdeel van de toxicologie (wetenschap van de vergiften) dat zich speciaal bezighoudt met de risico's voor het milieuvergunning

milieuvergunning Vergunning op grond van de Wet Milieubeheer, die in 1993 de vergunningen op grond van de Hinderwet, de Afvalstoffenwet, de milieuverontreiniging

milieuverontreiniging Verontreiniging van de omgeving waarin we leven. Als gevolg van de explosieve toename van de bevolking, de bestaande ec

milieuzorg

milieuzorg Het geheel van organisatorische maatregelen gericht op het inzicht krijgen in, en het beheersen en verminderen van de effecten van bedrijfsactiviteiten milieuzorgsysteem

milieuzorgsysteem Een samenhangend geheel van organisatorische maatregelen gericht op het inzicht krijgen in, en het beheersen en verminderen milieu-effectrapport

Milk Rivier in Noord-Amerika; 1006 km. Ontspringt in Noord-Montana (VS), stroomt door Alberta (Canada) en weer Montana en mondt uit in de Missouri. Mill en Sint Hubert

Mill en Sint Hubert Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 51,04 km2, 10.953 inw. (1997). De gemeente omvat de dorpen Mill, Sint millibar

millibar (mbar) Eenheid van luchtdruk. 120 mbar = 100 N· m;2. De gemiddelde luchtdruk op aarde op zeeniveau is 1013 mbar.

Millingen aan de Rijn

Millingen aan de Rijn Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland aan de splitsing van Rijn en Waal, 10,37 km2, 5724 inw. (1997). Scheepsbouw, Mílos

Mílos (Melos) Grootste eiland van Griekse eilandengroep in de Egeïsche Zee, behorend tot de Cycladen; 150 km2, ca.4500 inw. Hoofdstad: Plaka. Van Milwaukee

Milwaukee Stad in de Amerikaanse staat Wisconsin aan het Michiganmeer; 617.043 inw. (1992). Machine-, auto-, motorfiets-, elektrotechnische, papier-, Mina Hassan Tani

Mina Hassan Tani (ook wel: Kenitra) Stad in Marokko aan de Sebou en de Atlantische Oceaan; aggl. ruim 900.000 inw. (1990), gelegen aan de kustspoorlijn. Minahasa

Minahasa Gebied op het noordoostelijke deel van het Indonesische eiland Sulawesi; ca. 4.700 km2, ca. 500.000 inw. Landbouw (rijst, koffie, maïs, Minas Gerais

Minas Gerais (Port.: algemene mijnen) Deelstaat in het zuidoosten van Brazilië; 587.175 km2, ca. 15,7 mln. inw. Hoofdstad: Belo Horizonte. Dichtbevolkt Mindanao

Mindanao Zuidelijkste, op een na grootste eiland van de Filippijnen; 99.311 km2, 14½ mln inw. (1990). Hoofdstad is Davao, met 845.000 inw. (1990). Mindanaotrog

Mindanaotrog (Filippijnentrog) Depressie in de zeebodem ten oosten van de Filippijnen in de Filippijnenzee; 10.497 m diep. Een der diepste troggen Mindel-glaciaal

Mindel-glaciaal IJstijd die overeenkomt met de tweede van de vier door F.K.A. Penck in 1905 herkende vergletsjeringen van de Alpen. Hij onderscheidde Minden

Minden Stad in de Duitsland in Nordrhein-Westfalen aan de Weser en het Mittellandkanaal; 82.000 inw. (1990). Gevarieerde lichte industrie. Romaans- Mindoro

Mindoro Eiland in Centraal-Filippijnen; 9733 km2, ca. 670.000 inw. Belangrijkste steden Calapan (hoofdstad) en Mamburao. Bergachtig (Mt. Halcon mineralen

mineralen Vast (behalve gedegen kwik) en naar chemische samenstelling homogeen bestanddeel van de aarde of een ander hemellichaam, meestal anorganisch mineralisatie

mineralisatie Proces waarbij ingewikkelde organische stoffen door bacteriën worden afgebroken tot eenvoudige anorganische, die zo opnieuw voor Mini Disc

Mini Disc Door Sony ontwikkeld digitaal audio-opname/weergavesysteem op basis van een 2,5 inch (64 mm) magnetisch-optische disc (MOD). De minifundia

minifundia Kleine landbouwbedrijfjes in Latijns Amerika. De minifundia nemen slechts een klein deel van de totale oppervlakte aan cultuurgrond in, Minneapolis-St. Paul

Minneapolis-St. Paul (Twin Cities) Stad in de Amerikaanse staat Minnesota aan de Mississippi; 2,42 miljoen inwoners in het grootstedelijk gebied Minnesota

Minnesota (Gopher State, Land of 10.000 Lakes, North Star State) Staat in de VS, begrensd door Canada, Bovenmeer, Wisconsin, Iowa, South Dakota Minsk

Minsk (Menesk) Stad aan de Svisloc, hoofdstad van Wit-Rusland; 1.613.000 inw. (1990). Vervaardiging van motorvoertuigen, communicatie-apparatuur, Minya, al-

Minya, al- (ook wel Menia, El Minya, Minya ibn Khasib, Minia en Minieh) Stad in Egypte aan de Nijl, hoofdstad van gelijknamige provincie; ca. 210.000 Mioceen

Mioceen Onderste serie en tijdvak van het Neogeen, radiometrische ouderdom circa 7-23 miljoen jaar. Term werd in 1833 door Ch. Lyell ingevoerd

Miskolc

Miskolc Stad in Hongarije, hoofdstad van de prov. Borsod-Abaúj- Zemplén aan de oostvoet van het Bükkgebergte; 191.600 inw. (1993). Centrum van en zending 5. 20e eeuw

missie en zending 5. 20e eeuw In het beeld van missie en zending is in de loop van de 20e eeuw een aantal verschuivingen en opzichte van de vroegere Mississippi (rivier)

Mississippi (rivier) Rivier in de VS; 3766 km; stroomgebied 3.221.200 km2. Ontspringt in het Itascameer in Minnesota en mondt met een driearmige Mississippi (staat)

Mississippi (staat) (Magnolia State) Staat in het zuiden van de VS, begrensd door Alabama, Tennessee, Arkansas, Louisiana en de Golf van Mexico; Missouri (rivier)

Missouri (rivier) Langste rivier van de VS; 4076 km. Ontstaat uit de samenvloeiing van Jefferson, Madison en Gallatin en mondt ten noorden van Saint Missouri (staat)

Missouri (staat) (Show Me State) Staat in het middenwesten van de VS, begrensd door Arkansas, Tennessee, Kentucky, Illinois, Iowa, Nebraska, Kansas mist

mist Laaghangende wolken, die het zicht tot minder dan 1000 meter beperken. Mist ontstaat door afkoeling van de lucht. Stralingsmist komt 's nachts mistboog

mistboog Witte boog aan de hemel, ongeveer tweemaal zo breed als de gekleurde regenboog met een zwak geel bovenrandje en een blauw benedenrandje. mistral

mistral Krachtige, droge, koude valwind in Frankrijk, die komt van het Centraal-Massief, en door de Rhône-vallei naar de Middellandse Zee waait. Mistrás

Mistrás (Mistra) Ruïnestad en dorp in Griekenland op de Peloponnesos; ca. 700 inw. Gesticht door Guillaume de Villehardouin (1249). Na val Latijnse Mitchell, John (natuurk.)

Mitchell, John (natuurk.) (1724-1793) Brits geoloog. Grondlegger van de seismologie. Construeerde de torsieslinger, die later in verbeterde vorm d

Miyazaki

Miyazaki Stad op het Japanse eiland Kyushu aan de Grote Oceaan, hoofdstad van gelijknamige prefectuur; 290.582 inw. (1993). Agrarisch centrum. Mizoram

Mizoram Deelstaat (sinds 1987) in Noordoost-India, tot 1972 deel van Assam; 21.081 km2, 689.756 inw. (1991). Hoofdstad: Aizawl (154.000 inw., mobiliteit

mobiliteit De som van alle vestigers en vertrekkers in een gebied. De omvang van de mobiliteit wordt groter naarmate de vervoersmogelijkheden in mobiliteitsindex

mobiliteitsindex Mobiliteit per 1000 personen van de gemiddelde bevolking.

Mobutu Sese Seko Meer

Mobutu Sese Seko Meer (Albertmeer) Meer in Afrika op de grens van Oeganda en Congo (vm. Zaïre); 5374 km2, gelegen op 620 m hoogte. Tot 50 Modave

Modave Gemeente aan de Hoyoux in de Belgische provincie Luik (Condroz); 40,32 km2, 3446 inw. (1997). Agrarische activiteiten (vooral veeteelt), modder

modder Donker afzettingsgesteente, gevormd door bezinking van zeer fijne deeltjes die in water (in suspensie) worden aangevoerd. Bezinking vindt model van Von Thünen

model van Von Thünen Theoretisch model van de Duitse landbouweconoom J.F. von Thünen (1783-1850), dat de relatie aangeeft tussen agrarisch Modena

Modena (Mutina) Stad in Noord-Italië in de Povlakte, hoofdstad van gelijknamige provincie; 176.972 inw. (1992; prov. 2690 km2, 596.505 inw. in moderator

moderator Stof die bij een kernsplijtingsreactie vrijkomende neutronen voldoende afremt om nieuwe splijtingsreacties teweeg te brengen. Hiervoor modern huwelijkspatroon

modern huwelijkspatroon Het in een maatschappij overheersende patroon van vrij laat trouwen (de huwelijksleeftijd is hoog) en vrij weinig trouwe

modern imperialisme

modern imperialisme De grootscheepse expansie van de Europese koloniale rijken die omstreeks 1870 begon. Naast de oude koloniale mogendheden

moderne fase

moderne fase (ook: laat-industriële fase, transitiefase b) Derde fase uit het demografisch transitiemodel, gekenmerkt door dalende geboortecijfers en moedergesteente

moedergesteente Het vaste gesteente waaruit de bodem is ontstaan. Via de korrelgrootte heeft het moedermateriaal invloed op de bodemvorming. moeras

moeras Drassig gebied, gelegen in hoog- en laagvlakten, waar het water om een of andere reden stagneert. In het hoge noorden is de waterstagnatie moeraskalk

moeraskalk Zuivere gele kalk, die is afgezet in zoetwatermoerassen, onder andere in de kustvlakte van Noord-Frankrijk (Holoceen) en in het Cantabrisch Moerbeke

Moerbeke Gemeente in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen in het Land van Waas; 37,80 km2, 5765 inw. (1997). Agrarische activiteiten, indus

Moergestel

Moergestel Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 27,98 km2, 5817 inw. (1996). Landbouw, enige industrie (schoenen). Moerkapelle

Moerkapelle Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland aan de Rotte, sinds 1991 bij Zevenhuizen-Moerkapelle. Agrarische Moermansk

Moermansk (Murmansk) Havenstad in het noorden van Rusland aan de Kolabaai, 200 km boven de Poolcirkel; 472.000 inw. (1990). Heeft een van Moeskroen

Moeskroen (Mouscron) Gemeente in de Belgische provincie Henegouwen (aan de taalgrens); 40,07 km2, 52.977 inw. (1997). Faciliteitengemeente. moesson

moesson Een in keerkringlanden voorkomende halfjaarlijkse landwind of zeewind, die lange tijd een constante richting aanhoudt. Na afloop van het Moezel

Moezel (Duits: Mosel; Frans: Moselle) Rivier in Duitsland en Frankrijk; 530 km. Ontspringt in de zuidelijke Vogezen (Frankrijk), stroomt noordelijk mofette

mofette Koolzuurrijke bron in vulkanisch gebied. Het vrijkomende zware kooldioxidegas kan de zuurstof in de lucht verdringen, zodat ademhalingsmoeilijkheden Mogadishu

Mogadishu (Mogadiscio) Hoofdstad van Somalia aan de Indische Oceaan; ca. 1.000.000 inw. Haven- en handelsstad; administratief centrum. Gevarieerde Mogilev

Mogilev Stad in de Wit-Rusland aan de Dnepr, hoofdstad van gelijknamige regio; 363.000 inw. (1990). Havenstad met gevarieerde industrie. Culturele Moholeproject

Moholeproject In 1960 door de Amerikanen opgezet project om een gat (Engels: hole) te boren door het grensvlak tussen de aardkorst en de aardmantel. Mohs, Friedrich

Mohs, Friedrich (1773-1839) Duits mineraloog, hoogleraar te Graz (1811), Freiburg (1818) en Wenen (1826). Gaf een classificatie van mineralen op Mohs, hardheidsschaal van

Mohs, hardheidsschaal van Schaal waarmee de hardheid van mineralen wordt uitgedrukt. Het is een empirische schaal, gebaseerd op de relatieve Mojavewoestijn

Mojavewoestijn Woestijn in de VS in het zuiden van California; 39.000 km2. Een der warmste gebieden ter wereld (22 to 52°C )met talrijke zoutmeren. Mokka

Mokka (Al-Mukka) Stad in Noord-Jemen aan de Rode Zee; ca. 1200 inw. (1997). Van 1697 tot 1757 was in Mokka een factorij van de VOC gevestigd: Mol

Mol Gemeente aan kanalen Bocholt-Herentals en Kwaadmechelen-Dessel in de Belgische provincie Antwerpen (Zuiderkempen); 114,25 km2, 31.064 molasse

molasse Afzettingsgesteente, veelal ontstaan door snelle afzetting van erosiemateriaal in intramontane bekkens, vlak na een periode van gebergtevorming Moldau

Moldau (Vltava) Rivier in Tsjechië; 430 km. Ontspringt in Bohemer Woud en mondt bij Melník uit in de Elbe. Waterkrachtcentrales; toerisme. Beperkt Moldavië

Moldavië 2. Geografie Landschap Moldavië ligt tussen de rivieren Proet in het westen en Nistru (Dnestr) in het oosten. Deze en alle andere rivieren Moldavië 3. Samenleving

Moldavië 3. Samenleving Demografie Naar schatting van de VN bedroeg het aantal inwoners in 1994 ruim 4,4 miljoen. Moldavië is de enige republiek Moldavië 4. Geschiedenis

Moldavië 4. Geschiedenis Het grondgebied van de huidige Republiek Moldova komt slechts gedeeltelijk overeen met het historische Moldavië. Dat Moldavië 5. Economie

Moldavië 5. Economie De vruchtbare bodem maakt dat de economie van Moldavië gebaseerd is op landbouw en op verwerking van agrarische producte

Moldavië Officiële naam: Republica Moldoveneasca (Republiek Moldova) Oppervlakte: 33.700 km2 Inwoners: 4.457.700 (1998) Staatsvorm: presidentiële Moldavië 2. Geografie

Molenaarsgraaf

Molenaarsgraaf Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland in de Alblasserwaard aan de Alblas, sinds 1986 bij Graafstroom. Molise

Molise Regio in Midden-Italië; 4438 km2, 331.494 inw. (1992). Hoofdstad: Campobasso. Omvat de provincies Campobasso en Isernia. Verbouw van molybdeenglans

molybdeenglans (molybdeniet) Mineraal uit de sulfidengroep, behorend tot de glanzen, chemische samenstelling MOS2, hardheid 1, dichtheid 4700 Mombasa

Mombasa Stad in Kenia aan de Indische Oceaan; ca. 540.000 inw. (1990) Gelegen op een koraaleiland, maar door dam verbonden met vasteland. Moderne Momignies

Momignies Gemeente in de Belgische provincie Henegouwen in de Fagne; 85,57 km2, 5111 inw. (1997). Klein industrieel centrum, landbouw, uitgestrekte Monaco

Monaco 2. Geografie

Monaco 2. Geografie Monaco, een van de kleinste onafhankelijke staten ter wereld, ligt aan de Middellandse Zee in het zuidoosten van Frankrijk, Monaco 3. Samenleving

Monaco 3. Samenleving Monaco telde in 1994 31.000 inwoners. De bevolking groeit met ca. 0,7% per jaar. In 1993 was het geboortecijfer 10,8 per

Monaco 4. Geschiedenis

Monaco 4. Geschiedenis In de prehistorie leefde in dit gebied de Cro-Magnon-mens (overblijfselen in het Musée d'Anthropologie préhistorique). Monaco 5. Economie

Monaco 5. Economie Monaco kan als een belastingparadijs beschouwd worden: directe belastingen betalen alleen de Fransen (sinds 1963) en de Amerikanen. monadnock

Monaco Officiële naam: Principauté de Monaco (Vorstendom Monaco) Oppervlakte: 1,95 km2 Inwoners: 32.000 (1998) Staatsvorm: parlementaire

monadnock (hardkop) Landschapsvorm genoemd naar de berg Monadnock in Massachusetts. Top die boven een door erosie en denudatie afgevlakt Mönchengladbach

Mönchengladbach Stad in Nordrhein-Westfalen; 260.700 inw. (1991). Vroeger vooral textielindustrie, nu elektrotechnische, luchtvaart- en staalindustrie. Mondorf

Mondorf (Mondorf les Bains) Gemeente in het Groothertogdom Luxemburg aan de Altbach, kanton Rémich; ca. 2600 inw. Agrarische activiteiten, badplaats Mongolië

Mongolië 2. Geografie Landschap Mongolië ligt op een uitgestrekt plateau, grotendeels op een hoogte tussen 1000 en 2000 m, maar naar het oosten Mongolië 3. Samenleving

Mongolië 3. Samenleving In 1994 bedroeg het aantal inwoners bijna 2,4 miljoen. In het begin van de jaren negentig groeide de bevolking jaarlijks

Mongolië 4. Geschiedenis

Mongolië 4. Geschiedenis De Republiek Mongolië omvat dat deel van Mongolië dat als Buiten-Mongolië deel uitmaakte van het Chinese Keizerrijk. Mongolië 5. Economie

Mongolië 5. Economie Het bnp per hoofd van de bevolking bedroeg in 1992 $ 400, de groei van het bnp was dat jaar negatief, -15%. De inflatie bedroeg Monnickendam

Mongolië Officiële naam: Republiek Mongolië Oppervlakte: 1.565.000 km2 Inwoners: 2.578.000 (1998) Staatsvorm: republiek Staatshoofd: Nachagyn Mongolië 2. Geografie

Monnickendam Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland aan het IJsselmeer, sinds 1991 bij Waterland. Vissersplaats monocultuur

monocultuur Vorm van landbouw waarbij in een uitgestrekt gebied gedurende langere tijd maar één gewas wordt verbouwd, zoals de tarwecultuur in Monrovia

Monrovia Hoofdstad van Liberia aan de Atlantische Oceaan; ca. 470.000 inw. Haven- en handelsstad met aardolieraffinage, scheepsreparatie, voedingsmiddelen-, Monster

Monster Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland in het Westland; 20,15 km2, 19.718 inw. (1997). Tuinbouw (glascultuur), lichte industrie Mont Blanc

Mont Blanc Hoogste bergtop van de Alpen op de Frans-Italiaanse grens; 4807 m. Maakt deel uit van het Mont Blanc-massief in de Savoyse Alpen. Montana

Montana (Treasure State) Staat in de VS, begrensd door Canada, Idaho, Wyoming, North en South Dakota; 380.848 km2, 839.000 inw. (1993). Hoofdstad: Montauban

Montauban Stad in Frankrijk, hoofdstad van het departement Tarn-et-Garonne aan de Tarn; 51.220 inw. (1990). Handelsstad (primeurs, gevogelte) Monte Albán

Mont-de-l'Enclus Gemeente in de Belgische provincie Henegouwen (aan de Taalgrens); 26,97 km2, 3077 inw. (1997). Landbouw, enige textielindustrie, Mont-Saint-Guibert

Monte Albán Indiaanse ruïnestad in de Mexicaanse staat Oaxaca, gelegen op een afgeplatte heuveltop (2000 m) op elf km van de stad Oaxaca. Religieus Monte Carlo

Monte Carlo Stad in Monaco aan de Côte d'Azur; ca. 10.000 inw. Casino, jachthavens, toeristencentrum. Radio M. commercieel radiostation, zendt Monte Cassino

Monte Cassino Heuvel (519 m) nabij Cassino (31.140 inw., 1981) in Zuid-Italië met gelijknamig benedictijnenklooster (gesticht 529). Vele malen Montego Bay

Montego Bay Tweede stad van Jamaica; 85.000 inw. (1991) (provincie 156.152 inw.). Hoofdstad van de provincie St. James. Havenstad met export Montenegro

Montenegro (Crna Gora) Deelrepubliek in Joegoslavië aan de Adriatische Zee, in het zuiden grenzend aan Albanië; 13.812 km2, 679.900 inw. (1998).Montería

Montería Stad in Noordwest-Colombia, hoofdstad van het departement Córdoba aan de Sinú; 269.214 inw. (1993). Centrum van gebied dat vee, paarden, Monterrey

Monterrey Stad in Mexico, hoofdstad van de staat Nuevo León aan de voet van de Sierra Madre Oriental; 1.064.197 inw. (1990). Behoort tot de vijf Montevideo

Montevideo Hoofdstad van Uruguay en van gelijknamig departement aan de noordoever van het estuarium van de Río de la Plata; ca. 3,2 mln inw. Montfoort

Montfoort Gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht aan de Hollandse IJssel; 38,25 km2, 13.236 inw. (1997). De nieuwe gemeente Montfoort i

Montfort

Montfort Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Limburg, sinds 1991 bij Posterholt (sinds 1995 Ambt Montfort). Landbouw, uitgaande Montgomery

Montgomery Hoofdstad van de Amerikaanse staat Alabama aan de Alabama; 187.000 inw. (1990). Centrum van het gebied der zwarte (zeer vruchtbare) Montien

Montien Onderste etage en tijd van het Paleoceen. Naam afgeleid van Mons (Bergen, België), ingevoerd in 1886. Soms wordt als benaderend synoniem Montigny-le-Tilleul

Montigny-le-Tilleul Gemeente aan de Samber in de Belgische provincie Henegouwen; 16,24 km2, 10.328 inw. (1997). Agrarische activiteiten, metaal- montmorilloniet

montmorilloniet Groep van kleimineralen ontstaan door verwering van aluminiumsilicaten. Groot vermogen om water op te nemen. Genoemd naar Montpellier

Montpellier Stad in Frankrijk, hoofdstad van het dep. Hérault; 210.866 inw. (1990). Centrum van zoutwinning en wijnhandel. Elektrotechnische-, machine-, Montreal

Montreal (Montréal) Tweede stad en grootste haven- en industriestad van Canada; 1.018.000 inwoners (1991), agglomeratie: 3,1 miljoen. Ligt in de Montreux

Montreux Stad in het Zwitserse kanton Vaud aan het Meer van Genève; ca. 21.400 inw. Beschut gelegen toeristencentrum met chocolade-, conserven-, Montserrat

Mont-Saint-Guibert Gemeente in de Belgische provincie Waals Brabant op het Brabants leemplateau; 19,75 km2, 5558 inw. (1997). Landbouw, enige Mont-Saint-Michel

Mont-Saint-Michel Frans rotseiland in de gelijknamige baai tussen Normandië en Bretagne, door een dam verbonden met het vasteland (1875); ca. Monza

Montserrat Britse kroonkolonie, een Benedenwinds eiland van vulkanische oorsprong in de Caribische Zee; 102 km2, 12.800 inw. (1998), hoofdstad: Mont-de-l'Enclus

Monza Stad in de Italiaanse provincie Milaan in Lombardije aan de Lambro; 120.054 inw. (1992). Textiel- en machine-industrie. Aardolieraffinage. Mook en Middelaar

Mook en Middelaar Gemeente in de Nederlandse provincie Limburg; 18,84 km2, 7466 inw. (1997). Landbouw, handel, industrie (zink, plaatwerkerijen), Moordrecht

Moordrecht Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland aan de Hollandse IJssel; 14,43 km2, 7507 inw. (1997). Land- en tuinbouw, industrie Moorslede

Moorslede Gemeente in de Belgische provincie West-Vlaanderen (Zandleemstreek); 35,34 km2, 10.760 inw. (1997). Landbouw, groenteteelt, industrie, Mopti

Mopti Derde stad van Mali, hoofdstad van de gelijknamige regio; 74.000 inw. (1990); regio 88.752 km2, 1.384.600 inw. in 1985). Centrum van visserij mor

mor Ruwe humus, die ontstaat door de trage inwerking van voornamelijk schimmels op afgevallen plantaardige resten in naaldbossen of heide. Bodemdieren Moradabad

Moradabad Stad in Indiaase deelstaat Uttar Pradesh; 444.000 inw. (1991)

Morava (Servië)

Morava (Servië) Rivier in Servië; 550 km. De Grote Morava (216 km) ontstaat uit de samenvloeiing van zuidelijke en westelijke Morava. Mondt uit Morava (Tsj./Oost.)

Morava (Tsj./Oost.) Rivier in Tsjechië en Oostenrijk; 365 km. Ontspringt bij de Poolse grens en mondt ten westen van Bratislava uit in de Donau.

Moravië

Moravië Landstreek in het huidige Tsjechië. In de 6e eeuw vestigden zich Slavische stammen in Moravië, daarna behoorde het tot het Frankische Rijk. Morbihan

Morbihan Departement in West-Frankrijk in Bretagne; 6823 km2, 619.840 inw. (1990). Hoofdstad: Vannes. Land- en tuinbouw; scheepsbouw o.a. te

Mordvinië

Mordvinië (Mordovië) Deelrepubliek van de Russische Federatie, gelegen in het centrum van Europees Rusland; 26.200 km2, 960.000 inw. (1995); Morelia

Møre og Romsdal Provincie in Noorwegen aan de Atlantische Oceaan; 15.104 km2, ca. 238.000 inw. Hoofdstad: Molde. Bergachtig, grotendeels bestaand Naaldwijk

Morelia Hoofdstad van de Mexicaanse deelstaat Michoacån; 489.756 inw. (1990). Handels- en verwerkingscentrum voor een agrarische omgeving. Barokkathedraal Morelos

Morelos Deelstaat in Centraal-Mexico; 4950 km2, 1.195.059 inw. (1990). Hoofdstad: Cuernavaca (280.000 inw.; 1990). Welvarende agrarische staat morene

morene (ook: gletsjerpuin) Materiaal dat door een gletsjer wordt meegevoerd. Naar de positie van het materiaal onderscheidt men oppervlaktemorenen morenewal

morenewal (ook: moreneboog) Lange rug of rij min of meer geïsoleerde heuvels die zijn gevormd door de opeenhoping aan het front van een gletsje

morfologische verstedelijking

morfologische verstedelijking Het verschijnsel dat gebieden steeds meer uiterlijke kenmerken van steden gaan krijgen, zoals de bouw in hogere dichthed

Morlanwelz

Morlanwelz Gemeente aan de Hene in de Belgische provincie Henegouwen; 20,26 km2, 18.338 inw. (1997). Landbouw. Ruïnes van abdij l'Olive (13e Morogoro

Morogoro Stad in Oost-Tanzania, hoofdstad van de gelijknamige regio; ca. 65.000 inw. Handels- en transportcentrum voor agrarische omgeving. Enige Moroni (stad)

Moroni (stad) Hoofdstad en grootste nederzetting van de Comoren, gelgen op het eiland Grande Comore; 23.000 inw. (1990). Productie van vanille, mortaliteit

mortaliteit (sterfte) Een begrip uit de populatiegenetica dat aangeeft hoeveel individuen per tijdseenheid sterven. De mortaliteit kan worden berekend Mortsel

Mortsel Gemeente in de Belgische provincie Antwerpen in de Antwerpse agglomeratie; 7,78 km2, 25.783 inw. (1997). Gevarieerde industrie (fotoproducten, mosagaat

mosagaat Variëteit van agaat met een kenmerkende tak- of mosachtige structuur. Wordt evenals agaat tot siersteen verwerkt.

Moselle (dep.)

Moselle (dep.) Departement in Frankrijk in Lotharingen; 6216 km2, 1.011.300 inw. (1990). Hoofdstad: Metz. De zware industrie o.a. rond Metz en Moskou

Moskou (Moskva) Hoofdstad van Rusland. De agglomeratie beslaat een oppervlakte van bijna 880 km2 en herbergt 8.801.000 inwoners (1990), verdeeld mosoor

mosoor Heuvel of bergtop, die zich verheft in een door erosie en denudatie afgevlakt gebied (peneplain). Ontstaan doordat de erosie aldaar minder is Mostaganem

Mostaganem Stad in Algerije aan de Middellandse Zee, hoofdstad van gelijknamig departement; ca. 116.000 inw. Havenstad met export van granen, Mostar

Mostar Stad in Bosnië-Herzegovina aan de Neretva; ca. 63.400 inw. (1990). Handelsstad voor agrarische omgeving (wijn, fruit, tabak). Tabaks- en textielindustrie. Mosul

Mosul (Al-Mawsil) Hoofdstad van het gouvernoraat Ninawa (Nineveh) aan de Tigris; ca. 730.000 inw. Handelscentrum voor een agrarische omgeving, Motherwell and Wishaw

Motherwell and Wishaw District en steden in het Schotse graafschap Lanark aan de Clyde; ca. 140.300 inw. (1991, district). Centrum van zware industrie motregen

motregen Neerslag waarbij de waterdruppeltjes ongeveer 0,1 mm van afmeting zijn. Meestal ontstaat motregen doordat kleinere mistdeeltjes zich samenvoegen Moulay Idris

Moulay Idris Stad in Marokko ten noorden van Meknès; ca. 10.000 inw. Heilige plaats van de islam i.v.m. graf van de imam Abdallah Idris. In omgeving Moulmein

Moulmein (Mwalamyaing) Stad in Birma, hoofdstad van de provincie Tenasserim aan de Golf van Martaban, bij de monding van de Salween; ca. 283.000 Mount Everest

Mount Everest (Chomolungma, ook wel Sagarmatha) Bergtop in de Himalaya op de grens tussen Nepal en China; 8.848 m. hoog. Hoogste berg ter Mount McKinley

Mount McKinley Hoogste berg van Noord-Amerika, in Alaska; 6194 m. hoog. Sterk vergletsjerd. Voor de eerste maal beklommen in 1910. Nationaal Mount Vernon

Mount Vernon Stad in de VS, voorstad van New York; 67.000 inw. (1990). Grenst aan de New Yorkse wijk Bronx. Uitgebreide industrie (uitgevers, Mozambique

Mozambique 2. Geografie

Mozambique 2. Geografie Landschap De kustvlakte is in het noorden smal, maar wordt naar het zuiden toe steeds breder. Het laagland van de kustvlakte Mozambique 3. Samenleving

Mozambique 3. Samenleving Demografie In 1994 had Mozambique naar schatting van de VN 15,5 miljoen inwoners. De bevolking groeide tussen Mozambique 4. Geschiedenis

Mozambique 4. Geschiedenis Vanaf de 10e eeuw was de kust van Mozambique een belangrijk handelsgebied voor islamitische kooplieden. Arabieren Mozambique 5. Economie

Mozambique 5. Economie Door het vertrek van een groot aantal Portugezen na de onafhankelijkheid in 1975 was er een groot tekort aan geschoolde

Mozambique Officiële naam: República de Moçambique Oppervlakte: 799.380 km2 Inwoners: 18.641.000 (1998) Staatsvorm: republiek Staatshoofd

Mpumalanga

Mpumalanga Provincie in het oosten van Zuid-Afrika, 81.816 km2, 2,9 miljoen inwoners (1995); hoofdstad: Nelspruit. Mpumalanga, tot 1995 bekend

Mufulira

Mufulira Stad in Zambia in de Copperbelt; ca. 200.000 inw. Verkeersknooppunt in gebied met belangrijke kopermijnen.

mui

mui Smalle openingszone in een strandbank. Via deze muien kan het water uit een zwin bij eb wegstromen. Dit water veroorzaakt daar oppervlaktes

Muiden

Muiden Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland aan de Vecht; 36,46 km2, 6877 inw. (1997). Landbouw, industrie (springstoffen, zout, Mülheim an der Ruhr

Mülheim an der Ruhr Stad in Nordrhein-Westfalen aan de Ruhr; ca. 176.600 inw. (1990). IJzer- en staalindustrie. Rivierhaven. Winning van steenkool Mulhouse

Mulhouse (Du.: Mülhausen) Stad in Frankrijk in het departement Haut-Rhin aan de Ill en het Rhône-Rijn-kanaal; 109.905 inw. (1990). Havenstad met Multan

Multan Stad in Pakistan, hoofdstad van gelijknamig district; ca. 732.000 inw. Handelsstad met textiel-, chemische en glasindustrie. Bewerking van koper. multiculturele samenleving

multiculturele samenleving 1. Het naast elkaar bestaan van verschillende culturen in een land. 2. Samenleving waar verdraagzaamheid heerst ten opzichte multilaterale hulp

multilaterale hulp Ontwikkelingshulp gegeven door een organisatie waarin een groot aantal overheden samenwerkt. Vooral de VN-instellingen en de München

München Hoofdstad van Beieren aan de Isar; 1.236.500 inw. (1991). Ligging München ligt op ca. 500 meter boven de zeespiegel in de Zwabisch-Beierse Munster

Munster Provincie in Zuidwest-Ierland; 24.127 km2, 1.008.400 inw. (1991). Omvat de graafschappen Clare, Cork, Kerry, Limerick, Tipperary en Waterford. Münster

Münster Stad in Nordrhein-Westfalen aan het Dortmund- Eemskanaal, hoofdstad van gelijknamig district; 261.400 inw. (1991). Machine-, voedingsmiddelen- Munstergeleen

Munstergeleen Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Limburg, sinds 1982 bij Sittard.

Muntendam

Muntendam Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Groningen, sinds 1990 bij Menterwolde. Landbouw, industrie (cement, steenfabrieken, Murano

Murano Stadsdeel van Venetië, gelegen op eiland in de lagune van Venetië. Ca. 6700 inwoners (1990). Sinds 1292 centrum van glasindustrie, daar Murcia

Murcia Stad in Zuidoost-Spanje aan de Segura, hoofdstad van gelijknamige provincie; 328.100 inw. (1991) (1981; prov. 11.313 km2, 1.045.601 inw. Mures

Mures (Muresul, Maros) Rivier in Oost-Europa, grotendeels in Roemenië, verder in Hongarije; 880 km. Ontspringt in de Oost-Karpaten en mondt bij Murray

Murray Rivier in Zuidoost-Australië; 2590 km. Grootste riviersysteem van Australië. Ontspringt in de Snowy Mountains en mondt ten zuidoosten van Murten

Murten (Morat) Stad in Zwitserland (kanton Freiburg) aan het meer van Murten; ca. 4800 inw. Lichte industrie. Doorstond het beleg van Karel de Stoute muscoviet

muscoviet (kaliglimmer) Mineraal uit de groep der fyllosilicaten, behorend tot de glimmers (mica's). Hardheid 2-3, dichtheid 2700-3100 kg/m3. Monoklien Musson

Musson Gemeente in de Belgische provincie Luxemburg (Belgisch Lotharingen); 34,81 km2, 3845 inw. (1997). Landbouw, industrie, pendel naar Frankrijk.

Mwanza

Mwanza Stad in Noord-Tanzania aan het Victoriameer, hoofdstad van gelijknamige provincie; ca. 110.000 inw. (prov. 19.683 km2, ca. 1,7 mln. inw.). My Lai

My Lai Vietnamees dorp waar op 16 maart 1968 ca. 500 burgers door Amerikaanse militairen werden vermoord. De militairen hadden de opdracht een Myanmar

Myanmar Door het militaire bewind ingestelde naam van Birma.

