Το 1830 με την υπογραφή του Πρωτοκόλλου του Λονδίνου αναγνωρίζεται η ανεξαρτησία της Ελλάδας με πρώτο κυβερνήτη τον Καποδίστρια.
Μεταφέρεται η πρωτεύουσα από το Ναύπλιο στην Αθήνα, διότι είναι το λαμπρό σύμβολο της κλασικής Ελλάδας, με διεθνή απήχηση. Είναι μια κίνηση να ταυτιστεί το νεοσύστατο κράτος με το αρχαίο ελληνικό πνεύμα.
Η Αθήνα, όμως, την εποχή αυτή δεν έχει καμιά σχέση με τη δοξασμένη πόλη της αρχαιότητας.
Οι οικονομικές δομές του νεοσύστατου ελληνικού κράτους δεν έλυσαν το πρόβλημα της διανομής της αγροτικής γης στους μικροκαλλιεργητές, που εξακολουθούσαν να είναι η κυρίαρχη μορφή αγροτικής εκμετάλλευσης.
Η απελευθέρωση επιδεινώνει την κατάσταση στους καλλιεργητές, οι οποίοι ζουν κάτω από αβάσταχτη φτώχεια και πλήρη εξάρτηση από τους νέους γαιοκτήμονες, χάνοντας και τη μόνη «προστασία» που τους προσέφερε το παλαιό φεουδαρχικό δίκαιο των τσιφλικάδων: τη μη δυνατότητα του γαιοκτήμονα-τσιφλικά να τους εκδιώξει από τον κλήρο που καλλιεργούσαν.
Παρατηρήθηκε δε το φαινόμενο η παραγωγή της Ελλάδας σε σιτηρά να είναι ελλειμματική, και να αδυνατεί να θρέψει τον πληθυσμό με τα δικά της προϊόντα.
Με την προσάρτηση της σιτοπαραγωγού Θεσσαλίας στην Ελλάδα το 1881 λύθηκε το πρόβλημα της έλλειψης σιτηρών, κάτι που εξυπηρετούσε τους στόχους της ελληνικής αστικής τάξης μετά την βιομηχανοποίηση του αγροτικού τομέα.
Η μεγάλη αγροτική εξέγερση του Κιλελέρ το 1910 έχει ως κύριο στόχο ακριβώς την επίλυση των προβλημάτων των αγροτών, την απαλλοτρίωση δηλαδή, προς όφελός τους, των κλήρων που οι ίδιοι καλλιεργούσαν. Έτσι σηματοδοτείται μια νέα φάση στην εξέλιξη του αγροτικού ζητήματος.
Η αγροτική μεταρρύθμιση του 1917-1922 συνεπικουρούμενη και από τις έντονες διεκδικήσεις των μικρασιατών προσφύγων, που ζητούσαν την αποκατάστασή τους, διαμορφώνει το πρόσωπο της ελληνικής αγροτικής οικονομίας μέχρι και το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Με τους Βαλκανικούς πόλεμους η Ελλάδα επεκτείνεται κατακτώντας τις περιοχές Ήπειρο και Μακεδονία και μεγάλο μέρος του Αιγαίου.
Η Αθήνα μέχρι τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο αναπτύσσεται ομαλά, έχοντας 400.000 κατοίκους το 1913.
Με τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ο χάρτης της Ευρώπης αλλάζει τελείως.
Η Ελλάδα συμμαχεί με την Αντάντ (Γαλλία - Αγγλία - Ρωσία) και λαμβάνει μέρος στις επιχειρήσεις κατά Βουλγάρων και Τούρκων προσπαθώντας να επεκταθεί σε εδάφη με ελληνικό πληθυσμό. Κατακτά τη Θράκη και προελαύνει στο εσωτερικό της Τουρκίας, αλλά την εγκαταλείπουν οι μεγάλες δυνάμεις που στρέφονται προς τον Κεμάλ Ατατούρκ.
Η Ελλάδα ηττάται και οπισθοχωρεί. Η Τουρκία καταλαμβάνει ολόκληρη την περιοχή της Μικράς Ασίας και της Ανατολικής Θράκης. Πόντιοι, Μικρασιάτες και Θρακιώτες αναγκάζονται να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους.
1.500.000 πρόσφυγες έρχονται στην Ελλάδα και εγκαθίστανται πρόχειρα στις παρυφές των πόλεων. Η Αθήνα και ο Πειραιάς διπλασιάζουν απότομα τον πληθυσμό τους.
