Haadstik 1

Heb geduld met iedereen, maar bovenal met jezelf.

(Franciscus van Sales)

Ik heb veel gebreken, maar ik weet tenminste dat ik ze heb.

Andere mensen hebben veel gebreken, maar ze kennen alleen die van anderen.

Een mens is vaak een “spons” van zijn omgeving.

We kunnen veelwetend zijn door andermans kennis, maar we kunnen niet wijs zijn door andermans wijsheid.

(Michel Eyquem de Montagne)

Als je doet wat je leuk vindt, hoef je nooit te werken.

(Mahatma Gandhi)

Wie het onkruid maar één jaar laat staan, kan zeven jaren wieden gaan.

Als je getrouwd bent moet je dikwijls ruzie maken, want daardoor kom je iets van elkaar te weten.

(Johann Wolfgang von Goethe)

Wier belangstelling verdwijnt, verdwijnt ook de herinnering.

(Johann Wolfgang von Goethe)

Er zijn mensen die hun dankbaarheid uitsluitend bewijzen door naar een begrafenis te komen.

(Karel Jonckheere)

Er zou weinig van mij overblijven als ik alles terug moest geven wat ik aan anderen te danken heb.

(Johann Wolfgang von Goethe)

Wij citeren schrijvers zo vaak verkeerd, omdat wij hen niet hebben begrepen.

(Johann Wolfgang von Goethe)

Ik geloof in Spinoza’s God die zich openbaart in een ordelijke harmonie van alles wat bestaat,

niet in een God die zich bemoeit met het lot en handelen van mensen.

(Albert Einstein)

Filosofen kauwen voortdurend zonder iets in de mond te hebben.

(Albert Einstein)

De wereld zal niet vernietigd worden door hen die het kwaad bedrijven,

maar door hen die toekijken zonder wat te ondernemen.

(Albert Einstein.)

Ik weet niet met welke wapens Wereldoorlog III zal worden uitgevochten,

maar Wereldoorlog VI zal worden beslecht met stokken en stenen.

(Albert Einstein)

Einstein, dy’t spyt hie fan de rol dy’t hy meispile by de ûntwikkeling fan de atoombom,

warskôge foar in wrâld dy’t werom giet nei it stiennen tiidrek – as yn in tredde wrâldoarloch kernwapens ynset wurde soene.

De goddelijke geheimen kun je wel in woorden benaderen, maar niet bevatten.

(Hilarius van Poitiers)

Niet iedereen gelooft op dezelfde manier of voelt zich door het christendom op dezelfde wijze aangesproken.

(W. H. P.)

(Het christendom heeft niet één leer. Het wordt ook wel omschreven als een serie interpretaties van interpretaties.)

De laatste lik maakt het bord schoon

Die zich als hond verhuurt, moet de bonken kluiven.

Maak dat een Biltker wijs.

Veel praatjes, weinig daadjes.

Hij kijkt op klaren dag de sterren uit de lucht.

Hij heeft de dakvensters nog niet open.

Hij heeft de fles duchtig aangesproken.

Waarheid is voor geen enkele heilige schrift de exclusieve eigendom.

(Mahatma Gandhi)

Waar christenen / moslims verdeeld zijn, kan geen waarheid zijn.

Indien wij maar allemaal aan dezelfde dwaling geloven, schijnt het ons toe alsof wij toch de waarheid hebben bereikt.

(Pierre Reverdy)

Vroeger hingen de moordenaars aan het kruis, nu de kruisen aan de moordenaars.

(Harry Mulisch)

Dus als jij denkt dat het geld de oorzaak is van alle kwaad. Heb jij je wel eens afgevraagd wat de oorzaak is van geld ?

(Ayn Rand)

Niet geld, maar geldzucht is de wortel van alle kwaad.

Een oordeel kan weerlegd worden, een vooroordeel nooit.

Iedereen houdt de grenzen van zijn eigen gezichtsveld voor de grenzen van de wereld.

(Arthur Schopenhauer)

Het leven zonder hond is hondenleven.

Twa Berltsumers, trije mieningen.

Als de herder verdwaalt, dolen de schapen.

Als hadden geweest is, is hebben te laat.

Beter hard geblazen dan de mond gebrand.

Bij het scheiden van de markt, leert men de kooplieden pas kennen.

De gestage drup holt de steen (uit).

De lamp hangt scheef.

De pen is machtiger dan het zwaard.

De tegenslagen zijn gauw vergeten als het goed afloopt.

Gedachten zijn tol vrij.

In het veen ziet men niet op een turfje.

Lieg ik, dan lieg ik in commissie.

Van examens krijg je uitslag.

(Loesje)

Hij kwam er zonder kleerscheuren voor weg.

Zij speelde een dubbelrol.

Hoe mear’t wy witte, hoe mear’t wy derefter komme wat wy net witte.

Dat God bestiet is in leauwenskeuze basearre op rasjonele riddenering en befining / ûnderfining.

Absolute wierheden besteane amper, hast alles is in leauwenskeuze.

As der libben is foar de dea is der ek libben nei de dea.

As der eat is foar it libben moat der ek eat wêze nei it libben.

Mythos : minsklik gefoel foar it spirituele, it mysterieuze.

(Lêz ris it boek fan Rudolf Bultmann : “Neues Testament und Mythologie”. Syn ûntmytologysearringsprogramma.)

De sin fan it libben is, it libben sin te jaan.

Wêz jinsels, dat is genôch.

“Onze tijd heeft niet zozeer behoefte aan mensen die meer kunnen of meer weten, maar allereerst aan mensen met meer diepgang”.

(Richard Foster)

Zonde : het doel missen, de verstoring van de harmonie.

(En God seach dat it goed is, stiet yn de Bibel.

Dat wol sizze, dat de skepping beantwurdet oan Gods bedoeling.

It gie mis yn de skepping troch de komst fan de minske.

W. H. P.)

Het verstand weet niet wat het hart van plan is.

(Luc de Clapiers 1715-1747)

Ik heb groot respect voor viaducten, zij gaan tenminste ergens over en zijn stevig onderbouwd.

Dwazen en gekken sjogge nei in oar syn lekken en brekken.

Foar de mûs is de kat in tiger.

Gruzige (smoarge) bargen groeie bêst.

Ik hâld my oan it âlde, sei de boer, dan kom ik fansels wer yn ‘e moade.

Om oud en wijs te kunnen zijn, moet je eerst jong en onverstandig zijn geweest.

Je bepaald je eigen leven. Zorg ervoor dat andere mensen jouw script niet schrijven.

Ik zal me even voorstellen. IK BEN MEZELF. Recht voor de raap.

Als geloof en bewijs met elkaar strijden, heeft bewijs geen kans.

Als je kinderen klein zijn, vertel je ze een verhaaltje voor het slapen gaan. Als je kinderen groot zijn, vertellen ze jou verhaaltjes waar je niet van kunt slapen.

Hy is sa ûnskuldich as in pykje yn it aai.

Ik gebruik niet alleen al het verstand dat ik heb, maar ook al het verstand dat ik kan lenen.

(Woodrow Wilson 1856-1924)

Wat er is, was er al,

n wat er zijn zal, is er al geweest.

God zoekt wat voorbijgegaan is.

(Prediker 3:15 Herziene Statenvertaling.)

Als je een volle maag hebt, weiger je zelfs het lekkerste eten, maar als je honger hebt, eet je alles.

(Spreuken 27:7 De Bijbel in gewone taal.)

Bemoei je niet met de ruzie van anderen. Dat is net zo dom als een hond zomaar aan zijn oren trekken.

(De Bijbel in gewone taal. Spreuken 26 vs 17)

De verlangens van goede mensen leiden tot geluk, maar de verlangens van slechte mensen veroorzaken ellende.

Spreuken 11 : 23

De dwaas laat zijn ganse toorn de vrije loop, maar de wijze houdt die in en doet hem bedaren.

Spreuken 29 : 11

(De Bijbel : minder begrijpelijk.)

Dwaze mensen worden meteen woedend, maar wijze mensen blijven altijd rustig.

Spreuken 29 : 11

(Bijbel in Gewone Taal, tekst nu beter te begrijpen)

Mensen willen altijd meer, het is nooit genoeg, net zoals het land van de dood nooit vol raakt.

Spreuken 27 : 20

(Bijbel in Gewone taal)

Psalm 20 : 8

Deze beroemen zich op wagens en genen op paarden, maar wij roemen in de naam van de Here, onze God.

(De Bijbel : minder begrijpelijk.)

Psalm 20 : 8

Andere mensen vertrouwen op hun leger, maar wij vertrouwen op de Heer, onze God.

(Bijbel in gewone taal, tekst nu beter te begrijpen)

Spreek niet ten aanhoren van een dwaas, want hij veracht uw verstandige taal.

Spr. 23 : 9

Spreek niet tegen dwaze mensen, want zij hebben geen respect voor je wijze woorden.

Spr. 23 : 9 (Bijbel in gewone taal.)

Wie wijs is wint harten, geen discussies.

(Spreuken 11 : 30)

Als je te lui bent om op het land te werken, moet je niet verwachten dat je kunt oogsten.

(Spreuken 20 : 4 Bijbel in gewone taal.)

Zakkenrollers winkelen ook.

Leer te beseffen wat je hebt, voordat de tijd je laat beseffen wat je had.

Je moet niet de vriendschap van anderen verdienen, maar hun respect eisen.

Alleen wie het aandurft om te falen, krijgt de kans om te slagen.

Hy kin goed kommeedzje spylje. (figuerlik)

Hy kin goed toaniel spylje. (letterlik)

Zeg nooit iets óver een ander, wat je niet tégen diegene zou zeggen.

(Reinier Sonneveld)

Er is geen kap zo heilig of de duivel krijgt er wel een hoofd in.

Ik laat mijn mond niets zeggen wat mijn hoofd niet aankan.

(Louis Armstrong)

It djipste gefoel fan leafde wurdt field as men inoar loslitte moat.

Hij weerde zich als een duivel in een wijwatervat.

Het grootste gebrek van de mens is dat hij zijn eigen akker verwaarloost om die van een ander te gaan wieden.

(Chinese wijsheid)

De beest uithangen.

Hy sit oan it plafond ta.

Ieder mens kan iets, maar niemand kan alles. Dat kun je alleen samen.

Wa’t altyd itselde seit, seit op’t lêst neat mear.

Zij is met de noorderzon vertrokken.

Het vaantje strijken. / Fan jins prikje falle.

Zich onder iemands vaandel scharen. / Immens kant kieze.

Een aartje naar zijn vaartje hebben. / Knopen fan jins heit oan it jak hawwe.

Doodgaan is gebrek aan adem.

Stik niet kind, je hebt geld gekost.

Beter te laat in deze wereld dan te vroeg in de volgende.

Ik heb het gezien van iemand die het gehoord heeft.

Alles zal recht komen behalve kromme benen.

Alleen vervelende mensen vervelen zich.

Vroeger waren we jong en mooi, nu zijn we alleen nog maar mooi.

Volg je hart, dat klopt altijd.

Hoe dichter bij de pot, hoe nodiger je mot.

Een sprekend mens is te helpen, binnenvetters niet.

Een onhandige vent went, een lelijke vent nooit.

Het loopt wel los, en als het los loopt, loopt het ook wel.

Als je denkt dat alles tegenzit, denk dan opnieuw.

Ben je moe ! Moet je zorgen dat je pa wordt.

Als de pik staat, is het verstand naar de kloten.

Familiereunie : “Zo jong komen we nooit meer bij elkaar”.

Mijn vader was geen lezer in bed. (er kwamen wel 13 kinderen)

Wie zich niet ergert maar verwondert, wordt geen 80 maar 100.

Men verwondert zich te veel over wat men zelden ziet, en niet genoeg over wat men elke dag ziet.

(André de la Roche.)

Vroeger : een 7 gangen menu 1 patat en 6 bier.

Nu : 1 patat en 6 cola.

Wat is die kerel een patser.

Ik twijfel aan jouw verhaal : “Ik geloof je, maar lieg nooit weer !”

Zonder geloof vaart niemand wel.

(Een mens kan niet leven zonder vertrouwen)

Als je alles verklaart, is er geen geloof meer.

Geloof is er niet om de wereld te verklaren, maar om het erin uit te houden.

(prof. dr. A. van Egmond)

Âlde Fryske wiisheid : “Hâld God foar eagen (soannen) en de broek ticht”.

Denk eraan (uitgaande) meiden : “God voor ogen en de knieën bij elkaar !”