Mykolajiv

Mykolajiv (Russ.: Nikolajev) Stad in Oekraïne, aan de monding van de Bug in de Zwarte Zee; ca. 503.000 inw. Havenstad met zware en voedingsmiddelenindustrie. Mysore

Mysore Hoofdstad van het gelijknamige Indiase district en vroegere naam van de deelstaat Karnataka; 606.755 inw. (1991). Industrie- en agrarisch handelscentrum. Møre og Romsdal

Naaldwijk Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland in het Westland; 25,33 km2, 28.557 inw. (1997). Tuinbouw onder glas, bloemen (chrysanten). Naarden

Naarden Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland (het Gooi); 32,89 km2, 16.620 inw. (1997). Agrarische activiteiten, industrie, toerisme. Naardermeer

Naardermeer Natuurgebied van ca. 750 ha in de gemeente Naarden; omvat plassen en moerassen met rijke flora (belangrijke plantengemeenschappen) Nabije Oosten

Nabije Oosten Benaming voor het gebied Zuidwest-Azië, de zuidelijke Balkan en Egypte tijdens Prehistorie en Oudheid. De zogeheten vruchtbare

Nabloes

Nabloes (Nabulus) Stad in Jordanië, hoofdstad van gelijknamige provincie; ca. 130.000 inw. Handelscentrum voor agrarische omgeving, met olijfolie, Nachtigal, Gustav Hermann

Nachtigal, Gustav Hermann (1834-1885) Duits arts, ontdekkingsreiziger en kolonisator. Vertrok in 1861 naar Noord-Afrika, waar hij achtereenvolgens

nachtvorst

nachtvorst Het 's nachts onder het vriespunt dalen van de temperatuur. Met name bij heldere hemel, als de uitstraling groot is, kan nachtvorst optreden. Naestved

Naestved Stad in Denemarken in prov. Storstrøm; 45.272 inw. (1993). Voedingsmiddelen-, papier-, textiel en aardewerkindustrie. Visserij. St.-Pieter NAFTA

NAFTA Afkorting van North American Free Trade Agreement. Overeenkomst tussen Canada, de VS en Mexico over de vorming van een vrijhandelsgebied. Nag Hammadi

Nag Hammadi (Naj' Hammadi) Plaats in de Westelijke Woestijn van Opper-Egypte tussen Qina en Jirja. Vindplaats (1945-46) van gnostische handschriften Nagaland

Nagaland Indiase deelstaat, grenzend aan Burma; 16.529 km2, 1.209.546 inw. (1991). Hoofdstad: Kohima, waar in WO II de Japanse opmars tot staan Nagasaki

Nagasaki Stad op de westkust van het Japanse eiland Kyushu, hoofdstad van gelijknamige prefectuur; 439.100 inw. (1993). Havenstad met een van Nagorno-Karabach

Nagorno-Karabach Regio in Azerbajdzjan; 4400 km2, ca. 193.000 inw. Hoofdstad: Stepanakert. Vnl. agrarisch met o.a. zijde-industrie. Industrie gebaseerd Nagoya

Nagoya Stad op het Japanse eiland Honshu aan het Isè-wan, een baai van de Grote Oceaan, hoofdstad van de prefectuur Aichi; 2.095.393 inw. (1993). Nagpur

Nagpur Stad in de Indiase deelstaat Maharashtra, gelegen aan de Nag-rivier; 1.624.752 inw. (1991). Textiel-, machine-, papier-, voedingsmiddelen- Naha

Naha Stad op het Japanse eiland Okinawa en hoofdstad van prefectuur Okinawa; 304.432 inw. (1993). Belangrijkste haven van de Ryukyu-eilanden, Nairnshire

Nairnshire Voormalig Schots graafschap, sinds 1975 deel van de regio Highlands; 422 km2, ca. 10.000 inw. Hoofdstad: Nairn. Schapenteelt in bergachtige Nairobi

Nairobi Hoofdstad van Kenia en van gelijknamig district, gelegen in het vruchtbare hoogland van Kenia; 1,5 mln inw. (1990). Bestuurlijk en industrieel Najaf, an-

Najaf, an- (Al Najaf, Nedzef) Stad in Irak in het dal van de Eufraat; ca. 276.000 inw. Handelscentrum voor agrarische omgeving (graan, rijst, dadels; Najd

Najd (Nejd, Nedzjed, Nadjd) Hoogland van het Arabisch schiereiland in Saoedi-Arabië, tussen Mekka en Ar-Riyad; 1.660.000 km2, tot 1200 m hoog. Nakhon Ratchasima

Nakhon Ratchasima (Nakon, Nagor Rajasima, Rajsima) Stad in Thailand aan de Mun, hoofdstad van gelijknamige provincie; ca. 205.000 inw. Aut

Nakuru

Nakuru Stad in Kenia, hoofdstad provincie Rift Valley; ca. 150.000 inw. (1990). Commercieel en industrieel centrum van belangrijk agrarisch gebied Nalchik

Nalchik (Nalcik) Hoofdstad van de Kabardino-Balkar; ca. 250.000 inw. Populair vakantieoord, kuuroord en bergsport in de uitlopers van de Kaukasus. Nam Dinh

Nam Dinh Stad in noordelijk Vietnam, hoofdstad van gelijknamige provincie, gelegen aan kanaal tussen Coi- en Dai-rivier; ca. 220.000 inw. Textielcentrum Namen (provincie)

Namen (provincie) (Namur) Provincie in Zuid-België; 3666 km2, 434.446 inw. (1995). Hoofdstad: Namen. Grenst van het noorden uit resp. aan Br

Namen (stad)

Namen (stad) (Namur) Hoofdstad van en gemeente in de gelijknamige Belgische provincie aan samenvloeiing van Samber en Maas; 175,69 km2, 105.041 Namibië

Namibië 2. Geografie Landschap De breedte van de kuststrook varieert van 65 tot 160 km. Dit gebied wordt in beslag genomen door de Namibwoestijn. Namibië 3. Samenleving

Namibië 3. Samenleving Demografie In 1994 had Namibië 1,5 miljoen inwoners. Van 1980 tot 1993 groeide de bevolking met 3,0% per jaar. Het Namibië 4. Geschiedenis

Namibië 4. Geschiedenis De eerste bewoners van Namibië waren de Bosjesmannen en de Hottentotten. Daarna kwamen de Damara, gevolgd door Namibië 5. Economie

Namibië 5. Economie Gezien de rijkdom aan mineralen, de goede infrastructuur en de rijke visgronden heeft Namibië veel potentie voor economische Nampula

Namibië Officiële naam: Republic of Namibia Oppervlakte: 824.292 km2 Inwoners: 1.622.000 (1998) Staatsvorm: republiek Staatshoofd: Samuel Daniel Namibië 2. Geografie

Nampula Stad in Mozambique, hoofdstad van het gelijknamige provincie; ruim 200.000 inw. (1990; district 81.606 km2, 2.837.900 inw.). Aan auto

Namurien

Namurien Onderste etage en tijd van het Boven Carboon. Naam afgeleid van Namur (Namen, België), ingevoerd in 1901. De oudste aan de oppervlakte Nanchang

Nanchang (Nan-ch'ang) Stad in China, hoofdstad van de provincie Jiangxi aan de Ganjiang; 1.350.000 inw. (1990). Handel in producten uit de omgeving. Nancy

Nancy Stad in Frankrijk aan de Meurthe, hoofdstad van het dep. Meurthe-et-Moselle; 102.400 inw. (1990). Metaal-, elektrotechnische, kristal- en voedingsmiddelenindust

Nandrin

Nandrin Gemeente in de Belgische provincie Luik (Condroz); 35,80 km2, 5023 inw. (1997). Agrarische activiteiten, uitgaande pendel. 12e-eeuwse kerk,

Nanjing

Nanjing (Nanking, Nanching) Stad in het oosten van de Chinese Volksrepubliek aan de Jangtsekiang, hoofdstad van de provincie Jiangsu; 2-2½ mln Nanning

Nanning (Joeng-ning, Nan-ning, Yongning) Stad in China aan de Yujiang, hoofdstad van de provincie Guangxi Zhuang; 1.070.000 inw. (1990). Industrieel nannofossielen

nannofossielen Fossielen van microscopisch kleine, planktonische organismen, van zowel plantaardige als dierlijke aard. Een belangrijke groep van Nansen, Fridtjof

Nansen, Fridtjof (1861-1930) Noors noordpoolonderzoeker, zoöloog, oceanograaf en politicus. Trok als eerste dwars door Groenland van oost naar Nanterre

Nanterre Stad in Frankrijk aan de Seine, westelijke voorstad van Parijs, hoofdstad van het dep. Hauts-de-Seine; 84.570 inw. (1990). Auto-, machine-, Nantes

Nantes Stad in Frankrijk aan het estuarium van de Loire, hoofdstad van het dep. Loire-Atlantique; 252.000 inw. (1990). Ligging De havenstad Nantes naoorlogse wijk

naoorlogse wijk (ook: nieuwbouwwijk) Wijk die gebouwd is na de Tweede Wereldoorlog. Deze wijken zijn vaak snel gebouwd om zo de woningno

Napels

Napels (It.: Napoli) Stad in Italië aan de Golf van Napels, hoofdstad (ruim 1 miljoen inw. in 1992) van de gelijknamige provincie (1171 km2, ca. 5.7 Nara

Nara Stad op het Japanse eiland Honshu ten oosten van Osaka, hoofdstad van gelijknamige prefectuur; 350.000 inw. (1990). Productie van inkt, speelgoed Narbonne

Narbonne Stad in het Franse departement Aude in de Languedoc; 45.850 inw. (1990). Centrum van wijnhandel; brouwerijen,keramische, chemische Narmada

Narmada Rivier in India; 1250 km. Ontspringt bij Amarkantak in Madhya Pradesh en mondt uit in de Golf van Cambay in de Arabische Zee. Vanaf Narvik

Narvik Stad in Noord-Noorwegen aan het Ofotfjord, ca. 18.900 inw. IJsvrije haven met export van Zweeds ijzererts. Visserij. In WO II Duitse landing Naryn

Naryn Rivier in het zuiden van Rusland; 722 km. Ontspringt in de Tien Sjan en stroomt westwaarts door Kirgizië en Oezbekistan. Stroomt bij Baljksji Nashville

Nashville (Officieel: Nashville-Davidson) Stad in Tennessee (VS) aan de Cumberland; 510.000 inw. (1990). Handels- en transportcentrum voor rijk Nasik

Nasik Stad in Indiase deelstaat Maharashtra, gelegen aan de Godavari rivier; aggl. 722.000 inw. (1991). Een van de meest heilige plaatsen voor het Nassau (geo.)

Nassau (geo.) Hoofdstad van de Bahama's, gelegen op het eiland New Providence; 170.000 inw. (1990). Haven- en handelsstad. Toeristencentrum; Nassogne

Nassogne Gemeente aan de Lomme en de Wamme in de Belgische provincie Luxemburg; 111,93 km2, 4549 inw. (1997). Agrarische activiteiten, bosontginning, Natal (Braz.)

Natal (Braz.) Hoofdstad van de Braziliaanse deelstaat Rio Grande do Norte bij de Atlantische Oceaan; ca. 606.500 inw. (1991). Verwerking van landbouw- Natal (Z.-Afr.)

Natal (Z.-Afr.) Voormalige provincie in Zuid-Afrika aan de Indische Oceaan; 91.355 km2, ca. 2,2 mln. inw. Hoofdstad: Pietermaritzburg. In 1497 door natie

natie Groep personen die georganiseerd is in een eigen staatsverband of een dergelijk verband nastreeft. Zo'n groep voelt zich een eenheid op grond nationaal landschapspark

nationaal landschapspark Groot gebied met een diversiteit aan natuurlijke en culturele waarden die belangrijk zijn voor natuur- en landschapsbeho

Nationale Maatschappij voor de Huisvesting

Nationale Maatschappij voor de Huisvesting (België) Openbare instelling ter bevordering van de sociale woningbouw. De NMH is in hoofdzaak nationalisme

nationalisme De geestesgesteldheid waarbij het individu aan de eigen natie een hoge, zo niet de hoogste waarde toekent. Tot de 19e eeuw had het gemeenschapsbesef natriet

natriet Mineraal uit de carbonaatgroep, waterhoudend carbonaat. Werd vroeger voornamelijk gewonnen uit de natronmeren in Egypte (waar het 's wi

natroliet

natroliet Mineraal uit de groep der tektosilicaten, behorend tot de zeolieten. Hardheid circa 4, dichtheid circa 2000 kg/m3. Witte rombische kristallen natuurlandschap

Natuur- en Milieu-educatie (NME) Aandacht aan en integratie van natuur- en milieu-aspecten in het onderwijs en in bezoekerscentra en musea. Scholen

natuur- Meststoffen van organische herkomst. In principe kan alle plantaardige en dierlijke afval, ook menselijke, als natuurmeststof fungeren. metalimnion

natuurlandschap Landschap dat gevormd is zonder invloed van de mens. Op de wereld is het aandeel van de natuurlandschappen sterk teruggelopen natuurlijke aanwas

natuurlijke aanwas Groei van de bevolking als gevolg van het feit dat het geboortecijfer hoger is dan het sterftecijfer.

natuurlijke hulpbronnen

natuurlijke hulpbronnen Verzamelnaam voor alle natuurlijke elementen die de mens gebruikt voor o.a. de productie van goederen en de opwekking natuurreservaat

natuurreservaat Beschermd gebied waar het beheer geheel gericht is op het instand houden of ontwikkelen van een levensgemeenschap. Het is een Natuur- en Milieu-educatie

Nauru

Nauru 2. Geografie Landschap Rondom het eiland ligt een zandstrand, overgaand in een gordel van vruchtbare grond, die 150 tot 300 m breed is. Nauru 3. Samenleving

Nauru 3. Samenleving Demografie In 1994 was de bevolking met 1,33% gegroeid tot een aantal van 11.000. Het geboortecijfer was 18 per 1000 Nauru 4. Geschiedenis

Nauru 4. Geschiedenis Zeer waarschijnlijk waren de eerste bewoners van Nauru schipbreukelingen van andere eilanden. In 1798 werd het ontdekt Nauru 5. Economie

Nauru 5. Economie Rond de Buada Lagoon worden bananen, ananas en groenten verbouwd. Nauru heeft te kampen met periodieke watertekorten Nauw van Calais

Nauru Officiële naam: Naoero / Republic of Nauru Oppervlakte: 21,3 km2 Inwoners: 10.500 (1998) Staatsvorm: republiek Staatshoofd: Kinza Klodimar Nauru 2. Geografie

Nauw van Calais (Straat van Dover) Zeestraat tussen Engeland en het vasteland van Europa; breedte variërend van 96-34 km, gemiddelde diepte 40 Navarra

Navarra Autonome regio (sinds 1983) en provincie in het noordwesten van Spanje ten zuiden van de Pyreneeën; 10.421 km2, 519.277 inw. (1991). Naxos

Naxos Grieks eiland in de Egeïsche Zee, het grootste der Cycladen; 428 km2, ca. 15.000 inw. Bergachtig (Zia; 1002 m). Verbouw van graan, olijven, Nayarit

Nayarit Mexicaanse deelstaat aan de Grote Oceaan; 27.979 km2, 824.643 inw. (1990). Hoofdstad: Tepic. Grotendeels bergachtig; smalle kuststrook Nazareth (België)

Nazareth (België) Gemeente aan de Schelde in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen; 35,19 km2, ca. 10.600 inw. (1997). Gevarieerde industrie, Nazareth (Israël)

Nazareth (Israël) Stad in Israël, hoofdstad van het district Noord; ca. 59.000 inw. Hoofdzakelijk bewoond door Arabieren. Het stadsdeel Nazerat Hlit Ndola

N'Djamena (voor 1973 Fort-Lamy) Hoofdstad van Tsjaad aan de Chari; bijna 700.000 inw. (1992). Bestuurlijk, economisch en cultureel centrum van Oak Ridge

Ndola Stad in Zambia, hoofdstad van de provincie Copperbelt bij de grens met Congo (Zaïre); met ca. 380.000 inw. de derde stad van het land. Zambia Nebo

Nebo (Pisga) Berg in Israël ten oosten van de Dode Zee, 2 km ten noorden van de oude stad Nebo; 808 m hoog. Van hieraf mocht Mozes het beloofde Nebraska

Nebraska (Cornhusker State) Staat in de VS, begrensd door Kansas, Missouri, Iowa, South Dakota, Wyoming, en Colorado; 200.350 km2, 1.607.000 neck

neck (eruptiefzuil) Bij denudatie van een vulkaan overgebleven kraterpijpopvulling als gevolg van de grotere resistentie van het stollingsgesteente waaruit Neckar

Neckar Rivier in Duitsland, rechter zijrivier van de Rijn; 367 km. Ontspringt in het Zwarte Woud en mondt bij Mannheim uit in de Rijn. De rivier is Nederhorst den Berg

Nederhorst den Berg Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland aan de Vecht; 14,64 km2, 5204 inw. (1997). Veeteelt, groententeelt ('Nederland

Nederland 2. Geografie

Nederland 2. Geografie Slechts weinig landen hebben zo'n veelzeggende naam als Nederland, dat gekenmerkt wordt door zijn zeer vlakke landschap

Nederland 3. Samenleving

Nederland 3. Samenleving Met 15,645 miljoen inwoners (1998) op de geringe oppervlakte van het land is Nederland nagenoeg aan de grens van Nederland 4. Geschiedenis

Nederland 4. Geschiedenis Karel V bracht in 1549 een aantal gewesten samen die tot dan toe een relatief zelfstandig bestaan hadden geleid: de Zeve

Nederland 5. Economie

Nederland 5. Economie Economisch gezien is Nederland van een land van boeren en kooplieden, via een industriële tussenfase, een samenleving

Nederland Officiële naam: Koninkrijk der Nederlanden Oppervlakte: 41.526 km2 Inwoners: 15.731.000 (1998) Staatsvorm: constitutionele monarchie

Nederlandse Antillen

Nederlandse Antillen 2. Geografie Landschap De Benedenwindse Eilanden zijn vlak tot licht heuvelachtig. Bonaire heeft een vlak zuidelijk deel Nederlandse Antillen 3. Samenleving

Nederlandse Antillen 3. Samenleving De koloniale maatschappijstructuur van de Antillen is het best te herkennen op Curaçao. De bovenlaag van Nederlandse Antillen 4. Geschiedenis

Nederlandse Antillen 4. Geschiedenis Columbus ontdekte in 1493 op zijn tweede reis de Bovenwinden, die werden bewoond door Indianen van Nederlandse Antillen 5. Economie

Nederlandse Antillen 5. Economie De armelijke handelseconomie werd getransformeerd in een welvarende industriële door de komst van een raffinaderij Nederlek

Nederlandse Antillen Officiële naam: Nederlandse Antillen Oppervlakte: 800 km2 Inwoners: 213.000 (1998) Staatsvorm: interne autonomie binnen Nederlandse Antillen 2. Geografie

Nederlek Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland; 31,45 km2, 14.861 inw. (1997). De gemeente is ontstaan op 1 januari 1985 door samenvoegin

Nederweert

Nederweert Gemeente in de Nederlandse provincie Limburg aan Kanaal van Nederweert naar Wessem; 101,79 km2, 15.939 inw. (1997). Landbouw, nederzetting

nederzetting Verzameling woningen van mensen die op deze plaats min of meer permanent wonen. Men onderscheidt twee belangrijke nederzettingsvormen Neede

Neede Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland in de Achterhoek; 45,99 km2, 10.999 inw. (1997). Gevarieerde industrie (verpakkingen, metaal, Neer

Neer Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Limburg aan de Maas, sinds 1991 samengevoegd met Roggel. Lichte industrie, handel, Neerijnen

Neerijnen Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland aan de Waal; 73,01 km2, 10.779 inw. (1997). Op 1 januari 1978 zijn de toenmalige gemeenten Neerpelt

Neerpelt Gemeente aan de Dommel en het Kanaal Bocholt-Herentals in de Belgische provincie Limburg (Kempen); 42,77 km2, 15.115 inw. (1997). neerslag

neerslag Het uit de atmosfeer op het aardoppervlak vallen van water in vloeibare of vaste vorm. Voor het ontstaan van druppeltjes of kristalletjes in nefelien

nefelien (eleoliet) Mineraal uit de groep der tektosilicaten, behorend tot de feldspathoïden (veldspaatvervangers), hardheid 5½-6, dichtheid 2600 kg/negentiende-eeuwse wijken

negentiende-eeuwse wijken Wijken gebouwd tijdens de Industriële Revolutie als huisvesting voor arbeiders. In deze wijken gaan processen van veroud

Negeri Sembilan

Negeri Sembilan Maleisische deelstaat aan Straat Malakka; 6643 km2, ca. 774.000 inw. Hoofdstad: Seremban. Fruitteelt en rubberwinning. Na WO Negev

Negev (Negeb, Hanegev) Gebied in Zuid-Israël; 13.000 km2. In het westen begrensd door de Gazastrook, in het oosten door een bergrug. Grillige bergketens Negro (Argent.)

Negro (Argent.) Rivier in Argentinië; 640 km. Ontstaat in de Andes uit de samenvloeiing van Neuquén en Limay en mondt ten zuidoosten van Viedma Negro (Braz./Urug.)

Negro (Braz./Urug.) Rivier in Brazilië en Uruguay; 800 km. Ontspringt in de Braziliaanse staat Rio Grande do Sul en mondt uit in de Uruguay. Bevaarbaar Negro (Col./Braz.)

Negro (Col./Braz.) Rivier in Colombia en Brazilië; 2990 km. Ontspringt in Colombia en mondt bij Manaus uit in de Amazone. Grotendeels zeer rustige Negros

Negros Eiland in Centraal-Filippijnen; 12.704 km2, 3,2 mln inw. (1990). Hoofdsteden: Bacolod en Dunaguete. Bergachtig met actieve vulkanen (de Neisse

Neisse (Nysa) Naam van twee zijrivieren van de Oder in Midden-Europa: 1. Glatzer Nysa; 195 km. Ontspringt in de Sudeten en mondt ten zuidoosten Neiva

Neiva Stad in Colombia, hoofdstad van het departement Huila aan de Magdalena; 237.750 inw. (1993). Centrum van rijk koffiegebied met enige industrie. Nelson

Nelson Stad op het Zuidereiland, Nieuw-Zeeland, aan de Tasmanbaai, hoofdstad van gelijknamig district; agglomeratie ca. 47.000 inw. (1991; district nematociden

nematociden Bestrijdingsmiddelen die gebruikt worden tegen aaltjes en draadwormen (klasse Nematoda).

Nenjiang

Nenjiang (Nonni) Rivier in Noordoost-China; 1190 km. Ontspringt in de Grote Sjingan en mondt uit in de Sungari, de belangrijkste zijrivier van de Neogeen

Neogeen (Boven Tertiair) Bovenste subsysteem en subperiode van het Tertiair, radiometrische ouderdom circa 2-23 miljoen jaar. Naam is afgeleid neokolonialisme

neokolonialisme Begrip dat een situatie aanduidt waarbij een voormalige kolonie zich weliswaar bevrijd heeft van de staatkundige overheersing doo

neomalthusianisme

neomalthusianisme Politiek-wetenschappelijke stroming die stelt dat het bevolkingsprobleem het belangrijkste probleem is waarmee de mensheid Nepal

Nepal 2. Geografie

Nepal 2. Geografie Landschap Het hooggebergte van de Himalaya domineert het landschap van Nepal: nog geen 20% van het land ligt lager dan Nepal 3. Samenleving

Nepal 3. Samenleving Demografie De totale bevolking in Nepal bedroeg in 1994 bijna 21,4 miljoen. Verwacht wordt dat de jaarlijkse groei tussen Nepal 4. Geschiedenis

Nepal 4. Geschiedenis Men neemt aan dat de eerste bewoners van de Katmanduvallei van Tibetaanse (Mongoolse) afkomst waren. Zij brachten het Nepal 5. Economie

Nepal 5. Economie Het bnp bedroeg in 1992 $ 170 per hoofd van de bevolking. Het laatste decennium bedroeg de jaarlijkse groei van het bnp 2%. nesosilicaten

Nepal Officiële naam: Nepal Adhiraya (Koninkrijk Nepal) Oppervlakte: 140.797 km2 Inwoners: 23.698.000 (1998) Staatsvorm: parlementaire monarchie

nesosilicaten (orthosilicaten) Silicaten met enkelvoudige SiO4-tetraëders. Voorbeelden: olivijn, topaas.

Ness, Loch

Ness, Loch Meer (lengte 36 km) in het Schotse graafschap Inverness; 60 km2. Afwatering naar de Moray Firth. Bekend vanwege het Monster van Loch Nete

Nete Rivier in de Belgische provincie Antwerpen, ontstaat te Lier uit de samenstroming van de Grote en de Kleine Nete. Stroomt vervolgens langs Duffel netto vervangingsfactor

netto vervangingsfactor (netto reproductiefactor) Eenheid uit de demografie voor de voorspelling van de bevolkingsgroei: het aantal meisjes dat geboren Netzahualcóyotl

Netzahualcóyotl Voorstad van Mexico-Stad; ca. 2,5 mln inw. Ontstond na 1900 na verkleining van het Texcocomeer en drooglegging van de moerasgebieden. Neubrandenburg

Neubrandenburg Stad in Duitsland, in het district Mecklenburg-Vorpommern aan de Tollensee; ca. 91.000 inw. (1990). Handelsplaats voor agrarische Neuchâtel

Neuchâtel (Du: Neuenburg) Stad in Zwitserland aan de noordwestoever van het Meer van Neuchâtel, hoofdstad van gelijknamig kanton; 33.158 inw. Neuchâtel, Meer van

Neuchâtel, Meer van (Du.: Neuenburger See) Meer in Zwitserland ten oosten van de Jura; 218 km2, tot 153 m diep, op 429 m hoogte. Door kanalen Neufchâteau

Neufchâteau Gemeente in de Belgische provincie Luxemburg (Ardennen); 113,78 km2, 6150 inw. (1997). Regionaal dienstencentrum, landbouw, enige Neupré

Neupré Gemeente in de Belgische provincie Luik (Condroz); 31,69 km2, 9371 inw. (1997). Klein dienstencentrum met landbouw, bosrijke omgeving.

Neurenberg

Neurenberg (Du.: Nürnberg) Stad in Beieren aan de Pegnitz; 494.000 inw. (1991). Ligging Neurenberg ligt in het glooiende land ten westen van het Neusiedler See

Neusiedler See (Fertömeer) Meer op de Oostenrijks-Hongaarse grens; wisselend van grootte; 356 km2 maximaal. Van 1 tot 2 meter diep. Het meer Neuss

Neuss Stad in Nordrhein-Westfalen aan de Erft, door kanaal verbonden met de Rijn; 147.000 inw. (1990). Gevarieerde industrie. Binnenhaven. Handel. Neva

Neva Rivier in Rusland; 74 km. Stroomt van het Ladogameer naar de Finse Golf en is van april tot december bevaarbaar. St.Petersburg ligt in de delta. Nevada

Nevada (Sagebrush of Silver State, Battle Born State) Staat in het zuidwesten van de VS, begrensd door Oregon, Idaho, Utah, Arizona en California; nevel (geo.)

nevel (geo.) Laaghangende wolken, die het zicht beperken tot 1000-2000 m.

Nevele

Nevele Gemeente in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen; 51,89 km2, 10.747 inw. (1997). Land- en tuinbouw en daarop afgestemde industrie (diepvrie

Nevers

Nevers Stad in Frankrijk, hoofdstad van het dep. Nièvre aan de samenvloeiing van Nièvre en Loire; 41.970 inw. (1990). Regionaal centrum met textiel-, Nevis

Nevis Eiland dat onderdeel uitmaakt van de Caribische staat Saint Kitts-Nevis. Oppervlakte 93 km2, ca. 9.000 inwoners (1991). Grootste nederzetting New Bedford

New Bedford Stad in Massachusetts (VS) aan de Buzzards Bay; 99.900 inw. (1990). Handels- en vissershaven met textiel-, metaal-, voedingsmiddelen- New Britain (eiland)

New Britain (eiland) Eiland in de Grote Oceaan, grootste eiland van de Bismarckarchipel; 27.000 km2, ca. 312.000 inw. Hoofdstad: Rabaul. Bergachtig New Britain (stad)

New Britain (stad) Stad in Connecticut (VS); ca.74.000 inw. Metaalwarenindustrie (sinds 18e eeuw); vervaardiging van kogellagers, elektrische app

New Brunswick

New Brunswick Provincie in Zuidoost Canada grenzend aan de VS en de Golf van St. Lawrence; 73.440 km2, 723.900 inw. (1991). Hoofdstad: Freder

New Delhi

New Delhi Hoofdstad van India; 7.206.704 inw. (1991). Zie verder het artikel Delhi.

New England

New England Benaming van een groep Engelse koloniën in Noordoost-Amerika waar vanaf begin 17e eeuw met name religieuze emigranten zich vestigden. New Hampshire

New Hampshire (Granite State) Staat in het noorden van de VS (New England), aan de Atlantische Oceaan, begrensd door Canada, Maine, Massachusetts New Haven

New Haven Stad in Connecticut (VS) aan de monding van de Quinnipiac in de Long Island Sound; 130.000 inw. (1990). Havenstad met vervaardiging New Ireland

New Ireland Eiland in de Grote Oceaan, tevens naam van een provincie van de Bismarck-archipel; 9600 km2, 87.000 inw. (1990). Hoofdstad: Kavieng

New Jersey

New Jersey (Garden State) Staat in de VS aan de Atlantische Oceaan, begrensd door New York, Pennsylvania en Delaware; 20.169 km2, 7.879.000 New Mexico

New Mexico (Land of Enchantment, Sunshine State) Staat in het zuidwesten van de VS, begrensd door Mexico, Arizona, Colorado, Oklahoma en Texas New Orleans

New Orleans Stad in de Amerikaanse staat Louisiana; gelegen aan de Mississippi, bij de Golf van Mexico. 500.000 inwoners in de stad zelf en 1,26 New Plymouth

New Plymouth Stad op het Noordereiland in Nieuw-Zeeland aan de Tasmanzee, hoofdstad van het district Taranaki; ca. 48.000 inw. Handelscentrum New South Wales

New South Wales (Nieuw-Zuid-Wales, NSW) Australische deelstaat; 801.600 km2, 5.958.700 inw. (1992). Hoofdstad: Sydney. Kuststrook met vele New York (staat)

New York (staat) (Empire State) Staat in het noordoosten van de Verenigde Staten; 127.190 km2, 18.197.000 inw. (1993). New York ligt tussen de New York (stad)

New York (stad) Stad in het noordoosten van de Verenigde Staten in de gelijknamige staat; 830 km2, 7.311.970 inw. (1992). Centrum van de grootste Newark

Newark Stad in New Jersey (VS) aan de monding van de Passaic in de Newark Bay, deel van de aggl. New York City; 275.000 inw. (1990). Havenstad Newark-on-Trent

Newark-on-Trent Stad in Engeland in Nottinghamshire aan de Trent; ca. 33.000 inw. Regionaal centrum met machine- en bouwmaterialenindustrie; Newcastle

Newcastle Stad in New South Wales (Australië) aan de monding van de Hunter in de Grote Oceaan; 428.800 inw. (1990). Havenstad met export van Newcastle under Lyme

Newcastle under Lyme Stad in Engeland in Staffordshire, ten westen van Stoke-on-Trent; ca. 117.500 inw. (1991). Mijnbouwcentrum met machine-,

Newcastle upon Tyne

Newcastle upon Tyne Stad in Engeland in Northumberland aan de Tyne; 281.700 inw. (1992). Ligging Newcastle upon Tyne, bestuurscentrum van

Newfoundland

Newfoundland provincie in Canada, bestaande uit gelijknamig eiland en kust van Labrador; 405.720 km2, 568.500 inw. (1991). Hoofdstad: St. John's, Newly Industrializing Countries

Newly Industrializing Countries (NIC's) Landen die zich vanaf de jaren zeventig hebben ontwikkeld van ontwikkelingsland tot industrieland. Hielden Newport

Newport 1. Stad in Groot-Brittannië, hoofdstad van de county Gwent, Wales, aan het kanaal van Bristol; ca. 129.000 inw. Scheepsdokken, ijzer-, staal- Ngaoundéré

Ngaoundéré Stad in Kameroen in het Hoogland van Adamaoua; ca. 47.000 inw. Centrum van agrarisch gebied (pinda's, veeteelt, bosbouw). Proefboerderijen. Nha Trang

Nha Trang Havenstad in Zuidoost-Vietnam, hoofdstad van de provincie Phu Khanh, aan de monding van de Song Cai; 220.000 inw. (1990). Geschiedenis Niagara

Niagara Falls 1. Havenstad in de Canadese provincie Ontario aan de Niagara-rivier, vlak bij de Niagarawatervallen; 75.000 inw. (1991). 90% van het Niamey

Niagara Rivier in Ontario (Canada) en de staat New York (VS), 56 km lang. Verbindt Eriemeer met Ontariomeer. Zeer diep, stroomt door kloof (overspannen Niagara Falls

Niamey Hoofdstad van de Afrikaanse republiek Niger aan de Niger; ca. 400.000 inw. Handel in vee en huiden; bestuurlijk centrum van het land. Gevarieerde Nias

Nias Indonesisch eiland in de Indische Oceaan voor de kust van Sumatra; 4772 km2, ca. 468.000 inw. Hoofdstad: Guningsitoli. Bevolking afkomstig Nicaragua

Nicaragua 2. Geografie

Nicaragua 2. Geografie Landschap In Nicaragua kunnen drie fysische regio's onderscheiden worden: het Caribische laagland, het centrale bergland, Nicaragua 3. Samenleving

Nicaragua 3. Samenleving Met de wapenstilstand van 1989 kwam een einde aan de burgeroorlog die het land in de jaren tachtig verscheurde. Naar Nicaragua 4. Geschiedenis

Nicaragua 4. Geschiedenis Columbus ontdekte de Nicaraguaanse kust in 1502; Nicaragua werd in 1524 deel van het Spaanse Rijk. In het midden Nicaragua 5. Economie

Nicaragua 5. Economie De oorlog, het handelsembargo van de VS (1985-1990), het tekort aan buitenlandse deviezen en de torenhoge inflatie verla

Nicaragua Officiële naam: República de Nicaragua Oppervlakte: 120.254 km2 Inwoners: 4.583.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek Staa

Nicaraguameer

Nicaraguameer Meer in Nicaragua in het zuiden grenzend aan Costa Rica; 8029 km2 (160 km lang en tot 72 km breed). Grootste zoetwaterbekken Nice

Nice (Nizza) Stad in Zuid-Frankrijk aan de Côte d'Azur, hoofdstad van het departement Alpes-Maritimes; 345.670 inw. (1990). Ligging Nice is de belangrijkste Nickerie

Nickerie 1.Rivier in Suriname; 320 km. Ontspringt in het Bakhuisgebergte en mondt bij Nieuw-Nickerie uit in de Atlantische Oceaan bij de monding Nicolai, Arnold

Nicolai, Arnold (ca. 1530-1596) Vlaams houtsnijder en kaartenmaker. Werd in 1550 opgenomen in het St. Lucasgilde te Antwerpen. N. maakte vele Nicuesa, Diego de

Nicuesa, Diego de (ca. 1460-1511) Spaans conquistador, kreeg in 1508 toestemming een deel van de Midden-Amerikaanse kust te koloniseren (Isthmus Nidwalden

Nidwalden Halfkanton in Zwitserland in kanton Unterwalden ten zuiden van het Vierwoudstedenmeer; 276 km2, 34.603 inw. (1991). Hoofdstad: Stans.

Niederösterreich

Niederösterreich (Neder-Oostenrijk, Beneden-Oostenrijk) Oostenrijks bondsland (sinds 1918) ; 19.172 km2, 1.473.800 inw. (1991). Hoofdstad: Sank

Niedersachsen

Niedersachsen (Neder-Saksen) Deelstaat van Duitsland, in het westen grenzend aan Nederland; 47.438 km2, 7.475.800 inw. (1991). Hoofdstad: Hann

Niedorp

Niedorp Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland in West-Friesland; 65,54 km2, 11.052 inw. (1997). De nieuwe gemeente Niedorp is Niel

Niel Gemeente aan de Rupel in de Belgische provincie Antwerpen; 5,27 km2, 8223 inw. (1997). Enige industrie, veeteelt, uitgaande pendel. Bezienswaardig:

niet-permeabele laag

niet-permeabele laag Gesteentelaag die geen water doorlaat. De aanwezigheid van zo een laag kan belangrijk zijn voor het ontstaan van bronnen, niet-silicaten

niet-silicaten Een der twee hoofdgroepen der mineralen. Wordt onderverdeeld in sulfiden-, carbonaat-, sulfaat-, fosfaat- en oxidengroep, alsmede de nieuw land

nieuw land Onderdeel van Zeeuwse en Zuid-Hollandse eilanden dat is ontstaan door actieve dijkaanleg en landaanwinning. Het bestaat vooral uit jonge, Nieuwe Internationale Economische Orde

Nieuw-Amsterdam Oude naam voor de stad New York. Begin 17e eeuw werd het eiland Man-a-hat-ta aan de Noord-Amerikaanse Oostkust door Pete

Nieuw-Beijerland

Nieuw-Beijerland Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland in de Hoekse Waard, sinds 1984 bij Korendijk. Polders Nieuw-Caledonië

Nieuw-Caledonië Frans overzees gebiedsdeel in het zuiden van de Stille Oceaan. Omvat: Nieuw-Caledonië (Grande Terre), de Loyauté-eilanden, Isle Nieuw-Ginneken

Nieuwe Internationale Economische Orde (NIEO) Begrip dat in de jaren zeventig gehanteerd werd in de Noord-Zuiddialoog en dat het streven weergeeft Nieuwe Maas

Nieuwe Maas Rivier in Nederland; stroomt als voortzetting van de Lek van Rotterdam naar Maassluis, voorbij welke plaats de naam verandert in resp. Nieuwe Pekela

Nieuwe Pekela Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Groningen aan het Pekeler Hoofddiep, sinds 1990 bij Pekela. Industrie Nieuwe Waterweg

Nieuwe Waterweg Waterweg in de Nederlandse provincie Zuid-Holland tussen Rozenburg en het gebied rond Hoek van Holland. Vormt de voortze

Nieuwegein

Nieuwegein Gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht aan Lek, Amsterdam-Rijnkanaal; 32,05 km2, 60.210 inw. (1997). Gevarieerde industrie. Nieuwenhagen

Nieuwenhagen Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Limburg, sinds 1982 bij Landgraaf. Nieuwenhagen wordt voor het eerst Nieuwerkerk aan den IJssel

Nieuwerkerk aan den IJssel Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland aan de Hollandse IJssel; 16,47 km2, 19.838 inw. (1997). Belangrijke Nieuwerkerken

Nieuwerkerken Gemeente in de Belgische provincie Limburg (Vochtig Haspengouw); 22,69 km2, 6178 inw. (1997). Veeteelt en fruitteelt, uitgaande Nieuwersluis

Nieuwersluis Dorp in de gemeente Loenen, bekend door het aldaar gevestigde Militair Penitentiair Centrum.

