เรื่องที่ 5 การพัฒนาภาวะผู้นำ - ผู้ตาม
ผู้นำและภาวะผู้นำ หมายถึง บุคคลที่ได้รับการแต่งตั้ง หรือได้รับการยกย่องให้เป็นผู้ตัดสินใจ และสามารถนำพาสมาชิกในกลุ่มร่วมมือกันปฏิบัติภารกิจด้วยความเต็มใจ จริงใจ เพื่อให้ภาระงานลุล่วงไปด้วยดี
ลักษณะของผู้นำที่ดี ประกอบด้วย
มีน้ำใจจะพัฒนา มุ่งเปลี่ยนแปลงคุณภาพชีวิตให้ดีขึ้น
มีความเชื่อมั่นในตนเอง
เป็นผู้ที่รักการทำงานร่วมกับสมาชิกภายในหมู่และกอง
เป็นผู้ที่เรียนรู้สิ่งใหม่ ๆ และยอมรับเอาแนวความคิดและเทคโนโลยีใหม่ ๆ มาใช้
มีบุคลิกลักษณะของการเป็นผู้นำ
มีความคิดริเริ่มสร้างสรรค์ มองเห็นความต้องการของกลุ่ม
เป็นผู้เสียสละมุ่งทำประโยชน์ต่อส่วนรวม
เป็นผู้ที่มีความสามารถในการรวมกลุ่ม
เป็นผู้ที่มีความสามารถในการประสานงานกับหมู่อื่น ๆ
เป็นผู้ที่มีความสนใจต่องาน
เป็นผู้เข้าใจในขบวนการเปลี่ยนแปลง
เป็นผู้ที่มีมนุษยสัมพันธ์ที่ดี
คุณสมบัติของผู้นำที่ดี
ผู้นำที่ดีควรจะประกอบด้วยคุณสมบัติที่สำคัญ ดังนี้
มีความรู้ การเป็นผู้นำนั้น ความรู้เป็นสิ่งจำเป็นที่สุด เพราะจะเป็นเครื่องมือ ช่วยรักษาสถานการณ์ต่าง ๆ ได้เป็นอย่างดี
มีความคิดริเริ่ม ความคิดริเริ่มคือความต้องการที่จะปฏิบัติสิ่งใดสิ่งหนึ่งโดย ไม่ต้องมีคำสั่งและแสดงข้อคิดเห็นที่จะแก้ไขสิ่งใดสิ่งหนึ่งให้ดีขึ้นหรือเจริญขึ้น
มีความกล้าหาญ ความกล้าหาญ คือ ลักษณะอาการที่ไม่กลัวต่ออันตรายความลำบากหรือความเจ็บปวดใด ๆ โดยสามารถควบคุมความกลัวไว้ได้ ความกล้าหาญนี้ จะต้องมีทั้งทางกาย วาจา และจิตใจจึงจะปฏิบัติเป็นผู้นำที่ดีได้
มีความเด็ดขาด ความเด็ดขาดหรือความสามารถที่จะตัดสินใจหรือตกลงใจได้ทันทีเมื่อตกลงสั่งการใด ๆ แล้ว จะสั่งได้อย่างเด็ดขาด สั้นและชัดเจน
มีความแนบเนียน ความแนบเนียน คือ ความสามารถที่จะต้องติดต่อเกี่ยวข้องหรือมีความสัมพันธ์กับผู้อื่น ด้วยกิริยาอาการและวาจาที่ถูกต้องเหมาะสม โดยไม่ทำให้ผู้ที่เรา ติดต่อด้วยเกิดความกระด้างกระเดื่องหรือไม่พอใจแก่ตนได้
มีความยุติธรรม ความยุติธรรม คือ การปฏิบัติตนให้ถูกต้องตามความยุติธรรมและศีลธรรม วางตนเป็นกลางไม่เอนเอียง ในการที่จะก่อให้เกิดประโยชน์หรือโทษต่อผู้หนึ่งผู้ใดความยุติธรรมนี้คือความเที่ยงตรงนั่นเองและไม่เกี่ยวกับความยุติธรรมทางกฎหมายท่าทาง
ท่าทาง คือ การแสดงออก ซึ่งรูปร่างลักษณะของร่างกายที่ต้องประสงค์มีกิริยาอาการและเครื่องแต่งกายที่ถูกต้องเหมาะสม
มีความอดทน ความอดทน คือ ความสามารถของร่างกายและความคิดจิตใจที่อดทนต่อการปฏิบัติกิจการหรือหน้าที่อย่างใดอย่างหนึ่งที่สมเหตุสมผลให้ต่อเนื่องและ บรรลุผลสำเร็จ ความอดทนนี้เป็นพลังอันหนึ่งที่จะผลักดันงานของเราไปสู่จุดหมายปลายทางได้ อย่างแท้จริง
มีความกระตือรือร้น ความกระตือรือร้น คือ การมีจิตใจจดจ่อที่ดีและมีความเอาใจใส่ต่อหน้าที่หรือกิจการที่จะต้องปฏิบัติอยู่เสมอ ซึ่งเป็นคุณสมบัติที่จะให้เราติดต่อกับ บุคคลอื่นได้ง่าย นอกจากนี้ความกระตือรือร้นยังช่วยให้กิจการต่าง ๆ ของหน่วยสำเร็จลุล่วงไป ด้วยดี
มีความไม่เห็นแก่ตัว ความไม่เห็นแก่ตัว คือ การขจัดเสีย ซึ่งความสุขหรือ