Overtreffende trap van moe is moeder.

De piepers jassen.

De rataplan weggooien.

Ik ha jo al yn gjin tiden sjoen, dûmny.

O nee ? Binne jo sa lang al net yn tsjerke west ?

Pure leafde is ûneinich dielber.

(W. H. P.)

SOMS SJOCHTST SAMAR WAT FAN GOD

In earm om dy hinne / as’t wurch bist en kâld. /

In minske dy’t dy treast / en in soad fan dy hâld. /

In hân yn dyn hân / as’t net fierder doarst te gean. /

In stim dy’t dy ropt / as’t allinnich bliuwst te stean. /

Soms sjochst / even yn dyn libben / samar wat fan God. /

In pear eagen fol begryp / as’t fielst : it giet mis. /

In minske dy’t krekt komt / as der nimmen mear is. /

In wurd dat dy rekket / dat dy krêft jout en moed. /

In kâns dy’st krigest / en it slagget ek noch goed.

As ús ‘ik’, wy meiinoar wêze soe, wat soe de wrâld der dan hiel oars út komme te sjen.

(W. H. P.)

Hij kan zich er geen buil aan vallen.

De mûle seit faak hwat, dêr’t hert gjin diel oan hat.

Ik hâld fan Swarte Pyt, brune bôle, mar net fan moarkoppen, blanke fla, wite bôle, sigeunersaus en joadekoeken .

Ik wordt met de dag knapper, heb nu al zin in morgen !

Ik ben maar weer opgestaan, want dat slapend rijk worden is me vannacht weer niet gelukt.

Sa is’t en net oars, want as it oars wie dan wie’t net sa.

Wy sjogge de dingen net sa’t se binne, mar wy sjogge de dingen sa’t wy binne.

**********************************************

IN SPREUK kin ek in flauwichheid wêze en somtiden ek abslúte negative flauwe kul. As bygelyks :

Het is niet waar dat getrouwde mannen langer leven dan vrijgezellen. Het lijkt alleen langer.

Het huwelijk is de duurste manier om je ondergoed gewassen te krijgen!

Trouwen betekent voor de man zijn rechten halveren en zijn plichten verdubbelen.

EEUWIG MISVERSTAND

De vrouw denkt : alle mannen zijn hetzelfde.

De man denkt : alle vrouwen zijn verschillend.

Doodgaan is een omgekeerde bevalling.

Meestal vallen mensen niet omdat ze zwak zijn, maar omdat ze hun kracht overschatten.

(Joodse spreuk)

In eigen zeil blazen.

In zijn hemd staan.

Elk heeft genoeg in eigen tuin te wieden.

De liefde maakt vindingrijk.

De liefde toont zich beter in daden dan in woorden.

(Ignatius van Loyola.)

Haal mijn persoonlijkheid en mijn houding niet door elkaar. Mijn persoonlijkheid is wat ik ben, maar mijn houding hangt af van wie jij bent.

Sa njonkenlytsen komt Simen yn ‘e broek en Piter yn it wammes.

Over iemand een boekje open doen.

Sommige mensen hebben maar één boek in zich, anderen een bibliotheek.

De wereld is een boek. Wie niet reist, leest enkel maar één bladzijde.

(Augustinus)

Van hot naar haar (her) lopen. (ook : gestuurd worden)

Hij ziet wel hoe de hazen lopen.

Hy hat it stopjern ek net útfûn.

Hy wol ek in duit yn ’t ponkje dwaan.

Hy hat wol duiten.

Beschaving is een race tussen vooruitgang en catastrofe.

(H. G. Wels 1866-1946)

Elk waarom heeft zijn daarom.

Hy is fûl op ‘e duit.

Sa lang as BERLTSUM.

Hy / Hja is nei BERLTSUM te ierdbei iten.

Dat is by BERLTSUM om.

Der binne twa soarten minsken op ‘e wrâld. BERLTSUMERS en minsken dy’t wolle soene dat hja it wiene.

**********

ALLEEN ZIJN IS NIET FIJN

In een mijmering verzonken,

denk ik aan het verleden

Dat is nog niet zo lang geleden,

toen alles nog zo anders was

en alles zo vanzelfsprekend was.

Eén ding heb ik geleerd,

en heeft mij bekeerd.

Je weet pas wat je mist

als het er niet meer is.

Dus koester iedereen

van wie je houdt.

Zij zijn de rotsen op wie je bouwt.

Verliezen dat doet pijn,

alleen zijn is niet fijn.

**********

Iedereen tevreden stellen is iets wat zelfs Jezus niet kon.

Alleen bidden als er problemen zijn, is hetzelfde als alleen naar je vader gaan als je geld nodig hebt.

De Koepeltsjerke fan BERLTSUM: Tsjerke iepen fanôf 1779.

It lêst heucht bêst.

Er staat een beer aan het hek te rammelen.

Van het kastje naar de muur lopen.

Van her en der komen.

Het is zus of zo.

Allegearre oer ien kaam helje.

Fan boei-om nei hâld-om gean.

Quot licet Jovi, non licet bovi.

(lett : wat Jupiter doen mag, mag de os niet doen, ofwel : wat de één past, past de andere niet.)

Je kunt wel dansen, ook al is het niet met de bruid.

Een mens lijdt dikwijls ’t meest door’t lijden wat hij vreest, doch dat nooit op komt dagen. Zo heeft hij meer te dragen dan God te dragen geeft.

(Joost van den Vondel.)

Tel de dagen niet; zorg dat de dagen tellen.

(Muhammad Ali)

Kies niet de gemakkelijkste weg, maar kies de beste. Als u er enige tijd op hebt gelopen, zal hij u geen moeite meer geven.

(Joodse wijsheid)

Hij ging vol op het orgel.

Hij is zo arm als Job.

De jobsbode langs sturen. (met een “Jobstijding”)

Hij is hem een Jobsvriend.

Ik leauw yn God ( krekt as Job) om wa’t Hy is, net om wat hy jout.

Ik bin de baas sei de man, mar ik doch wat myn wiif seit.

De measte minsken stekke mear tiid yn it omsilen fan problemen as yn it oanpakken dêrfan.

In probleem kin oplost wurde. Kin dit net, dan is it in gegeven (in feit).

Wa’t syn plicht docht hat gjin rjocht op tank.

Anderen imiteren maakt dat je jezelf verliest.

Je ziet wel wat een ander heeft maar niet wat hij niet heeft.

Oud en wijs wil niet zeggen dat je alles weet.

Af en toe moet je wijs zijn je verstand te verliezen.

Een stap terug brengt je soms verder dan tien stappen vooruit.

As de preek langer as in oere duorret komt de duvel yn ‘e tsjerke

Mijn denken is meer dan mijn verstand.

Niet hoe de wereld is, is het mystieke, maar dát zij is, zo sprak ooit de Oostenrijs-Britse filosoof Ludwig Wittgenstein (1889-1951)

Het is kwalijk als je een god schept naar jouw beeld, want dan is hij zo groot als jouw hersenpan.

(Jip Wijngaarden.)

Ik leef liever in een wereld waarin mijn leven door mysterie is omgeven, dan in een wereld die zo klein is dat mijn verstand haar kent.

(Harry Emerson Fosdick)

Spreekwoorden drukken levenswijsheden of algemene WAARHEDEN uit. Zegt het spreekwoord niet :

Een spreekwoord is een WAAR woord.

Spreekwoorden : De WIJSBEGEERTE van het volk.

altyd is it wer

ÚTLIZZE ! ÚTLIZZE! ÚTLIZZE !

IK HOOPJE DAT IK IT SA IENFÂLDICH (BEGRYPLIK) MOOGLIK OAN ‘E LÊZERS ÚTLIZZE KIN EN DER OER NEITOCHT WURDT.

De taal van de mythos = de taal van het denken.

(critisch historisch)

De taal van de logos = de taal van het geloof.

(naïef historisch)

BEELDTAAL

Een voorbeeld. Het kernverhaal van Hemelvaart is Handelingen 1 : 1-11. We lezen daar dat de leerlingen van Jezus zagen dat Hij werd opgenomen en een wolk Hem aan hun ogen onttrok. Wie een beetje thuis is in de beeldtaal van de Bijbel weet dat dit geen meteorogische wolk is. Het is de wolk van Gods verborgenheid aanwezigheid uit Exodus. Het is God zelf en wat de leerlingen dus zien is dat Jezus inkeert in de sfeer van God. Dat is wat met het woord ‘hemel’ bedoeld wordt. Dat is geen plek in de lucht, maar het is de sfeer van God, zoals de aarde de sfeer van de mensen is, zie Psalm 115. Wie het verhaal van Lucas leest met ook maar een beetje Schriftgeleerde ogen, moet meteen denken aan de hemelvaart van Elia in 2 Koningen 2. Dit verhaal nu is de leeswijze bij Handelingen 1. Hemelvaart betekent dus dat de bal nu echt en definitief bij de leerlingen ligt. Evenals Elia staan zij er nu alleen voor. D. w. z. : hier op aarde, maar dat is dan ook de plek waar Gods wil gedaan moet worden. Waar is Jezus ondertussen gebleven ? Hij heeft zich gezet aan de rechterhand van God. Ook dat is beeldtaal en ontleend aan Psalm 110. Jezus is ons hoofd in de hemel, beeldtaal van de apostel Paulus. Wij, zijn gemeente, zijn z’n lichaam op aarde, het lichaam van zijn opstanding. Pasen, Hemelvaart en Pinksteren zijn één geheel en zeggen in één beweging en met gebruik van (de) Bijbelse beeldtaal : het verhaal gaat door.

Neem de gelijkenis van de verloren zoon, die Jezus vertelde. Jezus sprak trouwens altijd in parabels (gelijkenissen), dus als iemand verzinsels nodig had om de waarheid te vertellen, was hij het ! Dat was niet omdat de mensen te dom waren om het te begrijpen, maar omdat de mensen zich dan beter met zo’n verhaal kunnen verbinden.

Een beeld zegt meer dan duizend woorden.

SYMBOALTAAL

De SYMBOALTAAL dy’t ek wol discursieve (riddenearjende taal) symboalyk neamd wurdt komt ta útdrukking yn METAFOAREN (byldspraken) as : “it skip fan ‘e woastenije”, “de jûn begjint te fallen”, it is “hermetysk ôfslúten”. De Bibel is ek in bondeling fan metafoaryske fertellingen.

Oer symboaltaal bliuwe ferskate ynterpretaasjes mooglik. Sa is de draak yn it Westen in eangstoanjeiend symboal, mar yn de Easterske lannen (Sina, Bali) is it in woldwaand en freonlik wêzen dy’t lok bringt. Yn de Sineeske kultuer is de 8 in geloksgetal. De slang is yn ‘e Kristlike etyk de persoanifikaasje fan ‘e duvel dy’t Eva ferlieden hat, wilens it yn oare religys it symboal is fan wiisheid en werberte. Symboaltaal is bûn oan tiid en kultuer. It wurd ‘symboal’ komt fan it Grykske ‘symballein’ : gearsmite of gearbringe. In symboal bringt de ‘gewoane werklikheid’ (bgl. in gouden ring) gear mei de ‘djippere werklikheid’ (bgl. leafde, lok) It kin ek as symboal tsjinje foar God (de Ûneinige) of somtiden ek negatyf (jin as in fûgel yn in koai opslúten fiele).

In foarbyld :

Sa moatte wy Genesis 1 net letterlik nimme. Nim allinne al it feit dat de auteur it oer “dei” en “nacht” hat, foardat de sinne en de moanne skepen binne. Hjir kinne dus gjin letterlike dagen fan 24 oere bedoeld wêze. Men hoecht gjin moderne wittenskipper te wêzen om yn te sjen, dat der yn letterlike sin fan it wurd, gjin nacht wêze kin sûnder dizze himellichamen, dy’t pas skepen binne op de fjirde dei. Dat seagen sels de tsjerkfaars al yn. It is in metafoarysk ferhaal, yn foar ús begryplike taal. As men djipper nei de tekst sjocht, wol de skriuwer hjirmei just wichtiger wierheden oerbringe dan allinne histoaryske feiten.