Nieuweschans

Nieuweschans Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Groningen, sinds 1990 bij Reiderland. Agrarische activiteiten, handelsbedrijven. Nieuwkoop

Nieuw-Ginneken Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant in de Baronie van Breda; 42,11 km2, 11.972 inw. (1996). Industrie Nieuw-Guinea

Nieuw-Guinea Eiland in de Grote Oceaan ten noorden van Australië; 817.700 km2. Na Groenland grootste eiland ter wereld. Moeilijk toegankelijk; Nieuw-Lekkerland

Nieuwkoop Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland; 38,50 km2, 11.050 inw. (1997). Veeteelt, industrie, dagtoerisme (watersportcentru

Nieuwkoopse Plassen

Nieuwkoopse Plassen Meren- en plassengebied in het noordoosten van de Nederlandse provincie Zuid-Holland, in de gemeente Nieuwkoop. Ontstaan

Nieuwland

Nieuwland Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland in de Vijfheerenlanden, sinds 1986 bij Zederik. Hervormde kerk Nieuwleusen

Nieuw-Lekkerland Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland in de Alblasserwaard; 12,78 km2, 9452 inw. (1997). Industrie, scheepswerven Nieuw-Vossemeer

Nieuwleusen Gemeente in de Nederlandse provincie Overijssel; 39,60 km2, 8296 inw. (1997). Handel, landbouw, industrie, dagtoerisme. Bezienswaardig: Nieuwolda

Nieuwolda Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Groningen aan het Termunterzijldiep, sinds 1990 bij Scheemda. Landbouwbedrijven Nieuwpoort

Nieuwpoort (België) (Nieuport) Gemeente in de Belgische provincie West-Vlaanderen aan de monding van de IJzer in de Noordzee; 31,01 km2, 10.060 Nieuwsiberische Eilanden

Nieuwpoort Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland aan de Lek, sinds 1986 bij Liesveld. Van de vestingwerken uit Nieuwpoort (België)

Nieuwsiberische Eilanden (Novosibirskije Ostrova) Eilandengroep op 55 km ten noorden van het Siberische vasteland, regio Jakoetsk, in de Noordeli

Nieuwstadt

Nieuwstadt Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Limburg, sinds 1982 bij Susteren. Als Nieuwstad in 1271 stadsrechten. R.-Nieuwveen

Nieuwveen Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland aan de Amstel, sinds 1994 bij Liemeer. Akkerbouw, veeteelt. Nieuw-Amsterdam

Nieuw-Vossemeer Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 17,27 km2, 2360 inw. (1996). Landbouw (suikerbieten), fruitteelt. Nieuw-Zeeland

Nieuw-Zeeland 2. Geografie

Nieuw-Zeeland 2. Geografie Landschap Zowel North als South Island is overwegend bergachtig. Over de gehele lengte van South Island lopen de Nieuw-Zeeland 3. Samenleving

Nieuw-Zeeland 3. Samenleving Demografie In 1994 bedroeg de totale bevolking van Nieuw-Zeeland 3.531.000. In de periode 1980-1992 was de Nieuw-Zeeland 4. Geschiedenis

Nieuw-Zeeland 4. Geschiedenis Volgens de orale overlevering van de Maori's kwamen zij in de 10e eeuw v.C. naar Northern Island. Ze kwamen Nieuw-Zeeland 5. Economie

Nieuw-Zeeland 5. Economie Sinds het aantreden van de conservatieve National Party in 1990 is de economie nog meer in handen van de particuliere Nieuw-Zeeland 6. Afhankelijke gebieden

Nieuw-Zeeland 6. Afhankelijke gebieden Tot het grondgebied van Nieuw-Zeeland behoren nog enkele kleinere eilanden(groepen); Stewart Island, Nièvre

Nieuw-Zeeland Officiële naam: New Zealand Oppervlakte: 270.534 km2 Inwoners: 3.625.000 (1998) Staatsvorm: parlementaire monarchie in het Britse

Nièvre Departement in Midden-Frankrijk; 6817 km2, 233.280 inw. (1990). Hoofdstad: Nevers. Wijnbouw en veeteelt in de valleien van Loire en Allier. Niger

Niger (rivier)

Niger (rivier) Rivier in West-Afrika, 4168 km, stroomgebied 1.502.200 km2. Ontspringt in het Lomagebergte bij de grens tussen Sierra Leone en Guinee, Nigeria

Niger 2. Geografie

Niger 2. Geografie Landschap Het noordelijke deel van het land behoort tot de Sahara. Het landschap wordt beheerst door uitgestrekte vlakten, onderbr

Niger 3. Samenleving

Niger 3. Samenleving Demografie In 1994 woonden er ruim 8,8 miljoen mensen in Niger. De bevolkingsgroei over de periode van 1980 tot 1992 Niger 4. Geschiedenis

Niger 4. Geschiedenis Archeologische vondsten duiden op het bestaan van een bloeiende beschaving in Niger ca. 6000 jaar geleden. Het land was

Niger 5. Economie

Niger 5. Economie De economie van Niger is vooral afhankelijk van de export van uranium (in 1987 87% van de exportinkomsten). Door een prijs

Niger Officiële naam: République du Niger Oppervlakte: 1.267.000 km2 Inwoners: 9.671. 000 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek Staatshoofd

Nigeria 2. Geografie

Nigeria 2. Geografie Landschap De dalen van de Niger en de Benue verdelen Nigeria in drie regio's. Deze rivieren komen ongeveer in het midden Nigeria 3. Samenleving

Nigeria 3. Samenleving Demografie In 1994 had Nigeria 108,5 miljoen inwoners. De bevolking groeide van 1980 tot 1992 gemiddeld 3,0% per jaar. Nigeria 4. Geschiedenis

Nigeria 4. Geschiedenis De staat Nigeria is een product van het Britse kolonialisme, dat een conglomeraat van volken en culturen tot een bestuurlijke Nigeria 5. Economie

Nigeria 5. Economie Van oudsher had Nigeria een agrarische economie. Na 1970 kwam de nadruk echter vooral op de winning en export van aardol

Nigeria Officiële naam: Federal Republic of Nigeria Oppervlakte: 923.768 km2 Inwoners: 110.532.000 (1998) Staatsvorm: federale presidentiële republiek

Nigtevecht

Nigtevecht Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht aan de Vecht, sinds 1989 bij Loenen. Agrarische activiteiten. Hervormde Niigata

Niigata Stad op het Japanse eiland Honshu, aan de monding van de Shimano-rivier in de Japanse Zee, hoofdstad van gelijknamige prefectuur; 477.864 Nijefurd

Nijefurd Gemeente in de Nederlandse provincie Friesland; 289,17 km2 (land 97,22 km2), 10.443 inw. (1997). Hoofdplaats: Workum. De gemeente Nijefurd Nijeveen

Nijeveen Gemeente in de Nederlandse provincie Drenthe; 25,57 km2, 3112 inw. (1997). Agrarische activiteiten, veeteelt, aardgaswinning. Bezienswa

Nijkerk

Nijkerk Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland aan het Eemmeer; 66,18 km2, 27.050 inw. (1997). Landbouw, industrie (distributie en opslag) Nijl

Nijl De Nijl (Arabisch: Bahr al-Nil) ontspringt op het Noord-Afrikaans merenplateau en mondt na 6659 km uit in de Middellandse Zee. Eigenlijk spreekt Nijlen

Nijlen Gemeente aan Kleine Nete en Netekanaal in de Belgische provincie Antwerpen (Zuiderkempen); 39,09 km2, 19.997 inw. (1997). Landbouw, Nijmegen

Nijmegen Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland aan Waal en Maas-Waalkanaal; 44,06 km2, 147.229 inw. (1997). Nijmegen fungeert als Nijvel

Nijvel (Nivelles) Gemeente in de Belgische provincie Waals Brabant; 60,6 km2, 23.862 inw. (1997). Verzorgend centrum met belangrijke industrie (nikkel

nikkel Chemisch element, symbool Ni, atoomnummer 28; behoort tot de nevenreekselementen. Hard, op ijzer lijkend metaal; dichtheid 8900 kg/m3; nikkelglans

nikkelglans Mineraal uit de sulfidengroep, wordt gerekend tot de marcasietreeks. Chemische samenstelling NiAsS, hardheid 5½, dichtheid 7.600 kg/nimbostratus

nimbostratus (regenwolk) Wolkentype, bestaande uit donkergrijze vage vormloze wolken op circa 1 km hoogte, waaruit gelijkmatige regen of sneeuw Nîmes

Nîmes Stad in Zuid-Frankrijk, hoofdstad van het dep. Gard; 133.600 inw. (1990). Machine-, textiel-, voedingsmiddelen- en schoenenindustrie; wijnhandel. Ningbo

Ningbo (Ning-po) Stad in de Chinese provincie Chekiang (Zhejiang) bij de Oost-Chinese Zee; 553.000 inw. (1990). Vissershaven met textiel-, voedingsmiddelen-, Ningxia Huizu

Ningxia Huizu (Ningsia Huizu) Autonoom gebied in het noorden van China. Grenst aan het autonome Binnen-Mongolië en de provincies Shaanxi en Ninove

Niño, El Meteorologisch en oceanografisch verschijnsel waarbij de equatoriale tegenstroom in de Stille Zuidzee gedurende enkele maanden in sterkte Nisjapoer

Ninove Gemeente aan de Dender in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen; 72,58 km2, 34.169 inw. (1997). Centrumfunctie voor omringend gebied Niño, El

Nisjapoer (Neyshabur) Stad in de Iraanse provincie Khorasan; ca. 156.000 inw. Handelscentrum voor vruchtbare agrarische omgeving (graan, katoen Nisjinomija

Nisjinomija Stad op het Japanse eiland Honshu aan de Baai van Osaka; 412.463 inw. (1993). Hoogovens, metaal- en chemische industrie; persing van Nistelrode

Nistelrode Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant, sinds 1994 bij Heesch (sinds 1996 Bernheze). Land- en tuinbouw, Niterói

Niterói Stad in Brazilië op landtong aan de Guanabara tegenover Rio de Janeiro; 416.100 inw. (1991). Metaal-, chemische, textiel- en voedingsmiddelenindustrie; nitraat

nitraat Zout van salpeterzuur (HNO3), dat vooral wordt gebruikt als meststof (stikstof) in de landbouw. Het spoelt in de bodem gemakkelijk uit en ko

nitraten

nitraten Verbindingen die het nitraation NO3

Nizjni Novgorod (voorheen Gorki) Stad in Rusland, aan de samenvloeiing van Volga en Oka; 1.443.000 inwoners (1990). Ligging Nizjni Novgorod Nizjni Tagil

Nizjni Tagil Stad in Rusland in de Midden-Oeral; 440.000 inw. (1990). Ertssmelterijen; fabricage van machines, spoorwegmateriaal, vliegtuigen en Nkongsamba

Nkongsamba Stad in Kameroen; ca. 87.000 inw. Hoofdstad van het departement Moungo, provincie Littoral. Handelscentrum voor gebied met verbouw Nobile, Umberto

Nobile, Umberto (1885-1978) Italiaans noordpoolreiziger en luchtvaartingenieur. Vloog in 1926 samen met Amundsen en Ellsworth in het door hem nodale regio

nodale regio Regio die afgebakend is op basis van het feit dat alle relaties zijn gericht op één centraal punt (nodus). Zo is een stadsgewest, waarbij nomadische veeteelt

nomadische veeteelt Extensieve veehouderij met een cyclisch beweidingspatroon. In de woestijn en savannegebieden vindt aanpassing aan de dro

Noorbeek

Noorbeek Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Limburg aan de Noor, sinds 1982 bij Margraten. Natuurreservaat De Beemden Noordelijke IJszee

Noord-Amerika

Noord-Amerika Noord-Amerika is het noordelijk deel van het Amerikaanse continent, in het noorden begrensd door de Noordelijke IJszee, in het oosten Noord-Beveland

Noord-Beveland Eiland en gemeente in de Nederlandse provincie Zeeland aan de Oosterschelde, door het Veerse Meer gescheiden van Zuid-Bevel

Noord-Brabant

Noord-Brabant Provincie in Nederland; 5081,84 km2 (land 4947,19 km2), 2.304.226 inw. (1997). Hoofdstad: 's-Hertogenbosch. Grenst van het noorden Noord-Holland

Noordelijke IJszee Zee rondom de noordpool, grenzend aan Europa, Azië en Noord-Amerika; 14.000.000 km2. Gemiddelde diepte ca. 1200 m. Door Noordelijke Provinsie

Noordelijke Provinsie Provincie in het noorden van Zuid-Afrika, 119.606 km2, 5,1 miljoen inwoners (1995); hoofdstad: Pietersburg. De meest gesproken Noordelijke Solomoneilanden

Noordelijke Solomoneilanden Eilandengroep in de Grote Oceaan, provincie van Papoea-Nieuw-Guinea, bestaande uit de eilanden Bougainville en Noordeloos

Noordeloos Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland in de Alblasserwaard, sinds 1986 bij Giessenlanden. Hervormde noorderbreedte

noorderbreedte (NB) Breedteligging van een plaats op het noordelijk halfrond. Een plaats kan maximaal op 90° NB liggen.

Noorder-Koggenland

Noorder-Koggenland Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland in West-Friesland; 51,00 km2, 10.240 inw. (1997). Hoofdplaats: Midwo

Noord-Holland Provincie in Nederland; 4059,09 km2 (land 2666,74 km2), 2.472.922 inw. (1997). Hoofdstad: Haarlem. Grenst van het noorden uit Noord-Hollands Kanaal

Noord-Hollands Kanaal Kanaal in de Nederlandse provincie Noord-Holland tussen Amsterdam en Den Helder; lengte ca. 80 km, diepte ca. 5 m. Gegra

Noord-Ierland

Noord-Ierland (Ulster) Noordelijk deel van het eiland Ierland; 14.153 km2, 1.610.300 inw. (1992). Hoofdstad: Belfast. Bergachtig; centraal Lough Noord-Kaap (Zuid-Afr.)

Noordkaap (Noorw.)

Noordkaap (Noorw.) Noordelijkste punt van Europa op het Noorse eiland Magerøy. Bestaat uit hoge rotsformatie. In de zomer toerisme.

Noord-Kaap (Zuid-Afr.) Provincie in het noordwesten van Zuid-Afrika, 363.389 km2, 0,8 miljoen inwoners (1995); hoofdstad: Kimberley. De grootste Noord-Korea

Noord-Korea 2. Geografie

Noord-Korea 2. Geografie Landschap Korea is een gebied dat geologisch gezien reeds lang geleden gevormd werd. Het hele schiereiland is zeer Noord-Korea 3. Samenleving

Noord-Korea 3. Samenleving De bevolking van Noord-Korea bedroeg in 1994 23,5 miljoen personen. In 1993 groeide de bevolking met 1,9%. Het Noord-Korea 4. Geschiedenis

Noord-Korea 4. Geschiedenis Uit opgravingen bij Komunmoru is gebleken dat Korea al in het Vroeg-Paleolithicum bewoond werd. Ook uit het Neolithicum

Noord-Korea 5. Economie

Noord-Korea 5. Economie Noord-Korea heeft een centraal geleide planeconomie en werkt met een zevenjarenplan. Alle productiemiddelen zijn in Noord-Oostzee-Kanaal

Noord-Korea Officiële naam: Democratische Volksrepubliek Korea Oppervlakte: 120.540 km2 Inwoners: 21.234.000 (1998) Staatsvorm: volksrepubliek

noordoost- Passaat op het noordelijk halfrond.

noordoostpassaat

noordoostpassaat De passaat die op het noordelijk halfrond waait.

Noordoostpolder

Noordoostpolder Gemeente in de Nederlandse provincie Flevoland aan het IJsselmeer; 601,35km2 (land 465,91 km2), 40.995 inw. (1997). Hoofdplaats: noordpijl

Noord-Oostzee-Kanaal (Kieler Kanaal, Kaiser-Wilhelm-Kanal, Nord-Ostsee-Kanal) Kanaal in Schleswig-Holstein, dat de Noord- en de Oostzee verbi

noordpijl Pijl op een kaart of een luchtfoto die aangeeft waar het noorden is. Als er geen noordpijl op een kaart staat, mag er van uitgegaan worden dat noordpool

noordpool De geografische noordpool is de plaats waar de denkbeeldige aardas het aardoppervlak snijdt op het noordelijk halfrond. Daarnaast onderscheidt Noordpoolgebied

Noordpoolgebied Het Noordpoolgebied of Arctica is het geheel van zeeën, eilanden en kuststreken rond de noordpool van de aarde, met als kern de Noordwest

Noordwest Provincie in Zuid-Afrika, 118.710 km2, 3,7 miljoen inwoners (1995); hoofdstad: Mmabatho. De meest gesproken taal is het Tswana. Noordwest Noordwijk

Noordwest-Europa- Zeeklimaat met regen in alle seizoenen en wisselvallig weer als gevolg van depressies. Komt voor in Noordwest-Europa, klimaat, poolklimaat,

Noordwijk Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland aan de Noordzee; 51,89 km2, 25.242 inw. (1997). Enige agrarische activiteiten, bloembollenteelt Noordwijkerhout

Noordwijkerhout Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland aan de Noordzee; 23,41 km2, 15.198 inw. (1997). Bloembollenteelt, enige industrie, Noordzee

Noordzee Randzee van de Atlantische Oceaan; 575.000 km2, gemiddelde diepte 94 m. Staat door Nauw van Calais in verbinding met Het Kanaal, door Noordzeekanaal

Noordzeekanaal Kanaal in de Nederlandse provincie Noord-Holland, van het IJ in Amsterdam naar de Noordzee. Het eerste plan voor de aanleg van Noordzeekanaalgebied

Noordzeekanaalgebied Gebied langs het Noordzeekanaal in de Nederlandse provincie Noord-Holland. Het omvat volgens het Streekplan Noordzeekana

Noord-Zuidtegenstelling

Noord-Zuidtegenstelling De tegenstelling tussen de rijke landen van het Noorden en de arme landen van het Zuiden. In verschillende wereldconfere

Noorwegen

Noorwegen 2. Geografie Noorwegen bestaat ruwweg voor driekwart uit bergen, gletsjers en toendra's; meer dan 25% van het land is met bos bedekt.

Noorwegen 3. Samenleving

Noorwegen 3. Samenleving In Noorwegen is opvallend weinig sprake van klasseverschillen. Evenals in de Scandinavische buurlanden streefde men Noorwegen 4. Geschiedenis

Noorwegen 4. Geschiedenis In de kuststreken zijn primitieve werktuigen gevonden, die erop wijzen dat in Noorwegen al meer dan 11.000 jaar geleden

Noorwegen 5. Economie

Noorwegen 5. Economie Evenals andere geïndustrialiseerde landen ondervond ook Noorwegen in de jaren zeventig de gevolgen van de recessie in Nootdorp

Noorwegen Officiële naam: Kongeriket Norge (Koninkrijk Noorwegen) Oppervlakte: 323.878 km2 Inwoners: 4.420.000 (1998) Staatsvorm: parlementaire Noorwegen 2. Geografie

Nootdorp Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland; 10,00 km2, 9065 inw. (1997). Veeteelt, tuinbouw (glas), enige industrie. Toren van Nordhausen

Nordhausen Stad in district Erfurt (Duitsland) aan de zuidvoet van de Harz; ca. 49.000 inw. (1990). Handelscentrum met metaal-, machine-, textiel- Nordland

Nordland Prov. (fylke) in Noord-Noorwegen aan de Noorweegse Zee; 38.327 km2, 240.350 inw. (1993). Hoofdstad: Bodø. Visserij, veeteelt en mijnbouw. Nordrhein-Westfalen

Nordrhein-Westfalen Deelstaat van Duitsland; 34.067 km2, 17.509.900 inw. (1991). Hoofdstad: Düsseldorf. Gelegen in stroomgebied van Rijn, Ruhr, Nord-Trøndelag

Nord-Trøndelag Provincie (fylke) in Midden-Noorwegen; 22.463 km2, 127.450 inw. (1993). Hoofdstad: Steinkjer. Een van de beste landbouwgebieden Norfolk

Norfolk 1. Engels graafschap aan de Noordzee; 5368 km2, ca. 765.000 inw. Hoofdstad: Norwich. Landbouw (graan, suikerbieten, aardappelen); veeteelt Norfolkeiland

Norfolkeiland Tot Australië behorend eiland; ca. 2700 inwoners. Norfolkeiland ligt in de Grote Oceaan op 29° 2' ZB en 167° 57' OL. Het is een 8 km Norg

Norg Gemeente in de Nederlandse provincie Drenthe; 113,15 km2, 7253 inw. (1997). Agrarische activiteiten en daarvan afgeleide industrie (zuivel), Normaal Amsterdams Peil

Normaal Amsterdams Peil (NAP; ook: Nauwkeurig Amsterdams Peil) Het nauwkeurig vastgestelde (hoogte)peilpunt, dat door een ondergronds merkteken

normaliseren (rivieren)

normaliseren (rivieren) Het nemen van maatregelen gericht op het beperken van erosie aan de oevers van een rivier. Men tracht de stroomdraad van

Normandië

Normandië Landstreek in Frankrijk bestaande uit de dep. Calvados, Orne en Manche (Basse-Normandie) en Seine-Maritime en Eure (Haute-Norma

Norrbotten

Norrbotten Zweedse provincie in Lapland grenzend aan Noorwegen, Finland en Botnische Golf; 98.913 km2, 267.159 inw. (1993). Hoofdstad: Luleå.

Norrköping

Norrköping Stad in Zweden in de prov. Östergötland aan de Motala; 121.097 inw. (1993). Havenstad met scheepsbouw; papier- en katoenindustrie. Norrland

Norrland Historische benaming voor het noorden van Zweden; 243.340 km2, ca. 1.200.500 inw. Zeer bosrijk. Winning van hout en ijzererts en daarop North Canadian

North Canadian Rivier in de Verenigde Staten, belangrijkste zijrivier van de Canadian River; 1260 km. Ontspringt in New Mexico. Na de bouw van North Carolina

North Carolina (Tar Heel State, Old North State) Staat in de VS, grenzend aan Tennessee, Georgia, South Carolina, Atlantische Oceaan en Virginia; North Dakota

North Dakota (Sioux State, Flickertail State, Peace Garden State) Staat in de VS, begrensd door Canada, Minnesota, South Dakota en Montana; 183.119 North Platte

North Platte Rivier in de Verenigde Staten, vormt samen met de South Platte (682 km) de Platte River (500 km); 1094 km. Ontspringt in Noord-Colorado, North Yorkshire

North Yorkshire Graafschap in Noord-Engeland; 8309 km2, 723.100 inw. (1992). Hoofdstad: York. Vnl. agrarisch met badplaatsen aan de Noordzeekust. Northampton

Northampton Stad in de Engelse Midlands, hoofdstad van het graafschap Northamptonshire aan de Nene; ca. 178.200 inw. (1991; county 2367 km2

Northumberland

Northumberland Engels graafschap, grenzend aan Schotland en de Noordzee; 5033 km2, 307.200 inw. (1992). Hoofdstad: Newcastle upon Tyne. In Northwest Territories

Northwest Territories Canadees gebied bestaande uit de districten Mackenzie, Keewatin en Franklin; 3.426.390 km2, ca. 58.000 inw. Hoofdstad: Yellowknife

Norwich

Norwich Stad in Engeland, hoofdstad van het graafschap Norfolk aan samenvloeiing van Wensum en Yare; ca. 121.000 inw. (1991). Centrum voor nota ruimtelijke ordening

nota ruimtelijke ordening Plan opgesteld door de minister van VROM waarin in grote lijnen de te verwachten en de gewenste ruimtelijke ontwikkeling

Nottingham

Nottingham Stad in Engeland, hoofdstad van het graafschap Nottinghamshire in de Midlands aan de Trent; 282.500 inw. (1992; county 2164 km2, 1.025.300 Nouadhibou

Nouadhibou (vroeger Port-Étienne) Tweede stad van Mauritanië, aan de Atlantische Oceaan op het Ras Noouadhibou (vroeger Cap Blanc)-schiereiland; Nouakchott

Nouakchott Hoofdstad van Mauritanië aan de Atlantische Oceaan; ca. 600.000 inw. Bestuurlijk en economisch centrum van het land, met dienstverlening Nouméa

Nouméa (Numea) Hoofdstad van Nieuw-Caledonië (Frans overzees gebiedsdeel) gelegen op het eiland Nieuw-Caledonië in de Grote Oceaan; ca. 65.000 Nova Iguaçú

Nova Iguaçú Stad in Brazilië, voorstad van Rio de Janeiro; 1.286.300 inw. (1991). Handelscentrum voor agrarische omgeving (citrusvruchten). Chemische, Nova Scotia

Nova Scotia Canadese provincie aan de Atlantische Oceaan, het gelijknamig schiereiland omvattend; 55.490 km2, 899.950 inw. (1991). Hoofdstad: Nova Zembla

Nova Zembla (Novaja Zemlja, Novaya Zemlya) Russische eilandengroep in de Noordelijke IJszee, bestaande uit twee grote eilanden en een aantal Novara

Novara Stad in Italië, hoofdstad van gelijknamige prov.; 102.029 inw. (1992; prov. 3594 km2, 504.770 inw. in 1985). Chemische, textiel- en grafische Novgorod

Novgorod Stad in Rusland aan de Volchov, hoofdstad van gelijknamige regio; ca. 232.000 inw. (1990). Binnenhaven. Machinebouw, elektrotechnische, Novi Sad

Novi Sad Stad in Joegoslavië (Servië), hoofdstad van de autonome provincie Vojvodina aan de Donau; 170.029 inw. (1991). Vervaardiging van landbouwmachines, Novorossijsk

Novo-Koeznetsk (Novokuzneck) Stad in Rusland in het Koeznetsbekken (West-Siberië) aan de Tom; 601.000 inw. (1990). Belangrijk industriecentrum Nubië

Novorossijsk Stad in Rusland aan de Zwarte Zee; ca. 200.000 inw. Havenstad met grootste cementproductie van de Rusland. Fabricage van landbouwmachines Novosibirsk

Novosibirsk Stad in Rusland in het Koeznetsbekken (West-Siberië) aan de Ob; hoofdstad van gelijknamige regio; 1.443.000 inw. (1990). Ligging Novosibirsk Novo-Koeznetsk

Nubië Landstreek in Egypte en Sudan tussen Aswan en Khartoum, in het oosten begrensd door de Rode Zee; 950.000 km2. Bestaat grotendeels uit Nubische nuée ardente

nuée ardente (gloedwolk) Uit vulkanische gassen bestaande gloeiende, door een vulkaan uitgestoten, wolk met een zeer hoge dichtheid als gevolg

Nuenen c.a.

Nuenen c.a. Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 34,11 km2, 23.151 inw. (1997). Hoofdplaats: Nuenen. Gevarieerde industrie (hout, Nuevo León

Nuevo León Deelstaat in noordoosten van Mexico; 64.924 km2, 3.098.740 inw. (1990). Rond de hoofdstad Monterrey (ruim 1 mln inwoners in 199

Nuku'alofa

Nuku'alofa Hoofdstad van het koninkrijk. ca. 9.000 inw. Haven met export van kopra, vanille en bananen. Luchthaven. Bisschopszetel.

Nuland

Nuland Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant, sinds 1993 bij Maasdonk. Agrarische activiteiten, veeteelt.

nulmeridiaan

nulmeridiaan De meridiaan die loopt over de plaats Greenwich bij Londen. Het is echter niet deze meridiaan die de aarde verdeelt in een oostelijk en Numansdorp

Numansdorp Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland in de Hoekse Waard, sinds 1984 bij Cromstrijen. Gesticht nummulieten

nummulieten Foraminiferen waarvan de vorm en afmetingen overeenkomen met die van munten (Lat.: nummus = munt). Kenmerkend als fossielen nunatak

nunatak Rots die boven een gletsjer of het landijs blijft uitsteken. Daardoor wordt ze niet beïnvloed door glaciale erosie en behoudt ze haar grillige Nunspeet

Nunspeet Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland; 129,48 km2, 25.914 inw. (1997). Landbouw, enige industrie, toerisme (fraaie omgeving Nuth

Nuth Gemeente in de Nederlandse provincie Limburg; 33,19 km2, 16.650 inw. (1997). Gevarieerde industrie, agrarische activiteiten, toerisme. Op landgoed nuttige neerslag

nuttige neerslag Gedeelte van de neerslag dat werkelijk gebruikt kan worden. Belangrijke factoren die de nuttige neerslag beïnvloeden zijn de verdamping: Nuuk

Nuuk Hoofdstad van Groenland, aan de zuidwestkust, Straat Davis; met 24.000 inw. (1994) de grootste stad van het land. IJsvrije haven met veel visverwerkende Nyíregyháza

Nyíregyháza Stad in Noordoost-Hongarije, hoofdstad van de provincie Szabolcs-Szatmár; 115.300 inw. (1993). Centrum voor agrarische omgeving Nyköping

Nykøbing Stad in Denemarken op het eiland Falster; ca. 25.000 inw. Havenstad met scheepsbouw, machine-, metaal-, chemische, tabaks- en voedingsmiddelenindustrie. N'Djamena

Nyköping Stad in Zweden, hoofdstad provincie Södermanland aan de Oostzee; ca. 66.000 inw. Havenstad met textiel- en machine-industrie. Export Nykøbing

Oak Ridge Stad in Tennessee (VS); 28.000 inw. (1990). Centrum van kernfysisch onderzoek; gasdiffusiefabriek voor uraanverrijking. Energie geleverd Oakland

Oakland Stad in California (VS) aan de Baai van San Francisco en de Golden Gate, de verbinding met de Grote Oceaan; 373.219 inw. (1992). Met oase

oase Gebied in de woestijn waar, door de aanwezigheid van water, bomen en andere planten kunnen groeien. Een oase kan vele kilometers groot zijn Oaxaca de Juárez

Oaxaca de Juárez Stad in Zuid-Mexico aan de voet van de Sierra Madre del Sur, hoofdstad van gelijknamige deelstaat; ca. 300.000 inw. ( deelstaat Ob

Ob Rivier in West-Siberië; 3.680 km. Ontspringt in de Altaj, stroomt noordwest- en vervolgens noordwaarts en mondt uit in de Obboezem, een arm Obbicht en Papenhoven

Obbicht en Papenhoven Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Limburg aan Maas en Julianakanaal, sinds 1982 bij Born en Obdam

Obdam Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland in West-Friesland; 21,00 km2, 6166 inw. (1997). Agrarische activiteiten en groenteveiling, Oberhausen

Oberhausen Stad in Nordrhein-Westfalen aan Rijn-Hernekanaal in het westelijk Ruhrgebied; 224.000 inw. (1991). Havenstad met uitgebreide zware Oberösterreich

Oberösterreich (Opper-Oostenrijk, Boven-Oostenrijk, Oberösterreich) Bondsland van Oostenrijk (sinds 1918); 11.980 km2, 1.333.480 inw. (1991). obsidiaan

obsidiaan Vulkanisch glas dat is ontstaan door een zeer snelle afkoeling van gesmolten vulkanisch materiaal. Door de snelle afkoeling konden geen Obwalden

Obwalden Halfkanton in Centraal-Zwitserland; 491 km2, 29.971 inw. (1992). Hoofdstad: Sarnen. Vnl. veeteelt. Duitssprekende bevolking (r.-k.). Sinds oceaan

oceaan (ook: wereldzee) Grote watervlakte die continenten van elkaar scheidt. Men onderscheidt drie oceanen: de Atlantische, de Grote of Stille en

Oceanië

Oceanië Oceanië is de eilandenwereld in de Grote Oceaan. Hoewel volgens sommigen Australië, Nieuw-Zeeland en Nieuw-Guinea ertoe behoren, beperken oceanografie

oceanografie Studie van oceanen, met onder meer het verzamelen van gegevens over zeestromingen, waterdiepten, temperatuur, schommeling in samenstelling oculus mundi

oculus mundi (Lat.: oog van de wereld) Naam voor de edelsteen hydrofaan, die, wanneer in water geplaatst, doorzichtig wordt en kleurenspel gaat vertonen.

Odense

Odense Stad in Denemarken op Funen; door Odenseå verbonden met Odensefjord; 180.799 inw. (1993). Derde stad van het land. Bestuurlijk en industrieel Oder

Oder (Odra) Rivier in Midden-Europa, grotendeels in Polen; 906 km. Ontspringt in Tsjechië in de Oost-Sudeten, stroomt noordwestwaarts en mondt Odesa

Odesa (Odessa) Stad in de republiek Oekraïne, aan de Zwarte Zee; ca. 1.500.000 inw. (1990). Belangrijkste haven voor handel met Middellandse- Odoorn

Odoorn Gemeente in de Nederlandse provincie Drenthe op de Hondsrug; 147,45 km2, 12.513 inw. (1997). Agrarische activiteiten, kweekinstituut van Oedmoertië

Oedmoertië Russische deelrepubliek langs de rivier de Kama; 42.100 km2, 1.641.000 inw. (1995). Hoofdstad: Izjevsk. Sterk geïndustrialiseerd (machine-, Oefa

Oefa (Ufa) Stad in Rusland in de Oeral, hoofdstad van Basjkirië; 1.094.000 inw. (1990). Olieraffinage, petrochemische, metaal-, elektrotechnische en Oeffelt

Oeffelt Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant aan de Maas, sinds 1994 bij Boxmeer. Lichte industrie, agrarische Oegstgeest

Oegstgeest Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland; 7,70 km2, 20.121 inw. (1997). Elektrotechnische industrie, agrarische activiteiten oejamaa

oejamaa Systeem van collectivisatie van de landbouw in Tanzania, ingevoerd in 1967 door president Julius Nyerere (geb. 1921). De oejamaa-politiek Oekraïne

Oekraïne 2. Geografie Landschap Oekraïne bestaat voor een groot gedeelte uit vlakten waar het hoogteverschil niet groter is dan 300 m. Aan de Oekraïne 3. Samenleving

Oekraïne 3. Samenleving Demografie In 1994 woonden er naar schatting 51,5 miljoen mensen in Oekraïne. De natuurlijke bevolkingsgroei is laag, Oekraïne 4. Geschiedenis

Oekraïne 4. Geschiedenis Het steppegebied werd in de oudheid door verschillende volken bewoond, bijvoorbeeld de Scythen, Grieken, Goten en Oekraïne 5. Economie

Oekraïne 5. Economie De economie van Oekraïne heeft een industrieel karakter. Na de onafhankelijkheid verslechterde de economische situatie in Oelan-Oede

Oekraïne Officiële naam: Republiek Oekraïne Oppervlakte: 603.700 km2 Inwoners: 50.125.000 (1998) Staatsvorm: republiek Staatshoofd: Leonid Oekraïne 2. Geografie

Oelan-Oede (Ulan Ude) Stad in Rusland, hoofdstad van Boerjatië; 359.000 inw. (1990). Voedingsmiddelen-, textiel-, glas- en bouwmaterialenindustrie. Oeral (gebergte)

Oeral (gebergte) (Ural) Gebergte op de grens van het Europese en Aziatische deel van Rusland, lopend langs de 60° meridiaan van de Noordelijke Oeral (rivier)

Oeral (rivier) (Ural) Rivier in de voormalige Sovjet-Unie; 2534 km. Ontspringt in het Oeralgebergte, loopt zuid- en westwaarts en mondt uit in de Kaspische Oeralsk

Oeralsk (Ural'sk) Stad in Kazachstan, hoofdstad van gelijknamige regio aan de Oeral; ca. 183.000 inw. Voedingsmiddelen- en machine-industrie. In oerbank

oerbank Harde, ondoorlatende laag in sommige bodems. Deze laag is vooral voor de podsolbodem typerend. De oerbank ontstaat als in de bovenste oercontinenten

oercontinenten Grote aaneengesloten landmassa's die zich in de loop der geschiedenis ten gevolge van het proces van continentverschuiving over het Oerle

Oerle (Oreye) Gemeente aan de Jeker in de Belgische provincie Luik (Droog Haspengouw); 19,64 km2, 3147 inw. (1997). Landbouw, enige industrie oerstroomdal

oerstroomdal Breed rivierdal langs de rand van een ijsmassa, gevormd door het smeltwater van het ijs en afgebogen rivieren. In Noordwest-Europa oeverafschuiving

oeverafschuiving Proces waarbij op plaatsen waar diepe stroomgeulen dicht langs de oever lopen de helling te steil wordt, zodat een stuk land, eventueel oeverwal

oeverwal Lage rug die langs een rivierbedding voorkomt. Deze ontstaat doordat een rivier, zodra zij overstroomt, aan transporterend vermogen inboet, oeverzone

oeverzone (li(t)toraal) Bij meer of plas: het deel van het water waarin planten voorkomen die in de bodem wortelen en boven water uitsteken, zoals

Oezbekistan

Oezbekistan 2. Geografie

Oezbekistan 2. Geografie Landschap Het grootste deel van het land is vlak; alleen in het oosten komen bergen voor. Het betreft uitlopers van de Oezbekistan 3. Samenleving

Oezbekistan 3. Samenleving Demografie In 1994 telde Oezbekistan ruim 22,3 miljoen inwoners. De bevolking groeit snel: in het begin van de jaren Oezbekistan 4. Geschiedenis

Oezbekistan 4. Geschiedenis Het Oezbeekse volk is voortgekomen uit Mongoolse invallen o.l.v. Djengiz Chan in de 12e en de 13e eeuw. Voor die Oezbekistan 5. Economie

Oezbekistan 5. Economie Ten tijde van de Sovjet-Unie werd de ontwikkeling van de industrie sterk gestimuleerd. In WO II werden diverse fabrieken

Oezbekistan Officiële naam: Ozbekiston Respublikasy (Republiek Oezbekistan) Oppervlakte: 447.400 km2 Inwoners: 23.784.000 (1998) Staatsvorm

Offenbach

Offenbach Stad in Hessen aan de Main; 114.500 inw. (1990). Havenstad. Centrum West-Duitse leerindustrie. Verder gevarieerde industrie. Educatief offshore-industrie

offshore-industrie Verzamelnaam voor bedrijven die zich bezighouden met de winning van aardolie en aardgas onder de zeebodem. Het ontbreken Ogbomosho

Ogbomosho Stad in Nigeria; met ca. 650.000 inw. (1991) een van de grootste steden van het land. Markt- enb verwerkingscentrum voor agrarische Ogooué

Ogooué Rivier in Westmidden-Afrika; 1200 km, stroomgebied 222.700 km2. Ontspringt in Kongo (Monts du Chaillu), stroomt door Gabon naar de Ohé en Laak

Ohé en Laak Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Limburg in het dal van de Maas, sinds 1991 bij Maasbracht. Landbouw, fruitteelt, Ohey

Ohey Gemeente in de Belgische provincie Namen (Condroz); 56,62 km2, 3876 inw. (1997). Klein dienstencentrum, agrarische activiteiten, dagtoerisme.

Ohio (rivier)

Ohio (rivier) Rivier in de VS, 2108 km lang, met een stroomgebied van 203.900 km2. Gevormd door de samenvloeiing van de Allegheny en de Monongahela. Ohio (staat)

Ohio (staat) (Buckeye State) Staat in de VS, begrensd door Michigan, Indiana, Kentucky, West Virginia, Pennsylvania en Eriemeer; 107.044 km2, Ohrid

Ohrid (Grieks: Achrida) Stad in de republiek Macedonië; ca. 60.000 inw. Gelegen aan de noordoever van het Meer van Ohrid (367 km2, op 695 m hoogte, oil trap

oil trap (olieval) Geologische structuur in de aardkorst, waarin zich aardolie heeft verzameld. Ontstaat doordat oliedeeltjes zich onder invloed van druk Oirsbeek

Oirsbeek Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Limburg, sinds 1982 bij Schinnen. Lichte industrie, handel, agrarische activiteiten. Oirschot

Oirschot Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 60,45 km2, 17.429 inw. (1997). Meubelindustrie, landbouw, agrarische activiteiten. Oise

Oise 1. Departement in Frankrijk in het Bekken van Parijs; 5860 km2, 725.700 inw. (1990). Hoofdstad: Beauvais. Akkerbouw (suikerbieten, tarwe), Oisterwijk

Oisterwijk Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 27,92 km2, 25.220 inw. (1997). Gevarieerde industrie (leer, schoenen, gloeilampen, Oka

Oka Rivier in het westen van Rusland, grootste westelijke zijrivier van de Volga; 1.480 km. Ontspringt in het Centrale Russische Hoogland, stroomt Okavango

Okavango Rivier in Centraal-Afrika; 1600 km. Ontspringt als Cubango in Angola, stroomt langs de grens met Namibië en mondt met delta uit in het Okayama

Okayama Stad op het Japanse eiland Honshu aan de monding van de Asahi, hoofdstad van gelijknamige prefectuur; 594.785 inw. (1993). Katoen-, Okinawa

Okinawa Japanse prefectuur in de Oost-Chinese Zee, behorend tot de Riukiu Eilanden; 2250 km2, 1,2 mln inw. (1991). Hoofdstad: Naha. Het noorden Oklahoma

Oklahoma (Sooner State) Staat in de VS, begrensd door Texas, New Mexico, Colorado, Kansas, Missouri en Arkansas; 181.186 km2, 3.231.000 inw. Oklahoma City

Oklahoma City Stad in de VS, hoofdstad (sinds 1910) van de staat Oklahoma, gelegen aan de Canadian; 454.000 inwoners (1992). Handelscentrum Old Red Sandstone

Old Red Sandstone Dikke laag van continentale afzettingsgesteenten, gevormd gedurende het Devoon in Groot-Brittannië en Noordwest-Europa.

Oldambt

Oldambt Streek in het oosten van de Nederlandse provincie Groningen, tussen Winschoten en de Dollard. Overwegend agrarische activiteiten. Maakte Oldebroek

Oldebroek Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland; 98,99 km2, 22.124 inw. (1997). Lichte industrie, agrarische activiteiten, pluimveesla

Oldehove

Oldehove Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Groningen aan het Reitdiep, sinds 1990 bij Zuidhorn. Agrarische activiteiten Oldekerk

Oldekerk Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Groningen in het Westerkwartier, sinds 1990 bij Grootegast. Agrarische activiteiten. Oldenburg

Oldenburg Stad in Niedersachsen aan de Hunte; 143.300 inw. (1991). Haven met handel in hout, graan en vee. Grafische industrie, scheepsbouw, textiel- Oldenzaal

Oldenzaal Gemeente in de Nederlandse provincie Overijssel in Twente; 16,30 km2, 30.746 inw. (1997). Gevarieerde industrie (textiel, chemie, metaal), Oldham

Oldham Stad in het Engelse graafschap Lancashire, deel van Groot- Manchester; 220.200 inw. (1992). Katoenspinnerijen; vervaardiging van textielmachines, Olen

Olen Gemeente aan Albertkanaal, Kleine Nete en Kanaal Bocholt-Herentals in de Belgische provincie Antwerpen; 23,10 km2, 10.695 inw. (1997). Landbouw Olenjek

Olenjek (Olen'ok) Rivier in de voormalige Sovjet-Unie; 2270 km. Ontspringt in het Middensiberisch Bergland en mondt uit in de Laptevzee. Bevaarbaar olie

olie Aanduiding voor enigszins stroperige, niet met water mengbare vloeistoffen (onder andere aardolie, smeerolie en etherische olie).

oliemoedergesteente

oliemoedergesteente Gesteente dat oorspronkelijk het organische materiaal bevatte waaruit later aardolie gevormd is. Vrijwel nooit het gesteente dat olieschalies

olieschalies Fijnkorrelige afzettingsgesteenten met een hoog gehalte aan kerogeen, dat is organisch materiaal met een wasachtige consistentie. Bij voldoende Oligoceen

Oligoceen Bovenste serie en tijdvak van het Paleogeen, radiometrisch bepaalde ouderdom circa 23-38 miljoen jaar. Het klimaat werd van tropisch subtropisch, oligoklaas

oligoklaas Mineraal uit de groep der tektosilicaten, behorend tot de plagioklazen. Bestaat voor circa 10-30% uit anorthiet en voor de rest uit albiet. oligotroof

oligotroof Voedselarm. Het ontbreken van voedingsstoffen (vooral fosfaten en nitraat) in het milieu. Een oligotroof milieu komt vooral voor in gebieden Olijfberg

Olijfberg Bergrug ten oosten van Jeruzalem, daarvan gescheiden door het diepe Kidrondal. Op Mount Scopus, de hoogste van de drie pieken (826 m), olivijn

olivijn Mineraal uit de groep der nesosilicaten, hardheid 6½, dichtheid 3400 kg/m3. Rombische olijfgroene tot gelig bruine kristallen met glasglans, slechte Olne

Olne Gemeente aan de Vesder in de Belgische provincie Luik (Land van Herve); 15,97 km2, 3596 inw. (1997). Veeteelt en enige industrie. Kerk uit Olomouc

Olomouc (Olmütz) Stad in Noord-Moravië (Tsjechië) aan de Morava; 105.700 inw. (1991). Gevarieerde industrie. Centrum voor omliggend agrarisch Olst

Olst Gemeente in de Nederlandse provincie Overijssel aan de IJssel; 62,80 km2, 9349 inw. (1997). Lichte industrie, akkerbouw, veeteelt, fruitteelt. Bezienswa

Olsztyn

Olsztyn (Allenstein) Stad in Noordoost-Polen, sinds 1945 hoofdstad van gelijknamige provincie aan de Lyna; 164.900 inw. (1992; prov. 12.327 km

Olympia

Olympia Grieks religieus centrum in de Oudheid op de Peloponnesos (Elis), aan de voet van de berg Kronos. Gewijd aan de goden Hera en Zeus. Sedert Olympus (geo.)

