2.2. Palabras agudas

As palabras agudas ou oxítonas acentúanse graficamente cando son polisílabas e rematan en vogal, en vogal + n, en vogal + s ou en vogal + ns: mazá, café, alí, tirizó, calacú, irmán, alguén, ninguén, latín, corazón, algún, ningún, mazás, cafés, cadrís, tirizós, calacús, irmáns, reféns, latíns, corazóns, algúns, comúns.

Segundo o criterio de máxima economía de acentos gráficos, podería pensarse en prescindir de acento en palabras rematadas en -í, -ú, -ón, -ún, -ín e - ns, por seren moito máis abundantes ca as graves, pero o criterio da simplicidade das regras aconsella non introducir excepcións.

Non se acentúan cando son monosílabas nin cando acaban en ditongo decrecente (seguido ou non de n ou s) ou noutra consoante que non sexa -n ou -s. Así: xa, la, fe, di, si, cu, Xan, can, len, din, don, fun, tres, amei, amou, seguiu, recibiu, colleu, ademais, capitais, papeis, españois, azuis, capital, papel, cantar, nariz, arroz.

Para a acentuación de i, u en hiato, véxase 2.5.

2.3. Palabras graves

Levan acento gráfico as palabras graves ou paroxítonas cando rematan en consoante distinta de -n ou -s e en grupos consonánticos distintos de -ns. Así: móbil, carácter, alférez, fórceps, bíceps, Félix, clímax. Tamén se acentúan as palabras graves con ditongo decrecente na última sílaba: amábeis.

En consecuencia, non se acentúan as palabras graves rematadas en vogal, vogal + n, vogal + s ou vogal + ns. Así: canta, cantara; cantan, cantaran; cantas, cantaras, lapis; canons, colons, dolmens.

Para a acentuación de i, u en hiato, véxase 2.5

2.4. Palabras esdrúxulas

As palabras esdrúxulas ou proparoxítonas levan sempre acento gráfico: bárbaro, mágoa, tépedo, tónico, túnica.

2.5. Acentuación de I, U en hiato

Con independencia do establecido nas epígrafes precedentes, as vogais i, u tónicas acentúanse graficamente cando van inmediatamente antes ou despois dunha vogal átona, para indicar que ambas as vogais pertencen a sílabas distintas e que, polo tanto, non forman ditongo. Así: acentúo, aínda, baúl, caída, Coímbra, constituíu, egoísmo, miúdo, moía, prexuizo, raina, raiz, roía, ruído, saia, sain, sair, sua, traia, tua, xuizo etc. Para os efectos de indicar que non forman ditongo coa anterior, as vogais i, u tónicas non se acentúan graficamente cando entre estas e a átona aparece o grafema h: prohibo.

Tamén cabería pensar en adoptar para estes casos o sistema de acentuación do portugués, que nos levaría a non marcar a vogal tónica en recua ‘recúa’ ou en sabia ‘sabía’ (en troques, si en país), e, consecuentemente, a acentuar récua ‘recua’ ou sábia ‘sabia’ (mais non saia).

Esa regra presenta, porén, algúns inconvenientes. Acentuar sábia supón considerar proparoxítonas as palabras deste tipo, cousa que resulta discutible, pois tan grave é sabia como saia, independentemente de que a secuencia -ia vaia nun caso precedida de consoante e no outro precedida de vogal. Así pois, se tanto saia como sabia son palabras paroxítonas, non semella xustificable dispensarlles un tratamento distinto, sobre todo tendo en conta que isto nos levaría a incorrer nunha nova incoherencia, a de acentuar caía mais non valia ‘valía’.

Polo demais, sendo necesario, conforme se dixo antes, acentuar graficamente Araúxo, cafeína, egoísmo, país etc., empregando o acento para indicar que a vogal con el marcada é silábica, non hai razón ningunha que aconselle non facelo tamén nos casos de había, María, río etc.

Quere isto dicir que, se non levan acento gráfico, as vogais i, u tónicas forman ditongo crecente ou decrecente coa vogal que as segue ou que as precede: bilingüismo, lingüista, puido, partiu, seguiu.

2.6. Acentuación dos estranxeirismos

As palabras estranxeiras de circulación corrente, aínda que non estean plenamente adaptadas ao galego, seguen as regras de acentuación enunciadas anteriormente. Así:

Palabras agudas: autobús, iglú, obús, organdí, popurrí, puré, ralentí, tabú, vermú, xampú, iglús, purés, xampús; aerosol, anorak, argot, autocar, autostop, ballet, boicot, coñac, fagot, iceberg, leitmotiv, neceser, relax, voleibol.

Palabras graves: accésit, béisbol, cénit, ídem, karaoke, líder, álbum, médium, macádam, quórum, réquiem, smóking, superávit, tándem, télex, tótem; harakiri, ioga, lapilli, mitin, pelotari, penalti, pizza, quimono, ravioli, zombi.

Palabras esdrúxulas: bádminton, búmerang, cárdigan, déficit, hábitat, hándicap, ínterim, magníficat, párkinson.

As palabras rematadas graficamente en -y teñen o mesmo tratamento ca as rematadas en -i: playboy, spray (coma convoi, samurai), hóckey, hippy, hobby, rugby, whisky.

Neste tipo de palabras pódese prescindir do acento gráfico correspondente e manter integramente a grafía propia da lingua de que proceden cando exista conciencia clara de que son estranxeirismos.