การทำโครงงานเป็นกระบวนการเรียนรู้ที่สามารถนำมาใช้เพื่อแก้ปัญหาหรือพัฒนางานอย่างเป็นระบบ เปิดโอกาสให้นักเรียนได้ศึกษาค้นคว้าและสร้างองค์ความรู้ มีการตัดสินใจโดยใช้ข้อมูลที่หลากหลายและประจักษ์พยานที่ตรวจสอบได้ เพื่อวางแผนและการดำเนินการแก้ปัญหา จะได้ผลลัพธ์ที่สามารถแก้ปัญหาอย่างมีคุณภาพและนำไปใช้ได้จริง การทำโครงงานช่วยให้นักเรียนได้พัฒนาการคิด ทั้งการคิดอย่างมีวิจารณญาณ ความคิดสร้างสรรค์การคิดวิเคราะห์ และเรียนรู้ในการทำงานร่วมกับผู้อื่น

2.1 การแก้ปัญหาด้วยการทำโครงงาน

การแก้ปัญหาใด ๆ ต้องมีการวางแผน ออกแบบการทำงานอย่างเป็นระบบ การทำโครงงานเป็นกระบวนการหนึ่งที่นักเรียนสามารถนำมาใช้แก้ปัญหาได้ ซึ่งเป็นศึกษาค้นคว้าในเรื่องที่ต้องการรู้อย่างลึกซึ้ง และลงมือปฏิบัติด้วยตนเอง จากเรื่องที่สนใจหรือปัญหาในชีวิตประจำวัน สามารถขอคำปรึกษาจากครูหรือผู้เชี่ยวชาญได้

ตัวอย่าง

จากความสงสัยที่ว่ากาวจากเม็ดมะขามสามารถเพิ่มความเหนียวของกระดาษรีไซเคิลได้หรือไม่นักเรียนจึงทำการศึกษาเพื่อหาปริมาณกาวที่ทำให้กระดาษเหนียวที่สุด โดยทำโครงงานในลักษณะการทดลองเริ่มจากการกำหนดปัญหาของโครงงาน กำหนดตัวแปรต้น ตัวแปรตาม ตัวแปรควบคุม และออกแบบวิธีการทดลอง ในที่นี้ ตัวแปรต้นคือปริมาณกาวที่แตกต่างกันในแต่ละชุดการทดลอง ตัวแปรตามคือความเหนียวของกระดาษที่ได้ ตัวแปรควบคุมคือชนิด ปริมาณของเยื่อกระดาษ และขนาดของกระดาษที่ทำขึ้น จากนั้นบันทึกผลที่ได้จากการทดสอบเป็นความเหนียวของกระดาษที่ได้

แนวทางการทำโครงงานข้างต้น จะทำให้ได้ผลลัพธ์ที่มีคุณค่าและน่าเชื่อถือ โดยนักเรียนสามารถนำแนวทางนี้มาใช้แก้ปัญหาในการทำงานเรื่องอื่น ๆ ได้

การเขียนเค้าโครงโครงงาน

การเขียนเค้าโครงโครงงาน จะช่วยให้สามารถวางแผนการทำงานล่วงหน้า ทำงานตามแผนงานได้อย่างมีระบบ และสามารถลงมือปฏิบัติโครงงานด้วยความมั่นใจ เมื่อเขียนเค้าโครงเสร็จควรนำเสนอแนวคิดแก่ครูที่ปรึกษาโครงงานเพื่อรับฟังข้อเสนอแนะต่าง ๆ ที่มีต่อการแก้ปัญหา และนำข้อเสนอแนะเหล่านั้นมาปรับปรุงการดำเนินงานและการเขียนเค้าโครงก่อนที่จะลงมือปฏิบัติ

ตัวอย่างเค้าโครงโครงงาน

ชื่อโครงงาน: เป็นข้อความที่กระชับ ชัดเจน สื่อความหมายตรงประเด็น เฉพาะเจาะจงและสอดคล้องกับแนวทางการเลือกวิธีการแก้ปัญหา

รายชื่อคณะผู้ทำโครงงาน:

ชื่อครูที่ปรึกษา:

ที่มาและความสำคัญ: ประกอบด้วย 3 ส่วน ได้แก่ส่วนนำ ส่วนเนื้อหา และส่วนสรุป โดยเขียนเนื้อหาทั้งหมดเป็นความเรียง