Olympus (geo.) Berg in Noord-Griekenland, op de grens van Thessalië en Macedonië, met 2917 m de hoogste berg van Griekenland. Tot 1300 m hoogte Omaha

Omaha Stad in Nebraska (VS) aan de Missouri; 339.000 inw. (1991). Transportcentrum (spoorwegknooppunt) en industriestad met o.a. olieraffinage Oman

Oman 2. Geografie

Oman 2. Geografie Landschap Van het noorden naar het zuidoosten loopt de met diepe dalen doorsneden bergketen Al-Hajar al-Gharbi (toppen Oman 3. Samenleving

Oman 3. Samenleving Demografie In 1993 groeide de bevolking met 3,5% tot een aantal van 2,1 miljoen. Het geboortecijfer bedroeg 41 per 1000 Oman 4. Geschiedenis

Oman 4. Geschiedenis Uit opgravingen is gebleken dat Oman al in het Stenen Tijdperk bewoond werd. Reeds in het 3e millennium v.C. dreef het Oman 5. Economie

Oman 5. Economie In 1991 groeide het bnp met 7,4% en bedroeg het bnp per hoofd van de bevolking $ 6.670. De inflatie bedroeg 1,6%. Van oudsher ombrotroof

Oman Officiële naam: Sultanaat Oman Oppervlakte: 212.457 km2 Inwoners: 2.363.500 (1998) Staatsvorm: absolute monarchie (sultanaat) Staatshoofd

ombrotroof Kwalificatie voor een milieu dat niet door het grondwater, maar door hemelwater wordt gevoed, zoals bij hoogvenen het geval is. Op de

Omdurman

Omdurman (Umm Durman) Stad in Sudan aan de Witte Nijl; ca. 526.000 inw. Belangrijke handelsstad (voedingsmiddelen, vee, huiden). Cultureel Ommen

Ommen Gemeente in de Nederlandse provincie Overijssel aan de Vecht; 188,47 km2, 16.513 inw. (1997). Agrarische activiteiten, industrie, toerisme. Omsk

Omsk Stad in Rusland bij de samenvloeiing van Om en Irtys, hoofdstad van gelijknamige regio; 1.159.000 inw. (1990). Verkeersknooppunt. Havenstad Onderbanken

Onderbanken Gemeente in de Nederlandse provincie Limburg; 21,25 km2, 8555 inw. (1997). Hoofdplaats is Schinveld. De gemeente Onderbanken onderbegrensde stad

onderbegrensde stad Een stedelijk bebouwd gebied dat zich verder uitstrekt dan de bestuurlijke grenzen van de stad. Gevolg hiervan is dat er vaak onderbevolking

onderbevolking Relatief begrip dat aangeeft dat de bevolkingsomvang te klein is ten opzichte van een grootheid die is afgeleid van de doelstellingen onderbeweiding

onderbeweiding Het houden van vee in boomgaarden met hoge fruitbomen. Op deze manier levert een gebied een dubbele oogst op, namelijk fruit ondernemingslandbouw

ondernemingslandbouw De verbouw van exportgewassen op plantages.

ongebonden hulp

ongebonden hulp Ontwikkelingshulp waarbij het ontvangende land vrij is in welk land en aan welke goederen het de hulp wil besteden.

Onhaye

Onhaye Gemeente tussen Sambre en Maas in de Belgische provincie Namen; 65,51 km2, 2933 inw. (1997). Agrarische activiteiten, zandgroeven. Bezienswaardig: Onitsha

Onitsha Stad in Zuid-Nigeria, in Anambra-State aan de Niger; ca. 330.000 inw. (1991). Handels- (maïs, cassave, palmolie, noten en fruit) en industriecentrum Ontario

Ontario Canadese provincie (sinds 1867), begrensd door Hudsonbaai, Quebec, de Grote Meren en Manitoba; 1.068.580 km2, 10.084.900 inw. (1991). Ontariomeer

Ontariomeer Kleinste en meest oostelijke meer van het Grote Merengebied op de grens van Ontario en de staat New York; 18.941 km2. Grootste diepte ontbossing

ontbossing Definitief verdwijnen van bossen door natuurlijke oorzaken en/of door toedoen van de mens. Ontbossing wordt bevorderd door bosbranden, ontdekkingsreizen

ontdekkingsreizen Reizen van met name Spanjaarden en Portugezen tijdens de 15e, 16e en 17e eeuw, gemaakt om (nieuwe) zeeroutes naar Azië te ontginning

ontginning Het omzetten van woeste grond in cultuurgrond. In Nederland is vrijwel alle woeste grond ontgonnen. Delen die nog `over' zijn, hebben ontgroening

ontgroening Ontwikkeling waarbij het percentage personen jonger dan 20 jaar afneemt. Dit verschijnsel kan veroorzaakt worden door een daling van onthoofde rivier

onthoofde rivier Rivier die in haar loop wordt afgetapt door een andere rivier. Dit verschijnsel treedt op als door riviererosie de waterscheiding gepasseerd ontkalking

ontkalking Proces waarbij uit een kalkachtig gesteente door oplossing de kalk of een gedeelte hiervan verdwijnt. Hiervoor is een zuur milieu nodig, ontwikkelingshulp

ontwikkelingshulp Giften van rijke landen (overheden, intergouvernementele organisaties, particuliere non-profitorganisaties) aan overheden, bedrijfsleven ontwikkelingskernen

ontwikkelingskernen Plaatsen in stimuleringsgebieden die door de overheid worden aangewezen als kernen waar de industrie ontwikkeld moet wor

ontwikkelingslanden

ontwikkelingslanden (ook: arme landen, Derde-Wereldlanden, onderontwikkelde landen) Verzamelnaam voor heterogene categorie landen in Afrika,

ontzilting

ontzilting Het beperken van de hoeveelheid zout in zout water, waardoor het geschikt wordt voor gebruik als drinkwater. Dit kan op verschillende manieren. onweer

onweer Meteorologisch verschijnsel waarbij bliksem optreedt vergezeld van rommelende geluiden. Veelal gaat dit gepaard met heftige stortbuien. Het onyx

onyx Edelsteensoort, melkwitte variëteit van chalcedoon, behorend tot de groep der agaten. Enigszins rood doorlopen onyx wordt sardonyx genoemd. oöliet

oöliet Geheel of grotendeels uit kleine bolletjes (diameter 0,2-5 mm) opgebouwd gesteente. De bolletjes zijn vaak concreties van kalk- of ijzerverbindingen Oostburg

Oost-, West- en Middelbeers Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 41,61 km2, 5511 inw. (1996). Lichte industrie, ag

Oostburg Gemeente in de Nederlandse provincie Zeeland in Zeeuws-Vlaanderen; 224,93 km2, 17.861 inw. (1997). Landbouw, veeteelt, industrie, handel, Oostdongeradeel

Oost-Chinese Zee Randzee van de Grote Oceaan tussen de Chinese oostkust, Taiwan, Riukiu-eilanden en Kyushu; 1.240.000 km2. Grootste diepte: Oost-Europa

Oostdongeradeel Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Friesland aan de Waddenzee, sinds 1984 bij Dongeradeel. Agrarisch

Oostende

Oostende (Ostende) Gemeente aan de Noordzee in de Belgische provincie West-Vlaanderen; 37,72 km2, 68.053 inw. (1997). Oostende is hoofdstad Oostends Peil

Oostends Peil (OP) Niveau ten opzichte waarvan de hoogtebepaling in België geschiedt. Vastgelegd als het gemiddelde peil van het springeb te Oostende. Oostenrijk

Oostenrijk 2. Geografie Landschap Oostenrijk is een land van bergen, bossen, rivieren en meren. Twee derde van het land - het westen, midden en Oostenrijk 3. Samenleving

Oostenrijk 3. Samenleving Demografie Bij de volkstelling van mei 1991 had Oostenrijk een bevolkingsaantal van 7.795.786. In mei 1981 was dit Oostenrijk 4. Geschiedenis

Oostenrijk 4. Geschiedenis De eerste sporen van menselijke bewoning dateren van het Laat Paleolithicum, ca. 24.000 jaar geleden. Gedurende het Oostenrijk 5. Economie

Oostenrijk 5. Economie Oostenrijk heeft een gemengde economie, waarin de particuliere sector driekwart voor zijn rekening neemt. Na WO II werde

Oostenrijk Officiële naam: Republik Österreich Oppervlakte: 83.858 km2 Inwoners: 8.133.000 (1998) Staatsvorm: federale republiek Staatshoofd: Thomas Oostenrijk 2. Geografie

Oosterbroek

Oosterbroek Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Groningen, sinds 1990 bij Menterwolde. Akkerbouw en groenteteelt, opkomende Oosterhesselen

Oosterhesselen Gemeente in de Nederlandse provincie Drenthe; 68,83 km2, 5029 inw. (1997). Agrarische activiteiten, uitgaande pendel. De Vereniging Oosterhout

Oosterhout Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant aan Wilhelminakanaal en Markkanaal; 71,41 km2, 51.303 inw. (1997). Gevarieerde oosterlengte

oosterlengte (OL) Lengteligging van een plaats ten oosten van de nulmeridiaan. Een plaats kan maximaal op 180° OL liggen.

Oosterschelde

Oosterschelde Zeearm in de Nederlandse provincie Zeeland tussen Schouwen-Duiveland en Tholen en Noord- en Zuid-Beveland; vanouds van belang Oosterzele

Oosterzele Gemeente in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen; 43,11 km2, 13.153 inw. (1997). Akkerbouw, veeteelt, lichte industrie (confectie). Oostflakkee

Oost-Europa Politiek begrip ter aanduiding van de Europese landen die na de Tweede Wereldoorlog een communistisch regime kregen. Albanië en Oost-Kaap

Oostflakkee Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland op Overflakkee; 107,46 km2, 10.081 inw. (1997). Hoofdplaats: Ooltgensplaat. Agrarische Oostkamp

Oost-Kaap Provincie in Zuid-Afrika, 170.616 km2, 6,7 miljoen inwoners (1995); hoofdstad: Bisho. Belangrijke steden zijn Port Elizabeth en Oost-Londen. Oost-Kantons

Oostkamp Gemeente aan het Kanaal Brugge-Gent in de Belgische provincie West-Vlaanderen (Houtland); 79,64 km2, 21.008 inw. (1997). Agrarische Oostmalle

Oost-Kantons Niet-officiële benaming voor het gebied in Oost-België dat in 1940 door Duitsland geannexeerd werd: de kantons Eupen, Sankt Vith, Oost-Vlaanderen

Oostmalle Vroeger zelfstandige gemeente in de Belgische provincie Antwerpen in de Kempen. Bosrijke omgeving omgeving. Bezienswaardig: Kasteel Oostrozebeke

Oostrozebeke Gemeente aan de Mandel in de Belgische provincie West-Vlaanderen in de Zandleemstreek; 16,62 km2, 7206 inw. (1997). Land- en Ooststellingwerf

Ooststellingwerf Gemeente in de Nederlandse provincie Friesland; 226,08 km2, 25.042 inw. (1997). Hoofdplaats: Oosterwolde. Gevarieerde industrie, Oostvaardersplassen

Oostvaardersplassen Natuurgebied, ontstaan bij inpoldering in Zuidelijk Flevoland, oppervlak 60 km2, belangrijkste zoetwatermoeras in Europa. Oostzaan

Oost-Vlaanderen Provincie in België; 2982 km2, 1.349.382 inw. (1995). Hoofdstad: Gent. Grenst van het noorden uit resp. aan de Nederlandse provincie Oost-, West- en Middelbeers

Oostzaan Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland in de Zaanstreek; 16,12 km2, 8405 inw. (1997). Industrie, agrarische activiteiten, Oostzee

Oostzee (Baltische Zee) Zee in Noordwest-Europa, randzee van de Atlantische Oceaan; 250.000 km2, gemiddeld 50 m diep, grootste diepte 459 m. Oost-Chinese Zee

Ootmarsum

Ootmarsum Gemeente in de Nederlandse provincie Overijssel in Twente; 3,93 km2, 4407 inw. (1997). Landbouw, enige industrie, dagtoerisme. Sta

opaal

opaal Mineraal, hardheid 5½-6½. Amorf ingedroogd gel van kiezelzuur, zonder kristalstructuur. Veelal melkwit met fraai kleurenspel, veroorzaakt door Opava

Opava (Troppau) Stad in Moravië (Tsjechië) aan de Opava; ca. 64.000 inw. Textiel-, machine-, metaal-, voedingsmiddelen- en houtverwerkende industrie. open landschap

open landschap Landschap waarin verhoudingsgewijs weinig landschapselementen aanwezig zijn, waardoor `ver kijken' mogelijk is.

opgevaren grond

opgevaren grond Bodem met een dikke, humeuze toplaag, die ontstaan is doordat de mens klei of veen heeft opgehoogd met bagger uit sloten. Dit Opglabbeek

Opglabbeek Gemeente aan de Bosbeek in de Belgische provincie Limburg (Kempen); 24,97 km2, 8802 inw. (1997). Agrarische activiteiten, lichte opheffingskust

opheffingskust Kust die ontstaat doordat een kustgebied wordt opgeheven. Wanneer dit langzaam gebeurt bij een kust die geleidelijk naar zee afloopt, ophitische textuur

ophitische textuur Karakteristieke textuur voor enige basische stollingsgesteenten, met name doleriet. Opvallend zijn de grote kristallen van augiet, Oploo, Sint Anthonis en Ledeacker

Oploo, Sint Anthonis en Ledeacker Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant, sinds 1994 bij de vroegere hoofdplaats Opmeer

Opmeer Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland in West-Friesland; 41,98 km2, 10.639 inw. (1997). Agrarische activiteiten, bloembollen, Opole

Opole (Oppeln) Stad in Polen in Silezië aan de Oder, hoofdstad van gelijknamige prov.; 129.600 inw. (1992; prov. 8535 km2, 1.026.000 inw.). Cement-, oppervlakteveen

oppervlakteveen (ook: Hollandveen) Veen dat aan de oppervlakte ligt van de Holocene afzettingen in Nederland. Oppervlakteveen werd gevormd oppervlaktewater

oppervlaktewater Dat deel van de kringloop van het water dat zich afspeelt op het landoppervlak; zeeën en oceanen worden er dus niet toe gerekend. Oppland

Oppland Provincie (fylke) in Midden-Noorwegen; 25.260 km2, 182.600 inw. (1993). Hoofdstad: Lillehammer. Zeer bergachtig, met landbouw en veeteelt opsmelting

opsmelting (anatexis) Geologisch proces, waarbij gesteentemateriaal onder hoge druk en temperaturen boven 700°C opgesmolten wordt. Op deze manier Opsterland

Opsterland Gemeente in de Nederlandse provincie Friesland; 227,64 km2, 28.331 inw. (1997). Hoofdplaats: Beetsterzwaag. Agrarische activiteiten, opstrekkende heerden

opstrekkende heerden Langgerekte landbouwbedrijven die ontstonden doordat vroeger boeren bij inpoldering van kwelders het recht van vrije ops

opwas

opwas Aangroei van land door sedimentatie op oudere afzettingen.

Opwijk

Opwijk Gemeente in de Belgische provincie Vlaams Brabant; 19,69 km2, 11.611 inw. (1997). Uitgebreide industrie, gevarieerde landbouw. Als Opwic Opzullik

Opzullik (Silly) Gemeente in de Belgische provincie Henegouwen; 67,70 km2, 6946 inw. (1997). Agrarische activiteiten en woonfunctie, dagtoerisme Oradea

Oradea (Hongaars: Nagyvárad; Duits: Grosswardein) Stad in Roemenië aan de Crisul Repede, hoofdstad van de provincie Bihor; 220.900 inw. (1992). Oradour-sur-Glane

Oradour-sur-Glane Dorp in het Franse dep. Haute-Vienne; ca. 2000 inw. (1990). De SS moordde op 10 juni 1944 de bevolking van 642 mensen ui

Oran

Oran (Ouahran, Wahran) Stad in Algerije aan de Middellandse Zee, hoofdstad van gelijknamig departement; ca. 800.000 inw. (dep. 1820 km2,ca. 890.000 Oranienburg-Sachsenhausen

Oranienburg-Sachsenhausen Stad in Duitsland in het Bezirk Potsdam aan de Havel ten noorden van Berlijn; 29.000 (1989). Gevarieerde industrie. Oranje Vrystaat

Oranje Vrystaat Voormalige provincie in Zuid-Afrika; 127.338 km2; 1.870.000 inwoners (1987); hoofdstad: Bloemfontein. Tijdens de Grote Trek Oranjerivier

Oranjerivier (Orange River) Langste rivier van Zuid-Afrika; 2092 km, stroomgebied 849.500 km2. Ontspringt op de helling van de Mont-aux-Sources Oranjestad (Aruba)

Oranjestad (Aruba) Hoofdstad van het Caribische eiland Aruba; ca. 16.000 inw. Westelijk gelegen havenstad; handels-, cultureel, bestuurlijk en medisch Oranjestad (Sint-Eustatius)

Oranjestad (Sint-Eustatius) Plaats op Sint-Eustatius (Nederlandse Antillen); ca. 1.700 inw. Enige plaats op het eiland. Fort Oranje (1636) herbergt

Orchon

Orchon Rivier in Mongolië; 1130 km. Ontspringt in het Changaj Gebergte en mondt uit in de Selenga bij Süchbaatar. Stroomgebied met zelfvoorzie

Ordosplateau

Ordosplateau Hoogvlakte in China in het zuiden van Binnen-Mongolië, begrensd door Huangho en de Chinese muur; 1000-2000 m hoog. Zeer droog Ordovicium

Ordovicium Systeem en periode uit het Paleozoïcum, radiometrische ouderdom 500-440 miljoen jaar. Naam afgeleid van de Ordovices (oude volksstam Örebro

Örebro Stad in Zweden aan het Hjälmarmeer, hoofdstad van gelijknamige län (prov.); 124.230 inw. (1993; prov. 8515 km2, 275.690 inw.). Gevarieerde Oregon

Oregon (Beaver State) Staat in het noordwesten van de VS, begrensd door de Grote Oceaan, California, Nevada, Idaho en Washington; 251.419 km

Orellana, Francisco de

Orellana, Francisco de (1511-1546) Spaans ontdekkingsreiziger. Nam met Pizarro deel aan de verovering van Peru. Bevoer als eerste Europeaan de

Orenburg

Orenburg (Tsjalov) Stad in Rusland aan de Oeral, hoofdstad van gelijknamige regio; ca. 560.000 inw. (1991). Machine-, voedingsmiddelen-, textiel-, Orense

Orense Provincie in Noordwest-Spanje, grenzend aan Portugal; 7278 km2, 353.490 inw. (1991). Hoofdstad: Orense (102.760 inw. in 1991). Wijnbouw, organische sedimenten

organische sedimenten Stoffen die ontstaan uit dode organismen (planten of dieren) die niet geheel vergaan, maar wel een chemische reactie ondergaan. organische vervuiling

organische vervuiling Vervuiling van lucht, water of grond met materialen die van levende organismen afkomstig zijn. Verontreinigingen van natuurlijke organogene sedimenten

organogene sedimenten Anorganisch materiaal ontstaan uit skeletjes of schalen van afgestorven organismen, die neerslaan op aarde. Vrijwel alle organogene verwering

organogene verwering (ook: biologische verwering, organische verwering) Het uiteenvallen van hard gesteente als gevolg van de werking van planten orgelpijpen

orgelpijpen Opgevulde, steilwandige, smalle gaten in een karstgebied. Deze gaten ontstaan doordat kalksteen oplost. Als de zo ontstane karstpijpen Orinoco

Orinoco Rivier in Colombia en Venezuela; 2740 km (andere bronnen 2060 km). Ontspringt in de Sierra Parima in Venezuela, stroomt eerst door ondoordringbare Orissa

Orissa Deelstaat in het oosten van India aan de Golf van Bengalen; 155.707 km2, 31.659.700 inw. (1991). Hoofdstad: Bhubaneswar. Uitlopers van Orizaba, Pico de

Orizaba, Pico de (Citlaltépetl) Hoogste berg van Mexico achter de kustvlakte van Veracruz; met ruim 5600 m een van de hoogste van Noord-Amerika. Orjol

Orjol (Orel) Stad in Rusland aan de Oka, hoofdstad van gelijknamige regio; 342.000 inw. (1990). Regionaal centrum. Machine-, textiel- en voedingsmiddelenindustrie; orkaan

orkaan Storm met windkracht 12 op de schaal van Beaufort.

Orkney-eilanden

Orkney-eilanden (Orcaden) Britse eilandengroep (graafschap Orkney) ten noorden van Schotland, waarvan het door Pentland Firth gescheiden is; 974 Orléans

Orléans Stad in Frankrijk aan de Loire, hoofdstad van het dep. Loiret; 108.100 inw. (1990). Marktcentrum voor agrarische omgeving met gevarieerde Orlová

Orlová Stad in Noord-Moravië (Tsjechië); ca. 25.000 inw. Gelegen in belangrijkste Tsjechische steenkoolbekken. Mijnbouw; ijzer- en staalindustrie.

Orly

Orly Gemeente in het Franse departement Val-de-Marne, zuidelijke voorstad van Parijs; 21.650 inw. (1990). Linoleum- en chemische industrie. Gelijknamige Orne

Orne 1. Departement in Frankrijk in Zuid-Normandië; 6103 km2, 293.340 inw. (1990). Hoofdstad: Alençon. Vlak in noorden en noordoosten, heuve

orogeen

orogeen Een tijdens een periode van orogenese gevormd, aaneengesloten en samenhangend stuk van de aardkorst, waarin zich meestal het grootste orogenese

orogenese Periode van gebergtevorming in de geologie, die zich meestal uitstrekt over enkele tientallen miljoenen jaren. Plooiingsgebergten of orogenen orogenese, alpiene

orogenese, alpiene Laatste grote periode van gebergtevorming, beginnend in het Boven Krijt en culminerend in het Tertiair, hoogtepunt 20-40 miljoen orogenese, caledonische

orogenese, caledonische Periode van plooiing en gebergtevorming in het Onder Paleozoïcum, culminerend in het Siluur, 400-450 miljoen jaar gelede

orogenese, hercynische

orogenese, hercynische Periode van plooiing en gebergtevorming tegen het eind van het Paleozoïcum, culminerend in het Boven Carboon, 250-300 Orontes

Orontes (Ar.: al-Asi) Rivier in Libanon, Syrië en Turkije; 570 km. Ontspringt in de Libanon en mondt bij Antakya uit in de Middellandse Zee. Mon

Orp-Jauche

Orp-Jauche Gemeente aan de Kleine Gete in de Belgische provincie Waals Brabant (Droog Haspengouw); 50,49 km2, 7072 inw. (1997). Landbouw, Orsk

Orsk Stad in Rusland aan de voet van het Oeralgebergte waar de Or uitmondt in de Oeral-rivier; 276.000 inw. (1991). Centrum van omliggend mijnbouwgebied Ortelius, Abraham

Ortelius, Abraham (eig. Ortels of Hortels; 1527-1598) Zuid-Nederlands cartograaf en uitgever van boeken, handschriften, kaarten, prenten, enz. Gaf orthiet

orthiet Variëteit van het mineraal epidoot uit de groep der orthosilicaten behorend tot de epidoot-zoïsietgroep. Complexe samenstelling met cerium, orthogesteente

orthogesteente Metamorf gesteente dat is ontstaan door metamorfose van een stollingsgesteente.

orthoklaas

orthoklaas Mineraal uit de groep der tektosilicaten, bekendste vertegenwoordiger der kaliveldspaten. Afgeplatte wit- tot lichtgekleurde monocliene orthorombisch

orthorombisch Kristalstelsel met 3 tweetallige symmetrieassen die onderling rechte hoeken met elkaar maken.

Oruro

Oruro Stad in Bolivia in de Andes (3800 m hoog), hoofdstad van gelijknamig departement; ca. 195.000 inw. (dep. 53.580 km2, ca. 437.000 inw.). Handelscentrum Osaka

Osaka Stad op het Japanse eiland Honshu, hoofdstad van gelijknamige prefectuur aan de monding van de Yodo in de Osakabaai; 2,5 mln inw. (1993). Oseberg

Oseberg Plaats in Noorwegen, aan de Oslo Fjord. In 1903 werd hier een uitstekend bewaard gebleven vikingschip uit de 9e eeuw opgegraven dat waarschijnlijk Oshogbo

Oshogbo Stad in Nigeria; 410.000 inw. (1990). Handelscentrum voor agrarische omgeving (katoen, groente, granen en cassave) en industriële verwerking Osijek

Osijek (Du.: Esseg; Hong.: Eszék) Stad in Kroatië, aan de Drava; 104.700 inw. (1991). Oude stad met fort. Rivierhaven. Productie van textiel, zeep Osj

Osj (Osh) Stad aan de Akboera, hoofdstad van gelijknamige regio in Kirgizië; ca. 240.000 inw. Zijde-, katoen-, voedingsmiddelen-, machine- en elektrotechnische Öskemen

Öskemen (Ust-Kamenogorsk) Stad in Kazachstan aan de Irtys; 330.000 inw. (1990). Regionaal centrum voor het omliggend mijnbouwgebied. Elektrotechnische, Oslo

Oslo Hoofdstad van Noorwegen en van de prov. Akershus aan de Oslofjord (100 km lang); 473.350 inw. (1993). Ligging en stadsbeeld Oslo ligt Osmaanse Rijk

Osmaanse Rijk Het Osmaanse, Turkse of Ottomaanse Rijk (1300-1923), ontwikkelde zich van een klein moslimvorstendom in Anatolië tot een machtige Osnabrück

Osnabrück Stad in de Duitse deelstaat Niedersachsen aan de Hase; 155.300 inw. (1990). Verkeersknooppunt. Agrarisch handelscentrum. Metaal-, textiel-, Oss

Oss Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 62,10 km2, 63.857 inw. (1997). Verzorgend centrum op verschillend gebied met levensmiddel

Ossendrecht

Ossendrecht Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 29,58 km2, 5157 inw. (1996). Land- en tuinbouw, pluimveeteelt, levensmiddelen, Östergötland

Östergötland Provincie (län) in Zuidoost-Zweden, tussen het Vänermeer en de Oostzee; 10.569 km2, 411.440 inw. (1993). Hoofdstad: Linköping. Veel Ostia

Ostia Ruïnestad aan de monding van de Tiber in Italië; in de 4e eeuw v.C. gesticht als eerste Romeinse kolonie. Vanaf de 3e eeuw v.C. belangrijkste Ostrava

Ostrava Stad in Tsjechië aan de Ostravitza, bij de samenvloeiing met de Oder, hoofdstad van Noord-Moravië; 327.400 inw. (1991). Ontstaan door de Otranto

Otranto Stad in Italië in Apulië aan de Straat van Otranto (72 km breed, 700-1000 m diep), die de Adriatische Zee verbindt met de Ionische; ca. 5300 Ottawa

Ottawa Ottawa, sinds 1857 de hoofdstad van Canada, ligt 150 km ten westen van Montreal aan de Ottawarivier. In de 19e eeuw ontwikkelde de plaats Ottignies-Louvain-la-Neuve

Ottignies-Louvain-la-Neuve Gemeente aan de Dijle in de Belgische provincie Waals Brabant; 33,06 km2, 25.630 inw. (1997). Gevarieerde industrie, Ottoland

Ottoland Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland in de Alblasserwaard, sinds 1986 bij Graafstroom. Hervormde kerk Ouagadougou

Ouagadougou (Wagadugu) Hoofdstad van de Afrikaanse staat Burkina Faso; ca. 500.000 inw. (1990). Bestuurlijk, cultureel en handelscentrum in Oud en Nieuw Gastel

Oud en Nieuw Gastel Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 33,109 km2, 8250 inw. (1996). Gevarieerde industrie, ag

oud gebergte

oud gebergte Gebergte dat als gevolg van lang werkende erosieprocessen afgesleten toppen heeft en minder reliëf. Het staat in tegenstelling tot het oud land

oud land Onderdeel van de Zeeuwse en Zuid-Hollandse eilanden dat bestaat uit oude kwelders of schorren. Via kreken heeft de zee zeeklei afgezet oude duinen

Oud-Alblas Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland aan de Alblas, Sinds 1986 bij Graafstroom. Reeds vermeld in Oud-Beijerland

Oud-Beijerland Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland in de Hoekse Waard; 19,61 km2, 21.473 inw. (1997). Centrumfunctie op divers Oud-Heverlee

oude duinen Duinen aan de kust van Nederland die gevormd zijn in het Holoceen, gedurende het Subboreaal, op de eerder voor de kust ontwikkelde Oude Pekela

Oude Pekela Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Groningen, sinds 1990 bij Pekela. Agrarische activiteiten, strokartonindustrie, Oude Smildervaart

Oude Smildervaart (Beilerstroom, Dwingelerstroom) Riviertje in het zuidwesten van de Nederlandse provincie Drenthe. Ontspringt ten oosten van Oude Venen

Oude Venen Plassengebied van ca. 7,8 km2 in het zuiden van de gemeente Tytjerksteradiel in de Nederlandse provincie Friesland, ten oosten van het Oudenaarde

Oudenaarde (Audenarde) Gemeente aan de Schelde in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen; 68,06 km2, 27.390 inw. (1997). Verzorgend en toer

Oudenbosch

Oudenbosch Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 11,75 km2, 12.828 inw. (1996). Gevarieerde industrie, agrarische Oudenburg

Oudenburg Gemeente in de Belgische provincie West-Vlaanderen in de Zeepolders; 35,38 km2, 8616 inw. (1997). Agrarische activiteiten, uitgaande Oudergem

Ouder-Amstel Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland aan de Amstel; 26,18 km2, 11.720 inw. (1997). Hoofdplaats: Ouderkerk aan de Oudewater

Oudergem (Auderghem) Belgische gemeente, deel uitmakend van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest; 9,03 km2, 29.332 inw. (1997). Woongemeente Ouderkerk

Ouderkerk Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland in de Krimpenerwaard aan de Hollandse IJssel; 28,55 km2, 8303 inw. (1997). Tot Ouder-Amstel

Oudewater Gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht aan de Hollandse IJssel; 40,16 km2, 9744 inw. (1997). Gevarieerde industrie, veeteelt. Bezienswaardig: Oud-Alblas

Oud-Heverlee Gemeente aan de Dijle in de Belgische provincie Vlaams Brabant (aan de Taalgrens); 31,13 km2, 10.375 inw. (1997). Land- en tuinbouw,

Oud-Turnhout

Oud-Turnhout Gemeente in de Belgische provincie Antwerpen (Noorderkempen); 39,86 km2, 12.441 inw. (1997). Landbouw, pluimveeteelt, enige Ouffet

Ouffet Gemeente aan de Ourthe in de Belgische provincie Luik (Condroz); 40,21 km2, 2472 inw. (1997). Landbouw en veeteelt. In omgeving oude Oujda

Oujda (Oudjda) Stad in Noordoost-Marokko, hoofdstad van gelijknamige provincie; 962.000 inw. (1990; prov. 20.700 km2, 821.000 inw. in 1984). Oupeye

Oupeye Gemeente aan de Maas en het Albertkanaal in de Belgische provincie Luik; 36,52 km2, 23.680 inw. (1997). Agrarische activiteiten, industrie Ourthe

Ourthe Rivier in België; ca. 120 km. Wordt gevormd door de oostelijke en westelijke Ourthe, die in de omgeving van Ortho (provincie Luxemburg) Overasselt

Overasselt Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland aan de Maas, sinds 1980 bij Heumen en Wijchen. Champignon- overbegrensde stad

overbegrensde stad Een stedelijk bebouwd gebied dat ruim valt binnen de bestuurlijke grenzen van de stad.

overbemesting

overbemesting Toepassing van kunstmest of dierlijke mest in hogere gehalten dan milieutechnisch verantwoord is. Relatief veel van de toegevoegde overbevolking

overbevolking Relatief begrip dat aangeeft dat de bevolkingsomvang te groot is ten opzichte van een grootheid die is afgeleid van de doelstellingen overbeweiding

overbeweiding Meer vee houden dan de natuurlijke vegetatie kan verdragen. Hierdoor wordt de vegetatie aangetast en de bodem niet meer vastgehouden. overgangsklimaat

overgangsklimaat Klimaat dat wat betreft zijn kenmerken tussen een land- en een zeeklimaat in valt. Belangrijk kenmerk is dat het verschil tussen Overijse

Overijse Gemeente aan IJse en Lasne in de Belgische provincie Vlaams Brabant (aan de Taalgrens); 44,43 km2, 23.690 inw. (1997). Enige industrie

Overijssel

Overijssel Provincie in Nederland; 3420 km2, 1.057.186 inw. (1997). Hoofdstad: Zwolle. Grenst van het noorden uit resp. aan Friesland, Drenthe, Bondsrepubliek Overijsselse kanalen

Overijsselse kanalen Kanalenstelsel in de Nederlandse provincie Overijssel, aangelegd tussen 1851 en 1858. Hoofdkanaal loopt van Zwolle naar Almelo, overloop (geo.)

overloop (geo.) Deel van de bevolking in de steden waarvoor geen (geschikte) woonruimte is en dat in het kader van ruimtelijke ordening daarom verplaatst Overpelt

Overpelt Gemeente aan de Dommel en Kanaal Bocholt-Herentals in de Belgische provincie Limburg (Kempen); 40,84 km2, 12.245 inw. (1997). Non-overschuiving

overschuiving Breuk waarbij het ene pakket gesteentelagen ten gevolge van druk over het andere is geschoven onder een hoek die kleiner is dan 45°.

overslaggrond

overslaggrond Waaiervormige zavelige afzettingen die ontstaan in de nabijheid van een plaats waar een dijkdoorbraak heeft plaatsgevonden. Als een overstromingsirrigatie

overstromingsirrigatie Irrigatie doordat een rivier een bepaalde periode van het jaar langzaam buiten haar oevers treedt, zonder daarbij de akkers te Oviedo

Oviedo Stad in Spanje aan de Golf van Biskaje, hoofdstad van gelijkn. prov.; ca. 196.000 inw. (1991; prov. 10.565 km2, 1.093.940 inw. in 1991). IJzer-, Oxford

Oxford Stad in Engeland aan de Theems, hoofdstad van het graafschap Oxfordshire; ca. 109.000 inw. (1991; county 2608 km2, 587.100 inw. in 1992). Oxfordien

Oxfordien Onderste etage en tijd van de Boven Jura. Naam afgeleid van de kleigrond rond Oxford; ingevoerd door A.D. d'Orbigny in 1842.