Minder bekend binne de METONYMEN (yn stee fan it bedoelde oars neame, dit op grûn fan in bepaalde belútsenheid dy’t tusken beide bestiet.) as “in glês drinke” “de twadde fioele”, termen dy’t inkeld de kontekst werjouwe. Jo drinke úteraard gjin glês, mar wol de ynhâld derfan; de twadde fioele tsjut net op de fioel mar op de fioelist(e) en wat te tinken fan beneamings as “de sinnekening”, “de izeren lady”, de “fleanende Hollanner” of “kruidje-roer-me-niet”. (yn it Frysk : “hollestoat”)

De SEMIOTYK is de wittenskip dy’t SYMBOALEN en TEKENS bestudearret. Wichtich is it ûnderskie tusken symboal en teken. In teken is ientsjuttend en definearre. Tink oan ferkearstekens, de lettertekens en de wiskundige tekens as pi, it plus en minteken en it gelikensteken. Yn tsjinstelling ta in teken ferwiist in symboal nei ûnsichtbere, mar wichtige dingen as tinzen, ideeën en gefoelens. (de hoarn fan de oerfloed – al it goede, it jok – de tsjinstberens, it byt, it bytling – de stjoering, de bibel - it leauwen, it hert - de leafde, de krâns - de oerwinning, de pelikaan - de leafde sûnder betingsten, in fakkel, in hertsje, in krúske, de twa koppele ringen, in mistel, in do, de hammer en sikkel, de swastika, better bekend as it gamma of hakenkrús, de Davidstjer, stekt immen in middelfinger omheech, dan is dat net gewoan in finger mar witte jo : dy is lilk. De kar foar bepaalde klean kin in kwestje fan smaak wêze, mar kin ek in boadskip útdrage. Sa wie it eartiids gebrûklik om ûnder in langere perioade swarte klean te dragen as teken fan rou. etc.)

Umberto Eco, skriuwer fan it wrâldferneamde boek “In de naam van de roos” wie behalve skriuwer foaral heechlearaar semiotyk. Semiotyk is net in wurd dat jo eltse dei tsjinkomme. It is in filosofyske lear. Nochris : Semiotyk, ek wol tekenlear neamd, is de bestudearring fan de betsjutting dy’t tekens hawwe. In ding is net eat út himsels, mar krijt betsjutting troch ús. Yn prinsipe steane hjir op dizze side gewoan wat krabbels, mar wy hawwe ôfsprutsen dat dy krabbels in fisuele ôfspegeling binne fan it sprutsen wurd. Wat foar de iene in neatbesjuttend boel gekrabbel is, wurdt troch immen út in oare kultuer werkend as in betsjuttingsfolle tekst.

De SPREUKEN der mensen onthullen hun karakter.

De Bibel is fol mei spreuken, gedichten, wiisheden, parabels, (gelikenissen), orakeltaal, klaaisangen en ferhalen dy’t net altyd echt bard binne mar wol wier binne, omdat it hiel faak op in symboalyske wize of yn de allegoaryske (* taal beskreaun wurdt fan dy tiid. (bergen, dalen, ingels, de see, wetter, boarne, wolken, de woestine, it easten (it heil, wiisheid) en getallen as : 3, 12, 40, 1000, 144.000 (12 x 12000 (** fertelgetallen hawwe allegearre hiel faak in djippere betsjutting). Ingels (goede en kweade) binne fertelfigueren dy’t blykber harren funksje hienen. De Bibel lit foaral sjen HOE’t de minske is en HOE’t God is. It binne wiere wurden, mar moatte wol troch de minsken ferstien (begrepen) en oannommen wurde. Hjir moat in spesjale bril foar op set wurde om it te “sjen” troch it hearren (de útliz) en it lêzen dêrfan.

(* Nim no it boek Jona. Hy giet nei de grutte stêd Ninevé, de hjoeddeiske âlde stêd Mosul yn Irak. Alhoewol dit net in histoarysk-biografyske fertelling is, mar in Midrasj, in yn de foarm fan in ferhaal getten téma, wol it in boadskip trochjaan.

Sa hat Jona (Israël) in boadskip foar de folken, mar is yn syn heechmoedigens wegerjend dizze boadskip te ferkundigjen. Sa is it wetter byldtaal foar alles wêryn de minske ferdrinke kin. Jezus rint op (oer) it wetter en yn de woeljende golven (de tsjinstân, machteleazens etc. etc.), wêryn syn learlingen (dicipelen) somtiden ferkearden (drigen te ferdrinken). De útstrutsen hân is it byld fan de rêding, it jin (altyd) fêsthâlden troch God. It is oan de minske om dy hân gripe te wollen. Sa net, ja, dan ferdrinkt hy yn syn eigen NET WOLLEN en wol net rêden wurde, sa wurdt it yn Bibelske taal oan de taharkers ferteld.

(** getallen > (ver) tellen > to tell the story. De Romeinen, de Chaldeërs, Babyloniërs, Hebreeën en de Griken brûkten de letters fan harren alfabet om getallen út te drukken. Yn it Gryksk bgl. wie de a in 1, de b in 2, de s in 6, e in 8, j in 10, m in 40, n in 50, in x wie 60, de e 300 en de ch 600. Yn it yn it Gryksk skreaune boek Iepenbiering 13 : 18 wurdt sa in getal 666 neamd. “Hier is de WIJSHEID : wie verstand heeft, berekene het getal van het beest, want het is een getal van een mens, en zijn getal is 666 “.)

2 it getal fan ‘e minske, 3 it getal fan God, 4 it getal fan ‘e wrâld. 7 it getal fan de Godlike folsleinens, follens. Yn tsien - of tûzentallen útdrukt : de oerdiedichheid. Getallen drukke de ien of d’oare eigenskip út.

Symboalen sprekke harren eigen taal.

Lammen en blinden

Leviticus 21 : 16 e.v. … … Wie van uw nakomelingen (fan de Hegepryster Aäron) in latere geslachten een lichaamsgebrek heeft, (zoals een blinde, een verlamde etc. etc. ) zal niet naderen om de spijze van zijn God te offeren. Priesters moesten volmaakt zijn om Gods volmaaktheid te symboliseren. Bij 2 Samuel 5 : 6 e.v. lezen we : De Jebusieten zeiden tot David : Jij komt hier niet binnen; ‘blinden en lammen’ zullen je terugdrijven. Zij bedoelden : David komt hier nooit binnen. Van lammen en blinden heeft David een hartgrondige afkeer. Daarom zegt men : ‘Blinden en lammen’ komen mijn huis (de tempel) niet in. Dit symbool is hier dus in de loop der jaren later een spreekwoord geworden in Israël, zo blijkt in dit verhaal.

Meer dan 1000 jaar later in Jezus tijd is het verbod voor gehandicapten zelfs nog verscherpt. Gehandicapten mochten niet alleen geen priester worden, ze mochten helemaal het tempelplein zelfs niet meer op. In Mattheüs 21 : 14 lezen we dat ondanks dit verbod blinden en lammen in de tempel bij Jezus kwamen en Hij hen genas. Deze gehandicapten die werden geweerd van het intiemste contact met God, durven nu wel zomaar het tempelplein te betreden en Jezus herstelt ze.

---------------------------------

Bibelske ferhalen woartelje yn de histoarje, mar dêrom binne it noch gjin histoaryske ferhalen. Om mei dûmny Nico ter Linden te sizzen : It is wol wier, mar net echt bard.

!!!!! !!!!!! !!!!!

?????? ??????

GELIKENISSEN

Jezus fertelde in protte yn gelikenissen om Gods wierheid oan it ljocht te bringen. Sa kinne ek de ferhalen fan de skepping fan himel en ierde yn seis dagen of fan de sprekkende slang yn it paradys besjoen wurde. Ek mei de ferhalen fan Noach en syn arke en it bouwen fan de toer fan Babel is dit it gefal. De ferhalen moatte net lêzen wurde as in presiis kamera-ferslach fan wat God doe dien hat, mar as in gelikenis, ek wol in parabel neamd. Allinne yn de foarm fan in gelikenis wurdt Gods wierheid oan it ljocht brocht.

LETTERLIK / FIGUERLIK.

SJOCH EK BY LETTERLIJK en FIGUERLIK, wat is letterlijk en net-letterlijk en wat is figuerlik ?

(Tik Ctrl + F yn. Zoeken naar : ……….. )

De Bibel kin op trije manieren lêzen wurde : letterlik, esoterysk (d.w.s. foar ynwijden) en gnostysk (d.w.s. it ferklearjen fan it wêzen fan ‘e dingen en troch Easterske myten.)

Hoe moat in sin ferklearre, hoe moat it útlein wurde ?

Wy kinne de Bibel letterlik lêze mar ek sjen nei wat der bedoeld wurdt te sizzen. Sa hat bgl. de fynst yn 1929 yn it âlde Ugarit (West-Syrië) fan de Ugarityske tabletten út de 13^e ieu foar Kristus ús de tekst oplevere fan de “Adam-myte”. De Kanaänityske stêd Ugarit waard om 1190 hinne ferneatige. In oantal kleitabletten befetsje in kolofon mei in relative tiidsoantsjutting, ek om 1200 foar Kristus hinne. Dizze tabletten steane wat echtheid en datearring net ter diskusje. (Dochs miene guon faklju op dit mêd dat de ynhâld fan Genesis folle âlder is dan de 13^e ieu, mar bleauwe oant no ta oertsjûgjend bewiis skuldich.) It ienige probleem is dat tabletten somtiden yn stikken fallen binne en dan ûntbrekt der tekst. Foar in oantal rigels moat ek yn it gefal fan de “Adam-myte” gist wurde nei de tekst. De haadlinen steane lykwols fêst : it foarkommen fan Adammu, de frou ‘sa goed as bôle’, de slang dy’t byt, de beam yn ‘e wyngert fan de goaden dy’t in ‘beam fan ‘e dea’ wurden is, en de god Horon (* dy’t duvel en slang tagelyk is, dy’t Adammu byt en dy’t de beam útskuort. Yn de âldere myte, de “Adam-myte”, blykt Adam ferminsklike te wêzen, en Eva hat absolút gjin skuld oan de sûndefâl. De bibelskriuwers wienen bern fan harren tiid, en brûkten motiven en literêre techniken dy’t harren ta jins foldwaan stienen. Sa makken hja kleardernôch ek gebrûk fan in al bekende myte oer Adam, mar hja joegen der wol in eigen draai oan. Wilens yn Kanaän it in kweade god is dy’t de earste sûnde begiet, sizze de bibelskriuwers : nee, sko it kwea no net ôf op in god, in duvel, mar sjoch nei dysels minske ! Dosels bist it dy’t kiest foar goed of kwea. Wat soesto dien hawwe wannearsto Adam of Eva west wie ?

Letterlik lêzen fan ‘e Bibel is nea oan te rekommandearjen omdat it gjin rjocht docht oan de teksten. De Bibel is in leauwensboek en nea bedoeld as inkeld in súver skiednisboek. As immen seit dat God ta him/har sprutsen hat, bedoelt hy/hja fakentiden te sizzen, dat in freon of freondinne ûnferwachte antwurd joech op in belangrike (wichtige) fraach. Dochs seit de persoan : God spriek ta my, wilens it yn werklikheid in freon of freondinne wie. De Bibel beskriuwt ûnderfinings fan minsken mei God mei in doel. In protte leauwensûnderfinings binne troch in fergrutglês besjoen en beskreaun. Wy sprekke net foar neat oer sprekwurdlike easterske oerdriuwing. Dy is yn de Bibel mannichfâldich oanwêzich. Just troch stúdzje fan de âld-easterske talen en kultueren giet men mear begripen fan de tinkwize fan de minsken fan doe, en geane jo ek de literêre skriuwwize fan de bibelskriuwers begripen. Dêrtroch kinne jo just tichter by de werklike boadskip komme dy’t de bibelskriuwers oerbringe woenen. Der binne noch plenty net publissearre Ugarityske teksten. Mooglik kin dêr noch nijs út fuortkomme.

(* It ferhaal op de kleitabletten komt yn it koart hjirop del : in opstannige godheid, Horan ferset him tsjin de allerheechste God, El neamd. Horan liet him kenne as in duvelske stalte, yn de foarm fan in slang. Hy ferspriedt it kwea yn de ierdske tún fan de goaden, it paradys. De Beam fan it Libben dy’t dêr stiet, feroaret yn in Beam fan de Dea. Adammu, ynearsten is hy noch in godheid, giet deropút om dizze slang te wjerstean. Hy wurdt lykwols troch Horan biten. Dan wurdt Adammu in stjerlik minske. As Horan wer by sinnen kommen is en ynbynt, krijt Adammu fan El in frou ‘sa goed as bôle’ tawezen en mei hy him as minske fuortplantsje, wat dochs (ek) in foarm fan ûnstjerlikens is.