จุดประสงค์ของโครงงาน: เขียนให้สอดคล้องกับแนวทางการแก้ปัญหา ซึ่งต้องเขียนให้ชัดเจน และตรงประเด็นกับปัญหา

ข้อมูลที่เกี่ยวข้อง: นำข้อมูลและแนวคิดทางวิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์ เทคโนโลยี หรือศาสตร์อื่น ๆ ที่เกี่ยวข้องกับปัญหา แนวทางหาซึ่งได้ดำเนินการในขั้นรวบรวมข้อมูล ที่ได้นำข้อมูลและแนวทางการแก้ปัญหามาประเมินข้อดีและข้อจำกัด นำไปสู่การเลือกแนวทางแก้ปัญหา เพื่อการพัฒนาหรือออกแบบวิธีการแก้ปัญหา

แผนผัง หรือภาพร่างของแนวทางแก้ปัญหา และวิธีดำเนินงาน: ผลที่ได้จากการดำเนินงานในขั้นออกแบบวิธีการแก้ปัญหา อาจเป็นภาพร่างหรือภายฉายของขึ้นงานที่นำมาใช้ในการแก้ปัญหาพร้อมรายละเอียดขั้นตอนในการสร้าง หรือแผนผังแสดงลำดับขั้นตอนการแก้ปัญหา โดยระบุชนิดและจำนวนของวัสดุ อุปกรณ์ที่ใช้

แผนดำเนินงานและงบประมาณ: เสนอขั้นตอนในการดำเนินงานซึ่งมีกำหนดเวลาเริ่มต้นและเวลาเสร็จของงานในแต่ละขั้นตอน และงบ

ประโยชน์ที่คาดว่าจะได้รับ: นำเสนอสิ่งที่คาดว่าจะได้รับจากผลของการดำเนินโครงงาน

บรรณานุกรม: เอกสารที่ใช้เป็นข้อมูล โดยเขียนอ้างอิงตามหลักการเขียนบรรณานุกรม

จากตารางพบว่า การเก็บรักษามะม่วงน้ำดอกไม้ด้วยบรรจุภัณฑ์ผสมผงถ่านกัมมันต์ทุกสูตร ณ อุณหภูมิห้อง สามารถเก็บรักษามะม่วงน้ำดอกไม้ได้นานกว่าการเก็บรักษาในสภาพปกติและการเก็บรักษาในกล่องกระดาษที่ไม่มีส่วนผสมของผงถ่านกัมมันต์ถึง 1 - 12 วัน โดยร้อยละของการสูญเสียน้ำหนักของมะม่วงน้ำดอกไม้ ณ วันสุดท้าย ที่เก็บรักษาในกล่องกระดาษผสมผงถ่านกัมมันต์ สูตรที่ 2 มีค่าร้อยละของการสูญเสียน้ำหนักเฉลี่ยของมะม่วงน้ำตอกไม้น้อยที่สุด เท่ากับร้อยละ 9.80

ในกรณีที่ชิ้นงานหรือวิธีการแก้ปัญหายังมีข้อบกพร่องหรือไม่สามารถแก้ปัญหาได้ตามวัตถุประสงค์ควรนำผลการทดสอบมาวิเคราะห์ และหาวิธีการปรับปรุงแก้ไข เพื่อให้ได้ชิ้นงานที่ตรงตามความต้องการการปรับปรุงแก้ไขอาจต้องย้อนกลับไปพิจารณาขั้นตอนการดำเนินงานที่ผ่านมา เช่น อาจจำเป็นต้องกลับไปออกแบบวิธีการแก้ปัญหาอีกครั้ง หรืออาจกลับไปรวบรวมข้อมูลเพิ่มเติม และเลือกแนวทางแก้ปัญหาที่เหมาะสมอีกครั้ง จากการทดสอบสมบัติทางกายภาพ พบว่ากระดาษที่มีส่วนผสมของผงถ่านกัมมันต์ทุกสูตร มีค่าความต้านทานแรงฉีกขาด ความต้านทานแรงดึงขาดที่น้อยกว่ากระดาษที่ไม่มีส่วนผสมของผงถ่านกัมมันต์ ดังนั้นอาจปรับปรุงให้กระดาษมีความแข็งแรงมากขึ้น ด้วยการเติมสารเพิ่มความแข็งแรง