Oya Sjio

Oya Sjio (Koerilenstroom) Koude zeestroom afkomstig uit de Beringzee, stromend langs Kamtsjatka en de Koerilen. Stoot ten oosten van Japan op ozon

ozon (O3) Gas dat o.a. in de stratosfeer op 25 tot 35 km boven het aardoppervlak ontstaat uit zuurstof, door inwerking van ultraviolet licht met een kleinere ozonlaag

ozonlaag Deel van de atmosfeer dat zich op 50-55 km hoogte bevindt. Het is een onderdeel van de stratosfeer. De in deze laag aanwezige ozon (O3) paardenbreedten

paardenbreedten Gebied 30° ten noorden en ten zuiden van de evenaar, dat gekenmerkt wordt door warm en droog weer als gevolg van de dalende paarlmica

paarlmica (margariet) Mineraal uit de groep der fyllosilicaten, behorend tot de glimmers. Monokliene kristallen met witte lichte kleur, vaak met een Paaseiland

Paaseiland (Isla de Pascua; ook wel: Rapa Nui) Chileens eiland in de Grote Oceaan, oostelijkste der Polynesische eilanden; 117 km2, ca 2800 inw. Pacheco Pereira, Duarte

Pacheco Pereira, Duarte (ca. 1500) Portugees ontdekkingsreiziger, ondernam o.a. een reis naar de zuidwestkust van Afrika (1488, terugreis met Ba

Pachuca

Pachuca (Pachuca de Soto) Stad in Mexico, hoofdstad van de staat Hidalgo; ca. 320.000 inw. Grootste en oudste zilvermijn van Mexico; ook winning Padang

Padang Stad in Indonesië, hoofdstad van de provincie West-Sumatera aan de Indische Oceaan; 631.269 inw. (1990). Havenstad met export van koffie, paddestoelrots

paddestoelrots Steen in de vorm van een paddestoel, ontstaan als gevolg van de erosieve kracht van wind die zandkorreltjes opwaait. Het gewicht van Padova

Padova (Padua) Stad in Noord-Italië aan de Bacchiglione, hoofdstad van de gelijknamige prov.; 213.660 inw. (1992; prov. 2142 km2, 814.820 inw. Pagan

Pagan Ruïnestad in Birma, aan de Irrawaddy; van de 7e tot de 12e eeuw hoofdstad van het gelijknamige rijk. Telt ruim 1.000 bakstenen stoepa's, en Pago Pago

Pago Pago Hoofdstad van Amerikaans Samoa, op het eiland Tutuila in de Grote Oceaan; 3.500 inw. (1990). Moderne havenstad en Amerikaanse marinebasis Pahang

Pahang Deelstaat van Maleisië, aan de Zuid-Chinese Zee; 35.965 km2, 1.036.700 inw. (1991). De hoofdstad Kuantan is de belangrijkse haven aan Paisley

Paisley Stad in Schotland aan de Clyde; ca. 84.600 inw. Textielindustrie (sinds 18e eeuw); blekerijen, ververijen, scheeps- en machinebouw. Benedictijnenabdij Pajottenland

Pajottenland Gebied in de Belgische provincie Vlaams Brabant in de Heuvelstreek ten westen van Brussel; ca. 290 km2. Tamelijk dunbevolkt, agrarisch pakijs

pakijs Situatie waarbij het zeeoppervlak min of meer is bedekt met een drijvende ijsmassa van samengedreven ijsvelden en ijsschotsen. Het pakijs is Pakistan

Pakistan 2. Geografie

Pakistan 2. Geografie Landschap Pakistan valt landschappelijk in twee delen uiteen: de hoge bergketens en plateaus in het noorden en het westen Pakistan 3. Samenleving

Pakistan 3. Samenleving Demografie In 1994 was de bevolking met ca. 3% gegroeid tot een aantal van ruim 136,6 miljoen inwoners. Het geboortecijfer Pakistan 4. Geschiedenis

Pakistan 4. Geschiedenis Aan het einde van het derde millennium v.C. bloeide in de Indusvallei de Harappa-cultuur. De opgegraven fundamenten Pakistan 5. Economie

Pakistan 5. Economie Het overgrote deel van de bevolking is arm en aangewezen op de landbouw. Dit valt voor een groot deel te verklaren door de PAK's

Pakistan Officiële naam: Islami Jumhuriyyayi Pakistan / Islamic Republic of Pakistan Oppervlakte: 796.095 km2 Inwoners: 135.135.000 (1998) Sta

PAK's (polycyclische aromatische koolwaterstoffen); groep organisch chemische verbindingen die opgebouwd zijn uit koolstof- en waterstofatomen Palatinus

Palatinus (Palatijn) Een der zeven heuvels van Rome, waarop eerste deel van Rome ontstond (ca. 750 v.C.). Aanvankelijk aristocratische woonwijk, Palau

Palau 2. Geografie De groep koraaleilanden worden beheerst door een tropisch regenachtig klimaat. Er is vrijwel geen variatie in de temperatuur en Palau 3. Samenleving

Palau 3. Samenleving Demografie In 1994 telden de eilanden 17.000 inwoners. Het geboortecijfer bedroeg 23 per 1000 inwoners en het sterftecijfer Palau 4. Geschiedenis

Palau 4. Geschiedenis Vermoedelijk vestigden de eerste bewoners zich aan het begin van onze jaartelling op de eilanden. In China werd reeds in Palau 5. Economie

Palau 5. Economie De landbouw en visserij brengen voldoende voedsel op voor de eigen bevolking. In de visserij wordt verdiend door het verlenen Palawan

Palau Officiële naam: Republic of Palau Oppervlakte: 508 km2 Inwoners: 17.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek Staatshoofd: Kuniwo Nakamura Palau 2. Geografie

Palawan Eiland behorend tot de Filippijnen tussen de Suluzee en de Zuid-Chinese Zee; 11.785 km2, 528.000 inw. (1990). Hoofdstad: Puerto Princesa. Palembang

Palembang Stad in Indonesië, hoofdstad van de provincie Zuid-Sumatra aan de Musi; 1,14 mln inw. (1990). Haven met export van rubber, aardolieproducten, Palencia

Palencia Stad in Spanje ten noordwesten van Madrid, hoofdstad van gelijknamige provincie; ca. 77.500 inw. (1990; prov. 8035 km2, 185.479 inw. paleobiologie

paleobiologie Grensgebied tussen geologie (in het bijzonder de paleontologie) en de biologie, waarin men met name aan de hand van fossielen de biologische Paleoceen

Paleoceen Onderste serie en tijdvak van het Paleogeen, radiometrische ouderdom 54-65 miljoen jaar. Term is in 1874 ingevoerd. Wordt verdeeld in Paleogeen

Paleogeen (Nummuliticum, Onder Tertiair) Onderste subsysteem en subperiode van het Tertiair, radiometrische ouderdom 23-65 miljoen jaar. Wordt paleoklimatologie

paleoklimatologie Studie van het klimaat in de opeenvolgende geologische tijdperken. Uit overblijfselen van deze tijdperken (sedimenten, fossielen) paleomagnetisme

paleomagnetisme Oriëntatie van het aardmagnetische veld in het geologisch verleden en de wijzigingen ervan in dit verleden. Belangrijke gegevens paleontologie

paleontologie Wetenschappelijke studie van uitgestorven organismen, vooral aan de hand van fossielen. Grondlegger van de paleontologie was de Zweed Paleozoïcum

Paleozoïcum Oudste van de drie grote geologische tijdperken (Paleozoïcum, Mesozoïcum en Kenozoïcum), dat loopt van 570-240 miljoen jaar (m.Palermo

Palermo Stad in Italië op Sicilië aan de Golf van Palermo (696.735 inw. in 1992), hoofdstad van gelijknamige provincie en van de regio Sicilië (4992 Paliseul

Paliseul Gemeente in de Belgische provincie Luxemburg (Ardennen); 112,95 km2, 4861 inw. (1997). Agrarische activiteiten, enige industrie en dienstencentrum.

Pallas, Peter Simon

Pallas, Peter Simon (1741-1811) Duits bioloog en geoloog, studeerde medicijnen in Berlijn, Göttingen en Leiden. Pallas werd in 1768 hoogleraar Palm Beach

Palm Beach Stad in de VS in het zuidoosten van Florida aan de Atlantische Oceaan, vlakbij Miami; 10.000 inw. (1991). Luxueuze badplaats en kuuroord Palma de Mallorca

Palma de Mallorca Stad op Mallorca, hoofdstad van de Spaanse prov. Balearen; 296.754 inw. (1991). Haven met export van landbouwproducten;

Palmerston North

Palmerston North Stad in Nieuw-Zeeland op het Noordereiland aan de Manawatu; 74.100 inw. (1993). Handelscentrum voor agrarische omgeving

Palmira

Palmira Stad in Colombia in de Caucavallei; ca. 189.000 inw. Handelscentrum voor agrarische omgeving (tabak, koffie, rijst, suiker, graan). Voedin

Palmyra

Palmyra Stad in Syrië, bij de Assyriërs bekend als Tadmor (ca. 1100 v.C.). Na verwoesting van Petra (105 v.C.) centrum karavaanhandel met Perzië. Pamirgebergte

Pamirgebergte Gebergte in Centraal-Azië, grotendeels in Tadzjikistan, verder in China en Afghanistan, tussen het Tiensjan-, het Kunlun-, het Karakoram- pampa

pampa Landschap in Midden-Argentinië. In het westen droog en schaars begroeid; in het oosten doornige struiken, geen bomen. Vroeger bewoond Pamplona

Pamplona Stad in Noord-Spanje, hoofdstad van de provincie Navarra; 180.372 inw. (1991). Handelscentrum voor agrarische omgeving met gevarieerde Pan American Highway

Pan American Highway (Carretera panamericana) Complex van autowegen in Noord- en Zuid-Amerika, lopend van de grens VS-Mexico tot in Zuid-Panamá

pan-Afrikanisme Stroming die een supranationale Afrikaanse eenheid nastreeft. De dekolonisatie en het onafhankelijk worden van vele Afrikaanse pan-Amerikanisme

Panama (stad)

Panama (stad) (Panama Stad) Hoofdstad van Panama (toen dat in 1903 onafhankelijk werd van Colombia), even ten oosten van de monding van het Panamakanaal

Panamá 2. Geografie

Panamá 2. Geografie Landschap West-Panamá wordt beheerst door de meer dan 3000 m hoge, vulkanische Serranía de Tabasará (hoogste punt: Panamá 3. Samenleving

Panamá 3. Samenleving Demografie Naar schatting van de VN bedroeg het inwonertal in 1994 ruim 2,5 miljoen. De bevolking is in de jaren 1980-Panamá 4. Geschiedenis

Panamá 4. Geschiedenis De Spanjaarden waren de eerste Europeanen die op de kust van Panamá landden (1501). Balboa was in 1513 de eerste die Panamá 5. Economie

Panamá 5. Economie Inkomsten uit het kanaal en Amerikaanse financiële hulp hebben vanaf 1903 een belangrijke bijdrage geleverd aan de Panam

Panamá Officiële naam: República de Panamá Oppervlakte: 77.082 km2 Inwoners: 2.736.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek Staatshoofd

Panamakanaal Kanaal dwars door de Midden-Amerikaanse staat Panama. Het in 1914 voltooide kanaal heeft een lengte van 81,6 kilometer en vormt panarabisme

pan-Amerikanisme Het streven naar een gemeenschappelijke politiek door de verschillende staten van Noord- en Latijns Amerika en de Cariben. Doel pan-Arabische beweging

pan-Arabische beweging Beweging die streeft naar een grotere eenheid onder de Arabische landen. De wortels van de pan-Arabische beweging liggen

panarabisme Streven naar eenheid van de Arabische landen; ontstaan begin 20e eeuw, gericht tegen Turkije. Stelde zich spoedig antiwesters en antizionistisch Panay

Panay Eiland in Centraal-Filippijnen, behorend tot de Visaya Groep; 11.515 km2, 3 mln inw. (1990). De belangrijkste plaatsen zijn Roxas en Iloilo, Pangea

Pangea Verondersteld oercontinent dat zich volgens A. Wegener verdeeld heeft in de twee oercontinenten Laurazië en Gondwanaland, waaruit zich pangermanisme

pangermanisme Het streven naar eenheid van alle Germaanse volken. Aanvankelijk was het een met name door de Duitse romantici verwoord gevoel panislamisme

panislamisme Een westerse term om de politieke islamitische solidariteitsbeweging tegen het Westen te omschrijven. Het panislamisme is vooral verbonden Pannerden

Pannerden Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland waar Rijn en Waal zich splitsen, sinds 1985 bij Rijnwaarden. Fruitteelt, panslavisme

panslavisme Cultureel-politieke stroming onder de Slavische volken in de 19e en begin 20ste eeuw, gericht op de vereniging van alle Slaven, die, m.pan-Afrikanisme

Papeete

Papeete Stad op Tahiti, hoofdstad van Frans Polynesië geannexeerd in 1880; ca. 24.000 inw. Administratief, financieel en commercieel centrum. Haven Papendrecht

Papendrecht Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland in de Alblasserwaard; 10,77 km2, 28.468 inw. (1997). Metaalverwerkende industrie, Paphlagonië

Paphlagonië Landstreek in het noorden van het vroegere Anatolië (tegenwoordig Turkije) aan de Zwarte Zee. Na overheersing door Lydiërs en Perzen, Papoea-Nieuw-Guinea

Papoea-Nieuw-Guinea 2. Geografie Landschap Het oosten van Nieuw-Guinea - het 'vasteland' van Papoea-Nieuw-Guinea - bestaat uit een aantal Papoea-Nieuw-Guinea 3. Samenleving

Papoea-Nieuw-Guinea 3. Samenleving Demografie In 1993 groeide de bevolking met 2,3% tot een aantal van 4,2 miljoen. Het geboortecijfer b

Papoea-Nieuw-Guinea 4. Geschiedenis

Papoea-Nieuw-Guinea 4. Geschiedenis Archeologische vondsten wijzen er op dat Papoea-Nieuw-Guinea 50.000 jaar geleden al bewoond was. Papoea-Nieuw-Guinea 5. Economie

Papoea-Nieuw-Guinea 5. Economie De economische ontwikkeling van Papoea-Nieuw-Guinea staat nog in de kinderschoenen. Het land is rijk bedeeld Pará (Braz.)

Papoea-Nieuw-Guinea Officiële naam: Papua-New-Guinea Oppervlakte: 462.840 km2 Inwoners: 4.400.000 (1996) Staatsvorm: parlementaire monarchie Papoea-Nieuw-Guinea 2. Geografie

Pará (Braz.) Braziliaanse deelstaat in het stroomgebied van Tapajós, Xingú en Tocantins, zijrivieren van de Amazone; 1.250.720 km2, ca. 5.085.000 Para (Surin.)

Para (Surin.) District in Midden-Suriname; 980 km2, ca. 13.000 inw. Hoofdstad: Onverwacht. Bauxietvoorkomens en industriële van bauxiet. Vliegveld paraboolduin

paraboolduin Langgerekte duin in hoefijzervorm. De twee armen van de paraboolduin zijn naar de wind toegekeerd.

Paraceleilanden

Paraceleilanden (Ch.: Xisha Qundao; Vietnamees: Quan Dao Hoang Sa) Groep van ca. 130 koraaleilanden en -riffen in de Zuid-Chinese Zee. Geen paragneis

paragneis Uit afzettingen (sedimenten) gevormde gneis.

Paraguay

Paraguay (rivier) Rivier in Brazilië en Paraguay; 2549 km. Ontspringt op de hoogvlakte van de Braziliaanse deelstaat Mato Grosso en mondt bij Corrientes parallel

Paraguay 2. Geografie

Paraguay 2. Geografie Landschap In het noordoosten vormt de rivier de Paraguay een deel van de grens met Brazilië, in het zuidwesten en zuiden Paraguay 3. Samenleving

Paraguay 3. Samenleving Demografie In 1993 groeide de bevolking met 2,8% tot een aantal van 4,8 miljoen. Het geboortecijfer bedroeg 33 per Paraguay 4. Geschiedenis

Paraguay 4. Geschiedenis De oorspronkelijke bewoners van Paraguay waren Guaraní Indianen, die geen verzet boden tegen de Spanjaarden bij hun Paraguay 5. Economie

Paraguay 5. Economie Paraguay heeft een overwegend agrarische economie. Het eigendom van de landbouwgrond is zeer ongelijk verdeeld over Paraguay (rivier)

Paraguay Officiële naam: República del Paraguay Oppervlakte: 406.752 km2 Inwoners: 5.291.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek Staatshoofd

parallel (ook: breedtecirkel) Denkbeeldige hele cirkel evenwijdig aan de evenaar, getrokken om plaatsbepaling op aarde mogelijk te maken. Inclusief Paramaribo

Paramaribo Hoofdstad van Suriname en van het gelijknamig district aan de Surinamerivier; ca. 192.000 inw. Cultureel, medisch en onderwijscentrum Paraná

Paraná Rivier in Brazilië, Paraguay en Argentinië; 3999 km. Ontstaat uit de samenvloeiing van de Paranaíba en de Río Grande en mondt met een delta Paranal

Paranal (Cerro Paranal) Naam van een bergtop in het noorden van Chili, waar de European Southern Observatory (ESO) werkt aan de bouw van de Pardubice

Pardubice Stad in Tsjechië in Bohemen aan de Elbe; ca. 95.000 inw. Olieraffinage, chemische, elektrotechnische, machine- en voedingsmiddelenindustrie. parels

parels Organische edelstenen, opgebouwd uit laagjes organische stof (conchine) en kalk (aragoniet). Ontstaan als gevolg van een afweerreactie tegen paria's

paria's (Onaanraakbaren) Laagste groep in het Indiase kastenstelsel. De paria's zijn ontstaan uit groepen die traditioneel volgens hindoemaatstaven onreine Parijs

Parijs (geschiedenis) De geschiedenis van Parijs wordt gekenmerkt door sporadisch goede, maar meestal koele of gespannen betrekkingen met de Park, Mungo

Parijs Parijs (Paris), inw. ca. 2.200.000 (1991), is de hoofdstad van Frankrijk en ligt aan de Seine, ongeveer tussen de plaats waar deze samenvloeit Parijs (geschiedenis)

Park, Mungo (1771-ca. 1806) Brits (Schots) Afrikareiziger; scheepsarts. Maakte tocht in opdracht van de African Association te Londen langs de Gambia Parma (It.)

Parma (It.) Stad in Italië, hoofdstad van gelijknamige provincie aan de Parma, aan de voet van de Apennijnen; ca. 170.555 inw. (1992; prov. 3449 km

Parma (VS)

Parma (VS) Stad in de Amerikaanse staat Ohio, voorstad van Cleveland; ca. 92.500 inw. Fabricage van auto-onderdelen en gereedschap.

Parnaíba

Parnaíba 1. Stad in Brazilië nabij de monding van de Parnaíba in de Atlantische Oceaan; 3.201.000 inw. (1991). Handelscentrum voor agrarische omgeving, Parnassós (geo.)

Parnassós (geo.) Kalksteengebergte in Midden-Griekenland, ten noorden van de Golf van Corinthe; 2457 m hoog. In de Oudheid berg der Muzen

Paros

Paros Grieks eiland in de Egeïsche Zee, behorend tot de Cycladen; 195 km2, ca. 7000 inw. Hoofdstad: Paros. Bergachtig; in de dalen verbouw van

pas

pas Laag gelegen overgang in een bergkam. Een pas wordt vaak gebruikt voor het bergverkeer, omdat via deze weg relatief gemakkelijk een berggebied passaat

Pas-de-Calais Departement in Noord-Frankrijk aan het Nauw van Calais; 6671 km2, 1.433.200 inw. (1990). Hoofdstad: Arras. Dichtbevolkt gebied Patalipoetra (stad)

passaat Relatief droge, aanhoudende wind die van de subtropische hogedrukgebieden (subtropisch maximum) naar de equatoriale lagedrukgebieden passaat, noordoostpassaat,

passaat, zuidoostpassaat,

Passau

Passau Stad in Neder-Beieren in Duitsland aan de samenvloeiing van Donau en Inn; 49.800 inw. (1990). Bestuurlijk, cultureel en economisch centrum pastoralisme

pastoralisme Agrarische cultuur waarin herderlijke veeteelt en veehouderij centraal staan. Komt meestal voor bij nomadische volken, die in gebieden Pas-de-Calais

Patalipoetra (stad) In de Oudheid benaming voor de Indiase stad Patna.

Pátmos

Pátmos Grieks eiland in de Egeïsche Zee voor de kust van Turkije, behorend tot de Dodekanesos; 28 km2, ca. 2500 inw. Hoofdstad: P. Oorspronke

Patna

Patna Hoofdstad van de Indiase deelstaat Bihar, aan de Ganges; 917.243 inw. (1991). Handelsstad met voedingsmiddelen-, machine- en textielindustrie. Pátrai

Pátrai (Patras, Patra) Stad in Griekenland op de Peloponnesos aan de Golf van Corinthe, hoofdstad van de provincie Achaia; 154.160 inw. (1991). Belangrijke patroon-cliëntsysteem

patroon-cliëntsysteem (ook: clientèlesysteem, patronage) Systeem van informele relaties tussen personen van ongelijke macht en status, waarin beide Pau

Pau Hoofdstad van het Franse dep. Pyrénées-Atlantiques, aan de Gave de Pau; 82.160 inw. (1990). Metaal-, leer-, en textielindustrie. Opgekomen na Pautow

Pautow (Baotau, Baotou) Stad in China in Binnen-Mongolië aan de Huang He; 1.200.000 inw. (1990). Verwerking van landbouwproducten (suikerriet, Pavia

Pavia Stad in Italië aan de Ticino, hoofdstad van gelijknamige provincie; 80.653 inw. (1990; prov. 2965 km2, 506.600 inw. in 1985). Handelscentrum

Paysandú

Paysandú Stad in Uruguay, hoofdstad van gelijknamig departement aan de Uruguay (tot hier voor zeeschepen bevaarbaar), op de grens met Argentinië; PCB's

PCB's (polychloorbifenylen) Koolstofverbindingen die ontstaan door chlorering van bifenyl. Worden op grote schaal toegepast in de industrie en techniek. Peace

Peace Rivier in Canada; (samen met de hoofdstroom Finlay) 1923 km. Ontspringt in de Canadian Rockies en vormt de zuidwestelijke tak van het Mackenzie Pearl Harbor

Pearl Harbor Amerikaanse marinebasis op de zuidkust van het eiland Oahu (Hawaii Eilanden), in gebruik sinds 1911. Er waren 43.000 militairen aanwezig Peary, Robert Edwin

Peary, Robert Edwin (1856-1920) Amerikaans marineofficier en poolreiziger. Bewees dat Groenland een eiland is (1901) en bereikte als eerste de peasant

peasant Traditionele boer, meestal woonachtig in een ontwikkelingsland. De peasant produceert in eerste instantie voor zelfvoorziening, alleen zijn Pecos

Pecos Rivier in New Mexico en Texas (VS); 1490 km. Ontspringt in het zuiden van de Rocky Mountains en mondt in Texas uit in de Rio Grande. In Pecq

Pecq Gemeente aan de Schelde in de Belgische provincie Henegouwen; 32,91 km2, 5134 inw. (1997). Klein verzorgend centrum met enige industrie Pécs

Pécs Stad in Hongarije, hoofdstad van de provincie Baranya; 169.500 inw. (1993). Centrum van rijk mijnbouwgebied. Winning van o.a. steenkool en pedalfer

pedalfer Algemene aanduiding voor bodems in humide klimaten. De elementen ijzer en aluminium zijn in mindere mate weggespoeld dan andere elementen pedimentatie

pedimentatie Vervlakking van het aardoppervlak in droge gebieden. Ten gevolge van grote temperatuurschommelingen treedt verwering van gesteente pedocal

pedocal Algemene aanduiding voor bodems in aride (droge) gebieden. Wanneer de potentiële verdamping de neerslag overtreft, vindt in de bodem watertransport Peel, De

Peel, De Landstreek in de Nederlandse provincie Noord-Brabant en Limburg, globaal gelegen tussen Helmond en Venray; ca. 1000 km2. Agrarische

Peer

Peer Gemeente aan de Dommel in de Belgische provincie Limburg (Kempen); 86,95 km2, 14.622 inw. (1997). Klein handels- en onderwijscentrum Pegu

Pegu Stad in Zuid-Birma ten noordoosten van Rangoon aan de Pegu; ca. 193.000 inw. Marktplaats met traditionele nijverheid. Heilige plaats der boeddhisten. Peize

Peize Gemeente in de Nederlandse provincie Drenthe; 28,69 km2, 4976 inw. (1997). Land- en tuinbouw met enige industrie. Kerk uit 13e eeuw en korenmolen Pekela

Pekela Gemeente in de Nederlandse provincie Groningen; 50,24 km2, 13.136 inw. (1997). Akkerbouw, veeteelt, industrie (karton en papier). De geme

Peking

Peking (Beijing) De hoofdstad van de Volksrepubliek China, op 55 km ten zuidoosten van de Chinese Muur tussen de rivieren Yung-ting en Peh ho. pelagiaal

pelagiaal De open zee als leefgebied, met bijbehorende fauna (en flora); staat tegenover het benthaal (de bodemzone) en litoraal (de kustzone). In zoetwatergebieden peliet

peliet Gesteente dat is opgebouwd uit korrels met een doorsnede van minder dan 20 ?m (micron). De bestanddelen van een pelitisch gesteente zijn kwartskorrels Pelleboer, Jan

Pelleboer, Jan (1924-1992) Nederlands meteoroloog. Na de landbouwschool doorlopen te hebben, kwam Pelleboer in 1946 in dienst van het KNMI, Peloponnesos

Peloponnesos Schiereiland in Zuid-Griekenland, door de Landengte van Corinthe verbonden met het vasteland; 21.439 km2, ca. 1 mln. inw. Zeer bergachtig Pelotas

Pelotas Stad in de Braziliaanse staat Rio Grande do Sul aan de Lagune dos Patos; ca. 290.000 inw. (1991). Handel in en verwerking van agrarische Penck, Albrecht

Penck, Albrecht (1858-1945) Duits geograaf, hoogleraar te Wenen (1885) en Berlijn (1906). Geldt op grond van zijn onderzoek naar vergletsjeringen Pennsylvania

Pennsylvania (Keystone State) Staat (sinds 1783) in de VS, begrensd door het Eriemeer, New York, New Jersey, Delaware, Maryland, West Virginia Pensacola

Pensacola Stad in Florida (VS) aan de Golf van Mexico; 58.000 inw. (1990; ruim 300.000 in het metropolitaine gebied). Handels- en vissershaven pensioenmigranten

pensioenmigranten Personen die zich na hun economisch actieve periode in een ander land vestigen om er, met inkomsten (pensioen) van elders, de pentlandiet

pentlandiet Mineraal uit de sulfidengroep, behorend tot de kiezen, chemische samenstelling (Fe,Ni)S. Hardheid 3½-4, dichtheid 4600-5000 kg/m3. Penza

Penza Stad in Rusland aan de Sura, hoofdstad van gelijknamige regio; 532.000 inw. (1990). Industrieel centrum, verkeersknooppunt. Fabricage van Peperkust

Peperkust Historische naam voor een gedeelte van het voormalige Opper-Guinee (gebied aan de westkust van Afrika westelijk van de Nigerdelta); Pepingen

Pepingen Gemeente in de Belgische provincie Vlaams Brabant in het Pajottenland aan de Taalgrens; 36,04 km2, 4116 inw. (1997). Akkerbouw, veeteelt,

Pepinster

Pepinster Gemeente aan de Vesder en de Hoëgne in de Belgische provincie Luik; 24,78 km2, 9153 inw. (1997). Landbouw, enige industrie, pendel.

Perak

Perak Maleisische deelstaat aan de grens met Thailand; 21.004 km2, 1.880.000 inw. (1990). Hoofdstad: Ipoh. Grootste voorraden tin van het land, m

perceel

perceel Een stuk grond dat door duidelijke grenzen is afgebakend en meestal één vorm van grondgebruik heeft. Een perceel kan beschouwd worden perchloorethyleen

perchloorethyleen (tetrachlooretheen, per) Koolstofverbinding. Kleurloze vloeistof met karakteristieke geur; dichtheid 1624 kg/m3; kookpunt: 121°percolatie

percolatie Het passeren van de grondwaterspiegel door water dat in de bodem naar beneden zakt.

Pereira

Pereira Stad in Centraal-Colombia, hoofdstad van het departement Risaralda in het Caucadal; 341.500 inw. (1993). Centrum voor agrarische omgeving peridoot

peridoot Edelsteen, groenachtige variëteit van het mineraal olivijn.

Périgueux

Périgueux Hoofdstad van het Franse dep. Dordogne, aan de Isle; 30.280 inw. (1990). Belangrijk centrum voor agrarische omgeving met gevarieerde periklaas

periklaas Mineraal uit de oxydengroep, chemische samenstelling MgO. Hardheid 6, dichtheid 3800 kg/m3. Kubische, meest korrelige, bleekgekleurde peri-urbaan gebied

peri-urbaan gebied (ook: geïndustrialiseerd platteland, verstedelijkt platteland) Landelijk gebied binnen de dagelijkse invloedssfeer van de stad, wa

Perlis

Perlis Maleisische deelstaat aan de grens met Thailand en de Andamanse Zee; 795 km2, 184.100 inw. (1990). Hoofdstad: Kangar. Verbouw van rijst Perm (geologie)

Perm (geologie) Bovenste systeem en periode van het Paleozoïcum, met een radiometrisch bepaalde ouderdom van 280-240 miljoen jaar. Het Perm Perm (Rusland)

Perm (Rusland) Stad in Rusland aan de Kama in uitlopers van het Oeralgebergte, hoofdstad van gelijknamige regio; 1.094.000 inw. (1990). De regio permafrost

permafrost Altijd bevroren ondergrond. Alleen in de zomer ontdooit de bovenlaag zodat zich dan moerassige omstandigheden ontwikkelen. Boven Pernik

Pernik Stad in Bulgarije aan de Struma, hoofdstad van gelijknamige provincie; 99.640 inw. (1990; 2391 km2, 176.000 inw.). Centrum van bruinkoolwi

Perpignan

Perpignan Hoofdstad van het Franse departement Pyrénées-Orientales, aan de Têt; 108.050 inw. (1990). Handels- en administratief centrum voor de persistentie

persistentie De weerstand die synthetische koolstofverbindingen bieden aan biologische afbraak. Veel bestrijdingsmiddelen worden moeilijk afgebroken Perth (Australië)

Perth (Australië) Stad in Australië aan de monding van de Swan in de Indische Oceaan, hoofdstad van West-Australië; 1.193.100 inwoners (1990) Perth (Schotland)

Perth (Schotland) Stad in Schotland aan de Tay; 44.000 inw. (1991), 127.000 in het gelijknamige district. Textielindustrie; destilleerderijen (whiskey), Perú

Perú 2. Geografie Landschap Ruwweg zou men Perú in drie landschappen kunnen verdelen: de kustvlakte (la costa), het bergland (la sierra) en het Perú 3. Samenleving

Perú 3. Samenleving Demografie In 1993 groeide de bevolking met 1,9% tot een aantal van 23,3 miljoen inwoners. Het geboortecijfer bedroeg 26 Perú 4. Geschiedenis

Perú 4. Geschiedenis Toen de Spaanse conquistador (veroveraar) Francisco Pizarro in 1527 in Perú landde, trof hij daar een van de hoogst ontwikkelde Perú 5. Economie

Perú 5. Economie Sinds het aantreden van president Fujimori is de economische situatie verbeterd, o.a. door de herstructurering van de schulden. Perugia

Perú Officiële naam: República del Perú Oppervlakte: 1.285.216 km2 Inwoners: 26.111.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek Staatshoofd: Perú 2. Geografie

Perugia Stad in Italië in het Tiberdal, hoofdstad van gelijknamige provincie en de regio Umbria; 146.160 inw. (1992; prov. 6334 km2, 588.355 inw. Péruwelz

Péruwelz Gemeente in de Belgische provincie Henegouwen; 60,55 km2, 16.567 inw. (1997). Verzorgend centrum met landbouw en industrie. Blijkens Perwijs

Perwijs (Perwez) Gemeente aan de Grote Gete in de Belgische provincie Waals Brabant (Droog Haspengouw); 50,82 km2, 6779 inw. (1997). Akkerbouw, Perzië

Perzië Veel gebruikte naam voor het huidige Iran, naar de hoofdgroep der bewoners, de Perzen. Perzië heeft drie grote bloeiperioden gekend: die van Perzische Golf

Perzische Golf Zeearm tussen Iran en het Arabisch Schiereiland; 240.000 km2, maximaal 90 m diep. Door Straat van Hormuz en Golf van Oman verbonden Pesaro

Pesaro Hoofdstad van de Italiaanse provincie Pesaro e Urbino, in de regio Marche; 90.325 inw. (1990; prov. 2893 km2, 335.505 inw. in 1985). Havenstad Pescadores Eilanden

Pescadores Eilanden (P'enghu Liehtao) Eilandengroep in Straat Formosa behorend tot Taiwan (sinds 1949); 127 km2, ca. 110.000 inw. Hoofdeiland: Pescara

Pescara Stad in Italië aan de monding van de Pescara in de Adriatische Zee, hoofdstad van gelijknamige prov.; 121.400 inw. (1992; prov. 1225 km

Peshawar

Peshawar Stad in Pakistan, hoofdstad van de Noordwestelijke Grensprovincie in Pakistan; ca. 813.000 inw. Belangrijk industrie- en handelscentrum; pesticiden

pesticiden Bestrijdingsmiddelen. Deze term omvat herbiciden, fungiciden, nematociden, insecticiden enz.

Petach Tikwa

Petach Tikwa (Petah Tiqwa) Stad in West-Israël op de Vlakte van Sharon; 148.900 inw. (1991). Gelegen in streek met citrus- en druiventeelt en kalksteengroeves. Pétange

Pétange Gemeente in het Luxemburgse (Grooth.) kanton Esch aan de Chiers; ca. 11.600 inw. Agrarische activiteiten, metaalindustrie (gieterijen, walserijen).

Peterborough

Peterborough Stad in het Engelse graafschap Cambridgeshire, aan de Nen; ca. 148.800 inw. (1991). Verzorgend, handels-, verkeers- en industriecentrum Peters, Carl

Peters, Carl (1856-1918) Duits kolonisator, streefde naar de vestiging van een groot Duits koloniaal rijk, waartoe hij in 1884 de Gesellschaft für de

petgaten

petgaten (ook: trekgaten) Rechthoekige sloten en plassen die overbleven na het weggraven of uitbaggeren van het veen. Het veen werd op uitgespaarde petrochemische industrie

petrochemische industrie Tak van de chemische industrie die gespecialiseerd is in de bereiding van chemische producten uit aardolie en aardgas. Petrópolis

Petrópolis Stad in de Braziliaanse deelstaat Rio de Janeiro; ca. 255.000 inw. Textiel-, tabakswaren- en voedingsmiddelenindustrie; centrum van bloementeelt. Petrozavodsk

Petrozavodsk Hoofdstad van de Russische deelrepubliek Karelië, aan het Onegameer; 278.200 inw. (1991). Machine-, voedingsmiddelen- en textielindustrie Petsjora

Petsjora (Pecora) Rivier in Rusland; 1789 km. Ontspringt in de noordelijke Oeral en mondt uit in de Noordelijke IJszee (Petsjorabaai). Grotendeels Philadelphia

Philadelphia Stad in de staat Pennsylvania (VS); 352 km2; 1.585.000 inw. (1990); ruim 4,8 miljoen inwoners in de agglomeratie. Langs de rivier zijn Philippeville

Philippeville Gemeente in de Belgische provincie Namen in de Tussen Samber en Maasstreek; 156,71 km2, 7661 inw. (1997). Verzorgend centrum Phnom-Penh

Phnom-Penh (Phnum Pénh) Hoofdstad van Cambodja (Kampuchea) aan de samenvloeiing van Mekong en Tonle Sap; 900.000 inw. (1991). Transportcentrum Phoenix (geo.)

Phoenix (geo.) Stad in de VS, hoofdstad van Arizona aan de Salt; 983.000 inwoners (1991). Handelscentrum voor agrarische omgeving (katoen, luzerne, Piacenza

Piacenza Stad in Noord-Italië bij de monding van de Trebbia in de Po, hoofdstad van gelijknamige provincie; 102.200 inw. (1992; prov. 2589 km2

Picardië

Picardië Bestuurlijke eenheid in Noord-Frankrijk; 19.399 km2, 1.810.700 inw. (1990). Hoofdstad: Amiens. Omvat de Dep. Aisne, Oise en Somme.

Piccard, Jacques

Piccard, Jacques (geb. 1922) Zwitsers oceanografisch ingenieur, zoon van Auguste Piccard. Bereikte in 1960 met zijn bathyscaaf in de Marianen Trog pied noir

pied noir Benaming voor de leden van de Franse gemeenschap in het voormalige Franse département Algerije. Juist de aanwezigheid van een omvangrijke Piemonte

Piemonte (Ook: Piedmont) Landstreek in het noordwesten van Italië (4.303.800 inw., 1992; 25.400 km2). Na de val van het Romeinse Rijk kwam het Piershil

Piershil Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland in de Hoekse Waard, sinds 1984 deel van Korendijk. De polder Piershil Pieterburen

Pieterburen Dorp in de vroegere gemeente Eenrum in de Nederlandse provincie Groningen aan de Waddenzee; ca. 1000 inw. Agrarische activiteiten, Pietermaritzburg

Pietermaritzburg Stad in Zuid-Afrika, hoofdstad van de provincie KwaZulu-Natal; 156.000 inw. (1991). Bestuurlijk en onderwijscentrum (universiteit). Pijnacker

Pijnacker Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland; 32,08 km2, 19.898 inw. (1997). Land- en tuinbouw, groenteveiling, industrie (meubels, pijpaarde

pijpaarde Vette, witte, zeer fijn verdeelde kleisoort, die bijna geheel bestaat uit kaolien. Bevat vrijwel geen kalk en ijzer en wordt bij het branden zuiver pijpleiding

pijpleiding Geheel van buizen, met bijbehorende pompen, afsluiters en meet- en regelstations, voor het transport van gassen, vloeistoffen en soms ook Pikmeer

Pikmeer Meer van ca. 70 ha in de Friese gemeente Boarnsterhim, ten zuiden van Leeuwarden. Populair watersportgebied met te Grouw jachthavens, Pinang

Pinang (Penang, George Town) Hoofdstad van de gelijknamige West-Maleisische deelstaat; 328.000 inw. (1991; deelstaat 1033 km2, 1.029.300 inw. pingo

pingo Vorstheuvel. Doordat onder het aardoppervlak een ijskern ontstaat die geleidelijk aangroeit, wordt de grond langzaam opgetild. Dergelijke heuvels Piraeus

Piraeus (Piraiévs) Stad in Griekenland behorend tot de agglomeratie van Athene, hoofdstad van gelijknamige prov.; 196.620 inw. (1991). Zeer belangrijke Pisa

Pisa Stad in Italië aan de Arno, hoofdstad van gelijknamige prov.; 97.900 inw. (1992; prov. 2448 km2, 389.420 inw. in 1985). Gevarieerde industrie. Pistoia

Pistoia Stad in Noord-Italië, in Toscane, hoofdstad van gelijknamige prov.; ca. 90.000 inw. (1991; prov. 965 km2, 265.495 inw. in 1985). Handelsstad Pitcairneilanden

Pitcairneilanden Brits afhankelijk gebied in de Grote Oceaan, bestaande uit Pitcairn, Henderson, Ducie en Oeno; 35,5 km2, ca. 60 inwoners, veelal Pittem

Pittem Gemeente in de Belgische provincie West-Vlaanderen in het Tieltse; 34,42 km2, 6523 inw. (1997). Landbouw en groenteteelt (veel glascultuu

Pittsburgh

Pittsburgh Stad in de Amerikaanse staat Pennsylvania, gelegen aan de Ohio; 370.000 inwoners (1990), met voorsteden 2,1 miljoen inwoners. Industrieel Piura

Piura Hoofdstad van de gelijknamige provincie en departement in Noordwest-Peru; 324.500 inw. (1990). Handelscentrum voor een geïrrigeerde agrarische plaattektoniek

plaattektoniek (ook: schollentektoniek, schollentheorie) Leer dat de aardkorst bestaat uit een aantal mobiele stukken (ook schollen of platen genoemd) placer

placer Sedimentaire ertsafzetting, ontstaan door de mechanische sortering en opeenstapeling van mineralen met een relatief hoog soortelijk gewicht. Placodermi

Placodermi Klasse van uitgestorven, van kaken voorziene, vaak gepantserde vissen. Ze kwamen voor in het Devoon en werden tot 10 meter lang.

plagioklaas

plagioklaas Mengreeks van mineralen, waarvan de samenstelling der kristallen varieert tussen albiet en anorthiet.

planologie

planologie Wetenschap die zich bezighoudt met de toekomstige inrichting van de ruimte. Tot in het begin van de 20e eeuw bestond een ruimtelijk plan planologische kernbeslissing

planologische kernbeslissing (PKB) Inspraakprocedure bij ruimtelijke ordeningsplannen op nationaal niveau. Na overleg met de Rijksplanologische plas

plas Klein tot vrij groot oppervlak van min of meer stilstaand water, dat (i.t.t. bij een meer) zo ondiep is dat het zonlicht de bodem kan bereiken. Door platentektoniek

platentektoniek Beweging van schollen (platen) in de lithosfeer van de aarde, die zich verplaatsen over de dieper gelegen, plastische asthenosfeer. Als platteland

platteland (ook: ruraal gebied) Gebied waar landbouw de ingerichte ruimte domineert. In de industrielanden is de vroeger zo scherpe scheiding tussen plattelandsgemeente

plattelandsgemeente (ook: landelijke gemeente) Gemeente gelegen op het platteland. In de CBS-classificatie worden dit A-gemeenten genoemd. E

platzee

platzee (ook: vlakzee) Zee met een maximale diepte van 200 m. Dit soort zee bevindt zich voor het grootste deel boven het continentaal plat en vormt playa

playa Meer in een droog gebied dat periodiek door de sterke verdamping geheel opdroogt. In woestijnen ook bolson genoemd.