Αυτή η έξαρση του πληθυσμού ευνοεί την ανάπτυξη της βιομηχανίας λόγω φθηνού και άφθονου εργατικού δυναμικού. Έτσι ο προσφυγικός Πειραιάς και η προσφυγική Νέα Ιωνία έγιναν σημαντικά βιομηχανικά κέντρα.
Μέσα στην εργατική τάξη και στα λαϊκά στρώματα αναπτύσσονται αριστερά και προοδευτικά κινήματα με αποτέλεσμα την έκπτωση του βασιλιά και την εγκαθίδρυση της Δημοκρατίας.
Μέσα από πολιτικές αναταραχές και από συνεχείς αλλαγές του εκλογικού σώματος έχουμε την επικράτηση του Ι. Μεταξά, ο οποίος διαλύει τη Βουλή και επιβάλλει φασιστική δικτατορία, επαναφέροντας και το Βασιλιά Γεώργιο Β΄.
Ο Β. Παγκόσμιος Πόλεμος θα επιφέρει ακόμα μια ανακατάταξη στους λαούς της Ευρώπης. Στην Ελλάδα έχουμε Γερμανική, Ιταλική και Βουλγαρική κατοχή. Η κυβέρνηση και όλη η μεγαλοαστική τάξη εγκαταλείπει τη χώρα και εγκαθίσταται στην Αίγυπτο.
Η κατάσταση στην Αθήνα είναι εξαιρετικά δύσκολη. Το φάσμα της πείνας πλανάται πάνω από την πόλη και χιλιάδες πεθαίνουν στους δρόμους.
Οργανώνεται η αντίσταση κατά των ξένων κατακτητών με το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο. Κυρίαρχη δύναμη του ΕΑΜ ήταν το Κομμουνιστικό Κόμμα, το οποίο ισχυροποιείται και γίνεται ο ρυθμιστής των πολιτικών εξελίξεων.
Στις 10 Μαρτίου 1944 ανακοινώνεται ο σχηματισμός της ΠΕΕΑ (Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθερώσεως), της λεγόμενης "κυβέρνησης του βουνού", στη Βίνιανη, η οποία θα διοικούσε περιοχές που είχαν απελευθερώσει αντάρτες του ΕΛΑΣ, με πρωθυπουργό τον Μπακιρτζή.
Ηττάται η Γερμανία και στις 12 Οκτωβρίου του 1944 εγκαταλείπει την Αθήνα.
Στις 18 Οκτώβρη 1944 η Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας, -η ευρισκόμενη στην Αίγυπτο- υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου έρχεται στην Αθήνα, συνοδευμένη από αγγλικές δυνάμεις υπό την διοίκηση του Σκόμπυ.
Με τα γεγονότα αυτά διασπώνται οι αντιστασιακές δυνάμεις του ΕΑΜ λόγω ιδεολογικών διαφωνιών. Οι αντιμαχόμενες αυτές παρατάξεις έρχονται σε σύγκρουση και παρ΄ όλη τη βοήθεια που στέλνεται από την Αγγλία, η Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας ηττάται σε όλα τα μέτωπα μετά από ισχυρότατες μάχες και πολλές απώλειες.
Το Γενάρη του 1945 οι αριστερές δυνάμεις ανατρέπουν την πολιτική κατάσταση της χώρας και «η Κυβέρνηση του Βουνού» έρχεται στην Αθήνα και αναλαμβάνει τη διοίκηση της χώρας.
Οι Αγγλικές δυνάμεις καταφεύγουν με το στόλο τους στην Κρήτη, με σκοπό να οργανώσουν μια νέα επίθεση στην Αθήνα. Η Αθήνα απευθύνεται στη Σοβιετική Ένωση και ζητά στρατιωτική και οικονομική βοήθεια.
Μετά τη συμφωνία της Γιάλτας, που η Ευρώπη χωρίστηκε σε δύο ιδεολογικά μπλοκ, η αντίσταση των Ελλήνων κομμουνιστών δημιουργεί ευκαιρία ανατροπής των ζωνών επιρροής.
Ο Στάλιν αρπάζοντας την ευκαιρία αυτή, που ικανοποιεί τον στόχο της ΕΣΣΔ, να αποκτήσει διέξοδο στη Μεσόγειο, στέλνει βοήθεια, μέσω Βουλγαρίας, και ενισχύει την Κυβέρνηση Μπακιρτζή.