เมื่อพัฒนากระดาษผสมผงถ่านกัมมันต์จนมีสมบัติในการดูดซับแก๊สเอทิลีน และมีความเหนียวตามที่ต้องการแล้ว นอกจากการนำกระดาษดังกล่าวมาผลิตเป็นทรงลูกบาศก์นักเรียนสามารถออกแบบบรรจุภัณฑ์รูปแบบอื่น ๆ เพื่อเพิ่มมูลค่าให้แก่มะม่วงน้ำดอกไม้ถ้าพิจารณาสถานการณ์ทางการตลาดของมะม่วงน้ำดอกไม้ จะพบว่าในปัจจุบัน มะม่วงน้ำดอกไม้สุกเป็นผลไม้ที่คนนิยมรับประทานและซื้อเป็นของฝาก ซึ่งต้องการบรรจุภัณฑ์ที่สร้างสรรค์หากเกษตรกรสามารถพัฒนาบรรจุภัณฑ์ที่สวยงาม รักษาสิ่งแวดล้อม และที่สำคัญสามารถป้องกันการเกิดเชื้อราที่ผิวและยืดอายุการเก็บรักษามะม่วงน้ำดอกไม้ได้ จะสามารถพิ่มมูลค่าให้มะม่วงน้ำดอกไม้จากสวนและเพิ่มรายได้ให้แก่เกษตรกรโดยการจำหน่ายให้กับผู้บริโภคโดยตรง ซึ่งเป็นการต่อยอดผลงาน

2.2.3 ระยะนำเสนอโครงงาน

1) ขั้นการนำเสนอวิธีการแก้ปัญหา ผลการแก้ปัญหาหรือขึ้นงาน

การนำเสนอโครงงาน เป็นการเผยแพร่หรือสื่อสารผลการทำโครงงานให้ผู้อื่นเข้าใจเกี่ยวกับภาพรวมของกระบวนการทำงาน ตั้งแต่แนวคิดในการแก้ปัญหา การแก้ปัญหา รวมทั้งผลของการเเก้ปัญหาเเละแนวทางการปรับปรุงเเก้ไขให้มีประสิทธิภาพมากขึ้นซึ่งสามารถทำได้หลายวิธี เช่น การเขียนรายงาน การนำเสนอด้วยโปสเตอร์ การใช้ซอฟต์แวร์ช่วยในการนำเสนอ การเขียนรายงานโครงงาน มีองค์ประกอบ 3 ส่วน ส่วนนำ ส่วนเนื้อเรื่อง และส่วนอ้างอิง

ส่วนนำ

- ปกนอกและปกในที่ประกอบด้วย ชื่อโครงงาน ชื่อผู้จัดทำ ชื่อโรงเรียน ระดับชั้น (ที่กำลังศึกษา) ชื่อครูที่ปรึกษา ปีการศึกษาที่ทำโครงงาน

- บทคัดย่อ

- สารบัญ สารบัญตาราง สารบัญรูปภาพ

ส่วนเนื้อเรื่อง

- ระบุปัญหา: อธิบายที่มา ความสำคัญของปัญหาและโครงงาน วัตถุประสงค์ของการทำโครงงาน ขอบเขตและข้อจำกัดของโครงงาน ประโยชน์ที่คาดว่าจะได้รับ โดยนำเสนอข้อมูลของการวิเคราะห์ ตามขั้นระบุปัญหาของกระบวนการออกเชิงวิศวกรรม

- รวบรวมข้อมูลและแนวคิดที่เกี่ยวข้องกับปัญหา อธิบายถึงความรู้ หลักการหรือแนวคิดต่าง ๆ ที่นักเรียนได้รวบรวมเกี่ยวกับปัญหาของโครงงานซึ่งใช้ในการกำหนดแนทางการแก้ปัญหา เช่น ความรู้ทางวิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์ และ ศาสตร์อื่น ๆประเมินความเป็นไปได้ ข้อดีและข้อจำกัด หรือเกณฑ์อื่น ๆ เพิ่มเติม เช่น ความคุ้มค่า เพื่อเลือกแนวคิดหรือวิธีการที่เหมาะสมที่สุดกับวัตถุประสงค์ของโครงงานเพื่อใช้ในการดำเนินการเเก้ปัญหา