Pleistoceen

Pleistoceen Het Pleistoceen of IJstijdvak begon ca. 2,5 miljoen jaar geleden en eindigde omstreeks 8300 v.C. Reeds voor het begin van het Pleistoceen Pleven

Pleven (Plewen) Stad in Noord-Bulgarije, hoofdstad van gelijknamige prov.; 138.300 inw. (1990; prov. 4332 km2, 374.000 inw.). Handelscentrum Pliensbachien

Pliensbachien Etage en tijd van de Onder Jura tussen Sinemurien en Toarcien. Naam afgeleid van Pliensbach, een dorp in de Schwäbische Alb, ingevoerd Plioceen

Plioceen Bovenste serie (en tijdvak) van het Tertiair en van het Neogeen, radiometrische ouderdom ca. 7-2 miljoen jaar. In de continentale faciës van Plitvicka Jezera

Plitvicka Jezera (Plitvicer Meren) Merengebied in Kroatië, in een nationaal park; 190 km2. Op 503-633 m hoogte bevinden zich 16 door ca. 40 watervallen Plock

Plock Hoofdstad van de gelijknamige provincie in Centraal-Polen; 125.000 inw. (1992; prov. 5117 km2, 511.400 inw.). Aardolieraffinage, petrochemische Ploesti

Ploesti (Ploiesti) Stad in Roemenië in uitlopers van de zuidelijke Karpaten ten noorden van Boekarest, hoofdstad van de prov. Prahova; 252.100 inw. Plombières

Plombières Gemeente aan de Gueule in de Belgische provincie Luik; 53,16 km2, 9100 inw. (1997). Landbouw, veeteelt, uitgaande pendel. Waterkasteel plooien (geologie)

plooien (geologie) Gebogen gesteentelagen in de aardkorst, die daarin ontstaan zijn als een gevolg van de horizontale of verticale druk die zich in deze plooiingsgebergte

plooiingsgebergte (ook: orogeen) Gebergte dat ontstaat door plooiing van de aardkorst (orogenese).

Plovdiv

Plovdiv (Philippopolis) Stad in Bulgarije aan de Maritsa, hoofdstad van gelijknamige prov.; 379.100 inw. (1990; prov. 5638 km2, 1.287.600 inw.). Een plutonisme

plutonisme Opvatting in de geologie dat het gesteente in de aardkorst ontstaan is door stolling van onderaards magma. Deze theorie werd opgesteld Plymouth (UK)

Plymouth (UK) Stad in het Engelse graafschap Devonshire, zeer fraai gelegen aan de Plymouth Sound, de monding van Plym en Tamar in Het Kanaal; Plymouth (VS)

Plymouth (VS) Stad in Massachusetts (VS) aan Cape Cod Bay; 45.600 inw. (1990). Hier landden in 1620 de Pilgrim Fathers, die uit het Engelse Ply

Plzen

Plzen (Pilsen) Stad in het westen van Tsjechië, hoofdstad van West-Bohemen; 173.000 inw. (1991). Bierbrouwerijen (pils) en gevarieerde industrie. Po (geo.)

Po (geo.) Rivier in Noord-Italië, belangrijkste en langste rivier van het land; 652 km. Ontspringt op de Viso (3841 m) in de Cottische Alpen en mondt Podgorica

Podgorica (Ribnica, voorheen Titograd) Hoofdstad van de Joegoslavische deelrepubliek Montenegro aan de Moraca; 96.100 inw. (1991). Snel groeiende podzol

podzol Sterk uitgeloogde zandbodem, veel voorkomend onder heidebegroeiing. Kenmerkend is de bovenste laag van ca. 40 cm waarin van boven naar podzolbodem

podzolbodem Bodem die gekenmerkt wordt door het wegspoelen van vooral ijzer, aluminium en humus naar dieper gelegen lagen (uitspoeling), om podzolering

podzolering Proces waarbij humus en ijzer- en aluminiumverbindingen uit de bovenste lagen van de bodem wegspoelen (uitspoeling) en zich in de poelgrond

poelgrond Laag gelegen klei-op-veenafzettingen in de nabijheid van een kreekrug. De lage ligging van de poelgronden is het gevolg van het proces poesta

poesta Steppe in Hongarije. Tegenwoordig vrijwel geheel in cultuur gebracht.

poikilithische textuur

poikilithische textuur Textuur waarbij in het gesteente kristallen voorkomen, ingesloten in grotere kristallen. Zo kunnen bijvoorbeeld olivijnkristallen Point Barrow

Point Barrow Noordelijkste punt van Alaska. Meteorologisch station en Amerikaanse marinebasis. In het dorp Barrow wonen 3.500 mensen (1990). Pointe-Noire

Pointe-Noire Stad in zuidwest-Congo aan de Atlantische Oceaan, hoofdstad van het departement Kouilou; bijna 400.000 inw. (1990). Belangrijkste Poitiers

Poitiers Stad in West-Frankrijk, hoofdstad van het dep. Vienne; 78.900 inw. (1990). Centrum voor agrarische omgeving met gevarieerde industrie. Universiteit. Poitou

Poitou Landstreek in West-Frankrijk omvat de departementen Vendée, Vienne en Deux-Sèvres. Graafschap onder Karel de Grote. Door huwelijk van Poitou-Charentes

Poitou-Charentes Regio in West-Frankrijk; 25.809 km2, 1,6 miljoen inw. (1990). Omvat de departementen: Charente, Charente-Maritime, Deux-Sèvres polair front

polair front (ook: poolfront) Snijlijn van de grens tussen twee luchtsoorten met het aardoppervlak, waarbij één van de luchtsoorten afkomstig is van polair maximum

polair maximum Hogedrukgebied dat ontstaat door de extreme koude in het gebied van de polen. Aan de polen heeft de lucht een grotere dichtheid Polen

Polen 2. Geografie

Polen 2. Geografie Landschap Het grootste deel van Polen maakt deel uit van de Noord-Europese Laagvlakte, gevormd in de ijstijden. Sporen van Polen 3. Samenleving

Polen 3. Samenleving Evenals in andere Oost-Europese landen heeft ook in Polen na WO II een maatschappelijke ommekeer plaatsgehad. De klassen

Polen 4. Geschiedenis

Polen 4. Geschiedenis Ongeveer vanaf de 5e eeuw n.C. werd Polen bewoond door West-Slavische stammen. Mieszko I (931-992), de leider van de Polen 5. Economie

Polen 5. Economie In 1989 werd de overgang ingezet van een centraal geleide planeconomie naar een markteconomie. Voor die tijd stonden de belangrijkste politieke geografie

Polen Officiële naam: Polska Rzeczpospolita (Republiek Polen) Oppervlakte: 312.683 km2 Inwoners: 38.607.000 (1998) Staatsvorm: republiek Staatshoofd

politieke geografie Deelvak van de geografie dat zich richt op de invloed van de staat op de organisatie en inrichting van de ruimte én op de wederkerige polje

polje Grote, meestal in cultuur gebrachte laagte in een karstgebied. Een polje ontstaat, doordat in de ondergrond van een karstgebied dikwijls ondergrondse pollenanalyse

pollenanalyse Ouderdomsbepaling door middel van de analyse van stuifmeelkorrels. Men onderzoekt type en aantal van de stuifmeelkorrels (pollen) Polsbroek

Polsbroek Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht in de Lopikerwaard, sinds 1989 bij Lopik. Landbouw, veeteelt. Reeds polycentrische stad

polycentrische stad Stad die is opgebouwd uit meerdere kernen. Een bekend voorbeeld is de Randstad Holland, waarin de functies zijn verdeeld over polycultuur

polycultuur Vorm van landbouw waarbij op een landbouwbedrijf verschillende gewassen verbouwd worden. Polycultuur heeft in vergelijking met monocultuur polygoonbodem

polygoonbodem Bodem die aan de aardoppervlakte veelhoekige structuren (polygonen) van scheuren vertoont, die opgevuld zijn met los materiaal

polynya

polynya (Russ.: wak) Uitgestrekt ijsvrij gebied omgeven door poolijsvelden. In 1973 werd door satellieten voor het eerst de enorme polynya waargenomen Ponce

Ponce Stad aan de zuidkust van Puerto Rico aan de Caribische Zee; ca. 188.000 inw. Een van de grootste steden van het eiland. Havenstad (Playa de Pondicherry

Pondicherry Hoofdstad van het gelijkn. unieterritorium in Zuidoost- India; 401.450 inw. (1991, agglomeratie) (1991; territorium 492 km2, 807.800 Ponta Delgada

Ponta Delgada Hoofdstad van de Azoren op het eiland Sao Miguel, hoofdstad van gelijknamig district, waartoe ook het eiland Santa Maria behoort; Pontevedra

Pont-à-Celles Gemeente aan de Piéton en het Kanaal Brussel-Charleroi in de Belgische provincie Henegouwen; 55,63 km2, 15.830 inw. (1997). Agrarische poolbeweging

Pontevedra Havenstad en hoofdstad van de gelijkn. Noordwest-spaanse prov. in Galicia; ca. 75.200 inw. (prov. 4477 km2, ca. 897.000 inw.). Handelscentrum Pontianak

Pontianak Stad in Indonesië op het eiland Borneo, bij de samenvloeiing van de Landak en de noordelijke arm van de Kapuas, hoofdstad van de provincie Pont-à-Celles

pool- Klimaat waarin de temperatuur het gehele jaar lager dan 10°C is. Groei van bomen en grassen zijn onmogelijk. Men onderscheidt: toendraklimaat klimaat, regenwoudklimaat,

poolbeweging De vrije beweging van de polen van de aarde, na correctie voor precessie en nutatie. De polen blijken dan een min of meer cirkelvormige poolcirkel

poolcirkel Breedtecirkel gelegen op 66,5° noorder- en zuiderbreedte. In het gebied tussen de poolcirkels en de polen gaat de zon gedurende een bepaalde pooldag

pooldag Verschijnsel dat aan de polen een zes maanden durende dag bestaat. Hierbij blijft de zon boven de horizon. Naarmate men verder van de pool poollichtgordel

poollichtgordel Gordel in de dampkring van de aarde, gelegen rondom de magnetische noord- en zuidpool, waarin vrijwel altijd poollicht optreedt.

poolnacht

poolnacht Verschijnsel dat aan de polen een zes maanden durende nacht bestaat. Hierbij blijft de zon onder de horizon. Naarmate men verder van de poolstreken

poolstreken Het noordpoolgebied (Arctica) en het zuidpoolgebied (Antarctica). Het noordpoolgebied bestaat uit een met ijs bedekt oceaanbekken, begrensd Poona

Poona (Pune) Stad in de Indiase deelstaat Maharashtra in de West-Ghats waar de Mula en de Mutha samenvoeien; met 1,6 mln inw. (1991) de tweede poortfunctie

poortfunctie Het functioneren van een plaats als een soort poort, door de zeer gunstige ligging voor de aanvoer van goederen en de aankomst van mensen, Poortugaal

Poortugaal Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland op IJsselmonde, sinds 1985 deels bij Albrandswaard, deels bij Popayán

Popayán Stad in Colombia aan de Cauca, hoofdstad van het departement Cauca; 210.080 inw. (1993). Cultureel en religieus centrum sinds de koloniale Poperinge

Poperinge Gemeente in de Belgische provincie West-Vlaanderen in de Westhoek; 119,33 km2, 19.183 inw. (1997). Markt- en onderwijscentrum, landbouw Popocatépetl

Popocatépetl (Rokende Berg) Vulkaan in de Sierra Nevada van Mexico, 60 km ten zuidoosten van Mexico Stad; 5452 m hoog. Verbonden met de Pordenone

Pordenone Hoofdstad van de gelijkn. prov. in Noordoost-Italië, in de regio Friuli-Venezia Giulia; ca. 52.000 inw. (prov. 2273 km2, ca. 277.000 inw.). porfier

porfier Stollingsgesteente met ongelijkmatige textuur: er zijn grote en kleinere kristallen. Porfier komt vooral voor bij ganggesteenten en uitvloeiingsgesteenten. porfirische textuur

porfirische textuur Textuur van gesteente die gekenmerkt wordt door de aanwezigheid van betrekkelijk grote kristallen in een zeer fijnkorrelige grondmassa.

Pori

Pori (Björneborg) Stad in Zuidwest-Finland aan de Botnische Golf; 76.350 inw. (1992). Haven met export van olie, hout en papier. Scheepswerf, metaal-, Port Elizabeth

Port Elizabeth Stad in Zuid-Afrika, in het zuidoosten van de provincie Oost-Kaap, aan de Indische Oceaan; ca. 652.000 inw. Een der belangrijkste Port Harcourt

Port Harcourt Stad in Nigeria ca. 40 km landinwaarts aan een arm van de Nigerdelta; ca 350.000 inw. (1990). Een van de belangrijkste industriesteden Port Louis

Port Louis Hoofdstad van Mauritius, gelegen aan de noordwestkust op het gelijknamige eiland in de Indische Oceaan; 142.850 inw. (1992). Economisch, Port Moresby

Port Moresby Hoofdstad van Papoea-Nieuw-Guinea aan de Koraalzee; ca. 190.000 inw. (1990). Bestuurlijk en handelscentrum met scheepsbouw en Port of Spain

Port of Spain (Port-of-Spain) Hoofdstad van Trinidad en Tobago op Trinidad aan de Golf van Paria; 60.000 inw. (1991). Belangrijke haven met exp

Port Sudan

Port Sudan (Bur Sudan) Stad in Sudan aan de Rode Zee; ca. 207.000 inw. Belangrijke havenstad met export van katoen, Arabische gom en aardnoten. Port Vila

Port Vila Hoofdstad van de eilandenrepubliek Vanuatu, op het eiland Efate; ca. 19.300 inw. Havenstad en financieel en toeristisch centrum. In 1987 Portland (Maine)

Port-au-Prince

Port-au-Prince Hoofdstad van de republiek Haïti (1804) aan de Golfe de la Gonâve; 1,4 mln inw. (1991). Bestuurlijk centrum; universiteit (1920) en postvulkanische verschijnselen

Portland (Maine) Stad in Maine (VS) aan de Casco Bay; 62.000 inwoners (1992); ca. 230.000 in de agglomeratie. Economisch centrum van Maine. Portland (Oregon)

Portland (Oregon) Stad in Oregon (VS) aan de Willamette bij de samenvloeiing met de Columbia, ca. 100 km van de Grote Oceaan; 458.000 inwo

Portlandien

Portlandien Etage en tijd in de Boven Jura. Naam afgeleid van het schiereiland Portland (Dorset, Engeland). De naam Portland Stone werd reeds in Porto

Porto (voorheen Oporto) Stad in Portugal aan de monding van de Douro in de Atlantische Oceaan; hoofdstad van gelijknamig district; ca. 336.000 inw. Pôrto Alegre

Pôrto Alegre Hoofdstad van de Braziliaanse deelstaat Rio Grande do Sul aan de monding van de Jacuí in de Lagoa dos Patos (grootste zoetwaterreservoir Portoviejo

Porto-Novo Hoofdstad van de republiek Benin aan een lagune van de Golf van Guinea; ca. 178.000 inw. Bestuurlijk centrum van de republiek. Achteruitgang Portsmouth

Portoviejo Hoofdstad van de provincie Manabí in West-Ecuador; 132.950 inw. (1990). Handels- en verwerkingscentrum voor een agrarische omgeving: Porto-Novo

Portsmouth (Magnus Portus) Stad in het Engelse graafschap Hampshire aan Het Kanaal op het Portsea-schiereiland tegenover het eiland Wight; ca. Portugal

Portugal 2. Geografie Landschap Portugal ligt voor een groot deel op de Spaanse Meseta, de uitgestrekte hoogvlakte die het hart van het Iberisch Portugal 3. Samenleving

Portugal 3. Samenleving Portugal is het minst ontwikkelde land van West-Europa met weinig industrie en een weinig productieve landbouwsector Portugal 4. Geschiedenis

Portugal 4. Geschiedenis De oudste bewoners van Portugal waren de Lusitaniërs, een krijgszuchtig Keltisch-Iberisch volk. Feniciërs, Carthagers, Portugal 5. Economie

Portugal 5. Economie De economische verhoudingen werden door de revolutie van 1974 drastisch gewijzigd: meer dan 60% van de industriële bedri

Portugal Officiële naam: República Portuguesa Oppervlakte: 92.389 km2 Inwoners: 9.927.000 (1998) Staatsvorm: republiek Staatshoofd: Jorge Sampaio Portugal 2. Geografie

Portugees Amerika

Portugees Amerika De voormalige Portugese koloniën in Zuid-Amerika. Bij het verdrag van Tordesillas (1494) werd de Nieuwe Wereld verdeeld

Post-Glaciaal Geologische periode uit het Pleistoceen die volgde op de periode dat Nederland gedeeltelijk bedekt was met landijs (Saale-glaciaal). post-industriële fase

post-industriële fase (ook: post-transitiefase) Vierde fase uit het demografisch transitiemodel, gekenmerkt door lage geboorte- en sterftecijfers. Het post-industriële samenleving

post-industriële samenleving Benaming voor de moderne westerse samenleving, waarin de idee besloten ligt dat deze in een postindustrieel stadium Potenza

postvulkanische verschijnselen Verschijnselen die wijzen op het vroeger voorkomen van vulkanisme. Vanzelfsprekend zijn dat de aanwezigheid Post-Glaciaal

Potenza Hoofdstad van de gelijkn. prov. en de regio Basilicata, in Zuid-Italië; 65.680 inw. (1992; prov. 6545 km2, 610.820 inw. in 1992). Centrum potklei

potklei Zware taaie klei, die voorkomt op geringe diepte en tijdens de Riss-ijstijd is afgezet in dalen en meren. Eertijds gebruikt om er potten van te Potomac

Potomac Rivier in de VS; 462 km. Ontspringt in de Appalachen in West-Virginia en mondt met een brede trechter uit in de Chesapeake Bay. Vormt Potsdam

Potsdam Stad in Duitsland ten zuidwesten van Berlijn op een eiland bij de samenvloeiing van Havel en Nuthe, hoofdstad van het gelijknamige Bezirk; Poznan

Poznan Stad in het westen van Polen aan de Warta; 582.900 inw. (1992). Hoofdstad van de gelijknamige provincie; 8.151 km2, 1,3 miljoen inw. (1992). Praag

Praag Hoofdstad (sinds 1993) en grootste stad van Tsjechië, strategisch gelegen aan weerszijden van de Vltava (Moldau); 1.214.200 inw. (1991). Ligging

Praia

Praia Hoofdstad van de West-Afrikaanse staat Kaapverdië, aan de zuidoostelijke kust van het eiland São Tiago; 62.000 inw. (1990). Zeehaven, hand

prairie

prairie Steppe in Noord-Amerika, ontstaan onder invloed van de Rocky Mountains. Vochtige wind uit het westen wordt op de bergflanken gestuwd; Prambanan

Prambanan Dorp op Midden-Java, befaamd om het nabijgelegen complex van hindoetempels, gebouwd in de 9e en 10e eeuw. De Lara Jonggrang, Prato

Prato Stad in Italië (Toscane) ten noordwesten van Florence aan de Bisenzio; 166.110 inw. (1992). Centrum van wolindustie; vervaardiging van textiel, Preboreaal

Preboreaal Eerste periode van het Holoceen, die van ca. 8000-7000 v.C. duurde. Het Preboreaal werd gekenmerkt door een stijgende zeespiegel als Precambrium

Precambrium (ook: Cryptozoïcum) De geologische tijd en de daarin gevormde gesteenten, vanaf het ontstaan der aarde tot het Cambrium. Men maakt precolumbiaanse beschavingen

precolumbiaanse beschavingen Verzamelnaam voor een aantal beschavingen in Midden- en Zuid-Amerika, waarvan de ontwikkelingsgeschiedenis prehniet

Pre-Glaciaal Geologische periode uit het Pleistoceen die voorafging aan de periode dat Nederland gedeeltelijk bedekt was met landijs uit Scandinavië Priabonien

prehniet Mineraal uit de groep der fyllosilicaten, behorend tot de glimmers, hardheid 6-6½, dichtheid 2900 kg/m3. Geel tot lichtgroen gekleurd. Komt Preston

Preston Stad in het Engelse graafschap Lancashire aan de monding van de Ribble in de Ierse Zee; 126.200 inw. (1991). Handelscentrum voor agrarische Pretoria

Pretoria Bestuurlijke hoofdstad van Zuid-Afrika; gelegen in de provincie Gauteng in een vlakte ten noorden van Johannesburg; 1.080.000 inw. (1991). Pre-Glaciaal

Priabonien Bovenste etage en tijd van het Eoceen, afgeleid van Priabona (Verona, Italië) en ingevoerd door A.C. de Lapparent in 1893. Komt ongeveer priel

priel Fijnere vertakking van geulen in een waddengebied. Wadden worden doorsneden door een stelsel van prielen, die zijn ontstaan door de schurende primaire dam

primaire dam Directe afsluiting van een zee-arm, waardoor de kustlijn in een gebied wordt verkort. Op deze manier kan de veiligheid in een gebied primate city

primate city Grootste stad in een land die vele malen groter is dan de op één na grootste stad, wat betreft inwonertal, economische macht, politieke macht, Prince Edward Island

Prince Edward Island Atlantische provincie van Canada; 5660 km2, 129.770 inw. (1991). Hoofdstad: Charlottetown. Dichtstbevolkte provincie van Prinsenbeek

Prinsenbeek Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 17,42 km2, 10.272 inw. (1996). Tuinbouw (o.a. onder glas), industrie private vices, public benefits

private vices, public benefits (Eng: particuliere ondeugden, algemeen profijt) De opvatting dat het egoïsme van de mensen de belangrijkste drijfveer productiekolom

productiekolom Alle opeenvolgende bewerkingen van grondstof tot eindproduct.

productiesysteem

productiesysteem De wijze waarop goederen in een land geproduceerd worden. Bekende tegenstellingen zijn die tussen het productiesysteem onder Profondeville

Profondeville Gemeente aan de Maas in de Belgische provincie Namen; 50,34 km2, 10.014 inw. (1997). Landbouw, fruitteelt (aardbeien), dagtoerisme. profundaal

profundaal Het diepste gedeelte van een meer, beneden 10 meter, waar nauwelijks tot geen licht meer doordringt. Alle organismen die in deze zone projectie (geo.)

projectie (geo.) (ook: kaartprojectie) Methode om het aardoppervlak op een plat vlak weer te geven. Door de kromming van het aardoppervlak treden Prokopjevsk

Prokopjevsk Stad in het Koeznetsbekken in Zuid-Siberië, Rusland; 273.000 inw. (1991). Belangrijk centrum voor de steenkoolmijnen met metaal-, proletarisch huwelijkspatroon

proletarisch huwelijkspatroon (ook: industrieel-liberaal huwelijkspatroon) Huwelijkspatroon dat gekenmerkt wordt door trouwen op steeds jongere proletarische fase

proletarische fase (ook: transitiefase a, vroeg-industriele fase) Tweede fase uit het demografisch transitiemodel, die gekenmerkt wordt door hoge, Prome

Prome (Pye) Stad in Birma aan de Irrawaddy; ca. 150.000 inw. Handelscentrum met rivierhaven; traditionele nijverheid. Fraaie pagodes. Opgravingen pronatalisme

pronatalisme Bevolkingspolitiek gericht op groei van de bevolking door toename van het aantal geboorten. Antinatalisme is daarentegen gericht op Proterozoïcum

pro-natalistisch beleid Beleid gericht op de verhoging van het aantal geboorten in een land. Voorbeelden van maatregelen in het kader van dit beleid Przjevalski, Nikolaj Michajlovitsj

Proterozoïcum Het jongste deel van het Precambrium. De grens tussen Archeïcum en Proterozoïcum wordt meestal bij circa 2500 miljoen jaar geled

proustiet

proustiet Mineraal uit de sulfidengroep. Hardheid 2½, dichtheid 5700 kg/m3. Monokliene donkere tot grijsrode kristallen met metaalglans. Vormt samen Provence

Provence Historische streek in Zuid-Frankrijk, omvat de dep. Hautes- Alpes, Alpes-de-Haute-Provence, Alpes-Maritimes, Var, Vaucluse, Bouches-Providence

Providence Hoofdstad van Rhode Island (VS) aan de monding van de rivier de Providence in de Narragansett Bay; 161.000 inw. (1990; met voorsteden pro-natalistisch beleid

Przjevalski, Nikolaj Michajlovitsj (1839-88) Russisch ontdekkingsreiziger. Bracht Centraal-Azië in kaart. Ontdekte het przewalskipaard (Equus przewalskii

psammiet

psammiet In België gebruikte naam voor een zandsteen met veel glimmers, die evenwijdig aan het laagvlak liggen. In het verleden toegepast voor bestrating Pskov

Pskov Stad in Rusland aan de Velikaja ten zuiden van het Peipusmeer; ca. 206.000 (1990). Verkeersknooppunt, industrieel centrum. Vervaardiging psychrometer

psychrometer Instrument om de vochtigheid van de lucht te meten. Het bestaat uit een combinatie van twee thermometers: de ene, de droge bol, geeft Puebla

Puebla (Puebla de Zaragoza) Hoofdstad van de Mexicaanse deelstaat Puebla aan de voet van de Popocatépetl ten zuidoosten van Mexico-Stad; 1.054.950 Puerto Barrios

Puerto Barrios Hoofdstad van het departement Izabal in Noordoost-Guatemala; ca. 40.000 inw. (1993). Tot 1970 voornaamste haven van het land voor Puerto Cabello

Puerto Cabello Stad in Venezuela aan de Caribische Zee; ca. 94.000 inw. Tweede havenstad van het land; scheepsbouw, olieraffinage, voedingsmiddelen-, Puerto la Cruz

Puerto la Cruz Stad in Venezuela aan de Caribische Zee; ca. 455.300 inw. (1990). Centrum van olieraffinage en -export. Petrochemische, metaal- en Puerto Rico

Puerto Rico 2. Geografie

Puerto Rico 2. Geografie Landschap De Cordillera Central vormt de ruggengraat van het eiland. Deze bestaat o.a. uit uitgedoofde, geërodeerde vulkanen. Puerto Rico 3. Samenleving

Puerto Rico 3. Samenleving Bevolking In 1994 werd het aantal inwoners geschat op ruim 3,6 miljoen. In het begin van de jaren negentig groeide Puerto Rico 4. Geschiedenis

Puerto Rico 4. Geschiedenis Columbus was in nov. 1493 de eerste Europeaan die het eiland aandeed, dat Boriquén heette in de taal van de Arawak-Puerto Rico 5. Economie

Puerto Rico 5. Economie De economie is vnl. gebaseerd op het vrije ondernemerschap. Buitenlandse investeerders worden aangemoedigd. De overheid

Puerto Rico Officiële naam: Estado Libre Asociado de Puerto Rico / Commonwealth of Puerto Rico Oppervlakte: 8959 km2 Inwoners: 3.857.000 (1998)

Puglia

Puglia (Apulië) Regio in Zuid-Italië aan de Adriatische Zee; 19.360 km2, 4,0 miljoen inw. (1992). Hoofdstad: Bari, 342.000 inw. In het noorden veeteelt

puimsteen

puimsteen Gestold vulkanisch schuim, toegepast als schuur- en slijpmiddel. Het wordt ook verwerkt in beton, dat hierdoor beter isolerend en lichter puinhelling

puinhelling Heuvel- of bergwand bezaaid met blokken, die door verwering en erosie uit de dalwand zijn losgeraakt. De blokken zijn nog hoekig en komen puinkegel

puinkegel Min of meer uit een massa puin bestaand kegelvormig lichaam aan de onderzijde van een rotswand. Dit ontstaat wanneer regelmatig rotsblokken puinwaaier

puinwaaier Sedimentpakket dat zich opbouwt waar een stroom in een bekken terechtkomt (bijvoorbeeld een bergstroom in een dalvlakte, of een smeltwaterstroom Pula

Pula Stad in Kroatië op de zuidpunt van het schiereiland Istra, aan de Adriatische Zee; 62.380 inw. (1991). Regionaal centrum. Marine- en handelshaven pull-factoren

pull-factoren (ook: aantrekkingsfactoren) Aantrekkelijke aspecten van een plaats of gebied die oorzaak zijn van vestiging in dit gebied. Voorbeelden Punjab (India)

Punjab (India) Indiase deelstaat (Punjabi Suba), gelegen tussen de Indus en de Ganges; 50.362 km2, 20.282.000 inw. (1991). Hoofdstad: Chandigarh. Punjab (Pakistan)

Punjab (Pakistan) Pakistaanse provincie; 205.343 km2, 62 miljoen inw. (1991). Hoofdstad: Lahore. Vruchtbare bodem en een heet en droog klimaat. Punjab (regio)

Punjab (regio) Gebied in het noordwesten van Voor-Indië in Pakistan en India, begrensd door de Indus, Himalaya, Thar-woestijn en Gangesvlakte; Punta Arenas

Punta Arenas Stad in Chili op het Peninsula de Brunswick aan de Straat van Magallanes, hoofdstad van de provincie Magallanes; 132.400 inw. (19

purbeck

purbeck Marmerachtige steen, die, indien gepolijst, op albast lijkt. P. is afkomstig van het gelijknamige schiereiland ten westen van Southampton. In Puri

Puri (Jagannath) Stad in de Indiase deelstaat Orissa aan de Golf van Bengalen; ca. 131.000 inw. Vissers- en handelshaven; badplaats. Verwerking van Purmerend

Purmerend Gemeente in Nederlandse provincie Noord-Holland aan het Noord-Hollands Kanaal; 23,22 km2, 65.703 inw. (1997). Centrumfunctie voo

Purus

Purus Rivier in Zuid-Amerika; 3210 km. Ontspringt in de Peruaanse Andes, stroomt door Brazilië en mondt bij Manaus uit in de Amazone. Meest bochtenrijke Pusan

Pusan (Poesan, voor Japanners Fusan of Husan) Stad in Zuid-Korea aan Straat Korea; 3.798.120 inw. (1990). Bestuurlijk een stad van belang. Belangrijkste push-factoren

push-factoren (ook: afstotingsfactoren) Onaantrekkelijke aspecten van een plaats of gebied die oorzaak zijn van vertrek uit dit gebied. Voorbeelden putirrigatie

putirrigatie Vorm van irrigatie waarbij water (meestal met bezielde energie) uit een door de mens geslagen put wordt gehaald. Ook is putirrigatie mogelijk Putte (België)

Putte (België) Gemeente in de Belgische provincie Antwerpen in de Mechelse tuinbouwstreek; 34,95 km2, 15.027 inw. (1997). Enige (diamant)industrie, Putte (Nederland)

Putte (Nederland) Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 18,52 km2, 3715 inw. (1996). Landbouw en enige industrie. Putten

Putten Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland op de Veluwe; 87,44 km2, 22.207 inw. (1997). Agrarische activiteiten, (pluim)veeteelt, industrie Puttershoek

Puttershoek Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland in de Hoekse Waard, sinds 1984 bij Binnenmaas.

Putumayo

Putumayo Rivier in Colombia; 1850 km. Ontspringt in de Andes, mondt in Brazilië uit in de Amazone. Over grote afstand bevaarbaar en belangrijke Puurs

Puurs Gemeente aan de Vliet in de Belgische provincie Antwerpen (Klein-Brabant); 33,41 km2, 15.478 inw. (1997). Groenteteelt (asperges) en industrie puy (geologie)

puy (geologie) Term waarmee in het Centraal Massief (Frankrijk) bepaalde bergtoppen worden aangeduid, die meestal uit kleine vulkaankegels bestaan Puy-de-Dôme

Puy-de-Dôme Departement in Frankrijk in Auvergne in het Centraal Massief; 7970 km2, 598.210 inw. (1990). Hoofdstad: Clermont-Ferrand. Naam Pyongyang

Pyongyang (Pjongjang) Hoofdstad van Noord-Korea aan de Taedong; ca. 3,19 miljoen inw. Gevarieerde industrie; steenkoolmijnen in de omgeving. pyrargyriet

pyrargyriet Mineraal uit de sulfidengroep, behorend tot de vaalertsen. Hardheid 2½-3, dichtheid 5500-5900 kg/m3. Trigonale, korte prismavormige Pyreneeën

Pyreneeën Bergketen in Frankrijk en Spanje, zich uitstrekkend van de Golf van Biskaje tot de Golfe du Lion; 430 km lang, 60-130 km breed. Hoogste Pyrénées-Atlantiques

Pyrénées-Atlantiques Departement in het zuidwesten van Frankrijk aan de Atlantische Oceaan, in het zuiden begrensd door Spanje; 7645 km2, 578.520 Pyrénées-Orientales

Pyrénées-Orientales Departement in het zuiden van Frankrijk aan de Middellandse Zee, in het zuiden begrensd door Spanje; 4116 km2, 365.000 inw. pyriet

pyriet Mineraal uit de sulfidengroep, behorend tot de kiezen, chemische samenstelling FeS2. Hardheid 6-6½, dichtheid 5100 kg/m3. Kubische, fraaie, pyroklastische sedimentatie

pyroklastische sedimentatie Het verschijnsel dat vulkanisch uitgestoten materiaal, dus as en vulkanische bommen, op aarde neerslaat. Gewoonlijk pyroklastische sedimenten

pyroklastische sedimenten Gesteenten die ontstaan bij vulkanische uitbarstingen. Het gaat daarbij om as die weggeblazen wordt en vulkanische bomme

pyrolusiet

pyrolusiet Mineraal behorend tot de oxiden, chemische samenstelling MnO2. Hardheid 2, dichtheid 5000 kg/m3. Kubische zwarte kristallen, die vaak pyromorfiet

pyromorfiet Mineraal uit de fosfaatgroep. Hardheid 3½-4, dichtheid 6900 kg/m3. Hexagonale, bruingele prismatische kristallen, soms in druiventrosachtige pyroop

pyroop Mineraal uit de groep der orthosilicaten, behorend tot de granaten. Hardheid 7, dichtheid 3700-3800 kg/m3. Bloedrode kubische kristallen. Vindpla

pyrosfeer

pyrosfeer Deel van de aarde dat juist binnen (onder) de lithosfeer ligt en dat uit een silicaatsmelt (magma) bestaat waarin allerlei gassen zijn opgelost. pyroxenen

pyroxenen Mineralen uit de groep der inosilicaten. Bekende pyroxenen zijn diopsied, jadeïet, aegirien, enstatiet en hyperstheen.

Pytheas van Massalia

Pytheas van Massalia (4e eeuw v.C.) Grieks ontdekkingsreiziger en astronoom uit Massalia (Marseille). Bereikte op zijn reis (ca. 325 v.C.) vanuit Qazvin

Qazvin (Kazvin) Stad in Noord-Iran, ten zuiden van het Elbursgebergte; ca. 249.000 inw. Verkeersknooppunt met lichte industrie (textiel, elektrische Qingdao

Qingdao (Tsingtao, Ch'ing-tao) Stad in de Chinese provincie Shandong aan de Gele Zee; 1,46 mln inw. (1990). Min of meer ijsvrije, belangrijke haven- Qinghai

Qinghai (Tsinghai, Ch'ing-hai) Provincie in de Tibetaanse Hooglanden in het westen van China; 721.000 km2, vrijwel de gehele bevolking van 4,6 mi

Qiqihar

Qiqihar (Tsitsihar, Ch'i-ch'i-ha-erh) Stad in de Chinese provincie Heilongjiang; 1,04 miljoen inw. (1990). Haven en spoorwegknooppunt, handelscentrum Qom

Qom (Qum, Kum, Kom) Stad in Iran ten zuiden van Teheran; ca. 783.000 inw. Centrum voor agrarische omgeving (katoen, tarwe, fruit en noten); textiel-, Quaregnon

Quaregnon Gemeente aan de Hene in de Belgische provincie Henegouwen (Borinage); 10,97 km2, 19.407 inw. (1997). Verstedelijkte woongemeente Québec (geo.)

Québec (geo.) Hoofdstad van de gelijknamige Canadese provincie aan de monding van de St.-Charles in de St.-Lawrence; in de stad zelf wonen 170.000 Queens

Queens Stadsdeel (borough) van de stad New York City, USA; met 282 km2 het grootste van de vijf. Er wonen bijna twee miljoen mensen (1996). Quemoy

Quemoy (Chinmen Tao) Eilandje in de Straat Formosa voor de Chinese kust, behorend tot Taiwan; ca. 132 km2, ca. 64.000 inw. Belangrijkste stad: Querétaro

Querétaro Hoofdstad van de gelijknamige Mexicaanse deelstaat in het centrale bergland; 450.000 inw. (1990; deelstaat 11.449 km2, 1.051.250 inw. Quetta

Quetta (Kwatah) Stad in Pakistan, hoofdstad van de provincie Baluchistan; 298.000 inw. Economisch en cultureel centrum voor de regio. Handelscentrum Quetzaltenango

Quetzaltenango Hoofdstad van het gelijknamige departement in Zuidwest-Guatemala; ca. 246.000 inw. (departement 1.951 km2, ca. 558.000 inw. Quévy

Quévy Gemeente in de Belgische provincie Henegouwen; 65,15 km2, 7366 inw. (1997). Agrarische activiteiten (granen, suikerbieten) en daarop afg

Quezon City

Quezon City Stad op de Filippijnen op Luzon, voorstad van Manila; met 1.669.800 inw. (1990) een van 's lands grootste steden. Enige industrie (textiel), Qui Nhon

Qui Nhon Hoofdstad van de prov. Nghia Binh in Centraal-Vietnam, aan de Zuid-Chinese Zee; ca. 185.000 inw. Agrarisch handelscentrum. Visserij Quiévrain

Quiévrain Gemeente in de Belgische provincie Henegouwen; 21,22 km2, 6942 inw. (1997). Landbouw, enige industrie (metaal), handel. Komt als Caprini

Quintana Roo

Quintana Roo Mexicaanse deelstaat (sinds 1975) op het schiereiland Yucatán; 50.212 km2, 493.300 inw. (1990). Voor het grootste gedeelte bedekt Quirinalis

Quirinalis (Quirinaal, It.: Quirinale) Een van de zeven heuvels van Rome.

Quito

Quito Hoofdstad van de Zuid-Amerikaanse staat Ecuador (1830) en van de provincie Pichincha in de Andes op 2850 m hoogte, 13 graadminuten ten Qwaqwa

Qwaqwa Een van de voormalige zelfregerende thuislanden in Zuid-Afrika, in de voormalige provincie Oranje Vrystaat; 183.140 inwoners in 1985. Raalte

Raalte Gemeente in de Nederlandse provincie Overijssel in Salland; 138,68 km2, 28.289 inw. (1997). Agrarische activiteiten, gevarieerde industrie, Raamsdonk

Raamsdonk Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant in de Langstraat en de Baronie van Breda; 22,66 km2, 14.142 inw. (raatakker

raatakker Complex omwalde akkers uit de prehistorie.

Rabat

Rabat Hoofdstad van Marokko en van de prefectuur Rabat-Salé aan de monding van de Bou Regreg in de Atlantische Oceaan; 1.472.000 inw. (1990; Radom

Radom Stad in Midden-Polen, hoofdstad van gelijknamige prov.; 230.400 inw. (1992; prov. 7294 km2, 759.600 inw.). Uitgebreide industrie. Spoorwegknooppunt. Raeren

Raeren Gemeente in de Belgische provincie Luik nabij de Hoge Venen; 74,21 km2, 9500 inw. (1997). Duitstalig. Was achtereenvolgens Brabants, Bourgondisch, Raetien

Raetien Bovenste etage en tijd van de Trias (waartoe het op grond van de ammonietenfauna nog gerekend wordt). Naam afgeleid van de Rätische A

Ragusa

Ragusa Hoofdstad van de gelijkn. Italiaanse prov. op Sicilië; 68.850 inw. (1990; prov. 1614 km2, 284.240 inw. in 1985). Handelscentrum voor een Raipur

Raipur Stad in Indiase deelstaat Madhya Pradesh; met 439.000 inw. (1991) de vijfde stad in bevolkingsomvang.