In myte is faak in fiktyf ferhaal fan in folk oer syn komôf en godtsjinst, in ferhaal sûnder grûn, ek wol in as just oanfurde mar net fundearre foarstelling.

-------------------------

DE JOADSKE TRADYSJE

De Joadske tradysje kent fjouwer betsjuttings : de letterlike betsjutting, de allegoaryske, de talmoedyske en de mystike betsjutting. De begjinletters fan dy fjouwer betsjuttings foarmje it wurd pardes – it paradys.

Yn ûnder oare de neo-kalvinistyske tradysje is in protte de klam lein op de betrouberens fan de Bibel fia de wei fan de histoaryske wurklikheid. Bekend is it konflikt oer de slang yn it paradys : hat dy wol as net sprutsen ? (de kwestje Geelkerken) Hast 100 jier ferlyn (yn 1925) spile dy fraach en it antwurd wie : (wat Abraham Kuyper ek al earder oer de Bibel sein hie) as wy net leauwe dat de slang sintúchlik waarnimber sprutsen hat, dan ferliest it leauwen alle grûn. Yn dizze wurkwize is gjin romte foar de fraach wat de bedoeling is fan in tekst sa as dy troch de auteur bedoeld en sa as dy yn spesifike omstannichheden ûntstien is. De neo-kalvinistyske opfettings oer skiednis, oer feiten, sprekke in wezenlik oare taal as bygelyks de skriuwer fan Genesis of it Lukas-evangeelje.

--------------------------

UITLEGGEN ! UITLEGGEN ! UITLEGGEN !

ÚTLIZZE ! ÚTLIZZE ! ÚTLIZZE !

Wat wil dit zeggen. Wat wol dit sizze. liz it efkes út !

Het rapport “God met ons …. Over de aard van het schriftgezag” van de Gereformeerde kerken in Nederland werd met algemene stemmen door de Synode aanvaard en op grote schaal verspreid. Het gaat in dit rapport om het belijden van de kerk met betrekking tot de Heilige Schrift. De spanning, om niet te zeggen het conflict tussen kerk en theologische wetenschap zoals dat in de Gereformeerde kerken sinds de 60-tiger jaren naar voren is gekomen, ligt op de achtergrond van dit rapport. Het bedoelt een duidelijk en bevredigend antwoord te geven op de problemen die waren gerezen. Het komt er ook op neer dat de waarheid eigenlijk nooit af is. Elke formulering is een poging. Geen enkele formulering is het verwoorden van de waarheid. Het relationele van dit waarheidsbegrip is tegelijk ook het relativerende. Zo moeten ook theologische formules, die onmisbaar zijn, verder wijzen naar een vollere werkelijkheid. Het komt in dit rapport m. i. kortweg hier op neer : Menselijke ervaringen gaan boven wat de waarheid is. Niet “Zò is het !, maar “Wat doet het mij ?”.

Dit rapport van de Synode uit 1980 ging er niet meer van uit dat de Bijbelse verhalen volledig historisch waar zijn. Veeleer hebben gelovigen hier geloofservaringen opgeschreven en het gaat er om dat wij al lezend daardoor geraakt en geïnspireerd worden. Deze nieuwe manier van denken en geloven riep verzet op bij het behoudende deel van de Gereformeerden. De “verontruste” leden sloten zich aan bij het landelijk Confessioneel Gereformeerd Beraad, opgericht in 1973. Het C.G.B. legde sterk de nadruk op de belijdenisgeschriften en trouw aan de Schrift met verwijzing naar de Afscheiding van 1834.

------------------------------------------

Ek Erasmus hat mear as 3000 adagia (adagium = spreuk) samle, sinnen dy’t ta de ferbylding sprekke. Sels neamde hy it “lytse edelstientsjes”, oan de Grykske en Latynske âldheid ûntliend, oerset en tagonklk makke foar in breder publyk.

Van alle scheppingen van de mens is de taal misschien de meest verbazingwekkende.

(lytton Strachey)

Der binne yn Fryslân sa’n 325.000 memmetaalsprekkers.

Yn Noard-Fryslân (Sleeswyk-Holstein) troch sa’n 10.000 en yn Saterlân troch sa’n 2200 minsken. De Fryske taal en kultuer genietsje yn Dútslân beskerming, krekt as de Roma, de Sinti en de Joaden as etnyske minderheden. Der is yn Berlin ek in fertsjintwurdiger foar de Friezen, dy’t derfoar soarget dat de belangen fan de Friezen troch de nasjonale oerheid behertige wurdt. It soe moai wêze as wy yn Den Haach ek sa’n fertsjintwurdiger hienen dy’t opkomt foar de belangen fan de Friezen. No moatte wy mar hoopje dat in Frysk Keamerlid dat foar ús docht.

It Frysk is yn 1998 erkend yn it Jeropeesk Hânfest foar regionale talen of talen fan minderheden.

NEDERLÂNSK.

NEDERLÂN hat twa erkende Nederlânske rykstalen. As men it hat oer it Nederlânsk wurdt fakentiden it Hollânsk bedoeld. DIT BYLD DOOGT NET. It Frysk is ek in Nederlânske rykstaal. Sawol it Hollânsk as it Frysk binne dus BEIDE Nederlânske talen. De kar om ien fan of beide Nederlânske talen te sprekken of te skriuwen is oan de minsken sels.

MEARDERHEIDS / MINDERHEIDSTAAL.

In minderheidstaal is net fan minder oansjen as in mearderheidstaal as wolris tocht wurdt. Sa is bgl. de grutste West-Jeropeeske taal, it Dútsk, in minderheidstaal yn Switzerlan, België, Luxemburg, Denemarken, Itaalje en Frankryk. Yn Switzerlân en Kanada is dit it gefal mei it Frânsk en gean sa mar troch. Dan binne der yn Jeropa noch minderheidtalen as it Wealsk, it Skottysk, it Sorbysk, (de Sorben, in Slavyske minderheid yn de Lausitz, in gebiet tusken Dresden, Tsjechië en Poalen), it Tataarsk, (Tatarstan leit midden yn it Jeropeeske diel fan de Russyske dielsteat Tatarstan yn de noardlike Kaukasus), it Lombardysk, it Kasjoebysk, it Bretonsk, it Katalaansk, it Galisysk, de Samyske talen (fan de Lappen) yn it úterste noarden fan Jeropa, (Noarwegen, Sweden, Finlân en Ruslân) te folle om op te neamen. It Jeropeeske hânfêst foar regionale talen of talen fan minderheden is ek troch Nederlân ûndertekene.

It skaaimerk fan de Jeropeeske Uny is ienheid yn ferskaat. Dêr hearre fansels ek de lytse talen as it Frysk by. Yn it Jeropeeske Parlemint wurde normaal sprutsen 24 wurktalen brûkt. It giet hjirby om de earste lânstalen fan de 28 leden. Skatte wurdt dat sa’n 50 miljoen Jeropeanen deisk in minderheidstaal sprekke neist de earste lânstaal.

FOAR DE AARDICHHEID NOCH DIT.

Yn de ballingskip hienen de Joaden in sterke Babyloanyske ynfloed ûndergien. Sjoch mar nei de nammen fan de moannen; men naam ek it Arameeske alfabet oer.

Krekt as it Frysk is it Arameesk no wer in minderheidstaal en is it dêrnei hast altyd west. Jezus spriek ek yn dy taal. It West-Arameesk wie de memmetaal fan Jezus. It is ek hjoed de dei noch in libbene taal en wurdt no noch troch sa’n heal miljoen minsken sprutsen as ien fan de ferskate Arameeske dialekten, mei namme yn parten fan Turkije, Noard-Irak en Syrië. Yn Syrië is foaral it toeristyske Kristlike stedsje Maaloula dêrom tige bekend. De Bibelske boeken as Daniël en Ezra binne foar in part ek yn it Arameesk skreaun. Bekende Arameeske teksten út de Bibel binne bgl : “Eli, Eli, lama sabachtani” ( Mijn God, mijn God, waarom hebt U mij verlaten). “Maran atha” ! (Onze Heer komt !) en “Talita koem” (Meisje, sta op ). It Arameesk is ien fan de talen mei de langste skiednis, mei woartels yn de njoggende ieu foar Kristus. Fanôf sirka 700 foar Kristus funksjonearre it Arameesk yn grutte parten fan it Midden-Easten. Dat der yn Israël Arameesk sprutsen waard moat it gefolch west hawwe fan de ballingskip fan it folk Israël yn Babyloanje. It Arameesk wie doe de taal fan it folk wurden, net allinne yn Israël, mar ek yn Palestina, Syrië en oare Arabyske lannen.Yn de Syrysk Ortodokske Tsjerke fan it Easten is it noch altyd de liturgyske taal. It is ien fan ‘e âldste tsjerken. De namme “Syryske” hat lykwols neat mei Syrië te krijen mar is de oersetting fan Suryoye, de tradysjonele namme fan it folk, dat ek wol Oromoye, Arameeërs neamd wurdt – net trochinoar te heljen mei de Armenen, dy’t fanôf 1914 te krijen krigen mei wat wol de “Armeenske genoside” (yn 1914 /15 troch de Turken) neamd waard. Hjir yn Enschede wenje sûnt de ôfrûne 40 jier ek in protte minsken mei in Syrysk Orto- dokske eftergrûn mar sprekke thús wer in oare Arameesk dialekt. It Hebriuwsk waard nei de ballingskip foaral brûkt troch de Rabinen. Pas nei 1948 waard it (modern) Hebriuwsk, ek wol Ivriet neamd, wer de dominante folkstaal yn Israël.

Yn de Roomske tsjerke waard allinne it Latyn brûkt neist de folkstaal en is it hjir yn Fryslân ek al net oars ? De tsjerketaal is hjir it Hollânsk mei sa no en dan Fryske tsjinsten. Jezus spriek en ûnderwize yn it Arameesk (*, de taal fan it folk. Is dit taalgebrûk hjir yn ‘e tsjerke, efternei besjoen, net frjemd ?

(* Yn Amos 9 fers 7 stiet te lêzen : Steane de Etiopiërs My net like nei as jimme, Israëliten ? - is de godsspraak fan de Heare. Haw ik, dy’t Israël út Egypte helle, net LIKEGOED de Filistinen (Palestinen) út Kaftor (Kreta) helle en de ARAMEEËRS út Kir (Assyrië) ? Wêrom’t dat bard is blykt út Rjochters 3 : 3 - 4 wêr stiet dat Filistinen e. o. tsjinnen om Israël op de proef te stellen (te hifkjen).

=============

Yn de Arabyske wrâld skriuwe se dêr yn it Arabysk fan de Koran mar sprekke fan hûs út dialekt. Ast dat Arabysk út de Koran yn de deistige omgong praatst soe eltsenien dy nuver oansjen. Dat is ek sa as immen it geef Frysk fan ‘e Afûk brûkt by in ynformeel praatsje. Trouwens yn it Hollânsk giet dit allyksa. Elts gebiet hat hjir ek syn eigen (streek)taal.

==============

MATEARJE – MINSKE

Ús maatskippij ûndersiket leaver de matearje as de minske. Hjirtroch wurdt der net folle jild útjûn oan it Frysk of oan de Fryske kultuer. Spitich, want twata- lichheid is in tige ryk besit. By wittenskip tinkt men al gau oan : bettere sinnepanielen, in auto dy’t minder benzine ferbrûkt, in nuver stikje rydark dat nei Mars stjoerd wurdt, de dieltsjefersneller te Genève dêr’t matearje útinoar pluze wurdt of de atoombom. Dy dieltsjefersneller hjit op syn Ingelsk de Large Hadron Collider. De bou duorre acht jier en koste seis miljard euro. Al dit ûndersyk leart ús neat oer wat de minske beweecht, neat oer hoe’t de minske yninoar sit, neat oer hoe’t de minske in better minske wurde kin. Mar it is wol de minske dy’t oan de knop fan de atoombom sit. It is wol de minske dy’t sunich en op ferantwurde wize mei enerzjy omgean moat. It is de minske dy’t net dronken of stoned efter it stjoer fan syn auto sitten gean moat.

Sadwaande stel ik in ienfâldige fraach oangeande it heechste doel fan wittenskip. Ik jou twa antwurden, en dan mei de lêzer kieze wat it bêste antwurd is.

