TEΠA

Τίτλος του πρότζεκτ:

Στάδια Προσαρμογής Καθεστώτων στον Αστικό Ιστό

Μελέτη και σχεδιασμός: Κωσταντία Μάνθου και Μιχάλης Κυριαζής

Εικονογράφηση και Φωτογραφία: Γιάννης Σαββίδης

Στην έρευνα αυτή, οι Κυριαζής και Μάνθου μελέτησαν τις κοινωνικοπολιτικές μεταβολές που συντελέστηκαν στην περιοχή του χωριού Τζανέρι, μιας περιοχής που γνώρισε τόσες ριζικές και ιδεολογικά φορτισμένες αλλαγές, όσο καμία άλλη στην Αττική.

Το Τζανέρι ήταν ένα χωριό που κύρια ασχολία του ήταν τα περιβόλια και η παραγωγή κρασιού, και ενσωματώθηκε στον πολεοδομικό και διοικητικό ιστό της Αθήνας μετά το 1929.

Το όνομά του ταυτίστηκε με το αεροδρόμιο που χτίστηκε εκεί κατά τη διάρκεια του καθεστώτος του πέλεκυ. Την ίδια εποχή επεκτάθηκε προς την κατεύθυνσή του και το τμήμα της πόλης που πήρε το όνομα των Νέων Ιλισίων.

Με την κατασκευή του αεροδρομίου το δικτατορικό καθεστώς θέλησε να αναδείξει τις ιδεολογικές του αρχές, οι οποίες βασίζονταν στην αρχαιολατρία και τη φυλετική υπεροχή των Νεοελλήνων.

Το αεροδρόμιο που εγκαινιάστηκε ήταν ένα από τα καλύτερα της Ευρώπης και σχεδιάστηκε έτσι, ώστε να «απολήγουν» σε αυτό τα Νέα Ιλίσια με τη μεγαλομανή πολεοδομία τους. Ο νέος οικισμός πήρε τη θέση της κατοικημένης ημιαγροτικής περιοχής απορροφώντας την.

Ο ευθύς κεντρικός άξονας της καινούργιας αστικής επέκτασης, η πρώην Λεωφόρος Ικάρων και νυν Λεωφόρος Κωνσταντίνου Ταβουλάρι κατέληγε συμμετρικά  ακριβώς  στο κεντρικό κτίριο του αερολιμένα που βρισκόταν στην Πλατεία Αεροδρομίου, τη μεγαλύτερη πλατεία της πόλης.

Εντός του αεροδρομίου κατασκευάζονταν και τα πολεμικά αεροσκάφη που έλαβαν μέρος στη γνωστή εκστρατεία εναντίον της Τουρκίας. Εκεί γεννήθηκε η πίστη στην «αυτοκρατορία των αιθέρων», όπως την είχε οραματισθεί ο Μαρίνης μαζί με πολλούς ομοϊδεάτες του.

Μετά την πτώση του πελεκισμού στο τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, το αεροδρόμιο συνέχισε να λειτουργεί έχοντας χάσει πλέον τη συμβολική του αξία, ως αιχμή του δόρατος του προηγούμενου καθεστώτος. Το νέο αεροδρόμιο χτίστηκε κοντά στην Ελευσίνα το 1988, ενώ το αεροδρόμιο Τζανερίου, που χρησιμοποιείτο πλέον μόνο από την πολεμική αεροπορία και για τις επισκέψεις ξένων πολιτικών, έκλεισε οριστικά δυο χρόνια αργότερα.

Τελικά, στη θέση του παλιού αεροδρομίου ξεκίνησε το 1996 η ανέγερση του Τεχνολογικού και Επιστημονικού Πάρκου Αθηνών (ΤΕΠΑ).

Το ΤΕΠΑ δημιουργήθηκε στα πλαίσια της προσπάθειας να συνδεθεί ο ιδιωτικός τομέας των τεχνολογικών επιχειρήσεων αιχμής τόσο με την δημόσια έρευνα και παιδεία, όσο και με την ίδρυση νέων ερευνητικών κέντρων.

Η έκταση του Τζανερίου βρίσκεται για δεύτερη φορά στην πρωτοπορία και προβάλλεται και πάλι ιδεολογικά για βαρύγδουπους συμβολισμούς εκ μέρους της εξουσίας: ενώ την πρώτη φορά είχε λειτουργήσει ως λίκνο της τεχνολογίας που θα δόξαζε τον πελεκιστικό επεκτατισμό, ως προϊόν μιας αλαζονικής εξουσίας, τώρα θα έμπαινε στην υπηρεσία της ανάπτυξης  όχι μόνο της επιστήμης και της έρευνας , όπως τόνιζε το διαφημιστικό υλικό, αλλά κυρίως της σύνδεσης αυτών των δύο με τα κέντρα αποφάσεων. Μάλιστα, σε μια άστοχη προσπάθεια να αντιπαρατεθεί με τον Μαρίνη, ο υπουργός Ερευνών και Επιστημών Φάνης Βατούρλος αποκάλεσε την περιοχή «αυτοκρατορία της γνώσης».

Η μελέτη των Μάνθου και Κυριαζή διερευνά τη σχέση ανάμεσα στην εκάστοτε εξουσία από τη μία και τη στρατηγική αξία μιας αστικής έκτασης από την άλλη συμπεριλαμβανομένων των μεταβλητών παραγόντων που την συνθέτουν.

Απόσπασμα του πίνακα 1 όπως έχει διαμορφοθεί η περιοχή σήμερα. Η αστική πίκνωση έχει είσβάλλει και στην

αλάνα του αεροδρομείου με τα κτίσματα του ΤΕΠΑ. Η λεωφόρο απόκτισε δεντροστοιχίες που εμποδίζουν μια

αίσθηση πεδίου παρελάσεων.

Απόσπασμα του πίνακα 1  με την απεικόνιση του 2007. Διακρίνονται η μετατροπή του αεροδρομίου σε

Τεχνολογικό και Ερευνητικό Πάρκο Αθηνών

Αρχιτεκτονικό σχέδιο του 1931 που απεικονίζει την Λεωφόρο Ικάρων της πελεκιστικής

εποχής όπως καταλήγει στο Αεροδρόμιο

Λεπτομέρεια του πίνακα 2

Πολυκατοικία πρότυπο του δικτατορικού καθεστώς που προοριζόταν για τα Νέα

Ιλίσια. Σχεδιάστηκε το 1928 από τον Αρχιτέκτονα του καθεστώτος Γιάννη Σελιάκο.

 Φωτογραφία του πίνακα 2. Το μουσείο ντιζάιν και ο παλαιός τερματικός του αεροδρομίου

Φωτογραφία από τον πίνακα 2. Η έδρα της ΗellasSteel στο ΤΕΠΑ

Φωτογραφία από τον πίνακα 2. Διακρίνονται τα γραφεία των εταιριών υψηλής τεχνολογίας GLJ και Fourtis Inc.

Οι δύο πίνακες της μελέτης όπως παρουσιάστηκαν στον χώρο.