Rajahmundry

Rajahmundry (Rajamahhendry). Stad in de Indiaase deelstaat Andhra Pradesh; 325.000 inw. (1991).

Rajastan

Rajastan (Rajasthan) Indiase deelstaat, grenzend aan Pakistan; 342.239 km2, 44.005.000 inw. (1991). Bevolking bestaat uit een groot aantal etnische Rajkot

Rajkot Stad in de Indiase deelstaat Gujarat op het Kathiawar-schiereiland, hoofdstad van gelijknamig district; 612.460 inw. (1991). Bestuurlijk, handels- Raleigh, Walter

Raleigh, Walter (of Ralegh; ca. 1552-1618) Engels zeevaarder. Stichtte in 1585 de eerste Engelse kolonie in Amerika (Virginia) en introduceerde van Ramat Gan

Ramat Gan Stad in Israël, groene voorstad van Tel Aviv; 122.700 inw. (1991). Textiel-, voedingsmiddelen-, meubel- en metaalindustrie en toerisme. Ramillies

Ramillies Gemeente aan de Kleine en Grote Gete in de Belgische provincie Waals Brabant (Droog Haspengouw); 48,68 km2, 4994 inw. (1997). Akkerbouw Rancagua

Rancagua Hoofdstad van de Chileense provincie Cachapoal en de regio O'Higgins, ten zuiden van Santiago; 210.470 inw. (1993). Verwerking van Ranchi

Ranchi Hoofdstad van het gelijknamige district in de staat Bihar in Noordoost-India; 599.300 inw. (1991). Verkeersknooppunt in een agrarische omgeving Randers

Randers Stad in Denemarken op Oost-Jutland aan de monding van de Gudenå in de Randersfjord; 61.400 inw. (1993). Vissershaven; verzorgend, handels- randmeer

randmeer Meer gelegen tussen één van de IJsselmeerpolders en het oude vasteland. De Wieringermeerpolder en de Noordoostpolder zijn niet door Randstad Holland

Randstad Holland Vrijwel aaneengesloten krans van steden, die zich in een hoefijzervorm uitstrekt over de provincies Zuid-Holland, Noord-Holland randzee

randzee Relatief smalle zeestrook die zich als een afzonderlijke geografische eenheid afscheidt van de open oceaan. Dit kan het gevolg zijn van eilanden Rangoon

Rangoon (Yangon) Hoofdstad van Birma (Myanmar) aan het estuarium van de Irrawaddy in uitlopers van het Pegugebergte in zeer belangrijk rijstbouwgebied; Rann van Kutch

Rann van Kutch Uitgestrekt zoutmeer in het noorden van de Indiase deelstaat Gujarat. Strijdtoneel in de oorlogen tussen India en Pakistan in 1965 Ranst

Ranst Gemeente aan het Albertkanaal in de Belgische provincie Antwerpen (Zuiderkempen); 43,58 km2, 17.212 inw. (1997). Groente- en fruitteelt, Ras al-Khaimah

ras (geo.) Een groep of populatie met gemeenschappelijke fysieke kenmerken, die in de loop der tijden kunnen veranderen of verdwijnen. Het begrip rasindeling

Ras al-Khaimah Een van de Verenigde Arabische Emiraten, aan de Perzische Golf; 1700 km2, ca. 305.000 inw. Gelijknamige hoofdstad. Extensieve ras (geo.)

rasindeling Ordening van menselijke rassen aan de hand van bepaalde criteria. Men onderscheidt de typologische rasindeling, waarbij wordt geordend Rasmussen, Knud Johan Victor

Rasmussen, Knud Johan Victor (1879-1933) Deens poolreiziger en schrijver. Rasmussen was de zoon van een op Groenland werkende predikant Rauwerderhem

Rauwerderhem Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Friesland, sinds 1984 bij Boarnsterhim. Blijkens vondsten reeds in prehistorie Ravels

Ravels Gemeente aan de Aa en het Kanaal Dessel-Turnhout-Schoten in de Belgische provincie Antwerpen (Noorderkempen); 94,99 km2, 12.775 inw. Ravenna

Ravenna Hoofdstad van de gelijknamige Italiaanse provincie, in de regio Emilia Romagna; 136.100 inw. (1992; prov. 1859 km2, 355.530 inw. in 1985). Ravensbrück

Ravensbrück Stadsdeel van Fürstenberg (Duitsland). Concentratiekamp voor vrouwen en kinderen. Van 1939-1945 zaten er in Ravensbrück ca. 135.000 Ravenstein

Ravenstein Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 42,62 km2, 8554 inw. (1997). Gevarieerde industrie, agrarische activiteiten. In de Rawalpindi

Rawalpindi Stad in de Pakistaanse provincie Punjab aan de voet van de Himalaya; ca. 1,14 mln. inw. Bestuurlijk en industrieel (olieraffinage, wapen-, Reading (GB.)

Reading (GB.) Stad in het Engelse graafschap Berkshire bij de monding van de Kennet in de Theems; ca. 122.600 inw. (1991). Agrarisch centrum

Reading (VS)

Reading (VS) Stad in Pennsylvania (VS) aan de Schuylkill; 78.000 inwoners (1990). Industriecentrum (machines, optische instrumenten, textiel, schoenen); realgar

realgar Mineraal uit de sulfidengroep, behorend tot de blenden; chemische samenstelling AsS. Hardheid 1½-2, dichtheid 3500 kg/m3. Vormt korrelige Rebecq

Rebecq Gemeente in de Belgische provincie Waals Brabant aan de Zenne; 39,08 km2, 9553 inw. (1997). Landbouw, enige industrie, woonfunctie. recht van opstrek

recht van opstrek Recht van een boer die eigenaar van binnendijks land is, om aangrenzende kwelders in te polderen en in gebruik te nemen. Door Recife

Recife (Ook wel: Pernambuco) Recife, de hoofdstad van de provincie Pernambuco, is de belangrijkste metropool in het noordoosten van Brazilië (209 Recklinghausen

Recklinghausen Stad in Nordrhein-Westfalen Duitsland in het noorden van het Ruhrgebied aan het Rijn-Hernekanaal; ca. 124.600 inw. (1990). Haven- reconstructie

reconstructie Het streven naar nieuwbouw van woningen in oude buurten waar sloop onvermijdelijk is geworden. Daarbij richt men zich tevens op recreatie

recreatie Vrijetijdsbesteding buitenshuis. Heeft zich in de westerse wereld in de 20e eeuw enorm ontwikkeld, vooral als gevolg van de toename van recycling

recycling (kringloopproductie) Proces waarbij grondstoffen worden geproduceerd uit afvalstoffen. Dit proces is bekend uit de natuur, waar producenten, Red (VS)

Red (VS) Rivier in het zuidwesten van de VS; 2076 km, stroomgebied 241.500 km2. Ontspringt in West-Texas en mondt in Louisiana uit in de Mississippi, Red (VS/Canada)

Red (VS/Canada) Red River of the North, rivier in Noord-Amerika; 880 km. Gevormd door de samenvloeiing van de Bois de Sioux en de Otter Tail Reeuwijk

Reeuwijk Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland; 50,10 km2, 12.777 inw. (1997). Veeteelt, boomkwekerijen, watertoerisme op de Reeuwijkse regen

regen Neerslag bestaande uit waterdruppels waarvan de afmetingen liggen tussen de 1 en 2,5 mm. Regendruppels kunnen geen grotere doorsnede hebben regenboog

regenboog Gekleurde boog aan de hemel, met een kleurvolgorde die gelijk is aan die van het spectrum. Ontstaat doordat kleurscheiding optreedt door regenboog, dubbele

regenboog, dubbele Regenboog boven de eerste regenboog. Ontstaat door meervoudige reflecties van het zonlicht in de regendruppels, bovendien regendruppelerosie

regendruppelerosie De uitschurende werking van neervallende regendruppels. Het belangrijkste effect van regen is dat de energie van de neervallende regenmeter

regenmeter (ook: pluviometer) Instrument om de hoeveelheid neerslag te meten. De neerslag wordt opgevangen in een speciaal geconstrueerde bak. regenrivier

regenrivier Rivier die haar water hoofdzakelijk betrekt van regenwater. Regenrivieren in de gematigde zone hebben in de warmste tijd meestal hun Regensburg

Regensburg Stad in Beieren in Duitsland, aan de monding van Regen en Naab in de Donau; ca. 120.900 inw. (1990). Haven; gevarieerde industrie. Reggio di Calabria

regenwoud- Tropisch klimaat waarin in elke maand minstens 6 cm regen valt. Komt voor in de oerwouden rond de evenaar (Amazonegebied

Reggio di Calabria Stad in Zuid-Italië in de regio Calabrië aan de Straat van Messina; 178.300 inw. (1992). Toeristencentrum met enige industrie (Reggio nell'Emilia

Reggio nell'Emilia Stad in Noord-Italië in de regio Emilia-Romagna, aan de Crostolo, hoofdstad van gelijknamige prov.; 133.200 inw. (1992; prov. regiem

regiem De wisseling in de hoeveelheid door een rivier afgevoerd water in de loop van het jaar. Regenrivieren hebben in de regenrijke periode veel water Regina

Regina Hoofdstad van de Canadese provincie Saskatchewan, gelegen aan de Wascana Creek; 180.000 inw. (1991). Industrieel, distributie-, financieel regio

regio Min of meer aaneengesloten gebied dat op basis van bepaalde criteria te onderscheiden is van andere gebieden. Men onderscheidt o.a. administratieve regionale geografie

regionale geografie Onderdeel van de geografie, waarin de studie van ruimtelijke verschijnselen welke een bepaalde regio haar speciale karakter verlenen, regionale ontwikkeling

regionale ontwikkeling Het welvaartsniveau van een bepaald deel van een land. Verschillen in ontwikkeling tussen regio's zijn binnen alle landen aanwezig, regionale ontwikkelingsmaatschappij

regionale ontwikkelingsmaatschappij (ROM) Door overheid opgerichte instelling die o.a. financiële steun geeft aan ondernemers die zich in stimulerings- regionaliseren

regionaliseren Het ordenen van objecten in ruimtelijke klassen. Dit is een van de belangrijkste activiteiten van geografen. Er zijn twee verschillende

regressie (geo.)

regressie (geo.) Het terugtrekken van de zee, zodat delen van de oorspronkelijke zeebodem droog komen te liggen.

regressiekust

regressiekust Een kust die zich zeewaarts verplaatst. De regressiekusten verdeelt men in opheffingskusten en sedimentatiekusten, waarbij men een regulariseren

regulariseren Het nemen van maatregelen gericht op het zodanig inrichten van het winterbed van een rivier dat deze ook bij hoog water een constante rehabilitatie

rehabilitatie Ingrijpende verbetering van een woningcomplex, inclusief de voorzieningen, de bestrating e.d. Bij renovatie gaat het alleen om de verbetering Reiderland

Reiderland Gemeente in de Nederlandse provincie Groningen; 156,72 km2 (land 99,42 km2), 7086 inw. (1997). In 1990 gevormd uit de gemeenten reikwijdte (econ.)

reikwijdte (econ.) De maximale afstand die een consument wil afleggen om centrale goederen en diensten te verkrijgen. In het algemeen kan gezegd Reimerswaal

Reimerswaal Gemeente in de Nederlandse provincie Zeeland op Zuid-Beveland; 244,04 km2 (land 103,75 km2), 20.494 inw. (1997). Agrarische activi

Reims

Reims Stad in het Noord-Franse dep. Marne aan de Vesle en aan het Marne-Aisnekanaal; 185.100 inw. (1990). Haven; wijnhandelscentrum (champagne) Relatienota

Relatienota Nota uit 1975 waarin mogelijkheden worden aangegeven om natuur en landschap in waardevolle agrarische cultuurlandschappen te behouden relatieve afstand

relatieve afstand Afstand tussen twee plaatsen uitgedrukt in tijd, kosten of moeite. De relatieve afstand kan in de loop van de tijd veranderen door relatieve ouderdomsbepaling

relatieve ouderdomsbepaling Methode om de ouderdom te bepalen door het rangschikken van gebeurtenissen ten opzichte van elkaar. Bij deze methode reliëf (geo.)

reliëf (geo.) Hoogteverschillen in het landschap. Het reliëf op de wereld wordt voor een belangrijk deel veroorzaakt door endogene krachten, zoals reliëfinversie

reliëfinversie Geomorfologisch begrip dat gebruikt wordt om aan te duiden dat het terreinoppervlak precies omgekeerd is aan de geologische structuur. Rémich

Rémich Gemeente in het Groothertogdom Luxemburg aan de Moezel; hoofdstad van het gelijknamige kanton; 5,2 km2, ca 2500 inw. Agrarische activiteiten,

Remicourt

Remicourt Gemeente in de Belgische provincie Luik (Droog Haspengouw); 22,58 km2, 4800 inw. (1997). Landbouwgemeente met uitgaande pendel.

remigratie

remigratie (ook: retourmigratie) Migratie waarbij men terugkeert naar de oorspronkelijke woonplaats. Dit kan gebeuren omdat men zich in het gebied remote sensing

remote sensing Geheel van technieken waarmee de aarde vanuit satellieten kan worden waargenomen en geanalyseerd. Hiervoor wordt gewone fotografie Remscheid

Remscheid Stad in Nordrhein-Westfalen (Duitsland) ten zuiden van Wuppertal; ca. 122.800 inw. (1990). Centrum van Duitse gereedschapsindustrie; Rendeux

Rendeux Gemeente aan de Ourthe in de Belgische provincie Luxemburg (Ardennen); 68,83 km2, 2127 inw. (1997). Agrarische activiteiten, toerisme Renesse

Renesse Deel van de Nederlandse gemeente Westerschouwen, gelegen op Schouwen-Duiveland; 1.300 inw (1989). Bekende badplaats. Hervormde Renkum

Renkum Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland; 47,12 km2, 32.242 inw. (1997). Agrarische activiteiten, industrie (waarvan de papierindus

Rennes

Rennes Stad in West-Frankrijk, hoofdstad van Bretagne en van het dep. Ille-et-Vilaine; aan de samenvloeiing van de Ille en de Vilaine; 200.500 inw. Reno

Reno Stad in Nevada (VS) aan de Truckee in de uitlopers van de Sierra Nevada; 143.000 inwoners (1992). Marktcentrum met enige voedingsmiddelenindustrie. renovatie

renovatie Het beperkt of ingrijpend verbeteren van woningen. Dit gebeurt vooral in het kader van stadsvernieuwingsprojecten in negentiende-eeuwse Renswoude

Renswoude Gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht; 18,52 km2, 3970 inw. (1997). Veeteelt, akkerbouw, constructiebedrijven. Bezienswaardig: reservaat

reservaat Gebied waar de oorspronkelijke bewoners van een land zich van de nieuwe bewoners hebben moeten vestigen. Reden voor de oprichting reserve

reserve De aanwezige hoeveelheid delfstoffen in een bepaald gebied. Op grond van o.a. proefboringen berekent men de zeker aanwezige hoeveelheid reservoirgesteente

reservoirgesteente Het poreuze gesteente waarin een delfstof, zoals aardolie, aardgas, maar ook water, opgeslagen is. Reservoirgesteenten bestaan

residentie

residentie Woonplaats van de koning(in). In Nederland is van oudsher Den Haag residentie en hofstad. Met uitzondering van koningin Juliana hebben resiniet

resiniet Microscopisch homogeen bestanddeel (maceraal) van steenkool, ontstaan door inkoling van hars en was.

Resita

Resita Stad in West-Roemenië, hoofdstad van de prov. Caras-Severin; 96.800 inw. (1992). Centrum van zware industrie (sinds 1770) door de aanwezigheid restauratie (geo.)

restauratie (geo.) Het in oorspronkelijke toestand terugbrengen van een bouwwerk of kunstwerk. In het kader van stadsvernieuwing vinden dikwijls restberg

restberg Geïsoleerde heuvel die het laatste overblijfsel vormt van een grotere gesteentemassa welke door erosie en denudatie is verdwenen.

reststroom

reststroom De som van de watertransporten als gevolg van eb en vloed. In principe is deze nul, maar toch blijkt er vaak een netto waterverplaatsing Retalhuleu

Retalhuleu Hoofdstad van het gelijkn. departement in Zuidwest Guatemala, aan de Grote Oceaan; 37.560 inw. (1993; departement 1856 km2, 253.500 Retie

Retie Gemeente aan de Kleine Nete in de Belgische provincie Antwerpen (Noorderkempen); 48,38 km2, 9569 inw. (1997). Landbouw, veeteelt en aanverwante Réunion

Réunion Frans overzees departement (sinds 1946) in de Indische Oceaan ten oosten van Madagaskar, behorend tot de Maskarenen; 2512 km2, 705.000 Reusel

re-urbanisatie Migratie terug naar de stad. Deze migratiebeweging is een reactie op de suburbanisatie en de desurbanisatie uit de periode 1960-1980. Rheden

Reusel Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 31,51 km2, 12.362 inw. (1997). Agrarische activiteiten, industrie (textiel, Reuzengebergte

Reuzengebergte (Riesengebirge, Karkonosze, Krkonose) Gebergte in Midden-Europa op de Pools-Tsjechische grens. Hoogste deel van de Sudeten Reykjavík

Reykjavík Hoofdstad van IJsland en van de prov. Reykjanes op een schiereiland aan de Faxabaai; 100.850 inw. (1992). Ligging en stadsbeeld Reykjavik re-urbanisatie

Rheden Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland aan de IJssel; 84,40 km2, 44.619 inw. (1997). Industrie (bouwmaterialen), landbouw, toerisme, Rheinland-Pfalz

Rheinland-Pfalz (Rijnland-Palts) Deelstaat in het zuidwesten van Duitsland; 19.848 km2, 3.821.200 inw. (1991). Hoofdstad: Mainz. Grotendeels berg- Rhenen

Rhenen Gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht aan de Rijn; 43,00 km2, 16.976 inw. (1997). Industrie (kalkzandsteen, textiel, meubels, tapijten), Rhin, Bas-

Rhin, Bas- (Bas-Rhin) Departement in Noordoost-Frankrijk in het noorden van de Elzas; 4755 km2, 953.000 inw. (1990). Hoofdstad: Straatsburg. Vruchtbaar Rhode Island

Rhode Island (Little Rhody, Ocean State) Kleinste staat van de VS, in New England, begrensd door Connecticut, Massachusetts en de Atlantische rhodoniet

rhodoniet Mineraal uit de groep der cyclosilicaten. Dichtheid 3500 kg/m3, hardheid 6. Triklien, voorkomend in massieve roodbruine massa's met glasglans

Rhône (dep.)

Rhône (dep.) Departement in Oost-Frankrijk in het stroomgebied van de Rhône; 3249 km2, 1.508.970 inw. (1990). Hoofdstad: Lyon. Grotendeels bergachtig: Rhône (rivier)

Rhône (rivier) Rivier in Zwitserland en Frankrijk; 820 km. Ontspringt in Centraal-Zwitserland op 1800 m hoogte uit de Rhônegletsjer, stroomt door Rhône-Alpes

Rhône-Alpes Economische regio in Zuidoost-Frankrijk; 43.698 km2, 5.350.700 inw. (1990). Omvat de departementen Loire, Rhône, Ain, Haute-Savoie,

Rhoon

Rhoon Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland op IJsselmonde, sinds 1985 bij Albrandswaard. Het slot Rhoon werd rhyoliet

rhyoliet Zuur uitvloeiingsgesteente, rijk aan kwarts en met relatief veel orthoklaas onder de veldspaten. Rhyoliet heeft dezelfde chemische samenstelling ria

ria Langgerekte, soms vertakte inham in de kust, waarvan de diepte landinwaarts zeer geleidelijk afneemt. De ria is opgebouwd uit verhard gesteente Riaad

Riaad (Ar-Riaad) Hoofdstad van Saudi-Arabië, in de centraal gelegen Najd-provincie; 2,5 miljoen inw. (1994). Enorm gegroeid na WO II. Onderwijscentrum, riakust

riakust Kust met langgerekte, soms vertakte inhammen, waarvan de diepte landinwaarts geleidelijk afneemt. Deze ria's zijn ontstaan door verdrinking Richmond (Cal.)

Richmond (Cal.) Stad in California (VS) ten noorden van San Francisco; 87.000 inw. (1990). Havenstad met veelzijdige industrie.

Richmond (New York)

Richmond (New York) Kerndistrict van de stad New York (Staten Island). Richmond, Virginia

Richmond (Virginia)

Richmond (Virginia) Stad in de VS, hoofdstad van Virginia (1779) aan de James; 203.000 inwoners (1990; aggl. 865.000 inwoners). Handelscentrum; Richthofen, Ferdinand von

Richthofen, Ferdinand von (1833-1905) Duits geograaf. Deed o.a. belangrijke onderzoekingen naar de geologische bouw van China. Doceerde in Ridderkerk

Ridderkerk Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland op IJsselmonde; 25,10 km2, 46.643 inw. (1997). Uitgebreide industrie (scheepsbouw, Riemst

Riemst Gemeente aan het Albertkanaal in de Belgische provincie Limburg (Haspengouw); 57,87 km2, 15.365 inw. (1997). Agrarische activiteiten (o.Riethoven

Riethoven Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 17,16 km2, 2298 inw. (1996). Landbouw, enige industrie, dagtoerisme Rieti

Rieti Hoofdstad van de gelijkn. Italiaanse prov. in de regio Lazio, aan de Velino; 44.330 inw. (1990; prov. 2749 km2, 144.605 inw. in 1985). Vnl. lichte rif

rif Langgerekte onderzeese materiemassa die bij laagwater boven de waterspiegel kan komen. Een rif kan ontstaan door afzetting van kalkmateriaal door rifkust

rifkust Sedimentatiekust waarbij sprake is van de opbouw van koralen met behulp van algen. Omdat koralen een grote behoefte hebben aan licht, worden Rift Valley

Rift Valley (Great Rift Valley, Oost-Afrikaanse slenk) 'Dal' in de bergketens in Congo (Zaïre), Zambia, Tanzania, Kenya en Uganda; 80 km breed, op Riga

Riga Hoofdstad van de republiek Letland (1945) aan de Dvina op enige afstand van de Golf van Riga; ca. 897.000 inw. (1991). Belangrijke havenstad Rijeka

Rijeka (It.: Fiume) Stad in Kroatië aan de Golf van Rijeka; 167.960 inw. (1991). Belangrijkste havenstad van het land met uitgebreide industrie. Marinebasis. Rijkevorsel

Rijkevorsel Gemeente aan Kanaal Dessel-Turnhout-Schoten in de Belgische provincie Antwerpen (Noorderkempen); 46,78 km2, 10.094 inw. (1997). rijkskreitsen

rijkskreitsen De in het Duitse Rijk door Maximiliaan I in 1500 opgerichte bestuursdistricten. Aan het hoofd stond aanvankelijk een door de keizer aangestelde rijkslanden

rijkslanden Het van 1871-1918 door Duitsland geannexeerde Elzas-Lotharingen, dat direct door het rijk bestuurd werd. Ook aanduiding voor de gebieden Rijn

Rijn (Rhein, Rhin) Belangrijkste rivier van Noordwest-Europa; 1320 km. Ontspringt in Zwitserland en mondt uit in de Noordzee. Belangrijkste bronrivieren Rijnmondgebied

Rijn-Main-Donaukanaal (Rhein-Main-Donau-Grossschiffahrtsweg, Europakanaal) Scheepvaartroute in Duitsland tussen Rijn en Donau, belangrijke rijp

Rijnmondgebied Gebied in de Nederlandse provincie Zuid-Holland aan weerszijden van de Nieuwe Waterweg en de Nieuwe Maas, van de gemeent

Rijnsaterwoude

Rijnsaterwoude Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland aan het Braassemermeer, sinds 1991 bij Jacobswoude. Tuinbouw, Rijnsburg

Rijnsburg Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland; 6,08 km2, 14.417 inw. (1997). Agrarische activiteiten (groenten), bloementeelt. Bloemenv

Rijnwaarden

Rijnwaarden Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland; 44,85 km2, 10.901 inw. (1997). De gemeente Rijnwaarden is ontstaan op 1 januari Rijnwoude

Rijnwoude Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland; 57,85 km2, 19.467 inw. (1997). Agrarische activiteiten, boomkwekerijen, pot- en Rijn-Main-Donaukanaal

rijp Bevroren waterdamp of bevroren dauw of mist (ruige rijp) aan de oppervlakte of aan vaste voorwerpen. Rijp ontstaat 's nachts, bij een wolkeloze rijping (geo.)

rijping (geo.) Veranderingen in de bodem die optreden nadat land is drooggevallen. Achtereenvolgens vinden drie rijpingsprocessen plaats: Fysische Rijsbergen

Rijsbergen Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 37,10 km2, 5979 inw. (1996). Land- en tuinbouw en daarvan afgeleide Rijssen

Rijssen Gemeente in de Nederlandse provincie Overijssel aan de Regge; 26,09 km2, 25.860 inw. (1997). Gevarieerde industrie (textiel, papier, machines), Rijswijk

Rijswijk Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland; 18,16 km2, 46.726 inw. (1997). Woonfunctie binnen de agglomeratie Den Haag met ril

ril Klein geultje op een helling, ontstaan door afstromend regenwater. Van de vele naast elkaar gelegen rillen zal de ril die bij toeval het diepst is, het

Rimini

Rimini Stad in de Italiaanse prov. Forl`i in de regio Emilia-Romagna aan de monding van de Marecchia in de Adriatische Zee; 129.900 inw. (1992). ringdijk

ringdijk Dijk rondom een polder. De ringdijk werd altijd als eerste aangelegd met behulp van materiaal dat afkomstig was van de aan de buitenzijde ringwal

ringwal Min of meer cirkelvormige vulkaankrater, waarbinnen zich een kleinere jonge krater bevindt. Een bekend voorbeeld is de summa in Italië, het Rio de Janeiro

Rio de Janeiro Rio de Janeiro (São Sebastião do Rio de Janeiro) heeft 5,4 mln inw. in 1991 en ligt in het dynamische zuidoosten van Brazilië aan de Rio de la Plata

Rio de la Plata (Platarivier) Trechtermonding van de Uruguay en de Paraná in Zuid-Amerika; 320 km lang, 50-230 km breed, gemiddelde diepte 3 Rio Grande (rivier)

Rio Grande (rivier) (Río Bravo) Rivier in Noord-Amerika; 3033 km. Ontspringt op ca. 3700 m hoogte in de San Juan Mountains in Colorado, stroomt Rio Grande (stad)

Rio Grande (stad) Havenstad in Zuidoost-Brazilië aan de Atlantische Oceaan en aan de Patoslagune in de staat Rio Grande do Sul; 170.000 inw. (Rio Nunez

Rio Nunez Rivier in het huidige Guinee in West-Afrika, waarvan de oevers in 1848 door België van een stamhoofd werden gekocht ten behoeve van riolering

riolering Stelsel van ondergrondse buizen voor de afvoer van afvalwater. In de meeste stelsels vangt de riolering ook het overtollige regenwater op via rioolwaterzuivering

rioolwaterzuivering Het zuiveren van het vervuilde water uit het riool, voordat het geloosd wordt op het oppervlaktewater. Huishoudelijk afvalwater Riss-glaciaal

Riss-glaciaal IJstijd die overeenkomt met de derde van de vier door F.K.A. Penck in 1905 herkende vergletsjeringen van de Alpen. Hij onderscheidde Riukiu-eilanden

Riukiu-eilanden (Rioekioe-eilanden; Japans: Nansei-shoto) Japanse eilandengroep in de Oost-Chinese Zee tussen Kyushu en Taiwan; 2239 km2, ca. Rivera

Rivera Stad in Uruguay en hoofdstad van het gelijknamige departement aan de Braziliaanse grens; ca. 55.400 inw. Vormt een stedelijk geheel met het rivier (geo.)

rivier (geo.) Stromend water dat zich vanaf de oorsprong (bijv. bron of gletsjer) in een bedding een weg zoekt naar lager gelegen gebieden, en meestal Riviera

Riviera (It.: kuststrook) Naam van het gedeelte van de Middellandse- Zeekust tussen Marseille en La Spezia. De Côte d'Azur, met als belangrijkste badplaatsen rivierafzettingen

rivierafzettingen Lagen waarvan het materiaal door een rivier werd aangevoerd en afgezet. Dit gebeurt meestal wanneer een rivier buiten zijn oevers rivierbedding

rivierbedding De geul waardoor het water van een rivier stroomt. Waar het water stroomt, kan alleen grover materiaal bezinken. Afhankelijk van de rivierdijk

rivierdijk Kunstmatige constructie die dient om het achterliggende land tegen overstromingen door de rivier te beschermen. Deze constructie is nodig rivierduin

rivierduin Duin die opgebouwd is uit zand dat wordt weggeblazen uit een tijdelijk drooggevallen rivierbedding. Een dergelijke situatie doet zich nu rivierklei

rivierklei Klei die door rivieren is aangevoerd. Het is dus een vorm van fluviatiele sedimentatie. De komgrond in het rivierengebied bestaat voor het riviermonding

riviermonding Plaats waar een rivier uitmondt in zee of in een meer. Bekende vormen van riviermondingen zijn de delta en het estuarium.

rivierpolder

rivierpolder (ook: zomerpolder) Polder in de uiterwaarden van de rivieren begrensd door de zomerdijk aan de kant van de rivier en landinwaarts door rivierterras

rivierterras Een zo goed als horizontaal liggend gebied dat als een `bank' op de helling van een dal ligt, met meestal een soortgelijke structuur aan de rivierzand

rivierzand Zand dat door rivieren is aangevoerd. Het is dus een vorm van fluviatiele sedimentatie. Zand wordt vooral door rivieren aangevoerd in perioden Rixensart

Rixensart Gemeente aan de Lasne in de Belgische provincie Waals Brabant; 17,53 km2, 21.144 inw. (1997). Industrie (papier, dranken), agrarische Rjazan

Rjazan (R'azan) Stad in Rusland, hoofdstad van gelijknamig regio, ten zuidoosten van Moskou aan de Oka; 522.000 inw. (1990). Industriecentrum Road Town

Road Town Hoofdstad van de Britse Maagdeneilanden in het Caribisch Gebied; ca. 2.500 inw.

Roanoke

Roanoke Stad in Virginia (VS) aan de Roanoke; 96.000 inw. (1990). Vervaardiging van spoorwegonderdelen, textielindustrie. Gesticht in 1740 als

Rocamadour

Rocamadour Dorp in het Franse dep. Lot; 627 inw. (1990). Schitterend gelegen tegen steile rotswand van de Alzou. Was belangrijk pelgrimsoord op Rochefort

Rochefort Gemeente aan de Lesse en de Lomme in de Belgische provincie Namen (Fagne en Famenne); 165,27 km2, 11.615 inw. (1997). Centrumfunctie Rochester

Rochester 1. Stad in de staat New York (VS) aan de monding van de Genesee in het Ontariomeer en aan Eriekanaal; ca. 231.000 inw. Haven- en industriestad Rocky Mountains

Rocky Mountains (Rockies, Rotsgebergte) Gebergteketen in het westen van Noord-Amerika, in engere zin lopend van de Mackenzie, British Columbia, Rode Zee

Rode Zee (Arabisch: Bahr el-Ahmar) Langgerekte binnenzee tussen het Arabisch Schiereiland en Noordoost-Afrika (Egypte, Sudan, Ethiopië), door Roden

Roden Gemeente in de Nederlandse provincie Drenthe; 64,36 km2, 18.682 inw. (1997). Industrie, enige agrarische activiteiten (veeteelt), toerisme. Rodez

Rodez Stad in Frankrijk, hoofdstad van het departement Aveyron aan de Aveyron; 24.700 inw. (1990). Administratief centrum. Handels- en verzorgend Ródhos

Ródhos (Rhodos) 1. Grieks eiland in de Egeïsche Zee voor de kust van Turkije; grootste eiland van de Dodekanesos; 1398 km2, ca. 88.000 inw. Hoofdstad: Roemenië

Roemenië 2. Geografie Landschap Bepalend voor het Roemeense landschap zijn de Muntii Carpati (Karpaten), een middelgebergte dat te onderscheiden Roemenië 3. Samenleving

Roemenië 3. Samenleving Roemenië was voor WO II een op autocratische wijze bestuurde monarchie, met als belangrijkste klassen de adel, een Roemenië 4. Geschiedenis

Roemenië 4. Geschiedenis In de 1e eeuw v.C. vormden Dacische en Thracische stammen in het Donaugebied een staat onder Burebista. De Romeinse Roemenië 5. Economie

Roemenië 5. Economie Planeconomie Roemenië kende tot 1990 een centraal geleide volkseconomie. Vanaf 1950 werd in vijfjarenplannen de economische Roer

Roemenië Officiële naam: Republica Romaniâ Oppervlakte: 237.500 km2 Inwoners: 22.395.000 (1998) Staatsvorm: republiek Staatshoofd: Emil Constantinescu Roemenië 2. Geografie

Roer Rechter zijrivier van de Maas; 180 km. Ontspringt ten noordoosten van Malmédy. Stroomt via Monschau, Düren en Gulik naar het noorden, passeert Roerdalen

Roerdalen Gemeente in de Nederlandse provincie Limburg; 49,01 km2, 10.437 inw. (1997). De gemeente Roerdalen is ontstaan op 1 januari 1991 door Roermond

Roermond Gemeente in de Nederlandse provincie Limburg aan de monding van de Roer in de Maas; 41,66 km2, 43.855 inw. (1997). Belangrijke verzor

Roeselare

Roeselare (Roulers) Gemeente aan de Mandel en het Kanaal Roeselare-Leie in de Belgische provincie West-Vlaanderen; 59,79 km2, 53.613 inw. (roet

roet Materiaal verkregen door onvolledige verbranding van brandstoffen. Bestaat voor een groot deel uit amorfe koolstof en verder uit polycyclische Rogaland

Rogaland Provincie (fylke) in Zuidwest-Noorwegen, aan de Noordzee; 9141 km2, 346.600 inw. (1993). Hoofdstad: Stavanger. Belangrijk veeteeltgebied; Roggel en Neer

Roggel en Neer Gemeente in de Nederlandse provincie Limburg; 42,57 km2, 8264 inw. (1997). Land- en tuinbouw (asperges), enige meubelindustrie. Roggeveen, Jacob

Roggeveen, Jacob (1659-1729) Nederlands ontdekkingsreiziger. Op zoek naar het onbekende 'Zuidland' in opdracht van de West-Indische Compa

Roldan de Argote

Roldan de Argote Zuid-Nederlands ontdekkingsreiziger. Verwierf bekendheid door zijn deelname aan de reis om de wereld van Magalhães (1519-22).

Rolde

Rolde Gemeente in de Nederlandse provincie Drenthe; 104,89 km2, 6176 inw. (1997). Agrarische activiteiten, toerisme. De omgeving werd al in de

rolsteen

rolsteen Afgeronde kei die door stromend water of ijs is verplaatst. Daarbij is de steen door botsingen met andere harde stenen afgerond. Vooral aan Romagna

Romagna (Klein Rome) Deel van het district Emilia-Romagna in Italië aan de Adriatische Zee. Landbouwgebied (maïs, graan, suikerbieten); voedingsmiddelen-, Rome

Rome (Roma) De hoofdstad van Italië, 2.723.350 inw. in 1991. Ligging Rome ligt ongeveer in het midden van de Italiaanse westkust, op de zuidelijke rompgebergte

rompgebergte (ook: restgebergte) Oud gebergte, dat onder invloed van exogene krachten, zoals verwering en erosie, is afgesleten. De toppen zijn minder Ronde Venen, De

Ronde Venen, De Gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht; 84,80 km2, 33.772 inw (1997). In 1989 gevormd uit de gemeenten Mijdrecht, V

Rondônia

Rondônia (Guaporé) Deelstaat van Brazilië in het stroomgebied van de Amazone, grenzend aan Bolivia; 243.044 km2, 1.130.000 inw. (1991). Hoofdstad: Ronquières, hellend vlak van

Ronquières, hellend vlak van Installatie waarbij schepen via een soort waterlift van een hoger naar een lager pand (en omgekeerd) van het Kanaal Ronse

Ronse (Renaix) Gemeente in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen in de Vlaamse Ardennen aan de taalgrens; 34,48 km2, 24.103 inw. (1997). Faciliteitengemeen

Roodepoort-Maraisburg

Roodepoort-Maraisburg Stad in Zuid-Afrika (provincie Gauteng) aan de Witwatersrand; 162.000 inw. (1991). Veelzijdige industrie. Centrumfunctie

roofbouw

roofbouw Wijze van grondgebruik waarbij men in een korte tijd een onevenredig grote hoeveelheid voedingsstoffen aan de bodem onttrekt, zodat een rook

rook Colloïdaal systeem bestaande uit een fijn verdeelde vaste stof in een gas. Onder andere bekend als restant van onvolledige verbranding, waarbij rookkwarts

rookkwarts Kwartsvariëteit met een bruine kleur die aan rook doet denken. Wordt meestal samen met bergkristal aangetroffen, onder andere op betrekkelijk Roosdaal

Roosdaal Gemeente aan de Dender in de Belgische provincie Vlaams Brabant (Pajottenland); 21,69 km2, 10.396 inw. (1997). Agrarische activiteiten Roosendaal en Nispen

Roosendaal en Nispen Voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 57,65 km2, 72.931 inw. (1997). Recreatief, cultureel en Roosteren

Roosteren Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Limburg aan Maas en Julianakanaal, sinds 1982 bij Susteren. Enige industrie Rörstrand

Rörstrand Naam van een plaatsje bij Stockholm, dat bekend is geworden door de aldaar in 1725 opgerichte faiencefabriek. Het in zgn. bianco-sopra-Rosario

Rosario Stad in de Argentijnse provincie Santa Fé aan de Paraná; 1.096.250 (1990). Na Buenos Aires de belangrijkste haven van het land. Eén van Roseau

Roseau (voorheen Charlotte Town) Hoofdstad van de Caribische eilandstaat Dominica en gelegen aan de monding van de Roseau-rivier; 16.000 inw. Rosette

Rosette (Arab.: Rashid) Havenstad in het gouvernoraat Buhayrah (Behera) in de Nijldelta in Egypte; ca. 37.000 inw. Rijstproductie en -bewerking, Roskilde

Roskilde Stad op het Deense eiland Seeland aan de Roskilde-fjord, hoofdstad van gelijknamige prov.; 50.600 inw. (1993). Handels-, industrie- en toeristencentrum. Rosmalen

Rosmalen Vroeger zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant, sinds 1996 bij 's-Hertogenbosch. Agrarische activiteiten, enige Rossum

Ross, James Clarke (1800-1862) Brits ontdekkingsreiziger. Ging met zijn oom John Ross (1777-1856) enige malen op zoek naar noordelijke door

Rossum Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland in de Bommelerwaard aan de Waal; 14,22 km2, 3145 inw. (1997). Agrarische activiteiten Ross, James Clarke

Rostock

Rostock Stad in Duitsland, hoofdstad van het gelijknamige Bezirk, aan de Oostzee en de zich hier tot Breitling verbredende Warnow; 246.600 inw. Rostov-na-Donu

Rostov-na-Donu Stad in Rusland aan de Don ca. 50 km van de Zee van Azov, hoofdstad van de regio Rostov; 1.025.000 inw. (1990). Haven- en industriestad Rotliegendes

Rotliegendes Duitse mijnbouwterm en gebruikelijke naam voor de continentale faciës onderin het Perm. Naar de rode kleur van de gesteenten onder Rotselaar

Rotselaar Gemeente aan de samenvloeiing van Demer en Dijle in de Belgische provincie Vlaams Brabant; 37,57 km2, 14.404 inw. (1997). Landbouw, rotswoestijn Woestijn die gekenmerkt wordt door het feit dat alleen kaal gesteente aan de oppervlakte ligt. Door verwering en erosie ontstaan in deze Rotterdam

Rotterdam Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland; 304,13 km2, 589.339 inw. (1997). De stad ligt aan weerszijden van de Nieuwe Maas. Rottumeroog

Rottumeroog Waddeneiland voor de kust van de Nederlandse provincie Groningen, behoort tot de gemeente Warffum. Ca. 4 km2, onbewoond. Naam Roubaix

Roubaix (Robeke) Stad in het Franse dep. Nord in Frans-Vlaanderen; 97.750 inw. (1990). Vormt samen met Lille en Tourcoing een der snelstgroeiende Rouen

Rouen Stad in Frankrijk aan de Seine, hoofdstad van het dep. Seine- Maritime; 105.500 inw. (1990). Van oudsher belangrijke havenstad (4e zeehaven Roussillon

Roussillon Landstreek in het zuidwesten van Frankrijk, van de Pyreneeën tot de Middellandse Zee; belangrijkste plaats Perpignan. Wijnteelt, tuinbo

Rouvroy

Rouvroy Gemeente aan de Ton in de Belgische provincie Luxemburg (Belgisch Lotharingen); 27,67 km2, 1875 inw. (1997). De zuidelijkst gelegen Rovaniemi

Rovaniemi Stad in Noord-Finland aan de samenvloeiing van Ounasjoki en Kemijoki, hoofdstad van de provincie Lappi; ca. 34.000 inw. Op de Noordpoolcirkel, rozekwarts

rozekwarts Kwartsvariëteit met lichtroze, enigszins troebele kleur. Wordt veelal in grote ruwe massa's aangetroffen en verwerkt als siersteen. Zwart Rozenburg

Rozenburg Gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland op het vroegere eiland Rozenburg; 6,37 km2, 13.872 inw. (1997). Enige agrarische Rozendaal

Rozendaal Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland; 27,95 km2, 1154 inw. (1997). Agrarische activiteiten, toerisme, pendel (o.a. naar Arnhem)

RSFSR

RSFSR Russische Socialistische Federatieve Sovjetrepubliek.

rubelliet

rubelliet Rood tot violet gekleurde variëteit van het mineraal toermalijn. Bevat relatief veel lithium, dat opgenomen is in de chemische samenstelling. Rucphen

Rucphen Gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant; 60,96 km2, 22.277 inw. (1997). Scholencentrum, agrarische activiteiten, gevarieerde Ruda Slaska

Ruda Slaska Stad in de Poolse prov. Katowice in Opper-Silezië; 167.700 inw. (1992). Centrum van steenkoolmijnen en zware industrie. Dichtbevolkt rug (geo.)

rug (geo.) Langgerekt berg- of heuvelachtig gebied in een landschap of onder zeeniveau.