It heechste doel fan wittenskip is om út te finen :

1. Hoe’t de matearje yninoar stekt.

2. Hoe’t de minske yninoar stekt.

Ús maatkippij stekt hast al it jild yn ûndersyk nei matearje, mar ik kies foar opsje twa, de minske. Wat is der no it wichtichst, it unykst oan ‘e minske ? Net syn earms of syn lea. Dat fine wy by oare bisten ek. It unykst oan ‘e minske is syn geast, dat wat der yn ‘e holle sit, dêr’t er mei tinkt en praat en bout en laket en alle oare dingen docht. Wat leart ús it measte oer de minske ?

Ik meitsje der wer in moaie kar-út-twa fan. Wat foar minsklik product leart ús it meast oer de minske ?

1. De materiële dingen dy’t er makke hat, bygelyks sinnepanielen.

2. De ymmateriële dingen dy’t er makke hat, bygelyks taal en literatuer.

It sil klearrichheid ha dat men út in sinnepaniel of in auto net folle oer de minske leare kin. De minsklike aard drukt him it bêst út yn taal, yn ferhalen en yn literatuer.

WAT BETSJUT :

Goed jild by kwea jild lizze.

Jild dat stom is, makket rjocht wat krom is.

Mei pongstruien kin in bulte útsoend wurde.

Gjin jild gjin bargen, gjin bargen gjin spek.

Op in blauwe blês thúskomme.

Hy rint as in biskop.

Hy bile as in dogge.

De jongste biddeler moat de koer drage.

It hûntsje bidt om in koekje.

Dêr is gjin bidden tsjin, al kaam Sint Piter út ‘e himel.

Hy / Sy sit te aaikebrieden.

Sy sjocht allegear apen en bearen.

Hy kin der wol âld mei wurde.

Ik sil it net wer dwaan, sei de âldfeint doe’t it him muoide dat er jong net troud wie.

Foar it bidden oan it miel west hawwe.

Mijn probleem met de christelijke partijen is niet dat ze christelijk zijn, maar dat ze het niet zijn.

(Pieter Jelles Troelstra.)

TROELSTRA / BAKKER / WUMKES

Wat in skok moat it bygelyks west hawwe foar de Kristlik–Fryske wrâld doe’t de sosjalistelieder Piter Jelles Troelstra yn 1911 yn de bomfolle Herfoarme tsjerke fan Stiens fan de kânsel ôf yn gedichten net allinnich ta it sosjalisme oprôp, mar ék fan syn leauwe tsjûge –yn it Frysk. “Ik kin net libje sûnder God. In help en treast yn ’t swartste lot. In Heit, dy’t as my d’ierde ûntsinkt. Mei blide himmelloaits my winkt. Ien dy’t my taropt dei oan dei. Dat ‘k oan Syn herte rêste mei.”

Hy neamde it nei ôfrin wat skertsend syn “proefpreek”. De yn WIER berne skoalmasterssoan, de ek ‘reade’ dûmny Sybe Kornelis Bakker (1875-1918) hold op 17 maaie 1914 AS EARSTE in folslein Frysktalige tsjerketsjinst yn de Martinitsjerke fan Frjentsjer. Dûmny Geert Wumkes (1869-1954) folge him op 3 jannewaris 1915 yn Tsjom.

De Ingelske teolooch John Wyckliffe (1320-1384) wie in fûleindich foarfjochter fan it ferkundigjen fan it Wurd fan God yn de memmetaal. (No noch binne der de nei him sa neamde Wyckliffe bibel oersetters.)

Sa preke de bekende, troch John Wyckliffe beynfloede tsjerkeherfoarmer Jan (Johannes) Hus (sprek út as Hoes) (1370-1415), as rektor fan de Karelsuniversiteit yn de Bethlehemskapel te Praag yn it Tjechysk. Dêrmei wike hy ôf fan wat gongber wie, nammentlik tsjinsten yn it Latyn en wist hy heech en leech yn de maatskippij te boeien (tige fêst te hâlden).

=============

OERIENKOMST (âld) INGELSK en it (âld) FRYSK

Yn ‘e iere midsieuwen waard yn it Ingelske en Nederlânske kustgebiet min of mear deselde taal sprutsen. Dizze taal wie de foarâlder fan it lettere Ingelsk en Frysk. Taalkundigen neame dizze taal ek wol Noardseegermaansk.

Pleatse yn de Westminster Reviev 1829 nûmer 23 en oerset yn ‘e Ljouwerter Krante fan 1830 nûmer 66.

^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^

Lyk as Gods sinne swiet uus wrâd oerschynt;

Like as God’s sun sweetly our world oérshines;

Her warmte in ljeach in groed in libben schinkt;

Her warmth an light and growth and life scends;

Lyk az de mylde rein elke eker fynt:

Like as the mild rain each acre finds:

So dog eak dat, wat yn uus, minsken tinkt.

So does eke that, what in us, men, thinks.

Dy sprankel fen Gods fjoer, yn uus lein, jouwt

That sprankle of God’s fire, in us laid, gives

Oeral eak ljeacht in freugde oan Adams team.

O’eralt eke light and JOY on Adam’s train.

Wer dy wenn’t, hulken, oaf paleizen bouwt,

What they dwelt, hulk (cottage) or palaces build,

In fen wat folk hy iz, ho hy him neam.

And of what folk hy is, how hy him (self) names.

(Shakespeare)

(It wurd JOY hawwe de Ingelsen fan ‘e Noarmannen oernommen. Yn it Frysk : Freugde, bliidskip, wille.)

Konklúsje :

Boetter, Brea en griene Tsies

Is goed Ingelsch en eak goed Frysk. (1829)

Bûter, Brea en griene Tsiis

s goed Ingelsk en ek goed Frysk. (2012)

Út it lêste part fan de midsieuwen is in âldfryske tekst oerlevere . Yn dat hânskrift, dat om 1550 hinne oerskreaun is fan in earderen út mooglik 1464, stiet in stik oer it tsjerklik rjocht. Der stiet dat in pryster lammen, blinen, siken en ferwûne lju net ferjitte mei en by harren op hjeldagen op besite komme moat, en der wurdt beskreaun hoe’t er nei harren ta reizgje moat. As er oer wetterlân reizgje moat, sil er in boat brûke moatte, mar, “Ist oen gaestlande, en hyncxt toe habbene, deer hi mey ride efter sine ghae, ti fandiane dae sieka ende dae wondeda”. Frij oerset stiet hjir : “As oer geastlannen (hegere stikken lân) reizge wurde moat, moat in hynder brûkt wurde om yn syn gea (doarp en omkriten) de siken en de ferwûne lju te finen”.

Eltse taal is troch de ieuwen hinne oan it feroarjen sawol yn it sprekken as yn de wize fan skriuwen.

WILLIBRORDUS, de apostel fan ‘e Friezen

Ingels was Willibrord becant, Gheboren van Northomberlant. Ende want d’Ingelschen zijn gewassen, als men leest van neder Sassen. Conste hi te bet die Vriesche tale. Dit mach elc man proeven wale.

(Melis Stoke.)

Hy wie in yn 1235 yn Seelân berne middel Nederlânske skriuwer út de 13^de ieu.

Oerset : Willibrord wie in Ingelsman, berne yn it Northumberlân. En omdat de Ingelsken (de Angel-Saksen) sa’t men lêze kin fan de Neder Saksen ôfstamme kende hy des te better de Fryske taal. Dit kin eltsenien wol neigean.

(De twa befolkingsgroepen t. w. de Angelen en Neder Saksen - oan de Friezen besibbe - wienen folle earder al de Noardsee oerstutsen nei it Albion. No binne dêr yn Ingelân altyd noch de distrikten : Sussex, (Súd Saxen), Wessex, (West Saxen) en East Anglia (de AngloFriezen) Men ken dit no wol wat ferlykje mei it Hollânsk en it Súd Afrikaansk. Men koe innoar as – fiere - verwanten noch wol ferstean.)

OUD NEDERLANDS

Een van de oudste Nederlandse teksten die we kennen is :

Hebban olla uogala nestas hagunnan hinase hic anda thu uuat unbidan uue nu. (Alle vogels zijn met hun nesten begonnen, behalve ik en jij. Waar wachten we nou op ?

Deze West-Vlaamse krabbel is een handschrift uit de elfde eeuw. Een taal is dus erg aan verandering onderhevig.

IT STÊDFRYSK

De namme Stêdfrysk is wat misliedend want it is gjin Frysk mar in Hollânsk dialekt mei Fryske ynfloeden en dan ek noch in mingen fan ferskate âld-Hollânske dialekten, doe’t der noch gjin ienheidstaal bestie. Meastal yn ‘e stêden sprutsen en earder troch minsken brocht dy’t oarspronklik fan bûten hjir yn Fryslân kommen binne te wenjen. Mei it Biltsk is itselde it gefal. Dit is ien fan ‘e eardere Súd-Hollânske dialekten dy’t no noch in protte op it Bilt sprutsen wurdt. Der is in tiid west dat yn ‘e stêden it stêdfrysk as “deftich” praten fan de elite besjoen waard en oansjen joech. Dit is ek yn ús lân in hiele tiid mei it Frânsk it gefal west. Foaral yn keningshuzen en de hegere kringen jilde dit as “deftich” wêzen.

Yn de stêden waard oant en mei de midsieuwen Frysk sprutsen. Neidat Fryslân yn 1524 ûnder bewâld kaam fan keizer Karel V., begûn de elite yn stêden as Ljouwert in Nederlânsk dialekt te sprekken. Yn dizze perioade makke Fryslân in ekonomyske bloei troch. Der waard hannel dreaun mei Amsterdam en oare Noard - Hollânske stêden om de Súdersee hinne. Hannelers fêstigen harren yn de Fryske stêden en namen harren taal mei. It Nederlânsk wie de omgongstaal yn de hannel en it bestjoer en yn de rin fan de tiid naam de stedsbefolking dizze taal oer. Neffens taalkundige Siebren Dyk fan de Fryske Akadeemje naam de stedsbefolking dizze taal oer mar behâlden hja dêrby wol harren Fryske klank. Nei de oarloch waarden de stedsfryske dialekten lykwols as asosjaal sjoen en begûn it oantal sprekkers hieltiten mear te sakjen.

=============

Tanksij syn taal kin de minske tinke, want de tins bestiet by de graasje fan de ferwurding. De ferbining mei de dichter Ed. Hoornik is gau lein. Syn kwatryn ‘Friesland’ leit as ûnderdiel fan de Ljouwerter poëzyrûte yn stien beitele foar it Provinsjehûs oan de Twibaksmerk yn Ljouwert : “Niet in mijn dorpen en mijn elf steden, niet in mijn meren en mijn heerlijkheden ben ik het meest mijzelf, maar in mijn taal : het instrument waar ik door ademhaal”.

HET MODERNE HEBREEUWS

Nog voordat Theoor Herzl zijn “Judenstaat” schreef, waren er al mensen geweest die zich voor hetzelfde doel inzetten : een eigen land voor de Joden. Maar Ben Jehuda heeft zich daar wel op een heel uitzonderlijke manier voor ingezet. In Parijs schreef hij zijn “appel,” dat hij publiceerde in een Hebreeuwstalige krant. Hij riep daarmee de Europese Joden op naar Palestina te verhuizen en daar uitsluitend Hebreeuws te spreken. Ondanks al zijn tegenslagen sloeg het Ivriet aan, hoewel het Duits de grootste bedreiging was. Echter, na de Tweede Wereldoorlog kreeg dat geen kans meer. En zo werd de eens dode taal het bindmiddel tussen al die Joden die vanuit de hele wereld naar Israël kwamen.

Het moderne Hebreeuws is een gemakkelijke taal. Tot aan het einde van de 19^de eeuw was het, net als het Latijn, een dode taal die voornamelijk gebruikt werd bij de religie. Het is de grote verdienste geweest van slechts één man, Eliëzer ben Jehuda, dat deze taal weer tot leven is gebracht. Ondanks zijn tegenslagen sloeg het Ivriet aan, hoewel het Duits de grootste bedreiging was. Echter na de Tweede Wereldoorlog kreeg dat geen kans meer. En zo werd de eens dode taal het bindmiddel tussen al die Joden die vanuit de hele wereld naar Israël kwamen. Het volk moest terugkeren naar het oude land in Palestina, om daar nederzettingen te bouwn en weer hun eigen taal te spreken, daarmee afscheid nemend van de talen der ballingschap.

ÛNGELOKSGETALLEN.

Somlike getallen wurde as ûngeloksgetal en dus as ûnheil bringend sjoen, as bgl. it getal 13. Yn in protte hotels komt dan ek keamer- of étaazje nummer 13 net foar.