ผลประโยชน์แห่งตน โดยที่คนอื่นกลับเสียประโยชน์ ซึ่งก็หมายความว่าเป็นการข่มขืนหรือ บังคับ ความโลภ ความหลงและความอยากได้ของตนเอง คนที่ไม่เห็นแก่ตัวนั้นย่อมเป็นคนที่มี ความซื่อสัตย์ สุจริต ตรงไปตรงมาและไม่ทำลายผู้อื่น
11. มีความตื่นตัว ความตื่นตัว คือ ความระมัดระวัง ความสุขุมรอบคอบ ความ
ไม่ประมาท ไม่ยืดยาด ทำอะไรทันทีทันควันและมีความว่องไวปราดเปรียวอยู่เสมอ
12. มีความชั่งใจ (ดุลพินิจ) คือ อำนาจแห่งความคิดที่สามารถพิจารณาสิ่งต่าง ๆ
หรือเหตุต่าง ๆ อย่างถูกต้อง โดยชั่งน้ำหนักเหตุผลนั้น ๆ และสรุปเป็นข้อ ๆ ลงความเห็นหรือ ข้อตกลงใจอันเฉียบแหลม
13. มีความสงบเสงี่ยม ความสงบเสงี่ยม คือ ความไม่หยิ่งยโส จองหองและไม่มี
ความภูมิใจในสิ่งที่ไร้เหตุผล
14. มีความเห็นอกเห็นใจ ความเห็นอกเห็นใจ คือ คุณสมบัติประจำตัวอันเป็น
แบบอย่างของมนุษย์ คือต้องประกอบด้วยความเมตตาปราณี ความกรุณา ความสงสาร ความเห็นอกเห็นใจผู้อื่นในลักษณะที่ไม่เสียผลประโยชน์ของส่วนรวม อันเป็นการแบ่งเบา ความรู้สึกของผู้ที่อยู่ร่วมกัน
15. มีความจงรักภักดี ความจงรักภักดี คือ สภาพหรือคุณสมบัติประจำตัวของ
การเป็นบุคคลที่ซื่อสัตย์สุจริตและซื่อตรงต่อผู้อื่น ต่อหน้าที่ ต่อรัฐนั่นเอง การเป็นผู้นำนั้น จำเป็นต้องมีความจงรักภักดีต่อหมู่คณะหรือส่วนรวม ทั้งนี้เพื่อความไว้วางใจ
16. มีการสังคมที่ดี การสังคมที่ดี คือ การมีบุคลิกภาพที่จะเข้าสังคมได้อย่าง
ถูกต้อง หมายความว่า การที่เราเป็นผู้นำที่ดีนั้นจะต้องปรับตัวเองให้คบค้าสมาคมกับเพื่อน มนุษย์ด้วยกันอย่างถูกต้องแนบเนียน และต้องพยายามศึกษาปรับตนให้เข้ากับสังคมต่าง ๆ ที่เราจะไปติดต่อให้ได้และถูกต้องอีกด้วย
17. มีการบังคับตนเอง การบังคับตนเอง คือ การบังคับจิตใจโดยผ่านทางอารมณ์
ซึ่งรับมาจากประสาททั้ง 5 เพื่อมิให้แสดงออกซึ่งกิริยาอาการต่าง ๆ ที่ไม่เหมาะสมแก่ผู้อื่นได้ การบังคับตนเองนั้นนับว่าเป็นสิ่งสำคัญมากของผู้นำ เพราะตลอดเวลาผู้นำมักจะเป็นเป้าสายตา ของผู้ร่วมงานอยู่เสมอ
ผู้ตาม และภาวะผู้ตาม
ผู้ตาม หมายถึง ผู้ปฏิบัติงานในองค์การที่มีหน้าที่และความรับผิดชอบที่จะต้อง รับคำสั่งจากผู้บังคับบัญชามาปฏิบัติให้สำเร็จบรรลุวัตถุประสงค์
คุณลักษณะพฤติกรรมของผู้ตาม 5 แบบมีดังนี้
ผู้ตามแบบห่างเหิน ผู้ตามแบบนี้เป็นคนเฉื่อยชาแต่มีความเป็นอิสระและมี ความคิดสร้างสรรค์สูง ผู้ตามแบบห่างเหินส่วนมากเป็นผู้ตามที่มีประสิทธิผล มีประสบการณ์ และผ่านอุปสรรคมาก่อน
ผู้ตามแบบปรับตาม ผู้ตามแบบนี้ เรียกว่า ผู้ตามแบบครับผม เป็นผู้ที่มี ความกระตือรือร้น ในการทำงาน แต่ขาดความคิดสร้างสรรค์
ผู้ตามแบบเอาตัวรอด ผู้ตามแบบนี้จะเลือกใช้ลักษณะผู้ตามแบบใดขึ้นอยู่ กับสถานการณ์ที่จะเอื้อประโยชน์กับตัวเองให้มากที่สุดและมีความเสี่ยงน้อยที่สุด
ผู้ตามแบบเฉื่อยชา ผู้ตามแบบนี้ชอบพึ่งพาผู้อื่นขาดความอิสระ ไม่มีความคิด ริเริ่มสร้างสรรค์
ผู้ตามแบบมีประสิทธิผล ผู้ตามแบบนี้เป็นผู้ที่มีความตั้งใจในการปฏิบัติงานสูง มีความสามารถในการบริหารจัดการงานได้ด้วยตนเอง