Ruhrgebied

Ruhrgebied (Roergebied) Een der grootste stedelijke concentraties ter wereld in de Bondsrepubliek Duitsland (Nordrhein-Westfalen); 4600 km2, ca. ruimteconsumptie

ruimteconsumptie De oppervlakte die een persoon of groep personen gebruikt. De snel toenemende ruimteconsumptie stelt in een land als Nederland ruimtelijk beleid

ruimtelijk beleid Al die overheidsmaatregelen die gericht zijn op de inrichting van de ruimte. In praktijk doelt men daarbij zowel op het ruimtelijk ordeningsbeleid ruimtelijk patroon

ruimtelijk patroon De wijze waarop verschijnselen of processen ten opzichte van elkaar in de ruimte gelegen zijn. Daarbij wordt er in deelgebieden ruimtelijk systeem

ruimtelijk systeem Geheel van geografische verschijnselen die onderling door relaties met elkaar verbonden zijn. Daardoor komen er in het systeem ruimtelijke associatie

ruimtelijke associatie (ook: ruimtelijke samenhang) Situatie waarin meerdere ruimtelijke spreidingen van verschijnselen in een gebied min of meer ruimtelijke differentiatie

ruimtelijke differentiatie (ook: ruimtelijke verscheidenheid) Het feit dat gebieden of regio's wat betreft één of meerdere kenmerken van elkaar verschillen. ruimtelijke geleding

ruimtelijke geleding Het herkennen van ruimtelijk aaneengesloten gebieden op basis van de ruimtelijke differentiatie. Ruimtelijke geleding is het resultaat ruimtelijke inrichting

ruimtelijke inrichting Het inrichten van een bepaalde plaats voor de gekozen bestemming. Dit kan spontaan gebeuren, zonder dat er een plan achter ruimtelijke interactie

ruimtelijke interactie Het verschijnsel dat de in een ruimte gelokaliseerde en op een bepaalde wijze gespreide activiteiten met elkaar in wisselwerking ruimtelijke ongelijkheid

ruimtelijke ongelijkheid De verschillen tussen gebieden, vooral de sociaal-economische verschillen die als onrechtvaardig of ongewenst worden bes

ruimtelijke ordening

ruimtelijke ordening Het overheidsbeleid dat zich bezig houdt met de toekomstige inrichting van de ruimte, de verdeling van de ter plaatse beschikbare ruimtelijke organisatie

ruimtelijke organisatie Het toekennen van een bepaalde bestemming of functie aan een gebied. Hierbij speelt het beleid van overheden in de vorm

Ruinen

Ruinen Gemeente in de Nederlandse provincie Drenthe; 114,11 km2, 7239 inw. (1997). Agrarische activiteiten, enige industrie, toerisme. Hervormd

Ruinerwold

Ruinerwold Gemeente in de Nederlandse provincie Drenthe; 40,24 km2, 3731 inw. (1997). Agrarische activiteiten (veeteelt); te Ruinerwold is de Vere

Ruiselede

Ruiselede Gemeente in de Belgische provincie West-Vlaanderen in het Tieltse; 30,20 km2, 5117 inw. (1997). Land- en tuinbouw (schorseneren, wortelen), Rumelange

Rumelange (Rümelingen) Gemeente in het Groothertogdom Luxemburg; ca. 3500 inw. Winning en verwerking van ijzererts, metaalindustrie, chemische Rumes

Rumes Gemeente in de Belgische provincie Henegouwen; 23,87 km2, 5104 inw. (1997). Agrarische activiteiten, pendel, enige industrie.

Rumst

Rumst Gemeente aan de samenvloeiing van Dijle, Nete en Rupel in de Belgische provincie Antwerpen; 19,90 km2, 14.468 inw. (1997). Land- en tuinbouw,

Rupel

Rupel Rivier in de Belgische provincie Antwerpen; 12 km. Ontstaat door samenvloeiing van Nete en Dijle te Rumst en stroomt in noordwestelijke richting ruraal-urbane migratie

ruraal-urbane migratie De trek van het platteland naar de stad. De massale groei van de westerse steden ontstond tijdens de Industriële Revolutie, rurale overbevolking

rurale overbevolking Het verschijnsel dat op het platteland meer mensen wonen dan er bestaansmiddelen zijn. Het gevolg is (verborgen) werkloosheid. ruralisatie

ruralisatie Verschijnsel dat het platteland als traditioneel agrarisch gebied verandert in een gebied waar verstedelijking of urbanisatie gaat overheersen. rurbanisatie

rurbanisatie Proces waarbij de bevolking in de landelijke gebieden steeds meer gebruik gaat maken van werkgelegenheid en voorzieningen in de steden. Ruse

Ruse (Roese) Stad in Bulgarije aan de Donau, hoofdstad van gelijknamige prov.; 192.370 inw. (1990; 2570 km2, 843.580 inw.). Belangrijkste Bulgaarse

Rusland

Rusland 2. Geografie

Rusland 2. Geografie Landschap Zowel het Europese als het Aziatische deel wordt gekenmerkt door uitgestrekte laagvlakten, omringd door plooiingsgebergt

Rusland 3. Samenleving

Rusland 3. Samenleving Het begin van de veranderingen in de Russische samenleving, toen nog deel uitmakend van de Sovjet-Unie, werd vanaf 1985

Rusland 4. Geschiedenis

Rusland 4. Geschiedenis Uit bodemvondsten blijkt dat rond 2500 v.C. het gebied tussen de Dnepr en de Oostzee bewoond werd door de Slaven. Rusland 5. Economie

Rusland 5. Economie In het begin van de jaren negentig werden de onder Sovjetleider Gorbatsjov ingezette economische hervormingen doorgezet.

Rusland Officiële naam: Rossijskaja Federatsija - Rossija (Russische Federatie - Rusland) Oppervlakte: 17.075.400 km2 Inwoners: 146.860.000 (1998)

russificatie

russificatie Het opdringen van de Russische cultuur (o.a. godsdienst, levensgewoonten en taal) aan de niet-Russische volken. Ook door middel van Rustenburg

Rustenburg Stad in Zuid-Afrika in West-Transvaal; ca. 34.600 inw. In de omgeving grootste platinamijnen ter wereld; verder winning van chroom rutiel

rutiel Mineraal uit de oxidengroep, chemische samenstelling TiO2. Dichtheid 4200 kg/m3, hardheid 6½. Tetragonale, zwart tot rode prismatische kristallen Ruurlo

Ruurlo Gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland in de Achterhoek; 65,19 km2, 8032 inw. (1997). Agrarische activiteiten, (dag)toerisme. Bezienswaardig: Rwanda

Rwanda 2. Geografie

Rwanda 2. Geografie Landschap Het Kivu-meer ligt in het westelijk deel van de Rift Vallei, op 1460 m hoogte. Ten oosten van dit meer loopt het Rwanda 3. Samenleving

Rwanda 3. Samenleving De Rwandese samenleving werd lange tijd gekenmerkt door de tegenstellingen tussen de Hutu en de Tutsi. Het democratiseri

Rwanda 4. Geschiedenis

Rwanda 4. Geschiedenis Rond 1000 n.C. werd de Oost-Afrikaanse hoogvlakte bewoond door Bantoetalige volken, die de oorspronkelijke Pygmeeënbevol

Rwanda 5. Economie

Rwanda 5. Economie De economie van Rwanda heeft een agrarisch karakter en is afhankelijk van de export van m.n. koffie. Sinds 1986 heeft de economie Rybinsk

Rwanda Officiële naam: République Rwandaise Oppervlakte: 26.388 km2 Inwoners: 7.956.000 (1998) Staatsvorm: presidentiële republiek Staatshoofd

Rybinsk (Andropov) Stad in Rusland aan de Boven-Volga en het stuwmeer van Rybinsk; ca. 252.000 inw. (1990). Scheeps- en machinebouw; metaal-, Rzeszów

Rzeszów Stad in Zuidoost-Polen, hoofdstad van gelijknamige prov. aan de Wislok in uitlopers van de Karpaten; 156.700 inw. (1992; prov. 4397 km

Saale

Saale 1. Rivier in Midden-Europa, ontspringt in het Fichtelgebergte in Beieren, stroomt door het Thüringer heuvelland en mondt bij Barby uit in de Saale-glaciaal

Saale-glaciaal Geologische periode uit het Pleistoceen, die duurde van 200.000 jaar geleden tot 130.000 jaar geleden. Het Saale-glaciaal wordt gekenmerkt Saalfeld

Saalfeld Stad in de Duitse deelstaat Thüringen aan de Saale; ca. 34.000 inw. Gevarieerde industrie. Het centrum heeft een middeleeuws karakter. Barfüsserkerk Saar

Saar (Sarre) Rivier in Frankrijk en de Bondsrepubliek Duitsland; 240 km. Ontstaat in de Vogezen waar Rode Saar en Witte Saar samenvloeien; mondt Saarbrücken

Saarbrücken Stad in de Duitse deelstaat Saarland aan de Saar; ca. 191.200 inw. (1990). De vroeger belangrijke steenkoolwinning is teruggelopen;

Saarland

Saarland Kleinste deelstaat van de Bondsrepubliek Duitsland, in het zuiden grenzend aan Frankrijk; 2569 km2, 1.076.900 inw. (1991). Hoofdstad: Saarlouis

Saarlouis Stad in de Duitse deelstaat Saarland (Bondsrepubliek Duitsland) aan de Saar; ca. 38.000 inw. Steenkoolmijnen; metaal-, glas- en houtverwerkende Saba

Saba Eiland in de Caribische Zee, kleinste der Nederlandse Antillen en behorend tot de Bovenwindse Eilanden; 13 km2, 1400 inw. (1991). Hoofdplaats: Sabah

Sabah Maleisische deelstaat op het eiland Borneo; 73.711 km2, 1.736.900 inwoners (1990). Hoofdstad: Kota Kinabalu. Productie van tabak, kokosnoten, Sachalin

Sachalin Eiland in de Zee van Ochotsk behorend tot Rusland, van het vasteland gescheiden door de Tatarenstraat en van het Japanse eiland Hokkaido Sacramento (rivier)

Sacramento (rivier) Rivier in de Amerikaanse staat California; 611 km. Ontspringt in het Klamathgebergte en mondt uit in de Baai van San Francisco, Sacramento (stad)

Sacramento (stad) Hoofdstad van de Amerikaanse staat California (sinds 1854) aan de rivier de Sacramento; 382.800 inwoners (1992). Handels-, SADC

SADC (Southern African Development Community) Opvolger van de SADCC (Southern African Development Coordinating Community). De SADCC Safi

Safi (Voorheen Asfi) Stad in Marokko aan de Atlantische Oceaan, hoofdstad van gelijknamige provincie; 845.000 inw. (1990). Belangrijke visserij- Sahara

Sahara Grootste woestijngebied ter wereld; beslaat een vierde van het Afrikaanse continent; 9.100.000 km2, 2.000.000 inw. (1990). Begrensd door Saharanpur

Saharanpur Stad in de Indiaase deelstaat Uttar Pradesh; 375.000 inw. (1991).

Sahel

Sahel (Arabisch: grensstreek) Gebied in Afrika ten zuiden van de Sahara, omvattend Senegal, Mauritanië, Mali, Burkina Faso, Niger en Tsjaad. Steppen- Saint Albans

Saint Albans Stad in het Engelse graafschap Hertfordshire ten noorden van Londen; ca. 122.000 inw. Marktplaats met enige gevarieerde industrie. Saint Andrews

Saint Andrews Stad in het Schotse regio Fife aan de Noordzee; ca. 11.000 inw. Markt- en badplaats. Ruïne van 12e/14e-eeuwse kathedraal en van Saint Catharines

Saint Catharines Stad in de Canadese provincie Ontario aan het Wellandkanaal, bij het Ontariomeer; 130.000 inw. (1991). Marktcentrum voor fruitteeltgebied Saint Helena

Saint Helena (Sint-Helena) Eiland in de Atlantische Oceaan, ca. 1900 km ten westen van Angola; 122 km2, 7.000 inw (1998), inclusief de bewoner

Saint Helens

Saint Helens Stad in het Engelse graafschap Merseyside ten noordoosten van Liverpool; ca. 190.000 inw. Centrum van steenkoolwinningsgebied; belangrijke Saint Helier

Saint Helier Hoofdstad van Jersey, het grootste der Britse Kanaaleilanden; ca. 28.000 inw. Haven met bootdienst naar Guernsey; visserij. Toeristencentrum Saint John

Saint John (St John) Stad in de Canadese provincie New Brunswick aan de monding van de Saint John (640 km) in de Fundy Bay; ca. 75.000 inw. Saint John's

Saint John's (St John's) Hoofdstad van de Canadese provincie Newfoundland op schiereiland aan de Atlantische Oceaan; ca. 95.000 inw. Belangrijk Saint Kitts

Saint Kitts 2. Geografie Landschap Saint Kitts en Nevis zijn de pieken van een onderzeese vulkanische bergketen. Het centrale deel van Saint Kitts Saint Kitts 3. Samenleving

Saint Kitts 3. Samenleving Naar schatting van de VN telde het land in 1994 41.000 inwoners, waarvan ca. 12.000 op Nevis. De bevolking groeit zeer Saint Kitts 4. Geschiedenis

Saint Kitts 4. Geschiedenis De eilanden werden door Columbus 'ontdekt' op zijn tweede reis (1493). Het grootste noemde hij naar zichzelf of naar Saint Kitts 5. Economie

Saint Kitts 5. Economie Landbouw is de voornaamste economische activiteit, maar het toerisme heeft in de jaren zeventig en tachtig flink aan betekenis Saint Lawrence

Saint Kitts Officiële naam: Federation of Saint Kitts and Nevis Oppervlakte: 262 km2 Inwoners: 42.000 (1998) Staatsvorm: parlementaire monarchie Saint Kitts 2. Geografie

Saint Lawrence Rivier in Canada en de VS; 1287 km. Ontspringt in het Ontariomeer en mondt met een ca. 600 km lang estuarium uit in de Golf van Saint Louis (VS)

Saint Louis (VS) (St. Louis) Stad in de Amerikaanse staat Missouri ; 383.700 inw. (1992), 2,4 miljoen in de agglomeratie. Zeer drukke haven, centrum Saint Lucia

Saint Lucia 2. Geografie

Saint Lucia 2. Geografie Landschap Saint Lucia is van vulkanische oorsprong. In het zuidwesten zijn de kegels van de uitgedoofde Gros en Petit Saint Lucia 3. Samenleving

Saint Lucia 3. Samenleving Bevolking Naar schatting van de VN bedroeg het inwonertal in 1994 141.000. De bevolking groeit langzaam doordat Saint Lucia 4. Geschiedenis

Saint Lucia 4. Geschiedenis Op Saint Lucia viert men 13 dec. 1502 als de dag waarop het eiland door Columbus 'ontdekt' werd. De Spanjaarden Saint Lucia 5. Economie

Saint Lucia 5. Economie Saint Lucia heeft een gemengde economie, waarin de rol van de overheid toeneemt. Aantrekken van buitenlands kapitaal Saint Paul

Saint Lucia Officiële naam: Saint Lucia Oppervlakte: 616 km2 Inwoners: 152.000 (1998) Staatsvorm: parlementaire monarchie in het Britse Gemene

Saint Paul Hoofdstad van de Amerikaanse staat Minnesota (1849) aan de samenvloeiing van Mississippi en Minnesota; ca. 272.000 inw. (agglomeratie Saint Peter Port

Saint Peter Port Hoofdstad van het Engelse Kanaaleiland Guernsey; ca. 17.000 inw. De haven exporteert fruit, groenten en bloemen. Toerisme. Schilderachtige Saint Petersburg

Saint Petersburg Stad in de Amerikaanse staat Florida aan de Tampa Bay op het Pinellas-schiereiland; 238.000 inw. (1990). Bijgenaamd Sunshine Saint Quentin

Saint Quentin Stad in het Franse dep. Aisne aan de Somme en aan het kanaal van Saint Quentin; ca. 72.000 inw. Regionaal centrum met van oudsher Saint Vincent

Saint Vincent 2. Geografie Landschap Het eiland Saint Vincent is van vulkanische oorsprong. De ruggegraat wordt gevormd door een vulkanische Saint Vincent 3. Samenleving

Saint Vincent 3. Samenleving Bevolking Medio 1994 werd het bevolkingsaantal door de VN geschat op 111.000. In 1993 bedroegen geboorte- en Saint Vincent 4. Geschiedenis

Saint Vincent 4. Geschiedenis De oudst bekende bewoners van de eilanden waren de Arawak-Indianen, die door de strijdlustige Carib-Indianen verdreven Saint Vincent 5. Economie

Saint Vincent 5. Economie De economie is vnl. gebaseerd op landbouw, de verwerking van landbouwproducten en toerisme. De rol van de overheid Saintes-Maries-de-la-Mer, Les

Saint Vincent Officiële naam: Saint Vincent and the Grenadines Oppervlakte: 389 km2 Inwoners: 119.000 (1998) Staatsvorm: parlementaire monarchie Saint Vincent 2. Geografie

Saint-Benoît-sur-Loire Dorp in het Franse dep. Loiret aan de Loire; 1880 inw. (1990). Beroemde Romaanse basiliek (11e-13e eeuw); ontwikkelde Saint-Brieuc

Saint-Brieuc Stad in Frankrijk, hoofdstad van het dep. Côtes-du-Nord, bij de Golf van Saint-Malo; 44.750 inw. (1990). Administratief, commercieel Saint-Denis

Saint-Denis 1. Stad in Frankrijk, in het dep. Seine-Saint-Denis, noordelijke randstad van Parijs; ca. 90.000 inw. Belangrijk industriecentrum. De portalen Saint-Émilion

Saint-Émilion Dorp in het Franse dep. Gironde ten oosten van Bordeaux; ca. 3000 inw. Enige dorpen in de omgeving mogen Saint-Émilion aan hun Saint-Étienne

Sainte-Ode Gemeente aan de Ourthe in de Belgische provincie Luxemburg (Ardennen); 97,87 km2, 2212 inw. (1997). Bosrijke gemeente met land- Saint-Benoît-sur-Loire

Saintes-Maries-de-la-Mer, Les Dorp in het Franse dep. Bouches-du- Rhône in de Camargue aan de Golf van Lion; 2230 inw. (1990). Visserij; badplaats. Sainte-Ode

Saint-Étienne Stad in Frankrijk aan de noordoostrand van het Centraal Massief, hoofdstad van het dep. Loire; 201.600 inw. (1990). Belangrijke, zich Saint-Georges-sur-Meuse

Saint-Georges-sur-Meuse Gemeente in de Belgische provincie Luik in de Maasvallei; 20,81 km2, 6682 inw. (1997). Agrarische activiteiten, uitgaande Saint-Germain-en-Laye

Saint-Germain-en-Laye Stad in het Franse dep. Yvelines, westelijke randstad van Parijs aan de Seine; 39.900 inw. (1990). Forensenstad; centrum Saint-Ghislain

Saint-Ghislain Gemeente aan de Hene in de Belgische provincie Henegouwen; 70,07 km2, 22.147 inw. (1997). Centrumfunctie met gevarieerde industrie Saint-Hubert

Saint-Hubert Gemeente in de Belgische provincie Luxemburg (Ardennen); 111,15 km2, 5763 inw. (1997). Omvat de dorpen Saint-Hubert, Arville, Saint-Jean-de-Luz

Saint-Jean-de-Luz Stad in het Franse dep. Pyrénées-Atlantiques aan de Côte d'Argent; 13.000 inw. (1990). Haven met belangrijke tonijnvisserij; drukke Saint-Léger

Saint-Léger Gemeente aan de Ton in de Belgische provincie Luxemburg (Belgisch Lotharingen); 35,86 km2, 3098 inw. (1997). Land- en bosbouw, Saint-Louis (Senegal)

Saint-Louis (Senegal) Stad in Senegal op een eiland in de monding van de Senegalrivier in de Atlantische Oceaan; 127.000 inwoners (1986). Have

Saint-Malo

Saint-Malo Stad in het Franse dep. Ille-et-Vilaine op een schiereiland aan het estuarium van de Rance in de Golf van Saint-Malo; 48.100 inw. (1990

Saint-Nazaire

Saint-Nazaire Stad in het Franse dep. Loire-Atlantique aan het estuarium van de Loire; 64.800 inw. (1990). Belangrijke voorhaven van Nantes met Saint-Nicolas (prov. Luik)

Saint-Nicolas (prov. Luik) Gemeente in de Belgische provincie Luik aan de Maas; 6,84 km2, 23.616 inw. (1995). Randgemeente van Luik met verschillende Saint-Pierre en Miquelon

Saint-Pierre en Miquelon Frans overzees gebiedsdeel ('collectivité territoriale') voor de kust van Newfoundland, Canada; 242 km2, 7.000 inw. (1998). Saint-Raphaël

Saint-Raphaël Stad in het Franse dep. Var aan de Middellandse Zee; ca. 26.600 inw. Badplaats met jachthaven en fraaie boulevards. Marineluchtmachtbasis, Saint-Tropez

Saint-Tropez Stad in het Franse departement Var aan de Middellandse Zee aan de voet van het Maurèsmassief; 5760 inw. (1990). Toeristencentrum Sajanisch Gebergte

Sajanisch Gebergte Gebergte in Zuid-Siberië (Rusland) tussen het Bajkalmeer en het Teletskmeer; 500-600 km lang, hoogste top Moenkoe Sardyk

Saksen (Duitsland)

Saksen (Duitsland) (Du: Sachsen) Deelstaat in Duitsland (voormalige DDR), in het zuiden begrensd door Tsjechië en in het oosten door Polen; 18.338 Saksen (gesch.)

Saksen (gesch.) 1. Germaanse volksstam, vanaf ca. 400 n.C. gevestigd tussen de Rijn en de Elbe, met als kerngebied het huidige Sleeswijk-Holstein. Saksen-Anhalt

Saksen-Anhalt (Du: Sachsen-Anhalt) Deelstaat in Duitsland (voormalige DDR); 20.443 km2, 2,8 miljoen inw. (1991). Hoofdstad: Maagdenburg (Magdeburg). Salado

Salado (Spaans voor 'zout') Naam van drie rivieren in Argentinië. 1. (Salado del Norte) 2010 km. Ontspringt aan de oostrand van de Andes als Juram

Salamanca

Salamanca Stad in Spanje aan de Tormes, hoofdstad van gelijknamige prov.; 162.900 inw. (1991; prov. 12.336 km2, 357.800 inw. in 1991). Agrarisch Salamis

Salamis Grieks eiland ten westen van Athene. In 480 v.C. versloeg de Griekse vloot (ca. 400 schepen, o.l.v. Eurybiades) in de slag bij S. de Perzische Salavat

Salavat Stad in Rusland, in de AR Basjkirië, aan de zuidwestvoet van de Oeral; 152.000 inwoners (1992). Winning en verwerking van olie; petrochemische, Salé

Salé Stad in Marokko aan de Atlantische Oceaan, voorstad van Rabat aan de monding van de Bou Regreg, die werd overbrugd in 1957; ca. 289.000 Salem (India)

Salem (India) Stad in de Indiase deelstaat Tamil Nadu op het Dekanplateau; 366.700 inw. (1991). Textiel-, glas-, metaal-, chemische, voedings- en Salem (Mass.)

Salem (Mass.) Stad in de Amerikaanse staat Massachusetts aan de Atlantische Oceaan; 38.000 inw. (1990). Havenstad (kustvaart) met gevarieerde Salem (Oregon)

Salem (Oregon) Hoofdstad van de Amerikaanse staat Oregon aan de Willamette; 108.000 inw. (1990). Handelscentrum voor de agrarische omgeving. Salerno

Salerno Stad in Zuid-Italië in de regio Campania aan de Golf van Salerno, hoofdstad van gelijknamige prov.; 147.500 inw. (1992; 4922 km2, 1.040.135 Salisbury

Salisbury (New Salem) 1. Stad in het Engelse graafschap Wiltshire aan de Avon; 105.300 inw. (1991). Verzorgend, handels-, verkeers-, industrie- en Salm

Salm Rivier in de Belgische provincies Luxemburg en Luik; ca. 30 km. Ontspringt ten noorden van Beho. Stroomt aanvankelijk noordoostwaarts en Salt Lake City

Salt Lake City Hoofdstad van de Amerikaanse staat Utah, 160.000 inwoners (1990), 1,1 miljoen inwoners in de agglomeratie. De stad is een centrum Salta

Salta Stad in Argentinië in het dal van de Lerma in de Andes, hoofdstad van gelijknamige provincie; ca. 375.000 inw. (1991; prov. 154.775 km2, 822.400 Saltillo

Saltillo Hoofdstad van de Mexicaanse staat Coahuila in de Sierra Madre Oriental; 440.800 inw. (1990); in het district woonden in 1991 bijna 2 mln Salto

Salto (Voluit: Embalse Salto Grande) Stad in West-Uruguay aan de Uruguay-rivier op de grens met Argentinië tegenover Concordia, hoofdstad van Salvador

Salvador (Voorheen São Salvador, en Bahía) Stad in Brazilië, hoofdstad van de deelstaat Bahía aan de Atlantische Oceaan; 2.056.000 inw. (1991). Salween

Salween (Chinees: Nu-chiang) Rivier in Centraal- en Zuidoost-Azië; 2820 km. Ontspringt in Oost-Tibet, stroomt door China en Burma en mondt met Salzburg

Salzburg Stad in Oostenrijk aan de Salzach, hoofdstad van gelijknamig Bondsland; 143.980 inw. (1991; bondsland 7154 km2, 482.360 inw. in 1991). Salzgitter

Salzgitter Stad in de Duitse deelstaat Niedersachsen; 113.600 inw. (1990). Gelegen in een der rijkste ijzerertsgebieden van Europa. Zware industrie;

Samara

Samara (Koejbysjev) Stad in Rusland aan de monding van de Samara in de Volga; 1,3 miljoen inw. (1990). Ligging Samara ligt op bijna 900 km van Samarkand

Samarkand Stad in Oezbekistan in een oase aan de Zeravsan; 370.000 inw. (1990). industriecentrum aan kruispunt van wegen en spoorwegen; luchthaven; Samarra

Samarra Stad in Irak, aan de Tigris ten noorden van Bagdad; 20.000 inwoners (1985) Bedevaartplaats der sjiieten met graftombes van religieuze leiders. Sambre

Sambre (Samber) Rivier in Noord-Frankrijk en België; 190 km. Ontspringt bij het Franse plaatsje La Capelle op 220 m hoogte. Stroomt resp. westwaarts, Sambreville

Sambreville Gemeente aan de Sambre in de Belgische provincie Namen: 34,19 km2, 27.352 inw. (1997). Agrarische activiteiten, industrie (vooral metaalbewerking

Samoa

Samoa (VS) (American Samoa/Amerikaans Samoa) Eilandengroep in de Grote Oceaan ten noordoosten van Fiji; 195 km2, 62.000 inw. (1998). Hoofdstad: Samos

Samoa 2. Geografie Landschap De eilanden zijn van vulkanische oorsprong en worden omringd door koraalriffen. Savai'i wordt beheerst door een Samoa 3. Samenleving

Samoa 3. Samenleving Bevolking In 1994 telden de eilanden 169.000 inwoners. Het geboortecijfer bedroeg 33 per 1000 en het sterftecijfer 6,2 per Samoa 4. Geschiedenis

Samoa 4. Geschiedenis De eerste bewoners van Samoa waren waarschijnlijk afkomstig van Fiji. In de 10e eeuw moesten zij verschillende aanvallen

Samoa 5. Economie

Samoa 5. Economie De economie is grotendeels afhankelijk van de landbouw. De belangrijkste exportgewassen zijn kopra, taro en cacao. In het midden Samoa (VS)

Samoa Officiële naam: Malo Tuto'atasi o Samoa (Onafhankelijke Staat Samoa) Oppervlakte: 2831 km2 Inwoners: 224.500 (1998) Staatsvorm: parlementaire Samoa 2. Geografie

Samos (Turks: Susam-Adasi) Eiland in de Egeïsche Zee voor de Turkse kust, hoofdeiland van de Griekse pref. Samos; 476 km2, ca. 33.000 inw. Hoofdstad: Samsun

Samsun Stad in Noord-Turkije aan de Zwarte Zee, hoofdstad van gelijknamige provincie; 303.980 inw. (1990). Belangrijke haven met export van tabak, San Antonio

San Antonio Stad in de Amerikaanse staat Texas; 966.400 inw. (1992). industrieel, commercieel en cultureel centrum. Universiteiten, aartsbisschopszetel. San Cristóbal

San Cristóbal Hoofdstad van de Venezuelaanse deelstaat Táchira op een plateau in de Cordillera de Mérida bij de Colombiaanse grens; 240.000 inw. San Diego

San Diego Stad in California (VS) aan de Grote Oceaan bij de Mexicaanse grens; 1.148.800 inw. (1992). Marine- en handelshaven met export van San Fernando

San Fernando 1. Stad in de Zuid-Spaanse prov. Cádiz aan de Baai van Cádiz; ca. 79.000 inw. Havenstad met scheepsbouw, voedingsmiddelenindustrie San Francisco

San Francisco Stad in California (VS) aan de Grote Oceaan en de Baai van San Francisco; 728.900 inwoners (1992; agglomeratie San Francisco-Oakland: San Gimignano

San Gimignano Plaats in de Italiaanse regio Toscane ten zuiden van Florence; ca. 7100 inw. Schilderachtig, goed bewaard gebleven, middeleeuws, San Ildefonso

San Ildefonso (La Granja) Dorp in de Spaanse prov. Segovia 80 km ten noorden van Madrid. In het paleis La Granja (gebouwd tussen 1720-39) de San José (Costa Rica)

San José (Costa Rica) Hoofdstad van Costa Rica (1823) en van gelijknamig provincie in een vruchtbare vallei; 300.000 inw. (1991; provincie 490

San José (VS)

San José (VS) Stad in California (VS) in het hart van Silicon Valley nabij de zuidoever van de Baai van San Francisco; 801.300 inw. (1992). Industrieel San Juan (Argent.)

San Juan (Argent.) Stad in Argentinië aan de San Juan, hoofdstad van de gelijknamige provincie; 358.400 inw. (1990; prov. 89.651 km2, 528.800 San Juan (Puerto Rico)

San Juan (Puerto Rico) Hoofdstad van Puerto Rico, gelegen aan de Atlantische Oceaan; ca. 430.000 inw. (1990). Belangrijkste haven met uitsteken

San Luis Potosí

San Luis Potosí Stad in Midden-Mexico, hoofdstad van gelijknamige deelstaat; 525.800 inw. (1990; deelstaat 63.068 km2, 2.003.200 inw. in 1990). San Marino

San Marino 2. Geografie Landschap San Marino ligt op een aantal uitlopers van de Apennijnen. Geen enkel deel ligt lager dan 100 m boven de zeespiegel, San Marino 3. Samenleving

San Marino 3. Samenleving Bij de eerste volkstelling, in 1864, telde San Marino 7080 inwoners. In 1994 werd dit aantal geschat op 25.000. Onge

San Marino 4. Geschiedenis

San Marino 4. Geschiedenis San Marino is een van de oudste onafhankelijke staten ter wereld. Volgens de overlevering werd het in 301 n.C. gesticht

San Marino 5. Economie

San Marino 5. Economie De Sanmarinese economie is sterk verweven met de Italiaanse. Het bnp per inwoner is niet bekend, omdat de economische San Miguel de Tucumán

San Marino Officiële naam: Repubblica di San Marino Oppervlakte: 60,6 km2 Inwoners: 24.500 (1998) Staatsvorm: republiek Staatshoofd: 2 om de San Marino 2. Geografie

San Miguel de Tucumán (Ook wel: Tucumán) Hoofdstad van de provincie Tucumán, in Noordwest-Argentinië; 626.100 inw. (1990). Bijnaam 'tuin San Pedro Sula

San Pedro Sula Stad in Noord-Honduras, hoofdstad van het departement Cortés; 350.000 inw. (1993). Tweede stad van Honduras. Financieel, handels- San Remo

San Remo Stad in de Italiaanse provincie Imperia aan de Ligurische Zee; 59.600 inw. (1990). Bloementeelt en tuinbouw. Luxe badplaats aan de Rivièra San Salvador

San Salvador Hoofdstad van El Salvador (1839) en van gelijknamig departement, gelegen op bijna 700 m. hoogte; incl. agglomeratie anderhalf miljoen San Sebastián

San Sebastián (Baskisch: Donostia of Izurum) Stad in Spanje, hoofdstad van de Baskische provincie Guipúzcoa aan de monding van de Oria in een Sanchi

San'a' Na de vereniging van de beide Jemens tot één republiek (in 1990) werd San'a' de nationale hoofdstad. Daarvoor hoofdstad van Noord-Jemen Saône

Sanchi Plaats in Midden-India, in de deelstaat Madhya Pradesh, ten noordoosten van Bhopal. Bezit talrijke boeddhistische monumenten, waarvan de Sandakan

Sandakan Stad in Maleisië op Noordoost-Borneo in de deelstaat Sabah aan de Suluzee; 223.400 inwoners (1991). Vissers- en handelshaven met export sandr

sandr (ook: spoelzandvlakte) Waaiervormig sedimentatiegebied in het front van een ijstong. Een sandr is een voorbeeld van een fluvioglaciale afzetting. Sandviken

Sandviken Stad in Zweden aan het Stormeer, 150 km ten noorden van Stockholm; ca. 41.000 inw. Een der grootste staalfabrieken van Zweden (werktuigen, saneren (geo.)

saneren (geo.) Het 'gezond maken' van wijken door kaalslag of door het opknappen van bestaande woningen. Vaak gebruikt men de term saneren saneringsnomadisme

saneringsnomadisme Cynische betiteling voor de groep economisch zwakkeren die door sanering van hun buurt gedwongen worden te verhuizen sanidien

sanidien Mineraal uit de groep der tektosilicaten, behorend tot de monocliene veldspaten, maar meestal is ook natrium aanwezig. Hardheid 6, dichtheid Sankt Anton

Sankt Anton Dorp in Oostenrijk in Tirol bij de Arlberg op 2100 m hoogte; ca. 2150 inw. Wintersport; zomertoerisme.

Sankt Florian

Sankt Florian Plaats in Ober-Österreich ten zuidoosten van Linz; ca. 4000 inw. Bekend door het klooster der reguliere kanunniken van St.-Augustinus. Sankt Gallen

Sankt Gallen (Saint-Gall) Stad in Zwitserland ten zuiden van het Bodenmeer, hoofdstad van gelijknamig kanton; 71.800 inw. (1992; kanton 2014 km

Sankt Goar

Sankt Goar Stad in de Duitse deelstaat Rheinland-Pfalz aan de Rijn tegenover Sankt Goarshausen; ca. 3600 inw. Wijnbouw in de omgeving; enige Sankt Moritz

Sankt Moritz Dorp in het Zwitserse kanton Graubünden in de Rätische Alpen aan het Sankt Moritzmeer; ca. 5000 inw. Omgeven door schitterende Sankt Pölten

Sankt Pölten Stad in Niederösterreich aan de Traisen ten westen van Wenen in Oostenrijk; 49.800 inw. (1991). Spoorwegwerkplaatsen; machine-, textiel- Sankt Vith

Sankt Vith (Saint-Vith) Gemeente aan de Ourthe in de Belgische provincie Luik; 146,93 km2, 8808 inw. (1997). Veeteelt, enige industrie, toerisme Sanliurfa

Sanliurfa (voorheen Edessa, later Urfa) Stad in Zuidoost-Turkije, hoofdstad van gelijknamige provincie; 277.000 inwoners (1990). Verzorgend en handelscentrum Sanlúcar de Barrameda

Sanlúcar de Barrameda Stad in de Zuid-Spaanse prov. Cádiz aan de monding van de Guadalquivir in de Atlantische Oceaan; ca. 48.500 inw. Vissers

Santa Ana

Santa Ana 1. Stad in El Salvador, hoofdstad van gelijknamig dep.; 208.000 inw. (dep. 2023 km2, ca. 472.000 inw.). Tweede stad van het land, centrum Santa Barbara

Santa Barbara Stad in California (VS) aan de Grote Oceaan; 89.000 inwoners (1992), 380.000 in de agglomeratie. Badplaats met mooie stranden; Santa Cruz de Tenerife