Groenhout-bibliotheek
De collectie van Theodorus Groenhout
Bijna drie eeuwen lang stond in de pastorie van de Sint-Jeroensparochie in Noordwijk een kostbare bibliotheek. Het waren de boeken van pastoor Theodorus Groenhout, die in 1716 overleed. Hij liet een boekerij na van 530 mooie boekwerken, inclusief vier handschriften en enkele atlassen.
De Historische Werkgroep van de parochie vond het een aantal jaren geleden niet meer verantwoord de boeken nog langer in de pastorie te bewaren: een brand zou deze waardevolle werken kunnen vernietigen. Sinds 2008 hebben de boeken een veilig onderkomen gevonden in de Universiteitsbibliotheek Leiden door deze als langdurige bruikleen over te dragen.
Een foto van de verhuizing van de bibliotheek naar de Universiteit van Leiden. Meer foto's.
Wie was pastoor Theodorus Groenhout?
Theodorus Groenhout werd omstreeks 1640 in Haarlem geboren als zoon van de advocaat Willem Groenhout (1608/9-1691), die twee jaar daarvoor was getrouwd met Liesbeth Dirks Bugge. Zij overleed reeds op 1 februari 1642, Vader Groenhout hertrouwde op 30 januari 1652 met Maria Valcke († 1686). Uit dit huwelijk werden vier kinderen geboren: twee zonen en twee dochters. Theodorus volgde een priesteropleiding in Frankrijk en werd in 1663 gewijd. Hij vervulde verschillende kerkelijke functies en stond achtereenvolgens als pastoor in Edam (1665), Limmen (1680) en Noordwijk (1691). De familie Groenhout was zeer bemiddeld. In Noordwijk was Theodorus de hoogst aangeslagene in het belastingregister. Zijn financiën stelden hem in staat een mooie boekenverzameling aan te leggen, vooral op theologisch terrein. In dezelfde tijd was er in de katholieke kerk in de Republiek sprake van een ernstig conflict, die zou leiden tot de afsplitsing van de oud-katholieke kerk. In dit conflict koos Theodorus Groenhout uiteindelijk de kant van Rome.
Van pastoor Theodorus Groenhout zijn geen portretten bekend. Wij kennen wel zijn handtekening. Op een van de Jansoniusatlassen, die hij in zijn bezit had, heeft hij onder zijn eigen handtekening het jaartal 1691 gezet.
Zijn boekencollectie bestaat uit 490 titels in 531 banden. De meeste werken zijn uit de zestiende en zeventiende eeuw. Ongeveer twintig procent is na de dood van Groenhout aan de collectie toegevoegd. De titels betreffen doorgaans katholieke theologie en kerkgeschiedenis. De bibliotheek van Groenhout is altijd in de Noordwijkse rooms-katholieke parochie gebleven en is telkens met pastorie en kerkgebouw meeverhuisd. In 2008 is de collectie, met toestemming van het bisdom Rotterdam, in bruikleen overgedragen aan de Universiteitsbibliotheek in Leiden.
De bibliotheek beschikte tot dan toe nog niet over katholieke collecties, dus deze bruikleen vult een belangrijke leemte in onderzoeksmateriaal voor onderwijs en onderzoek aan de Universiteit van Leiden. 90% van boeken in de Groenhout bibliotheek was nog niet te vinden in de collecties van de Universiteit Leiden, maar sloot prachtig aan bij de bestaande collecties. Een tiende deel is niet te vinden bij andere Nederlandse instellingen.
De boeken zijn vermoedelijk in de negentiende eeuw genummerd. Deze nummering is aangehouden bij het catalogiseren van de collectie door de Universiteitsbibliotheek in Leiden. De boeken zijn als bruikleen van de parochie ook voorzien van het parochiestempel.Janssonius-atlassen: ook deze zijn later (september 2009) in bruikleen overgedragen aan de Universiteitsbibliotheek te Leiden. Zie foto's.
Najaarslezing november 2009
Dr. Anton van der Lem heeft over het onderwerp Theodorus Groenhout de traditionele najaarslezing, georganiseerd door dorpsvereniging De Oude Dorpskern i.s.m. de Gemeente Noordwijk, verzorgd. Tijdens deze lezing is de actie Adopteer een boek gelanceerd.
De eerste bladzijde van de Biblia Latina, in 1487 verschenen in Neurenberg. Het is het oudste boek van de collectie Theodorus Groenhout.
Toegang tot de collectie
De werken uit de Groenhout-collectie zijn op aanvraag in te zien in de Leeszaal Bijzondere Collecties voor iedereen met een lenerpas of inzagepas. Deze zaal biedt een moderne studieomgeving waar men op zijn gemak kostbare, kwetsbare, bijzondere collecties met behulp van de nodige voorzieningen kan bekijken en onderzoeken.
De boeken zijn opvraagbaar via de digitale catalogus van de UB.
De collecties worden bewaard onder speciale, beschermende omstandigheden die de werken zo lang mogelijk mooi, bruikbaar en veilig houden. Zo blijven deze materialen, die van groot historisch en cultureel belang zijn, beschikbaar voor onderzoekers, studenten en andere geïnteresseerden.
Waar mogelijk worden bijzondere materialen zoals oude drukken, handschriften, foto’s en prenten gedigitaliseerd zodat ze via internet nog makkelijker en zelfs wereldwijd toegankelijk zijn. Vaak zijn er afbeeldingen bij de beschrijvingen beschikbaar die u digitaal kunt onderzoeken door in te zoomen, te roteren, of naast elkaar te plaatsen voor vergelijking of voor een totaalbeeld. Kijkt u eens op Collectie Theodorus Groenhout.