De fleanmasines fan Alitalia hawwe gjin sitplakken mei nûmmer 17. Dit soe gearhingje mei it feit dat it Romeinske getal foar 17 ; XVII , de letters fan it Latynske wurd “VIXI” befetsje soe, wat betsjut :

“Ik ha libbe”, d. w. s. “ik bin no dea”.

(Yn it Latyn : vita = libje, vixi = ik ha libbe.)

Sa wurdt it getal 11 it healwizegetal neamd. Tink mar oan it karnaval. De ferkiezing fan prins karnaval op de alfde dei fan de alfde moanne om âlve minuten oer âlven.

Noch in foarbyld.

JHWH

De 1^e de 5^e de 6^e en 5^{e letter fan it Hebriuwske} alfabet opgeteld samen 26 is JHWH (HEER of HERE) Het symbolische getal is dus 26. Zo telt bv Psalm 130 totaal 52 woorden. (2 X 26) De centrale gedachte in deze Psalm is UITZIEN, naar / VERWACHTING van de HEER. De herhaling van uitzien versterkt dit centrum.

Neffens my is de hiele BIBELSKE tradysje in wysheidstradysje dy’t SYMBOALYSKE wurden jout oan ús libbenûnderfinings en ús dêrtroch helpt in wei yn it libben te finen. De ALLEGORY is yn hiel de Bibel werom te finen.

In protte yn de BIBEL hat ÚTLIZ nedich. Sa is it ek mei in protte SPREKWURDEN en SIZWIZEN. Yn ‘e rin fan de tiid feroaret der sa ’n soad. In protte fan 100 jier lyn wurdt no al NET MEAR FERSTIEN (BEGREPEN), lit stean fan in pear tûzen jier ferlyn. Dêr is ÛNDERWIIS (stúdzje) foar nedich.

(W. H. P.)

Gjin inkeld folk ûnder de heidenen hat de belofte fan God krigen om as folk bestean te bliuwen, sels de machtichste folken en naasjes net. In protte fan harren binne fergien. Israël allinne hat dy belofte krigen. Gjin inkeld folk hat in bepaald erflân ‘foar ivich’ tasein krigen. Israël allinne hat dat lân en dy besitting.

A.Capadose M. D. skriuwt der ek al oer yn 1849 mei as titel : “De toekomst van Israël”, wêryn’t hy der op Bibelske grûnen fêst fan oertsjûge is dat dit lân, NO NOCH (dat wie yn 1849) om syn ûnleauwen yn ‘e macht fan ‘e Heidenen (net-Joaden) is, mar “nei Gods Hillich Wurd, troch Syn ivich trouferbûn oan Abraham werom jûn wurde soe”; want Jeruzalem sil troch de Heidenen fertrêde wurde oant de tiden fan ‘e Heidenen ferfolle wêze soenen. (Lukas 21: 24) Dat blyk pas nei 2000 jier omdoarmjen yn 1948 te wêzen. God is noch net klear mei syn folk. Ek Isaäk da Costa skriuwt op deselde grûnen hjiroer yn syn “Voorrede over de onvervulde profetie.” Mar ek de bekende Willem á Brakel. En yn it begjin fan de hjir yn ‘e 20^ste ieu ûntstiene saneamde “Maranatha-beweging,” mei Johannes de Heer as foarman, is der ek in protte op oanstien om de Bibel yn dat opsicht letterlik te nimmen en dit net te “fergeastlikjen”.

Hoe weinig neutraal overigens de Verenigde Naties zijn, bleek op 30 november 2017 toen de Algemene Vergade- ring van de Verenigde Naties maar liefst zes door Arabische landen ingediende resoluties tegen Israël goedkeurde, Zo werd er onder meer een tekst aangenomen over JERUZALEM die bepaalt dat de Tempelberg voortaan alleen nog bij zijn islamitische naam “Haram al-Sharif” mag worden genoemd. De dagen erna is talloze malen de beschuldiging herhaald dat Israël de chriselijke en islamitische geschiedenis van Jeruzalem zou willen uitwissen. In werkelijkheid echter proberen de Verenigde Naties sinds jaren om de Joodse origine van Jeruzalem voor de Joodse identiteit te verdoezelen.

De Verenigde Naties plaatsen Israël al decennia lang in de beklaagdenbank. Zo werd onlangs ook de historische band tussen het Joodse volk en de Tempelberg in Jeruzalem ontkend. De verenigde volken leven buiten de werkelijkheid.

De 57 landen van de Organisatie van de Islamitische Conferentie hebben de afgelopen decennia voortdurend getracht om het belang van Jeruzalem voor het Jodendom te bagatelliseren. In werkelijkheid echter is de islamitische claim op Jeruzalem, dat in het Arabisch “al-Quds” wordt genoemd, flinterdun. Het beste bewijs hiervoor is dat de naam al-Quds niet één keer wordt genoemd in de Koran. De “gibla” is de gebedsrichting van de moslims. In een vroege periode bad de profeet Mohammed richting Jeruzalem maar later werd deze gibla gewijzigd richting Mekka. Islamgeleerden vermoeden dat dit gebeurde nadat het Mohmmed duidelijk was geworden dat de Joden op het Arabische Schiereiland hem nooit als profeet zouden erkennen. Vanaf dat moment keerde Mohammed tijdens het gebed zijn rug naar Jeruzalem.

(W. H. P. )

MIJN LAND HEBBEN ZE VERDEELD

( Joël 3 : 1-3)

Van binnen door tweespalt. (het 2 en 10 stammenrijk), maar meer nog van buiten, Syrië, Assyrië, Babel en Rome hebben zich altijd weer vergrepen aan het Beloofde Land. Wat er in deze tijd (2017) gebeurt is dus niet nieuw. (Amerika erkent als eerste land Jeruzalem als de ongedeelde hoofdstad van Israël) Wat is er zo bijzonder aan dit land, dat grootmachten zich eraan vergrijpen en er uiteindelijk aan ten onder gaan ? God zegt, het is “Mijn Land” voor altijd. Als de naties van de wereld een poging doen om het land te verdelen, gaat dat niet om Tel Aviv of Haifa, maar om JERUZALEM, de allerheiligste van al Gods woningen. Alle pogingen van de wereld om het land Israël te verdelen zijn gedoemd te mislukken. De laatste woorden van Joël spreken duidelijke taal : “Maar Juda zal voor eeuwig blijven. Jeruzalem van generatie op generatie …… en de Heere zal wonen op Sion.

Jeruzalem wurdt 804 kear yn de Bibel neamd.

Ik lees de BIJBEL om te weten of er een Godsplan is

en de KRANT om te zien, hoe het wordt uitgevoerd.

(Groen van Prinsterer.)

DE ZESDAAGSE OORLOG (Juni 1967)

De zesdaagse (preventieve) oorlog duurde kort, van 5 tot 10 juni 1967, maar heeft langdurige gevolgen gehad voor de wereldpolitiek. In het kort verliep de oorlog als volgt : Israël versloeg haar Arabische buurlanden Egypte, Jordanië en Syrië en verviervoudigde zijn grondgebied. Israël zette bij de strijd ongeveer 100.000 militairen in en zijn tegenstanders circa 240.000 manschappen. Dankzij spionage vooraf wisten de Israëli’s precies waar de Egyptische basis en militaire luchthavens lagen. Via een squadron van ongeveer 200 Israëlische gevechtsvliegtuigen (straaljagers en bommenwerpers) die rond 7.30 uur vertrokken en op maximaal 15 meter hoogte vlogen, om het Egyptische radarsysteem te ontwijken, schakelde de luchtmacht binnen 3 kwartier na het begin van de eerste luchtaanval 6 militaire vliegbasis uit en 204 Egyptische vliegtuigen. Een tweede luchtaanvalsgolf, rond 9.30 uur, viel Israël 14 Egyptische basis aan en vernietigde nog eens ruim 100 toestellen. Hiermee was binnen nauwelijk 2 uur vrijwel de complete Egyptische luchtmacht onschadelijk gemaakt. Doordat de Israëliërs de landings- en startbanen in Egypte met zogeheten dibber-bommen (raketvertraagde explosieven, die zich in beton boren en dan ontploffen) had bestookt, waren deze onbruikbaar geworden en konden geen Egyptische gevechtsvliegtuigen meer opstijgen. Tegelijk met het luchtoffensief vielen op 5 juni 1967 (7.50 uur) een divisie van 250 tanks en meer dan 100 halfrupsvoertuigen en een tweede pantserdivisie Egypte binnen. Israël verloor daarbij 122 tanks, maar Egypte ongeveer 820 tanks. Ondanks zware verliezen veroverde Israël het noordelijk deel van de Golan hoogvlakte. In de middag van 5 juni schoten de luchtmachten van Syrië, Jordanië en Irak het aangevallen Egypte te hulp, maar zonder resultaat. Op 7 juni werd na felle gevechten HEEL JERUZALEM door het Israëlische leger veroverd en verloren de Jordaniërs bij Samaria een tankslag. De Israëlische minister van Defensie,Moshe Dayan (1915-1981) nam het besluit om de Syrische Hoogten van Golan in te nemen.

DE YOM KIPOER OORLOG (6 oktober 1973)

was een conflict tussen Israël en een coalitie gevormd door Egypte en Syrië tussen 6 oktober 1973 en 22 of 25 oktober, afhankelijk van het oorlogsfront. Een ingewikkeld misleidingsplan deed Israël de kansen op een oorlog te laag inschatten, doch wist ook deze oorlog te winnen.

DE WERELD HAAT DE GOD VAN ISRAËL

De wereld haat het volk Israël omdat men ten diepste DE GOD van Israël haat. Israël is als volk de vertegenwoordiger van God in deze wereld en ook de uit dit volk geboren Messias, Jezus Christus. Omdat men God niet kan grijpen wordt naar zijn vertegenwoordiger gegrepen. DAAROM moest ook de Christus uit dit volk sterven. (uitgeroeid worden) Er mag niet meer aan de God van Israël gedacht worden.

Lees Psalm 83 - O God, houd u niet stil, zwijg niet en blijf niet werkeloos (toezien), o God. Want UW VIJANDEN tieren, UW HATERS steken het hoofd op ; zij smeden een listige aanslag tegen UW VOLK en beraadslagen tegen UW beschermelingen. Zij zeggen : Komt, laten wij hen ALS VOLK verdelgen (uitroeien) , zodat aan de naam ISRAËL NIET MEER WORD GEDACHT. Want zij hebben eensgezind beraadslaagd, TEGEN U een verbond gesloten.

Al sûnt de tiid fan Augustinus (354-430) bestie yn it kristendom it byld dat Joaden der ta keard wienen om te swalkjen en ferfolge te wurden. De Joaden droegen neffens Augustinus it Kaïnsteken, hy seach de Joaden as Kaïn en Jezus as Abel. Dat byld wie yn de 19de ieu en de earste desennia fan de 20^ste ieu ek noch libbend. Sa sei de grifformearde teolooch prof. Klaas Dijk út Kampen, in harnaste strider foar Abraham Kuiper syn begjinsels, nei de Kristallnacht yn de nacht fan 9 op 10 novimber 1938 sels, dat wy yn Nederlân gjin kollekte foar de Dústske Joaden hoechden te hâlden, omdat hja harrensels wol rêde koenen, hja wienen dochs ryk genôch. Wy koenen better, neffens him, kollektearje foar de sinding ûnder de Joaden. (Sa neamde hy ek ris rûnút de kwetsende wurden tsjinoer de Herfoarmden : frijsinnigen en grifformearde bonders yn ien tsjerke is in “kerkpotpourrie”. Nei de Kristallnacht kaam fan ús regear gjin inkeld protest, de Dútse ambassadeur waard net op it matsje roppen. Ek fanút de tsjerken kaam der net folle lûd. It kabinet Colijn wie in koalysje fan allinne kristlike partjen, de ARP, de CHU en de RKSP. De ynfloed fan de tsjerken wie oeral oanwêzich, seker ek yn de polityk. Dochs namen hja gjin stelling tsjin wat dêr yn Dútslân barde. De kommunistyske en sosjalistyske kranten sprieken folle eksplisiter oer de misdieden fan Hitler tsjin de Joaden. It is kwealik dat de tsjerken en kristlike organisaasjes dat ek net dienen.

(W. H. P. )

In een land waar de Joden het goed hebben. Heeft iedereen het goed.

(Dit sprak ooit een gevluchte Iranees)

DER IS IN KWEADE MACHT

YN DIZZE WRÂLD DWAANDE.