- ออกแบบวิธีการเเก้ปัญหา วางเเผนและดำเนินการ อธิบายแนวทางการเเก้ปัญหาภาพ ออกแบบแนวทางการเเก้ปัญหาร่างเป็นภาพร่างในการพัฒนาชิ้นงาน ภาพร่างสมบูรณ์ของขึ้นงาน กรณีที่เป็นโครงงานของการสร้างวิธีการ เพื่อเเก้ปัญหาจะเป็นการเขียนเเผนผังของวิธีการ

อธิบายการพัฒนาแนวทางในการแก้ปัญหา การออกแบบแนวทางการเเก้ปัญหาหรือการสร้างชิ้นงานตามแบบโดยมีแผนงานและระยะการดำเนินการ วัสดุ อุปกรณ์และเครื่องมือ รวมถึงเกณฑ์วิธีการทดสอบประสิทธิภาพ วิธีการรวบรวมข้อมูล

- ทดสอบ ประเมินผล และปรับปรุงแก้ไข อธิบายถึงการทำงานของชิ้นงานหรือวิธีการ และผลการทดสอบประสิทธิภาพของชิ้นงานวิธีการ ว่าเกิดปัญหาอะไรบ้าง และมีการปรับปรุงแก้ไขอย่างไร สามารถแก้ปัญหาหรือสนองความต้องการตามวัตถุประสงค์ของโครงงานอย่างไร

- สรุปและข้อเสนอแนะ อธิบายข้อสรุปที่ได้จากการทำโครงงาน จุดเด่นหรือความคิดสร้างสรรค์ของโครงงาน ประโยชน์และแนวทางการนำไปประยุกต์ใช้ ตลอดจนข้อเสนอแนะแก่ผู้อ่านเพื่อการนำไปพัฒนาต่อไป หรือการนำไปใช้ประโยชน์ในชีวิตจริง

ส่วนอ้างอิง

- บรรณานุกรมใช้รูปแบบการอ้างอิงรูปแบบใดรูปแบบหนึ่ง เช่น American Psychological Association (APA)

- ภาคผนวก ประกอบด้วย ภาพถ่ายลำดับขั้นตอนการสร้าง และเอกสารอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้อง ได้แก่ เครื่องมือที่ใช้ในการทดสอบประสิทธิภาพ วัสดุที่ใช้ วิธีการใช้งานชิ้นงาน ข้อมูลที่บันทึกจากการทดลองชิ้นงาน

2) การนำเสนอโครงงานด้วยโปสเตอร์

การจัดทำโปสเตอร์เพื่อนำเสนอ ควรวางแผนและออกแบบขนาดที่เหมาะสม หรือตามเกณฑ์ของงานที่จะนำเสนอ ผู้จัดทำโครงงานอาจมีการนำเสนอรายงานด้วยคำพูดสั้น ๆ เพื่อให้โปสเตอร์อ่านได้ง่าย มีแนวทางการจัดทำ ดังนี้

- ควรใช้ตัวหนังสือที่สามารถอ่านได้ในระยะประมาณ 1 เมตร และควรเป็นตัวอักษรที่อ่านได้ง่าย เมื่อใช้ภาษาอังกฤษ เนื้อความภายในไม่ควรใช้อักษรตัวใหญ่ทุกตัว เพราะอ่านยาก และรูปแบบตัวอักษรควรเป็นรูปแบบเดียวกัน หรือคล้ายคลึงกัน

- มีการนำเสนอชื่อโครงาน ชื่อผู้จัดทำ ชื่อโรงเรียน วัตถุประสงค์ของโครงงาน ขั้นตอนในการดำเนินงาน และผลของโครงงาน ควรใช้รูปภาพ แผนภูมิ หรือแผนผังแบบต่าง ๆ แทนข้อความบรรยายเพียงอย่างเดียว

- การใช้ตัวอักษรสีเข้ม บนพื้นสีอ่อนจะช่วยให้เห็นได้ดี ถ้าใช้พื้นสีเข้มควรใช้ตัวหนังสือสีอ่อนสามารถใช้สีพื้นหรือสีตัวอักษรช่วยแยกความแตกต่างของแต่ละเรื่อง และเน้นความสำคัญ

- เนื้อความในโปสเตอร์ควรสรุปให้สั้นตรงประเด็น และมีการจัดเรียงลำดับเนื้อหาในโปสเตอร์ จากด้านบนลงด้านล่างจากทางข้ายไปทางขวา หรืออาจใส่ตัวเลขขนาดเล็กแสดงลำดับ