Λόγω βαριάς ασθένειας του Μπακιρτζή γίνεται πρόεδρος της Λαϊκής Δημοκρατίας της Ελλάδας (ΛΔΕ) ο Νίκος Ζαχαριάδης, ο οποίος είναι ο Γενικός Γραμματέας του ΚΚΕ.
Η ΛΔΕ γίνεται μέλος της Ανατολικής Συμμαχίας.
Η αλλαγή της ηγεσίας στην κυβέρνηση είναι κατά βάση η στροφή προς τα συμφέροντα της ΕΣΣΔ, με συνέπεια μια βαθύτατη πολιτική κρίση στην Ελλάδα, η οποία καταλήγει σε ένα απόλυτα ελεγχόμενο σταλινικό καθεστώς.
Η ηττημένη Ιταλία παραχωρεί τα Δωδεκάνησα στη Ελληνική Δημοκρατία (Κρήτη και Κύπρο) αντί της ΛΔΕ. Η Αθήνα αντιδρά. Ξεσπά ο «πόλεμος των 18 ωρών» με σύγκρουση εναέριων δυνάμεων των δύο Ελλάδων με αποτέλεσμα την υποχώρηση της ΛΔΕ.
Μετά από αυτό το γεγονός ενισχύεται το Υπουργείο Προστασίας Συνόρων και Παραλίων.
Από τις πρώτες πρωτοβουλίες, που αναθέτει η νεοσύστατη κυβέρνηση Ζαχαριάδη, είναι η ανοικοδόμηση της κατεστραμμένης από πολέμους Αθήνας (Β΄ΠΠ, εμφύλιος). Δημιουργείται μια επιτροπή για την κατασκευή μιας Νέας Αθήνας για 100.000 κατοίκους περίπου, που θα λειτουργήσει και ως σύμβολο προς «μια νέα εποχή με όραμα τον Σοσιαλισμό με ανεβασμένη ποιότητα ζωής, με νέες ανέσεις και ίσες αξιότιμες ευκαιρίες για όλους όπως το διδάσκει η Σοβιετική Ένωση, ενός συμμάχου εγγύησης, ειρήνης και ευημερίας» (Από την μελέτη της ΕΑΝΑ «Για μια ανθρώπινη Αθήνα» του Σπύρου Γκιωνάκη).
Κρίση της Κρήτης
Η Κυβέρνηση της Ελληνικής Δημοκρατίας (Κρήτη και Κύπρου) επιτρέπει στις ΗΠΑ την τοποθέτηση αμυντικών πυραύλων στη Σούδα, σαν απάντηση της παρουσίας του Πυρηνικού Σοβιετικού Στόλου στο Αιγαίο.
Η κρίση θα αποφευχθεί με τη συμφωνία της Βηρυτού, η οποία προβλέπει την απομάκρυνση και των δύο πυρηνικών οπλοστασίων από την Ανατολική Μεσόγειο.
Η απόδραση των πολιτών της Λαικής Δημοκρατίας Ελλάδας προς την Κρήτη, Τουρκία και Δωδεκάνησα γίνεται μαζική από το 1970 και μετά, με αποτέλεσμα να δοθεί εντολή να σκοτώνονται οι αποδρώντες για παραδειγματισμό. Η ΛΔΕ έως το 1990 θα μετρήσει 800.000 αποδράσαντες.
Μετά την κατάρρευση των Σοσιαλιστικών κρατών η χώρα επανήλθε στο Δημοκρατικό πολίτευμα υπό την πρωθυπουργία του τέως Βασιλέως Κωνσταντίνου Γκλύκσμπουργκ. Η Αθήνα έχει 1.800.000 κατοίκους.
Η κυβέρνηση, προσπαθώντας να μετριάσει τις επιπτώσεις της αλλαγής και να αντιμετωπίσει το οικιστικό πρόβλημα στην Αθήνα, ανεβάζει τους συντελεστές δόμησης και καθιερώνει την αντιπαροχή. Η οικιστική έξαρση βοηθά στην καταπολέμηση της μεγάλης ανεργίας. Αυξάνεται η εγκληματικότητα και η μετανάστευση. Από ένα απολυταρχικό καθεστώς η Ελλάδα μετατρέπεται σε μια χώρα απόλυτα φιλελεύθερη, όπου η διαφθορά και η παρανομία ελέγχει το κοινωνικό σύνολο.
Ελένη Παπαδοπούλου