In yn taalgebrûk personifisearre Satanyske (of sa’t jo wolle in Demoanyske) net sichtbere, mar wol yn syn geast oanwêzige (stjoerende) macht dy’t him yn it ferline en no noch altyd tsjin Israël, it troch God roppene Joadske folk, rjochtet. Satan hat altyd al de wrâldmachten tsjin it Joadske folk opset om it te ferdylgjen (it út te roegjen). Lêz de Bibel der mar op nei.

1. Farao ûnderdrukte de Israëlieten al yn Egypte en woe it folk dêr útrûgje. It folk mocht net bestean bliuwe !

2. Salmaneser fan Assur (Assyrië) skuorde (fierde) de tsien stammen fan it Noardlike ryk (Israël neamd) it lân út. It folk mocht net bestean bliuwe !

3. Nebukadnezar fan Babel (Babylon) skuorde (fierde) de twa stammen fan it Súdlik ryk (Juda neamd) it lân út. It Joadske folk mocht net bestean bliuwe !

4. Haman, de ûnderkening fan Perzië (Medo-Perzyske ryk), woe de Joaden dêr útroegje. It Joadske folk mocht net bestean bliuwe !

5. Antiochus Epifanes, de Grykske hearsker fan Syrië, rjochtte in grutte slachting oan ûnder de Joaden. It folk mocht net bestean bliuwe !

6. Ûnder de Romeinske fjildhear en lettere Keizer Titus waarden mear as ien miljoen Joaden fuortfierd (de stammen Juda en Benjamin, Juda > Jude > Joden neamd omdat dizze stam fan beide stammen de grutste befolkingsgroep wie) en hûnderttûzenen ta slaaf makke. It folk mocht net bestean bliuwe !

7. Ferskate (foaral West - Jeropeeske) Kristlike riken hawwe grutte oantallen Joaden ôfslachte (tink bgl.mar ris oan de progroms yn Ruslân). It folk mocht net bestean bliuwe !

8. Ûnder Adolf Hitler fan Dútslân waarden mar leafst 6 miljoen Joaden fermoarde. It Joadske folk mocht net bestean bliuwe !

9. Ûnder de oankommende Anti - Krist (de Islam ?) en syn falske Profeet (sa’t de Bibel beskriuwt) driget wer in útroegjen fan Israël. (it twa/tredde part fan dit folk sil drige útrûge te wurden, sa’n 1/3 part wennet no noch yn de U.S.A.) Wat is der dochs oan de hân mei dit folk ?

Wêr’t it folk ek wenne hat en no wer wennet, waarden en wurde hja hieltyd wer oanfallen troch Satan.

(in geastlike net sichtbere dúvelske macht). It folk Israël moat ferdylge (útrûge) wurde sizze se yn ‘e Arabyske wrâld.

WÊROM ?

Hy (persoanifisearre as Satan of Dûvel) wist en woe foarkomme *) dat de Messias (Kristus) út dat folk (Juda) berne wurde soe en wit dat hy dêr yn Israël, as oerste fan ‘e wrâld, syn lêste besit (de wrâld) úteinliks ferlieze sil as Kristus werom komt om Syn Keninkryk (it takommende Frederyk) hjir op ierde te fêstigjen mei JERUZALEM as middelpunt. De macht oer de sûnde en dêrmei ek oer de dea hat er al ferlern by Kristus earste komst. DÊROM wol hy ek NO NOCH Israël ferneatigje. As syn rol by Kristus earste komst, as regearder oer dizze wrâld, al totaal útspile wêze soe, hie it foar him gjin sin om him der no hjoed de dei noch sa drok om te meitsjen. Yn syn eagen MOAT Israël útrûge wurde, want hy wit dat hy DÊR syn ein fine sil ! As der ien is dy’t de Bibel goed ken, (lit de Bibel sels ek blike) dan is it Satan wol.

*) Tink ek oan de ‘Bernemoard fan Bethlehem, it besykjen fan kening Herodes om de Messias, de takommende Kening fan de Joaden út te rûgjen.

Nochris : It soe wêze kinne dat dizze dúvelske machten harren bedrige fiele troch de dêr tsjinoersteande (ek net sichtbere) Godlike macht (Hjir, God is geast dy’t minsken ynspirearret) dy’t dit folk beskermje wol omdat it takommende heil foar de wrâld straks (sa’t profetearre is) útgean sil fanút dit folk. (Jeruzalem) Der binne theologen, sa as in Dirk Reinier Sonneveld, dy’t sizze dat geastlike machten en krachten net al te letterlik nommen wurde moatte en al hielendal net persoanifisearre, dat levert allinne mar in magysk wrâldbyld op. Mar dit is neffens my wol wat te koart om ‘e bocht. Hoefaak hinget der net in geast fan leafdeleazens, ûnferdraagsumens, ûntefredenens, opstannigens, habsucht, sucht nei macht, wraak en fernielsucht ûnder de (wrâld) befolking, en as der dan ien is dy’t de lieding nimt of jûn wurdt (troch Adolf Hitler, Joseph Stalin, Ceausescu, Mao Zedong, Pol Pot, Kim Il-sung etc. binne mear as 100 miljoen minsken ombrocht) …… dan is it oppasse !

As Israël ôfdien hawwe soe (‘de ferfangingsteology’) nei de earste komst fan Jezus de Kristussoan en no troch in protte tsjerken wer as in gewoan folk ûnder de folken sjoen wurdt, wêrom moast dit folk dan nei 2000 jier weromkomme yn eigen lân ? Wêrom wurdt it dan no ek noch hieltyd wer sa bedrige troch tsjustere satanyske machten ? It begjin fan it heil wat troch Kristus ta de wrâld kommen is sil ienris yn ‘e takomst fierder op dizze wrâld útwurke (ferfolle, foleinige) wurde as wy de Bibel leauwe meie. Jeruzalem sil ienris it mulpunt fan frede wurde mei Kristus as de Fredefoarst. Dé Davidsoan op de troan fan syn heit David yn Jeruzalem, dé Davidstêd. It minskdom sil dêr sels nea ta yn steat wêze, it bliuwt Gods wurk wat Hy begûn is en ek foleinigje sil. (Jesaja 65 : It ôffallige Joadske folk troch God wer oannommen.)

DE BIBEL JOUT HJIR IN DÚDLIK ANTWURD OP.

Sjoch hjirfoar Hannelingen 15 fers 14 : Simeon hat útlein, hoe’t God der fan it begjin ôf al op út west hat om út it fermidden fan ‘e heidenen foar Himsels (ek) in folk (de Kristlike gemeente) te winnen (dit wie doe ek nij foar de Kristen wurden Joaden) fers 15 : Dat strykt mei de wurden fan ‘e profeten, as beskreaun stiet : fers 16 DÊRNEI sil Ik weromkomme en de ynfallen wente fan David (Israël) wer opbouwe ; Ik sil syn púnfallen wer opbouwe en dy wente wer oerein sette. …. Lukas 1 de fersen 32 en 33 : Hy sil grut wêze en de soan fan ‘e Allerheechste neamd wurde. God de Hear sil Him de troan fan syn Heit David jaan en foar altyd sil Er Kening wêze oer it folk fan Jacob ; syn Keningskip sil gjin ein oan komme. Dit is noch net bard. Jeshoea sit no noch op ‘e troan fan Syn himelske Heit, d.w.s. neist syn Himelske Heit. (Iepenbiering 3 : 21) Straks sil Hy op SYN EIGEN troan sitte. Dit past allegearre net yn ‘e hjoeddeiske teology, mar wol by de Kristus fan ‘e Skriften. Der komt in tiid dat JHWE foar Syn folk Israël opkomme sil op it wrâldtoaniel ! Dan sille alle folken trilje fan benaudens. (Iepenbiering 6 : 16, 17 ) Dêr sprekke de profeten oer ! Hast allegearre en ek de apostels ! (1 Tessalonikers, haadstik 5 de fersen 2 oant 9) Hiel Israël sil rêden wurde sa’t beskreaun stiet : Út Sion (Jeruzalem) sil de Ferlosser komme, Hy sil de godleazens fan Jacob (Israël) ôfnimme. En dit is myn ferbûn dat IK (yn ‘e takomst) mei harren slute sil, as IK har sûnden wei nim.

W. H. P.

***************

De SPIL wer’t it yn de WRÂLDSKIEDNIS sûnt 1948 (wer) omdraait is ISRAËL, en wol yn it bysûnder om JERUZALEM !!!

Zacharia haadstik 12 fers 3 e. f. f. :

“Zie Ik maak JERUZALEM tot een schaal der bedwelming voor ALLE VOLKEN in het rond, ja ook tegen JUDA (de Joden) zal het gaan bij de belegering van Jeruzalem”.

“Te dien dage zal Ik JERUZALEM maken tot een steen, die ALLE NATIËN moeten heffen; allen die hem heffen, zullen zich deerlijk verwonden. En ALLE VOLKEREN der aarde zullen zich DAARHEEN verzamelen”.

Dit is noch NEA bard. ALLE naasjes, ALLE folken !

Yn it ferline gie it foaral om de FOLKEN YN IT RÛN (de folken om Israël hinne) tsjin Israël. De takommene tiid (as Israël út ALLE FOLKEN wêrom komme soe yn eigen lân) soe it tenei gean oer ALLE FOLKEN tsjinoer Israël en foaral tsjinoer JERUZALEM as foarsein is.

It lân is altyd as lân foar it Joadske folk bestimd bleaun. Lêz de Bibel der mar op nei. God seit dêryn hieltyd : “It is MYN lân foar dit folk FOAR ALTYD. De lânbelofte

is ALTYD bleaun ! (Gen. 17: 8 en 48 : 4) Ek al hat de ballingskip fan dit folk 2000 jier duorre. It hjir brûkte wurd ‘olam’ (altyd duorjend, nea einigjend) wurdt ek brûkt foar Gods bestean fan ivichheid oan’t ivichheid. Yn de wrâld wie gjin plak foar dit folk en it moast dêrom útmoarde (útroege, ferdylge) wurde. Dit is foar de safolste kear net slagge. It kearre yn 1948 werom nei it âlde ‘lân fan belofte’, dat der nei 2000 noch altyd tige ferwaarleaze hinne lei. It waard sûnt 1948 wer opboud en bewenne.

DE HIELE WRÂLD bemuoide har dan ek sûnt 1948

mei Israël, en ûnder de “oaljekrisis” fan lêstlyn (*1973) keazen (hast) ALLE NAASJES harren TSJIN Israël om de oalje ! En ALWER stie it Joadske folk ALLINNE yn de wrâld ! Dit is noch mar wer it begjin. It mei yn de eagen fan ‘e wrâld net bestean omdat it Gods folk is en dat ienris yn de takomst, sa is profetearre, in belangryk plak ynnimme sil ûnder de folken. Ek foar de Kristus út dat folk wie gjin plak yn dizze wrâld en ek Hy moast dêrom fermoarde (útroege) wurde. Sawol Israël as de Messias út dat folk wurde troch in protte minsken ferachte. (Beide, sawol Israël as Jezus wurde yn ‘e Bibel “Myn Soan” (of ek wol tsjinstfeint) neamd.

(* De Arabyske lannen woenen allinne mar oalje leverje oan lannen dy’t harren TSJIN ISRAËL kearden of harren iepenlik skriftlik en mûnling tsjin Israël útsprieken.)

“HET WAS OM DE SMEER DAT DE KAT LIKTE DE KANDELEER.”

Dit is noch mar in foarpriuwke fan wat der stiet oan te kommen ! Der hoecht dêr mar wat mis te gean yn it Midden-Easten of de wrâld stiet yn ‘e brân. It gebiet is en bliuwt foarearsten IT brânpunt (IT mulpunt) fan de wrâld. De wrâld (Satan) gunt Israël GJIN PLAK op dizze wrâld, as men (Satan) ek de Kristussoan út dat folk GJIN PLAK gunde yn dizze wrâld.

Dêrom stiet der yn

Ps 122 vers 6 : “Bidt JERUZALEM de VREDE toe”.

“Bidt om de FREDE fan Jeruzalem”.

Jer. 29 vers 7 : “Zoekt de VREDE voor de stad (Babel) waarheen Ik u in ballingschap heb doen wegvoeren, en bidt voor haar tot de Here, WANT IN HAAR VREDE ZAL UW VREDE GELEGEN ZIJN”.

