สวนพฤกษศาสตร์โรงเรียนห้องสอนศึกษา ในพระอุปถัมภ์ฯ

ชื่ออื่นๆ : พุดน้ำผึ้ง, กระบอก (สุโขทัย) ไข่เน่า (กาญจนบุรี) คมขวาน (กลาง) คำมอกน้อย (เชียงใหม่) พญาผ่าด้าม พุดนา (ภาคกลาง) ฝรั่งโคก (ปราจีนบุรี) มอก (นครราชสีมา) สีดาโคก (หนองคาย)

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :

ต้นคำมอกน้อย หรือต้นพุดน้ำผึ้ง มีลักษณะเป็นไม้พุ่มกึ่งไม้ยืนต้น ผลัดใบขณะออกดอก มีความสูงประมาณ 2-8 ม. ลำต้นแคระแกร็น กิ่งก้านคดงอ เรือนยอดเป็นพุ่มกลม เปลือกสีเทาปนดำ แตกเป็นร่องลึกตามยาว เนื้อไม้สีขาว ยอดอ่อนผิวมัน มีชันสีเขียวอมเหลือง
ใบออกเป็นใบเดี่ยวเรียงตรงข้ามสลับตั้งฉากเป็นกลุ่มตามปลายกิ่ง รูปไข่กลับ มี 2-4 คู่ กว้าง 3-7 ซม. ยาว 6-13 ซม. ปลายมนกว้าง โคนสอบมน เว้าเล็กน้อยตรงรอยต่อก้านใบ ขอบเรียบ ก้านใบสั้นมาก หูใบระหว่าง ก้านใบติดกันเป็นหลอดสั้นๆ ใบอ่อนมีคราบของชัน เหนียวติดกันตามผิวใบจนเป็นมัน
ดอกคำมอกน้อย หรือดอกพุดน้ำผึ้ง ออกดอกเป็นดอกเดี่ยวออกที่ปลายกิ่ง เมื่อดอกบานใหม่ๆ ดอกสีขาวแล้วเปลี่ยนเป็นดอกสีเหลืองอ่อน กลิ่นหอมหวาน เมื่อดอกบานเต็มที่ เส้นผ่าศูนย์กลาง 3-5 ซม. กลีบดอกตูมบิดเวียน โคนกลีบ ดอกติดกันเป็นหลอดคล้ายรูปแจกัน ส่วนปลายแยกเป็น 5 แฉก รูปขอบขนานปลายมน ยาว 2-3 ซม.
ผลคำมอกน้อย หรือผลพุดน้ำผึ้ง มีลักษณะเป็นผลมีเนื้อ รูปกลม เส้นผ่าศูนย์กลาง 2-3.5 ซม. ผนังหนา สีน้ำตาลอมเขียว ส่วนบนของผลมีหลอด กลีบเลี้ยงสั้นๆ ติดอยู่ ลักษณะเมล็ด กลมรี ค่อนข้างแบน ยาว 3-5 มม.

ประโยชน์ : เป็นพืชสมุนไพร ลำต้นย่างไฟให้เหลืองต้มนำดื่มเป็นยาเจริญอาหาร