- การแสดงข้อมูลที่เป็นกราฟ ชื่อกราฟควรแสดงด้วยอักษรหรือสีที่เด่นชัด และระบุรายละเอียดทางวิชาการให้ถูกต้องและครบถ้วน เช่น ชื่อแกนของกราฟและหน่วยวัดมาตรฐาน

- การติดโปสเตอร์แสดงผลงานควรติดให้อยู่ในระดับสายตา เพื่อสะดวกต่อการอ่าน

3) การนำเสนอโครงงานด้วยซอฟต์แวร์นำเสนอ

3.1) การเตรียมเนื้อหาในแต่ละหน้าหรือสไลด์

- สไลด์ควรมีประเด็นในการทำโครงงานให้ครบถ้วน โดยเริ่มจากชื่อเรื่องโครงงาน ชื่อผู้ทำโครงงาน ชื่อครูที่ปรึกษา ชื่อโรงเรียน เพื่อเป็นการเตรียมให้ผู้ฟังเข้าสู่การนำเสนอ

- สไลด์แต่ละหน้าควรสรุปประเด็นให้ชัดเจน เมื่อขึ้นสไลด์ใหม่ควรขึ้นหัวข้อใหม่

- สไลด์แต่ละหน้าควรมีตัวอักษรไม่เกิน 5-8 บรรทัด พิจารณาปรับขนาดและความหนาของตัวอักษรตามขนาดห้องที่นำเสนอ ควรเลือกรูปแบบตัวอักษรที่เป็นรูปแบบเดียวกัน

3.2) ภาษาและไวยากรณ์

- ระมัดระวังเรื่องการสะกดคำและรูปประโยค

- การใช้เครื่องหมายตลอดจนการเว้นวรรคตอนต้องถูกต้อง

- การใช้อักษรย่อต้องเป็นคำย่อที่เป็นสากลหรือเป็นทางการที่บุคคลทั่วไปรู้จัก ไม่ควรใช้อักษรย่อมากเกินไป หากใช้อักษรย่อ ควรกล่าวคำเต็มระหว่างการนำเสนอ

3.3) การตกแต่งสไลด์และเทคนิคการนำเสนอด้วยภาพ

- ควรเน้นการใช้ภาพ แผนภาพ หรือแผนผัง แทนการใช้ตัวอักษร

- การแสดงรูปภาพประกอบทำให้เข้าใจง่ายขึ้น แต่พื้นหลังของสไลด์ควรเหมาะสมกับเรื่องที่นำเสนอ ไม่ควรใช้สีที่ฉูดฉาด หรือรูปภาพต่าง ๆ เกินความจำเป็น ไม่ควรนำภาพที่ไม่เกี่ยวข้องเข้ามาใช้

- ควรเลือกใช้เทคนิคต่าง ๆ ของซอฟต์แวร์ช่วยในการนำเสนอให้เหมาะสม เช่น การเปลี่ยนสไลด์ หรือการดึงภาพและเสียงจากแหล่งอื่นมาใช้

สรุป การพัฒนาโครงงาน ซึ่งเป็นการแก้ปัญหาหรือพัฒนางานในประเด็นที่นักเรียนสนใจเปิดโอกาสให้นักเรียนได้ใช้ความรู้และทักษะต่าง ๆ ผ่านการแก้ปัญหาโดยมีการวิเคราะห์ ทำความเข้าใจกับปัญหาอย่างชัดเจน มีการรวบรวมข้อมูลที่จำเป็น พัฒนาและออกแบบแนวทางวิธีการแก้ปัญหาได้สอดคล้องกับปัญหา มีการวางแผนและลงมือแก้ปัญหา รวบรวมและบันทึกข้อมูลผลการทดสอบการแก้ปัญหา หาทางปรับปรุงแก้ไขหากพบข้อบกพร่อง วิเคราะห์และสรุปผลการแก้ปัญหา และนำเสนอเผยแพร่ผลการแก้ปัญหา โครงงานที่นักเรียนพัฒนาขึ้นจึงอาจต่อยอดเพื่อพัฒนาผลิตภัณฑ์หรือวิธีการที่สามารถนำไปใช้ในวงกว้างต่อไปได้อีกด้วย ซึ่งนักเรียนจะเรียนรู้วิธีการในการสร้างประโยชน์จากผลงานของตนเองในบทต่อไป