: “Wurkje derta mei, dat it de stêd (Babel)) GOED GIET, dêr’t Ik jim as balling hinne stjoerd haw, en bid de Heare foar har wolwêzen AS IT HAR GOED GIET, GIET IT JIMME EK GOED.”

(Jeruzalem betsjut : Stêd fan de FREDE. Mar it is de stêd fan de ÛNFREDE. It klinkt tige paradoksaal. Hoe lang duorret it noch ?)

Salang ‘t Jeruzalem gjin frede hat, sil it minskdom (dus alle folken) ek gjin frede kenne, sa stiet beskreaun. Der

is no noch hieltyd in (net sichtbere) tsjinkrêft, in soarte fan tsjinwurkjen dwaande om it kommende Frederyk, in Ryk fan Frede en Gejochtigheid te fertraagjen. (op te kearjen) De fredesûnderhannelings rinne hieltyd op neat út en sille ek hieltyd opneat útrinne oan’t Kristus syn Ryk fan Frede op ierde bringe sil. Allinne dizze Fredefoarst is dêr ta yn steat. It moat fan God sels komme omdat it minskdom dêr sels net ta yn steat is. Jeruzalim is de stêd fan de grutte Kening. Ek Paulus lit sa no en dan in fiersicht sjen. Wêryn‘t û. o. Israël as lân en folk in grutte rol spilet, referearjend oan de âlde profeten fan Israël. Sjoch Romeinen haadstik 9 – 11. Let dêrby op bgl. haadstik 9 fers 4 dat NET yn it ferline, mar yn de tsjintwurdige tiid stiet : …… “hunner IS de aanneming tot zonen …….. hunner IS de beloften”.

(Yn de Fryske Bibel oerset as : “se BINNE as Gods bern oannommen ….. se HAWWE de beloften.”)

De Bibel stiet fol fan hoopfolle beloften foar it lân en it folk fan Israël. Gods beloften binne ommers ûnferoarlik, oant se ferfolle binne. De striid om Israël is de striid om JERUZALEM, sûnt 1967 wer in ûnferdielde stêd en neffens Israël harren ivige haadstêd foar altyd. Dêr is in grûn foar. It wurd Jeruzalem komt NEARNE foar yn de Koran, mar wol as Godsstêd rom 950 kear yn ‘e Bibel. Dochs kleme ek de islamityske Palestinen East-Jeruzalem as harren haadstêd.

De troch Iran stipe Hamas en de ferwante Hezbollah terreurgroepen sille lykas Iran nea de steat Israël erkenne. Yn harren ideology is it bestean fan Israël net te ferienigjen mei wat hja beskôgje as “it gebiet fan de Islam” (Dar’ul Islam). Ek terreurgroepen as de Islamityske Jihad-beweging yn Palestina, de Moslimbruorskip, Al Qaida en IS (Islamityske Steat) mei harren útroppen Islamitisch Kalifaat hawwe as mienskiplike doelstelling de ynfiering fan de Islamityske sharia, dea oan de Joaden én oan de Kristenen en oare godtsjinsten, sawol yn as bûten Israël. Sûnder útsûndering binne al dizze terreurbewegingen foaral rjochtte op it ferneatigjen fan ‘e steat Israël en it Joadske folk.

Of ‘t men der yn de tsjerken en dêr bûten oeral wol sa fan bewust (oertsjûge) is ……… Ik betwivelje it. Der wurdt hast nea gjin oandacht oan jûn of der oer preke. Docht men it alris, dan wurdt in protte fergeastlike en net letterlik nommen. Hjir yn BERLTSUM wurdt ek de lêste jierren, sels op “Israël snein”, (hast) ek GJIN oandacht mear oan Israël en de dêr omlizzende lannen skonken, noch der foar bidden. (Ps. 122 fers 6 - Bid om de frede foar Jeruzalem, om rêst foar dy’t fan dy hâlde.) De apostel Petrus jout op in stuit mei klam oan, dat wy der wol oan dogge om acht op it Profetysk wurd te slaan, “as in lamp, dy’t skynt yn in tsjuster plak, oant de dei oanbrekt en de Moarnsstjer opgiet yn jimme herten. Dit moatte jimme foaral witte, dat gjin profesije fan de Skrift in eigenmachtige útlizzing talit”. Want mei it saneamde ‘fergeastlikjen’ fan de útspraken fan de profeten komme jo op it terrein fan de eigenmachtige útlizzingen. En ek Paulus lit sa no en dan in fiergesicht sjen, wêryn’t û. o. Israël as lân en folk in grutte rol spilet, referearjend oan de âlde profeten fan Israël.

Sa seagen de ‘modernen’ destiids de grutheid fan God net yn ‘ûnsekere ferhalen’ mar yn ‘e grutte wrâld fan it hielal en yn de lytse wrâld fan it sielelibben fan ‘e minske. Dûmny Hugenholz, modern dûmny fan Ljouwert, fertelde destiids yn in preek dat de ‘wûnders’ fan Jezus yn ‘geastlike’ sin útlein wurde moasten.

De ‘modernen’ fan no (de modern grifformearden fan allerhanne soarte wêrûnder ek de frijmakke tsjerken) fine dat in protte Bibelferhalen en profesijen no as ‘fergeastlike’ besjoen wurde moatte en dêr falt neffens in protte fan harren net de weromkear fan ‘e Joaden nei it eigen lân ûnder om straks mei Jeruzalem, earst as lêstige stien, en dêrnei it mulpunt fan heil foar ‘e wrâld te wurden. (“Kristus as Kening op ‘e troan fan syn Heit David”.) Dit soe op ‘e tsjerke fan no slaan. De saneamde ‘ferfangingsteory’. Kristus wurdt NEARNE yn ‘e Bibel ‘Kening’ fan ‘e tsjerke neamd. Wol de Kening fan Israël.

Foar Syn gemeente (de tsjerke), de Breid, wurdt Hy de Breugeman neamd. Fan Israël wurdt sein dat dit folk roppen is FANÔF de grûnlizzing fan ‘e wrâld. Oer de Kristlike gemeente stiet beskreaun dat har ropping is FAN FOAR de grûnlizzing fan ‘e wrâld. De ropping fan Israël is ierdsk en dy fan ‘e gemeente himelsk sa kinne wy yn ‘e Hillige Skrift lêze. Beide op wei nei de foltôging, (* Gods Keninkryk. Beide mei in eigen ropping. As men hjiroan yn ‘e Bibel foarby giet krijt men wer eigenmachtige útliz.

(* fuotnoat : De profetysk Messiaanske beloften binne wol yn Kristus ferfolle. Mar de ferfolling is net itselde as de foltôging. Better sein : Gods beloften binne stille wetters mei djippe grûnen. Der lizze mearwearden yn, dy’t it profetysk sels noch net altyd trochseach en dy’t it leauwen yn Kristus ek net altyd befettet. Dy âlde skatten teare harren iepen yn âlde en nije dingen. Se binne dêrom altyd no al yn Kristus werklikheid. En tagelyk binne se ek foarearsten, noch net ten folle iepenteard. Dêrom moat it Kristlik leauwen foarútsjen nei de nije himel en de nije ierde, wêryn’t alles op ien nûmer, dat is ûnder ien Haad, Kristus, gearbrocht wêze sil (Ef. 1 : 10) wêryn’t God alles en yn allegearre wêze sil. De God fan Israël IS NOCH NET KLEAR MEI SYN FOLK.

It is dochs net foar te stellen, dat de tsjerke de OARDIELEN yn ‘e Bibel oer Israël LETTERLIK nommen hat en dizze oan it folk Israël mei jûn hat wilens se de BELOFTEN oan dit folk FERGEASTLIKE hat en dizze jilde litten hat foar harrensels. Sa mei men net mei de Bibel omgean. Lit men dochs Israël syn kroan drage. It bliuwt in frjemde saak tusken Israël en de Tsjerke. “Hja ferwachtsje noch WOL it herstel, mar kenne noch net de Hersteller, en in protte ûnder ús kenne wol de Hersteller , mar ferwachtsje NET it herstel”. Dat herstel wurdt net allinne yn wurden oankundige. Wy sjogge ek yn somlike dingen dat dit foarseine (beloofde) herstel no al gestalte krijt. Israël as gestalte fan de werklikheid nei Gods bedoelen. Troch it wegerjen fan Israël om Jezus te erkennen as harren Messias is as tuskenoplossing de Tsjerke (de Kristlike gemeente) ûntstien. It folk Israël sil op Gods tiid en ûnôfhinklik fan de Kristlike tsjerke harren straks bekearje. Foar Israël is it in ergernis, dat God yn it earstoan mei de harren skonken Messias de wei giet bûten Israël om. Foar de Gemeente fan Kristus út de folken sil it in ergernis wêze om straks te sjen, dat God dizze gemeente net nedich hat om Israël by it foltôgjen fan Syn heilsplannen dêrby te belûken. Der is mear werklikheid dan wy feitlik belibje.

W. H. P.

---------------------------

FRIESCH DAGBLAD 4 -12-2017

De internationale afnemende sympatie voor Israël

Vooral bij de VN moet Israël het vandaag de dag weer bezuren. Het aantal VN-resoluties tegen Israël is tot een belachelijk hoog niveau gestegen terwijl landen die de mensenrechten met voeten treden weinig in de weg wordt gelegd. Israël krijgt jaarlijks meer veroordelingen dan de andere lidstaten van de VN bij elkaar. Israël is ook het ENIGE land in de wereld met een apart en permanent agendapunt (nummer 7) bij de in Genéve gevestigde VN-Mensenraad. De VN-Commissie voor de Status van de Vrouwen heeft in maart alleen Israël veroordeeld voor het ontbreken van vrouwenrechten, dus NIET Saudi-Arabië, Afganistan of Syrië waar moslimvrouwen weinig te vertellen hebben. Israël heeft ALTIJD bloot gestaan aan bedreigingen. Het heeft oorlog moeten voeren met Arabische buurstaten, het heeft te maken met terrorisme en het is de enige VN-lidstaat die door een andere lidstaat van de VN, Iran, wordt bedreigd met vernietiging. Daar is nog een bedreiging bijgekomen : Israël verliest weer eens de strijd om de publieke opinie.

In de VN-Raad, die zich met mensenrechten wereldwijd bezig zou moeten houden, hebben landen als Afganistan, Pakistan, Quatar, Saudi-Arabië, Egypte, China, Venezuela en Cuba zitting en ze houdt zich vrijwel uitsluitend bezig met mensenrechtenschendingen door Israël.

En dan lêze jo yn de krante, dat ein septimber 2015 de Saudiër Faisal bin Hassan Trad beneamd is ta foarsitter fan in wichtige minskenrjochtenkommisje fan de Feriene Naasjes. Moatte wy no laitsje of gûle ? Saudi-Arabië , it lân dat oanhâldend yn it nijs is mei minskenrjochtenskeiningen, dat tolvde stiet op de ranglist kristenferfolging fan Open Doors. Sjoen de ekononomyske bannen mei Saudi- Arabië, eigner fan de grutste oaljereserves fan ‘e wrâld, wurdt dat lân troch it Westen ta freon hâlden. Fandêr dat der ek nea krityk heard wurdt op de tige minne minskenrjochtensituaasje yn Saudi-Arabië. By it ûnthalzjen, stiennigjen en it ôfhakjen fan lidmaten tinke wy al gau oan IS, mar yn Saudi-Arabië fine deselde praktiken plak. Nearne yn ‘e wrâld fine ûnthalzingen sa systematysk plak en ek noch wol útfierd troch de auroriteiten as yn Saudi-Arabië, blykt út dokuminten fan minskenrjochtenorganisaasjes as Amnesty International en Human Rights Watch. Relatyf lichte oertrêdings binne al genôch om troch de rjochtbank feroardiele te wurden foar in publike ûnthalsing. Hoe kin immen, nettsjinstean- de de wrede liifstraffen, út sa’n lân foarsitter wurde fan sa’n kommisje ? It is asoft Geert Wilders listlûker wurdt fan de S.G.P. It is de ynstânsje dy’t Nederlân okkerlêsten moanne hat om Swarte Pyt ôf te skaffen. En de ynstânsje dy’t gjin lân faker op de fingers tikket as Israël, asof dat it meast kriminele lân fan ‘e wrâld is. Nee, it is om te gûlen ! ! !

Begjin 2017 stelde UNESCO dat de Timpelberch allinne foar moslims in hillich plak is. In klap yn it gesicht foar in protte Joaden en kristenen.

W. H. P.

----------------------------