Jeroensommegang

Ontstaan

In 1429 verhief de bisschop van Utrecht Noordwijk tot officieel erkende bedevaartplaats. De officiële feestdag van Jeroen werd bepaald op 17 augustus, de dag van zijn overlijden. De jaarlijkse 'ommegang' of processie door het dorp op zijn feestdag kreeg nu eveneens een officiële status. De ommegang vond plaats langs de vijf heilige bruggen, het martelveld (de plaats waar Jeroen in 856 was terechtgesteld) en de Sint-Jeroenskerk (thans Oude Jeroenskerk), gebouwd op de plaats waar ruim honderd jaar na zijn dood zijn graf was gevonden.

Langs de vijf 'heilige' bruggen

De oude dorpskern van Noordwijk werd in de middeleeuwen omsloten door een drietal wateren. In het oosten liep de Maandagse Wetering. Aan de zuidkant liep de Woensdagse Wetering in een bocht naar het noorden. De Dinsdagse Wetering liep langs de noordkant en kwam op de plek waar zich nu de Weteringkade bevindt samen met de Woensdagse Wetering.

Volgens oude beschrijvingen begon de tocht op de St. Victorbrug (nr. 3) of Molenbrug (hoek St.-Jeroensweg, Wilheminastraat, Scheveningsestraat en Molenstraat). De processie, waarin een reliekschrijn met de schedel van Sint-Jeroen werd gedragen, leidde vervolgens door de St. Jeroensweg, de St. Jeroenskroft (of Calorama) naar de St. Pietersbrug of Schiebrug (nr. 4).

Daarna liep men door de Voorstraat naar de St. Jeroenskerk. Na door de tuin van de kerk te hebben gelopen, trok men verder door de Voorstraat naar de St. Jeroensbrug of Westeinderbrug (nr. 5).

Hier keerde de processie terug, volgde de Voorstraat en ging linksaf de Douzastraat in om zo te komen bij de St. Maartensbrug of St. Jacobsbrug (nr. 1). Er wordt aangenomen dat dichtbij deze brug in de 9e eeuw de kapel van St. Maarten, het oorspronkelijke kerkje van Noordwijk, heeft gestaan.

Vervolgens trok men via de Pickéstraat en Lijnbaansweg naar de Breloftsbrug (nr. 2, hoek Zeestraat/Lijnbaansweg). Via de Zeestraat, Molenstraat, Wilhelminastraat en Heilige Geestweg trok de processie naar de kerk, waar de processie werd ontbonden.

Einde

In 1573 ging de dorpskerk van Noordwijk over in protestantse handen. Aan de bedevaarten en de Jeroensommegang werd daarna een einde gemaakt.

Tegelijk met de uitbreiding van de dorpskern in vooral de eerste helft van de 20e eeuw werden verschillende weteringen overkluisd. Dit betekende het einde van de bruggen: zij zijn als zodanig in het dorpsbeeld niet meer zichtbaar.

Het plan van de gemeente om de St. Jeroensbrug in de Voorstraat in nieuwe vorm in ere te herstellen is helaas afgeketst (zie Leidsch Dagblad 21 oktober 2010).

Zie ook Vijf heilige bruggen.